ZL ®
05
zuiderlucht jaargang 6 | mei 2012
De eigenwijze route van Bert Lemmens | Platenzaak Sounds, nu met restaurant | Per Kirkeby | The roadmovie is back! | Mode onder de nazi’s | Dichtgetimmerde dorpen voor Duitse duiten +++ 350 jaar Stadsbibliotheek Maastricht | Landscapes, gardens & flowers
1
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
2
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
Een bijzondere transportdienst die bezoekers van Manifesta 9 uitnodigt voor een gedenkwaardige reis tussen Maastricht en Genk. Boek uw unieke taxirit voor 31 Mei en 1, 2, 3, 8, 9, 10 Juni 2012 via
[email protected]
B32 Maastricht WWW.B32.ORG
HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG
OVERAL TE VINDEN!
WWW.HKLIMBURG.NL/TONEEL
PRINSES ZOEKT PRINS
3
SPROOKJESWANDELING VOOR DE ALLERKLEINSTEN (T/M 8 JAAR) ZONDAG 20 MEI BINNENSTAD ROERMOND
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
Bonnefantenmuseum Maastricht
verzamelaar, ontwerper, vrije geest 13.03.–17.06.2012
www.bonnefanten.nl
Galerie DIS 5 mei t/m 28 juni 2012
KUNST-STOF een nieuwe expositie met 3 Duitse kunstenaars welke acrylaten als gemeenschappelijke factor hebben
Dirk Salz Michael Laube
Uit de keuken van SAM Presenteert van 12 t/m 28 mei in ‘t Brandweer aan de Capucijnenstraat 21 te Maastricht:
Knitting Image ... is een project van de kunstenaars Juul Sadée en Han Rameckers ... is op uitnodiging van Stichting Ateliers Maastricht ... is voor iedereen! ... wordt geopend op zaterdag 12 mei om 12.00u met het ruimtelijk breiproject ‘At random stroken’ met wiskundeleraar Wouter Veldhuizen (meenemen breipennen nr. 8!), gevolgd door de officiële opening om 17:00u door wethouder Jacques Costongs ... bestaat uit:
1. Keukentafelgesprekken: koken, praten en eten aan de keukentafel. Met de pan op het vuur met gasten allerlei actuele culturele en maatschappelijk relevante zaken bespreken. Op zaterdag 12 en 19 mei en op zondag 27 mei (tijdens Kunsttour), telkens om 18.00u.
Harald Schmitz-Schmelzer Opening op zaterdag 5 mei tussen 17.00 en 19.00 uur. Deze wordt verricht door prof.dr. Wolfgang Becker, voormalig directeur van het “Ludwig Forum” (museum voor internationale hedendaagse kunst) in Aken.
www.galeriedis.nl www.galeriesmaastricht.nl
4
© Van Abbemuseum, Eindhoven / Photo: Claude Magelhaes, Brussel, België
Martin Visser
2. Breien voor Breinen: dit initiatief van het Alzheimer Centrum Limburg strijkt tijdens de Keuken neer in ’t Brandweer om een (kilo)meterslange sjaal te breien en tentoon te stellen. Samen met een ieder, jong en oud, die aan de keukentafel aan wil schuiven om de breipennen ter hand te nemen. Finale tijdens Kunsttour! 3. Doorlopend van woensdag t/m zondag van 12:00u - 17:00u de Installatie ‘Knitting Image’ van Juul Sadée en Han Rameckers: brei lounge, breisels aan de hand van ontwerpen van SAM huurders, ‘wiskunde en breien’ met 2-d en 3-d breisels. Daarnaast vindt er een keur aan andere activiteiten plaats.
Zie voor programma tijdens Kunsttour en verdere info: www.sam-ateliers.nl
’t Brandweer is de presentatieruimte van Stichting Ateliers Maastricht (SAM) in de oude brandweerkazerne aan de Capucijnenstraat 21 te Maastricht richt.
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
Inhoud Cover: Scene uit On the Road, het cultboek van Jack Kerouac eindelijk verfilmd. Zie pagina 24.
05
8 12 24 22 17
18
Affairs: 7 Blijven zitten! | 8 De eigenwijze route van Bert Lemmens | 10 De Euregio werkt wél | 11 An Olaerts: Bij een Rietveld is het toch anders | Business: 12 Platenzaak Sounds, nu met restaurant | Culture: 17 Kirkeby tegen de hijgerigheid 18 Gelukkig gesternte met Plato | 21 Enkeltje Utopia: Partizanen | 22 Dreamgirl | 24 The road movie is back! | Design: 26 Mode onder de nazi’s | Edits: 29 TooM: Met een pizza om de nek | 31 C-More: Maud Wedick | 32 Wat was in... april |
34 Dichtgetimmerde dorpen voor Duitse duiten | 36 ZL-Cultuuragenda | 37 Dode
bomen | 39 Siciliaanse herinneringen
Specials: 350 jaar Stadsbibliotheek Maastricht | Landscapes, gardens & flowers in Venlo 5
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
26
ZL
zuiderlucht welkomstgeschenken: Boek Enkeltje Utopia van Wido Smeets, 10% korting op wijnen van Vin Munnen (www.vinmunnen.nl) en een maand gratis naar de healthcenters van Il Fiore (www.ifhc.nl) ga naar www.zuiderlucht.eu/begunstigers
03
ZL ®
ch erlu z u i d maart 2012 ang 6
jaarg
|
t
ZL Z L ®
04
zuiderlucht jaargang 6 | april 2012
voor sfilm efde e come Hz, li ,d | 170 ie tsma emer r & Graa k Academ rn e d ® oube ls on n Eyc Eek a na | Sloth de Jan va in e H n -d Zonnige aannames in het Maankwartier | De onbegrepen Paul Klee | Boekhandelaar op va iet ten omst efan ur | P zuid Bonn + De toek et vu survival | Nan Goldin versus Erwin Olaf in Luik | Ger Lataster (1920 2012) | Boer, beest, t m e h lt jaarga erlu ee ekt n ++ ng 6 | mei SO sp modder, Meindertsma | Pater Karel is nu een speerpunt +++ Floriade 2012 Cultuur ijts zo s groete cht 2012 Het L Stijn Hu at on n| rts la e dove la nO D A | e k ei genw bac ijze ro Kirke ute va by n Ber Duitse | The road t Lem movi duiten zuiderluc +++ 35 e is back! mens | Pla ar |M te 0 jaar Stadsb ode onder nzaak Sou nd iblioth d eek M e nazi’s | D s, nu met ic restau aastri cht | La htgetimm rant | erde Per ndscap es, gar dorpen vo o dens & flow r ers
05
rz
ht
• vijf jaa
• vijf ja
ht
5
uiderluc
Trië
nnale
v
ass an H
elt: T
usse
n ku
n sp nst e
ekta
museum het
Hans Lemmen & José Bedia
word juist nu! begunstiger van zuiderlucht
kel
domein sittard
Hans Lemmen, zonder titel, 162 x 122 cm, 2011 / José Bedia, Malos pensamientos, 1989–2011
De kick van de klik
Foto: Theo Vroman, 1954
80 jaar fotokring Geleen 11.03.12•10.06.12
06.05.12•26.08.12
T-time zondag 6 mei, 14 uur: fotopresentatie Peter Schols T-time zondag 3 juni, 14 uur: fotopresentatie John Lambrichts
In Intro in Situ zal tijdens de Kunst Tour Maastricht 2012 van 25 t/m 28 mei, werk van Hans Lemmen uit de collectie van Museum Het Domein getoond worden.
6
Kapittelstraat 6 Postbus 230 nl-6130 ae Sittard t +31 46 4513460 www.hetdomein.nl Open: di-z0 11-17 uur Museum Het Domein is een culturele instelling van
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
editorial
05
Blijven zitten!
St. Jozefkerkplein te Weert
Een relletje wilde het maar niet worden, laat staan een nieuwsitem. Huub Smeets, de baas
van Maastricht Culturele Hoofdstad 2018, had zich ergens laten ontvallen dat er maar weinig creatiefs komt uit Landbouwbelang, het krakerswalhalla langs de Maas. Een onhandige uitspraak van een man in die positie, en slechts ten dele waar (een broedplaats heeft geen gegarandeerde output), maar vast gemeend. Politiek correcte verontwaardiging alom op de social media, de Maastrichtse knuffelkrakers hebben een soort status aparte waardoor elke kritiek taboe is. Persoonlijk koester ik de onbewezen - want nooit onderzochte - stelling dat nogal wat van de moderne generatie krakers rijkeluiskinderen zijn die van hun ouders hebben opgestoken dat je vooral rijk wordt door geen geld uit te geven. Daar moet je jong mee beginnen, bijvoorbeeld door als jong studentje te weigeren huur of hypotheek te betalen, zoals wij, burgerlijke onnozelaars, plegen te doen. Tussen die slimmeriken zitten verder nog wat verdwaalde kunstenaarstypes, zoals de capuchonkraker die vorige maand in de Cultuurbrouwerij in Heerlen een poging deed het ongelijk van Huub Smeets publiekelijk aan te tonen. Zelden zo’n wartaal gehoord. Los van mijn vooroordeel over krakers hoop ik van harte dat hij en zijn collega’s, met of zonder creatieve output, nog lang in Landbouwbelang blijven zitten. In elk geval tot 2018. Landbouwbelang is een van de weinige echte vrijplaatsen in Maastricht, en daarnaast een gebouw dat samen met de loswallen en de binnenkort vrijkomende Sappi-fabrieken een onmisbaar onderdeel vormt van de noordelijke Maasoever. Het zou een gotspe zijn om deze post-industriële tegenhanger van het burgerlijke Sjiek-en-Sjoen-Maastricht te offeren voor alweer een prestigieus hotel, een anonieme woontoren of een cultureel pronkgebouw - vermoedelijk de wensdroom van Huub Smeets voor 2018. Soms is het goed leegstand te koesteren, in afwachting van een nog in de toekomst verscholen bestemming. Zoals NDSM in Amsterdam of, dichter bij huis, C-mine in Genk. Een omgekeerde les valt te trekken in Heerlen, waar ze zich de haren uit het hoofd trekken dat ze daar eind vorige eeuw de oude mijngebouwen rücksichtslos hebben gesloopt. Dat het verleden meer toekomst in zich draagt dan we vaak vermoeden, lijkt - achteraf, altijd achteraf - de rode draad in deze mei-editie van Zuiderlucht. Zo beschrijft An Oalerts hoe zich tijdens haar eerste communie openbaarde dat ze later haar schrijfwerk op een echte Van Severen zou doen. Emile Hollman onderzoekt de toekomst van de platenwinkel; terwijl er bijna jaarlijks nieuwe geluidsdragers bijkomen, beleeft de aloude vinylplaat een revival. Duncan Liefferink beschrijft zijn favoriete kunstenaar, de tijdloze Per Kirkeby, terwijl Ronald Rovers constateert dat de road movie weer terug is, zonder ooit echt weg te zijn geweest. Is immers niet in elke film iemand onderweg naar een ongewisse toekomst? Zelfs de mode uit het Derde Rijk is nog steeds hip. We kennen de populariteit in bepaalde kringen van SS-gadgets, wat we niet wisten is dat de Duitse vrouwenmode tot in 1941, vlak voor de Wannsee Conferentie en de aanval op Stalingrad, hipper was dan ooit. Mode als escapisme? Paul van der Steen ten slotte brengt interessante parallellen naar boven over grensarbeid en gastarbeiders, vroeger en nu. Inclusief leeglopende dorpen en verplichte taalles. Dat er elke twintig, dertig jaar weer ergens een Nieuwe Tijd uitbreekt, zullen we in het vervolg maar een conservatieve reflex noemen.
humblé martens /
architectuur & stedelijk ontwerp www.humblemartens.nl T +31 (0)43 362 34444
conversie odaflat sittard
WIDO SMEETS hoofdredacteur
[email protected]
7
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
Bert Lemmens: “Ik zeg wel eens tegen kunstenaars: ‘Hou toch op je te laten beoordelen door jury’s en curatoren’.” foto Perry Schrijvers
8
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
affairs
De eigenwijze route van Bert Lemmens De r is uit de maand, de kunst- en atelierroutes komen er weer aan. Met Pinksteren wordt het seizoen traditioneel geopend met de KunstTour in Maastricht. Grote regelneef sinds 2000: Bert Lemmens. “Maastricht was in de jaren tachtig een ondraaglijk saaie stad.” door Wido Smeets
Dit is het
zenuwcentrum, zegt Bert Lemmens als hij voorgaat naar de kamer en suite in zijn Maastrichtse bovenwoning. Grote werktafels op schragen, veel papierwerk, lijsten met KunstTour-locaties aan de muur. Maar vooral: twee indrukwekkende schilderijen tegenover elkaar, ondertekend met Umberto. “In deze regio zijn drie kunstenaars die Bert Lemmens heten”, zegt Bert Lemmens, “dus ben ik me maar Umberto gaan noemen.” Zo laconiek als hij over zijn kunstenaarschap praat, praat hij over de twee schilderijen. Ze komen uit een reeks van twaalf, geschilderd in 1995. Blow ups van kindertekeningen uit 1943 uit Theresienstadt, het model-concentratiekamp van de nazi’s. De andere tien manshoge werken staan op de overloop tegen de muur. Voor het laatst getoond bij een educatief project. Of de jongeren onder de indruk waren? “Een van de terugkerende vragen was of je van schilderen rijk kunt worden.” Bert Lemmens (Blerick, 1954) werd op de toenmalige hts in Heerlen opgeleid tot werktuigbouwkundige. Na een half jaar VS en Canada belandde hij in 1980 in Maastricht. De werktuigbouw bleek niet zo zijn ding, hij ging industriële vormgeving studeren in Hasselt, zou er cum laude afstuderen. In die periode is het organiseren begonnen, zegt hij. Uit bittere noodzaak. “Maastricht was in die tijd een ondraaglijk saaie stad.” Met zijn hele hebben en houwen dook hij in de lokale scene. Banana Art, de Sibema-bezetting, café Slik in de Ravelijn, het zijn historische begrippen voor de vijftigers van nu. Lemmens: “Een feest was pas geslaagd als de politie kwam opdagen. Bij openingen en performances kwamen 500 man. We kregen een paar cent van de gemeente, de rest financierden we uit de drankomzet.” In 2000 stond Lemmens mede aan de basis van de als open atelierroute begonnen KunstTour. Een jaar later richtte hij de stichting ART2Connect op waarmee hij de organisatie van de KunstTour overnam, en tal van vaak grensoverschrijdende educatieve projecten opzette. Zijn
9
kunstenaarschap staat sindsdien op een laag pitje. “Dat georganiseer vreet energie. Het is moeilijk om daarnaast kunstenaar te zijn. Maar ik ben weer begonnen. Ik voel weer urgentie, zo noemen ze dat toch tegenwoordig?” De eerste editie van de KunstTour werd georganiseerd vanuit de voormalige Brandweerkazerne aan de Capucijnenstraat. Met als belangrijkste motivatie “de ambivalente houding van Maastricht ten opzichte van kunst. Vooral jonge kunstenaars hebben het moeilijk om hun werk te presenteren.” Eigenlijk is dat nog steeds zo, er kan te weinig getoond door de Nachwuchs. Maar van leeftijdsdiscriminatie is geen sprake. De 85-jarige Marijke Stultiëns, van de generatie die in de jaren vijftig naar buiten trad, is dit jaar weer van de partij met nieuw werk. Rijp en groen door elkaar, het is inmiddels de handtekening van de Kunsttour, want ook de grote instellingen als Bonnefanten, Marres en de Jan van Eyck Academie doen tegenwoordig mee. Officieel mogen alleen (semi)-professionele kunstenaars inschrijven. Ze moeten een fatsoenlijk cv hebben, als het even kan een eigen website en zichzelf op een fatsoenlijke manier presenteren. Lemmens: “Dus niet op een stoel ernaast gaan zitten. Het is geen standverkoop. Kenmerkend voor de KunstTour zijn de laagdrempelige presentaties en de informele sfeer. Als bezoeker staat er niet iemand in je nek te hijgen, zoals in galeries vaak het geval is.” Dat het getoonde op de KunstTour ondanks een jaarlijks veranderend thema niet zo heel veel samenhang vertoont, mag de pret niet drukken. Van een curator die vooraf selecteert en combineert wil Lemmens in elk geval niet weten. “Dan wordt het zo risicoloos, zo’n beetje als Glocal Affairs. Ik vind dat je juist wél je nek moet durven uitsteken en jong talent een kans moet geven. Er wordt door de kunstinstellingen al zoveel geselecteerd aan de poort. Ik heb nooit begrepen dat kunstenaars zich dat laten welgevallen. Ik zeg wel eens: hou toch op je te laten beoordelen door jury’s en curatoren. De onzekerheid, de struggle, de twijfels, ze horen erbij,
www.zuiderlucht.eu
het zijn van oudsher de ingrediënten van de kunst.” Lemmens wil dat het publiek zelf kiest, uit een aanbod dat niet van tevoren door iemand is afgebakend. “Dit is geen uitgestippelde reis met een gids die alles uitlegt. Als KunstTour-bezoeker struin je met een rugzakje door de stad, op een zelfgekozen route. Het gevoel dat je zelf wat ontdekt hebt, is heel belangrijk. Tegelijkertijd laat je je op zijn tijd door andere bezoekers vertellen wat je hebt gemist en waar je dat kunt vinden.”
Inmiddels is
de KunstTour uitgegroeid tot een vierdaags evenement, tijdens welk meer dan honderd kunstenaars werk laten zien, verspreid over zo’n vijftig locaties in de stad. Die honderd, dat zijn de officiële inschrijvers. Een vergelijkbaar aantal springt op de bagagedrager, zoals Lemmens het uitdrukt, en kruipt er ergens tussen. Hij doet er niet moeilijk over. “Het is een teken dat de KunstTour gedragen wordt door de kunstenaars.” Voor de editie van dit jaar, met Genius Loci (de geest van de plek) als thema, heeft de Kunsttour een leegstaande hal van tegelfabrikant Mosa als uitvalsbasis. Een keramiekfabriek met wortels tot in de 19e eeuw past naadloos in dat thema. Eerder ging de KunstTour van start in historische plekken als het Eiffelgebouw, de Timmerfabriek, Marres en de oude Brandweerkazerne. Stuk voor stuk gebouwen met een geschiedenis. Waarmee Lemmens maar gezegd wil hebben dat de KunstTour door de jaren heen een aaneenschakeling van geestrijke plekken is geweest.
