z u i d e r l u c h t

3

cultureel maandblad | jaargang 3 | maart 2009

zuiderlucht Belgische cinema vaart wel bij identiteitscrisis | Gevraagd: modern mecenaat | Daan Doesborgh in het spoor van Huub Beurskens | Hoe actueel is de architectuur van Oscar Niemeyer? | Manuel Kneepkens vindt Komrij een rijmelaar

1

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

During Tefaf: A celebration of the Avantgarde The Russian Schizorevolution: an exhibition that might have been 1 March 2009 – 31 May 2009 A reconstruction by Marta Volkova and Slava Shevelenko. ‘Marta and Slava’s remake is neither an idealistic utopia nor a cynical dystopia (...) but instead aspires to play with the real texture and mood of Petersburg’ (Andrey Khlobystin). With Lena Borsh, Sergei Bugaev (Afrika), Vita Buivid, T. Ebruoc, Denis Egelsky, Andrei Khlobystin, M. Killer, Evgeny Kondratiev, Oleg Kotelnikov, Vladislav Mamyshev-Monroe, Timur Novikov, Vadim Ovtchinnikov, Inal Savtchenkov, Slava Shevelenko, Ivan Sotnikov, Marta Volkova, and Oleg Zaika.

MARRES

Capucijnenstraat 98 6211 RT Maastricht T 043.3270207 Open: Wed-Sun, 12-5 pm Marres Books: Wed-Sat, 12-5 pm www.marres.org

CENTRE FOR CONTEMPORARY CULTURE

4 3 A B 7 D/ : 3 C @ p 5 7=< /: 2 3 ; C A 7 ? C 3  3 B 2¸ = >p @ /  3 C@ 3 5 7 = < /: 3 A = > 3 @ <  C < 2 ; C A 7 9 B6 3 /B3 @ WWW.THEATERAANHETVRIJTHOF.NL WWW.OPERAZUID.NL

2

www.zuiderlucht.eu

3 C @ 3 5 7 = < /: = > 3 @ / / < 2 ; C A 7 1 B 6 3 /B cultureel maandblad

maart 2009

Nationaal belang

Inhoud

5 De brazilectro van Zuco 103 7 Terugblik op Pierre van Soest 9 Maastricht: stad van stilstand 11 Les deux Garçons in Amerika 13 Howard Devoto in Time out of Mind 15 De jongens van Moganshan Lu 18 Sim City in de jungle 20 Daan Doesborghs stad in de verte 22 Mens & dier bij Manuel Kneepkens 25 Marike-liedjes bij Marike Jager 26 Tristesse en humor in Belgische film 30 Gevraagd: modern mecenaat 34 Agenda En verder: 17 Ramona Blokker in Station ZL 31 Siciliaanse Notities: Enzo 27 Enkeltje Utopia: Ramsey! 19 Perron Poëzie met Manuel Kneepkens 25 Inkijk bij Verzamelaars 29 RAM door Rowland Jones 29 Heiligenlevens 29 Willy en René 36 Vergeten Eten met Jac Nijskens

“Z

e zouden de cultuur moeten nationaliseren”, zei Bonnefanten-directeur Alexander van Grevenstein toen een krant laatst bij hem informeerde hoe zijn museum omging met teruglopende inkomsten uit sponsoring. Hij zal er breed bij hebben gegrijnsd, want het zal natuurlijk niet gebeuren, dat nationaliseren. Kunst en cultuur hangen nu eenmaal aan de laatste mem, en die wordt in tijden van crisis vrijgemaakt voor andere sectoren. Nu is de kredietcrisis er eentje van hors catégorie, getuige het gemak waarmee minister Bos zakken geld neerzet bij banken, verzekeraars en leasebedrijven. Niet dat het heeft geholpen. De veronderstelling dat de (semi-)genationaliseerde banken de economie weer op gang zouden brengen, blijkt niet te kloppen. Ze saneren hun verliesgevende portefeuilles, brengen de balans op orde en leunen behoedzaam achterover. Intussen kijkt iedereen naar de overheid. De directeur van MGL, die zo’n 150 journalistenbanen wegsaneerde om het bovengemiddelde rendement van de Limburgse kranten bovengemiddeld te houden, vindt nu dat de provincie moet bijspringen met ‘Melkertbanen’ zodat ‘goede krachten’ niet wegtrekken naar elders. Onbegrijpelijk dat zo’n visionair, met zoveel humor ook, door het Britse moederbedrijf Mecom nog steeds niet is geroepen naar een topfunctie in het hoofdkantoor.

I

s de relatie tussen overheid en media al een problematische, tussen overheid en kunstenaars ligt het nóg ingewikkelder. Sinds Thorbecke komen die twee alleen via omslachtige weefverbanden met elkaar in contact. In haar boek De nieuwe mecenas onderzoekt Renée Steenbergen of burgerlijke betrokkenheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid (de civil society) in ons land sterk genoeg zijn voor een eigentijds mecenaat. In dit nummer van ZL komt Steenbergen aan het woord daarover, net als een ondernemer en een verzamelaar die vanuit hun particuliere passie investeren in kunst en cultuur. Over de breekbare relatie tussen overheid en kunstenaars, maar dan in China, gaat ook het artikel Jongens van Moganshan Lu van Petra Quadvlieg, een voorpublicatie uit haar nieuwe boek. Iets verderop, in het artikel Sim City in the jungle, buigen zes architecten zich over het werk van Oscar Niemeyer wiens architectuur ondenkbaar is zonder het nationaal belang van zijn land. Dáár, in Brazilië, gebeurde het, het nationaliseren van de cultuur. En in Nederland, op een andere manier, ook, getuige de introductie van een historische canon en de komst van een Nationaal Historisch Museum. Maar of het beter is? WIDO SMEETS hoofdredacteur

l

n .n rle ne ee msig H 1a tru t 9 en aa enc r t t ms ns lle .ku Wi ww w

PS Overigens ben ik van mening dat het Nedinsco-complex in Venlo behouden moet blijven.

Cover: Star child van Les deux Garçons. Zie pagina 11.

3

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

DialekTiks AS IK MOCH KEZE, DAN KOOS IK VEUR: A) ’NE LIMBURGSE SPELLINGCHECKER VEUR OP DE COMPUTER B) ’N DIALEKFESTIVAL IN LIMBURG C) ’N LIMBURGSE T9-FUNCTIE VEUR TE SMS’E D) ’NE HYVE VEUR JONGERE DIE LIMBURGS SPRAEKE HET HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG HEEFT EEN DIALEKTIK EN INVENTARISEERT HET DIALECTGEBRUIK ONDER JONGEREN. WIL JE MEER WETEN OVER DE LIMBURGSE STREEKTAAL? GA DAN NAAR WWW.HKLIMBURG.NL/STREEKTAAL OF NAAR WWW.DIALEKTIKS.HYVES.NL.

STREEKTAAL

WWW.HKLIMBURG.NL

HET HUIS MET 1000 KAMERS.

LOST IN WONDER I II III IV

Europese primeur European première

Oscar Niemeyer Oeuvre-tentoonstelling | Exhibition 07 03 - 01 06 2009

Hoofd / main sponsor

BONGERD 18 HEERLEN (NL) T +31 (0)45 5772200 WWW.SCHUNCKGLASPALEIS.NL | WWW.VITRUVIANUM.NL KAARTVERKOOP: BALIE SCHUNCK-GLASPALEIS EN VIA VVV ZUID-LIMBURG (0900 555 9798)

4

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

Ergernissen en goeie gigs

Brazilectro

De muziek van Zuco 103 is een ontdekkingsreis op de grens van traditie en vernieuwing. Het muzikale huwelijk tussen een Braziliaanse zangeres en twee eigenzinnige jazzmuzikanten houdt al zo’n tien jaar stand. “Als die muzikale klik niet zo sterk was, weet ik niet of we nog bij elkaar zouden zijn.”

Suzano werkte eraan mee. “Ik heb de stoute schoenen aangetrokken en hem gewoon gebeld. Hij had ons een keer zien spelen en wilde meteen meedoen. En wat hij heeft geleverd qua sfeer… waaaauw!” Ook Sergio Cavazzioli, gitarist bij Gilberto Gil, drukte zijn stempel op het album. “Die Braziliaanse, akoestische sfeer is in de studio ontstaan. Cavazzioli was een tovenaar. Hij liet elk instrument fantastisch klinken. Voor we het wisten zat hij banjo te spelen en iedereen vond het te gek. Net kinderen in een speelgoedwinkel.” De volgende uitdaging is om de sfeer van de plaat live over te brengen. “Ik dacht wel: hoe gaan we dát doen? Het album klinkt zo anders. Maar het ging perfect. Het belangrijkste was een goede gitarist. Die vonden we in Paul Willemse, heel jong nog, maar hij voelt de groove perfect aan. En de jongens moesten ineens backing vocals zingen. Ook dat was spannend.”

D

Zuco 103: Lilian Vieira, Stefan Schmid en Stefan Kruger. foto Rinze van Brug

door Annemarie Staaks

W

e zijn in de kleedkamer van poppodium W2 in Den Bosch. Een grote glimlach en een bordje eten op schoot. Zonder koolhydraten, want er moeten nog zwangerschapskilo’s af. Lilian Vieira vertelt enthousiast, gejaagd en met een dik Portugees accent. Ze is één brok expressie. Bijna geen enkele zin maakt ze af, in haar hoofd is ze al bezig met de volgende. Geen tijd om stil te staan. Tekenend voor Zuco 103, een trein die nu al tien jaar voortdendert? “Niet te geloven, hé. Het vliegt, het vliegt.” Het is 1998. Zangeres Lilian Vieira, jazzpianist Stefan Schmid en drummer Stefan Kruger komen samen om wat nummers te maken voor de Nederlandse formatie SfeQ. Er ontstaat een nieuw geluid en een jaar later

5

brengt het drietal zijn debuutalbum Outro Lado uit. In een periode dat de loungemuziek niet om aan te slepen lijkt, slaat de ‘brazilectro’ van Zuco 103, een combinatie van jazz, brazil en electro, in als een bom. Lilian Vieira: “In het begin stond Zuco zowat op alle loungecompilaties. Daar waren we niet blij mee en dus werd onze tweede plaat helemaal anders. Toen die uitkwam, waren we gelijk nergens meer te vinden.” Niet commercieel genoeg. Vieira schiet in de lach. “Nee, dan waren we nu heel rijk en beroemd.” Om de scherpte te behouden, scheiden de wegen van Vieira, Schmid en Kruger zich soms. “Dat houdt het spannend. De jongens, Stefan en Stefan bedoel ik, doen regelmatig jazzprojecten en produceren ook. En zelf zit ik nu helemaal in de traditionele samba. Die wisselwerking met andere muzikanten en genres is heel inspirerend.” Over een paar uur moeten ze het podium weer

op. Of ze er nog altijd zin in hebben? “Absoluut!”. Dan: “Nou ja, altijd... Soms is het moeilijk. Tien jaar is als een huwelijk. Als je als band zo lang bij elkaar bent, krijg je vanzelf onderlinge irritaties.” Maar zodra ze spelen, is er steeds weer die klik. “Op muzikaal vlak vinden we elkaar nog altijd heel snel. Muziek is voor mij een uitlaatklep. In moeilijke periodes, zing ik me helemaal suf. Als de jongens vragen: ‘Hé Lil, hoe gaat het?’, en ik zeg: ‘Slecht’, dan roepen ze: ‘Oh te gek! Dan hebben we vanavond een goeie gig!’” Ergernis maakt plaats voor energie. “Daardoor houden we het al zo lang samen uit. Als die muzikale klik niet zo sterk was, weet ik niet of we nog bij elkaar zouden zijn.” Met hun laatste cd After the Carnival sloeg Zuco een nieuwe weg in. Het geluid is traditioneler en puur, met veel gitaar en minder electro-invloeden. De bekende percussionist Marcos

www.zuiderlucht.eu

an is het showtime. Het publiek in Den Bosch is het snertweer dat het moest trotseren snel vergeten. Hierbinnen is het zomer. De band staat erom bekend, elke gig van Zuco 103 is een feest. “Whoohoo! Die backing vocals klinken lekkerrr!” Vieira is de katalysator. Met de power van een diva en de warmte van een kleuterjuf bespeelt ze het publiek. Op het podium creëert ze vuurwerk tussen de muzikanten en ‘de jongens’. Kruger zit met losse schouders achter de drums. Ook Schmids houding verraadt de jazz-roots: met gekromde rug en het hoofd tussen de schouders bespeelt hij de toetsen. Een frons, het teken van concentratie, dan is er oogcontact met de uitbundige Vieira en er verschijnt een glimlach. Daar is die klik, het teken dat het goed zit. Tijdens Jazz Maastricht speelt Zuco 103 op dezelfde avond als Gino Vanelli. Als ze het hoort, valt Vieira voor het eerst stil. “Mijn goede god! Vanelli? Is dat echt waar? Die stem… Hij was mijn allereerste liefde.” Zuco 103 speelt op vrijdag 20 maart tijdens Jazz Maastricht in Theater aan het Vrijthof.

cultureel maandblad

maart 2009

Grote Staat Brusselsestraat

Sint Servaasbrug

rechtstr aat

Vrijthof

rie calva

aat

4

Onze Lieve Vrouweplein

Hond t s t raa

1

str

Kunst & Antiek

te Cor

t straa akers Witm

ulen

Lenc

P parking

aat

nstr

t straa

5

2

6

6

eg maaspuntw

de

Maas

Galerie Myrèse

Bre

t straa

Zenith

3

plein 1992

7

Tafelstraat

6 Be g

1

ijn

en

str

aa t

Sin t

Pie ter str a

at

8

2

7

Jos Meerveld

Galerie Dis eg maaspuntw

Kunst in het Jekerkwartier tijdens TEFAF iedere dag geopend

1. Galerie Myrèse

3

Galerie Whiterouge

Charles Eyck

x 70 verkooptentoonstelling

4

Rob van Rijn

robvanrijn.nl

Kunst & Antiek St. Pieterstraat 21a 6211 JM Maastricht Tel 043 325 38 01 GSM 06 50 67 87 87 Openingstijden: woensdag t/m vrijdag 11.00 - 18.00 uur zaterdag 11.00 - 17.00 uur of op afspraak

2. Kunsthandel Jos Meerveld

20e eeuwse schilderijen en sculpturen Witmakersstraat 1 6211 JA Maastricht Tel 043 325 85 89 GSM 06 147 13 382 Openingstijden: vrijdag 13.00 -18.00 uur zaterdag 12.00 - 18.00 uur of op afspraak

3. Galerie Whiterouge

Stockexpositie moderene kunst en vintage design 1920-1980. Maastrichter Heidenstraat 6 6211 HV Maastricht The Netherlands Tel +31 6 54 65 85 76

5

www.whiterouge.com [email protected] Openingstijden: do.vr.za. 11.00-17.00 uur en op afspraak

4. Rob van Rijn

Kunsthandel Galerie tentoonstelling ‘70x Charles Eyck’. Schilderijen, tekeningen, gouaches en keramiek van de hand van CHARLES EYCK (1897-1983). Bredestraat 4 6211 HC Maastricht Tel 043 325 5486 www.robvanrijn.nl [email protected] Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 13.00 - 18.00 uur

5. Paol & Co. Fine Art

Kunsthandel- en makelaardij, 19e en 20e eeuwse schilderkunst Cortenstraat 11a 6211 HT MAASTRICHT Tel +31(0)433900 911 GSM +31(0)625027 916 www.paol-co.com [email protected] Openingstijden: maandag 9.30 -17.00 uur of op afspraak

6. Zenith Oriental Art Philippe Kersten Oude Aziatische Kunst en Etnografica St. Pieterstraat 2 Lenculenstraat 29 Tel +31 (0) 6 50 684544 www.zenith.nl [email protected] Openingstijden: vrij-za. 13.30 - 17.00 uur of na afspraak

7. Galerie Dis

“Kunst van tekens en symbolen” van 6 maart t/m 18 april Tafelstraat 28 6211 JD Maastricht Tel 043 32 59 117 [email protected] www.galeriedis.nl Openingstijden: donderdag t/m zaterdag van 13.00 - 18.00 uur of op afspraak

Paol & Co

6

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

Wat zocht Pierre van Soest?

Grenzen

Tekenaar en schilder Pierre van Soest was een van de minder bekende Amsterdamse Limburgers, én een van de minst grijpbare. Uitgaande van grote voorgangers als Van Eyck, Bruegel en Rubens was hij voortdurend op zoek naar de balans tussen vorm en inhoud.

Met Jan van Eyck op bezoek bij de familie Arnolfini VIII (1975-77), acryl op doek 190 x 170.

door Duncan Liefferink

O

p Pierre van Soest is niet makkelijk vat te krijgen. Kuier eens over de grote overzichtstentoonstelling van zijn werk in Museum van Bommel van Dam in Venlo. Aan het begin zie je heftig abstract werk. Even verderop doemen uit onnavolgbare perspectivische constructies delen van hoofden, lichamen en voorwerpen op. De vervormingen doen soms denken aan de Engelse kunstenaar Francis Bacon, maar dan koeler, witter, doorzichtiger. Aan het eind van de rondgang verschijnen plotseling kleine, ogenschijnlijk uit de losse hand geschilderde landschapjes in verzadigde kleuren, grijs, rood, geel. Het zijn de vreemde, gefragmenteerde

7

voorstellingen uit de middenperiode die het meest de aandacht trekken. In eerste instantie komen ze over als enigszins steriele vormexperimenten, maar als je even de tijd neemt, dan zie je dat er wel degelijk leven in schuilt. De onderdelen staan minder los van elkaar dan het lijkt. Het kleurgebruik is meestal terughoudend, maar zeer effectief. Ook treft de hechtheid, de onontkoombaarheid van de composities. De tentoonstelling toont slechts het topje van de ijsberg, zo blijkt uit de catalogus, want Van Soest tekende en schilderde de hele dag. Je kunt je niet aan de indruk onttrekken dat deze man iets zocht. Maar wat? Iemand die het zou kunnen weten is Leon Mommers, verzamelaar, kunsthandelaar en lange tijd goed

bevriend met Pierre van Soest (19302001). Mommers hoeft niet lang na te denken: “Pierre was vooral bezig het werk van oude meesters zoals Bruegel en Van Eyck, om te vormen tot iets nieuws, tot ‘een echte Van Soest’. Zo zei hij het zelf ook: ‘een echte Van Soest’. In 1974 maakte hij opnieuw kennis met een schilderij van Jan van Eyck, ‘De bruiloft van de Arnolfini’ uit 1434. Hij was er helemaal ondersteboven van.” Tientallen tekeningen en schilderijen maakte hij op basis van het paneel van Van Eyck. Geleidelijk zie je Van Soest de hele voorstelling uit elkaar plukken. Losse elementen treden op in geheel nieuwe composities. Soms komen de vervormde gelaatstrekken van Van Soest en zijn vrouw Gré in beeld. “Maar hij verdiepte zich ook in de inhoud van het schilderij”, zegt Mommers. “Volgens sommige interpretaties zit er nogal wat erotische symboliek in. Daar ging Pierre op door.” Hier en daar duiken blote benen en buiken op, er zijn meer vrouwen bij betrokken dan het huwelijk veronderstelt. Een appeltje (dat bij Van Eyck in de vensterbank rustig zijn tijd ligt af te wachten) zweeft opvallend door de voorstelling en verwijst naar de zondeval. Op een ander doek zit meneer Arnolfini zelf bij Pierre en Gré aan de keukentafel, grijs en ernstig kijkend als een pastoor op huisbezoek – je kunt vermoeden waar ze het over hebben. “Pierre was een aimabele man, een levensgenieter, maar hij had geen optimistische kijk op de maatschappij”, vertelt Mommers. “Hij dacht in goed en kwaad. Meestal komt dat in zijn werk naar voren in het klein: in het huwelijksleven of in de vorm van de boze hond van de buren.” Een serie als Dulle Griet (1982-85), naar Pieter Bruegel, gaat over de grote wereld en is te lezen als een regelrechte aanklacht tegen oorlog en geweld.

V

an Soests stijl wordt inmiddels steeds losser en expressiever. In series als De Tuin der Lusten (naar Jeroen Bosch, 1988-89), De drie Gratiën (naar Rubens, 1989-92) en Jan Steen (1995-97) maken de perspectivische vervormingen

www.zuiderlucht.eu

Pierre van Soest (1930 -2001). foto Eva Besnyö

langzaamaan plaats voor pure wellust in de behandeling van de verf. Dat is ook het geval in die merkwaardige, haast knullig geschilderde landschapjes uit de laatste jaren. Het werk van Pierre van Soest lijkt bepaald te worden door de aloude strijd tussen vorm en inhoud. Zelf moet hij zich daarvan ook bewust zijn geweest. Al die series zijn te zien als pogingen om niet alleen de vormentaal, maar ook de geest van de oude meesters naar zijn hand te zetten. Pas als dat gelukt was, had je ‘een echte Van Soest’. In de jaren zeventig van de vorige eeuw hadden de vormexperimenten, het fragmenteren en reconstrueren, de neiging de inhoud te overwoekeren. Het latere werk keert in zekere zin terug naar de directheid en emotionaliteit van de beginjaren, maar mist weer de scherpte van bijvoorbeeld de Arnolfini-serie. “Pierre zocht in alles wat hij deed naar de grenzen”, zegt Leon Mommers. “Hij moest niets hebben van ‘die liedjes van Schubert’, zoals hij ze noemde. Hij had liever Mahler en Sjostakovitsj.” Voor ons, kijkers, komt de beloning als we ons niet blindstaren op één van beide extremen: de koele vorm of de heftige inhoud. Dat geldt natuurlijk voor ongeveer alle kunst, maar juist bij Van Soest moeten we op zoek naar de balans. Net als hijzelf. Pierre van Soest 1930-2001, een overzicht van vijftig jaar kunstenaarschap. Museum van Bommel van Dam, Venlo, t/m 5 april 2009. www. vanbommelvandam.nl

cultureel maandblad

maart 2009

tijdenstefaf duringtefaf Exactitudes

festival

Shlomo Mintz Lalala Human Steps

13-22 maart/March 2009

Zuco 103 The Russian Schizorevolution

www.tijdenstefaf.nl www.duringtefaf.com

and more

CultuurCentrum Genk presenteert

• Bert kruIsmAns 7/3 • pAsCAle plAtel/ BrOnks 10/3 • ABAttOIr Ferme tWeeDAAGse 11-12/03 • Brussels JAZZ OrCHestrA/ ’t ArsenAAl 13/3 • stAsH 20/3 • rOlAnD VAn CAmpenHOut 28/3 Het volledige programma vind je op www.cultuurcentrumgenk.be

DI 31 maart theater heerlen Info en tickets: UiT in Genk • Europalaan 34 • 3600 Genk (B) [email protected] • +32(0)89 65 44 80

8

2008/2009

reserveren: www.parkstadlimburgtheaters.nl 045 5716607

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

Culturele Hoofdstad

Stad van stilstand en terugkijken

Maastricht straalt al eeuwen uit dat het een Europese culturele hoofdstad is, beweert Eric Wetzels, directeur van het Natuurhistorisch Museum en het Centre Céramique in die stad. Mits we cultuur omschrijven als “samengebalde energie van een doorleefd leven van avontuur.”

