z u i d e r l u c h t

3

cultureel maandblad | jaargang 2 | maart 2008

zuiderlucht

Maastricht loopt aan leiband Tefaf 5 Zesde Fotobiënnale Luik 7 De lustwarande van Ferdi 13 Het fundamentalisme van Dom van der Laan 14 The Nits aan de afwas 17

www.zuiderlucht.eu cultureel maandblad maart 2008


Inhoud

Jong! Mode met stip Stokstraat 28-32 6211 GD Maastricht T. 043.3216432 www.kikiniesten.nl

5 Maastricht aan leiband Tefaf 7 Fotobiënnale Luik 9 Soap rond Nederlandse Dansdagen 10 Sollen met Spinoza 13 De lustwarande van Ferdi 14 Het fundamentalisme van Dom van der Laan 17 The Nits aan de afwas 19 Dave de Leeuw in Station Zuiderlucht 20 Wieg-tot-wieg filosofie in Venlo 21 Valencia ontwaakt 23 Perron Poëzie: Anne van der Sligte 26 Agenda

En verder: 11 Siciliaanse Notities 15 Enkeltje Utopia 23 De verzamelaar 25 Inkijk: A State of Tense

Cover: Sophie Langohr, uit de serie ‘Les Camées’, te zien op de Fotobiënnale in Luik, zie ook pagina 7.

Toen vorig najaar Peter Fransman werd benoemd als nieuwe directeur van museum Het Domein in Sittard was er veel gemor in de wandelgangen. Van een stevige selectieprocedure was geen sprake geweest, de benoeming werd omschreven als “typisch Limburgs geritsel”. Onlangs werd bekend dat Wim Pijbes de nieuwe directeur wordt van het Rijksmuseum. Eerst maakte Pijbes deel uit van de sollicitatiecommissie, waarna hij na enig typisch Randstedelijk geritsel in het old boys network zelf naar voren werd geschoven. Ook om te lachen is de klucht rond de Nederlandse Dansdagen. In de zomer van 2007 gaf NDD-directeur Leontien Wiering te kennen dat het Maastrichtse evenement dit jaar Amsterdam zou verhuizen. Daar zou het kunnen expanderen en meer internationale uitstraling krijgen. Een half jaar later is duidelijk dat de hoofdstad geen euro over heeft voor de Dansdagen, die nu tóch in Maastricht blijven. Wierings dreigement dat ze zou opstappen als de verhuizing niet door zou gaan, heeft ze ingeslikt. Tja. Misschien moet het nieuwe, ‘onafhankelijke’ bestuur van de Dansdagen zich eens buigen over de vraag hoe zinvol het is om het NDD-kantoor in Amsterdam te handhaven. Ligt het niet voor de hand dat het verkast naar Maastricht, waar het evenement zich grotendeels afspeelt? De verhuislustige Wiering zal er een warm voorstander van zijn. In dit nummer verder aandacht voor het genoegen waarmee Maastricht aan de leiband loopt van kunstbeurs Tefaf, een resumé van het gesol met het gedachtegoed van de Verlichtingsdenker Spinoza, herinneringen aan Ferdi (Tajiri), een beschouwing over het fundamentalisme bij architect/monnik Dom van der Laan en een interview met Nits-zanger Henk Hofstede. In deze editie gaan we van start met Perron Poëzie, platform voor dichters. De première gaat naar de pas 18-jarige (!) Anne van der Sligte. Over jong gesproken. Deze maand bestaat Zuiderlucht één jaar. Te jong nog voor een echt feest, vinden we, maar uw felicitaties zijn welkom. Liever geen bloemen, dank u. Het mooiste cadeau dat u ons (en uzelf!) kunt geven, is begunstiger worden.

Prada, Prada Red Line, Miu Miu, Jil Sander, Marni, Dolce & Gabbana, Balenciaga, Etro, Orson + Bodil, Lanvin, Alaïa, Chloé, Viktor&Rolf, Burberry Prorsum, Dries van Noten, Bottega Veneta, Hogan, Sergio Rossi, Brunello Cucinelli, Tods

KUS_HEL_def

15-02-2008

16:52

Pagina 1

Wido Smeets hoofdredacteur [email protected]

Word begunstiger en krijg elke maand Zuiderlucht thuisbezorgd. Als welkomstgeschenk ontvangt u het boek ‘Enkeltje Utopia’ van Wido Smeets.


DE DANSZAAL

IN 2008 ZIJN DE OREN, OGEN ÉN VOETEN GESPITZT OP O.A. DANSWERK, VAN LIMBURGSE BODEM, DANSWEEK, KADEROPLEIDING ‘DANSSPETTERS’ WWW.HKLIMBURG.NL/DANS

WWW.HKLIMBURG.NL HET HUIS MET 1000 KAMERS.

Maastricht, Bassin, studie cultuurfabriek

ALL WORK NO PLAY MAKES JACK A DULL BOY

N Architecten Koningsplein 16 6224 EC Maastricht Nederland T +31 (0)43 408 18 27 F +31 (0)43 362 87 90 E [email protected]

edjm[hfXkh[Wk8(8


Maastricht loopt aan leiband Tefaf

De Italiaanse trompettist Enrico Rava speelt tijdens Jazz Masters Maastricht.

Tijdens de kunstbeurs Tefaf (van 7 tot en met 16 maart) ademt Maastricht kunst en cultuur uit al zijn poriën. Daarbij weegt de stad zorgvuldig af of het gebodene de goedkeuring van de Tefaf wegdraagt. “In principe steunen wij niets wat Tefaf niet wil.” door Duncan Liefferink

Z

warte en zilvergrijze limousines bepalen het straatbeeld, zorgvuldig gesoigneerde oudere echtparen speuren naar het betere restaurant, privéjets vliegen af en aan. Het is weer Tefaf-tijd. Maastricht heeft zich weggecijferd tot

decor voor ‘the world’s leading art and antiques fair’. De leiding van de kunstbeurs verwacht niet anders. “De stad draagt bij aan de Tefaf-beleving, vooral voor meerdaagse buitenlandse bezoekers”, zegt woordvoerster Titia Vellenga. En Maastricht spint er garen bij.

“De Tefaf genereert niet alleen inkomsten, maar zet Maastricht ook wereldwijd op de kaart”, klinkt het vanuit het stadhuis. “Het is een essentiële schakel in onze city marketing.” Van die afhankelijkheid is Tefaf zich zeer bewust. In 2010 loopt het huidige contract tussen de kunstbeurs en tentoonstellingscentrum MECC af. Een verlenging ligt voor de hand, maar de handtekeningen zijn nog niet gezet. En dus doet de stad alles wat in haar macht ligt om het Tefaf naar de zin te maken. Spin in het web van stedelijke activiteiten rondom de beurs is directeur Guido Wevers van het Theater aan het Vrijthof. Hij bundelde een aantal voorstellingen binnen en buiten de muren van het theater onder de noemer ‘Tijdens Tefaf’. Een rode draad hierin is het raakvlak tussen theater en beeldende kunst. Hoogtepunten zijn een optreden van Dansgroep Krisztina de Châtel en een voorstelling van beeldend kunstenaar en theatermaker Jan Fabre. De Franse straattheatergroep Royal de Luxe brengt La révolte des mannequins, een fantasierijk project met poppen in etalages her en der in binnenstad. Dergelijke opvoeringen van internationaal kaliber zijn uiteraard bedoeld om Tefafbezoekers de stad in te lokken. “Maar ze hoeven niet allemaal te komen”, lacht Wevers fijntjes. “En dat doen ze ook niet. Het gaat erom dat bezoekers het gevoel krijgen dat hier van alles gebeurt. In de praktijk is het festival er vooral voor de mensen die hier wonen. In de Tefaf-week staan de ogen en oren van de stad wijd open. Dat is voor ons hét moment om zo’n

signalement

programma te brengen.” Ook een deel van het Maastrichtse jazzfestival is onder de paraplu van ‘Tijdens Tefaf’ gebracht. Volgens organisator Jean Haesen van de Stichting Jazz Maastricht was het oorspronkelijke festival, dat tot vorig jaar in zijn geheel in oktober werd gehouden, zo groot geworden dat de verschillende onderdelen elkaar in de weg begonnen te zitten: “Tefaf was een goede aanleiding om de zaak te splitsen.” De meer gevestigde namen treden nu in de Tefafweek op, hoofdzakelijk in het Theater aan het Vrijthof. Het lossere Promenade Festival op diverse locaties in de stad blijft in de herfst plaatsvinden. Tefaf ziet het allemaal met grote tevredenheid aan. Via de Stichting Tefaf Maastricht Events, waarin de gemeente, de provincie, het Theater aan het Vrijthof en Chapeau Magazine zijn vertegenwoordigd, houdt de organisatie de vinger aan de pols. Minder gelukkig is Tefaf met concurrerende beurzen die in de schaduw van de mega-beurs een graantje proberen mee te pikken. Doorn in het oog is vooral ‘Sculpture Highlights’, een beurs met rond ongeveer twintig kunsthandelaren die nu voor de tweede keer in Theater La Bonbonnière wordt gehouden en zich volledig richt op beeldhouwkunst. ‘Wij zijn helemaal geen concurrentie!” zeggen initiatiefneemster Marij Amkreutz van Blue Elephant Oriental Art in Maastricht en organisatoren Gil en Christine Tuteleers uit Gent in koor. Amkreutz, die vroeger zelf een stand op Tefaf had: “Wij zijn een aanvulling, want de Tefaf besteedt steeds minder aan-

dacht aan sculptuur. Wij zijn een gespecialiseerde satellietbeurs met dezelfde kwaliteitscriteria en dezelfde selectieprocedures als de Tefaf.” “De beeldenbeurs in de Bonbonnière is voor ons niet relevant en ik ga er niets over zeggen”, reageert Titia Vellenga namens Tefaf. “De kwaliteit ligt ver onder die van ons. Alle beurzen werken met selectieprocedures. De onze zijn in vergelijking met andere grote internationale beurzen zeer streng. Bovendien is Maastricht te klein voor evenementen naast Tefaf. Dat legt te veel druk op de beperkte accommodatie.” De gemeente zit evenmin te wachten op initiatieven naast de Tefaf. “In principe steunen wij niets wat de Tefaf niet wil”, zegt woordvoerder Lei Meisen namens cultuurwethouder Jean Jacobs (PvdA). “Maar een beurs als Sculpture Highlights kunnen wij niet tegenhouden. Iedereen mag de Bonbonnière huren.” Niettemin toont Gil Tuteleers van ‘Sculpture Highlights’ zich content met de medewerking van de gemeente. “Dat verbaast mij”, zegt Lei Meisen. “Kennelijk willen ze niet veel”. De houdgreep waarin Tefaf de stad Maastricht heeft gevangen is wat in managersproza een win-win situatie heet: beide partijen worden er beter van. Ook voor de langere termijn is contractverlenging belangrijk voor de stad. Tefaf is immers een belangrijke troef bij een mogelijke kandidaatstelling als Culturele Hoofdstad van Europa in 2018. Een extra reden voor Maastricht om Tefaf te vriend te houden. Tijdens Tefaf 7 t/m 16 maart, diverse locaties Maastricht.


Galerie new Untitled Eigentijdse schilderkunst, fotografie en sculpturen Bolwaterstraat 30 Venlo

www.galerienewuntitled.nl

Karin Bos en Elke Lutgerink Opening 16 maart om 16.00 uur De opening zal worden opgeluisterd door violiste Martine Weijers.

galerie dis Galerie DIS Tafelstraat 28 6211 JD Maastricht tel 043 325 91 17 Geopend: Do t/m Za van 13h - 17h en op afspraak

www.galeriedis.nl Bernard Heesen

T/m 30 MAART

galerie prinsenhoek Ringweg 7 6141 LM Limbricht tel. 0464 518 459 of 06 55 183 747 Do 14h tot 21h en Zo 13h tot 17h. www.galerieprinsenhoek.nl STOCKEXPOSITIE met Karel Appel, Bram Bogart, Brands, Zangs, Jef Diederen, Armando, Anton Heijboer. t/m 16/3

museum Land van Valkenburg Grotestraat Centrum 31 6301 CW Valkenburg aan de Geul tel. 043 601 63 94 Geopend: di t/m vr 10-17u, za en zo 13-17u. [email protected] www.museumlandvanvalkenburg.nl

galerie zeemeermin Wij nodigen uit voor de expositie

SALON MERGELLAND 2 MRT t/m 20 APR CHARLES EYCK 1948 2 MRT t/m 7 SEP

“VERSTILDE SCHOONHEID” Stillevens in olieverf door HUB POLLEN Vanaf 16 maart 2008 Galerie de Zeemeermin, Theo Doesborgh Nabben 13, Steyl Open zondagmiddag en na afspraak telefoon 077 3732165

kunsthandel primavera-art 24/02 - 06/04/2008 Tinka Pittoors (B) Léopoldine Roux (Fr)

Aa

state of tense

Theo Schroijen Sphinxlunet 101E 6221 JK Maastricht Geopend: op afspraak tel. 06 10625212 [email protected] Jacques Huinck | schilder met humor

Primavera-Art

Galerie De Stijl Mijnwerkerslaan 42 3550 Heusden-Zolder + 32 (0)473 55 20 22 [email protected] www.galeriedestijl.be


Fotobiënnale Luik gaat over de hele wereld Op de Fotobiënnale in Luik tonen bijna vijftig hedendaagse fotografen hun kijk op de wereld. Een goede gelegenheid om stil te staan bij het aanzien van die wereld – en bij de stand van zaken in de fotografie.

Joël Tettamanti, from the s-. Te zien op de Fotobiënnale Luik .

door Duncan Liefferink

T

erritoria. Dat is het thema van de Zesde Internationale Biënnale van Fotografie en Beeldende Kunsten in Luik. Het is een brede paraplu waar heel veel onder past. Vijf deeltentoonstellingen op verschillende locaties in de stad, ieder voor zich al van volwassen omvang, belichten verschillende aspecten van het thema. Jonge en gevestigde fotografen uit alle windstreken geven hun kijk op de mens in zijn dagelijkse omgeving, op de stad en ommelanden en op de grote wereld van oorlog en machtspolitiek. Hoe breed de paraplu ook is, het valt niet mee iedereen eronder te houden, maar er is veel moois te zien in Luik.