Genius Loci – KunstTour 2012. Van 25 t/m 28 mei in Maastricht, ex-porseleinfabriek Royal Mosa, Meerssenerweg 358, en vijftig andere locaties. www.kunsttour.com
mei 2012
lezersbrief
De Euregio werkt wél Het lezenswaardige artikel van Wido Smeets over de kandidatuur van Maastricht en de Euregio om Culturele Hoofdstad van Europa te worden in 2018 doet mij naar de pen grijpen. Het kan de aanvang zijn van of het zoveelste hoofdstuk in de maatschappelijke discussie die gevoerd moet worden over de poging om tachtig miljoen euro uit te geven om het leefgebied van bijna vier miljoen Euregianen een jaar lang tot cultureel middelpunt van Europa te maken. De titel van het doorwrocht artikel, ‘Cultuur mag best op de tweede viool’, is zeker provocerend voor een cultureel maandblad. Elke maand de centen bijeen schrapen om een cultureel maandblad uit te geven, moet een hels karwei zijn en de makers van Zuiderlucht verdienen daarvoor alle lof. In zo’n blad verwacht je natuurlijk te lezen dat cultuur altijd op de eerste plaats komt. Het mag gezegd: de inhoud van het betoog schraagt de titel, de vlag dekt de lading. Maar er is iets mis met de centrale stelling van het artikel: dat de titel van Culturele Hoofdstad als hefboom kan fungeren naar een Euregio die daadwerkelijk wérkt. Want dat de Euregio niet werkt, moet eerst nog maar eens bewezen worden. En eveneens dat de Euregio minder werkt dan bijvoorbeeld Nederland of België. Vanuit het perspectief van goede verbindingen of infrastructuur bekeken, werkt de Euregio inderdaad niet wanneer het 2,5 uur duurt om van Genk naar Aken te reizen. Maar hiertegenover staat dat je met de bus in 45 minuten tijd van Hasselt in Maastricht bent. Moet ik die reis in de auto doen,
10
dan ben ik ook een half uur (of langer) onderweg. Werken België en Nederland dan zo veel beter dan de Euregio, wanneer ik bijvoorbeeld van Maastricht naar Brussel dien te reizen met het openbaar vervoer? Niet dus. Een terrein waarop het belangrijker is dan goede wegen of het openbaar vervoer dat de Euregio werkt, is op het intermenselijk vlak. En mijn ervaring is dat de Euregio grensoverschrijdend wat haar inwoners betreft wel degelijk werkt. Het is spijtig dat Stijn Meuris in zijn aantrekkelijke Euregio-filmpjes voor VIA2018 niet nog een extra luik heeft toegevoegd over hoe verbonden de inwoners van de Euregio over de drie grenzen heen zijn in hun familiale en vriendschapsnetwerken. Het is verbazingwekkend en tevens een gemis dat deze persoonlijke en familieverbindingen zo weinig belicht zijn in de discussie van de afgelopen drie jaar over de Maastrichtse en Euregionale kandidaatstelling. Naar mijn mening hebben we de titel van Culturele Hoofdstad dus niet nodig om de Euregio te laten werken en bijgevolg, mag cultuur niet op de tweede plaats komen of tweede viool spelen. Cultuur is minstens even belangrijk als economie, onderwijs, gezondsheidszorg of defensie. In de jaren tachtig blokkeerde gouverneur Sjeng Kremers elke investering in cultuur met verwijzing naar de PNL-nota. Er was geen geld voor professionele kunsten, er moesten banen geschapen worden. In het beste geval zodat de bevolking geld in de knip had om aan cultuur te besteden? Maar waarom kon er wel in de vestiging van de Rijksuniversiteit
www.zuiderlucht.eu
Limburg of het ABP in Limburg geïnvesteerd worden en niet in een platte zaal in Maastricht of een Guggenheim-achtig museum in Venlo? Wat men in het artikel bespeurt, is dat de stakeholders in de kandidatuur er na drie jaar nog altijd niet in geslaagd zijn een visie, een centrale premisse te formuleren voor de Kandidatuur. De tijd begint te dringen, we hebben nog een half jaar tot aan de presentatie van het finale bidbook. Waar doen we het voor? Waarom moet Maastricht & de Euregio Culturele Hoofdstad worden? Wat is de gezamenlijke visie van alle betrokkenen op de kandidaatstelling? Een visie identificeert een beeld van de toekomstige toestand en verklaart duidelijk het resultaat van de beoogde verandering. Een visie gaat over gedrag en laat toe acties te ontwikkelen. Vooral in het geval van de Euregio-kandidatuur is een gezamenlijke visie van belang, omdat er zo veel meer betrokkenen zijn dan bijvoorbeeld bij de kandidatuur van Den Haag. Kan er iemand het voortouw nemen in deze discussie? Vraag aan honderd mensen wat we voorstaan met het project en je krijgt honderd verschillende antwoorden. Er zijn zo veel goede redenen waarom de titel naar het uiterste zuiden van het land dient te komen. Maar indien we er niet in slagen om helder te formuleren waarom we met zijn allen tachtig miljoen euro willen uitgeven, kan de kandidatuur in het zicht van de finish alsnog falen. Maastricht, Gerard Tijhuis
mei 2012
groetjes van de spionkop
De eenvoud getemd D
e eerste communicant, bestaat die nog in Nederland? Met een tand uit, een strikje, een handtas en gehaakte handschoenen? Kindertjes die blij zijn omdat Jezus in hun hartje komt, die bedoel ik. In België worden ze schaars. Het communiefeest is uit. Net zoals de koude schotel met zalm en asperges uit een bokaal. In plaats daarvan is er nu het heidense lentefeest met hapjes uit alle streken. Maar het verlanglijstje is gebleven. Daarop staan sinds mensenheugenis semi-plechtige geschenken zoals een wereldbol, een dierenencyclopedie, een juwelendoos, een woordenboek, een fiets. En een bureaustoel. Ik kreeg een bureaustoel, met een hendel en een pluimstaart. De zitting was geel en bruin, precies giraffenvel. Het was een stoel met een thema, voor mijn eerste communie. Ik heb heel lang op de figuurlijke lelijkheid gezeten, tot de staart een rafeldraadje werd en de hendel het niet meer deed. De leuning hing scheef. Het giraffenvel liet los en het oude moes liet zich zien. Stoelen met blote vullingen, het is een treurnis die me niet kan bekoren, maar ik bleef zitten. Tot het geen gezicht meer was. De stoel was slecht voor mijn gevoel van professionalisme. Een zinnig mens typt geen literatuur op een communicantenstoel. Maar na een tijdje werd het cult. Het hoogdravende gedoe hoefde niet per se. Er was er maar eentje die op een giraf zat en dat was ik. Haha. Trouwens, dat gedoe van hoge en lage cultuur, daar heeft een giraf het sterkste hart ter wereld voor, en een bloeddruk van 30 over 20. Wat Pierre Bourdieu in het moeilijk deed, bewees ik met die stoel. Het ging jaren goed. Dat was allemaal vóór de stoel van Maarten Van Severen. Het is een duur geval, maar hij is van mij en ik zit erop. Alle dagen. De maker van de stoel is dood sinds 2005, werd opgevreten door een ik-weet-niet-wat-voor-lelijke ziekte, maar zijn stoel is blijven bestaan, in kathedraal, hamburgertent en vergaderzaal. De stoel .03 is een klassieker, zo perfect dat hij vanzelfsprekend lijkt. De stoel is de eenvoud getemd. Zo zou ik willen schrijven. Abc en raak. Vier poten en prijs. Mensenlief, ik kan lyrisch doen over die stoel. Terwijl lyrisch het woord niet is, te ouderwets, te krullerig, te gemaakt. Terwijl de stoel van Van Severen, die is niet gemaakt, die is er altijd geweest. Hij bestaat buiten de tijd, zonder ontwerp. Hij is maar één ding: stoel, driedubbel geconcentreerd stoel. Hij rept met geen woord over zijn ontwerper. Bij de stoel van Rietveld is het toch anders, die schijnt altijd te lachen: Kijk eens hoe slim! Ook tof. Ook klassiek. Maar niet van kathedraal tot hamburgertent. Al gebiedt de eerlijkheid mij te zeggen dat ik op stoel .04 zit, een later model van Van Severen, op wielen in plaats van poten, maar verder volgens hetzelfde principe, met hetzelfde polyurethaan integraalschuim dat plooit naar de grillen van de zitter. De lezer zou mij moeten zien zitten, schaamteloos met de kont op het gevloek van Maarten Van Severen. Want wat viel te verwachten blijkt waar. De stoel is een leugen, een pak minder simpel dan hij zich voordoet. Het valt te bekijken op de tentoonstelling over stoel .03, nog tot 17 juni in Hornu, een mijnwerkersdorpje in de provincie Henegouwen. Daar ligt het geheim van mijn stoel: twee gesmokkelde veren in de rugleuning, een hoop paperassen, het ongenoegen van allerlei prototypes en de herinnering aan mensen die erdoor zijn gezakt. Maarten Van Severen heeft lang gezocht naar de volmaakte stoel en hem daarna quasi achteloos achtergelaten. Godverdomme, het is een wonder van een stoel en eerste communicant in mij is lang hemelen.
Stoel .o4 van Maarten van Severen
Bij een Rietveld is het toch anders, die schijnt altijd te lachen: Kijk eens hoe slim!
AN OLAERTS
11
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
Platenzaak Sounds, nu met restaurant
Binnen enkele jaren is het gedaan met de cd-winkels, voorspelde Hans ‘Free Record’ Breukhoven in januari bij de sluiting van de Fame Music Store in Amsterdam. Het gaat rap: van de 1450 cd-winkels in 1990 zijn er nog 650 over. Een onomkeerbare trend of vlakt de daling af? “De economische crisis baart me meer zorgen dan de concurrentie van internet.” door Emile Hollman
“Dit is de
mooiste zaak van Nederland en elke week denk ik erover na hoe ik die kan verbeteren”, zegt Paul Smeets van de gelijknamige cd-shop in Heerlen. Bij zijn woorden zit geen greintje cynisme of bluf. Smeets is koning in zijn eigen koninkrijk, 12.000 cd’s groot, tachtig procent is klassieke muziek. Verwacht hier geen verhalen over hoe het hoofd boven water te houden in tijden van penarie. Natuurlijk kampt ook Smeets met een dalende omzet, deels te wijten aan illegale downloads
12
en de opkomst van iTunes en streamingdiensten als YouTube en Spotify. Vrijwel alle muziek is voor weinig of niets via internet te beluisteren. Toch hoeven we ons over Paul Smeets (1954) geen zorgen te maken. Hij wil geen omzetcijfers geven, maar: “Ik verdien nog steeds een redelijke boterham.” De Goede Week is nog niet voorbij of hij heeft al veertig keer de Mattheus Passie van Bach verkocht. Met dank aan het Parkstad Limburg Theater, dat met regelmaat concerten van gerenommeerde orkesten programmeert. Smeets: “Als er elfhonderd mensen naar de Passie of het Concertgebouworkest komen luisteren, dan werkt dat hier nog weken door. Er zijn genoeg mensen die cd’s kopen en daarmee een prachtige reis maken door de muziekgeschiedenis. Mensen zijn verzamelaars. Er zijn klanten die Vier letzte Lieder van Richard Strauss zestig keer in huis hebben.” Maar de cijfers liegen niet. Met een omzet van twaalf miljoen euro en 800.000 klanten per jaar en artiesten als Prince en Madonna die er hun albums kwamen presenteren, redde zelfs Fame Music Store aan de Amsterdamse Kalverstraat het niet. Goed, het pand was volgens eigenaar en Free Record Shopbaas Breukhoven peperduur, maar zijn paradepaardje werd naar eigen zeggen ten val gebracht omdat illegaal downloaden heel gewoon wordt gevonden en er niet tegen wordt opgetreden. In Ups & Downs, een rapport van onder meer TNO, wordt het omzetverlies in Nederland voor de muziekindustrie op honderd miljoen euro per jaar geschat. Volgens branchevereniging NVPI gingen er in vorig jaar 13,5 miljoen (fysieke) cd’s over de toonbank, 10,9 procent minder dan in 2010. Nog steeds is 93 procent van de verkochte albums een fysiek exemplaar en zijn deze cd-albums verantwoordelijk voor ruim 81 procent van de omzet. Die omzet daalde met 6,3 procent naar 205,3 miljoen euro. Toch is die daling nog maar minder dan de helft van die in 2010. Paul Smeets: “Ik denk dat we de kelder hebben bereikt.” Neemt niet weg dat de kelder van de Free Record Shop in Venlo al onder water is gelopen. Geert Driessen (1955) en Leo Hagens (1958), eigenaren
www.zuiderlucht.eu
van de cd-winkel Sounds in dezelfde stad, laten er geen traan om. Volgens hen heeft Free Record Shop vooral zichzelf de das om gedaan door het aanbod te versmallen tot populaire albums, en daarnaast flink in te zetten op films, telefonie en games. “Een winkel van liefhebbers voor liefhebbers’, noemen ze hun eigen zaak. Met 80.000 cd’s en zo’n 50.000 lp’s op voorraad zijn er uitsluitend in Amsterdam winkels van vergelijkbare grootte. Geert Driessen: “Hier telt de beleving en de fysieke ervaring van het kopen van cd’s. Die zal niet verloren gaan. De economische crisis baart me meer zorgen dan de concurrentie van internet. Als je geen geld hebt, is het snel gedaan met de romantiek van de cd, zeker als je die op internet gratis kan downloaden.” Hagens en Driessen werkten in hun beginjaren allebei voor de firma Dom van den Bergh. “Toen al importeerden we uit Amerika dure westcoast-platen die we verkochten voor 38 gulden. Je zou kunnen zeggen dat we de markt hier zelf hebben opgebouwd en dat we ons publiek zelf hebben opgevoed. Natuurlijk heeft internet de klant veranderd. Vroeger kwamen ze vragen wanneer de nieuwe Springsteen uitkwam. Nu vragen ze of die al binnen is.” Volgens het duo is diversiteit nóg belangrijker geworden. “Het lijkt haaks op elkaar te staan, maar nu de verkopen teruglopen zie je dat de platenmaatschappijen juist meer verschillende titels uitbrengen om de risico’s te spreiden.” Zowel Paul Smeets in Heerlen als Hagens en Driessen in Venlo gaan prat op hun kennis van zaken. Geert Driessen: “Wij hebben 28 jaar popmuziekgeschiedenis onder de pet. Onze persoonlijke en actuele top vijf is het best bezocht op
mei 2012
business
In de rekken bij Sounds in Venlo staan 80.000 cd’s. foto’s Perry Schrijvers
onze website.” Een paar uurtjes in de winkel van Paul Smeets leert dat hij het verhaal achter vrijwel elke cd kent. “Als we van complimenten konden leven, waren we bol en rond.” Sounds is meer dan een cd-winkel. Je koopt er muziekboeken, T-shirts, concertkaarten, er is een koffieautomaat en er zijn vaak optredens van bands die hun nieuwe cd hier live presenteren. Bij grote festivals zijn ze er met een stand. Op dit moment wordt hun zaak aan de Parade flink vertimmerd. Van de negenhonderd vierkante meter levert de platenzaak tweehonderd vierkante meter in voor een restaurant. Driessen: “Wij trekken klanten uit het hele land. Die kunnen straks ook blijven eten.” Veel meer kunnen Driessen en Hagens niet verzinnen om de internet-concurrentie het hoofd te
13
bieden. Alleen het concept van de openingstijden kan nog op de helling. “De concurrentie, internet dus, is altijd open. Vandaar dat we een webshop zijn begonnen en sinds een jaar zijn we zeven dagen per week open. We moeten anders gaan denken, straks willen we van 11 tot 20 uur open.”
Paul Smeets ging
in 1973 als platenverkoper werken bij Vroom en Dreesmann, in 1980 begon hij voor zichzelf. “Ook in de beginjaren waren er bedreigingen, dat is in ons vak eigenlijk nooit anders geweest. Maar angst is een slechte raadgever. In de jaren tachtig was er MTV-Brown, vanuit het criminele circuit werden illegale cd’s aangeboden met de laatste hits. Internet is het nieuwste pootje.
www.zuiderlucht.eu
Dat negentig procent van alle muziek nog steeds in de winkel wordt verkocht, daar hoor je niemand over. Internet is hot, iedereen heeft het erover. Maar dankzij internet is muziek gedegradeerd tot een wegwerpartikel. Mag een cd waar musici, technici, kunstenaars en vormgevers aan te pas zijn gekomen alsjeblieft een prijskaartje hebben?” Smeets laat zich niet al te gek maken door illegaal downloaden. “Wij reden vroeger toch ook naar de Hema om cassettebandjes te kopen waarmee we vrijdagmiddag de top veertig opnamen?” “Je hoopt alleen”, zeggen Hagens en Driessen in Venlo, “dat wanneer jongeren eenmaal zelf beginnen te verdienen, ze ook gaan betalen voor muziek.” In Nederland wordt nog maar twaalf procent van de muziekomzet gehaald door iTunes of
mei 2012
>>
3de Triennale voor Beeldende Kunst, Mode & Design
27 april t/m 29 juni 2012
SuperBodies
Piet Killaars: Beelden
CIAP Cultuurcentrum Hasselt Huis voor actuele kunst Z33 Modemuseum Hasselt Het Stadsmus
t.g.v. de Floriade 2012
04.02.2012 ¬ 27.05.2012*
Gouvernement aan de Maas / centrale hal en stateneiland
Paul Devens: Shift
Vormgeving Stijn Segers / Werkmannen
Tentoonstelling Performances Verblijfsarrangementen
t.g.v. de ingebruikname van de gelijknamige geluidsinstallatie buitenpad zijde Limburglaan
Hasselt
Gouvernement aan de Maas / centrale hal
Vrije toegang www.superbodies.be * van dinsdag tot en met zondag. De tentoonstellingen in Z33 en CIAP lopen tot 13.05.2012.
Bezoekadres: Gouvernement aan de Maas, Limburglaan 10, Maastricht / Exposities gratis te bezichtigen tijdens werkdagen, 9 – 18 uur / Gesloten in het weekend en op 17, 18 en 28 mei
Met de steun van
Aad de Haas. Nel > expositie > t/m 17 jun Iain Matthews & Egbert Derix > concert > vr 11 mei Voor eeuwig de jouwe, > expositie collectie SCHUNCK* > 17 mei t/m 12 aug Pieter Defesche. De geruisloze basis > expositie > 17 mei t/m 12 aug Ton Slits. Wir sind so Fröhlich > expositie > 17 mei t/m 12 aug Kim van Norren. Pink (The Wall) > expositie> 17 mei t/m 31 dec Ruby Tuesday lezing. > Ben van Melick: Niet uit het Niets een verkenning van de Heerlense Culturele Lente > 22 mei SCHUNCK@PINKPOP 26 t/m 28 mei bongerd 18 heerlen www.schunck.nl
14
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
business
‘Negentig procent van de muziek wordt nog steeds in winkels verkocht.’
“Van lp’s kun je geen winkel draaiende houden, maar er zit wel groei in vinyl.”
15
de platenbakken bij Sounds. Hij noemt zichzelf een ambassadeur van vinyl, geeft workshops aan jonge dj’s. Oké, nieuwe releases die niet op vinyl verschijnen downloadt hij, ook al vanwege ‘het kostenplaatje’.