De reus Gigantius heeft twee stadsmagistraten in zijn zak. foto gemeente Maastricht

door Eric Wetzels

I

n Zuiderlucht wordt een debat gevoerd over de Maastrichtse ambitie om in 2018 Europese Culturele Hoofdstad te worden. In een van de bijdragen maken Guido Wevers, Peter Fransman en Stijn Huijts gewag van het idee dat Maastricht op het breukvlak ligt van de Latijnse en Germaanse cultuur en dat deze ‘schurende culturen’ de regio zouden hebben gevormd. Dit idee is in nota’s en documenten terug te vinden zonder dat de onderbouwing wordt geleverd. Als er al een gezamenlijke identiteit

9

is vast te stellen, is dat mijns inziens die van de stabiele gelatenheid. De Euregiobewoner laat de geschiedenis passeren en heeft daarbij een reactieve opstelling. Dat verklaart volgens mij de eigenheid en de duurzame stabiliteit (ondanks de historische instabiliteit) van de Euregio als geheel. En die identiteit laat zich niets gelegen liggen aan de huidige grenzen, die slechts als een speling van het lot beschouwd kunnen worden. Kernwaarde van de stad Maastricht is zijn religieuze identiteit. Religie heeft gezorgd voor kloosters en onderwijs, voor gastvrijheid en ziekenzorg, voor onderzoek en contemplatie. De stad

Maastricht roept rust en bezinning op. Maastricht is eerder een stad van stilstand en van terugkijken, dan van dynamiek. De constatering dat de stad Maastricht en zijn bewoners reactief stonden tegenover de dynamische buitenwereld is niet bedoeld als oordeel, maar als resultante van een analytische interpretatie. Die reactieve houding is af te lezen in de stadshistorie. Eeuwenlang heeft Maastricht de geschiedenis over zich heen laten komen. De oorspronkelijke, prehistorische bevolking van de Euregio werd overrompeld en overheerst door achtereenvolgens gestructureerde Romeinen, noord-Franse koningen, Duitse keizers, Spanjaarden, Fransen, Hollanders, weer Fransen en uiteindelijk volgde een inlijving bij de Staat der Nederlanden. Al die partijen herkenden de strategische positie van de stad. Niet alleen in militair opzicht, maar ook als centrale plaats voor religie, economie, handel en infrastructuur. Hieruit is af te leiden dat Maastricht een wonderlijke mengeling van culturen bevat en heel veel buitensteedse invloeden heeft gekend. De religieuze positie van de stad zorgde meer dan 1500 jaar voor een weerbarstige eigenzinnigheid en overleefde ruim 750 jaar tweeherigheid. Reus Gigantius verbeeldt dat mooi, door de twee stadsmagistraten letterlijk in zijn zak te hebben. Die ietwat laconieke houding tegen over alles wat van buiten komt, zie je in de stad nog steeds. Maastricht kenmerkt zich niet door grote visies, die kwamen van individuen, soms van buiten de stad. Hierbij gelden bijvoorbeeld de industrieel Regout, politicus Victor de Stuers en generaal Von Dopff als prototypes. Maar onderzoekers en visionairs als de dominicaan Franciscus Romanus, hoogleraar Jan-Pieter Minckeleers, Hoffmans & Van Kleef en universiteitsstichter Sjeng Tans hebben mede de mogelijkheden van de stad bepaald. Maastricht heeft met zijn vele kloosters en geleerden dan ook een rijke historie als het om onderwijs gaat. Hoe heeft de geschiedenis van Maastricht dan wel vorm gekregen, als die niet door visies is gestuurd? Stad

www.zuiderlucht.eu

en regio zijn scherp gevormd door het natuurlijke landschap en hiervan zijn overal in de stad de sporen zichtbaar. De positie als vestingstad was ook zuiver landschappelijk georiënteerd. Politieke ontwikkelingen bepaalden de centrale positie als industrieregio. En de sociale geschiedenis door de eeuwen heen heeft stad en regio misschien meer gevormd dan ons lief is: de belegeraars bepaalden de houding van de stedelingen.

E

r zit een wonderlijke continuïteit in de Zuid-Limburgse Euregio, die bijvoorbeeld is af te lezen in de aardewerkgeschiedenis, de historisch steeds terugkerende eigen muntslag (eindigend in de in Maastricht gepresenteerde euro) en in de vestingbouw. Na de verschillende Romeinse en Middeleeuwse fortificaties wordt de stad nu ingeklemd door de Belgische grens in het westen en de steilrand van de Maas in het oosten. Maastricht heeft een cultureelmaatschappelijke blik op de toekomst; de wetenschap dat die er meer toe doet dan een maatschappelijke carrière, oftewel ‘de wil om te leven’. Als we Europese Culturele Hoofdstad in 2018 willen zijn, moet de vraag niet zijn ‘wat het kost en wat het oplevert’, maar of het cultureel effect van die keuze, datgene is wat de stad zich wenst. De vraag is niet ‘waarom zijn we op aarde’, daar geeft de evolutie een prima antwoord op. De vraag is ‘waartoe zijn we op aarde’. Cultuur geeft daarop geen antwoord, maar stelt vragen die tot nadenken aanzetten en inzicht verstrekken. Is Maastricht een cultuurstad? Uiteraard, mits cultuur juist wordt geformuleerd. Niet als hoge of lage cultuur, maar veel meer als samengebalde energie van een doorleefd leven van avontuur. De stad straalt het begrip Europese culturele hoofdstad al eeuwen uit. Maastricht klopt zichzelf niet op de borst, maar laat het leven aan de ander, met een Europese blik op de wereld, NoordFranse architectuur en Italiaanse finesse. Maar is in 2018 wel aan de beurt.

cultureel maandblad

maart 2009

foto: Werner Mantz

Wolfgang Ellenrieder, Pool, 2004

ZICHTLIJNEN 12 maart t/m 29 mei 2009 – recente aanwinsten Museum van Bommel van Dam Venlo Gouvernement aan de Maas Limburglaan 10, 6229 GA Maastricht Openingstijden maandag t/m vrijdag, 9.00 - 17.30 uur gesloten 13, 30 april en 1, 4, 5, 21, 22 mei

Op zondag 15 maart wordt Clément Mantz geïnterviewd door Marjanne Wassink. Clément Mantz is de zoon van de beroemde fotograaf Werner Mantz. Het interview begint om 13.30 uur. Deelname is gratis, aanmelden gewenst: [email protected] Voor meer Werner Mantz aan het Vrijthof gaat u naar Museum aan het Vrijthof en naar de Maastricht Antiquarian Book & Print Fair in de St. Janskerk (19-21 maart). Andere activiteiten in maart . 6 maart discussie met Willem Vermeend over de kredietcrisis . 8 maart beeldententoonstelling van Louis Wierts . 11 t/m 21 maart boekenweek . 12 maart talkshow van Studium Generale met Wiel Kusters over dieren als personen . 15 maart workshop hoe schrijf je een bestseller? . 19 maart lezing Hugo Brandt Corstius . 20 maart lezing Yvonne Kroonenberg . compleet overzicht en informatie: www. selexyz.nl

dominikanerkerkstraat 1 maastricht tel. (043) 321 08 25 www.selexyz.nl ook iedere zondag open van 12.00 - 17.00 uur

10

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

Lucht halen in New York

Les deux Garçons

In 1919 reisde Marcel Duchamp naar New York met een mondgeblazen glazen bubbel vol Parijse lucht. Negentig jaar later vliegen Les deux Garçons in navolging van de pappie van de hedendaagse kunst op en neer om een replica van Duchamps glazen buikje te vullen met New Yorkse lucht. Doel: hun tentoonstelling ‘Americain’ van zuurstof te voorzien.

De twee jongens laten niet na te wijzen op de lange weg die Obama en de zijnen hebben afgelegd door de vlag over het gezicht van de zwarte man te gooien. “Je voelt de kracht, maar ook het leed dat met de vlag wordt verhuld”, legt Moonen uit. Veel respect voor gevestigde symbolen tonen ze niet. Zo mogelijk verlenen ze die een nieuwe identiteit. Ze schilderden een jodenster tegen een achtergrond van stripes maar vervingen het woord Jude door Sugar. Commentaar overbodig.

W

door Emile Hollman

I

n hun stijlvast, uitgekiend ingerichte voormalige kruidenierswoning in Schaesberg ontvangen Les deux Garçons in ‘het 1880 kamertje’. De ruimte ademt de gelakte sfeer uit de tijd van Napoleon III, met spiegels, gezwart hout en drie kroonluchters boven tafel. Nergens is te zien dat het kunstenaarsduo Michel Vanderheyden van Tinteren en Roel Moonen hier ook een huishouden bestiert met drie kinderen. Perfectie in uitvoering is zonder meer een handelsmerk van de kunstenaars die samen scheppen sinds hun ontmoeting op de Maastrichtse kunstacademie. Die perfectie voeren ze bijvoorbeeld door in hun zogenaamde taxidermi-sculpturen; zelfverzekerde hertjes, zwijntjes, geitjes en lammetjes die ze prepareren, versieren en presenteren als Siamese tweelingen. Op de expositie Americain bij galerie Stevens in Maastricht is een prominente rol weggelegd voor een beest, zij het een ongeprepareerde oude knar met de eeuwige jeugd: Mickey Mouse. “We konden niet om de actualiteit heen”, zegt Roel Moonen (Maastricht, 1966) vanachter zijn cappuccino, refererend aan de enorme foto’s van Obama en Madonna in de voorkamer. “De VS als leider van de wereld, van de

11

Titelloos beeldje van Les deux Garçons. foto: Sanne Linssen

recessie, van de oorlog, van de hoop.” Staat die actualiteit niet mijlenver van de 19e eeuwse stijl waarin zij ontvangen? “Het einde van de 19e eeuw was een theatrale tijd, alles was over de top. Het Amerika van nu is één grote bühne.” Verwijzend naar Ronald Reagan: “Er is geen ander land ter wereld waar een acteur president kan worden.” Ze brachten beide werelden met een knipoog samen in een klassiek gipsen borstbeeld van een aristocraat; ze holden diens gezicht uit, kleurden de binnenkant zwart en voorzagen hem van de oren van Mickey Mouse. De kwetsbaarheid van de nieuwe president Obama kunnen ze invoelen. “Als-ie het niet gaat halen, blijkt het achteraf toch maar een neger te zijn.” Het begon allemaal met een Amerikaanse vlag die ze vonden tijdens

een van de vele speurtochten naar hebbedingetjes of materialen die ze als objets trouvés bijeenbrengen in werken of installaties. Ze noemen zichzelf alchemisten. Ze mixen en assembleren naar hartenlust tot het juiste beeld is gevonden. Michel Vanderheyden (Schaesberg, 1965): “Een prachtige vlag, ambachtelijk en met liefde gemaakt. De sterren zijn erop gestikt en de esthetiek pakte me meteen.” De vlag bleef een hele poos liggen in het atelier achter hun woning. “Soms is de identiteit van een voorwerp zo sterk dat het niet buigbaar blijkt voor ons werk. Het is moeilijk om een vork een lepel te laten zijn terwijl de vork zegt: ‘Ik ben een vork’.” De vlag werd uiteindelijk als een burka over een heiligenbeeld met een zwarte hand gedrapeerd.

www.zuiderlucht.eu

at niet geldt voor het portret van de Afro-amerikaanse bendeleider Malcolm X. Je zou je kunnen afvragen wat de kunstenaars precies door de acrylverf hebben geroerd waardoor de structuur zo grof is geworden. Het antwoord verzin je niet: de as van een blanke man, ter beschikking gesteld door een bevriend begrafenisondernemer. Eerder maakten ze een landschapje met de as van Michels grootmoeder en op verzoek van ouders een beeldje van Mickey Mouse met de as van hun overleden kind. Het portret van Malcolm X - zijn achternaam was Little zoals veel slaven gemakshalve door hun eigenaren aan het eind van de slavernij werden genoemd toen ze een naam moesten krijgen - zorgt vooral bij de kunstenaars zelf voor een extra diepgang bij het schilderen. “Het maakt voor de bezoeker van de tentoonstelling in Maastricht straks echt niet uit of de glazen bubbel van Duchamp al dan niet echte lucht uit New York bevat, of dat het portret van Malcolm X met as is gemaakt. Wij hebben de energie die deze rituelen met zich meebrengen nodig om de tentoonstelling te bewerkstelligen. Onze kunst drijft op emotie. Wij geloven niet in God, wel in de klassiek modernen. We hebben er erg lang over gedaan om de schuilplaats van God te ontdekken: het is een gevoel. Als je iets nieuws creëert - een totaal nieuwe context, een nieuwe betekenis - dan voel je de bijzondere positie die je hebt. Wij hebben die lucht nodig om de expositie kloppend te maken.”

Les deux Garçons, Galerie Stevens Maastricht van 15 maart tot en met 25 april.

cultureel maandblad

maart 2009

Podium

Zie ook de Agenda en www.zuiderlucht.eu

Genk

Tongeren

Cultuurcentrum Genk 4 maart | dans | Ward/waRD-Ann Van den Broeck – i solo ment – Auditorium Limburghal - 20.15 uur 7 maart | comedy | Bert Kruismans – Ratrace – Casino Modern – 20.15 uur 10 maart | theater 8+ | Pascale Platel/Bronks – De Rouwdouwers Auditorium Limburghal – 19 uur 10-11 maart | theater | Abattoir Fermé tweedaagse – Tourniquet & Hard-Boiled – Auditorium Limburghal - 20.15 uur 20 maart | muziek | Stash in concert – Casino Modern – 20.15 uur 28 maart | muziek | Roland Van Campenhout – Casino Modern – 20.15 uur NIEUW! LLOYD COLE IN CONCERT – 14 mei 2009 – Casino Modern - reserveer snel!

De Velinx,

dijk 111 bus 2, 3700 Tongeren België za 14 maart | muziek | Het Brussels Jazz Orchestra en ’t Arsenaal brengen met ‘Writing Billie’ een groots en aangrijpend portret van één van de meest tot de verbeelding sprekende stemmen uit de jazzgeschiedenis. Zes schrijvers leveren aan de hand van evenveel songs een literair commentaar bij het turbulente leven van jazzlegende Billie Holiday. 20.30 uur. do 26 maart | theater | In ‘Twee oude vrouwtjes’ van LOD brengen An De Donder en Sien Eggers de ontroerende oude vrouwtjes uit het gelijknamige verhalenboek van Toon Tellegen op de scène tot leven. Met een koor van 4 hoogbejaarde zangers. 20.30 uur De Velinx, dijk 111 bus 2, 3700 Tongeren België. Meer info: www.develinx.be

Info: Cultuurcentrum Genk (B), Stadsplein 1, 3600 Genk (B) Tickets: UiT in Genk – Europalaan 34 – Genk. T +32(0)89 65 44 80 – W www.cultuurcentrumgenk.be

Venlo

Maastricht

Poppodium Perron55 Venlo

Centre Céramique – Highlights Di 3 maart | Euregio Literatuurprijs | MET TOMMY WIERINGA en Fatou Diome Wo 11 maart |Opening Boekenweek 2009 | BERNLEF Zo 22 mrt | Literaire Zoo in Centre Céramique | Met Eric Borrias en Wiel Kusters Za 28 maart | Lezing | ‘Voorbij de grens’ door Lieve Blancquaert 01.02.09- 27.09.09 | Tentoonstelling | Verzamelen is een kunst 08.03.09 - 05.04.09 | Tentoonstelling | Domestic Landscapes - Bert Teunissen

Zondag 08 maart | klezmer | Amsterdam Klezmer Band | 20:30 | 10 Euro Vrijdag 13 maart | Jazz / Pop | Sabrina Starke | 21:30 | 12 Euro Zaterdag 14 maart | Pop | Marike Jager | 21:30 | 10 Euro Zondag 22 maart | Jazz | Steam Team (Jeroen Doomernik) | 16:00 | 10 Euro Vrijdag 27 maart | nl.indie | Stuurbaard Bakkebaard | 21:30 | 8 Euro www.perron55.nl

meer info:www.centreceramique.nl

AINSI Do 5 t/m za 7 mrt | theater | Ismène – Marianne Pousseur en Compagnie Khroma | 20.30 Za 7 mrt | sport | Start to Run – Stichting Maastrichts Mooiste | 9.30 Vr 13 mrt | dans | Sacre - The Rite of Spring – Raimund Hoghe (Ned. Pr.) | 20.30 (inleiding 19.30) Vr 20 mrt | creatieve industrie | Pecha Kucha night – www.pechakuchamaastricht.eu | 20.20 Zo 22 mrt | muziek | Matineeconcert – Harmonie Sint Pieter | 15.00 Di 31 mrt t/m zo 5 april | festiva | Festival Cement – www.festivalcement.nl Za 4 april | OFFICIËLE OPENING AINSI – voor details zie www.ainsi.nl AINSI - Lage Kanaaldijk 112 - 113, Maastricht/ volledige agenda op www.ainsi.nl

oorden” (AD) w t e m l e sp k e e (Volkskrant) ” d n “Intrigerend st re e rv e n e “Onverwacht

Het Huis van Bourgondië Do 5 t/m ma 9 maart | n.n.b. | het oor van Maria | Muzikaal sprookje in een 2 meter hoog oor op diverse stations in de Euregio Vr 13 en za 14 maart | 20.30 uur | Daumenkino | Een film en vertelling in één door fotograaf Volker Gerling (Engels gesproken) Vr 20, za 21, zo 22 maart | n.v.t. | De verslaving van de razernij | Ervaringstheater over de snelheid van het leven op onverwachte locaties in Maastricht Het Huis van Bourgondië, Hoogfrankrijk 27 Maastricht, www.huisvanbourgondie.nl

Intro • in situ, muziek en klank Zondag 15 februari | Aantekeningen van een Zoogdier, 11.30 u, Bovenzaal theater aan het vrijthof, € 10,Zondag 1 maart| Electra, 11.30 u, Bovenzaal theater aan het vrijthof, € 10,www.introinsitu.nl 043-3250511

Kumulus – centrum voor kunsteducatie Kijken is een kunst | Workshop kunstverkenning | donderdag 5/3 Kumulus Schrijversschool | Info avond | vrijdag 27/3 Start Expo Beeldende Kunsten | vrijdag 27/3 | Galerie Kumulus Huiskamerconcerten Wyck | zondag 29/3 | www.amateurkunstenmaastricht.nl www.kumulus.nl, www.bkmaastricht.nl

Lumiere highlights Vanaf 5 maart | Kan door huid heen | Rifka Lodeizen schittert in Nederlands drama. Vanaf 5 maart | The Good, the Bad and the Ugly | Digitaal gerestoreerde westernklassieker. Vanaf 12 maart | The Wrestler | Mickey Rourke is terug (en hoe!) Vanaf 19 maart | Che – part 1 | Soderbergh’s epische Che Guevara-biopic Donderdag 12 maart | De 2de Maastrichtse Studenten Filmnacht

Het Nationale Toneel | Kopenhagen Wo 4 t/m za 7 maart | 20.00 uur | Theater Heerlen

Meer informatie op www.lumiere.nl

12

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

perron poëzie

TIME OUT OF MIND 3 Wido Smeets en Leon Verdonschot wisselen muzikale helden uit van vroeger en nu.

Aan zee

Howard Devoto

I

E

n december 2004 was ik er getuige van dat Lemonseven werd uitgeroepen tot winnaar van de Grote Prijs van Nederland, een popprijs voor talentvolle bands die daarna snel in de vergetelheid raken. Na afloop, de jury was nog aan het beraadslagen, vroeg ik zanger Rob Gommans of hij de Buzzcocks tot zijn voorbeelden rekende. Het was een wat flatteuze vraag die eruit was voor ik er erg in had. Hij had nog nooit van de Buzzcocks gehoord. Ik mag niet generaliseren, maar wat ben je waard als je de historie van je vakgebied niet kent? Van Lemonseven is daarna nog weinig vernomen. De Buzzcocks maakten in de jaren zeventig strakke up tempo rock. Vanwege de te grote ego’s van Pete Shelley en Howard Devoto hield de groep niet lang stand. Devoto richtte Magazine op, een arty band à la Roxy Music - maar wie kan zich meten met Bryan Ferry? Howard Devoto in elk geval niet. Maar ik hield van zijn expressieve manier van zingen, en Magazine was een band die op zoek was naar iets nieuws. Behalve op Devoto kickte ik op Barry Adamson, de bassende breed die later nog met Blixa Bargeld in de Bad Seeds speelde. Bargeld, een van de crack fluorescerende ultrajunk, had ooit Einstürzende Neubauten opgericht. De namen klonken interessanter dan de muziek, maar ijspegel Devoto paste nu eenmaal beter bij deze tijd van no future dan de warmbloedige crooner Bryan Ferry. Een vriend, wereldbestormend kunstenaar in de ban van het abstract expressionisme, had in die dagen een expositie maar wist niet welke titels hij zijn meesterwerken moest geven. Hij trok de Magazine-elpee Second Hand Daylight uit de kast en kraste de titels van de songs ter plekke op de doeken. Dat zou het arty-farty publiek wel bekoren! Uit interviews herinner ik me Devoto als zo’n typische Britse popster die niets te gek is - behalve zelfrelativering. Na een handvol platen werd ook Magazine opgedoekt en ging hij solo verder. In 1983 kocht ik nog zijn Jerky Versions of the Dream, toen had ik het wel gehad. Vorige maand traden de herenigde Buzzcocks twee maal op in Nederland. Zonder Howard Devoto.

n of Howard Devoto zichzelf serieus nam. En anders anderen wel voor hem. Er is ooit een nummer over Devoto geschreven, door de (uiteraard) postmoderne singer-songwriter Momus. De titel: The most important man alive. Howard Devoto is ook het type muzikant waarbij popjournalisten interviews plegen te beginnen met de pathetische zin: “Als er enige rechtvaardigheid in deze wereld bestond, dan was Howard Devoto een ster.” Dat zie je wel vaker: artiesten die door anderen al niet gerelativeerd worden, zijn daar zelf dan ook niet toe in staat. De vraag is of dat erg is. Of juist noodzakelijk. Of beide. Neem de koning van de zelfrelativering onder de grote artiesten, Robbie Williams. Op het podium is hij de ironische versie van Freddy Mercury. In alles wat Robbie Williams live doet, zie je een knipoog. Dat kan hij als geen ander. Sterker, ik ken volgens mij geen enkele artiest die met zoveel middelmatige nummers twee uur lang kan entertainen. Want dat is het, hij zingt het zelf: daarom staat hij daar, om ons twee uur lang te laten glimlachen. Een andere emotie, ontroering bijvoorbeeld, of werkelijke vervoering zonder reserve, kan hij niet opwekken, want hij zingt altijd alsof hij het zelf ook niet gelooft, of meent, en alsof dat eigenlijk ook niet uitmaakt. Als ik naar Williams’ live-dvd’s kijk en vervolgens naar die van zijn voorbeeld Mercury, dan gaat mijn voorkeur uit naar de tweede. Ook Mercury heeft naar de maatstaven van 2009 campy trekjes (de strakke pakjes, de overbite, de snor), maar het verschil is dat hij die twee uur lang een absoluut geloof in wat hij zingt en in zichzelf uitstraalt. Dat maakt hem veel kwetsbaarder (als hij faalt, dan gaat hij ook echt onderuit), maar ook veel sterker: hij staat voor alles dat hij doet. Van Mercury is bekend dat hij een vrijwel onmogelijk mens was, een narcist in het kwadraat. Vanwege dezelfde eigenschappen die hem een performer van formaat maakten. En als ik heel eerlijk ben, geldt dat voor de meeste werkelijk grote kunstenaars die ik ken. Ik vrees dat je allereerst zelf moet vinden dat je de greatest man alive bent, voor anderen dat doen.