De grootste vergaarbak is het onderdeel Mentaal Territorium in het Musée d’Art Moderne et d’Art Contemporain (MAMAC). Het deelthema is vooral opgevat als de verhouding van de mens tot zijn directe omgeving: de medemens, maar ook de fysieke omgeving. Dit geeft aanleiding tot zeer uiteenlopende beelden: van de liefkozende ouden-van-dagen van Marrie Bot tot de desolate landschappen van Bruno Santos en van jongeren in de binnenstadsjungle van Mathias Nouel tot de branding van Thierry Kuntzel. Die branding is één van de weinige videowerken op de tentoonstelling en bovendien interactief: als je het reusachtige scherm nadert, vertraagt de golfslag en valt tenslotte helemaal stil. Of anders gezegd: als je beter wilt kijken, als je de beweging

probeert te vangen, stolt die als vanzelf tot een plaatje. Het is een overrompelend effect dat veel zegt over de relatie tussen de werkelijkheid en het beeld dat wij ons daarvan vormen. Series zijn de norm op deze tentoonstelling, losstaande foto’s de uitzondering. Niet al het werk is bestand tegen deze conventie in de hedendaagse fotografie. Vaak draait het uit op een simpele herhaling van zetten. Slechts hier en daar is het geheel meer dan de som der delen. Een serie van Mireille Loup, getiteld Nocturnes ou les garçons perdus, is haast een stripverhaal. Het zijn beelden van twee jongetjes op avontuur in een onbestemd, nachtelijk Amsterdam. Ze lijken een geheim te koesteren, ze halen halsbrekende toeren uit op relingen, de één waakt als de

ander slaapt. Een sprookje? Droom van de kinderen? Nachtmerrie van de ouders? Meer dan de meeste van haar collega’s weet Loup de zichtbare omgeving achter zich te laten en door te dringen in de mentale binnenwereld. Bij de deeltentoonstelling Territorium in Verandering in het Musée d’Art Wallon in het centrum van de stad gaat het om de invloed van de mens op het landschap. Er is de enigszins sleets rakende voorkeur voor de rafelranden van de stad, de verlaten industrieterreinen, het niemandsland van de beschaving, maar dat is zeker niet het enige. De gemeenschappelijke noemer is eerder het zoeken naar patronen in de manier waarop de mens zijn omgeving koloniseert. Ook hierbij is de serie het geijkte middel. Bij sommigen gaat dit van dik hout, bijvoorbeeld in de lange reeks steriele nieuwbouwwoningen achter strakke heggetjes van Xavier Delory. Voor wie het nog niet begrepen had, zijn alle ramen in de huizen dichtgefotoshopt. Een stuk subtieler is het werk van Joël Tettamanti. Hij legde een nederzetting in Groenland, een nieuwbouwproject in de bergen van Lesotho en een camping tussen de pijnbomen aan de Middellandse Zee vast. Ieder voor zich prachtige, monumentale foto’s, maar opeens zie je dat ze alle drie dezelfde soort halfgeordende structuur vertonen, neergedwarrelde hutjes in een landschap dat ongenaakbaar zichzelf blijft. Politiek Territorium, in de voormalige kerk Saint-Antoine, blijkt unaniem te worden geïnterpreteerd in termen van grenzen en oorlog. Vergaderzalen of werkbezoeken zijn hier niet

te verwachten. Dit was voor mij het meest teleurstellende onderdeel van de manifestatie. Veel van het werk is ofwel direct registrerend, een soort verzelfstandigde persfotografie, ofwel dramatisch en dik opgelegd. Alle getoonde ellende ten spijt, is het resultaat zelden spannend. Het duo Yann Mingard en Alban Kakulya springt er uit, met kale beelden van het eenvormige bestaan van grenswachters in Oost-Europa. De serie benadrukt treffend dat grenzen uiteindelijk niets meer zijn dan menselijke constructies. Alsof dit alles nog niet genoeg is, omvat de biënnale ook een prachtige presentatie van historisch beeldmateriaal uit Portugal (eveneens in het Musée de l’Art Wallon) en een project waarin amateurs met behulp van een simpele camera obscura hun omgeving – en daarmee, volgens de organisatoren, hun identiteit – hebben vastgelegd (voormalige kerk Saint-André). Of we na een bezoek aan de Luikse Biënnale nu echt wijzer zijn geworden over het begrip territoria is de vraag. Maar misschien wel over de hedendaagse fotografie: bijvoorbeeld dat het in dit medium, hoe mooi de platen op zich ook zijn, moeilijk blijft om net even achter de zichtbare werkelijkheid te kijken. En dat is toch wat we willen als we de krant neerleggen om kunst te gaan zien.

Territoires, 6ème Biennale Internationale de la Photographie et des Arts Visuels de Liège. Tot 30 maart in het Musée d’Art Moderne et d’Art Contemporain (MAMAC) en andere locaties in de stad. Zie www.biennalephotoliege.be.


www.ixad.nl

City as motor, culture as fuel

14 • 15 • 16 maart 2008

Symposium 'Fuel 2008': International guests provide input to stimulate Maastricht to reach for the title: European Capital of Culture 2018.

The Yellowjackets • Toots Thielemans • Diane Schuur David Linx & Fay Claassen • Enrico Rava Rosenberg in Reunion • DJ Maestro and many others

March 10th 2008 14.00-17.00 Theater aan het Vrijthof, Maastricht

Luba Kuzovnikova,

artistic director Pikene på Broen (Barents Spektakel) Kirkenes, Norway

Jeroen Everaert

, CEO/ curator Mothership,

Rotterdam, The Netherlands

Peter Troxler Dominik Riedo

, member of www.ps-culture.net with , Minister of Culture, Switzerland

more information: www.studio-kernland.com tickets € 15.00. Please register: [email protected]

Internationaal festival met wereldtopartiesten en creatieve vernieuwers • Intieme ambiance in het Theater aan het Vrijthof • Tijdens Tefaf, ’s werelds belangijkste kunstbeurs, in Nederlands meest bourgondische stad Tickets: www.uitbaliemaastricht.nl of 043 - 350 55 55 Info: www.jazzmaastricht.com ADV_zuiderlucht.indd 1

N A D

J

A N A

De Glazen Kast presenteert

L

L

T

E N &

werk van Nadja Nallsten en

J

Ü R G E N R

S

C H

22-02-2008 16:00:41

een tentoonstelling rond het Jurgen Reichert. In deze expositie zullen de naieve schilderijen van deze deense kunstenares worden

E

I

E

R

T

I

N D E G

L

A

de duitse lichtontwerper.

Z

E N K A S

T

2 maart van 13.30 tot 19.00 u.

afgewisseld met de botanische lichtobjecten van Open: zaterdag 1 en zondag Andere dagen op afspraak.

Tevens exposeert De Glazen Kast haar collectie vintage juwelen, horloges en objecten tijdens een show in de Piramide in Gulpen. Open: woensdag 5 maart t/m zondag 16 maart van 12.00 tot 19.00 u. De Piramide Landsraderweg 7 Gulpen N278 halverwege Maastricht / Vaals Herenstraat 25 B 3621 Oud-Rekem T +32 (0)89 767 797 www.deglazenkast.com


De klucht van de Nederlandse Dansdagen Ken je die van de Nederlandse Dansdagen? Ze gingen niet! Sterker nog: in plaats van te verhuizen naar Amsterdam blijven ze in Maastricht. Om verder uit te breiden... door Francine van der Wiel

“H

et is een inschattingsfout van de directie geweest. Dat is wel één van mijn conclusies, ja”, zegt een tevreden Guido Wevers. De directeur van Theater aan het Vrijthof, mede-organisator én bestuurslid van de Nederlandse Dansdagen (NDD), is blij dat het jaarlijkse feestje van de Nederlandse danswereld in Maastricht blijft en niet zal verworden tot “de zoveelste rimpeling” in de Amsterdamse cultuurvijver. Wevers was van meet af aan tegen de verhuisplannen van de organisatie. “Binnen het bestuur is het debat pittig gevoerd. Dat is goed: op die manier word je gedwongen opnieuw je standpunt te bepalen. Ik ben er steeds van overtuigd geweest dat onze argumenten pro-Maastricht uiteindelijk zouden overwinnen.” In oktober klonk hij nog behoorlijk bezorgd, en kwáád, toen NDD-directeur Leontien Wiering de verhuisplannen mediabreed aankondigde. In Maastricht was het festival volgens Wiering aan het eind van zijn Latijn; Amsterdam zou met haar uitgebreide infrastructuur betere mogelijkheden bieden en meer internationale uitstraling hebben. Tijdens de Dansdagen bleken stad, provincie én het grootste deel van de Nederlandse danswereld – inclusief brancheorganisatie DOD – het hier hartgrondig mee oneens. Opvallend was dat Wiering kort voordien tegenover Zuiderlucht had gezegd dat weliswaar was overwogen naar een andere stad te vertrekken (lees: er was een subsidieaanvraag naar de Kunstraad van Amsterdam gestuurd) maar men toch voor Maastricht had gekozen. Een directeur die met twee tongen sprak, dat zette extra kwaad bloed. Vorige maand meldde Wiering in een persbericht dat verhuizing van het festival naar Amsterdam weliswaar was

Opvoering in het toen nog in aanbouw zijnde complex Piazza Céramique in Maastricht tijdens de Nederlandse Dansdagen in 2006. foto Vesteda/ Philip Driessen

onderzocht, maar dat “na uitgebreid overleg is besloten dat de huidige locatie Maastricht ook de komende periode een goede basis biedt voor het festival.’ De uitbreiding van het aantal speelplekken met onder andere Cultuurhuis AINSI (in een voormalige hal van cementfabriek ENCI) en in de toekomst wellicht de verbouwde Sphinx-Timmerfabriek speelt hierbij een belangrijke rol. De Maastrichtse wethouder Jean Jacobs noemt als factoren die tot een “hernieuwde keuze voor Maastricht” hebben geleid het besloten karakter van de stad (“ideaal voor kruisbestuiving en onderlinge uitwisseling”), nieuwe initiatieven in de regio (de Limburgse Dansweek, Station Zuid) en het choreografieconcours dat sinds 2007 wordt georganiseerd. Dat klinkt redelijk, maar die feiten lagen er al. Het is ook zeker niet zo, zegt Jacobs’ woordvoerder Lei Meisen, dat de NDD

ooit een ‘nee’ van de zuidelijke overheden hebben gehoord met betrekking tot de groeiplannen. “Zij wilden gewoon naar Amsterdam en hebben daar een plan ingediend. Mijn inschatting is dat Ton Rombouts, burgemeester van Den Bosch, bij zijn aantreden als bestuursvoorzitter van de Dansdagen heeft gedacht: is die verhuizing wel verstandig? Hij heeft in elk geval meteen alle partners geconsulteerd.” Meisens visie wordt bevestigd door Sophie Lambo, voorzitter van het DOD. “Rombouts is zich rotgeschrokken. Dát had zijn voorganger Geert Dales wel even mogen vertellen! Bij die gesprekken in Den Bosch is ook cultuurwethouder Carolien Gehrels van Amsterdam aangeschoven. Zij kon natuurlijk niet expliciet zeggen dat de Dansdagen het konden vergeten, maar heeft wel aangegeven de kansen niet erg groot te achten, met name vanuit financieel

oogpunt.” De rol van het DOD is overigens een merkwaardige: de brancheorganisatie heeft twee afgevaardigden in het bestuur van de Dansdagen en was dus officieel op de hoogte van de verhuisplannen. Maar in de praktijk wist men van niets. Eén van de afgevaardigden stond al een half jaar op non-actief en Wouter Overgaauw van Danswerkplaats Amsterdam (DWA) heeft ofwel zitten slapen, ofwel de belangen van zijn Danswerkplaats vóór die van het DOD laten gaan. Een schoonheidsprijs verdient een en ander niet, geeft Lambo toe, maar “de organisatie had moeten inzien dat zo’n besluit niet alleen door het bestuur kan worden genomen. Zoiets overleg je met de leden van het DOD. Die vormen tenslotte het hart van de Dansdagen. Leontien Wiering heeft een en ander echter tijdens een ledenvergadering

als mededeling gebracht. Het besluit was al genomen.” Wiering, vorig jaar nog bevlogen ambassadrice van Amsterdam als thuisbasis van de Dansdagen, zegt nu dat bij haar sprake was van “voortschrijdend inzicht”. Zei ze in september te zullen opstappen bij een afwijzing van de verhuisplannen, daar lijkt nu geen sprake meer van. “Mijn ambities om te groeien, kunnen nu ook in Maastricht gerealiseerd worden.” Dus vrolijk verder, alsof er niets is gebeurd? Nee, zo is het nou ook weer niet. Lambo: “Het is de bedoeling dat de Nederlandse Dansdagen een onafhankelijk bestuur krijgen. Door deze toestand is gebleken dat de huidige samenstelling, met vertegenwoordigers van belanghebbende partijen, niet werkt. Daarin moet verandering komen, anders staan we straks weer tegenover elkaar. En dat willen we natuurlijk niet.”


Sollen met Spinoza

illustratie www.pifoto.eu

In Amsterdam Wereldboekenstad 2008 speelt het gedachtegoed van de 17e eeuwse filosoof Spinoza een prominente rol. De erfenis van deze eerste radicale denker van de Verlichting is in de loop der jaren opgeëist door atheïsten en christenen, door mystici en rationalisten, door liberalen en communisten. Laat 2008 het jaar zijn dat het gesol met Spinoza ophoudt, betoogt Cyrille Offermans. door Cyrille Offermans

A

msterdam is door de UNESCO uitgeroepen tot Wereldboekenstad 2008. Een jaar lang mag de hoofdstad zich het centrum van de boekencultuur noemen. De voorbereidingen zijn in volle gang, op 21 april zal de mani-

festatie worden ingewijd met een internationaal symposium over het auteursrecht. Dat is in elk geval een actueel thema: in menig niet-westers land, in China bijvoorbeeld, wordt dat recht met voeten getreden, en ook in eigen omgeving staat het door het expanderende internet onder druk. Maar of de Amsterdamse manifestatie

10

in China een schuldbewuste schokreactie zal veroorzaken, is vooralsnog twijfelachtig. Misschien is de naam World Book Capital ook wel een tikje hoog van de toren. Herinneren wij ons iets van eerdere wereldboekensteden als Madrid, Alexandrië en New Delhi? Of, dichter bij huis en nog maar kort geleden, van Antwerpen,

dat zijn briefpapier in 2004 met die trotse titel mocht laten bedrukken? Het klinkt mooi, wereldboekenstad, maar de rest van de wereld merkt er weinig van. Wat niet wegneemt dat er in Amsterdam interessante tentoonstellingen en boeiende symposia verwacht mogen worden. En het moet gezegd: met het oog op de pr beschikt de stad over een aantal uithangborden van jewelste: Spinoza, Anne Frank en Annie M.G. Schmidt. De eerste voor de intelligentsia, de tweede voor het buitenland, de derde voor de modale Nederlander; zo’n sterk trio had Antwerpen niet in de aanbieding. Van of over Anne Frank en An-

nie Schmidt mag niets nieuws meer worden verwacht, beide dames zijn tot op de laatste letter uitgeperst. Met Spinoza ligt dat anders. Decennialang hebben we hem bij wijze van spreken geen blik waardig gekeurd, totdat we een paar jaar geleden door de grote Engelse historicus Jonathan Israel uit onze lethargie werden gewekt. Spinoza, leerden we van Israel, was niet zomaar een grote, dwarsliggende filosoof uit de zeventiende eeuw – dat konden we ons ook nog wel uit de geschiedenisles herinneren – Spinoza was de eerste radicale denker van de Verlichting, bij hem begon de moderne beschaving. Dat betekende voor ons, onverschillige Nederlanders: werk aan de winkel. En speciaal voor Amsterdam: een late maar noodzakelijke poging tot eerherstel. Amsterdam was, zeker tot en met de eerste helft van de zeventiende eeuw, wereldhoofdstad van de tolerantie. Baruch de Spinoza werd er in 1632 geboren als zoon van Portugees-joodse vluchtelingen. Zijn geboortehuis lag vlakbij de Amstel, in de buurt van waar nu het stadhuis en de Stopera liggen en waar eeuwenlang de jodenbuurt lag. Na de oorlog, toen het grootste deel van de Nederlandse joden bleek te zijn vermoord, zijn ook de nagenoeg laatste resten van deze vitale volksbuurt gesloopt. Spinoza heeft daar tot zijn achtentwintigste gewoond, toen werd hij uit de stad verbannen. De reden voor die verbanning is altijd schimmig geweest. Tot voor kort werd aangenomen dat het met zijn subversieve, godloochenende ideeën te maken moest hebben. In een recente publicatie van het Spinozahuis wordt dat tegengesproken. De verbanning zou met een erfeniskwestie, met een financiële schuld van zijn vader, te maken hebben gehad. De filosoof zou, in strijd met het joodse recht, hebben geweigerd die schuld


S i c i l i aa n s e notities

Het Spinozahuis in Rijnsburg. foto Vereniging Spinozahuis

”We bewijzen Spinoza de meeste eer door hem niet onmiddellijk voor een eigentijdse kar te spannen.” over te nemen. Dat is niet de enige duistere plek in Spinoza’s biografie. Er is, op de keper beschouwd, maar bitter weinig bekend over zijn leven. Weliswaar zijn er kort na zijn dood twee biografieën over hem verschenen, maar die spreken elkaar op cruciale punten tegen. Dat is voor latere biografen ook wel prettig, zo blijft er ruimte voor nieuwe visies en speculaties. Maar het kan er ook toe leiden dat oncontroleerbare of allang weerlegde maar graag gehoorde fantasieën een eigen leven gaan leiden. Dat geldt bijvoorbeeld voor het beeld van Spinoza als kluizenaar, dat we vooral aan een negentiende-eeuwse Duitse Schwärmer te danken hebben. Uit getuigenissen van tijdgenoten valt het beeld te reconstrueren van een vriendelijke, ruimhartige, discrete en rustige man. Wereldvreemd en verstoken van sociale contacten was hij zeker niet, Spinoza correspondeerde met geleerde tijdgenoten en discussieerde met leerlingen en vrienden in zijn achtereenvolgende woningen in Amsterdam, Rijnsburg, Voorburg en Den Haag. Zoveel verhalen als er over zijn leven bestaan, zoveel interpretaties zijn er van zijn werk. Spinoza, zo blijkt, kan zo ongeveer voor elke levensbeschouwelijke kar worden gespannen. Jonathan Israel ziet hem, ongetwijfeld op goede gronden, als Verlichtingsfilosoof, maar eerder werd zijn erfenis opgeëist door atheïsten en christenen, door mystici en rationalisten, door liberalen en communisten. Voor Herman Gorter, dichter, classicus en vertaler van de in het Latijn geschreven Ethica, was Spinoza de opstap naar een holistisch soort marxisme. Ook Theun de Vries, die Spinoza als “beeldenstormer en wereldbouwer” vereeuwigde, zag hem als communist avant la lettre. Maar in het kamp van de aartsvijand was er in de late jaren dertig een filosoof, J.H.