500 450 400 350 300 250
205
294 2007
218
317 2006
258
343 2005
2009
411 2004
271
444 2003
2008
467 2002
486
150
494
200
2011
2010
2001
100 2000
streamingdiensten als Spotify. In de VS is dat al meer dan vijftig procent. Het zij zo, klinkt het in Heerlen en Venlo berustend. “Soms”, relativeert Smeets, “is het in een afnemende markt zelfs prettiger werken. Ik ben zo blij dat ik af ben van die opgefokte en driftige vertegenwoordigers die je 120 cd’s van Madonna door de strot proberen te duwen in ruil voor posters, etalagemateriaal en extra kortingen.” Jongeren mogen dan bijna geen cd’s meer kopen, zegt Hagens, ze kopen in toenemende mate lp’s. Het duo heeft destijds, toen iedereen zijn lp’s aan de straat zette, grote hoeveelheden opgekocht. “Ook hier telt de fysieke ervaring, ze kopen lp’s van muziek die ze al lang thuis op de computer hebben. De jonge gasten van popband DeWolff bijvoorbeeld zijn echt vinylfanaten, dat brengen ze over op hun fans. Van DeWolff verkopen we zelfs twee keer zoveel lp’s als cd’s.” Maar goed, kassa is anders. In Amerika was Abbey Road van The Beatles vorig jaar de best verkochte lp: 30.000 stuks, een marginaal aantal. “Je kunt er geen winkel op draaien, zeker hier niet, maar er zit wel groei in,” zegt Driessen. Vingervlug gaat dj Bash alias Alec Vulture (24) door
“De digitalisering heeft veel kapot gemaakt. Er wordt ongelofelijk veel rotzooi gemaakt die allemaal op internet te krijgen is. Vinyl heeft dat piepje, dat kraakje, dat slurpende geluid van de naald: pure nostalgie.” Paul Smeets heeft inmiddels ook weer lp’s, al zijn het er niet veel. Pop-klassiekers als Some Girls (Rolling Stones), Berlin (Lou Reed) en In-A-Gadda-Da-Vida (Iron Butterfly) hebben samen een eigen rek gekregen. “Ik had nooit gedacht dat ik ooit weer lp’s zou verkopen”, lacht Smeets. Liefhebbers van klassiek trekken niet zo hard aan vinyl. “Die zijn verwend met de geluidskwaliteit van de cd.” Ik zie het bij mijn eigen kinderen, zegt Leo Hagens. “Ze hebben muziek op de iPod, maar binnen twee weken zijn ze weer toe aan iets nieuws. Boeit niet wat het is. Ze hebben geen enkele notie van de muziekgeschiedenis.” Paul Smeets: “Jongeren vinden het heel normaal om muziek gratis van het net te halen, maar betalen wel moeiteloos tachtig euro voor een concertkaartje.” Leo Hagens vertelt hoe hij in de jaren zestig opgroeide met albums waar veel aandacht was besteed aan hoezen en artwork. “We moeten de klant terugbrengen naar het artistieke aspect. Kwestie van opvoeding. Een cd is een kunstwerk waarvoor je moet betalen. Als we dat besef terug kunnen brengen, is er weer hoop. Het is heel simpel: sluit alle boekhandels en het e-book heeft een grote toekomst. Dat is met de platenwinkels niet anders.”
Ontwikkeling Nederlandse muziekmarkt voor consumenten, inclusief legale downloads. Bedragen in miljoenen euro’s. Bron: NVPI
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
16
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
BEE L D S PRAAK
Pil tegen de hijgerigheid
door Duncan Liefferink
H
et is dezer dagen kilometers maken voor de fans van Per Kirkeby. Brussel en Duisburg pakken tegelijkertijd uit met overzichtstentoonstellingen van de Deense schilder, beeldhouwer en dichter. Beide zijn samengesteld door Siegfried Gohr, in het geval van Duisburg samen met Lars Morell. Ik stel me voor hoe meneer Gohr achter zijn bureau zit en probeert te bedenken hoe hij met het voor uitleen beschikbare werk twee exposities kan maken. Wie krijgt wat? Wat mij betreft is hij geslaagd. Deze Kirkeby-fan is tevreden. Per Kirkeby (Kopenhagen, 1938) werd opgeleid als geoloog en dat is te zien. Zijn schilderijen bestaan uit talloze half-overlappende, half-doorzichtige lagen, als een geologische formatie. “Elk schilderij is de ene laag op de andere, zo schilder je je huis ook”, heeft hij wel eens opgemerkt, maar bij hem zijn die lagen toch zichtbaarder dan bij anderen. Het aardige is dat je daardoor als toeschouwer ook een beetje voor geoloog mag spelen. Je graaft in het beeld en hoe langer je graaft, hoe meer je ontdekt. Structuren, een innerlijke logica die van het één naar het ander leidt. Flarden van motieven: een boom, een menselijke figuur, een rotsformatie. En vooral kleuren, in steeds meer gradaties. Kirkeby’s werk dwingt je tot een vertraagde waarneming, zoals een landschap zich pas echt voor je opent als je erdoorheen wandelt of fietst. De tentoonstelling in Brussel is de meest spectaculaire van de twee, met verscheidene topstukken uit het oeuvre en enkele van zijn allergrootste doeken, tot wel drie bij vijf meter. Smullen! Duisburg is iets kleiner, maar het werk hangt er mooier, ruimer en lichter en er zijn meer verrassingen, zoals een aantal grote houtskooltekeningen en Das Feldbuch, een reeks van tachtig etsen gemaakt met maar tien etsplaten. Telkens zette Kirkeby er weer een laag bovenop en maakte een nieuwe afdruk, acht per plaat. De werkwijze is niet anders dan bij zijn schilderijen, maar daar zie je alleen de eindtoestand. Brussel heeft dan weer een ander extraatje: een zaaltje met vijftien schilderijtjes die Kurt Schwitters in de jaren dertig maakte in Noorwegen. Kirkeby noemt deze brave (maar toch wel weer heel goed geschilderde) landschapjes ‘verboden schilderijen’ omdat ze op geen enkele manier passen in het beeld van Schwitters als avant-gardist en pionier van de collage. Ze raakten dan ook volledig in vergetelheid. Ook Kirkeby’s bedachtzame schilderijen, op traditionele wijze uitgevoerd in olieverf op doek, waren lange tijd niet in overeenstemming met de tijdgeest. Daar lijkt verandering in te komen. Recentelijk waren er retrospectieven in Kopenhagen, Londen en Düsseldorf en nu de twee in Brussel en Duisburg. Hoe dat komt is moeilijk te zeggen. De schilderkunst is al zo vaak dood geweest en weer uit de as herrezen, dat verhaal geloven we niet meer. Ook lijkt me niet dat de maatschappij en de kunstwereld er de laatste jaren bedachtzamer op zijn geworden. Eerder integendeel. Misschien zoeken we wel een tegenwicht. Kirkeby als recept voor bezinning, als pil tegen de hijgerigheid.
Per Kirkeby, Viel später (1991-92)
‘Elk schilderij is de ene laag op de andere, zo schilder je je huis ook.’
Retrospective Per Kirkeby. T/m 20 mei in BOZAR, Brussel. www.bozar.be. Per Kirkeby – Maler, Forscher, Bildhauer, Poet. T/m 27 mei in Museum Küppersmühle, Duisburg. www.museum-kueppersmuehle.de.
17
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
Cultuur is van iedereen; jong en oud, heeft er iets mee. Tout Maastricht is trots op de vaandeldragers van cultuur.
Onder een gelukkig
Doe mee!
Miranda zingt, Naam: Miranda Vriezelaar Leeftijd: 45 jaar Uit: Heer Wat: zingt bij Chapeau en Voices in Motion. Is bibliothecaris bij Centre Céramique. Waarom werk je in de cultuur? In de Maastrichtse geschiedenis speelt cultuur een grote rol. Via mijn werk kan ik mensen daarover informeren en we organiseren activiteiten om die cultuur levend te houden. Wat doe je zelf aan cultuur? Ik ga naar het theater, ik houd van lezen, zingen, dansen en steden bezoeken. Ik geniet daarvan! Waarom moet Maastricht & Euregio Culturele Hoofdstad van Europe 2018 worden? Maastricht heeft erg veel om trots op te zijn. Op allerlei gebied. Dit is een unieke kans om iedereen daarvan te laten genieten. 350 jaar Centre Céramique en 100 jaar Natuurhistorisch Museum Eeuwenlang het geheugen van de stad. We zijn er trots op dat wij één van de oudste Stadsbibliotheken van Nederland hebben. Ook zijn we trots op Bèr, de Mosasaurus in het Natuurhistorisch (Krijt-)museum. Op beide plekken is het feest dit jaar. Iedereen is van harte welkom!
www.toutmaastricht.nl
Plato (links) en Aristoteles, detail uit Rafaëls fresco De school van Athene in het Vaticaan.
18
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
culture
gesternte Merieke Manders was jarenlang een fervent lezer. Daarna nam ze zelf de pen ter hand om te schrijven over haar literaire helden. Over Plato bijvoorbeeld die ze tegenkwam gezeten op een krukje bij een dorpje aan de Maas. door Merieke Manders
Het oog bestuurt de handen, het hoofd de voeten, de rede de gevoelens, de ziel het lichaam, onvergankelijkheid al het vergankelijke, stilstand beweging, eeuwigheid tijd, zo blijkt het bewegend leven beheerst te worden door een stil toekijken. Hoe verenig ik het nuttige met het aangename? Hoe het praktische met het educatieve? Mij wacht een dag met een weinig aantrekkelijke opdracht. Het einde van het schooljaar komt in zicht en de kinderen hebben het wel gehad. De rapporten zijn uitgedeeld, iedere leerling weet of hij over is naar de volgende klas of door een gebrek aan ijver of intellectuele bagage nog een jaar over moet doen. De rek is eruit, zowel kinderen als leerkrachten zijn moe. Ze snakken naar de zomervakantie, maar nog is het niet zover. Er volgt een laatste week met sport en spel, waar we met z’n allen doorheen moeten. Vandaag is de dag van de speurtocht. Omdat het dorpje waar ik lesgeef aan de rand ligt van een weelderig uitdijend bosgebied, ligt het voor de hand dat daar de tocht gehouden
19
wordt. Het is prachtig weer. Dat is alvast een meevaller. Ik laat me gewillig de plek aanwijzen waar ik mijn dag moet gaan doorbrengen met posten. Het toeval wil dat ik een tussen de bomen verscholen open plek krijg toegewezen die op een steenworp afstand ligt van het vroegere woonhuis van mijn oom en tante. Het huis ligt kilometers ver van de bewoonde wereld. Voor mij als kind leek het telkens een onoverbrugbare afstand van de rijksweg, die naar het eigenlijke dorp voert, tot het feeërieke huisje aan de rand van de bosweg. Twintig jaar na dato bevind ik me op dezelfde plek, en twee verschillende werelden nemen elkaar bij de hand. De dag van vandaag wordt ondergedompeld in de logeerpartijtjes van weleer. Voor alle zekerheid heb ik me zelf toegerust met een krukje, om in een enigszins normale houding te kunnen zitten, en het in boekvorm gebundelde gedachtegoed Politeia van Plato. Rondom me heen de wijdvertakte stilte. De zon geeft me zijnskracht door zich op die ene open plek, die voor de dag van vandaag mijn ballingsoord en exclusieve domein zal zijn, te concentreren. Een onstuimige schittering van bovenaards licht spat uit de hemel, het bos woekert om me heen, het gras op de grond is her en der verschroeid. Door de droogte prikken grassprieten en takjes in mijn blote voeten en benen. Hout en varens vormen een warrig tapijt. Ik voel me één met mijn omgeving, alsof de Heer me heeft ingekapseld in zijn vredige stralen. Hij is op dit moment de maat van alle dingen. Ik onderwerp me aan de toegemeten ruimte en sla het boek open. Thuis heb ik al een begin gemaakt. Plato ontvouwt zijn denkbeelden en al gauw haak ik aan bij de wereld van het antieke Griekenland. De speurtocht van school verdwijnt uit beeld, mijn persoonlijke zoektocht zet koers in een totaal andere richting. Het is mijn eerste kennismaking met Plato, die het goed voorheeft met de Atheners en een optimaal functionerende rechtsstaat in kaart brengt. Zijn ideale staat berust op het principe van het
’Hier heerst de wet van Plato. Met mij als stille, lome toeschouwer’ stille toekijken en functioneert bij de gratie van voldoende zelfdiscipline van de mensen. Niet in hun eentje maar gedragen in groepsverband. Alles draait om rechtvaardigheid. Een gemeenschap behoort wars te zijn van het streven naar rijkdom, macht of concurrentie. De wetten in een staat zijn een afspiegeling van de wetten in de natuur. Zoals de bomen, struiken en planten om me heen eendrachtig samenleven en de hand van God hen stuurt, zo harmonisch moet het er ook tussen de mensen onderling aan toegaan. God is wijs, evenals ook de oude mensen in een gemeenschap door hun levenservaring op een grote wijsheid kunnen bogen. Zij weten wat niet goed is voor de mens. Ze kennen zijn valkuilen en zwaktes. Een leger aan hinderlagen dat met het grootste gemak dwaalwegen bewandelt. Dat Plato zijn licht op nog meer gebieden heeft laten schijnen, ontdek ik tien jaren later tijdens een studie filosofie aan de Open Universiteit. Dan maak ik kennis met het verhaal van de grot. De mens die aan eenzelfde plek vast geketend zit, kan slechts met een bedrieglijke, beperkte blik de wereld om
hem heen waarnemen. Wat hij ziet is schijn, een misleidende afspiegeling van de werkelijkheid. Mijn werkelijkheid van dit moment is de zon die ongenadig op mijn hoofd schijnt
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
en mijn maag die begint te knorren. Langer dan een uur geleden ben ik hier al neergestreken en nog steeds heb ik niemand gezien. Zouden ze inderdaad de weg naar mijn schuilplek niet kunnen vinden? Ik leg het boek even aan de kant en pak de zak met boterhammen uit mijn tas. Gretig neem ik een hap en kijk wat verstrooid om me heen. Insecten, aangetrokken door de zoetigheid op mijn brood, zoemen rondom mijn hoofd. Het luchtruim behoort hen toe. Net zoals de varens op de grond zoeken ze hun weg tussen bomen struiken. Dennenappels landen in een vrije val op het punt waar de takken hen hebben losgelaten. Hier heerst de wet van Plato. Met mij als stille, lome toeschouwer.
Voor mijn ogen manifesteert zich het doel van elke samenlevingsvorm: harmonie. De wijze blikken van Zeus en die van onze God waken over dit stukje ongerepte natuur, de oude, dikke bomen houden voor hen een oogje in het zeil. Hun boomkruinen markeren het wijde uitspansel van de hemel. Ze scharen zich rond een rechtvaardige microkosmos waarin de planten en dieren in alle eensgezindheid samenleven. Ver van alle tumult van de bewoonde wereld en niet uit op persoonlijk gewin. Zo heeft Plato het ook bedoeld in de maatschappij waarin de mens leeft. In het oude Athene maar ook in dit dorpje aan de Maas. Vanuit de verte hoor ik kinderstemmen. Ze hebben het pad naar dit paradijselijke oord dus toch gevonden. Het boek gaat terug in de tas. Mijn eigenlijke werk begint.
Merieke Manders is een pseudoniem: haar echte naam is bij de redactie bekend. Dit is de vijfde aflevering in een reeks van zeven.
DESIGN CHRISTINA MAYER
PHYLLIDA BARLOW
Brink
Kunstpreis Aachen 2012
LUDWIG FORUM AACHEN 13.05. – 26.08.2 012
www.ludwigforum.de
minds are like parachutes, they function best when open
Uitgevers
ideeën | concepten | journalistieke producten | drukwerk | tijdschriften
graphic design | maastricht |
[email protected] www.obidesign.nl | 06 512 94 096
geeft obidesign
vorm. 20
Bodosz
Stationsplein 27 6221 BT Maastricht T +31 43 3510029 M +31 653 338905
[email protected] www.bodosz.nl
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
enkeltje utopia
De Partizanen I
k lees een artikel over een in Limburg op te nemen film en wed met mezelf dat de woorden ‘pittoresk’ en ‘dialect’ niet lang op zich laten wachten. Appeltje eitje natuurlijk. Op driekwart van het stuk mag de regisseur vertellen dat er rond zijn geboorteplaats gekeken wordt naar “karakteristieke plekken”. Dan zal hij afzakken – hoewel het stroomopwaarts is - naar Maastricht. “Daar zijn ook genoeg pittoreske plaatsen.” Over de spreektaal is hij nog niet zeker. “De cast moet in elk geval Nederlands spreken met een herkenbaar Limburgs accent. Voor sommige karakters heb ik spreektaal in gedachten.” De argumentatie achter deze keuze blijft helaas onduidelijk. Mijn gedachten gaan terug naar de prachtige tv-serie De partizanen, midden jaren negentig, geregisseerd door Theu Boermans, waarvan ik me niet herinner of er nu wel of geen dialect werd gesproken. Doet er niet toe, de serie is me bijgebleven door het ingenieuze scenario van Jan Blokker dat de kijker ruimte biedt om zijn eigen oordeel te vellen over gebeurtenissen en personages. In die benadering zit Blokkers kijk op de geschiedenis verpakt: alles is subjectief en achteraf is makkelijk praten. Een vergelijking tussen de gelaagdheid in De partizanen en Reinout Oerlemans’ armzalige Nova Zembla zou een interessante aflevering van Andere Tijden kunnen opleveren: hoe de geldeconomie de filmindustrie in een wurggreep houdt. Misschien dat de hype van de regionale film ermee te maken heeft, ik weet het niet. Huis en haard zijn hip, liefst in één blender met wat scheuten nostalgie en een onsje identiteit. Dat het glocalisme ook tot de bioscoop is doorgedrongen, is in elk geval duidelijk, zie Oscar-kandidaat Rundskop van Michael Roskam. In de in de buurt van Tongeren opgenomen film spreken de Vlaamse acteurs dialect, terwijl Frank Lammers voor de gelegenheid een eigen variant van het Brabants bij elkaar brouwt. Hoe ga je als kunstenaar om met dialect? Wat is functioneel, en waar is het niet meer dan handig aanhaken aan de trend? In Het verdriet van België (1985) bedacht Hugo Claus een eigen variant van het Vlaams, Martin Walser liet zijn personages in Ein springender Brunnen (1998) een Bodensee-dialect spreken. Ook zonder die ingrepen maakten beide romans indertijd grote indruk op me. Dat geldt ook voor Rundskop, platgeslagen bleef ik achter in de bioscoopstoel. Maar zou de film minder impact hebben gehad als de acteurs een verstaanbaar Vlaams hadden gesproken, als ik dus niet afhankelijk was geweest van de ondertiteling? Theatermaker Arne Sierens ging vorig jaar in het door VIA2018 ruimhartig gefinancierde stuk De Pijnders nog een stapje verder. Alle acteurs spraken tamelijk onverstaanbare Vlaamse plattelandsdialecten, waardoor ik in het Maastrichtse theater was overgeleverd aan de boventiteling - in het Frans godbetert. En nu willen Huub Stapel en Carine Crutzen het in een theateruitvoering gegoten hoorspel De Kus verfilmd zien. In dialect, uiteraard, met Nederlandse ondertiteling. Ik las dat ze vinden dat Limburgers een dommig imago hebben; zouden ze denken dat ze dat met een dialectfilm te kunnen beïnvloeden? Ik vermoed dat het terugroepen van het gros van de Limburgse Tweede-Kamerleden meer resultaat zou hebben. Maar wat is het toch met dat dialect? Hoe ik er ook mijn hoofd over breek, ik kom niet verder dan dat het een taal is als alle andere, eentje die door de meeste mensen niet wordt verstaan. Wat een film, een boek en een toneelstuk vooral nodig hebben, is een goed scenario.
Huis en haard zijn hip, liefst in de blender met enkele scheuten nostalgie en een onsje identiteit.
Scene uit de tv-serie De Partizanen (1994) met tweede van rechts Huub Stapel.