WIDO SMEETS

LEON VERDONSCHOT

13

www.zuiderlucht.eu

Langs de trambaan naar zee heupwiegen slavinnen, zeulend met badtassen & kinderen in bolderkarren Blondines, bruin getint – Made in Germany richting branding, alsmaar krijsend vanachter polaroidzonnebrillen: “Herr Schliemann! Herr Schliemann! Geef ons het lijk van Hector terug!” En nergens op de lange, lange Boulevard (Niks Royalty!…Niks Prins Bernhard! … Niks Achilles!) een ochtendkrant alleen verfrommeld in de wind De Trojegraaf MANUEL KNEEPKENS Manuel Kneepkens (Heerlen, 1942) doceerde meer dan twintig jaar strafrecht en criminologie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Hij was voorzitter van De Groenen maar werd in 1994 raadslid voor de door hem zelf opgerichte Stadspartij Rotterdam. In 2006 verliet hij de raad. Kneepkens publiceerde een tiental dichtbundels. Zijn nieuwe bundel Een vrolijk dierenalfabet wordt op 13 maart gepresenteerd in Rotterdam

Perron Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door:

Defauwes en

cultureel maandblad

maart 2009

Der große Virtuose Jacob Backer (1608/09-1651)

12. 3. t/m 7. 6. 2009

Brad Mehldau • Zuco 103 • Gino Vannelli PhiliP catherine • Michel BisceGlia • cesar latorre • Bender Banjax en Meer...

info en tickets: www.jazzmaastricht.com

www.jacob-backer.de SUERMONDT-LUDWIG-MUSEUM AKEN tijdens de TEFAF vanaf 12 t/m 22 maart: ma t/m zo 11-18 uur, wo 11-20 uur vanaf 23 maart: di t/m vr 12-18 uur, wo 12-20 uur, za en zo 11-18 uur Wilhelmstraße 18, tel. 0049 241 47980 0

14

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

De jongens van Moganshan Lu

Censuur

Shanghai 2009. foto Frans Schellekens

“Hoe vaker ik in het westen kom, hoe meer ik China ga waarderen”, zegt kunstenaar Xu Zhen uit Shanghai in het boek In Shanghai. Persoonlijke verhalen uit een Chinese metropool van Petra Quadvlieg. Een voorpublicatie. door Petra Quadvlieg

H

et drietal zou in het straatbeeld van Shanghai niet opvallen, maar Shi Yong, Xu Zhen en Yang Zhenzhong zijn zelfbewuste Chinese kunstenaars die graag mogen provoceren. Kettingrokend zitten ze in ShanghArt Warehouse rond de tafel, mobieltjes binnen handbereik. ShanghArt Warehouse ligt op het

15

terrein van Moganshan Lu 50, een voormalig fabrieksterrein waar zich galeries, ateliers, design- en fotostudio’s hebben gevestigd en dat langzamerhand is uitgegroeid tot een hedendaags kunstcentrum. Tegenwoordig heet het, heel trendy, M50. Het Warehouse, ooit een pottenbakkerij, wordt geleid door Lorenz Helbling, een kunsthistoricus uit Basel die in 1999 de allereerste galerie voor hedendaagse kunst opende in Shanghai – een kleine ruimte nabij het centrale Fuxing park. “Het was de

eerste galerie met witte muren in een vierkant”, zegt Helbling glimlachend. “Chinezen dachten dat ik gek was.” In de stad bestonden toen alleen staatsmusea en galeries van kunstacademies waar ze traditionele kunst maakten. “Alleen ondergronds, bij iemand thuis, of in een tijdelijk afgehuurde opslagruimte, zag je nieuwe dingen.” Zijn Warehouse staat vol kunst van kunstenaars die inmiddels, dank zij zijn inspanningen, internationaal op de kaart staan. Van Yang Zhenzhong zijn er kapotte, opengewerkte massagestoelen die op martelwerktuigen lijken, van Shi Yong een video met graaiende handen die steeds sneller graaien, toepasselijk voor het snelconsumerende Shanghai, en van Xu Zhen de video Rainbow: je ziet een naakte rug steeds roder worden, hoort luide klappen, maar ziet de hand die slaat niet. “Hoe vaker ik in het westen kom, hoe meer ik China ga waarderen”, zegt Xu Zhen uitdagend. “Er is meer censuur dan hier.” Hij vertelt over zijn videowerk Throwing a cat dat van een tentoonstelling in Italië werd verwijderd na protesten van bezoekers. In de video slaat hij een (dode) kat tegen de vloer en herhaalt die handeling tot er een bloederige massa overblijft. “In het westen pretenderen ze dat ze geen restricties hebben”, zegt Xu, “maar een dood dier mag je niet laten zien. In China zijn wel algemene beperkingen, geen politiek of te expliciete seks, maar de grenzen zijn vaag en je hebt veel minder morele restricties.” De ambtenaar van het Shanghaise cultuurbureau die naar de kat-video kwam kijken, kon er niks aanstootgevends aan ontdekken. “Er zijn hier gewoon nog geen normen voor nieuwe kunst”, voegt Xu eraan toe. China prikkelt voortdurend tot uitdagingen, vinden de drie. “Westerse tentoonstellingen zijn vaak rigide”, zegt Yang Zhenzhong. “Alles is geregeld, van de inrichting van de ruimte tot interviews met de pers. In Shanghai is alles nog in ontwikkeling. Als niemand ons uitnodigt voor een tentoonstelling, dan zoeken we een leeg appartement of een opslagruimte en maken er zelf een.” Het trio is vanaf het begin actief

www.zuiderlucht.eu

geweest als nieuwe kunstenaars. In 1999 maakten ze de omstreden tentoonstelling Art for Sale, in een groot warenhuis op Huai Hai Lu, een van Shanghais bekendste winkelstraten. De expositie was ingericht als een supermarkt, de bezoeker kon er zijn kunstboodschappen doen: een miniatuurbeeldje van de Nieuwe Chinees (geblondeerde lokken, Mao-jasje, aktentas) van Shi Yong bijvoorbeeld. Voor het eerst in Shanghai waren er installaties en performances te zien; er scharrelden een paar varkentjes rond, gehuld in juwelen. Het Shanghaise stadsbestuur was zo in de war van de kakofonie aan nieuwe, nog nooit vertoonde kunstuitingen gebracht als koopwaar, dat het drie dagen duurde voordat het ingreep en de zaak dichtgooide. Officiële verklaring: de kunstenaars hadden geen vergunning om een supermarkt te openen. De drie kijken er met weemoed op terug. “Het lijkt iets uit een ver verleden”, zegt Shi Yong. “De regering is veel liberaler geworden. Toen was men nog bang voor de donkere krachten van nieuwe kunst. Nu is men gewend aan vreemde dingen. Een tentoonstelling wordt nu niet snel meer gesloten.” De andere twee vallen hem bij. “Kijk naar dit fabrieksterrein. Een paar jaar geleden dreigde de gemeente nog om het tegen de grond te gooien, nu heeft het zelfs een opknapbeurt gekregen.” Er is in korte tijd veel veranderd, vinden ze. Daarom hebben ze er geen moeite mee om rekening te houden met politieke gevoeligheden. “Niet alles kan, maar we mogen steeds meer”, zegt Shi Yong. “We willen het liefst in ons eigen land exposeren. We willen door het Chinese publiek gewaardeerd worden. Je werk in het Westen laten zien, kan geen kwaad, maar het gaat ons niet echt aan het hart.” Petra Quadvlieg (Heerlen, 1963) was tot eind 2003 correspondent in Zuid-Afrika. Sinds 2004 woont en werkt ze in Shanghai. Petra Quadvlieg, ‘In Shanghai. Persoonlijke verhalen uit een Chinese metropool’ (Athenaeum-Polak & Van Gennep). Op 21 maart (15 uur) presenteert ze het boek in Schunck Glaspaleis in Heerlen.

cultureel maandblad

maart 2009

Sjiek en Sjoen – niet meer doen? Ipanemadebat 8 maart 2009: maaStrIcht culturele hoofdStad 2018: culturen verbInden Debat met Guido Wevers, (oud-)studenten van Maastrichtse academies, amateurkunstenaars, vertegenwoordigers uit Aken, Hasselt, Heerlen en Sittard-Geleen en iedereen die kunst, cultuur en Maastricht Culturele Hoofdstad 2018 een warm hart toedraagt. Zondag 8 maart 2009 12.00 – 14.00 uur Café Ipanema (naast het Bonnefantenmuseum) Georganiseerd door de PvdA Maastricht. Het debat staat onder leiding van Rens Knegt en Nelleke Barning. Muziek wordt verzorgd door studenten van de Toneelacademie. gratis en voor iedereen toegankelijk!

LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.

Arie Berkulin Pieter Defesche Theo Kuijpers Lei Molin Ger Lataster Toon Teeken

moderne kunst

museum land van valkenburg Grotestraat Centrum 31 6301 CW Valkenburg aan de Geul tel. 043 601 63 94 Geopend: di t/m vr 10-17u, za en zo 13-17u. [email protected] www.museumlandvanvalkenburg.nl

feest van kerst tot carnaval 18 JAN t/m 15 MRT

Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na een telefonische afspraak bent u van harte welkom. Leon Mommers Savelsbosch 40, 6228 SB Maastricht 043 361 01 38 Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl

GRANDS CRUS

BRAM BOGART

LATASTER RIPOLLÉS GALERIE POST + GARCíA

TENTOONSTELLING VAN 6 T/M 29 MAART LA FORTEZZA AVENUE CÉRAMIQUE 17 NL 6221 KV MAASTRICHT T +31 (0)43 356 19 00 [email protected] WWW.POSTGARCIA.COM OPENINGSTIJDEN DONDERDAG T/M ZATERDAG 12-18 U ZONDAG 13-17 U

TIJDENS TEFAF (13 T/M 22 MAART) DAGELIJKS VAN 12-20 U

16

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

station

zuiderlucht

Ramona Blokker (Heerlen, 1973) Stadsgezichten

Station Zuiderlucht

“Ik ben geen fotograaf. Met de camera

In de twaalfde aflevering van Station Zuiderlucht, halteplaats voor kunstenaars en vormgevers, aandacht voor Ramona Blokker. Het werk Wind in the City, series Maastricht, no 2 uit 2008 wordt per opbod verkocht op www.zuiderlucht.eu. Klikken op de button ‘Station Zuiderlucht’. Namen van bieders worden niet bekendgemaakt, wel de hoogte van het laatst geboden bedrag. De bieding begint bij 2.350 euro. Werk van Ramona Blokker is deze maand als presentatie van Station Zuiderlucht te zien in Galerie Stevens in Maastricht www. galeriestevens.nl en galerie New Untitled in Venlo www.galerienewuntitled.nl

ga ik op zoek naar nieuwe vormen van informatie en kennis. Mijn lenzen polijst ik zelf of kerf ze in om nieuwe contactpunten van licht te maken. Zo kan ik de stadswerkelijkheid weergeven als een nieuwe ruimte. Mijn foto´s beschouw ik als fotografische informatie die nieuwe kennis verschaft over bestaande zaken. Kunst als kennis. In de serie ´Container´ zoek ik in mijn eigen fotografeergedrag naar natuurlijke dynamiek, van de eerste fotoklik tot en met het moment waarop ik bewust kies voor de laatste klik.”

Ramona Blokker heeft een achtergrond in grafisch design en projectmanagement. Sinds 2007 werkt zij als kunstenaar en social entrepreneur aan het thema ´Steden: Ruimten en Informatie´. Zij exposeerde onder andere bij

‘Station Zuiderlucht’ wordt ondersteund door Amacura (Sittard-Geleen), Galerie New Untitled (Venlo), Galerie Stevens (Maastricht), Huis voor de Kunsten Limburg,

Kunstenaarsinitiatief KOP in Breda en het Ex-

Océ Kunstbezit, Servatius en Unlimited.DSM.

pertise Centrum in Den Haag.

Reacties naar [email protected]

Haar bedrijf LLYMN Studios verzorgt thema-

Wind in the City, series Maastricht, no. 2, 2008

en issuemanagement in de Benelux, Duitsland

120x160 cm,

en Frankrijk, in samenwerking met Matuschka Gruppe in Frankfurt. Zij woont en werkt in Maastricht en Frankfurt. www.llymn.com

Container, series Rotterdam, no. 5, 2008 280x120 cm, photoprint on aluminium

17

www.zuiderlucht.eu

Wind in the City, series Liège, no. 24, 2008 120x160 cm, photoprint on aluminium

cultureel maandblad

maart 2009

Sim City in de jungle

Oscar Niemeyer

Oscar Niemeyer De 101-jarige Braziliaanse architect Oscar Niemeyer experimenteerde met de vormgevende mogelijkheden van gewapend beton en ontwierp theatrale, monumentale gebouwen. Ondanks die neiging naar drama bleef hij zichzelf altijd als functionalist beschouwen. Niemeyers naam wordt meestal in verband gebracht met de Braziliaanse hoofdstad Brasilia die vanaf 1958 in vier jaar uit de grond werd gestampt. Het stratenplan in de vorm van een vliegtuig was van Lucia Costa, de belangrijkste gebouwen van Oscar Niemeyer. Brasilia was een modernistisch experiment: straten hadden kruisingen noch trottoirs, overheidsgebouwen stonden op pilaren. Zijn ontwerpen lijken het werk van een beeldhouwer. Een wezenlijk punt van kritiek is dat Niemeyer in zijn spectaculaire gebouwen niet altijd rekening hield met de gebruikers. Het Parlementsgebouw in Brasilia. Links en rechts, ‘als scheermessen in het gazon’, de ministeries. foto’s Jo Janssen

In februari 1999 reisden zes Maastrichtse architecten naar Brazilië om het oeuvre van architect Oscar Niemeyer te bekijken. Tien jaar later is in Heerlen een overzichtsexpositie van de Braziliaan. Zuiderlucht haalt met het zestal herinneringen op aan een trip die anders uitpakte dan verwacht. “De gebouwen stonden als taartjes op het gras.” door Wido Smeets

N

og steeds spreken ze tot de verbeelding. De foto’s van Brasília, de in het hartje van de Braziliaanse jungle opgetrokken hoofdstad, appelleren aan de droom van iedere architect om een stad te bouwen uit het niets. Carte blanche, dus zonder bestaande bebouwing, zonder dwarsliggende omwonenden, zonder bemoeizuchtige overheden. Korrelige zwartwitfoto’s van Brasília van halverwege de jaren zestig, met autoloze avenues en gebouwen die als scheermessen uit enorme grasvelden steken, vormen de belichaming van dat visioen. Brasilia moest symbool staan voor de jonge, vitale democratie Brazilië uit die tijd. En nog steeds geldt Oscar Niemeyer (Rio de Janeiro, 1907) als

18

de personificatie daarvan. Dankzij Brasilia, én het feit dat hij het eeuwige leven lijkt te hebben. Twee jaar geleden hertrouwde hij als 99-jarige, wat de mythische proporties van zijn reputatie verder vergrootte. Niemeyers belang voor de vorming van een nieuw Braziliaans zelfbewustzijn is evident, maar hoe belangrijk is zijn architectuur? Iedereen onderkent de monumentaliteit en sculpturale kracht van zijn ontwerpen, maar dat geldt ook voor het gebrek aan detaillering en ambachtelijkheid. Het interieur van Niemeyers gebouwen is zelden boeiend, zegt architect Jo Janssen, onlangs genomineerd voor de Mies van der Rohe Award 2009. “Voorbij de voordeur is zijn werk eigenlijk al niet meer interessant.” Samen met vijf collega’s trok Janssen in 1999 ruim twee weken door Brazilië om het werk van Niemeyer met eigen ogen

te bekijken. Een van hen was Mathieu Bruls. Hij weet nog precies waarom hij Niemeyers werk zo graag wilde zien. “Iedere architect is op zoek naar de sensatie om sculpturale gebouwen te ontwerpen.” Bert van Bunningen, professor aan de Fachhochschule in Aken: “Het was een heldhaftige zoektocht naar nieuwe types architectuur.” Maar na afloop overheerste een gevoel van teleurstelling. Wim van den Bergh, hoogleraar woningbouw aan de Technische Hochschule in Aken: “Niemeyers gebouwen zijn spectaculair en fotogeniek, maar veel verder komen ze niet. Ze staan er bij als net gelande ufo’s. Het is een soort James Bondarchitectuur.” Architect Fred Humblé: “Het zijn net uitgevouwen schetsen, zonder een binnen.” In Brasilia klom het zestal op het dak van een de gebouwen. Bij het zien van Brasilia-in-vogelvlucht riep Humblé

www.zuiderlucht.eu

uit: “Het is net Sim City.” Aan hun voeten lag een modernistisch visioen, een stad zonder centrum, zonder stoplichten, zonder trottoirs. Maar de ambtenaren van de ministeries vlogen in het weekend naar Rio de Janeiro of Sao Paulo. Naar het echte leven. Het gezelschap bezocht ook gebouwen die Niemeyer vóór Brasilia had ontworpen. “Die zijn een stuk doorleefder”, zegt Mathieu Bruls. Wim van den Bergh: “Eigenlijk is zijn weekendhuisje in Canoas, net buiten Rio, zijn beste werk. Dat is toch wel veelzeggend.” “Bij Niemeyer is alles drama en theater”, voegt Janssen toe. “Zijn trappen zijn prachtig, maar niet om op te lopen. Ze zijn gemaakt om te schrijden.” Wim van den Bergh looft de beeldkwaliteit van het ministerie van Binnenlandse Zaken. “De markante vormen lijken in beton gegoten aluminium. Het zijn de vormen van een Cadillac.” Jo Janssen lacht. “Weet je waarom Amerikaanse auto’s in de jaren zestig vleugels hadden? Ze dachten dat we op termijn met auto’s zouden kunnen vliegen. Het vooruitgangsdenken waar deze stad op is gebaseerd, kende geen grenzen.”

cultureel maandblad

maart 2009

Weekendhuisje in Canoas.

Het gezelschap met de Maastrichtse architecten in Brazilië, 1999.

Niemeyer is befaamd vanwege zijn experimenteerdrift met beton. Janssen: “Hij heeft nieuwe vormen ontwikkeld en geleerd dat je met beton goedkoper én complexer kunt bouwen.” Bruls: “Hij was een van de eersten die de kans heeft gegrepen om de architectuur sculpturale vormen te geven.” Misschien ligt het belang van Niemeyer in de politieke kwaliteiten van zijn architectuuropvatting, suggereert Van Bunningen. “Als vormgever van de hoofdstad van een flamboyante jonge staat die de wereld wil veroveren, was hij de juiste man op de juiste plaats. Hij gaf Brazilië de grote symbolische objecten, de driedimensionale identiteit die zo’n jonge natie nodig heeft.” Bruls: “Met zijn typische vormentaal heeft Niemeyer een nationaal idioom geschapen. Zijn werk heeft de bravoure van een sambadanser, vol machismo én sensibiliteit.”