Carp geheten, die meende dat de NSB tot een ware volksgemeenschap op spinozistische grondslag zou leiden. Nu Spinoza door de organisatoren van Amsterdam Wereldboekenstad op het schild wordt gehesen, lijkt de strijd om zijn geestelijke erfenis in een nieuwe fase te zijn beland. De Amsterdamse PvdA-wethouder voor kunst en cultuur heeft het sans gêne over “een sociaaldemocratische Spinoza’” en zelfs over “een mooi rolmodel, een allochtoon van de tweede generatie”. Lijnrecht daartegenover staan de islambashers die in Spinoza de radicale atheïst zien die van hoofddoekjes of boerka’s vast niets zou moeten hebben. Ook de toeristenindustrie kan aan Spinoza verdienen; nu het Spinozahuis in Rijnsburg wordt gerestaureerd, kan het als bedevaartsoord geld in het laatje brengen. Of deze onverwachte wedergeboorte van de filosoof ook tot massale aandacht voor zijn werk zal leiden, mag worden betwijfeld. Dat werk – ik formuleer het cru – is namelijk in hoge mate onleesbaar. Het eist nauwgezette bestudering en biedt een ideaal slagveld voor polemiserende geleerden, maar leesbaar, in de zin waarin bijvoorbeeld Erasmus en Machiavelli nog altijd leesbaar zijn, is Spinoza niet. Dat heeft met de wiskundige opzet van zijn werk te maken. Spinoza redeneert in rationalistische stijl, more geometrico, volgens de mathematische methode. Het kort na zijn plotselinge dood in 1677 gepubliceerde hoofdwerk waarin al het andere werk uitmondt, de Ethica, is een hoogst abstract boek, het bestaat uit louter definities, axioma’s en stellingen, gevolgd door bewijzen, andere bewijzen, bijkomende stellingen of commentaar. Dat vraagt om stugge doorzetters, niet om lezers. Toch kan over Spinoza’s filosofische belang één ding met zekerheid worden gezegd.

11

Aangezien God bij hem volledig is opgelost in de natuur, is er geen plaats meer voor een persoonlijke God, dus ook niet voor een God als schepper en rechter, niet voor een geopenbaarde waarheid en niet voor doctrinaire schriftgeleerden gespitst op afwijkende lezingen. De bijbel is bijgevolg literatuur, geen wetboek van strafrecht. Als Spinoza’s werk een oproep bevat, dan niet tot onderdanigheid en gehoorzaamheid, maar tot redelijkheid en wijsheid, tot terughoudendheid en tolerantie. In een van zijn meest leesbare, en daarom ook vaakst geciteerde passages, prijst hij Amsterdam vanwege haar vrijheidszin. Het gaat om het slothoofdstuk van de in 1670 anoniem gepubliceerde Tractatus theologico-politicus, dat hij schreef ter verdediging van de vrijheid van meningsuiting toen die als gevolg van kritieke politieke omstandigheden en onder druk van fanatieke predikanten in gevaar kwam. “In deze bloeiende en bevoorrechte stadstaat leven immers mensen uit alle volken en met alle mogelijke geloofsovertuigingen eendrachtig samen. Voor het overige bekommert men zich niet om het geloof of de sekte, omdat ze in de rechtszaal niet van belang zijn. Geen geloofsovertuiging wordt zo verafschuwd dat de aanhangers ervan niet door de magistraat worden geholpen en beschermd, mits zij niemand schade toebrengen, ieder het zijne geven en fatsoenlijk leven.” Die zinnen zijn niet more geometrico, misschien ook wel daarom voor geen tweeërlei uitleg vatbaar. Ze maken duidelijk hoe beschamend het politieke gesol met Spinoza is. Eer bewijzen we de filosoof alleen door hem niet onmiddellijk voor een eigentijdse kar te spannen. www.amsterdamwereldboekenstad.nl

Wim Wenders

D

e nieuwe film van Wim Wenders gaat The Palermo Shooting heten. Palermo en schieten, dat gaat dan natuurlijk over de maffia. Nee dus. Hoe ik dat weet? Omdat Wenders het mij zelf heeft verteld. We kennen elkaar nog van de tijd dat ik in Heidelberg en hij in Freiburg studeerde en we korte tijd samen in de redactie van het Duitse filmtijdschrift Filmkritik zaten. The Palermo Shooting gaat over een Düsseldorfse fotograaf die zijn succesvolle leventje ineens niet meer ziet zitten en een nieuw leven en een nieuwe liefde in Palermo vindt. Verleden jaar zomer was Wenders op Sicilië om het project toe te lichten. En passant vertelde hij waarom hij Amerika na zestien jaar de rug heeft toegekeerd. “Omdat ik die leegte van Hollywood zat was. Ik denk dat Amerika ons economisch, politiek en cultureel niks meer te bieden heeft. Volgens mij worden de rollen omgedraaid en gaat Europa Amerika de les lezen.” En zijn keuze voor Palermo? Hij had Die Italienische Reise van Goethe weer eens gelezen met die prachtige constatering dat wie Sicilië niet heeft gezien, Italië nooit zal leren kennen (vrij vertaald). En verder liggen hier voor hem de locaties voor het oprapen. Palermo is een stad met veel bekende mooie en nog meer onbekende duistere plekken. Die combinatie van schoonheid en duisternis wil Wenders dan ook een belangrijke rol in The Palermo Shooting geven. Het Siciliaanse licht is een ander argument om hier te komen filmen. Of het nou lente, zomer, herfst of winter is, Sicilië heeft altijd weergaloos licht voor een filmer. De opnamen in Palermo zijn gemaakt in oktober/november van 2007 en dat was sinds lang weer eens een koude en soms ook wat sombere periode op Sicilië. Ik ben benieuwd hoe hij onder die omstandigheden met het licht is omgegaan. Maar er was nog een andere reden om behalve in zijn geboortestad Düsseldorf ook in Palermo te komen filmen: de centen. Wenders kreeg van een aantal overheden een behoorlijke subsidie (het eilandbestuur, de provincie Palermo en de stad Palermo). Sicilië heeft namelijk grootse plannen met de filmindustrie. Zo wil de stad Siracusa een grote filmstudio opzetten, zodat niet alleen buiten maar ook binnen gefilmd kan worden. Die studio moet de legendarische filmstad Cinecittà in Rome naar de kroon steken. En dat wil wat zeggen, want Cinecittà is een van de grootste filmen televisiestudio’s van de wereld. Bijna alle grote Italiaanse regisseurs van het einde van de vorige eeuw hebben er hele films opgenomen, van De Sica en Rossellini tot Visconti en Fellini. Daarnaast is de studio vooral bekend geworden door de opnamen van Amerikaanse spektakelfilms als Ben Hur en Quo Vadis. Binnen- en buitenlandse filmers komen er genoeg naar Sicilië. Elk dorp en elke stad is wel eens decor van een op locatie opgenomen film geweest. Maar of die studio in Siracusa er komt? Ik durf er bijna mijn hele kapitaal onder te verwedden, dat dat niet zo zal zijn en dat het de zoveelste luchtbel is die doorgeprikt gaat worden. Het zou me zelfs niets verbazen als Wim Wenders de toegezegde subsidiegelden voor The Palermo Shooting uiteindelijk toch ergens anders vandaan moet zien te halen. Dat is het fascinerende van Sicilië: fantasie genoeg, maar daadkracht en geld? PIETER BEEK


,

g

#POOFGBOUFONVTFVN .BBTUSJDIU 5BM35IF4VN 'PDVTSPOEMFJEJOH[POEBHNBBSU EPPS"MFYBOEFSWBO(SFWFOTUFJO PNVVS XXXCPOOFGBOUFOOM

la bonbonnière 7 -16 March 2008

7 - 16 March 2008 La bonbonnière

The Old Theatre near the O.L.V.-plein

Daily from 11am to 9pm Sunday 16 March till 6pm Thursday 13 March: Ladies’ day, free entrance for the ladies www.sculpturehighlights.com

12


Ferdi in haar zelfgemaakte lustwarande Op 2 februari 1969 verongelukte de 41-jarige kunstenares Ferdina Jansen, ook bekend als Ferdi Tajiri, in haar bad op kasteel Scheres in Baarlo. Bijna veertig jaar later presenteren echtgenoot Shinkichi Tajiri en hun dochters Ryu en Giotta twee boeken en een tentoonstelling over haar. Wie was deze vrijmoedige vrouw die zelfs de zon haar wil oplegde? door Emile Hollman

N

a de dood van zijn vrouw plaatste Shinkichi Tajiri een bronzen beeld met vier van zijn beroemde knopen op haar graf. Het moest de verbondenheid van zijn gezin symboliseren. Eenmaal geplaatst, realiseerde Tajiri zich dat het beeld nauwelijks iets meedeelde over de begravene. Hij riep vrienden en relaties op om Ferdi in woord of beeld te gedenken. Van de bijdragen die uit de hele wereld kwamen, drukte hij een jaar na haar dood een boek in een oplage van 500 exemplaren. Materiaal te over, want niet alleen Shinkichi had Ferdi gefotografeerd. Fameuze Nederlandse fotografen en filmmakers als Ed van der Elsken, Bram Wisman, Ata Kandó, Eddy Posthuma de Boer, Frans Zwartjes en Violette Cornelius hadden oog gehad op deze bijzondere vrouw. Karel Appel schilderde een imponerend portret, Jaap Mooy tekende voor haar, Lucebert dichtte voor haar. Hugo Claus blikte als volgt op haar terug: In het Parijs dat ik nu haat in wijde kamers die blaakten in 1955 was je een canzone, boulevard Saribaldi - wij hadden honger toen je droeg je borsten bloot die zomer Je lippen: smalend naar alle anderen. Toen het boek verscheen, was het verdriet nog niet opgedroogd. En niemand kon Ferdi’s plaats in de kunstgeschiedenis inschatten. Haar dochters Giot-

ta en Ryu, destijds 11 en 9 jaar oud, verkochten in 2004 Ferdi’s meest bekende werk, de DamselDragonfly (een enorm pluchen beest dat het midden houdt tussen een draak, een vlieg en een spin) aan het Bonnefantenmuseum in Maastricht. De opbrengst reserveerden ze voor een nieuw boek om duidelijk te maken dat het leven van Ferdi niet ophield in 1969. Giotta: “Nee, niet alleen een eerbetoon, we wilden vooral haar relevantie als kunstenaar laten onderzoeken.” Dat boek is er nu, mét een aangename verrassing: een facsimile van Tajiri’s boek uit 1970 als bonus. Wie was Ferdi? Wie was deze vrijmoedige, kortgeknipte vrouw die volgens haar vriendin Sylvia Nicolas (die in het boek een prachtige herinnering schreef) zelfs de zon haar wil oplegde? De vrouw die haar verloofde in Londen niet eens de bons gaf maar er heimelijk tussenuit kneep? Die met gewonnen casinopoen door Europa zwierf? Die in Zwitserland een zieke pianist bemoederde? Die in de jaren vijftig op een motor door Parijs knetterde met de letters van haar naam groot op haar rug? Die (aangespoord door Simon Vinkenoog) de populaire lessen van beeldhouwer Ossip Zadkine verruilde voor die van een man van weinig woorden: de Amerikaans/Japanse kunstenaar Shinkichi Tajiri, net terug van het front in de Tweede Wereldoorlog? Die zich door diezelfde Tajiri liet filmen terwijl ze marihuana rookte? (Hij won er een prijs mee op het filmfestival van Cannes.) Die tussen de uiensnij-

13

Ferdi in 1956. foto Het Valkhof/Eddy Posthuma de Boer

ders en de knotten wol in een eigen stand stond te lassen op de Huishoudbeurs van 1956? Die stad en land afliep op zoek naar een kasteel om te bewonen en dat in 1962 vond in Baarlo? Die, met de Cobra-kleuren uit Parijs nog in haar hoofd, in Mexico zo gefascineerd raakte door de vegetatie dat ze maar drie jaar nodig had om een warme, zachte wereld van plantachtige sculpturen te creëren die opvallen door hun kleur en sensualiteit? Wie was deze feministe avant-la-lettre die zich niet liet verleiden tot politieke uitspraken tegen de oorlog in Vietnam, maar een nieuwe werkelijkheid schiep van, zoals ze het zelf noemde, ‘hortisculpturen’? Die ze zinnenprikkelende titels meegaf als Penis vulgaria, Vulva pseu-

domestica, Sunshine superman, Clementines dream, Wombtomb en Plastic fantastic lover? Een foedraal met boeken en een tentoonstelling in Nijmegen geven het antwoord. Daar ook staan haar ‘hortisculpturen’, behoorlijk jaren zestig, speels en erotisch, giftig en onweerstaanbaar. Het best te bezichtigen na sluitingstijd van het museum als de suppoosten naar huis zijn. Zodat je Ferdi’s wereld echt kunt betreden. Lucebert vergeleek haar verzameling ‘hortisculpturen’ met een lustwarande: Uitgezaaid in de wildernis van onze herinneringen Steeds weerkerend even irenies als intrepide Deze kleine wilde tijgerlelie die zij al

Hier in haar zelfgemaakte lustwarande was Enkele jaren voor Ferdi’s dood reed journaliste Marike Scheulder met haar mee naar het Stedelijk Museum in Amsterdam, waar een tentoonstelling van Shinkichi geopend zou worden. Ferdi brak bijna haar stem om boven het motorgeronk van haar Porsche uit te komen. “Ik wil dat de mensen later mijn bloemen zullen herkennen”, riep ze. “Dat zij zullen zeggen: ‘Kijk, dat is een Ferdi’.” Kennelijk is het nu later genoeg. De tentoonstelling ‘Ferdi Jansen: Hortisculpturen’ in Het Valkhof in Nijmegen loopt tot en met 1 juni. Het boek is ook te verkrijgen via [email protected]