WIDO SMEETS
21
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
22
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
culture
Dreamgirl
D
eze foto van Valentina Vos (25) maakt deel
uit van een Open Space presentatie tijdens de KunstTour 2012 in Maastricht. Vos is geboren in Maastricht en studeerde fotografie aan de plaatselijke kunstacademie. Ze woont en werkt in Amsterdam, vooral als modefotografe. OpenSpace, een initiatief van ontwerpbureau B2B, organiseert een keer per jaar In One Piece, een presentatie voor creatieve talenten. Foto’s van Valentina Vos en andere jonge fotografen zijn tijdens de KunstTour (25 t/m 28 mei) te zien bij B2B, Bassin 108, Maastricht.
www.open-space.nu www.valentinavos.nl
23
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
The
Openingsscene van The Invader van Nicolas Provost. foto Cinevox
Scene uit On the Road, de verfilming van het beroemde cultboek van Jack Kerouac. foto Cineart
24
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
culture
road movie is back! Meer dan vijftig jaar na het verschijnen van Jack Kerouacs On the Road, klassiek boek van The Beat Generation, is er dan eindelijk de verfilming. Het is de derde road movie in korte tijd. What’s up?
door de VS te sturen op zoek naar de SS’er die zijn zojuist overleden vader heeft gemarteld. Om dan uiteindelijk verlossing te vinden. Sorrentino is een meester in het scheppen van sferen, maar schrijven kan hij niet. Il Divo was een en al atmosfeer, maar als het op tekst en plot aankomt, zoals in This Must Be the Place, grossiert hij in clichés. Waarom een road movie in de VS laten spelen als je niks nieuws over dat land te vertellen hebt? Je zou nog kunnen denken dat Sorrentino een soort road movie door de 20e eeuw wilde maken met de iconische figuur van de rockster als reisleider, gesitueerd in het land dat in diezelfde eeuw de wereld ging overheersen. Maar dat is het allemaal niet. Daarvoor blijft het te plat.
door Ronald Rovers
Sommigen hebben er meer dan een halve eeuw reikhalzend naar uitgekeken. Anderen hadden het liever nooit zien gebeuren. Toch verschijnt deze maand dan eindelijk de verfilming van Jack Kerouacs vervloekte, bewierookte en tamelijk ongestructureerde roman On the Road. Of Onderweg, zoals het boek in vertaling heet. Al in het jaar van publicatie, 1957, schreef Kerouac aan acteur Marlon Brando dat hij zijn boek, dat twee reizen door Amerika beschrijft, graag verfilmd zou zien. Francis Ford Coppola verwierf in 1968 de rechten, maar het lukte hem nooit een goed scenario te brouwen. Tot hij enkele jaren geleden de hulp inriep van de Braziliaanse regisseur Walter Salles. De nieuwe release sluit een eigenaardige trilogie af. Na Nicolas Provosts The Invader en Paolo Sorrentino’s This Must Be the Place is het de derde road movie in de Nederlandse bioscopen in drie maanden. Het idee van de road movie is zo oud als de klassieke Griekse schrijver Homerus, die zijn held Odysseus na afloop van de Trojaanse oorlog tien jaar lang op reis stuurde. Het is misschien ook wel het meest essentiële van alle filmgenres. In zekere zin is elke film een road movie waarin iemand van A naar B reist. Toch bestond het medium film al zo’n zeventig jaar voordat Easy Rider en Bonnie and Clyde de road movie eind jaren zestig tot een apart genre maakten waarin het asfalt het canvas werd waartegen het verhaal zich ging aftekenen. David Lynch bouwde er zelfs een heel oeuvre omheen. Maar zoals de titel van zijn film Lost Highway al aangeeft, bij Lynch is iedereen van de weg afgeraakt. “De enige mensen die mij boeien zijn de gekken, degenen die alles tegelijk verlangen”, zegt Kerouacs hoofdpersoon in On the Road waarin het veelal
25
Op On the Road is lang gewacht. gaat over seks, drugs en jazz. Over de reden kun je speculeren maar wat direct opvalt aan road movies is dat de hoofdpersonen bijna altijd buitenstaanders zijn. Easy Rider werd zelfs, net als On the Road, het symbool van een tegencultuur waaraan een hele nieuwe generatie zijn identiteit ontleende. Maar dan wel uit vrije wil. Provosts The Invader is geen road movie als On the Road. Bij de Brusselse filmmaker geen beatniks of bikers of bankovervallers die flierefluitend langs Route 66 trekken. Provost had door dat de essentiële roadmovie van de 21e eeuw over de vluchteling moet gaan. Dat is de moderne reiziger. Een gedwongen reiziger. Gelukkig zag Provost ook in dat die vluchteling niet alleen een slachtoffer is. Hij is weliswaar gevlucht – en spoelt in de fantastische openingsscène letterlijk aan op het Europese continent – maar hij is ook hongerig en agressief. Daartegenover staat de bijna totale passiviteit van Sean Penn in de bizarre road movie This Must Be the Place van Paolo Sorrentino, bekend van de prachtig operateske Il Divo over oud-premier Giulio Andreotti. Sorrentino is daarmee de laatste in een lange rij buitenlandse regisseurs die een road movie in de VS maakten. Had ie beter niet kunnen doen. Niet dat iemand na die twee eerdere films een gewone road movie had verwacht – laten we zeggen zoals On the Road: asfalt vreten en jeugdcultuur – maar This Must Be the Place is zo’n perverse exploitatieve rommel dat je je kunt afvragen of Sorrentino het genre met opzet failliet wilde verklaren. Of is het een provocatie? Want Sorrentino is geen idioot. Hij weet wat hij overhoop haalt door een voormalige rockster op een melodramatische trip
www.zuiderlucht.eu
Toen Francis Ford Coppola The Motorcycle Diaries zag, over de jonge Che Guevara, huurde hij regisseur Walter Salles in voor het On the Road-project. En nu, in 2012, aan het einde van een lange reis is het zover. Laten we hopen dat On the Road meer wordt dan alleen een period piece, zoals Coppola heeft gesuggereerd: alleen maar kijken naar rebelse jongens en meisjes uit de jaren vijftig gaat snel vervelen. Toch is de vraag naar goed of slecht niet eens zo boeiend. Wat het naast elkaar bekijken van deze drie road movies interessant maakt, zijn de vragen die daarmee op tafel komen. Is die onderstroom van wanhoop en wantrouwen die The Invader zo pregnant voelbaar maakt, echt iets van de laatste decennia? Was die anders voor de rebellen, de gekken en de buitenstaanders in On the Road? Mij gaf The Invader het gevoel dat die onrust voor de vluchteling wezenlijk anders is. Die verliest op zijn nieuwe plek – andere mensen, andere regels, ander klimaat zelfs – elk gevoel voor richting. Dan had de rebelse Kerouac het nog gemakkelijk in eigen land. En heeft de road movie zijn langste tijd gehad, zoals je na het pretentieus-postmoderne This Must Be the Place zou kunnen denken? Niet als je de film afzet tegen The Invader. Die bewijst dat de road movie nog steeds en dus steeds opnieuw kan doordringen tot de drijvende onrust van de reiziger, tot de wezenlijke eenzaamheid van de langeafstandsloper.”
mei 2012
Nazi-mode, van
Omslag van Deutsche Modenzeitung uit 1941. Mode uit de nazi-periode. foto’s LVR-Industriemuseum
26
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
design
glamour tot gruwel De dirndl als symbool van vrouwenmode in het Derde Rijk is een mythe. Ondanks de opgedragen spaarzaamheid en de productie van synthetische kleding week het modebeeld onder de nazi’s amper af van dat in andere landen. “Je weet dat zo’n pak zo goed als zeker is gedragen door een moordenaar.” door Wido Smeets
Zestien was Martin
Schmidt toen hij bedankte als aspirant-lid van de vrijwillige brandweer in zijn geboortedorp op de Hunsrück, een wat vergeten plattelandsgebied tussen Rijn en Moesel. Bij het blussen droegen hij en zijn collega’s zwart geschilderde Wehrmacht-helmen, compleet met niet al te moeilijk te onderscheiden hakenkruis. In het sterk verarmde Duitsland van na 1945 kregen massa’s helmen, koppels, jassen en andere kledingstukken uit de nazi-periode een tweede leven. Geschilderd, omgedraaid of verknipt tot ‘nieuwe’ kleding bleek de kwaliteit lang toereikend. Nog steeds bestaat er een wereldwijde handel in nazi-kleding, authentiek tot amper van authentiek te onderscheiden nep. Voor miljoenen mensen van divers pluimage, van neofascisten tot smliefhebbers, is de symboliek van de op racisme, terreur en moord geënte nazi-ideologie nog steeds zinsbegoochelend.
27
Meer dan een kwart eeuw na het ‘brandweerincident’ is Martin Schmidt nog steeds gespitst op nazi-kleding, maar nu professioneel. Hij is plaatsvervangend hoofd van het LVRIndustriemuseum in Ratingen, bij Düsseldorf, en samensteller van de expositie Glanz und Grauen Mode im Dritten Reich. Zestien jaar lang verzamelde het museum, gehuisvest in een voormalige textielfabriek, mode en alledaagse kleding uit de nazi-jaren 1933-45. Niet eerder, zegt Schmidt, heeft een tentoonstelling hem zó aangegrepen als deze. Hij vertelt over die keer dat hij naar Dresden ging om oude (ooit door een piepjonge Hugo Boss ontworpen) SS-uniformen op te halen. De kist met kleding stond op zijn hotelkamer, naast zijn bed. Schmidt: “De rillingen liepen me over de rug. Je kunt zeggen: het is maar kleding. Stof, niet meer. Maar je weet dat zo’n pak zo goed als zeker is gedragen door een moordenaar.” De tentoonstelling in Ratingen, te vertalen als Glamour en gruwel - Mode in het Derde Rijk, haalt op doeltreffende wijze de mythe onderuit dat de nazi’s de Duitse vrouw in de dirndl hebben gestoken. De beeldvorming rond deze übertruttige plattelandsjurk heeft een vreemde wending genomen. In de moderne versie denken we aan de Oktoberfeste waarvan het clichébeeld wil dat de mannen in Lederhose zijn gehuld en vrouwen in een traditionele dirndl, de borsten omhooggeknepen in een decolleté met het formaat van een breedbeeldtv. Overigens zo blijkt op internet, is de jurk een sexy modegadget. In werkelijkheid was de dirndl in de jaren dertig een modieuze plattelandsjurk, ook in Engeland, Frankrijk en de VS trouwens, en geen door de nazi’s gepropageerd kledingstuk. Martin Schmidt: “Denk maar niet dat de Düsseldorfse chic in een dirndl over straat ging.” In Glamour en gruwel zien we hoe de Duitse dames op de Königsallee en in balzalen gekleed gingen: in kokerrok of charleston, net als elders in de Europese steden.
www.zuiderlucht.eu
Duitse elegantie in 1942.
Met de entree van de nazi’s kwam er geen verbod op hippe kleren: het LVR Industriemuseum toont de soms zeer gewaagde galakleding van de nazikopstukken, diep uitgesneden jurken die weinig te raden overlieten. Veel aandacht voor taillering, schouders en decolleté: sommige jurken zouden niet uit de toon vallen op de rode loper bij een Oscaruitreiking anno nu. De nazi’s predikten kuisheid en vruchtbaarheid, maar de Duitse elite – Schmidt noemt ze de “ober zehntausend” – kleedt zich tot de val van Berlijn in 1945 naar de laatste internationale mode. Lange tijd gold dat ook voor de doorsnee Duitsers. Ze kleedden zich naar de laatste mode, de ideeën daarvoor kwamen uit bladen als Die neue Linie, Deutsche Modenzeitung en Neue Moden. Je komt er amper een dirndl tegen.
Als er al
een wezenskenmerk is aan mode en kleding in het Derde Rijk, dan is het de door de nazi’s gepredikte spaarzaamheid. Net als Griekenland nu was Duitsland begin jaren dertig zo goed als bankroet, als gevolg van de politiek van de rooms-katholieke rijkskanselier Heinrich Brüning, die lonen, pensioenen en rente verlaagde. Zijn opvolger, de in 1933 op wettige wijze aan de >>
mei 2012
Verwijzend naar de ‘Volksgemeinschaft’ probeerden de nazi’s de Duitsers zo ver te krijgen dat ze gingen besparen op kleding.
Zolang Hitlers droom van Lebensraum niet was vervuld, zochten de nazi’s het in spaarzaamheid, hergebruik en synthetische kleding. De import van grondstoffen voor de industrie kostte jaarlijks een miljard Reichsmark, katoen en wol gingen op de bon. Verwijzend naar de ‘Volksgemeinschaft’ probeerden de nazi’s de Duitsers zo ver te krijgen dat ze gingen besparen op kleding. Met de actie Schön deine Wäsche! werd de mot tot staatsvijand uitgeroepen, maar het distributiesysteem op basis van kledingbonnen liep uit op een mislukking. Paradoxaal genoeg verandert de situatie tijdens de eerste oorlogsjaren. Vrouwen wier mannen aan het front zijn, worden financieel ruimschoots vergoed. De noodzaak tot huishoudelijke spaarzaamheid neemt af. Tegelijkertijd nemen de mannen als ze op verlof zijn koffers vol kleding, gekocht van hun soldij dan wel geroofd, mee uit de bezette gebieden. Na 1942 komt de ommekeer. De tekorten groeien snel, de kledingindustrie gaat noodgedwongen over tot dwangarbeid. De meest wrange vitrine in Glamour en gruwel toont tekst en beeld van een ‘Schuhlaufkommando’ in concentratiekamp Sachsenhausen. Gevangenen testen schoenen door eindeloos rondjes te lopen, soms tot 48 kilometer per etmaal. Gemiddeld vielen daarbij per dag vijftien tot twintig gevangenen dood neer. De glamour is dan definitief gruwel geworden. Glamour en gruwel - Mode in het Derde Rijk. Van 9 maart t/m 27 januari in het LVR-Industriemuseum Ratingen. www.glanz-und-grauen.lvr.de
Ontwerp van Ilse Naumann, die in de jaren dertig en veertig in Berlijn voor de UFA werkte.
macht gekomen Adolf Hitler, deed het omgekeerde: in plaats van te bezuinigen investeerde hij vele miljarden in de economie. Met succes. Binnen drie jaar was het aantal werklozen gedaald van drie miljoen naar nul. Met het optuigen van de industrie kwam de eeuwige achilleshiel van de Duitse economie bloot te liggen: het gebrek aan grondstoffen.
28
Ook in de kledingindustrie was dat merkbaar. Katoen moest worden geïmporteerd en de vier miljoen dieren tellende schapenkudde kon maar een fractie voorzien van de nationale vraag. Om zelfvoorzienend te kunnen zijn (de basis van Hitlers economische doelstelling) zou die kudde veertig miljoen schapen moeten tellen.
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
TI M E O UT OF M IND 3 1 Leon Verdonschot en Wido Smeets wisselen van gedachten over ontwikkelingen in de popmuziek. Over oude en nieuwe geluidsdragers. “Spotify voelt als niet werkelijk zelf hebben, cassettebandje als een soort van hebben, cd voelt als hebben en vinyl als bezitten.”
Met een pizza om de nek I
E
k zag vorige maand hoe een comedian in de beroemde Comedy Cellar in New York een zaal aan het schaterlachen kreeg door alleen maar herinneringen op te halen aan de draagbare cd-speler, de discman. Hij vertelde dat hij in zijn sportschool naast iemand op de lopende band stond die naar muziek luisterde. Opeens had hij door wat de bron van die muziek was. “Ik dacht eerst dat hij een pizza om had hangen.” Het bleek een discman. De comedian legde aan de aanwezigen jonger dan 25 uit dat je vroeger cd’s had waar muziek op stond, en dat je toen voor een klein kapitaal een draagbare versie van de speler kon kopen. Hij vertelde over de sensatie die hij voelde bij het gebruik van de meest geavanceerde functie van zijn discman: de shuffleknop. Dat je nooit wist welk van de tien nummers nou kwam. Alweer Rocket Man? Tien procent kans. Ik moest er des te harder om lachen, omdat ik sinds enige tijd in een auto rijd die nog een cassettedeck heeft. Toevallig diezelfde dag had ik in Litho Roel Knappstein een platenzaakje (nog zo’n woord van vroeger) in Bowery een hele stapel cassettebandjes gekocht. Vier dollar om het beste van Hank Williams, Janis Joplin en The River van Springsteen in mijn auto te draaien, met een beetje ruis op de achtergrond, dit kon ik niet laten schieten. Op het hoesje van The River staat ook trots vermeld dat het volledige dubbelalbum er op staat. Springsteens nieuwe album, Wrecking Ball, heb ik onlangs ook op vinyl (over pizza’s gesproken) gekocht, alleen al omdat ik de hoes zoveel mooier vind in het groot. Toen ik het album uit de verpakking haalde, viel er iets uit. De cd. Zat er bij, als extraatje. Dat is de cd inmiddels: iets dat je gratis, als bonus, in een platenhoes steekt. Maar het blijft fascinerend hoe de emotionele rangorde blijft werken. Spotify voelt als niet werkelijk zelf hebben, cassettebandje als een soort van hebben, cd voelt als hebben en vinyl als bezitten. Hoe groter de fysieke drager, hoe groter kennelijk de emotie. Al komt er vast snel een dag dat ik ook daar zelf om moet schaterlachen.
r is meer tussen fonograaf en streaming audio, vriend Leon, en alles wat nog volgen gaat, dan het toekomstige publiek van toekomstige comedians zal kunnen bevatten. Als de streaming audio generatie de discman beschouwt als ‘een pizza om de nek’, wat dan te zeggen van de walkman, ooit, eind jaren zeventig, een revolutionaire vinding van de hoogste Sony-baas himself? Ik ben niet echt van de gadgets, op de sportschool draag ik dus geen ‘pizza’ of anderszins op me, noch zo’n loony oorwarmerkoptelefoon of minimalistische oortjes. Vaak ben ik de enige. Waarom ze daar nog muziek, sample muzak van de vreselijkste soort, laten horen, is me een raadsel. Toch niet voor mij? Zoals ik nu zonder te verkommeren zonder mp3-speler door het leven ga, had ik dertig jaar geleden ook geen walkman. Heel soms gebruikte ik er een, als ik een stuk ging rennen, naar mijn zus, die woonde toen tien kilometer verderop. Dan leende ik de walkman van mijn broer, er kon één cassette mee, een Ferro Compact 90. Daar konden twee elpees op, aan elke kant eentje. Heen liep ik op The Style Council, terug (dan kon ik wel wat ritme gebruiken) op Topper Headon, in die tijd favorieten van mijn broer. Waarom ik deze informatie in mijn geheugen heb opgeslagen en veel belangrijker zaken, zoals leerstof voor tentamens en zo, onmiddellijk wiste, Douwe Draaisma moge het weten. Helemaal loepzuiver klonk het allemaal niet natuurlijk. De walkman was een grotendeels mechanisch apparaat dat van het gestoemp van zo’n hardloper weinig moest hebben. Ook kwam het voor dat ergens halverwege de batterijen begonnen na te laten. Dan begonnen de spoeltjes wat moeizamer te draaien, en gingen de heren Weller en Headon alsmaar valser zingen. (Weten de kids van het chipstijdperk nog wat batterijen zijn, trouwens?) Een walkman had, net als een platenspeler, geen shuffle knop. Alles werd afgespeeld in de volgorde zoals het was opgenomen. Heb ik nooit erg gevonden, van dat geshuffel heb ik toch al nooit gehouden. Toen ik laatst naar een concert van Randy Newman ging, zat tijdens de autorit ernaartoe een plaat van Tom Waits in de cd-speler. Eenmaal in de zaal duurde het een kwartier voordat ik de switch had gemaakt en de oude Newman op waarde kon schatten. Dat was toen ik besefte dat er geen betere geluidsdrager is dan de muzikant zelf. Er gaat niets boven een concert, al het andere is surrogaat.