O

ok René Coenegracht beoordeelt Niemeyer als een kind van zijn tijd. “President Kubitschek, de opdrachtgever van Brasilia, was een John F. Kennedy avant la lettre. Hier was het de LatijnsAmerikaanse droom die werkelijkheid werd.” Die vitaliteit proefde Coenegracht tijdens de trip in 1999 nog steeds. “Niemeyers werk ontbeert de zwaarmoedigheid van Le Corbusier. Het is licht en luchtig en heeft een bepaalde Schwung waardoor die monumentaliteit toch past in de Braziliaanse context.” Die Schwung kenmerkt zich door zijn organische, soms wellustige vormentaal. De op pilaren rustende gebouwen gaven de stad op maaiveldniveau een enorme

19

weidsheid, zegt Van Bunningen. “De gebouwen stonden als taartjes op het gras”. Inmiddels groeit de vegetatie bijna dwars door de bebouwing heen, zegt Coenegracht. Hij vindt dat de publieke gebouwen van Niemeyer te veel aandacht krijgen in verhouding tot de door Lucia Costa ontworpen wooncomplexen, de Super Quadras “Alleen dáár maakte de stad een organische ontwikkeling door, met de wildgroei die daar bij hoort.” Dat Schunck-Glaspaleis dit voorjaar een retrospectief wijdt aan Niemeyer, verbaast het zestal. Wim van den Bergh: “Je kunt ook Picasso naar Heerlen halen, of Leonardo da Vinci: succes verzekerd. Met zijn monumentale impact is het werk van Niemeyer gemakkelijk te presenteren. De handen zullen op elkaar gaan.” Mathieu Bruls: “Waarom geen link gelegd met het modernistische Heerlen in de jaren zestig, met de hoogbouw van Peter Sigmond bij winkelcentrum ’t Loon en de woningbouw in Vrieheide? Dat is óók Niemeyer, maar dan in onze eigen, regionale context. Dat maakt zo’n tentoonstelling een stuk interessanter.” Fred Humblé vermoedt dat de keuze voortkomt uit de romantische waas die de discipline maar niet kwijtraakt. “Het idee dat een architect ’s morgens na een nacht vol dromen ontwaakt, snel een paar schetsen op papier zet en ze vervolgens een op een tot werkelijkheid laat worden, is een hardnekkige misvatting van het beroep.” Niemeyer is populairder dan ooit onder architectuurstudenten, zegt Humblé, die vijf jaar gastprofessor was aan de Technische Hochschule in Aken. Met de digitale mogelijkheden van

deze tijd is het ontwerpen van gebogen gebouwen zoals die van Niemeyer een fluitje van een cent. “Maar voor ons is hij een romantische held aan wie wij geen enkele actualiteitswaarde kunnen ontlenen. In de architectuur van nu draait het juist niet om het object, maar om de context.” De positieve kant is volgens Humblé dat er weer aandacht is voor architectuur uit de jaren vijftig “anders dan vanuit de vraag of er wel of niet gesloopt moet worden.” Hij klapt zijn laptop open en toont foto’s van het winkelcentrum van Maastricht-Caberg van Gerard Snelder uit 1958. De lts van Theo Boosten in Maastricht uit 1961, met die typische boogjes, verpest door een opzichtige uitbreiding van de school tot onderwijsfabriek. De OLV van de Goede Raad in Malpertuis van Jean Huijsmans, nu het onderkomen van opera Zuid. Het zijn aan de Braziliaanse architectuur verwante gebouwen die hebben overleefd, in tegenstelling tot Huijsmans’ spectaculaire kerken in Vaals en Stadbroek. Dat de architectuur van Niemeyer in Brasilia nog fier overeind staat, komt niet zozeer door de liefde voor de bouwkunst in dat land, meent Bert van Bunningen. “Dat hebben ze ironisch genoeg aan de dictatuur te danken. Die liet niet toe dat er één vinger werd uitgestoken naar de hoofdstad. Twintig jaar lang mocht er helemaal niets, nu is het een monument.” De mythe van Niemeyers architectuur is vooral gebaseerd op Brasilia. Plus de talloze anekdotes. Wim van den Bergh schudt ze zo uit zijn mouw: “Ooit was Niemeyer kandidaat om een nieuw hoofdkantoor voor Renault te ontwerpen. Vanwege zijn vliegangst kwam hij met de boot, onderweg maakte hij de schetsen. In zijn witlinnen pak met grote vochtplekken onder de oksels arriveert hij bij Renault. Hij grijpt in zijn jas en legt pontificaal een revolver op tafel. Waarna hij zijn verbijsterde gehoor uitlegt dat hij communist is, en in Brazilië wordt op communisten geschoten.” Vol bravoure voorzag hij zijn op de boot gemaakte wasco-schetsen van tekst en uitleg, maar deze opdracht ging aan zijn neus voorbij. Oscar Niemeyer, van 6/3 t/m 1/6 in Schunk Glaspaleis in Heerlen.

www.zuiderlucht.eu

per voi | viaggi italiani e piu’

Per voi, voor u. De Umbrische keuken. Kookcursus op locatie voor kleine groepen. www.pervoi.eu [email protected] (043) 32 53 861

BOSCHSTRAAT 48 MAASTRICHT op afspraak 043 325 58 64 alleen voor mannen

BOSCHSTRAAT 46 zonder afspraak

CRISIS? TRANS FORM

ARCHITECTEN WWW.TRANS-FORM.NL

cultureel maandblad

maart 2009

Land in de verte

Big big city

Vorig najaar beschreef schrijver en beeldend kunstenaar Huub Beurskens (Tegelen, 1950) op deze plaats hoe hij begin jaren zeventig als Tegelse scholier naar Amsterdam opkeek en wat hij tegenwoordig vindt van de stad waar hij inmiddels 35 jaar woont. Daan Doesborgh (Tegelen, 1988) verhuisde anderhalf jaar geleden naar Amsterdam, eveneens om te gaan studeren. Zoek de verschillen. door Daan Doesborgh

A

msterdam West. Tien uur in de ochtend sta ik op. Tegen een uur of een lukt het eindelijk om weg te kijken van het internet en aan de voorgenomen dag met vrienden in de stad te beginnen. De dag in het centrum, een centrum dat net zozeer het middelpunt is van onze woonplaats als het middelpunt van cultureel Nederland, bestaat uit het systematisch afwerken van een stuk of vijf platenzaken, om te besluiten met een bezoek aan de almachtige Albert Heijn voor het avondeten. Geen museum of galerie van binnen gezien. Deze casus is tekenend voor mijn leven als expat in Amsterdam. De Limburgse jongere die besluit er te gaan studeren, profiteert van het winkelaanbod en van het uitgaansleven, maar niet van de alomtegenwoordige culturele overvloed. In de tijd van Huub Beurskens was het misschien nog zo dat Amsterdam gezien werd als een verre, utopische plek met een onuitputtelijk cultureel en intellectueel aanbod, een verademing ten opzichte van dat veel te kleine dorp Tegelen waar ook ik vandaan kom. Tegenwoordig is de grote stad niet ver en al helemaal niet utopisch meer. Internet en de vernieuwde vormen van communicatie hebben de wereld de woonkamer binnengebracht, en dus ook Amsterdam naar Tegelen. Een afgestudeerde scholier die in 2007 naar Amsterdam trekt, is beter op de hoogte van hoe het er daar aan toe gaat dan 35 jaar eerder. De stad biedt wel nog altijd het gevoel dat de wereld zich er afspeelt, maar het buikgevoel ‘dit is het!’ dat de beginnende Amsterdammer in zich heeft, wordt al gauw vervangen door een ontnuchterd ‘is het dit?’ Let wel, ik wil mijn leven hier niet afdoen als een lege, door consumptie bepaalde slentertocht langs etalages en kroegen, maar de nadruk die Huub

20

Jongeren in Literair Café De Engelbewaarder in Amsterdam. foto Jasper Groen

Beurskens legt op de aantrekkingskracht van de hoofdstedelijke musea is nu eenmaal geen onderdeel meer van hoe een “cultureel geïnteresseerde en artistiek getalenteerde scholier” tegenwoordig zijn leven invult. Het standpunt dat ik aan de hand van mijn casus naar voren breng, moet aan alle kanten genuanceerd worden. Allereerst is het culturele aanbod in Amsterdam noch alomtegenwoordig, noch overvloedig. Over de povere staat van het museumaanbod deed Beurskens al een boekje open, en ook ik kom daar nog op terug, maar daarnaast is ook het beeld van de hoofdstad als cultureel hart van Nederland onterecht. Binnen mijn eigen tak, de poëzie, kent deze stad het voordeel thuishaven te zijn voor de meeste uitgeverijen en de meeste auteurs. Er zijn een paar excellente boekhandels en antiquariaten maar het aanbod aan open podia voor poëzie beperkt zich tot ongeveer drie per maand, als het begrip ruim wordt geïnterpreteerd. Het aanbod aan lezingen door gearriveerde autoriteiten is evenmin astronomisch, en voor studenten vaak ontoegankelijk van sfeer en prijs. Wie Nederland een literaire hoofdstad wil toekennen, moet Utrecht nemen. Daarnaast is het natuurlijk veel te kras om te stellen dat de jongere in Amsterdam zich laaft aan cafés en warenhuizen, en wars is van cultuurbeleving. Natuurlijk profiteren wij van het aanbod, gretig zelfs, maar veel meer in de vorm van concerten en het voor

www.zuiderlucht.eu

Nederland unieke aanbod aan tweedehands boeken en muziek. Want ook dat is cultuurbeleving. Ik zou graag zeggen dat Amsterdam een hechte jongerencultuur kent waar de kunsten een belangrijke rol in spelen, maar dan zou ik te vlug conclusies trekken. Ik weet dat ik me in een groep bevind die zich zeer interesseert voor cultuur, zij het film, kunst of literatuur, maar boven alles muziek. Een groep die in de stellige overtuiging leeft de hedendaagse avantgarde te kennen, te leven, te zijn. Om hier van een jongerencultuur te spreken en die aan Amsterdam te koppelen, is echter niet zonder meer gerechtvaardigd. Op school in Venlo waren we niet anders. Wat minder arrogant misschien.

H

et is dus niet uit desinteresse dat we de musea links laten liggen. Op een gekke dag wandel ik nog wel eens met wat vrienden bij Artis binnen, omdat studenten uit Amsterdam daar voor € 2,50 naar binnen kunnen, maar aapjes kijken heeft met cultuur weinig te maken. Als ik een factor zou moeten noemen die musea minder aantrekkelijk maakt voor studenten zou het de toegangsprijs moeten zijn, maar ook dat argument blijft niet overeind als je bedenkt dat een museumjaarkaart voor jongeren maar e 17,50 kost. Dat levert al voordeel op bij twee willekeurige museumbezoeken per jaar. Ik kan met de beste wil in de wereld geen reden bedenken om niet uitvoerig

cultureel maandblad

maart 2009

INKIJK

Maria met kind, Bourgondisch 15e eeuw. Foto Paul Rutten, gemeente Maastricht

Verzamelwoede

’Het is niet de ervaring, maar de persoon die verandert.’

musea te bezoeken. Toch ben ik er zelden, en mijn generatie met mij. Ik kijk heel graag naar de textuur van een schilderij, zie graag een echte Dürer, Picasso, Dalí of noem maar op. Het is een even grote belevenis als het in het echt zien en bestuderen van de muzikanten die ik bewonder. Ik ben echter nog nooit in een museum geweest zonder ruzie te krijgen met suppoosten die mijn pad kruisen omdat ik te dicht op een werk stond. Een bezoek aan het Rijksmuseum is een hel omdat sommige mensen, om voor mij onbegrijpelijke redenen, besluiten hun zeer jonge kinderen mee het museum in te nemen, die vervolgens alleen in de weg lopen en veel lawaai maken. Als ik dichterbij ga staan krijg ik niet alleen ruzie met de suppoost maar ook nog eens met vijf à zes andere mensen die het schilderij ook willen zien, maar dan van enige afstand. Kortom: misschien ga ik niet naar musea omdat het zo’n oncomfortabele kunstervaring is. Sartre had gelijk toen hij zei: l’enfer, c’est l’autre. Misschien klinkt het als een gemakkelijke uitweg, maar ik schrijf hierboven dat ik geen logische reden voor mijn afwezigheid in musea kan bedenken omdat ik hier oprecht geen logische reden voor kan bedenken. Het is betaalbaar, het is bereikbaar, ik heb er de tijd voor. De enige reden waarom het niet gebeurt, is dat ik niet opsta en ga. Maar dat is bij mij wel vaker het probleem. Ik ken het gevoel dat Huub Beurskens omschrijft

21

als het gevoel de wereld van dichtbij mee te maken. Ervoer híj dat in het Stedelijk Museum, het gebouw waar ik deze gevoelsdouche onderga ligt iets noordelijker in de stadskern: poppodium Paradiso. Wanneer ik daar ben en voor wat luttele euro’s de beste bands van dit moment kan zien optreden, voel ik bij het zien van Mike Skinner, Adam Green of Dave Sitek dezelfde overrompeling als bij het bestuderen van een Picasso. Ik heb hetzelfde respect voor Paradiso als Beurskens voor het Stedelijk. Ook een originele Sgt. Peppers, een gesigneerde plaat van Bowie of een zeldzame bootleg van Bob Dylan vasthouden bij een platenzaak geeft datzelfde gevoel van dicht op de huid van iets bijzonders te zitten. Kopen is dan evenmin noodzakelijk als in een galerie, het komt niet door de consument in me. Van beeldende kunst kan ik even intens genieten als van muziek, maar dan reis ik liever naar K20 in Düsseldorf of naar Insel Hombroich in Holzheim. Het Stedelijk Museum is immers on tour en bestaat enkel nog uit gastexposities buitenshuis. In het Rijksmuseum is, ook wegens verbouwing, slechts een kleine Greatest Hits-tentoonstelling te zien en het Van Gogh Museum wordt overspoeld door toeristen. Een culturele kaalslag. De ongenadige bouw- en verbouwdrift in onze hoofdstad is terecht een van de punten van kritiek die Huub Beurskens opwerpt. Ik wil daar aan toevoegen dat ik het Stationsplein nog nooit zonder bouwput heb gezien. Vanaf mijn eerste bezoek aan deze stad zo’n zes jaar geleden tot op de dag van vandaag wordt de rode loper die het Damrak heet en de toeristen zo vanuit de trein naar de Dam leidt, aan het zicht onttrokken door lelijke blauwe schuttingen, graafmachines en chaotische bewegwijzering. Hetzelfde geldt voor het Rokin, hoewel daar onlangs mooie plannen voor zijn vrijgegeven. Dit leidt tot verlies aan cachet en toegankelijkheid, ook daarin heeft Beurskens gelijk. Aan dit verlies zijn mijns inziens voor de stad echter geen gevolgen gekoppeld. Voor buitenlandse toeristen blijft het imago van Amsterdam reden genoeg om te komen, rederij Lovers loodst de Japanners met grote borden onverminderd moeiteloos de Anne Frank-, de Toon Hermans- en de Museumboot in. En de Amsterdammers zelf? Die waaieren vanuit het station meteen uit richting Zeedijk om op de Oude Zijde te komen, naar de Martelaarsgracht voor de Nieuwe Zijde, of direct naar metrostation of tram voor de ingewikkeldere bestemmingen. Het Damrak? Daar is het ondanks de oncharmante bouwputten nog altijd stervensdruk door toeristen. Daar waagt een Amsterdammer zich alleen in het uiterste noodgeval. Te kunnen constateren dat ook voor mij na de verwaarloosbare verblijfsperiode van amper twee jaar plekken als het Damrak en de Kalverstraat overbodig drukke no go zones zijn, geeft een gevoel dat ik geen >>

www.zuiderlucht.eu

D

e tentoonstelling Verzamelen is een kunst richt de

blik terug in de tijd, niet alleen omdat er oude spullen te zien zijn, maar ook omdat de expositie ertoe aanzet met de blik van vroeger naar die spullen te kijken. Als hier in Centre Céramique in Maastricht één ding duidelijk wordt, dan is het dat het perspectief op ons eigen verleden voortdurend verschuift. In 1863 werd het Limburgs Geschied- en Oudheidkundig Genootschap (LGOG) opgericht. Eén van de doelstellingen was het aanleggen van een provinciale historische collectie. De expositie in Maastricht – eerder te zien in het Limburgs Museum in Venlo toont hoe het karakter van de verzameling in de loop van de jaren veranderde. Dit had te maken met gewijzigde opvattingen over wat de essentie van de geschiedenis uitmaakt, maar ook met de voorkeuren van de achtereenvolgende collectiebeheerders. In eerste instantie werd zo ongeveer alles verzameld wat los en vast zit: tinnen bekers, horloges, speelkaarten, hangsloten, fietsen, kanten mutsjes, maar ook prachtige stukken zoals een zeventiende-eeuws kamerscherm met afbeeldingen van dorpen en kastelen rond Maastricht. Met het aantreden van Martin Rutten in 1907 groeide de aandacht voor kerkelijke kunst. Een nieuwe ommekeer kwam met Jozef Timmers, kunsthistoricus, hoogleraar en vanaf 1946 beheerder van de LGOG-collectie. Timmers dirigeerde de curiosa naar het depot en legde de nadruk op kunst, niet in de laatste plaats hedendaagse kunst. Onder zijn leiding werd werk van mensen als Henri Jonas, Gène Eggen en Hendrik Wiegersma aangekocht. Vanaf 1952 was de collectie gehuisvest in het Maastrichtse Bonnefantencomplex. Timmers nam ook de zaalinrichting onder handen: geen ‘planloos opgestelde rommel’ meer, zoals hij het zelf uitdrukte, maar ‘een goed, rustig en rhytmisch opgesteld museum’. In 1967 werd de verzameling verdeeld over het Bonnefantenmuseum, het Limburgs Museum en het Limburgs Archief. Het LGOG bestaat nog steeds als studiegenootschap. Het is de ironie van de geschiedenis dat Timmers’ beeld van een provinciaal museum dat met zijn tijd meegaat, zichzelf voortdurend inhaalt. Henri Jonas en zijn collega’s zijn inderdaad geschiedenis geworden. Het Bonnefantenmuseum richt zich enerzijds op oudere kunst en anderzijds op de kunst van vandaag, of zelfs morgen. Het Limburgs Museum in Venlo draagt juist een veel bredere blik op de geschiedenis uit. In zekere zin keert het daarmee terug naar de gebruiksvoorwerpen, de stille getuigen van het dagelijks leven, uit de eerste jaren van het LGOG, maar dan op een wat minder ‘planloze’ manier.

DUNCAN LIEFFERINK Verzamelen is een kunst, Centre Céramique, Maastricht, t/m 27 september 2009. Zie www.centreceramique.nl

cultureel maandblad

maart 2009

‘De

Subversief van mijn vrienden in andere steden ooit heb horen uiten. De plotselinge gloed van blijdschap in de tram, blijdschap over het simpele feit dat ik op het Weteringcircuit ben, en dat ik deze stad mijn thuis mag noemen, herken ik bij in andere steden wonende studenten niet. Natuurlijk is er de Venlonaar die pocht over zijn stedje van lol en plezeer, maar Amsterdam wordt gesterkt door een palmares dat zijn trots rechtvaardigt. Voor Amsterdam geldt een communis opinio dat het een van de charmantste steden van ons land is, de mening van Rotterdammers uitgezonderd. Wat is er veranderd in de 32 jaar tussen de verhuizing van mijn voorganger in 1975 en de mijne in 2007? Hoe anders was zijn ervaring in ‘de grote stad’ dan de mijne? Waarschijnlijk amper anders. Het is de persoon achter de ervaring die verandert, zeker wanneer er over zijn stad wordt geschreven. Ik, Amsterdammer van anderhalf, ben kritisch, misschien te kritisch. Ik zie de beren op de weg en de minpunten. Er zijn veel plekken die ik liefheb, maar er zijn duizenden plekken die ik nooit heb gezien. Huub Beurskens, Amsterdammer van 35, is ook kritisch, maar anders kritisch. Hij kent de stad in het licht van vier decennia en is daardoor gemachtigd te zeggen in welk licht de stad er het mooiste bij ligt. Hij heeft ruim dertig jaar de tijd gehad om elke hoek te verkennen, elke steen te verguizen of op te hemelen. Dertig jaar waarin de krakersrellen voorbij trokken, waarin

ontelbare keren het Spui besneeuwd was, of zonovergoten, of druipend van de regen. Waarin de grachten door de vele bootjes onbevaarbaar waren, of door de vele schaatsers. Waarin picknickers in het Vondelpark ontelbare manden leegden, waarin de Wallen door gespuis werden bevolkt, en door modeontwerpers. Miljarden toeristen passeerden het Nationaal Monument, exposities in musea kwamen en gingen, duizenden artiesten stonden voor duizenden menigtes, de LP werd CD, de TV werd HD, het pikketanissie bleef het pikketanissie. Het is de eeuwige discussie of iets met een ervaren, door de wol geverfd oog moet worden bekeken of juist door een frisse, nog sporen van objectiviteit bezittende nieuwkomer. Voor Amsterdam geldt in elk geval dat de stad, in tegenstelling tot wat de conservatieve Radio 2 luisteraar vindt, een nog even aanlokkelijke plek is als in de afgelopen decennia. Er zijn minder krakers, minder hoeren en meer regeltjes, maar het blijft de Nieuwe Wereld, Nederlands eigen Sodom en Gomorra, het beloofde land of Dantes hel met concentrische ringen van baksteen en water, het land in de verte waar alles nog mogelijk is. Daan Doesborgh studeert Nederlands aan de Universiteit van Amsterdam en is stadsdichter van Venlo. In 2008 publiceerde hij de bundel De reeds beweende liefdes van Daan Doesborgh. Het essay van Huub Beurskens: zie www.zuiderlucht.eu/archief ZL9, 2008.

Nieuwbouw eerstelijn zorgcentrum “De oude tol” te Reeuwijk

Manuel Kneepkens: “Gerrit Komrij bedrijft

N Architecten Koningsplein 16

door Fons Geraets

O

p de dag van het interview meldt de krant dat de kuifleeuwerik met uitsterven wordt bedreigd. “Dat komt omdat er geen korenvelden meer zijn”, bromt Manuel Kneepkens in het café waar we een kop koffie drinken. “We hebben die vogels hun biotoop afgenomen. Weet je trouwens dat ik veel koolmezen in mijn tuin heb? Dat komt door de esdoorn. De bruidssluier heb ik eruit gegooid, die trekt wespen aan.” Zijn dieren een goed thema voor de Boekenweek? “Jazeker. Wij zijn zoogdieren. In Multatuli’s Woutertje Pieterse zegt Stoffel tegen een van de ongetrouwde vrijsters: ‘Juffrouw Laps, je bent een zoogdier’. Van schrik laat dat arme mens haar theekopje vallen. Maar het is een juiste opmerking. Kijk naar je vrouw als ze aan het bevallen is. Dat is niet anders dan bij een paard. Ons leven is niet veel méér dan geboren worden, paren en sterven. Maar wij zijn de enige diersoort met verbeelding. We zijn ons bewust van onze sterfelijkheid en kunnen ons dingen voorstellen die niet bestaan, zoals een god.”

6224 EC Maastricht Nederland T +31 (0)43 408 18 27 F +31 (0)43 362 87 90 E [email protected]

22

Voor zijn nieuwe dichtbundel ‘Een Vrolijk Dierenalfabet’ liet Manuel Kneepkens zich inspireren door Tjielp – De literaire zoo, het motto van de komende Boekenweek. Met zijn elfde bundel doet Kneepkens zijn reputatie als de dichter van ‘retorische kunstgrepen en verbaal machtsvertoon’ alle eer aan.

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

enige diersoort met verbeelding’ ‘Mussolini’s mars op Rome is vergelijkbaar met Fortuyns mars door de media.’

rijmelarij, maar doet dat beter dan Driek van Wissen.” foto Zuiderlucht

Heb je iets met dieren? “Ik houd van de natuur en van dieren, maar niet in het extreme. Heb honden, katten, cavia’s en parkieten gehad maar die zijn met de kinderen het huis uitgegaan. In de stad moet je geen hond houden. Maar ik heb liever een hond dan een kat. Een hond komt kwispelend naar je toe en vrolijkt je op. Een kat volgt zijn eigen leven. Mulisch noemde Gerard Reve een jeneverdrinker & kattenliefhebber, en zichzelf een whiskydrinker & hondenliefhebber, en zei: ‘Er is een levensgroot verschil tussen ons’.” Stem je op de Partij voor de Dieren? “Nee. Met een naam als Partij voor Mens & Dier hadden ze mijn stem gekregen. Nu vind ik het allemaal te eenzijdig. Maar Marianne Thieme, een oud-studente van mij, doet het prima. Ik ben blij dat de partij bestaat.” Dichter, tekenaar, jurist en politicus Manuel Kneepkens (Heerlen, 1942) was twaalf jaar fractievoorzitter van de door hem opgerichte Stadspartij Rotterdam. Doel: een beetje poëzie in de gemeenteraad brengen. Door zijn onorthodoxe ideeën en zijn verbale schermutselingen met Pim Fortuyn (een ‘polder-Mussolini’) groeide hij uit tot een Bekende Rotterdammer. Ook was hij voorzitter van de landelijke partij De Groenen. “Van jongs af aan voel ik me betrokken bij de natuur. In de Oostelijke Mijnstreek, waar ik ben opgegroeid, was de natuur compleet vergiftigd. Als mijn wieg in de tuin stond, was die bedekt met een klamboe, en mijn moeder kon de was niet buiten hangen. Iedereen vond dat toen normaal. Milieuproblemen? Die waren er gewoonweg niet.”