Geen kind van Dom Hans van der Laan had niets met bloemen. Zijn fysieke wereld was naakt, leeg en hoekig, net als zijn architectuur. Je zou het mannelijk kunnen noemen. Wat moet de hemelse overdaad hem een schrik hebben aangejaagd toen hij in 1991 de sobere Sint-Benedictusabdij te Mamelis bij Vaals voor eeuwig moest verlaten.

door Ludo Diels

S

lechts in zeven ontwerpen, waaronder zijn levenswerk: de uitbreiding van de abdij van Vaals, vertaalde hij zijn in het klooster geformuleerde architectuurtheorie in steen. Dom Hans van der Laan (1904 -1991) definieerde architectuur als een ‘aanvulling’ op de natuur om haar voor de mens bewoonbaar te maken. Architectuur, ofwel de vormgeving van het menselijk verblijf, was mensenwerk dat in zijn ogen zelfs leek op de goddelijke schepping. Een schepping die een nieuwe vormenwereld diende op te leveren die juist niet ontstond uit imitatie van de natuur. Van der Laan behoort tot de grootmeesters van de architectuur die er, net als illustere voorgangers als Vitrivius, Palladio en Le Corbusier, in is geslaagd een echte theorie te ontwikkelen. Monnikenarbeid in het teken van een eenzame zoektocht naar het diepste wezen van de architectuur. William Graatsma, architect, publicist en voormalig directeur van de Maastrichtse Jan van Eyck Academie, was vanaf 1970 tot diens dood in 1991 in gesprek met Van der Laan. Of eigenlijk:

Dom van der Laan en Wiliam Graatsma (l) op 3 oktober 1989 bij de uitreiking van de Limburg Prijs. foto T. Lenders (archief W. Graatsma)

Van der Laan sprak en Graatsma luisterde. “Hij gaf als het ware college over de denkbeelden die hij in de mystieke stilte van het klooster had ontwikkeld. Het was een monoloog. Charmant en galant was hij zeker, maar hij plaatste zijn hele denken en handelen binnen een nauw christelijk kader.” Het mag opmerkelijk heten dat Van der Laan niet ontvankelijk bleek voor de architectonische tijdgeest. Aan het modernisme met beton, glas en staal als uitingsvormen van een nieuwe transparante bouwstijl viel amper te ontkomen. Sommige Nederlandse iconen van het modernisme, zoals het Rietveld Schröderhuis in Utrecht en de Rotterdamse Van Nellefabriek, werden in die tijd gebouwd. De Stijl (met Rietveld en Mondriaan) en de Nieuwe Zakelijkheid (met architecten als Van der Vlugt) bepaalden de internationale faam die Nederland ten deel viel. Niet zelden werd architectuur opgevat als een middel om in de maatschappij een samenlevingsideaal te kunnen verwezenlijken. Berlage, die reeds in 1903 in Amsterdam zijn

14

Beurs had gerealiseerd, gold als boegbeeld van het modernisme en liet zich inspireren door het socialisme. In tijden dat Frank Lloyd Wright en Le Corbusier denkbeelden ontvouwden over stedenbouw voor toekomstige generaties, trok Van der Laan zich in eenzaamheid terug in de abdij van de Benedictijnen in Oosterhout. Hij koos ervoor om al mediterend het wezen van de architectuur te doorgronden. Ver weg van discussies over grondslagen van maatschappij, ruimtelijke ordening en kunst. In 1927 stopte hij met zijn studie. Werd monnik en duidelijk geen kind van zijn tijd. Hans van der Laan was het negende kind uit een Leids architectengezin. Nadat hij een jaar in het sanatorium had doorgebracht en zich in de hogere wiskunde had bekwaamd, studeerde hij aan de TH te Delft. Daar kwam hij in contact met de protagonist van het ‘Katholieke Bouwen’ professor Marinus Jan Grandpré Molière, die zich fel kantte tegen de ‘onmenselijke’ industrialisatie die na de Eerste Wereldoorlog vorm had gekregen in het Nieuwe Bouwen.

Het Katholieke Bouwen, dat na De Tweede Wereldoorlog werd omgedoopt tot ‘de Delftsche School’ voerde het traditionalisme hoog in zijn vaandel en verzette zich tegen zaken als gewapend beton en platte daken. Aanvankelijk nam Van der Laan nog enthousiast deel aan de studiegroep rondom Molière, maar haakte toch af. Voor hem waren architectuur en katholicisme gescheiden zaken. “Zolang ik over architectuur heb gesproken, heb ik nooit een vroom woord laten vallen. Een vrome architect is net zo’n gek woord als een roomse timmerman en rooms bouwen is net zo gek als rooms koken”. Van der Laan voelde zich niet aangetrokken tot het Nieuwe Bouwen noch geloofde hij in de reactionaire denkbeelden van de Delftsche School. Hij trad in het klooster en zocht individueel verder naar de essentie van de architectuur. Aan welke esthetische maatstaven een gebouw moest voldoen nu bleek dat bestaande stromingen als de Delftsche School en het Nieuwe Bouwen geen antwoorden gaven? Hij begon een alomvattende theorie te ontwikkelen.

Na de oorlog werd hij door zijn broer Nico van der Laan, eveneens architect, gevraagd de driejarige cursus Kerkelijke Architectuur in ‘s Hertogenbosch op te zetten. Voor Dom van der Laan de uitgelezen kans zijn pril gevormde esthetische denkbeelden los te laten op de leerling-architecten. Door de oorlogsschade en verwoesting was er behoefte om de naoorlogse kerkenbouw weer nieuw leven in te blazen, waarbij hij Domus Dei, ofwel Gods woning, benaderde als een huis gemaakt door mensenhanden. “Een kerk vraagt geen bijzondere architectuur, maar slechts architectuur zonder meer. Een kerk hoort alleen maar de ruimte te zijn die wij van nature nodig hebben voor beschutting en onderdak. Aan een woonhuis worden meestal meer eisen gesteld: men wil er kunnen koken, zich kunnen wassen of studeren”. Tijdens de opgezette cursus hield men zich bezig met het formuleren van voorwaarden die van toepassing waren voor een menselijk verblijf in het algemeen en niet specifiek in kerken. Toch bleef de naam ‘Kerkelijke Architectuur’


zijn tijd

enkeltje utopia

“Dom van der Laan was een fundamentalist. Zijn architectuuropvatting was beperkt, maar de reikwijdte van zijn theorie is welhaast oneindig.”

gehandhaafd. Later ontstond hieruit de Bossche School. Van der Laans theorievorming, die steeds meer gestalte kreeg, kwam hierin centraal te staan. Qua uiterlijke verschijningsvorm greep ze terug op Romeinse en vroeg-christelijke voorbeelden, zoals de basiliek. De Sint-Martinuskerk van Gennep uit 1954 van Nico van der Laan vormt hiervan een goed voorbeeld. Volgens Graatsma was Van der Laan niet geporteerd van bijvoorbeeld de gotiek. “De gotiek daagde in de ogen van Van der Laan de natuur uit. Nee, voor hem bestond er maar één leidende stijl en dat was de romaanse. Daarbij had hij de gave om in zijn analyse van de architectuur alles terug te brengen tot platen, blokken en staven. Hij had een morphotheek ontwikkeld, een kist met houten elementen van verschillende maat die hij kon ordenen en naast elkaar leggen zodat hij de gewenste maatvoering beter kon bestuderen.” In 1956 werd Van der Laan gevraagd voor de uitbreiding van de Abdij St. Benedictusberg Vaals. Wat opvalt, is dat hij plots zijn ‘ingekiste’ Romeinse idioom laat varen en duidelijk kiest voor een tijdloze vormentaal. Na jaren denkwerk kwam hij met de theorie van het Plastische Getal op de proppen, die eerst in een Franstalige en later in een Nederlandstalige studie is uitgegeven. Het was een lang gerijpt inzicht dat handelt over de grondverhouding tussen afstanden in breedte, hoogte en lengte en dat uitdrukking geeft aan de wijze waarop mensen groottes onderscheiden. Wie in de crypte of de kerk van de abdij rondloopt, zal de symmetrische verhoudingen direct opvallen. De vormentaal getuigt van een ontnuchterende soberheid die ver afstaat van de barokke overweldiging van veel katholieke kerken. Geen opsmuk. Geen rondingen of bogen. Strak vormgegeven, bijna als een gebouw van Tadao Ando. Het is veelzeggend in zijn tijdloos minimalisme.

Licht valt zwak gefilterd, doch kleurloos binnen. Ook in de kerk regeert de eenvoud, of in zijn woorden, “de nobillis simplicitas”. Het zijn ruimtes die het innerlijk gevoelsleven ruim baan geven omdat de architectuur zichzelf wegcijfert. Wie buiten komt, ontdekt het rood in het daglicht en kijkt anders naar de wereld. In 1968 vertrok Van der Laan van Oosterhout naar Vaals waar hij koster werd en zich in die hoedanigheid mocht bezighouden met de vormgeving van tal van liturgische voorwerpen zoals schriften, vaatwerk, (kerkelijk) meubilair en kleding. Van de abt kreeg hij de ruimte om zijn stempel steeds duidelijker op het klooster te drukken. In 1977 verscheen zijn magnum opus, Architectonische Ruimte, dat het einde markeerde van vijftig jaar contemplatie en schrijven. Grote internationale erkenning viel hem te beurt. Graatsma: “Hij was getekend door zijn jarenlange verblijf in het klooster. Kunst interesseerde hem niet. Of hij op de hoogte

was van de politieke situatie, ik betwijfel het. Zijn grootste verdienste ligt erin dat hij mensen tot denken heeft aangezet. Hij behoort tot de weinigen in de architectuurgeschiedenis die een echte theorie hebben ontwikkeld. Hij was een fundamentalist. Zijn architectuuropvatting was beperkt, maar de reikwijdte van zijn theorie is welhaast oneindig.” In het klooster bij Vaals zijn geen bloemen te zien, nog steeds niet: de erfenis van Van der Laan leeft voort. Zijn moeilijk te doorgronden theorie heeft via de kloostermuren van Mamelis zijn weg gevonden naar de internationale architectuurinstituten en wordt nog steeds toegepast. Dom Hans van der Laan had genoeg aan de ruimtes om een universele theorie te ontwikkelen. Hij was wars van opsmuk. Met bloemen wist hij zich geen raad. Die waren, in tegenstelling tot de architectuur, Gods werk. Het menselijk verblijf - Dom Hans van der Laan. NAi Maastricht van 24/2 t/m 13/4. www.naimaastricht.nl

Interieur Benedictijnenklooster Mamelis bij Vaals. foto NAi/Kim Zwarts

15

Museumplein Venlo

A

ls een baken op een bladerloze heuvel ligt Museum Abteiberg in de winterzon. Het zinken dak glimt als nieuw, een ongenaakbare tempel van de kunst. Maar met dat ongenaakbare valt het wel mee. Veertien lange maanden was het pas 25 jaar oude museum dicht wegens restauratie. Het was hoognodig, zegt een suppoost, het gebouw gleed sinds de aardbeving van vijftien jaar geleden langzaam maar zeker van de heuvel af. Interessant beeld. Binnen constateer ik dat er meer suppoosten zijn dan bezoekers. Het gaat niet goed met het Museum Abteiberg. Voor een stad als Mönchengladbach valt het niet mee overeind te blijven in het uitdijende woud van moderne-kunstmusea in het Rijnland. Terwijl ik door het vrijwel lege museum loop, wordt in Amsterdam bekend gemaakt dat Wim Pijbes de nieuwe directeur van het Rijksmuseum wordt. De reacties op die benoeming tonen de waterscheiding tussen twee generaties museumdirecteuren in Nederland. Je hebt de intellectuele, soevereine heersers uit het kamp van Rudi Fuchs en de marketinggerichte directeuren zoals Wim van Krimpen en Wim Pijbes, beide afkomstig van de Kunsthal in Rotterdam. Dat Pijbes van het Rijksmuseum een commercieel succes gaat maken, daar zijn vriend en vijand van overtuigd. De twijfels die in de laatste categorie overheersen zijn vakinhoudelijk. Zo vreest Fuchs dat het Rijksmuseum onder Pijbes “een artistieke kermisattractie” wordt, ten koste van de kunsthistorische taken die een museum nu eenmaal ook heeft. Directeur Alexander van Grevenstein van het Bonnefantenmuseum vindt dat Pijbes nog een hoop heeft te bewijzen. “In de Kunsthal had hij geen collectie, daar moest hij het hebben van de bezoekcijfers.” En zo beweegt het museumdebat mee met de slinger van de tijdgeest. Dat is in Amsterdam niet anders dan in Mönchengladbach of in Venlo. Daar dobbert het Museum Van Bommel Van Dam richtingloos op woelige baren. Een wankele collectie, weinig bezoekers en een gebrek aan smoel maken dat het museum zich in steeds kleinere cirkels beweegt. Tegelijkertijd wil Venlo graag een Tajiri-museum binnen de poorten. De stad heeft daartoe overeenstemming bereikt met de inmiddels stokoude Shinkichi Tajiri, de Japans-Amerikaanse kunstenaar die al veertig jaar in het naburige Baarlo woont. Het is het beste plan dat Venlo (en Museum Van Bommel Van Dam) kan overkomen, maar de sense of urgency die zo’n plan moet omgeven, ontbreekt. Waar moet zo’n museum komen? De stad twijfelt tussen het Nedinsco-complex aan de Maas (een droomlocatie) en nieuwbouw bij Van Bommel van Dam, om zo samen met het naburige Limburgs Museum een kleine variant van het Amsterdamse Museumplein te creëren. Nu nog het budget, want Venlo wil ook een cultuurtempel aan de nieuwe Maasboulevard. Er is ook druk van buiten. De weduwe van Karel Appel, vriend en generatiegenoot van Tajiri, zou interesse hebben om het legaat van haar man in dat nieuwe Tajiri Museum onder te brengen. Omgekeerd heeft het Cobra Museum in Amstelveen nieuwbouwplannen waarin zowel de erfenis van Appel als die van Tajiri onderdak zou kunnen krijgen. Past Karel Appel bij Venlo? Hoort Tajiri in Amstelveen? In Museum Abteiberg in Mönchengladbach zijn twee wanden vrijgemaakt voor een serie tekeningen van Erik van Lieshout, gemaakt op 4 november 2004, als reactie op de moord op Theo van Gogh. Waarom komt zo’n reeks in een buitenlandse collectie terecht?