LEON VERDONSCHOT
WIDO SMEETS
29
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
kapper men & w
met of zonder
omen
afspraak
T 4 6 MAASTR I C H B OS C H STRAAT I TTARD S 1 1 H ASPE L SESTRAAT IC HT WE G 2 MAASTR ST GER LA CH US 724 2 6 2 3 3 4 0 L TE ( o p a f s p ra a k ) .nl s r u e ff i o c n w w w. w i j n h o ve
ZL Podium
Colofon
Heerlen Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu
Maastricht
DE SPIEGEL | highlights Do 3 en vrij 4 mei | film | Les Hommes libres | 20.00u > Do 10 en vrij 11 mei | film | The Turin Horse | 20.00u > Za 12 en ma 14 mei | film | The Descendants | 20.00u | zo 13 mei - 14.00u > Do 24 t/m za 26 mei | film | Shame | 20.00u | ma 28 mei - 14.00u > Do 31 mei | film | Le Havre | 20.00u > www.filmhuisdespiegel.nl PARKSTAD LIMBURG THEATERS |
CENTRE CÉRAMIQUE | Highights mei Do 3 mei | lezing | Letters bij de lunch - Richard Wagner en de literatuur > Zo 13 mei | rondleiding | door tentoonstelling Verboden Boeken > Za 19 mei | BabygebarenWorkshop | lezen, zingen én gebaren! | Voor baby’s van 0-2 jaar met ouders/ verzorgers. > Van 01 t/m 31 mei | tentoonstelling | Lezen en schrijven met Anne Frank
> T/m 17 juni | tentoonstelling | Pater Castorius - Herder van de Stokstraat
. Kijk voor ons hele programma op www.centreceramique.nl
HET HUIS VAN BOURGONDIË | productiehuis voor theater en performance Do 10 mei | dans | Japan & Der die das | Twee voorstelling van Simon Tanguy op één avond | 20.30u | Het Huis van Bourgondië
>Wo 23 mei t/m za 2 juni | muziektheater | Als je mij maar nooit vergeet – Kiki Jaski | Unieke verhalen van senioren worden verteld aan de hand van levensliederen | 20.30u | in diverse verzorgingshuizen en theaters
> Di 29 mei t/m za 2 juni | theater | Kijken naar Julie – Bram Jansen | Het klassieke verhaal Freule Julie gegoten in de vorm van een natuurdocumentaire | 20.30u | Het Huis van Bourgondië
KUMULUS Vrij 25 mei | Excursie Luxemburg-stad met Jac van den Boogard | Kumulus Kunstverkenning
> Vrij 25 mei | Strijkorkest Kumulus speelt met LSO in Previewconcert | Theater a/h Vrijthof
> Za 2 juni | Open Dag Talentenopleidingen Kumulus | zie www.kumulus.nl
> Zo 3 juni | Open Dag Tout Kumulus | Kumulus St. Maartenspoort én Herbenusstraat
> www.kumulus.nl
LUMIERE | highlights
Vanaf 3 mei | film | The mill and the cross | Met Rutger Hauer
> ronddwalen door Pieter Bruegel’s schilderij “De Kruisdraging”. Vanaf 24 mei | film | On the road | Jack Kerouac’s onverfilmbare roman verfilmd.
> Vanaf 24 mei | film | Poulet aux prunes | Perzisch sprookje van Marjane Satrapi (Persepolis)
> Vanaf 24 mei | film | The invader | Hypnotiserend debuut van Belgisch talent Nicolas Provost.
> Zat 26 mei | filmconcert | F.W. Murnau’s Tabu | Eenmalig filmconcert in Theater aan het Vrijthof. Zwijgende klassieker met muzikale ondersteuning van o.a. ArkA Symfonieorkest en The Sprockets. | 20.00u |
> Vanaf 31 mei | film | Moonrise kingdom | De nieuwe Wes Anderson, openingsfilm van Cannes.
SITTARD HET LAAGLAND | hartstochtelijk theater voor jong en oud ma 30 april en 1, 2 mei 2012 | theater | Pas op voor loslopend (theater) wild, want Het Laagland speelt op de Floriade. Loop rond en laat je verrassen & verleiden: oogstrelende sfeerplaatjes, intieme onderonsjes en ontroerende acts. Meer informatie www.floriade.nl | www.hetlaagland.nl
30
presenteert deze maand o.a. Vr 4 en za 5 mei | musical | Simone Kleinsma, Freek Bartels e.a. – Next to Normal | 20.00u | Theater Heerlen > Wo 9 mei | toneel | Pierre Bokma e.a. – Oom Wanja | Theater Heerlen | 20.00u Wo 16 t/m zo 27 mei | musical | Joop van den Ende theaterproducties – The Little Mermaid | Theater Heerlen | diverse tijden > Wo 30 mei | opera | Nationale Reisopera – Lucia di Lammermoor | Theater Heerlen | 20.00u > Kijk voor het volledige theaterprogramma op www.parkstadlimburgtheaters.nl
Zuiderlucht is een onafhankelijk, niet gesubsidieerd maandblad dat in een oplage van 14.000 gratis wordt verspreid via 220 distributiepunten in Nederlands en Belgisch Limburg.
Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 351 00 29
ROYAL THEATERS / H5 THEATERS HEERLEN | In mei o.a. te zien
Fax: 0031 43 350 06 36
Ma 7 mei en di 8 mei | film | Once Upon a Time in the West |Royal Theaters Heerlen en/of H5 | 7 mei 20u, 8 mei 14.30u. > Wo 9 mei | Men’s night met hapjes en drankjes | Act of Valor | Royal Theaters Heerlen | inloop va. 19.30u, film 20u. > Do 10 mei | opera | Cyrano de Bergerac | Royal Theaters Heerlen, live via satelliet vanuit het Teatro Real te Madrid | 20u | Met o.a. Plácido Domingo Vanaf wo 10 mei | film | Jackie | Royal Theaters + H5 Theaters Heerlen | aanvangstijden t.z.t. op onze website > Wo 23 mei | Ladies night met hapjes, drankjes en stands | What to Expect when you’re Expecting | Royal Theaters Heerlen | inloop va. 19.15u, film 20u | Reserveren verplicht > Koop uw kaartjes nu online op www.royaltheaters.nl / www.h5theaters.nl Meer informatie en reserveren op 045-5714200 / 045-5713030.
Hoofdredactie: Wido Smeets
Email:
[email protected]
Telefoon: 0031 43 350 05 91 Mobiel: 0031 653 338 905 Email:
[email protected] Eindredactie: Emile Hollman Telefoon: 0031 43 350 05 92 Mobiel: 0031 683 694 449 Email:
[email protected] Commercie en relatiebeheer: Loes Franck, Simoon Hanssen 0031 628 202 706
[email protected] Medewerkers: Pieter Beek, Jozefien
Genk
Van Beek, Paul Depondt (Brussel),
C-MINE | cultuurcentrum Genk
Annette Embrechts, Fons Geraets,
Tot 6 mei | expo | Marco Mertens, laatste dagen! | Elke dag van 10 tot 17u, gratis > Vr 4 mei | theater | KVS – A l’attende du livre d’or | 20.15u > Zo 6 mei | muziek | Aperitiefconcert: Muziektheater Transparant | 11u > Wo 9 mei | muziek | Marcus Miller in concert | 20.15u > Za 12 mei | muziek | Glenn Miller Orchestra – Evergreens in swing | 11u > Za 12 mei | theater | Bruno Vanden Broecke/Nico Sturm – Low la (uitverkocht) | 20.15u > Wo 23 mei | humor | Alex Agnew – Interesting Times (uitverkocht) | 20.15u > Elke do en zo | film | Projector: de betere film in Euroscoop (progr. zie website) do 20.15u, zo 11u. Volledig programma op www.c-minecultuurcentrum. be – tickets
[email protected] - +32 89 65 44 80/90
Koen Kleijn (Amsterdam), Robin
Cyrille Offermans, An Olaerts, Ronald Rovers, Paul van der Steen, Leon Verdonschot, Marieke Wiegel (Parijs), Patrick van IJzendoorn (Londen). Cartoons: Vlerk cartoonsvlerk.blogspot.com Tekstcorrectie: Anna Peeters Vormgeving: Obidesign
Vaals
Fotografie: Chris Keulen, Franco Gori, Jasper Groen, Perry Schrijvers.
DE KOPERMOLEN VAALS
Zo 6 mei | vernissage | Peter Stock en Franz Bahr | 15u > Zo 6 mei t/m zo 24 juni | expositie | Duitse kunstenaars Peter Stock en Franz Bahr | Schilderijen in oude technieken en monumentale sculpturen in metaal | di t/m zo van 11u tot 17u > Za 12 mei | concert | Hans Leenders, organist-titulaire van het historische Hilgersorgel | In dit programma musiceert hij samen met de sopraan Elke Janssens en het blokfluitensemble Lunet. Er wordt werk uitgevoerd van Froberger, Purcell, J.S. Bach, Orlandus Lassus, Vivaldi en G.F. Haendel | 20u > Reserveren 043-306 46 68, De Kopermolen von Clermontplein 11, 6291 AT Vaals www.dekopermolenvaals.nl
www.zuiderlucht.eu
van der Kloor, Duncan Liefferink,
mei 2012
Administratie: Ineke Maas
[email protected] Bankrekening: (IBAN NL55SNSB0) 93 67 79 675 Distributie: HabetsXpress
ISSN: 1875-7146
Humor en het spelen met woorden is de leidraad in het werk van productontwerpster Maud Wedick (Schinveld, 1975). Neem het sieraad dat ze recentelijk bedacht, met eikenblaadjes van leer, genaamd Bronsgroen eikenhout. Een vaas kreeg Over bloempjes en bijtjes als titel. Maud verdient een deel van de kost als theatertechnicus, ze geeft er ook les in, aan het Arcus College in Heerlen. Ze wil zich graag ontplooien als full time ontwerpster maar is er als kersverse moeder nu even wat minder mee bezig. www.wedickontwerpt.nl
Maud Wedick
foto Perry Schrijvers
Via Zuiderlucht geeft C-more makers en performers uit de Euregio de ruimte zich te presenteren. Zo ontstaat een digitaal portfolio. www.c-me.eu/cmore/11
31
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
c-more
wat was in... 1
Birgit Donker, oud-hoofdredacteur van NRC Handelsblad wordt directeur van het Mondriaan Fonds: “Ik moest toch een keer uit de comfort zone.”
2
Door drie reclamespotjes in drie jaar haalde Jort Kelder een miljard euro aan spaargeld op voor de Friesland Bank. Níet genoeg, de bank wordt door de overname door Rabo van de ondergang gered.
3
Matthijs Rümke (Zuidelijk Toneel): “Ik knok tegen de opvatting dat subsidie alleen bedoeld is voor theater van de zogenaamde ‘goede smaak’, voor weinig mensen dus.”
4
Constant Meijers (Theater Magazine): “Volle zalen zijn niet het doel van gesubsidieerd toneel, daar hebben we het commerciële theater van Joop van den Ende voor.”
5
Paul Dumas, de redder van Selexyz, wil boeken met de brommer gaan bezorgen, want, zegt hij: “Dat kan bol.com dus niet.”
6
J.L. Heldring stopt na 52 jaar met zijn column in NRC Handelsblad. “Mij ontbreekt alle inspiratie tot schrijven”, aldus de 94-jarige.
7
Tweet van Wilders redt Gerd Leers van het kruis, de al wekenlang zwijgende premier Rutte belt met de Volkskrant over vermeende canard. Plot zonder ontknoping in hysterisch landje aan de Noordzee.
8
Nee, dan The Passion van de EO, met Danny de Munck als Jezus, Frans Bauer als Petrus en John de Wolf als Barabas. Intussen mag Gerard Joling op zijn geheel eigen wijze de Mattheus Passion om zeep helpen.
9
Ferdinand ‘Butzi’ Porsche (1935-2012) overlijdt in Salzburg. Butzi ontwierp de Porsche 911, spreek uit ‘nine-eleven’, de sobere sportwagen die de Italiaanse rivalen alleen in decibellen de baas is.
10
Nog een canard: het ‘nieuws’ dat Willem
32
Wildgebreide kat in een park.
van Oranje indertijd, in 1584, op slag dood was, wordt drie dagen na onthulling door tal van deskundigen als onzin betiteld.
11
Youssou N’Dour wordt benoemd tot minister van cultuur. De Senegalese popzanger had eigenlijk president willen worden.
12
Nieuwe plaat van de al twee jaar dode Captain Beefheart. Bat Chain Puller lag 36 jaar te verstoffen in de archieven van Frank Zappa, die nog langer dood is.
13
De Duitse schrijver Günter Grass hekelt
www.zuiderlucht.eu
in een gedicht de westerse hypocrisie inzake de atoomdreiging van Israël. De reacties zijn als verwacht: op de persoon gericht en vol hypocrisie.
14
Joop van den Ende presenteert het blockbusterfonds dat gaat investeren in grote cultuurevents. Premier Rutte kijkt alsof hij het zelf heeft bedacht.
15
EO betuigt spijt voor de Grote Jezus Quiz. Het op Tweede Paasdag uitgezonde programma zou teveel humor hebben uitgestraald. Humor bij de EO? Hebben we toch iets gemist.
mei 2012
april 16
edits
26
Hoezo Nederland anti-kunst? Met ruim een miljoen bezoekers werd het museumweekend weer beter bezocht dan vorig jaar. Zolang het maar gratis is.
Wildbreien, een nieuwe vorm van street art, verovert Maastricht: illegale breiers versieren straatmeubilair en bomen met kleurrijke breisels.
17
Nederland blijkt de Tachtigjarige Oorlog te hebben gewonnen met een belasting op bier. De gemiddelde Nederlander dronk toen een liter bier per dag.
Zanger Gerard van Maasakkers wint Annie M.G. Schmidtprijs voor het beste theaterlied met een compositie van Egbert Derix.
18
Anders Breivik bereikt met het door 800 journalisten gevolgde proces in Oslo wat hij wilde: wereldwijde publiciteit voor zijn waandenkbeelden.
19
Na de PVV-kliklijn voor OostEeuropeanen opent Vlaams Belang een meldpunt voor illegalen. Het verraden van medeburgers raakt in zwang. Wanneer in de geschiedenis zagen we dat eerder?
20
Het CDA maakt een eind aan de coalitie met PVV en VVD in Limburg. Laurence Stassen denkt dat het besluit slecht is voor Limburg en de Limburgers. Wij denken van niet.
27
28
Ontwerper Baer Cornet, verantwoordelijk voor het eerste ontwerp van Zuiderlucht in 2007, wordt 75.
29
Letterkundig Museum in Den Haag wijdt een expositie aan de reislust van schrijver/ columnist Martin Bril (1959-2009). Ook zijn verzameling vulpennen wordt getoond.
De laatste cd van Captain Beefheart.
30
“Ideologie is terug, ja, maar in handen van racisten als Wilders. En kunst is weer politiek: maar alleen omdat ze als speeltje van de elite wordt weggezet door volksmenners”. Aldus een fragment uit het Democratisch Manifest van kunstenaar Jonas Staal.
21
“Het is vandaag een verheugende dag. Het is bijzonder dat we die hier kunnen vieren”, zegt Kyteman (Colin Benders) in de uitverkochte Limburg Zaal in Heerlen. Aan de reacties te zien heeft het Heerlense publiek geen idee waar hij op doelt.
vlerk
22
De eerste dag ná de val van het kabinet Wilders is eveneens een verheugende en bijzondere dag.
23
Met filmmuseum EYE heeft Amsterdam eindelijk weer een culturele noviteit. De euforie smoort nu eigenaar ING eist dat de stad het dure gebouw overneemt.
24
Onderzoek wijst uit dat de 5,5 miljard euro aan kunstsubsidies tussen 1945 en 2009 niet hebben geleid tot meer grootse beeldende kunst.
25
Orlando Festival en Charles Hennen Concours, twee klassieke muziekfestivals, gaan fuseren. De festivals, allebei opgericht in de jaren tachtig, werkten al samen.
33
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
plekken der Dichtgetimmerde herinnering Van een meldpunt voor Limburgers was nog geen sprake. Toch werden de vele duizenden streekbewoners die ruim een eeuw geleden als seizoensarbeiders naar Duitsland trokken met enige zorg bekeken. “Zij krijgen dikwerf een lelijk gat in hun braaf, echt-Limburgs volkskarakter.” door Paul van der Steen
Nederlandse brikkenbakkers in Duitsland, eind 19e eeuw. Twee mannen hebben mallen met handgevormde stenen op hun schoot. foto Continium Kerkrade
Frankrijk was overwonnen in de oorlog van 1870-1871. Een staatkundige lappendeken verenigde zich onder één keizer en werd zich rap bewust van de eigen potentie. Duitsland boomde en bouwde. De stenen waren niet aan te slepen in het laatste kwart van de negentiende eeuw. De bouwproductie vond plaats tijdens de zomermaanden. Van klei en leem gemaakte vormelingen werden in de zon gedroogd en vervolgens in ovens gebakken. De arbeiders, de brikkenbakkers, werkten in ploegen van een man of tien. Achttien uur per dag werken was geen uitzondering, maar de arbeiders werden niet geacht daarover te zeuren. Voor elke klager tien anderen. Bovendien betaalde het werk relatief goed. Terwijl eind 19de eeuw de machines oprukten, werden in de steenfabrieken nog volop handen gevraagd. Centrale figuur in de ploegen was de vormer. Die perste leem en klei in mallen. Ook het
34
andere werk, zoals het kneden van het materiaal met blote voeten en gereedschap of het omdraaien van de stenen in de zon, gebeurde met de hand, vaak door kinderen. Het brikkenbakken in het boomende Duitsland trok volop arbeidskrachten van over de grens. Hier verkeerde de landbouw in een crisis, terwijl gezinnen snel groter werden. De meeste Limburgers die naar Duitse steenfabrieken trokken, kwamen uit het Maasdal, waar mensen vertrouwd waren met dit soort klussen. Ook in de streek tussen Schinnen en Hoensbroek woonden ervaren brikkenbakkers, ook daar liep het in de zomermaanden behoorlijk leeg. Alleen al in Schinveld vertrokken in de lente jaarlijks driehonderd mensen naar Duitsland om tegen het najaar weer terug te keren. “Sommige dorpen werden voor een belangrijk deel dichtgetimmerd”, zegt Serge Langeweg, wetenschappelijk medewerker collectie en erfgoed van het Continium in Kerkrade, voorheen het
www.zuiderlucht.eu
Industrion. Hij deed ooit onderzoek deed naar het onderwerp. “Alleen wat ouderen mensen bleven achter. Die konden het zware werk in Duitsland, brikkenbakken maar ook andere karweien, niet meer aan en zo waren er nog wat mensen die de koeien en geiten konden verzorgen. In de tv-serie Dagboek van een herdershond zat een scène waarin je zag hoe families zo ongeveer de hele inboedel op een wagen laadden om in Duitsland te gaan werken.” In de eeuwen daarvoor was er juist sprake van een trek in omgekeerde richting. Mannen uit de armere streken van Duitsland trokken toen elk jaar naar Nederland om hun inkomsten aan te vullen. De eigen keuterboerderijtjes werden draaiende gehouden door achterblijvers, die verder nog wat bijverdienden bij grote boeren of huisnijverheid. Duitsers hielpen in ‘Holland’ op het land. Sommige streken leverden specialisten. Oldenburg stond bekend om de stukadoors. Lippe, dat later een prins leverde, had vooral steenbakkers in de aanbieding.
mei 2012
edits
dorpen voor Duitse duiten Eind 19e eeuw waren de rollen omgedraaid. Honderdduizenden Nederlanders trokken jaarlijks voor enige tijd oostwaarts. Naar schatting honderdduizend landgenoten bleven er hangen. Het Ruhrgebied met zijn snelle industriële groei was het voornaamste reisdoel. Het aanbod aan werk in Duitsland lokte niet alleen Limburgers die in eigen streek niet aan de bak kwamen. Aangetrokken door de betere beloning trokken ook anderen over de grens. “Duizenden en nog eens duizenden van de vlijtigste en krachtigste werklieden uit deze streken gaan in Duitsland in de zomer hun kost en onderhoud voor de komende winter verdienen”, klaagde een rapporteur voor de landbouw in 1886. Op de velden ontstond langzamerhand een tekort aan handen.