23

Kneepkens, zoon van een mijningenieur, is al veertig jaar weg uit zijn geboortestreek maar kan zich nog altijd opwinden over de rigoureuze sloop van alles wat met de mijnindustrie te maken heeft: schachten, koeltorens, steenbergen en schoorstenen. “Een gruwelijke afbraak. De Mijnstreek is haar ziel ontnomen.” Na zijn dood wil hij gecremeerd worden; de as moet voor een helft in Rotterdam en voor de andere helft in Limburg worden uitgestrooid. Als leerling van het Bernardinuscollege in Heerlen schreef Kneepkens al poëzie. Omdat onder anderen Marsman en Bloem jurist én dichter waren, koos hij voor de rechtenstudie. In Leiden, vlakbij de zee. Hij was van de zee gaan houden door de zomervakanties die hij met zijn ouders doorbracht in Noordwijk. Als preses van een studentenvereniging woonde hij aan het Rapenburg, boven een kapel. Door de kieren van de vloer walmde de wierook zijn kamer binnen. Hij werd cultureel werker in Amsterdam en maakte de culturele revolutie van de jaren zestig mee. “In die jaren gebeurde wat ik ben en denk. Ik was als dichter subversief en een outsider. Plotseling werd de wereld poëtisch en kwam de verbeelding aan de macht. Dat was voor mij een hele merkwaardige gewaarwording. Ik ben trouwens tot de conclusie gekomen dat de verbeelding niet aan de macht moet zijn, maar zware oppositie moet voeren. Uiteindelijk moeten we rationele beslissingen nemen, daar is niets aan te doen.”

I

n 1997 hield Kneepkens, werkzaam aan de juridische faculteit van de Erasmus Universiteit in Rotterdam, de Anton Constandse-lezing waarin hij een pleidooi hield voor betere dierenrechten. Nog steeds is hij van mening dat kistkalveren en legbatterijkippen het “hedendaagse proletariaat vormen dat bevrijd moet worden”. “Arbeiders in de 19e eeuw waren volkomen rechteloos. Ze hadden niks in te brengen, waren er alleen voor de productie. Dat is met dieren ook zo. Hun welzijn is beneden alle peil. Dieren in de bio-industrie worden op een gemechaniseerde en gerationaliseerde manier vetgemest en afgeslacht. Ze geven hun leven. Hoewel het maatschappelijk discours over dierenrechten is toegenomen, heeft dat niet geleid tot een evident basisrecht.” Dan, peinzend: “We zijn afgedwaald van de natuur. De tijd van de godsdiensten is voorbij, we leven nu in het tijdperk van de wetenschap. De kunst fietst daar tussendoor, kunst is nog het enige dat zich onttrekt aan de systematisering van onze technologische samenleving.” Tijdens een recente lezing in Maastricht vergeleek Gerrit Komrij de dichter met “een stotterende aap op zoek naar de voederbak”. Hij deed 98 procent van

www.zuiderlucht.eu

de poëzie af als “volstrekte flauwekul”. Kneepkens: “Da’s natuurlijk baarlijke nonsens. We hebben grote dichters gehad: Nijhoff, Roland Holst, Lucebert. Ik vind dat Komrij altijd deprecieert. Dat komt omdat ie zelf niet zo’n geweldige dichter is. Hij is een geletterde, een lettré à la Victor van Vriesland. Hij is erudiet maar houdt vast aan 19e eeuwse rijmschema’s. Komrij bedrijft rijmelarij, maar doet dat beter dan Driek van Wissen.”

I

n zijn nieuwe dichtbundel Een vrolijk dierenalfabet zijn de associaties, door criticus Ben van Melick ooit omschreven als “balsturig poëtisch knip- en plakwerk”, niet van de lucht. Exemplarisch is het gedicht hommel waarin hij de hommel via ‘arme drommel’ sublimeert tot ‘soldaat Kloothommel’, met als apotheose: (kl)Oote (kl)Oote (kl)Oote Boe in de grotten van Tora Bora in de grotten van Han Lo! Kneepkens: “Ik schrijf op hoe dieren mij inspireren. Zo verschijnt de vroedmeesterpad op de catwalk van een Parijse modeshow. Ja, ik laat veel toe in mijn associaties. Maar ik ga anders te werk dan Anton Koolhaas, die als het ware in het dier kroop.” Bestaat de roodmaanvogel met zijn “pronkkleed van intens Perzisch miniatuurrood”? “Nee, die heb ik verzonnen. Het is een satire op de moslims in onze samenleving. Denk aan iemand als Kader Abdollah, een kleurige vogel die naar Nederland komt en door mensen als Geert Wilders als ongewenst wordt beschouwd.” Kneepkens is gestopt met politiek “om de grote roman te schrijven die ik altijd heb willen schrijven”. Het wordt een sleutelroman over opkomst en ondergang van een van zijn partijgenoten van Leefbaar Nederland: Pim Fortuyn. “Politiek was onder de duffe troep van Kok saai geworden. Een deel van het volk voelde zich niet meer vertegenwoordigd, zeker niet door links. Dat heeft het rechtspopulisme van Fortuyn geen windeieren gelegd. Maar Pim was een scud-raket, volstrekt niet in de hand te houden, zou en moest minister-president worden. Hij was entertainer en slachtoffer. Kreeg als een leerling van Faust angst dat-ie op den duur iets had opgeroepen dat groter was dan hemzelf. Mussolini’s mars op Rome is vergelijkbaar met Fortuyns mars door de media. De media hebben een icoon van hem gemaakt. Het was geen ‘Wille zur Macht’ maar een ‘Wille zur Aandacht’. En wat heeft hij ons uiteindelijk gebracht?” Manuel Kneepkens, Een vrolijk dierenalfabet. Uitgeverij Douane. Presentatie 14 maart bij boekhandel De Tribune in Maastricht.

cultureel maandblad

maart 2009

Forellenkwintet

Kamermuziekconcert Zo 08.03.09 / 11.30 uur Centre Céramique Maastricht Zo 15.03.09 / 11.30 uur SCHUNCK-Glaspaleis Heerlen Malgorzata Michalik (viool), Frans Vermeulen (altviool), Gemma Serpenti (cello), Oleksander Boroday (contrabas) en Evelina Vorontsova (piano) brengen Schubert Centre Céramique en SCHUNCK-Glaspaleis organiseren samen met het Limburgs Symfonie Orkest een reeks kamermuziekconcerten. Mooie muziek gebracht door virtuozen op iedere eerste zondag van de maand in Centre Céramique en de derde zondag van de maand in SCHUNCK-Glaspaleis.

www.centreceramique.nl / www.schunckglaspaleis.nl

24

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

Marike Jager: ik ben geen bedachte act

Marike-liedjes

Singer-songwriter Marike Jager bewijst dat je ook zonder die ene grote hit een aangenaam plekje kunt veroveren in de nationale popwereld. Het valt niet mee haar muziek te duiden. Dat een recensent het had over ‘Marikeliedjes’ beschouwt ze als een groot compliment.

uit te vergroten. Voor deze plaat hebben we voor het eerst met strijkers en blazers gewerkt, maar alleen als een liedje daar om vroeg. Daardoor heeft de plaat een gelaagd geluid. Dat kan ook best, maar de zang moet niet ‘verzuipen’ in dingen die echt niet nodig zijn. Als er geen plek meer is voor mijn stem, gaat het te ver.”

M

Marike Jager: “De nieuwe plaat heeft een gelaagd geluid.” foto Ronald Rietman

door Paul Verstappen

I

n de woonkamer van Marike Jager in Beuningen neemt de kast met cd’s en elpees een prominente plaats in. Albums van jazz-zangeressen als Madelein Peyroux en Nina Simone staan er naast het werk van Zita Swoon, Fiona Apple, Gomez, Ron Sexsmith en G Love & Special Sauce. Uit de boxen klinkt relaxte muziek van de Canadese Leslie Feist, een singer-songwriter die ze erg bewondert. “Ik heb bij haar in het voorprogramma gespeeld”, vertelt Jager. “Feist heeft een bijzondere, emotionele stem en haar gitaarspel is echt fantastisch. Haar muziek is stoer en sexy. Door haar heb ik zelf ook de elektrische gitaar opgepakt. Het is goed om nieuwe dingen uit te proberen, want je moet jezelf wakker houden.” In de muziek van Marike Jager (Leusden, 1979) klinken veel

25

verschillende invloeden door. Maar als het er op aan komt, grijpt ze terug naar de klassieke popliedjes van The Beatles. “Een album als Abbey Road verveelt nooit. Hun muziek is een heerlijke combinatie van de rauwheid van John Lennon en de tederheid van Paul McCartney. Ze houden je steeds weer bij de les met mooie melodieën en verrassende details.” Bij een vrouwelijke singer-songwriter denk je meteen aan een meisje met gitaar, maar Celia Trigger laat een opvallend gevarieerd geluid horen. Breekbare pianoliedjes, popsongs met een vleugje jazz en een lekkere rocker als Easy. Popjournalisten en muziekliefhebbers hebben de neiging om een artiest in een hokje te stoppen, maar bij Marike Jager is dat geen eenvoudige opgave. Na het gesprek rijdt ze bijvoorbeeld naar Hilversum voor een intiem akoestisch optreden in radioprogramma Met

het oog op morgen, terwijl ze komende zomer met haar band op De zwarte cross optreedt, een ruig motorsportspektakel in Lichtenvoorde. “Als ik twaalf liedjes heb, dan vergelijken ze me meestal met twaalf verschillende artiesten. Runner the Gate, de afsluiter van het album, is opgenomen met een taperecorder. Dat klinkt een beetje ‘overstuurd’ en dan noemen ze PJ Harvey als referentie. Even later klink ik blijkbaar weer als Aimee Mann.” Uiteindelijk dook bij een van de vele recensies de omschrijving ‘Marike-liedjes’ op. “Dat vind ik echt een groot compliment.” Ondanks de afwisseling in muziekstijlen heeft de plaat een duidelijk herkenbaar geluid. “Het is dezelfde stem, het zijn dezelfde muzikanten en het blijft hetzelfde tijdsbeeld.” Ook de rijke arrangementen staan volgens haar in dienst van de liedjes. “Ik houd ervan om belangrijke elementen helemaal

www.zuiderlucht.eu

arike Jager heeft er een tijdje over gedaan om te komen waar ze nu staat. Sinds haar overwinning in de Grote Prijs van Nederland in 2003 (categorie singer-songwriter) zocht ze naar haar eigen plekje in de Nederlandse muziekwereld. “We volgen de langzame weg. Mensen moeten ons echt ontdekken. Ik ben geen bedachte act. Ze kopen mijn album niet alleen maar voor dat ene liedje. Dat is misschien niet zo handig, maar ik ben er trots op hoe we onze huidige positie hebben verworven.” Celia Trigger is uitgebracht op Morning Coffee Records, haar eigen platenlabel dat ze met toetsenist en bandlid Henk Jan Heuvelink oprichtte. “De grote labels willen steeds minder risico nemen. Als je geen hitkraker hebt, ben je niet verzekerd van succes en dan zullen ze je niet zo snel uitbrengen. De andere optie is dan om het zelf te doen, maar daar komt een hoop bij kijken: Hoe profileer je jezelf, waar wil je over een jaar staan en hoe ga je daar komen? Ik zou niet alleen maar liedjes kunnen schrijven. Daarom geef ik ook workshops en ik spreek radio- en televisiecommercials in. Veel mensen hebben echt geen idee wat ik de hele dag doe.” Onder deze drukke omstandigheden blijft er maar weinig tijd over om aan nieuwe nummers te schrijven. “Daarom ga ik volgende week een paar dagen naar Schiermonnikoog om weer eens echt in de liedjes te kunnen duiken. Ik ga alleen en bedenk vooraf niet wat het ongeveer moet gaan worden. Ik laat het allemaal gewoon gebeuren.” Marike Jager treedt op 5 maart op in Nieuwe Nor in Heerlen en 14 maart in Perron 55 in Venlo.

cultureel maandblad

maart 2009

Oeverloze tristesse

Eldorado

Fragment uit Eldorado. Rechts regisseur en hoofdrolspeler Bouli Lanners. foto Filmmuseum

In Cannes waren vorig jaar vier Belgische filmproducties geselecteerd. Het Made in Europe Film Festival in Maastricht besteedt dit jaar aandacht aan de internationale doorbraak van de Vlaamse en de Waalse cinema. ‘Er wordt weer gelachen in de begische bioscopen.’ door Paul Depondt

2

008 was een uitzonderlijk jaar voor de Belgische cinema en dat wordt dit jaar kennelijk niet anders. Na het grote succes van de sociaal-realistische drama’s van de Waalse gebroeders Dardenne, die in Cannes al twee keer de Gouden Palm wonnen, kent nu ook de Vlaamse film succes. Loft (Bart De Pauw en Erik Van Looy) en Aanrijding in Moscou (Christophe van Rompaey) worden door de kritiek bejubeld en

26

trekken volle zalen. In 2009 gaan nog meer opmerkelijke publieksfilms in première: de verfilming van De helaasheid der dingen door Felix van Groeningen en de veelbelovende en internationale co-producties Soeur Sourire van Stijn Coninx en Mr. Nobody van Jaco Van Dormael. Er is, kortom, een opvallend nieuw elan van zowel de Waalse als Vlaamse cinema. Na het overrompelende succes in 1992 van de zwarte komedie C’est arrivé près de chez vous van de jonggestorven Waalse filmer en acteur Rémy Belvaux en Toto le Héros van Jaco Van Dormael was het vooral in Vlaanderen “enkele jaren huilen met de pet op” omdat – schreef het kritische blad rekto/verso – Vlaamse regisseurs dachten “het Vlaamse karakter te moeten accentueren door het te verkneuteren”. Ondanks de identiteitscrisis waarin België verkeert, maakt de cinema inmiddels aan weerszijden van de taalgrens een bloeiperiode door. Volgens filmmaker Christophe Van Rompaey komt dat “omdat door investeringen van de commerciële omroepen en nieuwe financiële regelingen er meer geld beschikbaar is’. Jonge cineasten krijgen een kans om met een fris scenario een heel ander soort films te maken dan al die (soms succesvolle) verfilmingen van klassieke literaire meesterwerken als Daens, De Witte of De Leeuw van Vlaanderen.

www.zuiderlucht.eu

Toch sprak filmsocioloog Philippe Meers drie jaar geleden in het tijdschrift Streven nog over “een nieuwe golf van middelmatigheid in de Vlaamse cinema”. Er was weinig reden voor een hoerastemming, vond Meers, omdat veel cineasten grossierden in de typische zwakheden van de Vlaamse film: overacting, stereotypes en platvloersheid. Vlaamse filmmakers hadden geen eigen stijl, hun producties leden te vaak onder een ondoordachte mise-en-scène of ondermaatse montage. Ze leverden zelden of nooit mooie beelden op. Het was onthutsend. Er was wel degelijk in Vlaanderen jong talent aanwezig, schreef Meers, maar dat had “beter begeleid moeten worden”. En er moest meer nadruk worden gelegd op de kwaliteitscontrole van de scenario’s. Moest het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF) met zijn schaarse financiële middelen niet resoluut kiezen voor de artistieke film?

I

nmiddels gaan in België steeds meer mensen naar Vlaamse films kijken. Vorig jaar zagen bijna twee miljoen Belgen een Vlaamse filmproductie. Alleen al Loft trok ruim een miljoen bezoekers en Aanrijding in Moscou zit intussen op een paar honderdduizend. Er zit ontegenzeggelijk vaart in de Belgische filmwereld. Terwijl de Nederlandse cinema in Cannes in geen

cultureel maandblad

maart 2009

en droge humor

enkeltje utopia

De nieuwe generatie Belgische cineasten wordt getekend door de Dutrouxaffaire en door het politieke cynisme dat het land beheerst. velden of wegen te bekennen was, wonnen Belgische films er vorig jaar een flink zwik prijzen. Er is in België veel jong, aanstormend filmtalent: Fien Troch, Fabrice Du Welz, Patrice Toye, Bouli Lanners, Joachim Lafosse, het Brusselse koppel Dominique Abel en Fiona Gordon. Tijdens het Film Festival Maastricht 2009 zullen tijdens het onderdeel Bienvenue chez les B’lges naast de kassuccessen Ben X (het verhaal van de autistische Ben, verfilmd door filmkenner Nic Balthazar), Loft, Aanrijding in Moscou en Le Silence de Lorna ook films van die nieuwe talenten worden getoond. Die nieuwe generatie is duidelijk getekend door de Dutroux-affaire, maar tegelijk ook door het politieke cynisme dat momenteel in België de boventoon voert.

T

och zijn het geen cynische filmmakers. “Films dienen ergens toe”, zegt de jonge Brusselse cineast Joachim Lafosse. “Ze beïnvloeden mijn leven en mijn denken.” Zijn film Elève libre gaat over kindermisbruik. Hij is niet de enige die in het postDutroux-tijdperk zo’n gevoelig onderwerp kiest. De onlangs nog met de Vlaamse Cultuurprijs voor Film bekroonde Fien Troch vertelt in Unspoken het verhaal van de veertienjarige dochter van Lukas en Grace die zonder enige reden, zonder een teken van afscheid en zonder enig spoor verdween. In het psychologisch drama Vinyan van Fabrice Du Welz gaan twee ouders in de jungle van Thailand en Birma op zoek naar hun enige zoon die tijdens de tsunami door mensensmokkelaars zou zijn ontvoerd. Ze komen terecht in de chaos van de griezelige onderwereld van Phuket. Het zijn eigenlijk allemaal confronterende, sociaal-realistische drama’s. Maar er wordt ook gelachen in de Belgische bioscopen. In de tragikomedie Rumba, gefilmd en gespeeld door Dominique Abel en Fiona Gordon, veroorzaakt een zelfmoordenaar een ongeval waarbij een latino-koppel betrokken is dat terugkeert van een danstoernooi. Fiona verliest een been, Dom zijn geheugen. Heroïsch proberen ze, met krukken, die tegenslag te overwinnen. Sommige scènes zijn, ondanks het tragische voorval, hilarische sketches à la Mr Bean of Charlie Chaplin. Ook (N)iemand, van de Vlaamse cineaste Patrice Toye, is een tragikomedie. Het is, schreef het Amerikaanse vakblad Variety, een existential dramedy, een soort parabel over een man die zijn eigen dood ensceneert en naar een paradijselijk land in de Caraïben reist. Hij droomt van een ander leven, maar eigenlijk heeft hij geen idee wat hij wil doen of worden. Maar misschien is vooral Eldorado, dat vorig jaar zijn wereldpremière beleefde op het filmfestival van Cannes, de meest sprankelende zwarte komedie van het moment. Acteur en filmmaker Bouli Lanners verfilmt in zijn roadmovie een bizarre tocht door

27

Ramsey!

I

Emanuelle Devos in Unspoken van Fien Troch. foto Cineart

het Belgische achterland met een Waalse Laurel en Hardy, een reis door troosteloze industriegebieden en blubberige landschappen. De eigenaar van een oude Chevrolet, Yvan (gespeeld door Lanners zelf), levert een bij hem thuis op heterdaad betrapte drugsverslaafde dief niet uit aan de politie, maar brengt hem naar zijn ouders. Het is het met veel mededogen vertelde verhaal van twee losers. Lanners kreeg er in Cannes drie prijzen voor en een vijftien minuten durende ovatie. Naast de gelauwerde gebroeders Dardenne, de Waalse boekhouders van het miserabele leven, blijkt Wallonië nu ook over een van de grootste komische filmtalenten te beschikken. ‘Het (z)ware leven in België’, luidt de kop van een stuk over Le Silence de Lorna van de Dardennes in filmblad Skrien. Het inmiddels opgeheven blad vraagt zich af wie nu beter zijn in het verfilmen van zulke sociaal-realistische drama’s, de Vlamingen of de Walen? Hoe het zij, veel Vlaamse en Waalse cineasten lopen in het voetspoor van de Britse meester Ken Loach. Toch zijn er verschillen. De films van de broers Dardenne, maar ook van minder grimmige cineasten als Van Rompaey en Lanners, spelen zich af in het groezelige Belgische achterland: het mistroostige Wallonië en de volkswijken van Vlaanderen. Anders dan de Dardenne-films, waar altijd een penetrante geur van miserabele chaos en misdadigheid hangt en die verfilmd zijn in een stad van vieze stegen en vergruisde baksteen, zijn de speelfilms van Van Rompaey en Lanners helemaal niet zwartgallig. Het tragische wordt absurd, de grauwheid verkleurt, de in beeld gebrachte misère krijgt een komische wending. Somberheid wordt een soort ellende met een glimlach. Ondanks de melancholie, de oeverloze tristesse en de bittere ernst, kan er in hun films kennelijk ook onbedaarlijk worden gelachen om de fijnste droge humor. Bienvenue chez les B’lges is het Belgische programma van het MADE IN EUROPE Film Festival Maastricht, 25 t/m 29 maart in Filmtheater Lumière, Maastricht. www.lumiere.nl

www.zuiderlucht.eu

k was in Tongeren en las Homo safaricus van Ramsey Nasr. Gekocht na afloop van Geletterde mensen, het theaterstuk waarmee hij met Deus-gitarist Mauro Pawlovski door het land toert. Behalve schrijver/dichter is Nasr ook regisseur, zanger en acteur. In die laatste rol toonde hij in Tongeren met een schuimbekkende monoloog uit Kapitein Zeiksnor & De Twee Culturen een vleug van zijn virtuositeit. Of er nog meer Nederlanders in de zaal waren, vroeg hij na afloop. Minstens drie uit Maastricht, kon ik bevestigen - de rest van het land ken ik niet zo goed. De zaal was goed gevuld, maar niet iedereen kwam na de pauze terug. Geletterde mensen is een tamelijk bizarre show en Nasr is er allesbehalve een beminnelijke troetelpalestijn. Enkele weken later werd hij gekozen tot Dichter des Vaderlands, en dat deed me deugd. Ik hou van zijn gedichten, zijn essays, zijn reportages. Maar Nasr was ook mijn favoriet omdat ik het werk van zijn rivalen niet goed ken. Persoonlijke voorkeuren zijn zelden het gevolg van zorgvuldige afweging. Het waren vooral Vlaamse stemmen waarmee Nasr die dichterstitel binnensleepte. Een vervlaamste Nederlander met een Palestijnse vader als Dichter des Vaderlands: dagen na de verkiezing zag je cultuurrelativisten glimmen van trots. Zelf mag ik onze cultuur graag relativeren, maar trots – nee. Trots ben je hooguit een paar keer in je leven, en zeker niet op bij elkaar gefantaseerde begrippen als het vaderland. Van mijn vader, die de Duitse bezetting meemaakte, heb ik geleerd dat ‘vaderland’ vooral een dubieus begrip is. En welk een mentale diarree de combinatie vaderland en poëzie kan opleveren, weten we sinds de Eerste Wereldoorlog. Persoonlijk beschouw ik poëzie, ook die van de lichte soort, als een serieuze zaak, terwijl ik het vaderland altijd associeer met slapstick, met figuren als prins Bernhard, H.J. Bussink en Rita Verdonk. En het bronsgroen eikenhout natuurlijk. In het dezer dagen jubilerende Limburgs volkslied staat dat ergens in het bronsgroen eikenhout een vaderland schuilgaat. Als kind lag ik er nachten van wakker, want in zo’n donker bos gebeurt van alles. Zelfs dat immer zingende nachtegaaltje vertrouwde ik niet. Maar dat was vroeger. Tegenwoordig buig ik diep voor volwassen mensen met verantwoordelijke banen die met stramme schouders staan te zingen over die nachtegaal in dat eikenhout en dat nog immer onontdekte vaderland. Ramsey Nasr kan daar niets aan doen, die heeft geeneens een vaderland. Dat van zijn moeder keek de andere kant op toen dat van zijn vader door Israëlische granaten aan flarden werd geschoten. Op de Belgische tv zag ik hem daar verstandige dingen over zeggen. Op de Nederlandse tv werd hij niet gevraagd. Hij was toen nog geen Dichter des Vaderlands. Dat wordt nu anders. Reken erop dat Nasr bij de volgende Israëlische vergeldingsactie aan het dichten slaat. En dat zijn poëzie van een ander kaliber is dan die van zijn rijmelende voorganger. Laat maar komen, deze dichter zonder vaderland. WIDO SMEETS

cultureel maandblad

maart 2009

Art is creativity. Creativity is DSM

Orta Water - Fluviale intervention unit Lucy + Jorge Orta, 2005 Canadian maple wood canoe, iron structure, water network, gloves, 4 buckets, 4 crates, 4 water drums, 2 water tanks, taps, itunes player, speakers, 24 OrtaWater bottles, 4 flasks 260x510x120cm Image courtesy of La Fondazione Bevilaqua La Masa Venezian

Lucy & Jorge Orta Antartica en waterinstallaties DSM, kantoor Heerlen, tot en met 29 mei 2009 DSM, kantoor Sittard, tot en met 29 mei 2009

De DSM Art Collection bestaat uit hedendaagse schilderkunst, beeldhouwkunst, fotografie, glas, keramiek en design. De kernverzameling telt ruim 600 werken van Nederlandse en buitenlandse kunstenaars.

www.dsm.com

28

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

HEILIGENLEVENS 2

door Marcel Ruijters

willy & rené

Sluier ervoor, klaar!