WIDO SMEETS


boschstraat

10 j ne uci cap

wilhelminabrug

markt

ns t

7

t raa

3 grote staat brusselse straat

17

aat

maas

1

str

hond

8

de

3

selexyz dominicanen

t straa

12

eg maaspuntw

bre

l singe

11

calv

galerie whiterouge

lmina wilhe

rechtstr aat

vrijthof

t traa aries

2 sint servaasbrug

4 13 5 2 15

aat

str ulen

lenc

t rstraa piete

18

plein 1992

14

10

mique

ra avenue ce

6

Foto: Etienne van Sloun

eg maaspuntw

1

galerie stevens

16

9

7

marres

8

henn art

9

NAI

Maastricht tijdens Tefaf 1. Galerie Stevens 4

paol & co fine art

Marta Volkova ‘Happy End’ Recente schilderijen en sculpturen. Sint Servaasklooster 30A Tel 043 321 43 16 www.galeriestevens.nl

2. Galerie Whiterouge

5

paol & co fine art

Moderne abstracte kunst en vintage design Maastrichter Heidenstraat 6 6211 Hv Maastricht Tel + 31 6 54658576 Email [email protected] www.whiterouge.nl

3. Selexyz Dominicanen

11

maastricht book & print fair

Totaalboekhandel, met expositie Co Westerik, tekeningen en grafiek Dominikanerkerkstraat 1 Maastricht Tel 043 421 08 25 www.selexyz.nl

4. Paol & Co. Fine Art ‘Post-War Dutch’ kantoor/showroom Cortenstraat 11a Maastricht Tel 043 3900 911 www.paol-co.com

kunsthandel schiltaere

‘Freek van den Berg e.a.’ Maastrichter Heidenstraat 2 Maastricht Tel 043 3900 911 www.paol-co.com

6. Paol & Co. Fine Art

‘Onze tijdelijke, overvolle, maar vooral gezellige warehouse ’ (even bellen) St. Pieterstraat 52, Maastricht Tel 043 3900 911 www.paol-co.com

18

galerie dis

16

13. Kunsthandel

Sound of Music (t/m 30 maart). met o.a. Anton Corbijn, Jeremy Deller, Dennis Oppenheim, Allen Ruppersberg en John Cage. Capucijnenstraat 98 NL-6211 RT Maastricht Tel +31 (0)43 3270207 www.marres.org

Jaap Min en enkele van zijn oud-studenten Witmakersstraat 1 Tel./fax 043 325 85 89 wo. t/m vrij. 14.00-17.30 uur www.schiltaere.nl

Contemporary Culture

8. Henn Art

Beuys, Droese, Förg, Herold, Kippenberger, Klauke, Knoebel, Noël, Polke, Sieverding, Schultheis Sint Nicolaasstraat 26c Tel 06 532 082 45 www.henn-art.com

9. NAi Maastricht Het Menselijk Verblijf Dom Hans van der Laan Avenue Céramique 226, ingang zijde Daemslunet Tel 043 350 3020 www.naimaastricht.nl

10. Centre Céramique foto expo Jean Simons, China dino, Boekenweek. Avenue Céramique 50 www.centreceramique.nl

5. Paol & Co. Fine Art 13

7. Marres Centre for

11. Maastricht

Antiquarian Book and Print Fair 2008 Sint Janskerk Vrijthof 24 Openingstijden: Do 6 maart: 16.00 – 20.00 uur Vr 7 maart: 12.00 – 20.00 uur Za 8 maart: 11.00 – 17.00 uur www.mabp.eu

12. Maastricht

Antiquarian Book and Print Fair 2008 Lutherse Kerk Hondstraat 14 www.mabp.eu

Schiltaere

14. Post + García

Sculpturen 6 tot en met 16 maart Avenue Céramique 17 6221 KV Maastricht open do t/m z 12 – 18 uur en zon 13 – 17 uur www.postgarcia.com

15. Galerie Guy Olivier speelt in op de Tefaf. tijdens Tefaf dagelijks geopend. Maastrichter Heidenstraat 5 6211 HV Maastricht Tel 06 11 36 16 36 www.galerieguyolivier.com

Foto: Kim Zwarts

16. Bonnefantenmuseum Expo: Coördinaten ’88-’08, Tal R en Rijksmuseum Maastricht: Palazzo Avenue Ceramique 250 www.bonnefanten.nl

17. Art Fair/Sculpture Highlights

7 tot en met 16 maart La Bonbonnière Bredestraat / Achter de Comédie 1 www.sculpturehighlights.com

14

post + garcía

15

guy olivier

18. Galerie Dis

Bernard Heesen t/m 30 maart Tafelstraat 28 6211 JD Maastricht Tel 043 325 91 17 Tijdens de Tefaf, 6/3 t/m 16/3, iedere dag open van 11 tot 18 u en op afspraak www.galeriedis.nl


Het grote verlangen van Henk Hofstede Coiffeurs

BOSCHSTRAAT 46 zonder afspraak BOSCHSTRAAT 48 MAASTRICHT op afspraak 043 325 58 64 alleen voor mannen

The Nits met v.l.n.r. Robert -Jan Stips, Henk Hofstede en Rob Kloet. foto Renetta, Hofstede en Kuipers

Met vijftien nieuwe verhalen van hun album ‘Doing the Dishes’ trekken The Nits de wereld over. Op 8 maart doen ze Perron 55 in Venlo aan. Een gesprek met zanger Henk Hofstede over idolen en zijn verlangen naar ouderwetse Hollandse winters. door Paul Verstappen

H

enk Hofstede omschrijft het nieuwe Nits-album als “een bundeling korte verhalen”. De vorige plaat was erg langzaam en donker. “Nu kiezen we bewust voor hele puntige, snelle nummers.”

17

neerdwarrelende sneeuwvlokken. “Misschien komt dat voort uit verlangen”, vertelt hij. “Ik ben een schaatser en ik mis de echte Hollandse winters heel erg. Mijn jongste dochter is tien, zij heeft nog nooit op natuurijs kunnen schaatsen. Terwijl ik er vroeger zo van heb genoten.” Het zijn details die meestal onbewust aan zijn songs worden toegevoegd. De beeldtaal die Hofstede gebruikt, doet denken aan de gedetailleerde historische verhalen uit In Europa van Geert Mak. “Grappig dat je dat zegt”, reageert hij. Hofstede is een liefhebber van het boek en de tvserie. “Ik bekijk het programma met mijn oudste dochter, die zeventien jaar oud is. Ze heeft het boek de afgelopen zomer gelezen en is helemaal verslaafd geraakt.” Hofstede heeft altijd veel belangstelling gehad voor de Grote Oorlog. “Het is een belangrijk ijkpunt in de Europese geschiedenis. Ik kom zelf vaak in de streek rond Verdun. Familie-

Guido-ontwerpt

Grafisch ontwerp en Art direction

T 043 32 70 888

graphic design www.obidesign.nl

ENKELTJE UTOPIA Wido Smeets

ENKELTJE UTOPIA

zuiderlucht

word begunstiger en u krijgt elke maand Zuiderlucht thuisgestuurd. Welkomstgeschenk is

uitgeverij bodosz

het boek Enkeltje Utopia van Wido Smeets. Aanmelden via www.zuiderlucht.eu of [email protected]

TRANS FORM

ARCHITECTEN WWW.TRANS-FORM.NL

stud ioke

d lan rn

The Flowers, de eerste single van Doing the Dishes, handelt over “de bittere realiteit van een oorlog in Afghanistan die in Nederlandse huiskamers terecht komt.” Het lied dat hem inspireerde was Where Have all the Flowers Gone? van folkzanger Pete Seeger. “Het is geen aanklacht, geen politiek pamflet. Ik presenteer veel verschillende beelden, van helikopters tot een klein bosje bloemen op een oorlogsgraf in Nederland. Het is aan de luisteraar om het geheel verder in te kleuren.” Is het niet moeilijk om bij zo’n ingrijpend verhaal de juiste muzikale sfeer te vinden? Hofstede: “Nee. We maken juist altijd eerst

de muziek. Wel zing ik tijdens de eerste spontane opnames verzonnen woorden die in me opkomen. Tussen die ‘fantasietaal’ vind ik dan hier en daar woorden die me verder kunnen brengen in mijn schrijfproces. Maar wat er dan precies gebeurt, blijft eigenlijk onverklaarbaar.” In No Man’s Land, het openingsnummer, spelen uiteenlopende invloedrijke personen de hoofdrol. Elvis doolt ’s nachts rusteloos door Graceland, en Elena Ceaucescu, de vrouw van de Roemeense dictator, telt haar schoenen. Ook onze koningin kan de slaap niet vatten en het verhaal eindigt met het beeld van Lodewijk XIV in zijn enorme paleis. ”Het is ongewoon om deze verschillende historische figuren een rol te geven in een popsong, maar voor mij werd het steeds duidelijker waar het nummer over moest gaan: wat is de invloed van macht?” In een aantal nummers op Doing the Dishes gebruikt Hofstede de metafoor van

leden hebben daar een huis en ik breng er gedeelten van mijn vakanties door. Ik heb al in heel wat loopgraven gesnuffeld.” De titel van de cd heeft Hofstede geleend van de oude liedjessmid Leonard Cohen. “Muziek is voor bruiloften, begrafenissen en voor tijdens de afwas”, is een uitspraak van Cohen die Hofstede altijd is bijgebleven. “Cohen is een van mijn grote voorbeelden. Ik heb hem eenmaal ontmoet, in 1988 in Brussel. Hij kende onze muziek en vroeg of we hem wilden begeleiden tijdens die concerten.” Dat is er toen uiteindelijk niet van gekomen, maar hij is Cohen sindsdien wel blijven volgen. Met het Avalanche Quartet vertolkt hij uitsluitend Cohen-songs. “En voor de Finse tv heb ik een film gemaakt over Cohens huis in Griekenland waar hij zijn eerste twee platen heeft gemaakt.” Cohen is inmiddels 74 jaar en gaat dit jaar weer optreden. Hofstede: “Daar kan ik me al echt op verheugen.” Is het een geruststellende gedachte dat je op gevorderde leeftijd nog steeds relevante muziek kunt maken? “Muzikanten die op oudere leeftijd actief blijven, vind ik een interessant nieuw fenomeen. Johnny Cash heeft zijn loopbaan bijvoorbeeld op een waardige manier afgesloten. Eigenlijk zijn we aan het verkennen wat er dan precies gebeurt.” Op 8 maart komen The Nits naar Limburg. Hoe is dat voor een artiest die overal in de wereld heeft gespeeld? “De optredens die we geven zijn vrijwel hetzelfde, of we nu in Zürich staan of in Venlo.” Maar het reizen maakt een buitenlandse show voor hem toch speciaal. “Toen we vroeger naar Helsinki moesten gaan, waren we twee dagen onderweg. Dat was een tocht naar het einde van de wereld. Voor een groep muzikanten is het ook belangrijk om niet altijd na je optreden naar huis toe te gaan. Ik merkte toen dat onze band dan in een korte tijd ongelooflijk veel beter werd.”

Distance to the sun


3JKLTNVTFVN.BBTUSJDIU 1BMB[[PWFS[BNFMFOWBO 7SPFH*UBMJBBOTFLVOTUJO /FEFSMBOE

Jaap Min (Bergen NH 1914-1987) professor Jan van Eijckacademie Maastricht 1955-1960

en enkele van zijn oud-studenten

FFOFFFVXTFTDIJMEFSLVOTU VJUEF;VJEFMJKLF/FEFSMBOEFO NJEEFMFFVXTFTDVMQUVVSLVOTUOJKWFSIFJE

Expositie van

XXXCPOOFGBOUFOOM

1 t/m 29 maart 2008

Jaap Min Winter met oranje lucht

Hans van Drumpt (1939 Voorschoten)

Gijs Gijsbers (1935 Eibergen - 1975 Luik)

Sjef Hutschemakers (1931 Banholt)

Harrie Bartels (1936 Tegelen)

Ad Visser (1935 Princenhage)

Geert Meijer (1937 Groningen)

Leen Kriens (1932 Eindhoven - 1997 Maastricht)

Felix van de Beek (1938 Roermond)

Kunsthandel Schiltaere #POOFGBOUFONVTFVN .BBTUSJDIU Theo Lenartz (1937 Heerlen)

Witmakersstraat 1 6211 JA Maastricht Tel./fax 043-325 85 89 www.schiltaere.nl

Openingstijden: wo. t/m vrij. 14.00-17.30 uur za. 12.00-17.00 uur

m u s eum het domein sittard tentoonstellingen hedendaagse kunst

d z i n e %DUULR'UHDPV VFKLOGHULMHQLQVWDOODWLHRDLQGH7]RQH WP

13, 19, 20, 26, 27 mei 2007

a n t oine berghs:K\UHWXUQWR SODFHVZKLOHRQHFRXOGSURFHHGHQGOHVVO\ IRWR²VVFKLOGHULMHQYLGHR²VHQLQVWDOODWLH WP

8, 15, 16, 22, 23 maart 2008

habets XYerik DUMB-OFFICE 2002

u i tJean-Pierre d e k l e i Zoetbrood getrokken ‘Double Trouble’

g u e s troom 3URMHFWURRP

underground gallery van sint fiet underground gallery van sint fiet geopendvan van 14.00 14.00 tot uuruur geopend tot17.00 17.00

3KRWR%LHQQDOH/LoJH WP tentoonstellingen historie van stad en streek

t a b e e tabak WP

t i j d pad 9DQSUnKLVWRULHWRWGHWLMGYDQQX VHPLSHUPDQHQW e x t r a a ctiviteiten .XQVWEHQGH]RQGDJPDDUWXXU .DSLWWHOVWUDDW 3RVWEXV nlae6LWWDUG t f LQIR#KHWGRPHLQQO 2SHQ7XH6XQKUVH3DDVGDJ *HVORWHQH SDDVGDJ ,HGHUHHHUVWH]RQGDJYDQGHPDDQGJUDWLVHQWUHH ZZZKHWGRPHLQQO

18

van sint fiet / v e r z a m e l a a r v a n k u n s t / h a g e n g a a r d 4 9 6 2 2 7 h e m a a s t r i c h t


station

Dave de Leeuw (1981)

zuiderlucht

Station Zuiderlucht In de derde aflevering van Station Zuiderlucht, halteplaats voor jonge kunstenaars en vormgevers, aandacht voor Dave de Leeuw. Het werk Untitled (120 x 80 cm, pen op canvas, links) wordt per opbod verkocht op www. zuiderlucht.eu Klikken op de button ‘Station Zuiderlucht’. Namen van bieders worden niet bekendgemaakt, wel de hoogte van het laatst geboden bedrag. De bieding begint bij 900 euro. Werk van Dave de Leeuw is als presentatie van Station Zuiderlucht te zien in Galerie Stevens in Maastricht (maart) en galerie New Untitled in Venlo (april). ‘Station Zuiderlucht’ wordt ondersteund door Amacura Sittard-Geleen, Galerie New Untitled Venlo, Galerie Stevens Maastricht, Huis voor de Kunsten Limburg, Océ Kunstbezit, Servatius en Unlimited.DSM.