Bisschop Joseph Drehmanns van Roermond maakte zich zorgen over het zielenheil van al die Limburgers in den vreemde. Zo ver van huis, haard en herders zouden ze het wel niet zo nauw nemen met de zeden. Henri Poels, aalmoezenier in de mijnstreek, deelde die zorgen: “De lente is nog niet in het land of onze Limburgse metselaars en brikkenbakkers gaan met ganse groepen het grote Pruisen in. Eerst tegen de winter komen ze in de Heimat weer: en hebben zij geen gaten meer in de kousen en in de beurs, zij krijgen dikwerf een lelijk gat in hun braaf, echt-Limburgs volkskarakter.” Langeweg: “Deels zal het oprechte zorg zijn geweest. Er werd in Duitsland veel gedronken. Daarnaast heeft de angst voor geloofsafval en het verlies aan controle een rol gespeeld. Geestelijken kregen minder grip op de gelovigen.” De Duitse autoriteiten hadden zo hun eigen angsten. Uit vrees dat de buitenlandse arbeidskrachten een beroep zouden gaan doen op hun armenzorg, eisten ze vanaf 1875 een nationaliteitsbewijs. Buitenlanders die niet meer aan hun kost konden komen, konden voortaan worden teruggestuurd. Vanaf begin jaren negentig was in de Duitse mijnen ook een elementaire beheersing van het Duits vereist. Als sprekers van Rijnlandse dialecten was dat voor de meeste Limburgers
35
Wie de geest even wil opladen, neemt vaak automatisch het lichaam mee.
niet echt een probleem, maar de Polen hadden het er moeilijk mee. “Die werden ook gezien als voornaamste bedreiging voor de Duitse eigenheid”, zegt Langeweg. “Met Nederlanders en Oostenrijkers had men veel minder moeite.” In de eerste decennia van de 20e eeuw kwam langzamerhand een einde aan de jaarlijkse trek van Limburg naar Duitsland. Veldbrandstenen kregen concurrentie van de goedkopere en betere producten uit machinaal ingerichte steenfabrieken. Tegelijkertijd bood de eigen economie steeds meer mogelijkheden. Vooral de snelle opkomst van de mijnen bood nieuwe perspectieven. De Eerste Wereldoorlog vormde een belangrijk breekpunt. Grenzen werden serieuze hindernissen. Een paar maanden leven in Duitsland was onder de actuele omstandigheden niet langer een pretje en door de devaluatie van de mark viel het verschil in betaling ook stukje bij beetje weg. Op hun beurt gingen de Limburgse mijnen buitenlandse werknemers trekken. “De eerste buitenlandse mijnwerkers waren Duitsers. Dat voelde vertrouwd. Een deel van de kranten verscheen nog in het Duits, pastoors in Kerkrade preekten in het Duits. Marken vormden een belangrijke valuta in het economisch verkeer. Het waren vooral de autoriteiten die de buitenlanders associeerden met problemen. Ze zagen hen als zuiplappen en socialisten die de bestaande orde bedreigden.”
www.zuiderlucht.eu
Werken in Duitsland werd weer aantrekkelijk na 1945, ten tijde van het Wirtschaftswunder, toen Duitsland als een feniks uit de as verrees. Politiek en bestuur spraken schande van deze nieuwe grensarbeiders. Ze zouden de Limburgse economie en arbeidsmarkt, volgens sommigen zelfs hun thuissituatie, in gevaar brengen. Klaplopers waren het, types die zonder scrupules van twee walletjes aten. Maar de Duitse lonen, die dertig tot vijftig procent hoger lagen, bleven trekken. Ook de verslechterende economie in Limburg, waar de mijnen gingen sluiten, motiveerde om verder te kijken. In 1973 was de pendel op zijn hoogtepunt: 16.900 mensen werkten in Duitsland, zes procent van de ZuidLimburgse beroepsbevolking. Tweederde van hen was afkomstig uit Heerlen en omgeving, het hart van het mijngebied. Tegenwoordig is de pendel een stuk kleiner. Het type werk dat grensarbeiders verrichten, is eveneens veranderd: minder fabrieken en bouwplaatsen, meer hightech en medische centra. Recente verkenningen van onderzoeksbureau E,til uit Maastricht laten zien dat er anno nu 2500 meer mensen vanuit Duitsland in Limburg werken dan andersom. In 2005 was dat saldo nog negatief: -800.
Onder die Duitse
grensarbeiders worden ook geëmigreerde Nederlanders gerekend die zijn neergestreken in gebieden als Selfkant, bij Sittard over de grens. Het gaat, al met al, om relatief kleine aantallen. Een percentage met een nul, een komma en dan nog wat. Onvergelijkbaar met stromen van een eeuw en langer geleden. Wellicht dat door aanhoudende Duitse voorspoed en een blijvende economische malaise in Nederland de grensarbeid opnieuw de andere kant optrekt. Van tijdelijk dichtgespijkerde dorpen zal het echter niet zo gauw meer komen. Dit is het 29e artikel in een reeks van 35 over Plekken der Herinnering, een project in samenwerking met de BV Limburg.
mei 2012
ZL
cultuuragenda
Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand uitsluitend naar:
[email protected]
Architectuur, mode en vormgeving arnhem > Six Yards Guaranteed Dutch Design. Hoe Nederlandse stoffen van Vlisco onderdeel werden van verschillende West- en Centraal-Afrikaanse culturen en hun weg vonden in de internationale mode, beeldende kunst en fotografie. Van 29 januari t/m 6 mei in het Museum voor Moderne Kunst. www.mmka.nl > Basic Instincts. Modetentoonstelling met Oda Pausma, Monique van Heist, Klavers van Engelen, Anne de Grijff en Iris van Herpen, vijf modeontwerpers die beeldbepalend zijn voor de Nederlandse mode van nu. Van zaterdag 2 juni t/m zondag 29 juli in de Eusebiuskerk, Kerkplein 1. www.premsela.org en www.mmkarnhem.nl eindhoven > Desktop Cleaning. Presentatie van Snodevormgevers, met trial-and-error, tekeningen, prototypes, modellen, goede en slechte ideeën en nooit uitgevoerde plannen. Van 14 maart t/m 6 mei. Liberation of Light ON TOUR laat zien dat leds veel meer zijn dan kleine, duurzame ‘lampjes’. Van 9 maart t/m 31 mei. Het beste werk uit tien jaar Studio Ooms van 17 april t/m 10 juni. Made in Strijp-S – Dries van Wagenberg presentatie van ontwerpers die werkzaam zijn op Strijp-S van 8 mei
36
t/m 1 juli bij YKSI Expowinkel. w ww.yksi.nl > Marc Ruijgrok en Harry van Dierendonck. Van 2 april t/m 30 juni bij Eek & Ruijgrok Halve Maanstraat 30. www.pietheineek.nl Hasselt > Pop up store van FAB (Fashion Across Borders). Euregionaal modetalent toont zijn kunnen, met o.a. IXX, TITI+German Kid, sO mINE*, B-MADE, Céline Pinckers, Lore Langendries en Irene Heldens. Van 3 november t/m 1 juni in Galerij De Ware Vrienden aan de Grote Markt. > Superbodies. Derde triënnale voor beeldende kunst, mode & design in Hasselt gaat over hoe ons lichaam onbewust vormgeeft aan onze ervaringen. Van 4 februari t/m 27 mei in CC Hasselt, Z33, Modemuseum, CIAP en Het Stadsmus. www.superbodies.be Maastricht > ZOO. Or the letter Z, just after Zionism. Architectuur ten tijde van het conflict. Van 3 maart t/m 20 mei in NAiM/Bureau Europa. www.bureau-europa.nl > Fashion Clash 2012. Vierde editie van Maastrichtse mode event met ontwerpers uit 29 landen, op 8, 9 en 10 juni in de SAMDecorfabriek aan de Meerssenerweg. www.fashionclash.nl > Een blik naar buiten. Lezingenreeks door architectuurplatform Topos. Maastricht, a shrinking city? Op 14 mei. Duurzaamheid: een wijds perspectief. Op 11 juni. > Welstandsvrij Maastricht: bouwen zoals in het ‘wilde’ westen? Op 10 september. > (Hotel) bestemming Maastricht. Op 8 oktober. Oeuvrelezing Victor de Stuersprijs door René Coenegracht. Op 12 november. De lezingen beginnen om 20.00 uur, in Coffeelovers De Annex, Plein 1992. www.toposmaatsricht.nl roermond > Pierre Cuypers. Presentatie uit vaste collectie van het Cuypershuis. www.roermond.nl RAtingen > Glanz und Grauen. Mode in het Derde Rijk. Meer dan 250 originele kledingstukken uit de jaren van het nationaal-socialisme. Van 9 maart t/m 27 januari 2013 in het LVRIndustriemuseum Ratingen. www.industriemuseum.lvr.de/
Tentoonstelling ‘Romeins Zuid-Limburg - het hele verhaal’ in het Thermenmuseum in Heerlen. © Mikko Kriek
rotterdam > Making City. Hoofdtentoonstelling van de 5e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam is een manifest voor de stad als kans. Over de sociale, economische en ecologische uitdaging die de voortgaande verstedelijking in de hele wereld vormt. Van 19 april t/m 12 augustus in het NAi.www.nai.nl utrecht > Jeans. Van werkkleding tot mode, van de 17de eeuw tot nu. Van 24 november t/m 10 maart in Centraal Museum. www.centraalmuseum.nl venlo > Marjan Eggels (alias Akaratos) presenteert haar vazen van wol. Van 5 april t/m 7 oktober op de binnententoonstelling green-E-motion op Floriade 2012. www.akaratos.nl
Beeldende kunst amsterdam > Stan Klamer. Tekeningen die zich laten lezen als landschappen. Van 21 april tot en met 26 mei in Galerie Gist. www.gistgalerie.nl Aken > Magicgruppe Kulturobjekt van 15 februari t/m 29 april. Terrains d’une
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
Collection: From New York to Beijing. T/m 21 april 2013. Lufonauten. Expositie voor kinderen. T/m 21 april 2013. De stad die niet bestaat. Van 22 september t/m 20 januari 2013. Videozone: Artur Zmijewski. Van 9 november t/m 6 januari 2013 in Ludwig Forum. www.ludwigforum.de > Cornelis Bega – Eleganz und raue Sitten. Van 14 maart t/m 10 juni in het Suermondt-Ludwigmuseum, Wilhelmstraße 18. www.suermondt-ludwig-museum.de antwerpen > Sharon Lockhart - Podwórka. Installatie uit 2010. Van 4 mei t/m 29 juli in Extra City Kunsthal. www.extracity.org arcen > Green Windows of my Mind. Florale kunst van Greet Boekolt, Erwin Michielsen en Ger Hoebers. Van 22 april t/m 28 mei in het Franz Pfanner Huis. www.franzpfannerhuis.nl arnhem > Bernhard Verhoeven. Tekeningen en schilderijen. Van 17 maart t/m 13 mei. Tegenpolen. Drieluik met Poolse kunst en design uit heden en verleden. Van 2 juni t/m 17 september. Shilpa Gupta, sculpturen, foto’s, multimediainstallaties, digitale projecten van deze kunstenares (1976)
uit Mumbai, India van 18 februari t/m 20 mei in Museum voor Moderne Kunst. www.mmkarnhem.nl augsburg > Henk Speth, Stabilitas loci. Schilderijen van de kunstenaar uit Groot Welsden. Van 26 maart t/m 4 mei in Ecke Galerie. www.eckegalerie.de beek > Peter Hermans. Werken met acryl. Van 30 maart t/m 3 juni in Galerie Hoeve den Erver, Bourgognestraat 32a. www.hoevedenerver.nl BERLIJN > 7e Berlin Biennale 2012 voor hedendaagse kunst. Met de Poolse kunstenaar Artur Zmijewski (van het manifest Angewandte Gesellschaftskunst) als curator. Van 28 april t/m 1 juli 2012 in KW Institute for Contemporary Art. www.berlinbiennale.de > Gerhard Richter - Editionen 19652011. Retrospectief met grafisch werk van een van de belangrijkste naoorlogse kunstenaars bij diens tachtigste verjaardag. Presentatie loop parallel aan het grote retrospectief ‘Gerhard Richter. Panorama’ in de Neue Nationalgalerie. Van 12 februari t/m 13 mei. > Through the Looking Glass. Werk van o.a. Berlinde de Bruyckere, Ron Mueck, Gregor Schneider, Cindy Sherman en Lawrence Weiner. Van 21 april t/m 13 meiin Me Collectors Room. www.me-berlin.com > Art and Press. Kunst. Wahrheit. Wirklichkeit. Verslag van een gevoelige relatie, met werken van zowat alle hedendaagse kunstenaars uit de Champions League. Van 23 maart t/m 24 juni in de Martin Gropiusbau. www.gropiusbau.de > Draftmen’s Congress. Pawle Althamer daagt publiek uit tot tekenen, schilderen en boetseren. Van 27 april t/m 1 juli aan de ElisabethKirche
Invalidenstrasse 3. www.berlinbiennale.de Bonn > Albert Oehlen. Van 1 maart t/m 3 juni. Kris Martin - Every day of the Weak. Van 2 feburari t/m 3 juni. Muchelbaum, Holzvogel und Augenfisch. Max Ernst voor kinderen en jongeren. Van 25 maart t/m 26 augustus in Kunstmuseum. www.kunstmuseum-bonn.de > August Macke unterwegs - Die Reisen des Künstlers. Overzicht van de reizen die de jonge kunstenaar maakte kort voor zijn dood in de loopgraven van de Eerse Wereldoorlog. Van 24 februari
37
t/m 28 mei in het August Macke Haus. www.august-macke-haus.de brussel > Rosemarie Trockel - Flagrant Delight. Uitgebreid inzicht in oeuvre van Duitse kunstenares. Van 18 februari t/m 27 mei. Jeremy Deller - Joy in People. Belangrijkste werk (installaties, praalwagens, foto’s, films, etc) van eigengereide Britse kunstenaar. Van 1 juni t/m 19 augustus. Un-Scene II. Overzicht van de opkomende Belgische kunstscene. Van 23 juni t/m 26 augustus. Leigh Ledare. Eerste solo van Amerikaanse kunstenaar brengt oud en nieuw werk bijeen. Van 8 september t/m 25 november. Joëlle Tuerlinckx, van 22 september t/m 6 januari 2013. Pascale-Martine Tayou, van 15 december t/m maart 2013 in Wiels. www.wiels.org > Nicolas Provost
Plot Point Trilogy, video’s. Van 22 april t/m 1 juli. Maria Lorio & Raphaël Cuomo, Twisted Realism. Passolini’s film Mama Roma uit 1962 als uitgangspunt voor videokunst. Van 22 april t/m 1/7 in Argos, centrum voor kunst en media. www.argosarts.org Buggenum > Jan C M Peeters, protrahere. Performance/installatie tijdens Open Poorten op zondag 13 mei in de Mariakapel. den haag > Mondriaan & De Stijl. Permanente expositie over belangrijkste Nederlandse bijdrage aan de moderne kunst. Liefde. Zomerexpo 2012 voor gevestigde en niet gevestigde kunstenaars (inschrijven vanaf 15 december). Van 9 juni t/m 19 augustus. Hans Op de Beeck - Staging Silence. Belgische kunstenaar speelt met het decor van zijn video. Van 24 maart t/m 17 juni. Anna Franceschini (Pavia, 1979). Wat blijft er over van een kermis als het nacht is? Vanaf 27 maart. Goud uit Javan - zilver uit Batavia. Kunststukken, sieraden en objecten uit het voormalige Nederlands Indië. Van 21 april t/m 4 november in het Gemeentemuseum. www.gemeentemuseum.nl dresden > Ostrale 2012. Internationale tentoonstelling van hedendaagse kunst. Van 13 juli t/m 16 september. www.ostrale.de Düsseldorf > Kunst Befreit! Heropening van het museum met 450 werken uit de collectie. Museum Kunstpalast. www.museum-kunstpalast.de
www.zuiderlucht.eu
Dode bomen Recent verschenen boeken.
Peter Drehmanns, Onder nog onopgehelderde omstandigheden. Crisis of geen crisis, Peter Drehmanns schrijft (geest)driftig door. Dit jaar met een nieuwe dichtbundel, zijn tweede. Broeiende en schroeiende poëzie dus. Uitgeverij De Contrabas, 15 euro.
Hanneke Eggels, Libertinage. Selectie uit gedichten met de liefde als thema. “Ze bekijkt het eeuwige thema van de geest en het vleselijke niet vanuit een traditioneel gezichtspunt, dus niet vanuit de moraal en de religie, maar vanuit een esthetisch gezichtspunt”, aldus een Russische vertaalster. Cour de Culture, 17,95 euro.
Koen Haegens, Neem de tijd. Wat is er toch met onze vrije tijd gebeurd? De zoektocht van de Groene-redacteur Koen Hagens brengt hem onder meer bij zijn grootouders in Grubbenvorst. Het resultaat is een verontrustend portret van het nieuwe Nederland. We zijn van onze tijd beroofd – maar het is nog niet te laat. Ambo, 17,95 euro.
Serge Langeweg, Zuivel. Geschiedenis en inventarisatie van de zuivelfabrieken in Limburg. Beschrijving van de zuivelverwerking in Limburg die in de loop van de 20e eeuw van plaatselijke coöperaties in handen kwam van (multi)nationale ondernemingen. www.hklimburg.nl, 25 euro.
Rob Molin, Terzijde van de vulkaan. Stukken van Morriën-biograaf over schrijvers, van wie een groot aantal bijna in de vergetelheid geraakt is, zoals Bertus Aafjes, Hubert Lampo en Ton van Reen. Aspekt, 19,95 euro
Gerard Reve, Pleitrede Voor Het Hof. Beroemde pleitrede van Reve in het geruchtmakende ezelsproces leidde in 1967 tot vrijspraak. Bij deze gelimiteerde, genummerde editie (oplage 250) schreef Piet Gerbrandy een toelichting. Prijswinnend ontwerp van Piet Gerards. Huis Clos, 50 euro.