Z

eg Wil hoe heet die Duitse kunstenaar ook weer die in Nederweert woonde? Die met die slappe hoed en die hangmatten onder zijn ogen? Die schilderde met sinaasappelsap en frietbakjes ophing? Joseph Nogwass. - Nooit van gehoord René. Denk ook niet dat hij ooit van mij heeft gehoord… - Inderdaad, Wil, hij is namelijk al een poos dood. - Dan houdt het op hé. - Al sinds 1986, Wil. - Toen hadden we er anders al aan paar WK’s opzitten. - Laat maar. Ik dacht: ik zal mijn broer eens een beetje helpen bij zijn carrière want ik hoor de laatste tijd boe noch ba over je kunstenaarschap, Wil. - Het is crisis René. Kunst wordt in dit land vooral gekocht door bedrijven, en die moeten eerst mensen ontslaan voor ze weer kunst kunnen kopen. Dus daar wachten we maar even op. - Waarom zo afwachtend Wil? Moet je horen. Ik zag dat een kunstencentrum in Maastricht een prijsvraag heeft uitgeschreven. Niks voor jou? - No way, ik maak geen enkele kans bij jury’s van kunstencentra. - Hoezo, d’r zit in elk geval niemand van Zuiderlucht in. - Zuiderlucht? - Ja dat blad waar ze hier in Brabant en zelfs in Venlo een look-alike willen gaan uitgeven. Daar ben je mooi klaar mee, Wil. - Och, bij zo’n prijs maak ik toch geen kans. Mijn werk is niet aanstootgevend genoeg. Die Klashorst heeft met zijn geverfde negerinnen alle thema’s voor mijn voeten weggemaaid. - Maar waarom schilder je dan niet eens een keer met sinaasappelsap? Desnoods prik je gouden frikadellen in een lijst, net als die Joseph Nogwass. - Ja, en dan? - Heb je gehoord hoe ze dat in Brussel aanpakken? Daar heeft David Cerny dat kunstwerk gemaakt over de lidstaten van de EU. Vorig jaar exposeerde hij in Venray, dat is iedereen alweer vergeten. Nu verbeeldt hij Bulgarije als een Turkse pleepot. Komt er een rel, hangen ze er een sluier voor. Niks van te zien, maar wereldberoemd. Zó doe je dat, Wil.

29

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

Modern mecenaat

De derde Gouden Het begrip mecenaat komt van Maecenas (70-8 v.Chr.), een Romein die kunstenaars financieel ondersteunde.

Vesteda-topman Huub Smeets in New Amsterdam aan de Zuidas. foto Jasper Groen

De overheid is de belangrijkste financier van kunst en cultuur, maar wil daar vanaf. Gaan we toe naar een civil society van burgerlijke betrokkenheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid? En welke rol spelen musea, ondernemers en kunstverzamelaars daarin? “Ik zie dit niet als mecenaat, maar als welbegrepen eigenbelang.” door Wido Smeets

H

et is een grauwe winterdag, en we kijken vanuit brasserie Keyzer, naast het Concertgebouw, uit op het Amsterdamse Museumplein. Het plein, ooit bedoeld als cultureel hart van Nederland, ligt er mistroostig bij. Kijk, daar staat het Stedelijk Museum, in de steigers. De collectie van het museum dat ooit in één adem werd genoemd met het MoMA en Centre Pompidou, trekt tegenwoordig in containers door de stad. Een stuk verderop: bouwput Rijksmuseum, tot 2013, en waarschijnlijk langer, gesloten. De bakens van cultureel Nederland zijn nu musea zonder geheugen. Intussen wil Amsterdam een modern Grand Palais laten bouwen aan de Zuidas. Het mag honderd miljoen euro kosten, de stad betaalt een kwart en Wim van Krimpen (exGemeentemuseum Den Haag) wordt de bouwheer. In de opgestookte warmte van brasserie Keyzer schieten de ogen van kunsthistorica Renée Steenbergen vuur. “Amsterdam zou eerst een begin moeten maken met het achterstallig onderhoud van de bestaande cultuurinstellingen, met hun jaarlijks

30

tekort van achttien miljoen euro.” Dat eigentijdse Grand Palais is vooral bedoeld om de Zuidas, Amsterdams prestigeobject, uit het slop te trekken. Steenbergen: “Dit is een wel heel platte interpretatie van de creatieve stad. De cultuur als smeermiddel: als het zó makkelijk was…!” Een van Steenbergens conclusies in haar boek De Nieuwe Mecenas is dat Nederlandse overheden een bedenkelijke reputatie hebben op het gebied van kunstpolitiek. Wel cultuurtempels bouwen, en er dan de handen vanaf trekken. Het plan voor het Grand Palais bewijst hoe bestuurders de geschiedenisboeken willen halen door het stapelen van stenen. Steenbergen: “De zondvloed van de exploitatietekorten komt toch pas na hun ambtstermijn.” Intussen bedenken bedrijfsleven en (rijke) particulieren zich wel drie keer voor ze deelnemen in culturele projecten “als de overheid niet zorgt dat de verwarmingsrekening wordt betaald en het onderhoud is geregeld”. Toch moest De Nieuwe Mecenas nú geschreven worden, zegt Steenbergen, vanwege het momentum. Nederland staat aan de vooravond van een Derde Gouden Eeuw, “dankzij de aanzienlijke persoonlijke vermogens onder Nederlandse burgers

www.zuiderlucht.eu

en de sterk toegenomen belangstelling voor kunst en cultuur.” Waar moeten we die nieuwe mecenassen zoeken? Steenbergen: “Eerst heb je de eerste generatie baby boomers die hun geld niet opzij hoeven te leggen voor hun goed verdienende kinderen. Dan heb je de gefortuneerde ondernemers, zoals Joop van den Ende, Sylvia Tóth en Pierre Geelen: major donors die private cultuurfondsen hebben opgericht. Vervolgens de jonge professionals die in de VS en Engeland hebben geleerd dat mecenaat heel gewoon is. Omdat geven bij leven nu eenmaal leuker is dan legaten achterlaten. De vierde categorie zijn vrouwen. Negentig procent van de erfgenamen zijn vrouwen, die van nature meer in cultuur geïnteresseerd zijn dan mannen.” Die ons toelachende derde Gouden Eeuw is echter geen wetmatigheid. “Als de cultuurwereld niet uitkijkt, gaat ze de boot missen. De gezondheidszorg is qua fondsenwerving al een stuk verder.” Opvallend genoeg ziet ze de economische crisis veel minder als een bedreiging. “In Amerika is veel meer privékapitaal verdampt dan bij ons. Nederland is een land van spaarders. En het is goed om nieuwe initiatieven te beginnen op het dieptepunt van de markt: het kan alleen maar beter gaan.” Dat proces probeert Steenbergen te versnellen met de Stichting Geef om Cultuur met een landelijke database waarin particuliere verzamelaars aangeven welke stukken beschikbaar zijn voor musea. Geduld en vasthoudendheid zijn geboden, want musea en bedrijfsleven in Nederland hebben weinig op met (privé-)mecenaat. “Ik ben me rot geschrokken van de arrogantie en desinteresse bij veel musea. Zelf kopen is kennelijk leuker dan krijgen. Dan hoef je geen dank-je-wel te zeggen.” Ook de opstelling bij financiële instellingen en multinationals, die te boek staan als grote kunstsponsors, valt haar tegen. “Hoewel ik me vooral richt op particulieren, ben ik niet onder de indruk van de culturele belangstelling van het bedrijfsleven. Serieuze projecten waarin niet alleen aan de tegenprestaties wordt gedacht, zijn er weinig.” Op zoek naar de spreekwoordelijke uitzondering op de regel belanden we in woontoren Renée Steenbergen

cultureel maandblad

maart 2009

Eeuw nadert

siciliaanse notities

Enzo New Amsterdam aan de vermaledijde Amsterdamse Zuidas. In de entree prijkt een reusachtige houten kop van Stephan Balkenhol, een stukje verderop glimmen acht foto’s van Anish Kapoor ons toe. In de huurappartementen hangen 674 kunstwerken (fotografie, grafiek en kleine schilderijen) van 64 kunstenaars. Onder wie Jan Dibbets, Peter Doig, Olafur Eliasson, Gary Hume en Richard Long. De werken zijn eigenhandig opgehangen door bestuursvoorzitter Huub Smeets van woonbedrijf Vesteda. “We zoeken het in identiteit en allure, maar de kunst mag nergens opdringerig zijn. Daarom wilde ik weten hoe het kwam te hangen. Voor die klus ben ik twee dagdelen naar Amsterdam gekomen.” Lachend: “Af en toe heb je ook lol in je vak.” Smeets heeft de kunstwerken niet alleen zelf opgehangen, hij heeft ze ook uitgekozen. Zoals de jaren-dertigfoto’s van Horacio Coppola die hij opmerkte toen hij een keer in Buenos Aires was. “Dan ga ik op zoek naar de kunstenaar en koop het.” Zo eenvoudig kan het zijn. Het boek dat Vesteda over New Amsterdam heeft gepubliceerd, lijkt wel een kunstcatalogus.

V

olgens Smeets steekt Vesteda, met 28.000 huurwoningen marktleider in Nederland, 0,2 procent van de bouwkosten van elk project in kunst. Meestal gaat dat via rechtstreekse opdrachten aan kunstenaars. In New Amsterdam is het bedrijf aan het verzamelen geslagen. Internationaal bekende kunstenaars, omdat er vooral expats wonen. Smeets: “We hebben het dus niet over een bedrijfscollectie. De keuze van de kunstenaars is altijd gekoppeld aan het gebouw. Ik zie het dan ook niet als mecenaat, maar als welbegrepen eigenbelang.” Toch doet Vesteda wel degelijk aan mecenaat. Door Smeets’ persoonlijke bemoeienis opende het Nederlands Architectuurinstituut drie jaar geleden een vestiging in Maastricht waar het bedrijf jaarlijks 300.000 euro in steekt. Ook ondersteunt hij de expositie over Oscar Niemeyer in Schunck Glaspaleis in Heerlen (zie elders in dit nummer) en een door Alvaro Síza ontworpen filmhuis op de Kop van Zuid in Rotterdam. In ruil voor enkele afdrukken van hun werk wil Vesteda ook wel eens de portemonnee trekken als fotografen als Kim Zwarts en Geert Goiris dure buitenlandse trips maken. Dat sommige overheden weinig gevoel voor mecenaat hebben, zoals Renée Steenbergen in haar boek vaststelt, deed de Sittardse psychiater en verzamelaar Albert Groot besluiten met zijn collectie in het kielzog van museumdirecteur Stijn Huijts uit te wijken naar Heerlen. Daar biedt het plaatselijke Glaspaleis hem de kans zijn 200 werken tellende collectie publiekelijk te tonen. Te veel voor de toch ruime woning van Albert en Hannie Groot-Wijnands,

31

waardoor het merendeel ongezien blijft. Groot: ”En daar maakt de kunstenaar zijn werk niet voor, om het in een kast meer waard te laten worden.” Met een brede grijns: “Het kan ook minder waard worden trouwens.” In de royale Albert Groot entree van huize Groot wordt de bezoeker vergast op een doek met verticale strepen van Bernard Frize, getiteld Ragate. “Het is vooral een kleurenonderzoek”, zegt Groot. “Ik krijg er gemengde reacties op. Dat mag. Ik zelf word er in elk geval heel vrolijk van.” Verder is er werk te zien van Antoine Berghs, Lucia Orta, Roman Signer en Guido Geelen. De laatste tijd is zijn aandacht verschoven naar conceptuele kunst en foto-, film- en videokunst van vooral jonge kunstenaars. Groot beschouwt verzamelen als een ideële zaak. Hij groeide op in een katholiek gezin met wortels in Alkmaar en Tilburg, steden waar in de jaren zeventig en tachtig kerken van architect Pierre Cuijpers werden gesloopt. Groot: “De beelden, het houtsnijwerk, het smeedwerk, het glas-in-lood: allemaal weg. Ik ben niet gelovig, maar die sloop deed me pijn. Het zegt iets over onze maatschappij, waar financieel-economische motieven altijd de overhand hebben.” Omdat Groot de verzameling publiek toegankelijk wil maken, is de collectie ondergebracht in een stichting die de kunstwerken in bruikleen geeft aan het pas opgerichte Schunck Collectors House in Heerlen. “Het is geen sponsoring, maar mecenaat. We voegen iets toe aan het publieke domein zonder dat daar iets tegenover staat.” Een voorproef was onlangs te zien in een presentatie in Heerlen waar ook werk werd getoond uit de collecties van Jo en Marlies Eyck, Jacques Defauwes en DSM. Groot: “Het is niet bedoeld als: ‘Kijk eens wat we hebben’, maar als: ‘Kijk eens wat er allemaal te zien is’.” Het Collectors House wil jonge mensen naar Schunck Glaspaleis trekken en laten nadenken over de rol van kunst in de samenleving. Groot: “Juist hedendaagse kunst kan een gevoel van sensatie geven, het gevoel dat alles kan. Het biedt ook een referentiekader, een idee van ordening en beschaving: ‘Dít is ons moment in de geschiedenis’. Ik wil mijn collectie niet opdringen, het aspect ‘status’ spreekt me totaal niet aan, maar kunst gaat om hele elementaire zaken. Het ontdekken en het doorgeven hiervan, daar geloof ik in.”

www.zuiderlucht.eu

H

et lijkt heel wat bijzonders, het verhaal van Enzo.

Een soort avonturenroman. Beter nog: een schelmenroman. Maar zodra je het gaat opschrijven, blijft er niet meer dan een flinterdun verhaaltje over. Eigenlijk net niet genoeg om er een column aan te wijden. En hoe komt dat? Omdat Enzo, net als alle Sicilianen zonder adem te halen blijft doorratelen over wat hij allemaal heeft meegemaakt. Er is geen speld tussen te krijgen. Met alle lessen in communicatie die ik op dit eiland zou kunnen geven kom ik vast en zeker geen steek verder. Luisteren is voor Nederlanders en andere beschaafde volkeren een belangrijk onderdeel van communicatie, maar hier niet. Bij Enzo niet, bij geen enkele Siciliaan. Wie de langste adem heeft, wie de mooiste verhalen vertelt en vooral: wie het hardste praat, die krijgt de volle aandacht en die heeft altijd gelijk. Als hier twee mensen met elkaar staan te praten lijkt het voor buitenstaanders (buitenlanders dus) of er een grote ruzie wordt uitgevochten. Als er meer dan twee mensen met elkaar staan te praten lijkt het of zich een dramatische ramp aan het voltrekken is, een volksopstand is losgebarsten, een oorlog is uitgebroken. Nee dus. Het is een wedstrijd in zo hard mogelijk praten, een wedstrijd in gelijk krijgen. Enzo. Hij spreekt goed Engels omdat hij tientallen jaren op de grote vaart heeft gewerkt. In China is hij geweest, in Rusland, in Zuid-Afrika, in Zuid-Amerika, in de VS. Ja, ook in Nederland. Rotterdam. Vertel hem wat over Rotterdam! De mooiste meisjes van de wereld, lekker eten bij de Chinees, wel altijd koud en regen. Laat de naam van een willekeurige grote havenstad in de wereld vallen en Enzo heeft er wel iets meegemaakt. Terugkerend thema in die herinneringen is dat in al die steden de mooiste meisjes van de wereld leefden. In een paar woorden is dat het verhaal van Enzo, een kwiek mannetje van ver in de 80. Vanaf eind februari loopt hij heen en weer over de Corso in Noto. Vooral in de buurt van de beste pasticceria van Sicilië, die dan ook ‘Pasticceria Sicilia’ heet. Daar zitten veel buitenlanders op het terras. En al die buitenlanders spreekt hij aan om zijn verhaal voor de duizendste keer te vertellen en vooral om te laten horen dat hij Engels spreekt. Hij zal het ook wel verstaan, maar voordat je een gesprek met hem kunt aanknopen is hij alweer naar het volgende tafeltje vertrokken. En o ja, hij is in de oorlog ook nog tolk voor de Amerikanen geweest toen die in 1943 hier in de buurt aan land zijn gekomen. Hij heeft dus “meegevochten om Italië en Europa te bevrijden”. Van iemand anders hoorde ik dat hij als zoveel Sicilianen met de fascisten heeft meegevochten. Dat hij zijn uniform heeft uitgetrokken toen de Amerikanen en Engelsen aan land kwamen en zich bij hen heeft gemeld omdat hij hun taal sprak. Zoals gezegd, een flinterdun verhaal als opmaat voor de eindeloze, verzengende zomer van Sicilië. PIETER BEEK

cultureel maandblad

maart 2009

MAASTRICHT MAASTRI MAASTR ICHT LUMIÈRE WO.25 > ZO.29 MAART AACHEN CINEKARREE SO.22 > SO.29 MÄRZ

MAASTRICHT MAASTRI MAASTR ICHT Bienvenue Chez Made WO.25 in LUMIÈRE B’lges MAART >Les ZO.29 Europe AACHEN Film CINEKARREE Festival SO.22 > SO.29 MÄRZ De Belgische cinema maakt een ongekende bloeiperiode door. Het programma-onder-

deel BIENVENUE CHEZ LES B’LGES bundelt de beste Belgische films van de voorbije

periode. De selectie is uiterst divers: van psychologisch drama (ÉLÈVE LIBRE) tot

junglehorror (VINYAN) en van een Waalse

roadmovie (ELDORADO) tot een speelse ode Lumière de Maastrichtse gastheer van de WWW.MADEINEUROPEFILMFESTIVAL.EU aan de zwijgende film (RUMBA). vijfde editie van het grootste filmevenement van de euregio: voorheen Film Festival Maastricht, vanaf nu het MADE IN EUROPE FILM FESTIVAL. Alle informatie over het festival vindt u in de speciale festivalkrant en op www.madeineuropefilmfestival.eu. Graag zien we u tijdens het festival in Maastricht of Aken. U hoeft alleen maar de poedel te volgen. Het Made in Europe Film Festival bestaat uit drie programmaonderdelen: BIENVENUE CHEZ LES B’LGES, MADE IN EUROPE en FESTIVAL PREVIEWS. Daarnaast is een RETROSPECTIEF gewijd aan het werk van de Limburgse filmmaker EUGENIE JANSEN en zijn er enkele SPECIALE EVENEMENTEN.

Onze Limburgse filmmaker in focus van 2009 is Eugenie Jansen (Maastricht,

bijzonder filmproject: WAT/BLEEF. Het con-

vr 27 mrt, 21.45 uur

cept is eenvoudig: Maastrichtenaren worden

* BELGIAN SHORTS Diverse regisseurs Deze compilatie van korte films toont de verscheidenheid van de hedendaagse Belgische cinema. Stuk voor stuk werden deze films gelauwerd tijdens internationale filmfestivals, maar dat is niet de enige gemene deler. Daarnaast kenmerken de geselecteerde films zich namelijk ook door hun voorkeur voor bizarre – soms wat morbide – humor, kleurrijke personages en tal van vreemde ontmoetingen.

CALIMUCHO. Jansen geeft op zondag 29

uitgenodigd om live on stage hun verhaal te vertellen. Durft u het aan en wilt u vereeuwigd worden door de beste Limburgse filmmaker van het moment? Stuur dan een mailtje naar info@madeineuropefilmfestival.

DIT PROJECT WORDT MET FINANCIËLE STEUN VAN DE EUROPESE UNIE GESUBSIDIEERD (EFRO)

naar fascinerende nieuwe stemmen in de

SPECIALE EVENEMENTEN

Europese cinema. Films met universele

• 24 mrt: Talkshow over België georgani-

verhalen, maar met een regionale signatuur.

seerd door Studium Generale.

We richten ons vizier op veelal jonge film-

• 25 mrt: Feestelijke opening met de film

makers die geen Hollywoodklonen willen

PRANZO DI FERRAGOSTO, een kleine,

zijn, maar onverschrokken hun eigen weg

charmante Italiaanse film met het hart op de

zoeken. Geen thema gaan we uit de weg:

juiste plaats.

van DNA-databanken in de IJslandse thriller

• 26 mrt: International Night voor de buiten-

JAR CITY tot jeugddelinquentie in het Britse

landse bezoekers van het festival.