Weg met de gum! “Als je maar één lijn hebt, moet je die goed gebruiken. En als je slim bent, zet je hem direct zonder er al te veel over na te denken met een pen op papier. Zonder liniaal of eerst schetsen te maken. Dan kan je er niet meer omheen, je kan ‘m niet meer uitgummen, met deze lijn moet je verder. Misschien vind jij het niet de mooiste lijn, maar het is wel jouw lijn en dat maakt ‘m al veel mooier dan de meeste andere lijnen.” Dave de Leeuw

Detail ‘Koempels’, 2006, 230 x 80 cm, spuitlak en acryl op karton en papier

‘Nomad Dave’, 2007, 60 x 50 cm, acryl en pen op canvas

19

mei 2005 UP-Xpo, Diest | oktober 2005 Graphics Belong in Bags, B32, Maastricht | november 2005 Kerststal, Heerlen | december 2005 Kunstencentrum Signe, Heerlen | december 2005 The Gathering, Diest | maart 2006 Tripolis, Provinciehuis Maastricht | mei 2006 Kunsttour, Maastricht | augustus 2006 Culturanova, Heerlen | augustus 2006 Museum op straat, Stadsgalerij Heerlen | september 2006 24h Galerie, Regensburg (D.) | april 2007 d’RAW, B32, Maastricht | november 2007 Kunstsupermarkt, Stadsgalerij Heerlen | januari 2008 afgestudeerd Vormgeving Video Kunstacademie Maastricht


Het einde van de eeuwige kunst galerie dis

Wat hebben Steven Spielberg en Nike van doen met Venlo? Ze zijn Cradle to Cradle, en Venlo is de stad waar alles moet samenkomen. Harry Loozen, directeur van de Kamer van koophandel aldaar, over de rol van kunst en cultuur in de van-wieg-tot-wieg filosofie. door Pascalle Mansvelders

V

enlo cradelt. Symposia over Cradle to Cradle (kortweg C2C) trekken volle zalen. En de bedenkers van het duurzaamheidsconcept, architect William McDonough (ontwerper van het Europese hoofdkantoor van Nike in Hilversum) en de chemicus Michael Braungart hebben hun hart verpand aan de stad. Zij zijn door de plaatselijke Kamer van Koophandeldirecteur Harry Loozen overtuigd dat C2C en Venlo heel goed bij elkaar passen. Cradle to Cradle staat voor een revolutionaire visie op duurzaamheid in ontwerpen, produceren en hergebruiken, en breekt als zodanig met de op vermindering, en regulatie gebaseerde eco-efficiency die op dit moment in Europa wordt gehanteerd. Volgens de C2C-bedenkers werkt deze aanpak niet: hij sust het publieke moreel en gaat niet verder dan een matigende aanpak van de problematiek. De principes van C2C worden al in de ontwerpfase toegepast waardoor ‘intelligente’ producten ontstaan, gemaakt van materialen die steeds opnieuw teruggegeven kunnen worden aan technische of biologische kringlopen. Het klinkt te mooi om waar te zijn: consumptiebeperking uit milieuoogpunt hoeft dan niet meer. Bovendien omvat het concept een economisch model waarin naast people en planet ook het begrip profit is verankerd: je kunt eraan verdienen, waardoor de kans op veelvuldige toepassing aanzienlijk toeneemt. Is Cradle to Cradle ook toepasbaar in de wereld van kunst en cultuur? Op verzoek van Zuiderlucht haalde Harry Loozen verhaal bij de bedenkers van het

concept. Loozen: “Het unieke aan C2C is dat overvloed weer als positief kan worden ervaren. Net als in de natuur: hoe weliger een boom bloeit, hoe meer afval hij produceert, als compost voor verdere groei. Bij C2C worden alle gebruiksvoorwerpen zo ontworpen dat ze weer verdwijnen. Dat zal ook gaan gelden binnen kunst en cultuur. De kunstenaar zal zich bij aanvang van een creatie meer dan nu afvragen welke levensduur wordt beoogd en of het kunstwerk na enige tijd weer moet opgaan in iets anders. Dat is een nieuwe invalshoek.” Gaat er daardoor zoiets als typische C2C-kunst ontstaan? “Die zal bestaan uit C2C-bio-art: kunst in de biosfeer, als natuur die groeit, vruchtbare bodem vormt, energie produceert, water destilleert, lucht zuivert, microklimaten maakt. Verder is er C2C-techno-art. Een exemplaar van Herman Millers Mirra-stoel zou in het MoMA kunnen staan als eerste uiting van C2C-techno-art. De stoel is gemaakt van materialen die volledig herbruikbaar zijn. Na demontage blijven van de stoel enkel zuivere materialen over die hun kwaliteit behouden, maar ook in andere opzichten is het design fantastisch. Daarnaast is de stoel tweedehands meer waard, dat is de winst die C2C belooft.” En trash-art, kunst gemaakt uit afval? “Kunst van afval zal een andere benadering krijgen: waar nu in overvloed afval is, zal in de toekomst afval geleidelijk verdwijnen. Trash-art zal in de historie van de kunst een stroming blijken tussen 1960 en 2060 omdat mensen van 2080 zich geen voorstelling meer kunnen maken van het verschijnsel afval.”

20

galerie dis

ro-

Herman Millers Mirra-stoel, waarvan hier de onderdelen, zou in het MoMA kunnen staan als uiting van C2C-techno-art

Hoe autonoom is een kunstenaar nog in de C2C-wereld? “Projecten van tijdelijke kunst zullen in aantal toenemen, meer kunstenaars zullen ervoor kiezen hun werk op voorhand vergankelijk te maken. Wellicht wordt het wel als hooghartig of met gebrek aan realiteitszin beschouwd indien een kunstenaar nog iets voor de eeuwigheid wil maken. Daarmee pretendeert hij of zij namelijk een voor de eeuwigheid bedoelde footprint achter te laten: hetgeen in de C2C-society alleen nog maar toevalt aan werken met uitzonderlijke eigenschappen.” Als afval alles is en alles afval, komen we zonder geschiedenis te zitten. Het begrip duurzaamheid heeft toch ook een andere kant? “Daar zit de paradox: ik moet er niet aan denken

dat al die prachtige schilderijen, sculpturen en gebouwen allemaal ge-upcycled gaan worden. Duurzaamheid zal betekenen dat iets juist wél behouden blijft. Het onderscheid zal niet alleen worden gemaakt door kunstkenners en conservators die waarde toekennen aan kunst, maar door iedereen die iets mooi vindt, ervan wil genieten en wil behouden. De ambitie tot behoud komt dan niet voort uit economische motieven van hergebruik en eigendom, maar uit motieven van schoonheid en plezier.” Dus C2C maakt een schifting? Of is het een hype? “Alleen nog de bijzondere en intrinsiek waardevolle voorwerpen zullen de historie kunnen documenteren als de archeologische vondsten van de toekomst. Al het andere zal er alleen nog virtueel zijn.

Door nieuwe media en dataopslag kunnen tijdelijke kunstuitingen beter dan ooit gedocumenteerd blijven. Daarmee zullen ronald van iervoorwerpen fysieksel misschien gallerie verdwijnen of hergebruikt worden, maar qua beleving bewaard blijven. Want C2C zou een hype zijn als het fundament smal en wankel was. Maar omdat het eenvoudig is in concept én appelleert aan zowel natuur, mens als bedrijfsleven vormt het een stevige basis voor een revolutionaire kijk op veel dingen die we nu doen. Het is niet voor niets dat Steven Spielberg voornemens is om als reactie op de film The Inconvienent Truth van Al Gore een film te maken met als titel C2C: The Strategy of Hope. Gores film schetst alleen een doemscenario zonder oplossing. C2C is The Answer.”


Schone slaapster Valencia ontwaakt

De zonovergoten Avenue M.Sotelo in Valencia. foto Zuiderlucht

Valencia heeft veel geleerd van het op spraakmakende architectuur gebaseerde imago van steden als Barcelona en Bilbao. De voormalige sinaasappelstad onderging een gedaanteverwisseling met kunst en cultuur als trefwoorden, maar rolt nu ook de loper uit voor de jetset van zeezeilers en liefhebbers van autoraces. door Wido Smeets

D

e katten op de Plaza de la Reina in Valencia sluipen anders. Ze hebben meer zwier dan in Murcia, zijn niet zo brutaal als in Barcelona, minder vraatzuchtig dan in Almería, niet zo pedant als in Madrid. En ze verjagen de duiven, de vliegende ratten die elke binnenstad terroriseren. Niet door er blazend op af te sprinten, maar door hun kop tussen het boogvormige omheininkje te steken. Laten zien dat je er bent, dat volstaat. Valencia is een stad die zich op een andere manier aan je opdringt dan andere steden. Een fietser botst op een voetganger en vraagt hem duizend maal vergiffenis. Een straatmuzikant (kofferwagentje met microfoon en luidspreker) bedankt het terraspubliek vóór het applaus, draagt zijn derde lied op aan de dankbaar lachende ober en komt vervolgens met de pet rond. Het is niet moeilijk om Valencia te vangen in superlatieven.

Het Museo Oceanogràfique, Europa’s grootste aquarium, bevat twaalf miljoen liter water, leest een vrouw op een belendend terras haar reisgenoten voor uit een toeristenfolder. Valencia telt ruim veertig musea, een veelvoud aan kleinere kunstinstellingen en er opereren tal van internationale kunstenaars vanuit de stad. Nog maar tien jaar geleden was Valencia een schone slaapster die iedereen links liet liggen, onderweg naar strandbestemmingen als Alicante en Almeria of cultuursteden als Malaga en Sevilla. Niet wetend dat Valencia beide in huis heeft. De stad beschikt over stranden én een op Romeinse en Arabische fundamenten gebouwde binnenstad met middeleeuwse kerken met prachtige ramen van albast, de monumentale zijdebeurs La Lonja en de Mercado, schoolvoorbeeld van Spaanse Jugendstil. Rond de eeuwwisseling kreeg die bouwkundige traditie een vervolg met hedendaagse imago-architectuur van groot-

21

heden als Norman Foster (de Congreshal), David Chipperfield (America’s Cup Building) en – vooral - Santiago Calatrava die met zijn Stad van Kunsten en Wetenschap ongeremd mocht uithalen in zijn geboortestad. Deze ’stad’ omvat vier enorme complexen: het Museo Oceanogràfique met zijn haaien en walvissen, een operagebouw, een wetenschapsmuseum en de Hemisphèric, een ondergronds walhalla voor filmliefhebbers, jong en oud. Het contrast met het Valencia van vroeger is groot. De stad had lange tijd weinig meer te beiden dan de anekdotes over Ernest Hemingway, de Amerikaanse schrijver die er in de jaren dertig van de vorige eeuw, ten tijde van de burgeroorlog, enige tijd vertoefde. Bij het wekken van de schone slaapster hebben de city marketeers van Valencia, met 800.000 inwoners de derde stad van Spanje, veel opgestoken van steden als Barcelona en Bilbao die met het aantrekken van toparchitecten de aandacht op zich wisten te vestigen. Het Guggenheim-effect, genoemd naar Frank Gehry’s spraakmakende museum in Bilbao, blijkt ook hier te werken. De megalomane gebouwen van Calatrava, gesitueerd in de drooggelegde

bedding van de Turia-rivier, trekken miljoenen toeristen en fungeren inmiddels als beeldmerk van de stad. Het droogleggen van de Turia, resulterend in een schitterend stadspark dat zich als een groene ader door de stad slingert, is niet onomstreden. Oude Valencianen roepen al jaren dat water altijd zijn eigen weg blijft zoeken. Afgelopen najaar kregen ze gelijk toen een stortvloed van regen tot twee keer toe Calatrava’s Operagebouw met de voeten in het water zette. De architect, van wie in Luik het TGV-station Guillemins en in Maastricht de universiteitscampus wordt gebouwd, reageerde furieus. De stad had de door hem aanbevolen waterbescherming geschrapt en evenmin geluisterd naar zijn protest tegen een schuin aflopende tuin in een droge rivierbedding. Sinds de overstroming staan er roestige damwandprofielen om het gebouw. Toch heeft de city branding zijn vruchten afgeworpen. Vruchten die bij het door de rechtse Partido Popular gedomineerde stadsbestuur smaken naar meer. Vorig jaar fungeerde Valencia als finishplaats van de America’s Cup, het miljoenenverslindende speeltje van zeezeilende

modemagnaten en captains of industry. De organisatie heeft het contract verlengd nadat Valencia bereid bleek daarvoor hele delen van het havengebied op de schop te willen nemen. Even rigoureus is het plan om Valencia, à la Monaco, geschikt te maken voor autoraces. Het verzet daartegen is groot, en niet ten onrechte. Karakteristieke bebouwing, vooral in de havenwijken Cabanyal en Malvarrosa, moet wijken voor forse stedenbouwkundige aanpassingen waarvoor de Franse toparchitect Jean Nouvel is aangetrokken. Maar vooralsnog is de sfeer van het oude Valencia nog niet aangetast: ’s avonds, in de oude binnenstad, of overdag, aan zee, waar de klassieke strandboulevard verschoond is gebleven van de hoogbouw die andere Spaanse kuststeden zo heeft verpest. In voor- en najaar biedt het brede Valenciaanse strand de karakteristieke rust van de Middellandse-Zeekust. Aan de noordzijde ervan prijken, in slagorde, knoestige havenkranen. Als waakhonden aan de horizon die ons inprenten dat geld dat wordt uitgegeven, altijd moet eerst worden verdiend. www.zuiderlucht.eu/cultuurreizen

De stad van Kunsten en Wetenschap van architect Santiago Calatrava. foto Zuiderlucht


Podium

Zie ook de Agenda en www.zuiderlucht.eu

Heerlen

Studium Generale

poppodium NIEUWE NOR

Vr 7 Maart | pop | Jodymoon, tres b en Ivo Rosbeek, de ‘Nieuwe Nor(M)’ op Limburgs popgebied! – 21.00u / € 5,Vr 14 Maart | pop | Room Eleven presenteert haar nieuwe album ‘Mmm…Gumbo?’ – 21.00u / € 14,Za 15 Maart | dance/minimal-techno | ‘miNOR’ presenteert beste minimal-techno van de lage landen: Rejected (Joris Voorn & Edwin Oosterwal) – 22.00u / € 8,Ma 24 Maart | folkrock | De enige clubshow van The Levellers in Nederland tijdens hun twintigjarige jubileum-tour – 21.00 uur / € 20,Vr 28 Maart | new wave | Unieke optredens van New Wave coryfeeën Psyche (Darrin Huss) en Absolute Body Control (Dirk Ivens) – 21.00u / € 15,Za 29 Maart | dance/techno | ‘TechNORm’ is weer op en top techno met Jan Liefhebber en Stephan De Wit – 22.00u / € 5,Vr 4 april | hiphop/pop | La Melodia is de nieuwste hiphop-sensatie uit Nederland. Voor fans van Pete Philly! – 21.00u. / € 8,Poppodium Nieuwe Nor - Pancratiusstraat 30 – Heerlen - www.nieuwenor.nl

Maastricht

Vanaf 18 mrt | lezingen | De kunst van oud worden! Vr 14 mrt | muziek | Klassieke muziek uit India – 20.30.u Vr 28 mrt | Fair Fashion! / Eerlijke Mode – 20.30u Vanaf 2 april | lezingen | De Stad Meer informatie op www.SG.unimaas.nl

www.uitburo.nl/maastricht

Venlo Poppodium Perron55 Venlo www.perron55.nl

Za 8 mrt | the Nits. Open 20:30 / aanvang 21:30 / Entree 17,50 / VVK 15,Zo 9 mrt | Ongenode Gaste CD Presentatie. Open 16:00 / aanvang 17:00 Zo 23 mrt | Teitur, Helgi Jonsson Open 19:30 / aanvang 20:30 / Entree 10,Za 29 mrt | DRANG met The Scandals, Comtron. 22:00 - 04:00 / 10,Zo 30 mrt | Young VIPS on Tour (Jazz) Open 16:00 / Aanvang 17:00 / 10,www.perron55.nl

Domani

Cultuurhuis AINSI

Za 1 t/m di 4 maart | installaties | diverse installaties van Mark Kent - 13.00-20.00u / gratis | Vernissage zaterdag 1 maart - 17.00 uur. Ma 3 maart | theater | WALRAM, voorstelling met tekst, muziek en beeld over de identiteit van een Europese regio – 20.30u / € 10,00. Wo 5 maart | dubbelprogramma | Chudoscnik Sunergia VoG presenteert een compositie voor jazzkwartet en strijkkwartet door Christian Klinkenberg Oktett en de theaterproductie scrabble – 20.30u / € 10,Vr 7 maart | non-verbale performance | Fabrica d’illusion, een samensmelting van dans, theater, muziek en videokunst – 20.30u / € 10,00. Wo 19 maart | toneel | Nachtzuster - ’t Arsenaal – over de complexe verhouding tussen drie vrouwen en hun moeders – 20.30u / € 12,50 Ma 24 maart | dans | Poetic Disasters – Club Guy & Roni –geïnspireerd op de chaostheorie – 17.00u / € 12,50 Programma van 1 t/m 7 maart maakt onderdeel uit van Gemaal Manifestatie 2008: Van Plan tot Uitvoering Reserveren: UITBalie +31(0)433505555 / www.uitbaliemaastricht.nl - www.gemaal.eu Lage Kanaaldijk 112-113 – Maastricht

Zo 9 mrt | kamermuziek | Klára Würtz, begenadigd pianiste met een indrukwekkende loopbaan. In Domani speelt zij o.a. Liszt en Beethoven– 16.00u Vr 14 mrt | wereldmuziek | Nikitov, Akoestisch ensemble dat Jiddische liederen en klezmer speelt, met invloeden uit Gipsy Jazz en Oost-Europese volksmuziek – 20.15u Zo 16 mrt | vocale muziek | Collegium Vocale Venray. Veel geprezen koor in binnenen buitenland met een breed repertoire – 16.00u Voor meer informatie over het programma zie: www.domani-venlo.nl