[email protected]
Peter Schrijvers, De Margraten Boys. Meer dan 1200 vrijwilligers en nabestaanden in Nederland en de VS, inmiddels tot in de derde en vierde generatie, zorgen ervoor dat het Amerikaanse oorlogskerkhof in Margraten een symbool blijft voor de bevrijding van nazi-Duitsland. Manteau, 21,50 euro.
mei 2012
ZL
cultuuragenda
> Yüksel Arslan, Dado en Carol Ramo. Drie kunstenaars die consequent in de marge van de kunstscene geopereerd hebben. Van 21 april t/m 25 juni in de Kunsthalle. www.kunsthalle-duesseldorf.de > Fenster-Bilder seit Matisse und Duchamp. Schilderijen en foto’s van vensters door de eeuwen heen, met werken van Kelly, Richter, Christo, Wall, Eliasson e.v.a. Van 31 maart t/m 12 augustus in K20 Grabbenplatz. www.kunstsammlung.de > Big Picture. Selectie uit eigen collectie van films en video’s. Met klassieke beelden van o.a. Steve McQueen, Shirin Neshat en Rodney Graham. Van 14 april t/m 27 januari in K21 Ständehaus. > Ton Slits, Observatorium. Nieuw ruimtelijk werk en reliëfs van de kunstenaar uit Cadier en Keer. Van 13 april t/m 16 mei bij galerie Shi Fang Fine Art. www.tonslits.com Duisburg > Per Kirkeby - Maler, Forscher, Bildhauer, Poet. Overzichtstentoonstelling van invloedrijke, als geoloog opgeide Deense kunstenaar. Van 15 maart t/m 28 mei in Museum Küppersmühle. www.museum-kueppersmuehle.de eijsden > Jos Caelen - schilderijen. Van 21 april t/m 6 mei in de Christinakerk aan de Vroenhof. www.chrisjteijn.nl eindhoven > René Daniels – Een tentoonstelling is ook altijd een deel van een groter geheel. Van 12 mei t/m 2 september in het Van Abbemuseum. www.vanabbemuseum.nl > Seek Merry Hell. Samenwerking van MU met kunstenaar/curator Erwin Thomasse die aan zeven kunstenaars heeft gevraagd de naderende Apocalyps volgens de Maya’s zien. Van 16 maart t/m 6 mei in MU. www.mu.nl Essen > Abend der Zeit. Lothar Baumgarten leefde in de jaren zeventig tussen de Indianen langs de rivier de Orinoco in Venuzuela en liet zich door hen inspireren. Van 26 november t/m 27 mei in Museum Folkwang. www.museum-folkwang.de
38
Geersdijk > Natascha Waeyen. Ruimtelijke tekeningen en installaties. In juni en juli in Hofstede Galerie Lijn 3. www.galerielijn3.nl Geulle > Ton Vranken. Hyperrealistische Maaslandschappen. Van 14 april t/m 14 mei Galerie Art in Maupertuus. www.art-in-maupertuus.nl Hasselt > Superbodies. Derde triënnale voor beeldende kunst, mode & design in Hasselt staat in het teken van de fascinatie van kunstenaars en ontwerpers voor de manier waarop ons lichaam onbewust vormgeeft aan onze ervaringen. Van 4 februari t/m 27 mei in CC Hasselt, Z33, Modemuseum, CIAP en Het Stadsmus. www.superbodies.be > Mind the System, Find the Gap. Zomertentoonstelling waarin meer dan dertig internationale kunstenaars op zoek gaan naar ‘ gaten in het systeem’. Van 2 juni t/m 30 september in Z33. www.z33.be > Kaatje Grauls en Lucie Haentjens. Keramiek en textielkunst. Van 29 april t/m 23 mei in galerie De oude Barrier, Luikersteenweg 773. www.deoudebarrier.be Heerlen > Part Pretty. Monumentale, epische schilderijen van Helen Verhoeven. Van 4 februari t/m 6 mei. Aad de Haas - Nel. De muze van schilder van Aad de Haas aan de hand van portretten, gebruiksvoorwerpen en kunstwerken van 16 maart t/m 17 juni in Schunck. www.schunck.nl > Odile Kinart. Beeldend werk van Belgisch-Limburgse kunstenares, van 9 maart t/m 12 mei in Parc Imstenraede. www.okinart.com > Cer Variabil (veranderend zwerk). Confrontatie tussen Oost- en West-Europa van twee 21e eeuwse kunstcollecties: Mircea Pinte en G + W Collection. Van 15 maart t/m 26 mei in Collectors House, Raadhuisplein 19. www.collectorshouse.nl > Een Leven lang. Expositie over de congregatie de Kleine Zusters van de Heilige Joseph. Elke dinsdag en donderdag t/m zondag van 10.30 u. tot 17.00 u.
Black Velcro speelt op 17 mei in Schunck Heerlen en op 25 mei in de Jan van Eyck Academie in Maastricht.
Savelbergklooster, Gasthuis Straat 2, Heerlen. www.savelbergklooster.nl > Theo Lenartz, Metamorfose 1 & 2. Schilderijen, mixed media, assamblages en sculpturen. Van 17 maart t/m 18 april in Studio Lenartz, Dr.Poelstraat 29 Heerlen, op afspraak tel. 0616 338405 en tegelijk in de passage Morenhoek. > Jeroen Evertz - Herinnering is Fictie / ‘Memory is Fiction. Van 9 april t/m 1 juni in galerij centrale hal Atrium MC. www.atriummc.nl/kunst Heusden-Zolder > L’empire des Signes. Japan in tekens en symbolen. Van 11 maart t/m 20 mei in kunstgalerij De Mijlpaal. www.demijlpaal.com Heythuysen > Monique Romeijn, schilderijen en grafisch werk. Natascha Waeyen, ruimtelijke tekeningen en installaties. Van 22 april t/m 20 mei in gemeentehuis Leudal. www.ijzersterkwaeyen.nl > Tilly Weckx, een kortstondige ontmoeting. Installatie. Van 5 mei t/m 31 juli in de Missiekapel. Horst > Hèdonè. It’s the pleasure that counts.... Werk van Peter Willemse, Joyce de Gruiter en Jean Guillaume. Van 15 april t/m 3 juni in Galerie Judy Straten, Schoolstraat 7. www.galeriejudystraten.nl Keulen > Vijfde jaarsexpositie in het mooiste museum van de domstad. Over de nieuwsgierigheid, de fantasie, de
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
ervaring, de herinnering, het weten en het geloven in de kunst. Van 15 september t/m 31 augustus in Kolumba. www.kolumba.de > Cosima’s von Bonin’s cut! cut! cut! Van 5 november t/m 13 mei. Yvonne Rainer - Raum, Körper, Sprache. Eerste Europese retrospectief van wegbereidende choreografe en filmmaakster. Van 28 april t/m 29 juli in Museum Ludwig. www.museum-ludwig.de Kleef > Van Jugendstil tot Bauhaus. Tendensen in de Duitse keramiek 1905-1935 van 25 maart t/m 20 mei in Museum Kurhaus Kleef. www.museumkurhaus.de knokke > 37e Art Nocturine Knocke. Kunst- en antiekbeurs van 11 t/m 19 augustus dagelijks open van 16 tot 21 uur. www.artnocturneknocke.com Krefeld > Martin Schwenk - Home Grown. Van 18 maart t/m 19 augustus in Museum Haus Lange. www.kunstmuseenkrefeld.de > Fabian Marcaccio - Some USA Stories. Van 18 maart t/m 19 augustus in Museum Haus Esters. www.kunstmuseenkrefeld.de landgraaf > Monique Lipsch (beelden) en Jos Wigman (schilderijen), van 1 april t/m 13 mei in Galerie Ipomal. www.ipomal-galerie.nl
Linnich > Hermann Gottfried. Tentoonstelling over een van Duitslands meest vooraanstaande glazeniers uit de twintigste eeuw. Van 11 maart t/m 29 april. Ludwig Schaffrath, Univerum in Glas. Retrospectief over de vorig jaar overleden professor en kunstenaar uit Alsdorf die vooral bekend werd met zijn grafisch abstracte gebrandschilderde ramen. Van 19 mei t/m 28 oktoberin het Deutches Glasmalerei-Museum. www.glasmalereimuseum.de luik > Ernest de Bavière, un prince liégeois dans l’Europe moderne. Over de persoonlijkheid en leefwereld van Ernest van Beieren, de scherpzinnige en kosmopolitische prinsbisschop van Luik. Van 18 november t/m 20 mei. Frénésie vénitienne, Le verre espagnol à la façon Venise. Vuur uit Venetië, Spaans glaswerk op Venetiaanse wijze Meer dan 200 meesterwerken uit de gouden eeuw van de Europese glaskunst. Van 18 november t/m 20 mei in museum Grand Curtius, Féronstrée 136. www.lesmuseesdeliege.be Maastricht > De Schoonheid van de stilte. Japanse prenten van Tsukioka Kogyo. Van 17 januari t/m 8 april. Martin Visser, verzamelaar, ontwerper, vrije geest. Een halve eeuw intense betrokkenheid met de avant-garde op het gebied van kunst, meubelontwerp en architectuur. Van 13 maart t/m 17 juni. Moderne en hedendaagse kunst uit de collectie van de Centrale Bank van Turkije. Van 19 april tot en met 15 juli in Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Guy Olivier, schilderijen en Helene Jacubowitz, bronzen beelden. Van 19 april t/m 31 mei in OL Vrouwe Galerie, Onze Lieve Vrouweplein. > Sidi El Karchi, Somewhere. Schilderijen. Van 13 mei t/m 23 juni. Nathania Rubin, Daisy’s birthday. Werken op papier. Van 15 juli t/m 19 augustus bij galerie Wansink. www.galeriewansink.nl > Geert Mols, sculptuur en neon. Tot en met 29 mei bij galerie Schuwirth & van Noorden Rechtstraat 64. www.schuwirthenvannoorden.nl > Sarianne Breuker - Les innocents & les heroines. Decoratie tot schilderkunst verheven. Van 11 februari t/m 11 mei. Meester en Leerling. Over de verhouding tussen beroeps- en amateurkunstenaars. Van 26 mei t/m 29 juni in Kunsthuis Theo Hübens, Cortenstraat. > Lost Faith/Retained for Beauty, objects of adoration. Hoe kan het religieuze object binnen een kunstinstelling nog betekenisvol zijn? Met werk van o.a. Marc Mulders. Van 11 maart t/m 20 mei in Marres. www.marres.org > Eigen-Aardige Potterie, Wim Visser
39
(1915-1977). Van 26 maart tot 27 mei in Museum aan het Vrijthof. www. museumaanhetvrijthof.nl > De kerk in het midden. Schilderijen en tekeningen van Umberto. Van 24 maart t/m 10 mei in Intro In Situ, Capucijnengang 12. www.introinsitu.nl > Eindexamenexpositie. Academie voor Beeldende Kunsten Maastricht. Van 28 juni t/m 1 juli in de academie aan het Herdenkingsplein. > Saskia Spitz - The Fireman is Watching. Monumentale olieverfschilderijen, op 27 & 28 mei in ‘t Brandweer. www.saskiaspitz.nl > Verbeeld theater op Japanse prenten. 23 tweeluiken van Yoshitoshi.
Scènes uit kabuki worden weergegeven met een Hollands realisme. Van 17 april t/m 10 juni in Centre Céramique. www.centreceramique.nl > 3D Forum Kumulus, verdieping en verbreding in steen. Leerlingen van beeldhouwer Gerard Schuwirth exposeren van 15 april t/m 18 juni in kunsthal De wijze grijze van zorgcentrum Molenhof aan de Pietersstraat. > Irrational Thoughts Should Be Followed Absolutely and Logicallly. Goed over- en doordacht werk van Petra Herzog en Norbert Grunschel. Van 24 april t/m 2 juni in Wild West Active Space, Heggenstraat 6. www.theneighbourhood.nl Mönchengladbach >Desire Desiese Devise. Bloemlezing uit het oeuvre van Monica Bonvicini met meer dan 300 tekeningen, collages en tekstwerken. Van 4 maart t/m 20 mei. Anna Oppermann, Künstler sein. Installatie die deze Hamburgse kunstenares (1940-1993) toonde op Documenta 6. Vanaf 6 mei in Museum Abteiberg. www.musuem-abteiberg.de > Re-Cycling. Werk van Petra Witka (design), Aschwin Breur (schilderijen) en de groep ZijActief (mode). Van 23 april t/m 21 juni in het Euregio Haus, Konrad-Zuse-Ring 6. Münster > About: blank. Groepstentoonstelling met films, installaties fotografie en sculpturen. Van 3 maart t/m 13 mei in de Kunsthalle. www.kunsthalle.muenster.de nijmegen > Beyond Beauty. Wand- en vloerinstallaties van Suzan Drummen en sculpturen van Marliz Frencken. Van 25 februari t/m 10 juni. Waarom godinnen zo mooi zijn. Parfum en cosmetica, spiegels en kapsels en met edelstenen ingelegde sieraden van goud en zilver. Jezelf mooi maken is niet alleen van deze tijd maar deed men ook al in de oudheid.
Van 24 maart t/m 12 augustus in Museum Het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Energie uit de Natuur. Solo van Hella
www.zuiderlucht.eu
siciliaanse herinneringen
Schoten in de nacht
Het is rond elf uur in de avond als de telefoon rinkelt. Ik
neem op en hoor de stem van mijn vriend Corrado. Hij vertelt op fluisterende toon een verhaal dat zò warrig is dat ik besluit meteen in de auto te stappen en naar hem toe te rijden. Met horten en stoten vertelt hij dat er inbrekers in het huis van mijn Hollandse vrienden zitten. Die vrienden zijn een paar dagen weg. Corrado past op het huis en geeft de beesten te eten. Hij is er net geweest: de grote voordeuren stonden open. Buurman Giancarlo, die bij de politie werkt, wil wel gaan kijken, maar alleen op voorwaarde dat ik meega, omdat ik de weg in het grote huis ken. En zo rijden we met z’n drieën de lange oprijlaan naar het huis op. Ik weet niet wat ik ervan moet vinden. Het voelt een beetje alsof een stelletje malloten op weg is om iets heel stoms te gaan doen. Maar aan de andere kant: stel dat er echt inbrekers in het huis zijn, wat dan? In het licht van de koplampen zien we in elk geval dat de grote voordeuren inderdaad wagenwijd open staan. Dat maakt de politieman in Giancarlo wakker. “Hier stoppen!” zegt hij op zachte, maar besliste toon. “Laat de motor lopen en de lichten branden. Jij gaat met mij mee”, en, omkijkend naar Corrado: “Jij wacht hier op een teken van mij.” Hij staat al naast de auto en gebaart dat ik hem moet volgen. Dan pas zie ik tot mijn grote schrik dat hij een pistool in zijn hand houdt. Het is dus echt menens. Op de toppen van de tenen lopen we de trappen op. Giancarlo houdt zijn pistool met twee handen vast als hij de hal van het huis binnensluipt. Ik wijs naar links waar een grote kamer is. Hij wacht even en dan duwt hij de deur van de kamer open met het pistool in de aanslag. Ik doe het licht aan. Leeg. Zo controleren we alle zalen en kamers van het huis. En overal laten we het licht branden. Er is niemand te vinden. En uit de manier waarop alle spullen in het huis staan opgesteld kan ik ook zien dat er niemand is geweest. “Gelukkig”, denk ik, “loos alarm. Natuurlijk weer vergeten af te sluiten.” Ik loop naar buiten om een sigaret te roken. Ineens klinken er twee schoten. Corrado en ik duiken achter de auto. En dan verschijnt daar in het licht van de autolampen de kleine Giancarlo, breed grijnzend, zwaaiend met zijn pistool. “Ik heb ze allemaal neergeknald”, roept hij. “Met mijn neppistool.” Om dat te bewijzen schiet hij nog een paar keren in onze richting. Een paar dagen later is het natuurlijk lachen geblazen om ons avontuur, maar diezelfde nacht heb ik slecht geslapen. PIETER BEEK
mei 2012
ZL
cultuuragenda
Hermans-Gouder de Beauregard van 1 maart t/m 2 mei in de Openbare Bibliotheek. www.hella-jo-hermans.nl noorbeek > Expositie met werk van diverse kunstenaars. Van 8 april t/m 20 mei in Beeldentuin Galerie Mestriner. www.ateliermestriner.nl Nuth > Beelden en schilderijen van Leny Verschuuren-Hendriks en Stelle Houtvast. Van 15 april t/m 13 mei in Galerie 7tien49. www.7tien49.nl roermond > JSS Design 2012. Jewellery Sieraden Schmuck. Van 12 mei t/m 8 juli in in DZD Art Gallery DZD Art Gallery. www.dzdart.nl > Tekentaal. Mat van der Heijden. Muurschildering en gedichten. Van 17 maart t/m 5 mei bij Vrijveldkunst. www.vrijveldkunst.nl rotterdam > Closer To You. De fascinatie van Jasper Krabbé voor zijn vrouw en muze Floor in ruim 200 portretten. Van 25 februari t/m 20 mei. Aristide Mailol. Overzicht van de Franse beeldhouwer met twintig beelden en een selectie sculpturen en tekeningen. In de Kunsthal van 15 september t/m 10 februari 2013. www.kunsthal.nl > ABSALON. Overzichtstentoonstelling van Israëlische kunstenaar met concepten, tekeningen en video. Van 11 februari t/m 13 mei in Museum Boijmans Van Beuningen. www.boijmans.nl sint truiden > Clara, een sterke vrouw. Presentatie, geïnspireerd door de spiritualiteit van de heilige Clara. Gecureerd door galerie De Mijlpaal in Heusden-Zolder. Met werk van o.a. Erzsébet Baerveldt, Warner Berckmans, Eduardo Chillida, Peter De Koninck, Hugo Duchateau, Hendrik Kerstens, Mo Ramakers, Monique Thomaes, Dan Van Severen. Van 18 maart t/m 17 juni in Museum De Mindeere, Capucienessenstraat. www.demijlpaal.com sittard-Geleen
> Hans Lemmen en José Bedia. Van 5 mei t/m 26 augustus in Museum Het Domein. www.hetdomein.nl > Tuinexpositie. Met werk van Jan Peters, Irene Pfennings, Jan de Wijs en Mirjam Joosten op 27 en 28 mei van 14.00 tot 17.00 uur in de Jubileumstraat 21. 046 4522435. steyl > Eddy Varekamp, Het leven als prettig tijdspassering. Opgewekte linosneden van Amsterdamse kunstenaar van 17 maart t/m 28 mei in Galerie de Zeemeermin. swalmen > Internationale Keramiekmarkt, op 27 en 28 mei, bij het zwembad aan de Bosstraat. www.keramiekmakrt-swalmen.nl tegelen > Jubileumexpositie. 75 jaar Pottenbakkersmuseum. Keramische schatten. Van 1 april t/m 10 juni. Collectie aspergeschalen van topkok Herman van Ham, t/m 26 augustus in keramiekcentrum de Tiendschuur. www.tiendschuur.net thorn > Groepstentoonstelling. Met werk van Marlies Smeets (keramiek), Har Bokken (fotografie), Margo Eggels (grafiek), Rietje Evers (schilderijen) en vormgever Marjan Eggels van 8 april t/m 2 september in de Hofferkeukens, Hofstraat. www.akaratos.nl vaals > Peter Stock en Franz Bahr Schilderijen in oude technieken en monumentale sculpturen van Duitse kunstenaars. Van 6 mei t/m 24 juni in De Kopermolen. www.dekopermolenvaals.nl > Impressie uit het zuiden. Met gastexposant Yves Alleaume. Van 3 juni t/m 1 juli in ‘t Veurhoes, Wolfhaag 24. Valkenburg aan de Geul > Guill. Serpenti (1906-1982). Overzicht van Maastrichtse schilder en ontwerper in schilderijen, tekeningen, ontwerpen, keramiek en gebruiksaardewerk van de Sphinx. Van 11 maart /m 28 mei in
40
Museum Land van Valkenburg. www.museumlandvanvalkenburg.nl venlo > Lost in Flowers. Werk van Arjen van Arendonk, Ellen Jess, Hildegard Monssen en Margrite Smulders. Van 6 mei t/m 19 augustus in Museum van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl > Gène Eggen. Kleine, representatieve selectie uit het oeuvre van productieve Zuid-Limburgse kunstenaar Gène Eggen (1921-2000), die naar dertigduizend werken naliet. Van 5 april t/m 2 september in het Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl > Piot Brehmer. Met de serie ‘Maedchen’ wijdt schilder Piot Brehmer zich aan het klassieke thema van de vrouw. Slapend, loom en in gedachten verzonken poseren jonge vrouwen in een omgeving die omschreven kan worden als vrouwelijk en sensueel. Van 12 mei t/m 17 juni bij Galerie Wilms. www.galeriewilms.nl > Go Odd 2012. Route langs 19 ateliers en galeries in Venlo met uiteenlopende, eigentijdse beeldende kunst. Op 17 mei (Hemelvaartsdag) van 11.00 tot 18.00 uur. www.oddkunstroute.nl. > Frans Megens en Joke Holwarda. extiel sieraden en objecten. Op 6, 13, 19, 20 en 26 mei en 3 juni in de Kamer voor Kunst aan de Goltziusstraat. www.moniquebrulskamervoorkunst.com venray > Welkom in mijn wereld. Werken van outsider kunstenaars. Van 13 april t/m 7 oktober 2012 in het Venrays Museum, Eindstraat 8, 5801 CR Venray. wuppertal > Cornelius Völker. Moderne expressionist brengt banaliteit en kunsthistorie bijeen in werk dat de bandbreedtes opzoekt van de schilderkunstige mogelijkheden. Van 26 februari t/m 27 mei. Der Sturm – Zentrum der Avantgarde. Terugblik na 100 jaar op opening van galerie Der Sturm van Herwarth Walden in 1912 in Berlijn. Van 13 maart t/m 11 juni. Karl Rohrig houtsculpturen van 3 april t/m 17 juni in het Von der Heydt Museum. www.von-der-heydt-kunsthalle.de
Fotografie en film aken > Krzysztof Gieratowski. Portretten van bekende Polen van 5 mei t/m 1 juli
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
in het Internationale Zeitungsmuseum. www.izm.de antwerpen > Imaging History. Hoe brengen fotografen plaatsen in beeld waar geschiedenis geschreven is? Met werk van topfotografen als Shimon Attie en Sally Mann. Van 17 februari t/m 3 juni. Sarah Carlier en Lara Mennes. Jonge Belgische Fotografie. Van 17 februari t/m 3 juni. From Here On. Presentatie die de fotografie radicaal in een nieuw daglicht stelt. Van 22 juni t/m 30 september. Stadsfotografen Antwerpen. Antwerpen door de ogen van fotografen. Van 22 juni t/m 30 september in het FotoMuseum, Waalsekaai 47. www.fotomuseum.nl > Santu Mofokeng - Chasing Shadows. Retrospectief van de Zuid-Afrikaanse fotograaf, bekend van zijn fotografische essays. Van 4 mei t/m 29 juli in Extra City Kunsthal. www.extracity.org Bonn > Lewis Baltz - Fotografie. Eerste Duitse retrospectief van legendarische Amerikaanse fotograaf. Van 10 mei t/m 2 september in Kunstmuseum Bonn. www.kunstmuseum-bonn.de den haag > Pieter Hugo, This Must Be The Place. Monumentale foto’s waarin het hedendaagse Zuid-Afrika een rol spelt. Van 3 maart t/m 20 mei in Fotomuseum Den Haag www.fotomuseumdenhaag.nl Düsseldorf > State of the Art Photography. Werk van 41 jonge Duitse fotografen, van 6 februari t/m 6 mei. Bettina Rheims - Gender Studies. 27 foto’s van androgyne jonge mensen tussen een klanktapijt van hun eigen stemmen. Van 21 april t/m 3 juni in NRW-Forum. www.nrw-forum.de. eindhoven > Rafaël Philippen - Scheiden. Thematische presntatie van in Geleen geboren en in Rotterdam werkzame fotograaf. Van 20 april t/m 2 juni in Fotogalerie Eindhoven, Torenallee 20 (Strijp-S). genk > Marco Mertens - Portretten. Van 19 maart t/m 6 mei in C-mine Cultuurcentrum. www.c-mine.be Knokke > Wonderland. 33e editie van het Internationaal Fotofestival Knokke Heist gaat over ontdekkingsreizen en toont werk van de fotografen: Corey Arnold (VS), Gerdo De Ruijter (Nederland), Olaf Otto Becker (Duitsland), Sanna Kannisto (Finland),
> Korakuen Garden Okayama Japan – Door de ogen Yukio Namba. Dertig panoramische foto’s van de befaamde landschapstuin Korakuen Garden. Van 6 mei t/m 19 augustus in Museum van Bommel van Dam. www. bommelvandam.nl
Literatuur
Gender Studies in NRW Forum in Düsseldorf.