BOY A en de echo’s van het verleden in het

• 27 mrt: Party Time! Lumière swingt op de

Bosnische SNOW.

blijmoedige klanken van het Rotterdamse

Een cinematografische MRI-scan van het hedendaagse Europa. We gaan op zoek

DJ-collectief ClublePop. Feelgood indiepop,

FESTIVAL PREVIEWS

BIENVENUE CHEZ LES B’LGES

maart acte de présence in Lumière voor een

de beste Nederlandse film van het jaar:

eu en wij doen de rest.

MADE IN EUROPE

FILMS

* AANRIJDING IN MOSCOU Christophe van Rompaey, België 2006 Pretentieloze romantische komedie over de ontluikende liefde tussen huisvrouw Matty en de jonge stoere trucker Johnny.

1965), vorig jaar nog verantwoordelijk voor

ONTWERP: ONTWERPBUREAU B2B

Van 25 tot en met 29 maart is filmtheater

EUGENIE JANSEN RETROSPECTIEF

DIT PROJECT WORDT MET FINANCIËLE STEUN VAN DE EUROPESE UNIE GESUBSIDIEERD (EFRO)

ONTWERP: ONTWERPBUREAU B2B

WWW.MADEINEUROPEFILMFESTIVAL.EU

opgehitste franse pop, northern soul en een vleugje ‘je ne sais quoi’.

Onder de noemer FESTIVAL PREVIEWS bun-

• 26 – 29 mrt: Films van kunstenaar Sven

delen we enkele films die later dit jaar in de

Augustijnen in Marres (doorlopend).

Nederlandse bioscopen verschijnen, maar in Maastricht een avant-première krijgen. Zo heeft u de kans om de rest van Nederland eens lekker voor te zijn. Met onder meer nieuw werk van de Japanse animatiegroot-

do 26 mrt, 21.30 uur; zo 28 mrt, 21.45 uur

* BEN X Nic Balthasar, België/Nederland 2007 Het dagelijks leven van een autistisch tiener die zijn puberjaren beter lijkt te doorstaan in de virtuele dan in de echte wereld. do 26 mrt, 16.45 uur; zo 29 mrt, 22.00 uur

* ELDORADO Bouli Lanners,België/Frankrijk 2008 Humoristische Waalse road movie over een autohandelaar die zich ontfermt over een sjofele junk. Met een tamelijk hilarische bijrol van Alain Delon. vr 27 mrt, 14.15 en 21.30 uur; zo 29 mrt, 16.45 uur

* ÉLÈVE LIBRE Joachim Lafosse, België/Frankrijk 2008 Indringend portret van de relatie tussen een privé leraar en zijn puberleerling, die de kijker ongemakkelijk in zijn stoel laat schuiven. vr 27 mrt, 14.00 uur; za 28 mrt, 16.15 uur

* UNE FEMME ENTREPRENANTE Sven Augustijnen, België 2004 Videokunstenaar Sven Augustijnen speelt met het verwachtingspatroon van de toeschouwer in deze verwarrende en uitdagende documentaire over de oprichting van een centrum voor hedendaagse kunst in Brussel. vr 27 mrt, 19.15 uur; zo 29 mrt, 14.15 uur

meester Hayao Miyazaki, een verfilming van

* RUMBA

Coetzee’s meesterlijke roman DISGRACE en

Dominique Abel, Fiona Gordon & Bruno Romy, België/Frankrijk 2008 Speelse en kleurrijke film over de liefde, tevens ode aan de zwijgende film. Kitschdecors en achtergrondprojecties bij de prijs inbegrepen.

het regiedebuut van BABEL-scenarist Guillermo Arriaga (THE BURNING PLAIN).

vr 27 mrt, 20.00 uur; za 28 mrt, 11.45 uur

* LE SILENCE DE LORNA Jean-Pierre Dardenne & Luc Dardenne, België/GB/Frankrijk/Italië 2008 De Luikse onderwereld, schijnhuwelijken en gewetensbezwaren zijn de belangrijkste ingrediënten van deze realistische en sobere thriller

PANDORA’S BOX

STELLA

32

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

www.madeineuropefilmfestival.eu over schuld en boete.

do 26 mrt, 21.45 uur; vr 27 mrt, 16.15 uur;

za 28 mrt, 16.00 uur

zo 29 mrt, 11.30 uur

terug naar huis, maar dan krijgt ze onverwacht een hechte band met haar blowende kleinzoon.

HONGARIJE

do 26 mrt, 21.30 uur; za 28 mrt, 13.45 uur;

* DELTA Kornél Mundruczó, Hongarije/Duitsland 2008 Tragische liefdesgeschiedenis gesitueerd aan de oevers van de Donau. De incestueuze band tussen een broer en zijn halfzus zet kwaad bloed in de lokale gemeenschap.

zo 29 mrt, 19.00 uur

* UNSPOKEN Fien Troch, België 2008 Er zijn geen woorden om uiting te geven aan het enorme verdriet na het verlies van je kind. Psychologisch drama van Fien Troch over het onvermogen tot communiceren. vr 27 mrt, 22.00 uur; zo 29 mrt, 16.15 uur

* VINYAN Fabrice du Welz, België/Frankrijk/GB 2007 Horrorvertelling over de zoektocht van twee ouders naar hun vermist zoontje in de Thaise jungle. Van de maker van CALVAIRE.

vr 27 mrt, 19.30 uur; za 28 mrt, 11.15 uur;

* THE MARKET Ben Hopkins, Duitsland/Turkije/Groot-Brittannië/Kazachstan 2008 Jonge Turkse handelaar probeert een slaatje te slaan uit een schimmig medicijnhandeltje. Veelgelauwerde film onderzoekt het conflict tussen handel en ethiek.

zo 29 mrt, 21.30 uur

do 26 mrt, 19.30 uur; zo 29 mrt, 19.15 uur

IERLAND

MADE IN EUROPE

* GARAGE Lenny Abrahamson, Ierland 2007 Ierse tragikomedie. Door bekrompenheid en vooroordelen komt de beginnende vriendschap tussen de wereldvreemde Josie en tiener David onder druk te staan.

BOSNIË-HERZEGOVINA

zo 29 mrt, 19.15 uur

* SNOW Aida Begic, Bosnië-Herzegovina/Duitsland/ Frankrijk 2008 Als in een klein Bosnisch bergdorpje voor het eerst in jaren weer enkele mannen arriveren, wordt de onderlinge solidariteit tussen de vrouwen zwaar beproefd.

IJSLAND * JAR CITY Baltasar Kormákur, IJsland/Duitsland/Denemarken 2006 Een detectivefilm, maar dan wel op zijn IJslands: naargeestig, woest, smerig en verrukkelijk morbide.

vr 27 mrt, 19.15 uur; za 28 mrt, 16.00 uur;

do 26 mrt, 16.30 uur; za 28 mrt, 13.30 uur;

* PARLEz-MOI DE LA PLUIE Agnès Jaoui, Frankrijk 2008 Franse tragikomedie over de onhebbelijkheden van de mens en sluimerende familievetes. Agnès Jaoui (COMME UNE IMAGE) observeert de mensheid met minzaam begrip en milde spot.

zo 29 mrt, 16.30 uur

do 26 mrt, 22.00 uur; za 28 mrt, 14.00 uur

do 26 mrt, 21.45 uur; za 28 mrt, 11.30 uur;

FESTIVAL PREVIEWS

zo 29 mrt, 22.00 uur

* SILENT WEDDING Horatiu Malaele, Roemenië 2008 Tragikomische ontwikkelingen op een Roemeense boerenbruiloft vlak na het overlijden van Stalin.

* SÉRAPHINE Martin Provost, Frankrijk/Belgie 2008 Minimalistisch drama SÉRAPHINE over het tragische leven van de Franse schilderes Séraphine de Senlis.

do 26 mrt, 19.00 uur; vr 27 mrt, 13.45 uur;

vr 27 mrt, 13.45 uur; za 28 mrt, 16.15 uur;

do 26 mrt, 16.15 uur; za 28 mrt, 19.15 uur;

za 28 mrt, 21.45 uur

zo 29 mrt, 19.00 uur

zo 29 mrt, 11.15 uur

RUSLAND

ITALIË

za 28 mrt, 19.30 uur; zo 29 mrt, 14.15 uur

* CARGO 200 Aleksei Balabanov, Rusland 2007 Zwartgallige thriller rekent keihard af met de hedendaagse heimwee naar de goede oude Sovjettijd. Niet geschikt voor tere zielen.

ESTLAND

vr 27 mrt, 16.30 uur; za 28 mrt, 22.15 uur

* PRANZO DI FERRAGOSTO Gianni Di Gregorio, Italië 2008 Uiterst charmante film over een vijftiger die op een snikhete dag in Rome een aantal oudere dames moet opvangen, allen gezegend met nogal sterke persoonlijkheden.

SCANDINAVIË

wo 25 mrt, 20.00 uur; vr 27 mrt, 19.30 uur;

* O’HORTEN Bent Hamer, Noorwegen/Duitsland/Frankrijk 2007 Absurdistische Scandinavische tragikomedie over een treinmachinist die met pensioen gestuurd wordt. Warm aanbevolen aan liefhebbers van Roy Andersson en Aki Kaurismäki.

za 28 mrt, 20.00 uur

vr 27 mrt, 19.30 uur; zo 29 mrt, 14.00 uur

vr 27 mrt, 22.00 uur; za 28 mrt, 11.00 uur;

SLOWAKIJE

zo 29 mrt, 13.45 uur

* STELLA Sylvie Verheyde, Frankrijk 2008 De Parijse cineast Sylvie Verheyde blikt terug op haar kindertijd in het volkse café van haar ouders. Met een van de laatste filmrollen van Guillaume Depardieu, de veel te vroeg gestorven zoon van Gérard. vr 27 mrt, 14.00 uur; za 28 mrt, 19.15 uur;

* BLIND LOVES Juraj Lehotsky, Slowakije 2008 Eigenzinnige film over de levens en liefdesperikelen van vier blinden. vr 27 mrt, 21.45 uur; zo 29 mrt, 11.45 en 19.45 uur

zo 29 mrt, 16.30 uur

TURKIJE

GROOT-BRITTANNIË

* PANDORA’S BOX Yesim Ustaoglu, Turkije/Frankrijk/Duitsland/ België 2008 Nusret, een bejaarde Turkse bergbewoonster wordt door haar kinderen overgebracht naar Istanbul. Al dat beton vindt ze maar niks en ze wil

* BOY A John Crowley, Groot-Brittannië 2007 Zenuwslopend drama over een jeugddelinquent die na jarenlange gevangenschap wordt vrijgelaten en een nieuw leven probeert op te bouwen.

ELEVE LIBRE

vr 27 mrt, 16.00 uur; za 28 mrt, 19.00 uur;

do 26 mrt, 19.00 uur; za 28 mrt, 21.30 uur;

* DER ARCHITEKT Ina Weisse, Duitsland 2009 Intens familiedrama over een gezin dat afreist naar een bergdorp voor een begrafenis. Al snel worden de messen geslepen.

FRANKRIJK

* THE BURNING PLAIN Guillermo Arriaga, VS 2008 In zijn debuutfilm laat BABEL-scenarist Guillermo Arriaga op de voor hem zo kenmerkende wijze verschillende verhaallijnen prachtig in elkaar vloeien.

za 28 mrt, 13.30 en 21.30 uur

do 26 mrt, 16.15 uur; za 28 mrt, 16.30 uur;

za 28 mrt, 13.45 uur

VERENIGDE STATEN

* THE READER Stephen Daldry, VS/Duitsland 2008 Drama rond een voormalige concentratiekampbewaakster en haar onmogelijke liefdesaffaire met een jonge man. Met glansrol van Kate Winslet.

ROEMENIË

do 26 mrt, 16.45 uur; vr 27 mrt, 13.45 uur;

zo 29 mrt, 19.00 uur

* 35 RHUMS Clair Denis, Frankrijk/Duitsland 2008 Delicate film van Claire Denis over het dagelijks leven van vier flatgenoten. Angst voor en behoefte aan verandering staan centraal.

zo 29 mrt, 21.30 uur

* KLASS Ilmar Raag, Estland 2007 Energieke jonge film over pesten, groepsdruk en de fatale gevolgen daarvan.

vr 27 mrt, 19.00 uur; za 28 mrt, 11.00 uur;

zo 29 mrt, 16.45 uur

FRANKRIJK

DUITSLAND

* JAGDHUNDE Ann-Kristin Reyels, Duitsland 2007 Tragikomisch portret van een uiteenvallend gezin annex teder coming-of-age verhaal, tegen de achtergrond van een fraai sneeuwlandschap.

Zweden/Duitsland 2008 Oerdegelijk historisch drama over een arme vrouw die in een loterij een camera wint, waarna haar blik op de wereld voor eeuwig verandert.

JAPAN * PONYO ON THE CLIFF BY THE SEA Hayao Miyazaki, Japan 2008 Fantasierijk Japans animatiesprookje over een bijzondere goudvis en haar vader, een onderwatertovenaar. Van de maker van SPIRITED AWAY.

KAZACHSTAN * TULPAN Sergey Dvortsevoy, Duitsland/Kazachstan/ Polen/Rusland/Zwitserland 2008 Lichtvoetige film over een herder die op de onmetelijke steppes van Kazachstan aan de vrouw probeert te komen.

zo 29 mrt, 11.00 uur

ZUID-AFRIKA * DISGRACE Steve Jacobs, Australie/Zuid-Afrika 2008 Een in ongenade gevallen hoogleraar wordt met zichzelf en zijn denkwijze geconfronteerd in een veranderend Zuid-Afrika. Bekroonde verfilming van de roman van J.M. Coetzee. do 26 mrt, 19.15 uur; vr 27 mrt, 21.30 uur; zo 29 mrt, 16.15 uur

REGISSEUR IN FOCUS * CALIMUCHO Eugenie Jansen, Nederland 2008 Authentiek, ingetogen drama over een rondreizende circusfamilie, met een oerhollands landschap als décor. za 28 mrt, 19.15 uur

* TUSSENLAND Eugenie Jansen, Nederland 2002 Film over de onwaarschijnlijke vriendschap tussen een jonge Soedanese vluchteling en een Nederlands-Indië veteraan. vr 27 mrt, 19.15 uur

* VOORLAND Eugenie Jansen & Albert Elings, Nederland 2005 Prachtig gefotografeerde film over het voortdurend veranderende landschap in de uiterwaard Loowaard. In de pers vergeleken met de Nederlandse schilderkunst uit de Gouden Eeuw. za 28 mrt, 14.00 uur

do 26 mrt, 16.30 uur; za 28 mrt, 22.00 uur; zo 29 mrt, 14.00 uur

SCANDINAVIË * EVERLASTING MOMENTS Jan Troell, Denemarken/Finland/Noorwegen/

DIT PROJECT WORDT MET FINANCIËLE STEUN VAN DE EUROPESE UNIE GESUBSIDIEERD (EFRO)

DELTA

33

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

Agenda

Items voor de agenda bij voorkeur digitaal aanleveren, vóór de 15e van de maand: [email protected]

Architectuur, mode en vormgeving > Brussel – Niche, jonge Belgische architectuur. Van 1/10 t/m 30/6. Paleis voor Schone Kunsten. www.bozar.be > Hasselt – A-Z Lezingen; een kruisbestuiving van architectuur, kunst en design. Van 20/1 t/m 12/5. Z33 (Zebrazaal). www.a-zlezingen.be > Heerlen – Oscar Niemeyer. Van 6/3 t/m 1/6. Schunck-Glaspaleis. www.stadsgalerijheerlen.nl > Maastricht – Changing Ideals: Re-thinking the House. Van 4/11 t/m 29/3 in NAi Maastricht. www.nai.nl www.stadsgalerijheerlen.nl > Maastricht – The private house – Recent projects. Met Tony Fretton, Jacob van Rijs, Dopm Murphy, en Wim van den Bergh. Op 13/3, vanaf 17.00 uur. Het interieur in het oeuvre van Jef Cornelis. Op 19/3 (vana 19.30 uur) met o.a. Dirk Pültau en Fredie Floré, op 2/3 (vanaf 17.00 uur) met Koen Brams en op 22/3 (vanaf 14.00 uur) met o.a. Irene Cieraad en Dirk Pùltau. Nai Maastricht. www.nai.nl > Nijmegen - De Blijde Incomste van Katherina van Kleef: kostuums uit de vroege vijftiende eeuw. T/m 3/1 2010. Jan Jansen en Swip Stolk: twee meesterontwerpers. Van 7/2 t/m 30/8. Museum het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Rotterdam – Maak ons land werkplaats voor de ruimtelijke inrichting. Van 12/10 t/m 3/5. NAI Rotterdam. www.nai.nl > Valkenburg aan de Geul - Charles Eyck en architectuur. Van 14/9 t/m 15/3. Museum Land van Valkenburg. www.museumlandvanvalkenburg.nl

Beeldende kunst > Amsterdam - Vincent van Gogh en de kleuren van de nacht. Van 13/2 t/m 7/06. www.vangoghmuseum.nl > Amsterdam – Anne van de Pals. Van 2/2 t/m 15/3. XPO/WGkunst. www.wgkunst.nl > Berg en Terblijt – Wintertentoonstelling Giardino. Van 14/12 t/m 8/3. Groepstentoonstelling 2009. Vanaf 15/3. Giardino galerie & beeldentuin. www.beeldentuinen.nl > Brussel – Eurantica Brussels 09. Van 20/3 t/m 29/3. Paleis 5, Brussels Expo. www.eurantica.be > Eindhoven – Plug in, t/m 30/4. Burgi Kühnemann, Bibliotheektentoonstelling. Van 20/1 t/m 30/3. Van Abbemuseum. www.vanabbemuseum.nl > Gent – Van verdrongen of gekoesterde verlangens, Walter Brems. Van 23/1 t/m 22/3. Caermensklooster. www.oost-vlaanderen.be

Werk van Charles Eyck bij Galerie Rob van Rijn.

> Grubbenvorst – Schilderijen en keramiek met o.a. Truus Klerken. Van 19/2 t/m 22/3. Expositiecentrum Grubbenvorst. www.expo-Grubbenvorst.nl > Heerlen – ZoOlogica. Hedendaagse kunst rondom boekenweek, met werk van Haidée Henry, Edward Lipski, Michel Huisman, Charlotte Dumas, Marc Mulders en Jan Roeland. Van 11/3 t/m 26/4 in bibliotheek Schunck Glaspaleis. www.glaspaleis.nl > Heerlen – Open en bloot, werk van Ivon Drummen en Dorine Hulshof. Van 8/3 t/m 1/4 bij Victor 4 Art. www.victor.nl > Heerlen - Expositie Hans Truijen. t/m 30/6. Café Schunck glaspaleis.

Uitgelicht

Valkenburg, Marx&Marx kunst en Con Tonnaer. Van 13/3 t/m 29/3. In de schatkamer van de Gerlachuskerk en de kloostergang van Chateau St. Gerlach. www.giardinobeeldentuin.nl > Luik – Das Unbehagen in der Kultuur. Walter Swennen van 6/2 t/m 5/4 in galerie Nadja Vilenne. www. nadjavilenne.com > Maastricht – Tien jaar Kunsttour, diverse locaties in de stad, van 21/5 tm 24/5. www.kunsttour.com > Maastricht – The Russian Schizorevolution: an exhibition that might have been. Een reconstructie door Marta Volkova en Slava Shevelenko. Marres, van 1/3 t/m 31/5, www.marres.org

seum van Bommel van Dam, Venlo.

• Les deux Garcons, 15/3 t/m 25/4, Galerie Stevens, Maastricht.

• Euregionaale Opera- en Muziektheaterfestival.

• Daniëlle van Broekhoven en Nicolas Dings, 8/3 t/m 29/3, Huub

5 t/m 8 maart. Theater aan het Vrijthof Maastricht.

• Hugo Brandt Corstius, lezing.

Hannen Galerie, Maastricht.

• The Russian Schizorevolution.

18/3, 19.30 uur, l Selexyz, Maastricht.

A Celebration of the Avant Garde. 1/3 t/m 31/5, Marres, Maastricht.

• Jazz Masters,

• Oscar Niemeyer, oeuvre-tentoonstelling. 7/3 t/m 1/6, Schunck Glaspaleis, Heerlen.

• Danke, Mercy, Thank You. Soloexpositie Bas de Wit. 8/3 t/m 7/6, Odapark, Venray.

• Tijdenstefaf Festival. 13/3 t/m

met o.a. Brad Mehldau, Zuco 103 en Gino Vanelli, 20/3 en 21/3, Theater a/h Vrijthof, Maastricht.

• Der grosse Virtuose, Jacob Backer. 12/3 t/m 7/6, Suermondt-Ludwig Museum, Aken.

• Kopenhagen, door Het Nationale Toneel.

22/3, diverse locaties, Maastricht.

4/3 t/m 7/3, Theater Heerlen.

• Abbatoir Ferme Tweedaagse.

• Made in Europe Film Festival,

11/3 en 12/3, Cultuurcentrum, Genk.

25/3 t/m 29/3, Lumière Cinema, Maastricht. • Lucy & Jorge Orta, Antartica en waterinstallaties. t/m 29/5, DSMkantoren Sittard en Heerlen.