Genk Cultuurcentrum Genk

Do 6 mrt | muziek | Zita Swoon, A band in a box – 20.15u Zo 9 mrt | aperitiefconcert | Springuel/Hendrikx/Michiels – 11.00u Wo 12 mrt | theater | Adriaan van de Hoof - Achterklap – 20.15u Ma 17 mrt | film | Lou Reed’s Berlin – avant première! – 20.15u Ma 17 en di 18 mrt | theater | Union Suspecte/Ciececilia – Broeders van Liefde – 20.15u Do 20 mrt | dans | Zoo/Thomas Hauert – Cows in Space– 20.15u T +32(0)89 65 38 70 – [email protected] – www.cultuurcentrumgenk.be

Het Huis van Bourgondië

Vr 14 en za 15 mrt | theater | Antigone van Jibbe Willems – 20.30u Di 25 en wo 26 mrt | theater | Bar Bob van Jef Van gestel – 20.30u Ma 31 mrt | Blind Date-gastvoorstelling | Secretaresse van ‘De Zus van Roos.’ 20.30u Hoogfrankrijk 27, Maastricht. 043-3219960. www.huisvanbourgondie.nl

Intro • in situ, muziek en klank

Zo 2 mrt | muziek | Arnold Marinissen Beauty Unrealized - 11.30u,Theater a/h Vrijthof Wo 26 mrt | muziek | 6211 - 20.00u, start: Huis van Bourgondië Za 29 mrt| muziek | Reinier van Houdt John Cage - 16.30u, Marres Zo 30 mrt | muziek | Andre Heuvelman Windkracht - 11.30u, Theater a/h Vrijthof www.introinsitu.nl 043-3250511

KUMULUS – centrum voor kunsteducatie

t/m za 9 mrt | tentoonstelling | CHINA Expo Kumulus Kinderacademie Wo 12 mrt | Excursie | WDR Studio’s Keulen incl. Rundfunk Symfonie Orchester Zo 16 mrt | Internationale Korenmiddag | Muziekschool 15.00u Elke ma avond | cursus | Djembé cursus Nog enkele plaatsen vrij, Kumulus Muziekschool Kijk op www.kumulus.nl / www.125jaarmuziekschool.nl / www.lighthousemusic.nl

LUMIERE specials

Do 6 mrt | documentaire Internationale Vrouwendag | An ox for a baby - 19.30u. Documentaire over positie van vrouwen in Ethiopië in aanwezigheid van de Turks-Maastrichtse filmmaakster Ayfer Ergün. Do 20 mrt | documentaire Movies that Matter | The Dictator Hunter - 19.30u. Film van Klaartje Quirijns over de beruchte Amerikaanse Human Rights Watch advocaat Reed Brody en zijn jacht op de voormalige Tsjadische dictator Hissène Habré. De man in kwestie, Reed Brody, woont de voorstelling bij en beantwoordt al uw vragen. Meer informatie op www.lumiere.nl

MINERVA Maastricht

Vanaf 13 mrt | Prehistorische actie film | 10,000 BC. D’Leh, een 21-jaar oude jongeman, leeft in een primitieve stam 10.000 jaren voor Christus. Wanneer de jagers van de stam en de prinses waar hij heimelijk van droomt gevangen genomen worden, realiseert D’Leh zich dat het tijd voor hem is om in actie te komen. Vanaf 20 mrt | Liefdesdrama | Zomerhitte. Monique van de Ven regisseerde de verfilming van Jan Wolker’s roman, een intrige die zich afspeelt tijdens een hete zomer op Texel. Met Sophie Hildebrand, Waldemar Torenstra en Jelka van Houten Meer informatie op www.minervabioscopen.nl

22


de verzamelaar

perron poëzie

Ik loop waar ik lopen wil De wangenbolle wolken trekken mij mee als ik naar hen kijk / volgestopt met zekerheid schrijven ze hun eigen bestemming

Achter de coulissen van de Chinese straatopera

Ai, een druppel inkt spet op mijn hoofd vliegt, stap voor stap, over de treden van kin, borsten, buik, knieën eenmaal tussen mijn tenen, wiebelen mijn kleine vriendjes als toetsen in staccato Armstrong als Meygumba “isn’t this a lovely day, to be caught in the rain?” ik wil het vlees van je lichaam eten het koken op twee hoog in Londen waar jij, in de kamer ijsberend, een toekomst voor een ons schrijft Anne van der Sligte Anne van der Sligte (Hoensbroek, 1990) schrijft gedichten en korte verhalen. Ze is werkzaam bij de Nieuwe Nor en Kunstencentrum Signe in Heerlen. Dit is de eerste aflevering van Perron Poëzie, een reeks die mede wordt ondersteund door Defauwes Heerlen - Maastricht en Coffeelovers. In de kleedruimte van de Chinese straatopera in Singapore. foto Paul van der Veer

door Emile Hollman

T

Zuiderlucht Cultuurreizen Valencia...

....verenigt het authentieke Spanje met zijn middeleeuwse kerken met hypermoderne architectuur. Ogen schieten tekort bij de gotische zijdehal La Lonja, de in Spaanse Jugenstil opgetrokken Mercado Central en Calatrava’s befaamde Ciudad de las Artes y las Ciencias in de drooggelegde bedding van de Turia. Zuiderlucht Cultuurreizen organiseert een 4-daagse groepsreis naar deze unieke stad. Met vertrek op vrijdag 10 oktober 2008 met een vlucht vanaf Eindhoven, Dusseldorf of Charleroi. Programma: De Maastrichtse architect Peter Claassens leidt u rond door Calatrava’s Stad van de Kunsten en de Wetenschap. Ook brengt u een bezoek aan de bedreigde visserswijk Cabanyel, nu een kunstenaarsenclave, waar een van de kunstenaars vertelt over het hardnekkige verzet tegen de sloop. In het historische centrum bekijken we onder meer de Mercado Central, de grootste overdekte markt van Europa en bezoeken wij met de in Valencia woonachtige kunstenares Monique Bastiaans als gids het moderne kunstmuseum IVAM. Er is een uitstapje naar Chiva, in de heuvels buiten Valencia, waar de Iraaks-Nederlandse kunstenaar Saad Ali werkt. Na het atelierbezoek krijgt u een bijzondere paella-maaltijd aangeboden. U slaapt in een hotel waarvan de kamers door kunstenaars zijn ingericht. Unieke indrukken en persoonlijke ontmoetingen maken deze trip tot een onvergetelijke ervaring. Prijs: Bij minimaal twintig deelnemers euro 680,- p.p., gebaseerd op 3 overnachtingen in hostal Rooms Deluxe in een gedeelde 2-persoonskamer. Inclusief vlucht met luchthavenbelasting, transfers en diverse maaltijden. Exclusief reserveringskosten. Verzekeringen op aanvraag. Voor details en boekingsinformatie: www.zuiderlucht.eu/cultuurreizen Zuiderlucht Cultuurreizen biedt in 2008 speciaal samengestelde reizen naar unieke bestemmingen voor reizigers met een meer dan gemiddelde interesse voor cultuur.

23

oen zijn broer in de trein een meisje uit Singapore ontmoette, kon grafisch ontwerper en fotograaf Paul van der Veer niet vermoeden dat deze ontmoeting grote invloed zou hebben op zijn eigen leven. Resulterend in het (foto)boek dat hij dezer dagen presenteert over de Chinese straatopera in de Aziatische stadsstaat. Weet je wat, dacht Van der Veer toen de laatste klanken rond de bruiloft van zijn broer in Singapore waren verstomd, ik ga hier solliciteren en zie wel of ik in een of ander avontuur beland. Het was 1993 en hij hengelde met succes naar een baantje als grafisch ontwerper. Hij schatte voor zichzelf in dat hij hooguit twee jaar zou blijven. Het werden er elf, waarin hij een klein bureau op de golven van de uitdijende economie groot en succesvol kon maken. Het thuisfront trakteerde hij gedurende die jaren op beelden in plaats van woorden. Met zijn camera trok hij door de straten van Singapore om zijn ontdekkingen vast te leggen en door te sturen. Op een avond krijgt hij een déjà vu als hij per toeval tegen een Chinees straatoperagezelschap loopt. De beelden uit de film Farewell my Concubine, over

de jongetjes Douzi en Shitou die zullen uitgroeien tot grote acteurs in de Chinese opera, kan hij nog zo oproepen. Aanvankelijk begint hij schuchter vanuit een hoekje foto’s te maken: van de spelers op het podium, hun maskers van schmink, hun zijden gewaden, het klatergoud van hun kronen, de trefzekere beweging van hun handen en de verfijnde mimiek op hun gelaat. Maastrichtenaar Van der Veer raakt gefascineerd door het spektakel, de kakofonie van percussie en de melange van kleur en gebaar. “Bij mijn rondgang door de stad werd ik alert op dit soort gezelschappen.” Hij zag en fotografeerde zo’n 150 voorstellingen. Vandaag de dag, zo schat hij, trekken nog zo’n vijftig gezelschappen door de straten van Singapore. In de jaren dertig van de vorige eeuw moeten dat er meer dan honderd zijn geweest. Toen duurden de opera’s twee tot drie dagen. Er kwamen honderden mensen op af die de voorstelling helemaal uitzaten om zo de goden gunstig te stemmen. Van der Veer gooide de schroom van zich af toen hij vermoedde dat de mooiste foto’s geschoten konden worden achter de coulissen, daar waar men al uren voor de voorstelling begint met het aantrekken van kostuums en het aanbrengen van maskers. Tot zijn

eigen verbazing werd hem daar geen strobreed in de weg gelegd. Niemand ervoer hem als hinderlijk, al was het taaltechnisch moeilijk met de spelers te communiceren. Niet dat hij veel van de opera begreep. En niet dat hij ooit geëmotioneerd raakte door de voorstelling. Misschien omdat de Chinese straatopera geen enkele improvisatie toestaat. “Elk woord, elke toon, elke beweging ligt vast. Echt iets voor de liefhebber: het is bijzonder lastig om ook maar iets van een verhaallijn te grijpen als men de symbolen niet kent. Als iemand zelfmoord pleegt, stapt ie van een tafel. Als iemand met een zweepje rondloopt, heet het dat hij te paard gaat. Is het zweepje wit, dan is het een schimmel. Met een lampje wordt aangegeven dat het nacht is; wij zouden het donker maken.” Niettemin bleef het visueel spektakel hem fascineren. Hij ontdekte in die jaren dat het aantal gezelschappen in rap tempo afnam en dat de voorstellingen steeds korter werden. Eenmaal terug in Nederland ging hij op zoek naar de historie en de betekenis van de straatopera. “Het is een kunstvorm die aan het verdwijnen is, vandaar dat ik besloot er een boek over te schrijven.” www.daxi-project.nl


family affair

Vrijheid met een jasje

Sinds 1991 woont het Russische kunstenaarsechtpaar Slava Shevelenko en Marta Volkova in Nederland. Ze houden zich schuil in een slaapwijk ver van het Maastrichtse centrum. Wat een verschil met Sint Petersburg, de stad van hun jeugd. door Emile Hollman

S

lava Shevelenko werd in 1953 geboren op het adres Nevski Prospekt 1. Een lange straat in Sint Petersburg met statige huizen in diverse bouwstijlen, kleine paleizen en internationale kerken. Schrijver Nicolaj Gogol roemde de grandeur van het Nevski Prospekt en verklaarde deze tot het enige vertier voor de schooiers van de stad. Zelfs toen Sint Petersburg na de dood van Lenin in 1924 veranderde in Leningrad, bleef het Nevski Prospekt uitstralen dat er betere tijden waren geweest, dat Parijs dichterbij kan zijn dan Moskou. Niet dat Slava er oog voor had. Hij bewoonde er een donker appartement dat zijn familie moest delen met vier andere gezinnen. “De eerste vijf jaren van mijn leven woonde ik tussen de clichés van Petersburg museumstad. Dát was mijn jeugd.” Marta Volkova (1955) groeide er op in een groezelige wijk, veel drugs, criminaliteit. “Er woonden mensen met schrammen”, vat ze het samen. “Als kind sloot ik mezelf op in het toilet en voerde eindeloze gesprekken met normale mensen. Ik kwam altijd van het toilet met een prachtig gevoel. Dat fantaseren over een ander leven is altijd gebleven.” Naar eigen zeggen was Marta enkel bedreven in tekenen. Haar moeder was beeldhouwer, haar vader modeontwerper. Slava wilde net als een oom architect worden. De Sovjet Unie was nog in vol bedrijf en er drongen maar weinig westerse klanken door tot de kunstenaars in Leningrad. Slava: “We wisten wel dat er in

het westen iets anders bestond dan socialistisch realisme. Ik zat op de kunstschool toen we verplicht moesten demonstreren voor het feest van de revolutie. We hadden een spandoek gemaakt met de tekst: Vive le pop art. Het werd een schandaal. We wisten ongeveer wat we deden, maar we wisten weinig.” Tijdens hun studietijd ontdekten ze wel de verboden schrijvers: Mandelstahm, Tswetajewa en Achmatowa. Marta: “Je moest voorzichtig zijn. Maar dat zat in ons bloed. Iedereen kende de verhalen. Ook in mijn familie was er die oom die in gezelschap een net te kritische mop had verteld, opgepakt werd en nooit meer terugkeerde.” Slava zucht. “Het regime is niet veel anders nu. De KGB is aan de macht. Als je openlijk zegt dat je tegen Poetin bent, heb je een probleem. Het gaat nog steeds om macht. Alleen gaat het niet meer om ideologie maar om geld.” Marta herinnert zich nog goed toen in de Hermitage in 1975 opeens werk van Warhol was te zien. Slava: “Vreselijk vond ik het toen.” Marta: “Nou ik niet. Voor mij begon daar het zelf denken en het zoeken naar een eigen weg.” Slava: “Ik vond de portretten niet mooi en bovendien een vorm van aanstellerij. Warhol maakte zichzelf zo belangrijk. Voor mij had kunst een andere prioriteit.” Warhol speelde met de symbolen van het kapitalisme, zoals de undergroundstroming SocArt begin jaren zeventig de symbolen van het socialisme uitvergrootte. Die was aan Slava in die tijd niet besteed. “Het Frans impressionisme uit de musea in de

24

foto’s Romy Finke

stad en de avant-gardistische kunstenaars uit de jaren twintig waren ons uitgangspunt. Natuurlijk werden we daardoor ook steeds herinnerd aan een wereld buiten de Sovjet Unie, maar op de een of andere manier konden we ons niet voorstellen dat wij

het nog mee zouden maken dat de grenzen open gaan.” Zowel Marta als Slava kozen ervoor om de politiek niet toe te laten binnen hun kunst. “Het hele leven was zo gepolitiseerd dat de kunst eigenlijk de enige eigen plek was waar we

volledig vrij konden zijn. Die plek wilden we schoon houden. Onze kunst was bewust apolitiek en daarmee een vorm van protest tegen het regime.” Wie van de kunstschool kwam, kon als kunstenaar aan de slag voor de overheid. Het was de


i n k i jk

Werk van Tinka Pittoors.