Michael Light (VS) en Ruud van Empel (Nederland). Van 25 maart t/m 10 juni op diverse locaties. Buitententoonstelling t/m 30 juni. www.fotofestival.be luik > Only you, only me. Images d’amour, amour d’images. Achtste internationale fotografie biënnale van Luik, met werk van o.a. Nan Goldin, Erwin Oaf, Sylvie Blocher en Jason Lazarus. Van 10 maart t/m 6 mei in Mamac en andere plekken in de stad. www.bip-liege.org > Regards sans limites. Fotografie uit de nabije en verre, internationale omstreken. Van 10 maart t/m 6 mei in Bip 2012, Place des Carmes 8. www.bip-liege.org maastricht > Vijf jaar ZL-covers. Meer dan vijftig originele ZL-covers op groot formaat, van 9 april t/m 30 mei. Pater Castorius, herder van de Stokstraat. Fototentoonstelling rondom zachtaardige franciscaan pater Castorius (1012-1989) die in het naoologse Maastricht buurthuiswerk verrichtte. Van 3 april t/m 17 juni in Centre Ceramique. www. centreceramique.nl
41
> Milano. Serie foto’s van Ruben Reehorst over de roots van de modeindustrie in Milaan. Van 13 april t/m 31 mei in Concept Store, Rechtstraat 20. > Bekende Limburgers en hun favoriete boek . Fotoportretten door Ruben Reehorst. Van december t/m februari in Centre Céramique. www.centreceramique.nl roermond > Beeldenschakel. Samenwerking tussen dichteres Jos Rosenboom, beeldend kunstenaar Miryam Schobben en fotograaf René Spee. Van 8 maart t/m 11 mei 2012 in het Huis voor de Kunsten Limburg. www.hklimburg.nl Rotterdam > Arne Quinze - My Secret Garden. Grootschalige installaties en sculpturen van Belgische kunstenaar. Van 2 juni t/m 2 september in de Kunsthal. www.kunsthal.nl Venlo > Janice Rubin, The Mikvah Project. Amerikaanse die met een onderwatercamera de eeuwenoude joodse rituelen van spirituele reiniging fotografeerde. Vanaf 3 mei in Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl
Aken > Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de > Bücher verändern die Welt. Boekobjecten van de Berlijnse kunstenares Heike Lydia Grüss. van 24 april t/m 2 juni in de Stadsbibliothek, Couvenstrasse 15. Hasselt > De kleren van de keizer. Over kleding en illustraties in sprookjes, met echte kostuums en originele tekeningen. Van 20 november t/m 20 oktober. Lod. Lavki, tentoonstelling rond schrijvende priester-leraar en bezieler van de Limburgse scouts t/m 14 april in Literair Museum Hasselt. www.literairmuseum.be maastricht > Verhalencafé. Elke eerste donderdag van de maand van 14 tot 16 uur. Verhalen, gedichten en muziek. Ambyerstraat-noord 71 in Amby bij Eetcafé Jose. > Verboden Boeken. Jubileumtentoonstelling bij het 350 jarig bestaan van de Maastrichtse bibliotheek. Van 25 maart t/m 28 oktober. Ruben L. Oppenheimer. Overzichtstentoonstelling vand e Maastrichtse cartoonist. Van 30 juni t/m 21 oktober. | Knetter op Letters: van kalligrafie tot twitter. Van 1 september t/m 31 december in Centre Céramique. www.centreceramique.nl weert > Poëzie en Cultuur rond de molen. Presentatie van gedichten van Paul Sterk over tien molens in het Weerterland op 11 mei vanaf 20 uur in de Annamolen, Keenterstraat. www.molensinweert.nl
Muziek Aken > Marina Baranova speelt Schumann op de piano op 6 mei om 17 uur in het Altes Kurhaus. Tevens cd-presentatie ‘Die Leidenschaft des Robert Schumann’.
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
www.weltklassik.de > Mozart aan de Bospurus: De mythe van de Oriënt in het klassieke Wenen. Lezing door Hannelore Elsner en Sebstian Knauer. Op 11 mei om 20 uur in de Balzaal van het Alte Kurhaus. www.weltklassik.de aldeneik > Pergolesi’s La serva padrona en aria’s en duetten uit bekende opera’s. Door studenten lyrische kunst van het conservatorium Hasselt. Op 6 mei om 15.00 uur in de Sint Annakerk, Leugenbrugweg 3. buggenum > Pergolesi’s La serva padrona en aria’s en duetten uit bekende opera’s. Door studenten lyrische kunst van het conservatorium Hasselt. Op 13 mei tijdens de OpenPoortenDag, om 13.00, 14.30 en 16.30 uur in de Sint Aldegundiskerk, Dorpsstraat 38. elsloo > Conincx Pop. Popfestival met onder andere mede-oprichter Guru Josh op 30 juni aan de Maasoever. www.coninckpop.nl Hasselt > Pergolesi’s La serva padrona en aria’s en duetten uit bekende opera’s. Door studenten lyrische kunst van het conservatorium Hasselt. Op 3 mei om 20.00 uur in het conservatorium, Kunstlaan 12 heerlen > Mosae Zappa. Tweede editie met o.a. Corrie van Binsbergen, The Muze Jazz Orchestra plays Zappa en Peach Noise. Op 1 en 2 juni. > Compañía La Serrana - Ida y Vuelta. Bijzondere flamencovoorstelling. Op 10 mei om 20.00 uur. Carrie Clark & the Lonesome Lovers trio (USA). Eigenzinnige, folky singer/songwriter. Op 15 mei om 20.30 uur. Thijs Leuven en Lars Ickenroth - URIZEN, muziekproject met soundscapes en beelden. Op 25 mei om 20.30 uur in Cultuurhuis Heerlen. www.cultuurhuisheerlen.nl www.mosaezappa.com > Black Velcro. Nieuwe band van beeldend-kunstenaars. Op 16 mei om 17.00 uur in Schunck. http://listn.to/BlackVelcro hoensbroek > The Rudy Balliu Society Serenaders spelen op 26 mei vanaf 20.30 uur in Trefcenter Amicitia aan de Markt. www.oudestijljazzclub.nl Maastricht > Hexnut - Wrench, een duet tussen beeld en muziek. Op 5 mei om
20.30 uur in CNME, Drabbelstraat 7. Reserveren: www.theateraanhetvrijthof.nl > Muziek en lezingen in de 500 jaar oude laatgotische Cellebroederskapel (achter een monumentale poort aan de Brusselsestraat) tijdens twee open dagen op 9 juni (14.00 uur) en 17 juni (16.00 uur). http://listn.to/BlackVelcro > Schütz-Monteverdi consort o.l.v.Kees Kes met 1-,2- en 4-korige werken van Schütz en Gabrieli in zo origineel mogelijke bezetting. Op 13 mei om 16.00 uur in kerk St Pieter boven.
[email protected] > Black Velcro. Nieuwe band van beeldend-kunstenaars. Op 25 mei om 17.00 uur in de Jan van Eyck Academie. http://listn.to/BlackVelcro neerpelt > Dag van de oude muziek. Het thema is dit jaar Venezia. Op 1 juli in Domein Dommelhof. www.dagoudemuziek.be sittard > Schütz-Monteverdi consort o.l.v.Kees Kes met 1-,2- en 4-korige werken van Schütz en Gabrieli in zo origineel mogelijke bezetting. Op 11 mei om 20.30 uur in Sint Petruskerk.
[email protected] vaals > Emma Kirkby en Jacob Lindberg brengen in het kader van Cultuurzomer Heuvelland Engelse muziek uit de Renaissance op 16 juni vanaf 20.15 uur in De Kopermolen. www.dekopermolenvaals.nl > Pergolesi’s La serva padrona en aria’s en duetten uit bekende opera’s. Door studenten lyrische kunst van het conservatorium Hasselt. Op 14 juni om 20.30 uur in het Openluchttheater, Plenkertstraat 51A. > Hans Leenders, organist-titulaire van het historische Hilgers-orgel, speelt samen met sopraan Elke Janssens en het blokfluitensemble Lunet werk van Froberger, Purcell, J.S. Bach, Orlandus Lassus, Vivaldi en G.F. Häendel. Op 12 mei in De Kopermolen, von Clermontplein 11. www.dekopermolenvaals.nl venlo > Intro in Situ op de Floriade. In ‘De Fanfare en alles wat verandert’ ontmoeten componist Andrée Bonhomme en hiphopper Stef Moonen elkaar. Een muziekvoorstelling van (onder anderen) componist Anne Parlevliet en dichter Frans Budé. Op 16 en 17 juni op verschillende plaatsen op
42
de Floriade. www.floriade.nl voerendaal > Kunoconcerten. Langlopend festival met koorensembles en organisten uit de Euregio die concerteren in de Laurentiuskerk. Op 6 mei om 15 uur orgelconcert met Hans Leenders en Madrigalchor Aachen, Kamerkoor Canto Rinato olv Anton Kropivsek op 3/6 om 15 uur, 3/8 Candlelightconcert, 10/8 Ridderconcert met organist Rob Waltmans. www.ridderkuno.blogspot.com wittem > Christoph Pregardien en Moritz Eggert geven een liederenrecital met onder andere de Liederkreis van Robert Schumann op 4 juni om 20.15 uur in de Kloosterbibliotheek van Wittem. Kaarten:
[email protected]
Theater maastricht > Boven de stof. Theatermonoloog over de Nederlandse architect Hendrik Wijdeveld (1885-1987) door Peter Hendriks, regie Pieter van Terheijden met een tekst van Oscar Wijers. Op 7 mei bij Coffeelovers De Annex, Plein 1992. Aanmelden:
[email protected] > Midzomernachtsdroom van William Shakespeare, vertaling Dolf Verspoor, regie Sybrand van der Werf. Op 25, 26 (première), 27 en 31 mei, en op 2, 3, 7, 9 en 10 juni om 19.30 uur. Op 21 juni om 21.30 uur in Tuinen De Heerenhof, Veldstraat 12, Heer. www.heerenhof.nl > Simon Tanguy, Japan & Der die das. Twee dansvoorstellingen op één avond, 10 mei vanaf 20.30 uur. Kiki Jaski, Als je mij maar nooit vergeet. Verhalen aan de hand van levensliederen. Muziektheater in diverse verzorgingstehuizen en theaters van 23 mei t/m 2 juni. Bram Jansen, Kijken naar Julie. Het klassieke verhaal Freule Julie gegoten in de vorm van een natuurdocumentaire. Van 29 mei t/m 2 juni steeds vanaf 20.30 uur in Het Huis van Bourgondië. www. huisvanbourgondie.nl panningen > Jeroen Leenders en Joost Vandecasteele. Jonge, veelbelovende cabaretiers uit Nederland en Vlaanderen. Op 11 mei om 20.15 uur in Dok6. www.dok6.eu
Diversen Cadier en Keer > Uitgelicht. Dertien bijzondere objecten, van 24 februari t/m 6 mei in het Afrikacentrum, Rijksweg 15. www.afrikacentrum.com Heerlen > Cultuurbrouwerij. Debatpodium voor de Parkstedelijke cultuurscene, elke eerste maandag van de maand in De Nieuwe Nor. www.cultuurbrouwerij.nl > Romeins Zuid-Limburg - het hele verhaal. Permanente expositie over de vraag wat de komst van de Romeinen 2000 jaar geleden betekende voor de toenmalige bewoners. www.thermenmusuem.nl Maastricht > Week van de Amateurkunst. Week vol muziek, dans, cultuur van 1 t/m 10 juni op verschillende locaties in de stad. www.toutmaastricht.nl www.kunstactief.nl > Schuilen in Maastricht. Elke derde zondag in de maand. Museum Schuilen in Maastricht, Minister Goeman Borgesiusplantsoen. www.schuileninmaastricht.nl > Het staartje van het Krijt. De groeve Curfs in beeld. Van 11 maart t/m 13 mei. Wie wordt Watervlo? Waterbelevenis op Motorschip de Watervlo. Van 4 t/m 15 juni. Terug van weggeweest. Verdwenen Maastrichtse collecties even thuis. Van 1 juli t/m 4 november. CSI Mosasaurus. Van 13 december t/m 30 juni in het Natuurhistorisch Museum Maastricht. www.nhmmaastricht.nl > Muziek en lezingen in de 500 jaar oude laatgotische Cellebroederskapel (achter een monumentale poort aan de Brusselsestraat) tijdens twee open dagen op 9 juni (14.00 uur) en 17 juni (16.00 uur). > Letters bij de lunch - Richard Wagner en de literatuur. Lezing door Paul Westerneng. Op 3 mei. Frans Pollux: De waarheid van Ambiorix.
Op 6 mei. www.vanjagerstotinternetters.nl Noten bij de lunch. Studenten van het conservatorium verzorgen gratis toegankelijke lunchconcerten, op 10, 24 en 31 mei om 12.30 uur. Cultuurfrühschoppen
met Guido Wevers, artistiek directeur van Maastricht Culturele Hoofdstad 2018. Op 20 mei van 11.00 tot 13.00 uur. www.via2018.eu Ontwikkelingshulp werkt… maar hoe? Debat,
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
georganiseerd door Sphinx, o.l.v Felix Meurders (ov). op 23 mei vanaf 20.00 uur. Verboden boeken. Jubileumtentoonstelling, t/m 28 oktober. Ruben L. Oppenheimer
Politieke cartoons. Van 30 juni t/m 21 oktober in Centre Céramique. www.centreceramique.nl > Het Parcours. Opening cultureel seizoen Maastricht. Op 2 september vanaf 12 uur in de binnenstad. www.cultuurzomermaastricht.nl venray > Mindmap. Manifestatie over kunst en psychiatrie. Met zo’n vijftig internationale schrijvers en kunstenaars. Centraal thema is de menselijke geest. Van 25 mei tot medio oktober in Odapark, Anna-terrein, Servaashof en andere locaties. www.mindmapvenray.nl www.odapark.nl
43
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
44
www.zuiderlucht.eu
mei 2012