• Victory Boogie Woogie door het Zuidelijk Toneel, 31/3 in Theater Heerlen. • Exile on Main St., dwarse Amerikaanse kunst. 17/2 t/m 16/8, Bonnefanten, Maastricht

Uitgelicht is een extra service aan de

> Maastricht – Expositie Marie-Louise Oudkerk en Eddy Symkens. Van 8/2 t/m 21/3. Galerie en kunstuitleen Tracé. www.galerietrace.nl > Maastricht – Tentoonstelling Moniek Gerrits. T/m 31/5. Het HuismethetHandje. www.huismethethandje.blogspot.nl > Nijmegen – Het getijdenboek van Katherina van Kleef. T/m 3/1 2010. Tekeningen van Lucebert uit de Van Lanschot-collectie. Van 7/3 t/m 1/6. Een echte Toorop! Van 28/2 t/m 14/6. Museum Het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Ransdaal – Ivo Daniëls. Vanaf 8/3. Galerie Yart. www.yart.com > Schimmert – Tentoonstelling met werk van Noortje Meierink, Lieuwke Loth, Lei Hannen, Bibi Kriek en Gitta Radtke. Van 1/2 t/m 26/4. De kunstwinkel. www.members.home.nl > Tegelen – With love….from Belgium. Van 15/2 t/m 7/6. Tiendschuur. www.www.tiendschuur.net > Tilburg – Gerhard Richter. T/m 30/6. Museum de Pont. www.depont.nl > Valkenburg– Kunst in Valkenburg. Mmv Galerie/Beeldentuin Giardino, Marx&Marx Kunst, Con Tonnaer. Van 14 t/m 29 maart in Sint Gerlachuskerk. www.kunstinvalkenburg.nl > Valkenburg aan de Geul – Charles Eyck en architectuur. Van 14/9 t/m 15/3. Feest, van carnaval tot kerst. Van 18/1 t/m 15/3. Museum Land van Valkenburg. www.museumlandvanvalkenburg.nl > Venlo – Solo expositie van Gregers Albrechtsen. Vanaf 14/12. Galerie New Untitled. www.galerienewuntitled.nl Venlo – The bronze room, werk van Lisa Holden. Van 15/2 t/m 29/3 in Galerie New Untitled. www.galerienewuntitled.nl > Venlo – Pierre van Soest 19302001. Van 18/1 t/m 5/4. Love Affairs, /Cornelia Schleime. Van 18/1 t/m 5/4. Museum van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl > Venlo - Questions? Yvonne Rooding en Arjen Markenstein. Van 31/1 t/m 25/4. Galerie Tuur. www.goldengate.nl > Venlo – Dit dorp, ik weet nog hoe het was….T/m 13/4. Limburgs museum. www.limburgsmuseum.nl > Venray – Human Figure in (e) motion, met werken van Jeanny van Lieshout. Van 14/12 t/m 17/4. Hoofdgebouw van GGZ Noord- en Midden-Limburg. www.jeannyvanlieshout.nl > Venray – Danke, Mercy, Thank you. Bas de Wit. Van 8/3 t/m 7/6. Odapark. www.odapark.nl > Vlissingen – Expositie van Ton Slits en Lydia Schouten. Van 25/1 t/m 22/3. Willem3. www.galeries.nl > Weert – Kruiswegen. Van 25/2 t/m 13/4. De volgelingen van Franciscus; Museum te gast. Van 28/6 t/m 30/8. Kermisminiaturen van afval. Van 25/9 t/m 30/9. Huis van Nicolaas. Van 17/11 t/m 4/12. Kijk op kerststallen. Van 19/12 t/m 10/1 2010. Jacob van Horne. www.galeries.nl > Weert – Harrie Martens; monumentalist, architect, schilder. T/m 5/4. KunstINkijk. Van 13/4 t/m 21/6. Thuisland. Van 5/7 t/m 13/9. Niet meer jezelf zijn. Van 20/9 t/m 11/10. Oorlog en Vrede. Van 17/10 t/m 29/11. Getekend Weert. Van 13/12 t/m 21/3 2010. Tiendschuur. www.galeries.nl

• Zichtlijnen. Recente aanwinsten. 12/3 t/m 29/5, Mu-

adverteerders in Zuiderlucht. Meer info

www.marctruijen.nl > Heerlen - Jean-Michel Crapanzano, Invisible empire/Psychological landscapes. Van 22/2 t/m 5/4. AtriumMC ziekenhuis. www.atriummc.nl/ kunstcommissie > Heerlen – Emotional Architecture. Van 13/2 t/m 28/3. KuS. www.kunstencentrumsigne.nl > Heythuysen – Expositie Paul Koppers en Willem Fermont. Van 15/3 t/m 17/4. Leudal gemeentehuis en Rabobank Maas en Leudal. www.kunstencultuurleudal.nl > Horst – Expositie Permanent Danger van Xavier Montsalvatje. Van 1/2 t/m 8/3. NEOC en Sara Bomans. Van 15/3 t/m 3/5. Galerie Judy Straten. www.galeriejudystraten.nl > Houthem-St. Gerlach – Kunst in

> Maastricht – Palazzo: vroegItaliaanse kunst in Nederland (19001940). Vanaf 7/3. Exile on Main St., Humor, overdrijving & dwarsigheid in de Amerikaanse kunst. Van 17/2 t/m 16/8. Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Maastricht – Ecole de Paris, Van Picasso tot Dufy. Representanten van een andere wereld, maskers en beelden met een boodschap. Van 17/1 t/m 2/5. Toonzaal Maastricht. www.kunsthandelgalerie.nl > Maastricht – Titia Eggen. T/m 20/3 (muv 21/2 t/m 1/3). Maastricht Graduate School of Governance. www.kunsthuis-theohubens.nl > Maastricht – Jan Penders, Leon Poels en Joost Jeuken. T/m 9/3. De Zeven Bronnen.

34

www.zuiderlucht.eu

via [email protected] of 043 3500591.

Fotografie en film > Beek – Fototentoonstelling. Van 27/2 t/m 20/3. Gemeentehuis. www.f68.nl > Maastricht, Amby – Expositie,

muziek, Geloof en Liefde. Van 14/1 t/m 10/3. De Zeven Bronnen. www.leonpoels.nl > Venlo –Foto’s religieus erfgoed van Loek Tangel, vanaf 29/3. Dit dorp, ik weet nog hoe het was, van 20/9 t/m 22/3. Expositie Werner Mantz. Van 16/1 t/m 26/4. Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl

Literatuur > Sittard – poëzieZO, poëzie mobiel, een rijdende winkel afgeladen vol met bier, panties, tabak, hagelslag, melk, cola, kaas en fijne vleeswaren, gelardeerd met middenstandsrijm. T/m 1/10 worden er elke maand vijf gedichten geëxposeerd op een rijdende winkel met vaste routes dwars door Sittard en de kleinere dorpen rondom.

Muziek > Hasselt –Bryan Lee & The Blues Power Band. Op 12/3 om 20.30 uur. Jessica Lea Mayfield. Op 3/4 om 20.00 uur. The spirit that guides us. Op 22/4 om 20.00 uur. Watermelon Slim & The Workers. Op 23/4 om 20.30 uur. Boo Boo Davis. Op 7/5 om 20.30 uur. Muziekodroom. www.muziekodroom.be > Hasselt – Tien jaar, vijf albums, een band Swinnen. Op 4/3 om 20.00 uur. De vrienden van Dirk van Esbroeck Reiziger. Op 12/3 om 20.00 uur. Tom waits until spring Rony Verbiest, Antje de Boeck & Jef Neve. Op 24/3 om 15.00 uur. Cultuurcentrum Hasselt. www.ccha.be > Heerlen - Opera Zuid-productie Tsaar Saltan. Op 10/3. Theater Heerlen. www.parkstadlimburgtheaters.nl > Heerlen – Marike Jager. Op 5/3 om 21.00 uur. De Nieuwe Nor. www.nieuwenor.nl > Heerlen – LSO: Kamermuziek

Scene uit Tsaar Saltan van Opera Zuid.

Cello solo. Op 19/4 om 11.30 uur. Kamermuziek, romantische trio’s. Op 17/5 om 11.30 uur. Glaspaleis. Ode an die Freude. Op 26/6 om 20.00 uur. Theater Heerlen. Kamermuziek, op vakantie in Frankrijk. Op 21/6 om 11.30 uur. Glaspaleis. www.limburgssymfonieorkest.nl > Kerkrade – LSO: Rheinische. Op 24/4 om 20.00 uur. Pastorale. Op 19/6 om 20.00 uur. Theater Kerkrade. Wereld muziek concours 2009. Op 10/7 om 20.00 uur, om 16/7 om 20.00 uur. Rodahal. www.limburgssymfonieorkest.nl > Maastricht – Roelofs Carte Noir. Op 8/3, 12/4, 10/5 en 7/6 om 15.00 uur. Harmens Lab. Op 22/3, 26/4, 24/5 en 21/6 om 15.00 uur. Thembi jazz concert met Ernst Reijseger, Mola Sylla en Harmen Fraanje. Op 19/4 om 15.00 uur. Specialiteitencafé Thembi. > Maastricht – Euregionaal Opera-

cultureel maandblad

maart 2009

en Muziektheaterfestival. Van 5/3 t/m 8/3. Theater aan het Vrijthof. www.theateraanhetvrijthof.nl > Maastricht - De Sieben Letzte Worte van Haydn. Op 21/3 om 20.00 uur. Kapel Zusters onder de Bogen. www.admosam.nl > Roermond – Chôros Duo op 15/3. Swingin’the classics op 19/4. Flute Majestique op 17/5. C.Poncelet, T. Lavrenov en P. Petrov op 14/6. Stedelijk museum Roermond. www.roermond.nl > Sittard - Opera Zuid-productie Tsaar Saltan. Op 12/3. Stadsschouwburg Sittard. www.uitbalie.nl > Sittard - De Sieben Letzte Worte van Haydn. Op 22/3 om 20.00 uur. St. Petruskerk. www.admosam.nl > Sittard – LSO: Matthaeus Passion. Op 8/4 om 19.30 uur. Rheinische. Op 26/4 om 14.30 uur. Stabat Mater. Op 8/5 om 20.00 uur. Zonnig Italië. Op 24/5 om 14.30 uur. Schouwburg Sittard-Geleen. www.limburgssymfonieorkest.nl > Venlo - Opera Zuid-productie Tsaar Saltan. Op 21/3. De Maaspoort. www.maaspoort.nl > Venlo - De Sieben Letzte Worte van Haydn. Op 20/3 om 20.15 uur. Domani. www.admosam.nl > Venlo – LSO: Matthaeus Passion. Op 11/4 om 19.30 uur. Bruckner 8. Op 2/5 om 20.15 uur. Theater de Maaspoort. www.limburgssymfonieorkest.nl > Venray – Viviana Sofronitzki speelt Chopin en Schubert. Op 15/3. Tatiana Koleva marimba en percussie en Rutger van Otterloo saxofoon. Op 5/4. Theehuis van het Odapark. www.glocalafairs.eu

Podiumkunsten > Heerlen - Opera Zuid-productie Tsaar Saltan. Op 10/3. Theater Heerlen. www.parkstadlimburgtheaters.nl > Maastricht – Opera Zuid-productie Tsaar Saltan. Op 6/3 en 8/3. Theater aan het Vrijthof. www.theateraanhetvrijthof.nl > Maastricht – Festival CEMENT. Van 31/3 t/m 5/4. Diverse locaties in de stad. www.festivalcement.nl > Maastricht – Boven is het stil, Het vervolg. Van 24/3 t/m 25/4. Derlon Theater. www.hetvervolg.nl > Sittard - Opera Zuid-productie Tsaar Saltan. Op 12/3. Stadsschouwburg Sittard. www.uitbalie.nl > Sittard – Rosalie Niemand door theater en zanggroep SAS. Op 9/4. NDK Galerie. www.dabekaussen.nl > Venlo - Opera Zuid-productie Tsaar Saltan. Op 21/3. De Maaspoort. www.maaspoort.nl

Diversen

> Maastricht - Schumanlezing door Rick van der Ploeg over Political Economy of Reinventing Europe. Op 7/5. Studium Generale, Lecture Hall, Tongersestraat 53. www.sg.unimaas.nl > Maastricht – Lezing; Joyce Metze, Martia Tersteeg, Bea de Groote, Francien van de Wiel. Van 7/3 t/m 8/3. La Nouvel’vie. www.lanouvelvie.nl > Maastricht – The private houserecent projects met o.a. Tony Fretton (Londen), Jacob van Rijs (MVRDV, Rotterdam), Don Murphy (VMX, Amsterdam) en Wim van den Bergh (hoogleraar Architectuur RWTH Aken). Op 13/3 om 17.00 uur. Het interieur in het oeuvre van Jef Cornelis, Vertoning van films en filmfragmenten van Jef Cornelis met toelichting, reflectie en uitleg van diverse sprekers. Op 19/3, 20/3 en 22/3. NAi. www.naimaastricht.nl > Nijmegen - De keukenboeken van Katherina van Kleef. T/m 3/1 2010. Museum het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Rotterdam – Glorie van Rome. Van 11/10 t/m 8/3. Kunsthal Rotterdam. www.kunsthal.nl > Thorn - Cultureel-Literair Café, met Maurice Adams, Jan Corstjens, Har Sniekers, Jo Wijnen, Willem van Santen, Blazersensemble Zuiderwind. Op 8/3 om 14.30 uur. Café zaal Aod Thoear.

[ DUITSLAND ] > Aken –Jubiläumsausstellung. Van 10/5 t/m 21/9. Vom Paradies ein heller Schein. Van 24/1 t/m 26/4. Mustergültig- Gemäldekopien in neuem Licht. Van 20/12 t/m 22/3. Suermondt-Ludwig-Museum. www.suermondt-ludwig-museum.de > Aken – Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de > Aken - Gold. T/m 26/4. Couven museum. www.couvenmuseum.de > Aken – Dave Coba, T/m 22/3. Arthotel Superior, Am Branderhof

101. www.dave-coba.de > Aken –Dan Perjovschi: Recession. T/m 26/4. Vorschau: Mikhail Svarsman. Van 14/3 t/m 26/4. Ludwig Forum. www.ludwigforum.de > Düsseldorf – Compilation IV. Van 30/5 t/m 9/8. Danica Dakic. Van 29/8 t/m 8/11. Eat Art. Van 28/11 t/m 28/2 2010. Kunsthalle Düsseldorf. www.kunsthalle-duesseldorf.de > Düsseldorf – Der müde Tot. Van 24/1 t/m 28/3. KAI 10. Raum fur Kunst. www.kaistrasse10.de > Düsseldorf - Sonic Youth etc: Sensational Fix. Van 31/1 t/m 10/5. Kunsthalle Düsseldorf. www.kunsthalle-duesseldorf.de > Kleve - Brice Marden, retrospective grafisch werk. Van 1/2 t/m 26/4. Museum Kurhaus. www.museumkurhaus.de > Mannheim – David Nash. Van 31/1 t/m 19/4.Kunsthalle Mannheim. www.kunsthalle-mannheim.de > Mönchengladbach – Ars Viva. Van 1/3 t/m 24/5. Konzeptuelle Kunst auf Papier. Van 26/4 t/m 23/8. Luis Jacob. Van 21/6 t/m 16/8. Das Gespinst. Sept en nov. Robert Morris. Van 1/11 t/m maart 2010. Museum Abteiberg. www.museum-abteiberg.de

Colofon

Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 3510029 Fax: 0031 43 3500636 Email: [email protected] Hoofdredactie: Wido Smeets Eindredactie: Emile Hollman Commercie en relatiebeheer: Lorraine Witteveen-ter Meulen 0031 630 851148 [email protected] Administratie: Agnes Doughty [email protected] ISSN: 1875-7146

verg e ten e ten

Heilig boontje

Luie Wijven

N

amen van bonen vormen een oerwoud van soorten,

typen en rassen. Een leek verdwaalt er hopeloos in. De namen van bonen, erwten en linzen zijn wel leuk. De Kievitsboon lijkt qua boon op een kievitsei, de Yin-Yang boon heeft het yin-yang teken op de boon, het Heilige Boontje heeft een tekening van een engeltje (echt waar!) op elk boontje en de Luie Wijven boon heeft geen hard draad, zodat je hem niet hoeft te strippen voor het koken. Dan zijn er nog Boerentenen, jawel, ze zijn heel groot en lijken een beetje op een dikke teen. Belangrijke Romeinse families droegen de namen van peulvruchten als achternaam. Waarom is nog steeds een mysterie. In Italië waren de eerste pasta’s in elke geval niet van graan, maar van bonen. In de 16e eeuw at men in arme kringen een brij van havermeel, rapenmoes en gekookte bonen. In de burgerij kwam een potagie (schotel) van witte bonen, krenten, pruimen en stroop ter tafel. Herman Knoop is in 1712 de hoofdtuinier van de prinsesweduwe in Friesland. Uit zijn notities blijkt dat hij van ‘bonen gekookt in vleesnat’ houdt, waarvan het vocht gebonden wordt met eigeel, versgeknipte peterselie, uien met foelie en nootmuskaat. In de 19e eeuw verdwijnt de boon zonder veel gerucht op de achtergrond ten voordele van de aardappel. Eenzelfde lot dat de aardpeer en de pastinaak stilzwijgend ondergaan. Toch is bij het hardwerkende buitenvolk de gebakken boon met spek nog immens populair. De zwellende boon neemt het varkensreuzel op, wat het tot een appetijtelijk gerecht maakt. Ook de bonensoep is graag gegeten: witte bonen, selderij, ui en vleesnat zijn de vaste ingrediënten. In 1812

13, 19,VIVID 20, 26, meets 27 mei 2007

i k hCollection abets Sinte rFiet u i t d• eTop k l e iPieces g e t r o k•k e n

adviseert Parmentier, de “vader van de aardappel” aan Napoleon een soep met aardappels, bonenmeel, vet en broodkruim. Van deze soep werden in die tijd aan de hongerigen van Parijs 4000 rantsoenen per dag uitgedeeld. In Nederland konden in de 19e eeuw de armen tegen billijke prijzen een portie bonen met spek aanschaffen. Maar Bartje van Anne de

> Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke eerste maandag vd maand. www.cultuurbrouwerij.nl > Heerlen – Rubico-Filosofie en Cultuur, een lezing door archeoloog dr. Hubertus Manderscheid. Op 15/3. Thermenmuseum. www.rubico.nu > Heerlen - Askist van Bocholtz. Vanaf 1/4 . Thermenmuseum. www.thermenmuseum.nl > Maastricht – Festival tijdenstefaf. Van 13/3 t/m 22/3. Theater aan het Vrijthof. www.theateraanhetvrijthof.nl > Maastricht – Lezing Europese integratie Frans Timmermans. Op 3/3. Studium Generale, Aula, Tongersestraat 53. Talkshow over de pornoficatie van de samenleving. Op 4/3. Collegezaal, Tongersestraat 53. www.sg.unimaas.nl > Maastricht – Avond van het gesproken woord. Op 23/4. Theater aan het Vrijthof. www.sg.unimaas.nl

35

underground gallery van sint fiet underground gallery fiet dagelijks geopend op 13van t/msint 22 maart vanvan 16.00 tot 20.00 uur g eopend 14.00 tot 17.00 uur

Vries was thuis wel wat verwend, gezien hij zijn bord bruune boon’n opzij duwde. Dit gebeurde in Drenthe, waar veel armen woonden die de bonen nog graag lusten. Na de eerste wereldoorlog duikt de eerste casoulet op, een bonenschotel met peterselie, tijm en een teentje knoflook. Bonensushi (vijf personen) Ingrediënten: 300 gram 36 uur gewelde bonen, 50 gram spek, 40 gram ui, 40 gram wortel, 40 gram pompoen, 0,5 teentje knoflook, 0,25 krop sla, 1 tl port, wat tijm, honing, salie en oregano, wat koolbladeren. Kook de bonen gaar. Spek en ui bakken, knoflook erbij doen. Maal met kruiden en port. Bak wortel en pompoen. Blancheer het koolblad. Leg koolblad op sushimatje, doe bonenmassa erop, leg wortel en pompoen erop, rol stevig op. Snijd in plakken en serveer als sushi.

van sint fiet / verzamelaar van kunst / hagengaard 49 6227 he maastricht

Jac Nijskens www.vergeteneten.nl.

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

maart 2009

1

Marres

3

Gouvernement

2

4

Galerie Post + García

Henn Art

5

Gallery Editions

Kunst en cultuur in Maastricht tijdens de Tefafmaand 1 Marres, centrum voor contemporaine cultuur Tentoonstelling: The Russian Schizorevolution Een reconstructie door Marta Volkova en Slava Shevelenko Capucijnenstraat 98 / woe-zon 12.00-17.00 u.

5 Gallery-showroom Editions internationale sieraden collecties gerenommeerde sieraden galerie Marzee (Nijmegen) Tongersestraat 33 / T (+31) 043- 325 19 25 www.editions-showroom.com / do-vr 12-18 - za 12-17 u

9 Centre Céramique Foto expo Domestic Landscapes - Bert Teunissen Expo Verzamelen is een kunst! Avenue Céramique 50 www.centreceramique.nl

2 Gouvernement / Provincie Limburg Zichtlijnen - recente aanwinsten Museum van Bommel van Dam Venlo Limburglaan 10 / 6229 GA Maastricht ma t/m vr 9.00-17.30 u

6 NAi Maastricht Expositie Changing Ideals, Re-thinking the House Avenue Céramique 226 / www.naimaastricht.nl (ingang museum zijde Daemslunet) di-zo 11.00-17.00 u

10 Huub Hannen Galerie Van 8 t/m 29 maart Danielle van Broekhoven (schilderijen) en Nicolas Dings (beelden) Boschstraat 50 / www.huubhannen.nl T +31 (0)43 325 55 52 / dagelijks 12.00 tot 18.00 u

3 Galerie Post + García Grands Crus - Bram Bogart, Lataster, Ripollés La Fortezza / Avenue Céramique 17 / T +31 (0)43 356 19 00 / www.postgarcia.com tijdens TEFAF dag. 12.00-20.00 u

7 Bonnefantenmuseum Exile on Main St.; Jordaens - The Making of a Masterpiece / The Rijksmuseum’s Diana tapestries www.bonnefanten.nl /di-zo 11.00-17.00 u / op do 05, 19, en 26.03 van 20.00 tot 22.30 u

11 Maastricht Antiquarian Book & Print Fair Sint Janskerk / Vrijthof 24 Openingstijden: do 19 mrt 16.00-20.00 u vr 20 mrt 11.00-18.00 u za 21 mrt 11.00-17.00 u

4 Henn Art Off main stream / American artists and German friends: Tuttle, Kelly, Le Witt, Hutchinson, Barry, Roper, Kosuth, Palermo, Walther, Knoebel / www.henn-art.com Sint Nicolaasstraat 26 c / T + 31 (0)6 53 208 245

8 Antiquariaat en Galerie de Bovenste Plank Rare, old, special and collectible books in a variety of subjects. Art-Gallery with regional art Rechtstraat 49 / T +31 (0)43 - 321 31 57 tue-sat opened from 11-22 u / www.debovensteplank.nl

12 Galerie Stevens Les deux Garçons ‘L’Americain’ Sint Servaasklooster 30 a / dag. 13.00-19.00 u T + 31 (0)43 321 43 16 / M + 31 (0)6 50 507 521 [email protected] / www.galeriestevens.nl

Boschstraat

10 t raa nst jne uci Cap

Wilhelminabrug

Markt

1

Maas

Grote Staat Brusselsestraat

St Servaasbrug

NAi Maastricht

l

as

at

8

singe

tra

ter

at

aat

nstr

cule

rstra at

ge Ton

9

Piete

t traa rses

5

3

Plein 1992 e

Len

iqu

Bonnefanten

am

7

A ve n u e Ce r

dstra

os

t

Hon

klo

traa

Maas

rva

ass

12

es

Huub Hannen Galerie

lmina

Se

icola

traat

aries

Calv

ed

eg Maaspunt w

St

St N

Br

Wilhe

Vrijthof

11 4

10 Recht st r aat

6

11 Maastricht Antiquarian Book & Print Fair

g e Bru e Hog

D

Avenue Ce

Maa s

ramique

Maaspun tweg

6 7

psingel rins Bisscho

P

Joh

nF

Ken

ned

9

36

Centre Céramique

an

Bovenste plank

urgla

8

g

Limb

2

ybru

www.zuiderlucht.eu

cultureel maandblad

12

Galerie Stevens maart 2009