“Er was glasnost ja, maar er veranderde niets.” enige manier om aan materiaal en een atelier te geraken. Wilde je echt autonoom werken, dan zat er niets anders op een baan te zoeken en ’s nachts te schilderen. Zoals Marta. Die dus genoodzaakt werd om gordijnen op een spieraam te spannen bij wijze van linnen. Slava: “Je had dan wel een gevoel van vrijheid, maar we waren erg beperkt in onze mogelijkheden.” Hij ging aan de slag als architect maar was het na een paar jaar spuugzat om socialistische blokkendozen te ontwerpen. Marta: “Het was natuurlijk niet allemaal even dramatisch. We waren kunstenaars onder elkaar en het was fantastisch om creatief bezig te zijn.” Slava: “Er waren kunstenaars bij die overdag voor de staat werkten en ’s avonds autonoom. Maar dat gaat niet, je kunt niet op twee stoelen zitten.” Marta en Slava werden gerekend tot de amateur-kunstenaars omdat ze geen lid waren van de bond. Ze hoefden zich niet te committeren aan het systeem. Er waren precies twee plekken in de stad waar ze af en toe hun werk konden tonen. Vóór elke opening kwam een trojka namens het regime een kijkje nemen: de wethouder van cultuur, een vertegenwoordiger van de kunstenaarsbond en de curator van de KGB. Allen op zoek naar de geringste provocatie. Slava: “Ik had eens een jonge soldaat getekend die niet vrolijk keek. Hoe kón ik dat doen? ‘Ik ben in de oorlog helemaal tot Berlijn gekomen en dan durf jij een soldaat te tekenen die niet vrolijk kijkt’, zei de wethouder. En ernaast staat dus zo’n man van de KGB.” Bizar toch, want Slava onthield zich juist van politiek? Bitter: “Zij maakten er zélf politiek van.” Gaandeweg vormden zich ook rijen voor het werk van Slava, Marta en hun vrienden. Slava: “Ik wil niet pathetisch doen, maar wij hadden het idee dat

we kunstgeschiedenis voor ons land aan het schrijven waren.” In die tijd gaven ze drie dagen per week les en verwelkomden de perestrojka als een nooit verwachte vriend. Marta: “Er kwamen zelfs buitenlandse toeristen en we begonnen goed geld te verdienen met de verkoop van ons werk.” Via een samenwerkingsproject kwamen ze terecht in Amerika. Slava: “Iedereen zei: blijf!” Marta: “Toch wilden we terug naar Rusland. Om onze eigen cultuur van dienst te zijn.” Kennelijk veranderde door die buitenlandse reis de blik op de eigen omgeving. Slava: “Drie maanden verder hadden we genoeg van die leugens om ons heen, ontdekten we die verpeste sfeer waarin we werkten. Er was glasnost ja, maar er veranderde niets.” Ze werden uitgenodigd om een tijd te werken in het Duitse Münster. Zonder het de kinderen te vertellen, bang dat die iets zouden verklappen, bereidden ze zich voor op een veel langer verblijf. Marta: “We dachten: we beginnen gewoon opnieuw.” In Nederland Rembrandtland werden ze uitgenodigd door een vriend. Uiteindelijk streken ze in Maastricht neer. Het heuvelland in combinatie met de centrale ligging in Europa sprak hen zeer aan, hun kinderen studeerden aan de kunstacademies van Maastricht en Breda. De nieuwe omgeving inspireerde Marta tot het scheppen van levensgrote houten beelden. Slava begon met aquarellen op bescheiden formaat. Het zou tot Marta’s geschilderde serie Wereldwonderen duren eer je iets kon proeven van het verlaten vaderland, al was het maar een wolf of een landschap. Slava: “We willen niet worden gezien als Russische kunstenaars. Maar men bleef maar zeggen dat in onze kunst de Russische wortels zichtbaar zijn. Het zou hem in de kleur zitten. We dachten: als het zo is,

25

dan is het maar zo.” Marta werkte tien jaar met beelden en knapte toen. “We hebben geprobeerd om licht om te gaan met de stap naar een nieuw leven, maar kennelijk is het minder makkelijk dan we dachten.” Inkomsten, taal, kinderen, een plek veroveren, het kostte meer energie dan verwacht. Ruim vijf jaar lang kon ze niet werken. “Toen ik weer ging schilderen was het absoluut anders. Niet dat ik me ooit iets gelegen heb laten liggen aan wat galeries van me verlangden, maar je voelt na al die jaren wel wat ze willen. Het is vrijheid met een jasje.” Dat jasje heeft ze nu van zich af gegooid. Ze begon verhalen te schilderen met een bijna mythische inslag, voorzien van uitdagende tekstregels. Slava: “We hebben meer ideeën dan we kunnen realiseren. Tegenwoordig werken we ook samen aan projecten. We behandelen vaker het succes in de kunst en het functioneren van de kunstmachine. Wat dat betreft zitten we op dezelfde golflengte.” Het duurde lang eer ze terugkeerden naar Sint Petersburg. Slava: “Je kunt niet in twee werelden wonen. We keerden terug als Nederlandse kunstenaars. Het was erg emotioneel. In het Russisch Museum werken oude vrienden als curator. De eerste vraag luidde: hebben jullie in Nederland een huur- of een koopwoning? Of je interessant bent hangt blijkbaar van je status af”, zegt hij fel. “Er is veel veranderd. De nieuwe Russen kunnen alles kopen en nemen elke gelegenheid te baat ermee te pronken. Maar om de wezenlijke dingen gaat het niet.” Het lijkt wel of Rusland eindelijk rijp is voor Warhols pop art? Slava knikt. Marta’s solo-expositie heet Happy End. Maar is dat niet.

Une enchanteresse door Duncan Liefferink

A

ls u tussen de maartse buien door een beetje opgevrolijkt wilt worden, dan moet u in Heusden-Zolder zijn. Daar presenteert Galerie De Stijl werk van twee jonge kunstenaars, Léopoldine Roux en Tinka Pittoors. Hun werk sprankelt van fantasie en beeldende kracht. De schilderijen en objecten van Léopoldine Roux (geboren in 1979 in Lyon, werkzaam in Brussel) oogt op het eerste gezicht minimalistisch. Veel van haar werk is monochroom of bijna monochroom. Vooral de Bubble Paintings, opgebouwd uit kleinere en grotere cirkels, lijken aanvankelijk oefeningen in meditatie, beeldende equivalenten van de muziek van Philip Glass. Van dichtbij blijken de cirkeltjes een bollend, glanzend, haast sensueel oppervlak te hebben. Dat sensuele – het tegendeel van koel minimalisme – is nog veel duidelijker in de Morphic Cubes. Houten blokken, meestal bestaand uit verschillend gekleurde laagjes, zijn gedeeltelijk bedekt door een klodder felgekleurd poly-urethaan. Ze doen denken aan Engels drop, maar dan overgoten met aardbeien- of vanillesaus. Een losse roze-groengele ‘blob’ op de vloer heet Sweat Sweet. “Léopoldine maakt art candies”, lacht galeriehouder Geert Mullens. “Je suis une enchanteresse”, zegt Roux zelf: een tovenares, een verleidster. Dat is ze inderdaad. Met een paar simpele, op het raam geplakte roze en paarse bollen betrekt ze het uitzicht vanuit de galerie op het verlaten Kempense mijngebied bij het sprookjesdecor dat ze binnen heeft ingericht. Tinka Pittoors (1977, woont en werkt in Gent) maakt tekeningen en assemblages die je ook als sprookjes zou kunnen zien. Bolletjes wol, plexiglas, gootsteenontstoppers, houten stokjes, minuscule speelgoedpoppetjes, restjes stof, klemmetjes en zwenkwieltjes vormen raadselachtige objecten, naar alle kanten uitstekende kerkgebouwen en complete landschapjes, al dan niet in verdiepingen. Een mannetje staat op een glibberige berg bij een vlaggetje. In een gammele mini-vitrine ligt een verweerd wit klompje waaruit drie oranje paddenstoeltjes groeien. Door het kleine formaat en de ogenschijnlijke houtje-touwtje manier waarop ze gemaakt zijn hebben de bouwwerkjes iets aandoenlijks. Pittoors’ tekeningen lijken te suggereren dat het haar gaat om de verbindingen tussen groei en constructie, tussen natuur en cultuur. Een terugkerend motief is een huis of kerk met een wortelstelsel. Maar oog in oog met haar wonderbaarlijke assemblages verdampt dit soort algemeenheden. Elk object is een wereldje op zich, product van de verbeelding van Pittoors, maar tegelijkertijd startpunt voor die van de toeschouwer. Onwillekeurig raak je verbaasd, geamuseerd en tenslotte getroffen door haar mini-universum. Ook Tinka Pittoors is een enchanteresse.

‘Happy End’ van Marta Volkova van 8/3 t/m 19/4 bij Galerie Stevens in

A State of Tense. Galerie De Stijl, Heusden-Zolder (België). T/m 6/4,

Maastricht. www.galeriestevens.nl

zo 14-18. www.galeriedestijl.be.


Agenda

Items voor de agenda bij voorkeur digitaal aanleveren, vóór de 20e van de maand: info@ zuiderlucht.eu

Architectuur, mode en vormgeving > Amsterdam – Jo Coenen: 3 gebouwen, 7 motieven, 1 verhaal. Expositie met recente architectuur van Coenen in relatie tot zijn werk van de laatste vijftien jaar. Van 16/2 t/m 20/4 in expositieruimte Openbare Bibliotheek Amsterdam). > Eindhoven – Family of Form. Tot 23 maart. Designhuis Eindhoven. www.designhuis.nl > Hasselt – Designed by Artists. Van 10/2 t/m 4/5 in Z33 Hasselt Zuivelmarkt 33. www.z33.be > Hasselt – Mode 1750-1958 looks. Van 1/2 t/m 30/8. Modemuseum Hasselt Gasthuisstraat 11. www.modemuseumhasselt.be > Maastricht – Het menselijk verblijf Dom Hans van der Laan. Van 24/2 t/m 13/4 in NAi. www.naimaastricht.nl

Beeldende kunst > Aijen (Bergen) – Rosalie Hammink en Ron Meilof van 1/3 t/m 23/4 in Galerie Pictura. www. galeriepictura.nl > Amsterdam – So What, werk van Roel Knappstein, van 23/2 t/ m 22/3 in Galerie Van Wijngaarden Hakkens, Lijnbaansgracht 318.

Werk van Sigmar Polke bij Henn-Art Maastricht

> Bergen – Willebrord de Winter schilderijen en bronzen sculpturen. Van 14/3 t/m 5/5 in Kunsthuis de Bakkerij. www.bakkerijbergen.nl > Berg en Terblijt – Beeldentuin

Giardino. Bronzen beelden van Valerio Demarchi , realistische fijnschilderwerken van Walter Brems, exclusieve zilverwerken van Thalen&Thalen. Vanaf 8/3. www.giardinobeeldentuin.nl > Brussel – Paul Klee, Alles theater. Van 1/3 t/m 11/5. Kunstschatten uit Wallonië van vroeger en nu. Dat verrassende land. Van 14/2 t/m 18/5. Paleis voor Schone Kunsten. www.bozar.be > Echt –Schilderijen van Gerty Louppen, keramiek en brons van Anja Ysermans. Vanaf 7/3. Norbert Dabekaussen Kunst. www. dabekaussen.nl > Eindhoven – Cuevas, Mik en Stilinovic, van 26/1 t/m 4/5. Plug in, t/m april 2009. Van Abbemuseum. www.vanabbemuseum.nl > Eindhoven - Simone Hooymans, houtskooltekeningen, video. Van 17/2 t/m 31/3. in Galerie Judy Straten Eindhoven. www.galeriejudystraten.nl > Grubbenvorst - Tentoonstelling Gemengde techniek met werken van Leen Alting en Les Schute. Van 6/4 t/m 18/5 in Galerie Judy Straten Grubbenvorst. www.galeriejudystraten.nl > Hasselt – Herman Maes, schilderijen. Van 2/2 t/m 30/3. Playa de Vega van Marc Claues. Van 2/2 t/m 30/3 in CultuurCentrum. www.ccha.be > Hasselt – Designed by Artists. Van 10/2 t/m 4/5 in Z33. www.z33.be > Heerlen – Lezingen cyclus over duurzame architectuur. Door Thomas Rau op 19/3, door 2012 Architecten op 26/3, door Olivier Henz op 2/4, door Manfred Hegger op 9/4. Architectuurcentrum Vitruvianum. www.vitruvianum.nl > Heerlen – Hel. Tekeningen van Marcel Ruijters uit zijn graphic novel De hel naar Dante, en 19e eeuwse folianten met illustraties van Gustave Doré bij Dantes Hel. Van 22/2 t/m 6/4. Kunstencentrum Signe. www.kunstencentrumsigne.nl > Heerlen – Visual Moods, ‘Tenslotte, Hondenvoer’. In de projectruimte: Francois Salden. Van 25/1 t/m 6/4. Stadsgalerij Heerlen. www.stadsgalerijheerlen.nl > Helmond – Like a hurricane, Sven Kroner schilderijen 19972007. van 27/1 t/m 14/5. Gemeentemuseum Helmond. www. gemeentemusuemhelmond.nl > Heusden-Zolder – A State of Tense, expositie met Léopoldine Roux (F) en Tinka Pittoors (B),

26

van 24/2 t/m 6/4 in Galerie De Stijl. www.galeriedestijl.be > Limbricht – Galerie Prinsenhoek. Stockexpositie, van 24/2 t/m 36/3. www.galerieprinsenhoek.nl > Luik – Fotobiënnale Luik. Mamac, museum voor contemporaine kunst, van 16/2 t/m 30/3. www.mamac.be

gens (schilderijen) en Margarita Pueva (sculpturen). Galerie Tracé. Van 17/2 t/m 29/3. www.galerietrace.nl > Maastricht – Expositie Bernard Heesen van 17/2 t/m 30/3. Galerie Dis. www.galeriedis.nl > Maastricht – The Sum, soloexpositie van Deense schilder Tal R. Van 22/1 t/m 20/4. Palazzo. Het verzamelen van vroeg-Italiaanse kunst in Nederland (1900-1940). Vanaf 7/3 in Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Maastricht – Identity, groepstentoonstelling met Irene Judong (B), Alexander Freund (D), Jaak Geerits (B), Joachim Hölsken (D), Karin Krick (D) en Noëlla C (NL). Van 10/2 t/m 2/3 in ’t Brandweer, Capucijnenstraat. Woensdag t/m zondag van 12 tot 17 uur. > Maastricht - expositie De Nederlandse Dino. Natuurhistorisch Museum Maastricht vanaf 9/2. www.natuurhistorischmuseummaastricht.nl >

Marlon Brando in de jaren vijftig. Foto’s van Edward Quinn in Galerie Suite 59.

> Maastricht - Tefaf expositie o.a. grafische werken: Baselitz, Braque, Dine, Hockney, Picasso, Poliakoff, Rauschenberg, Galerie Wansink Kapoenstraat 20. Van 7/3 t/m 16/3. > Maastricht – Jean-Pierre Zoetbrood in de Undergroundgallery Van Sint Fiet. Hagengaard 49. Op 8, 15, 16, 22 en 23 maart van 14 tot 17 uur. > Maastricht – Tefaf expositie met werken van Joseph Beuys, Felix Droese, Georg Herold, Martin Kippenberger, Jürgen Klauke, Günther Förg, Imi Knoebel, Martin Noël, Sigmar Polke, Katharina Sieverding en Jo Schultheis. Van 2/3 t/m 6/4. Henn Art. www.henn-art.com > Maastricht - Expositie van Kantcho Kanev en Robbert Fort-

Maastricht – Werk van Luis Penin en Jacques Huinck. Primavera-art, Sphinxlunet, tel: 0610 625212. > Maastricht – Schilderkunst en beeldhouwkunst 20e/21e eeuw. Galerie Rob van Rijn. Van 8/3 t/m 5/4. www.robvanrijn.nl > Maastricht – Werk van Marta Volkova. Van 8/3 t/m 19/4. Werk van Dave de Leeuw 6/3 t/m 29/3 in Galerie Stevens. www.galeriestevens.nl > Maastricht – Sound of Music, de relatie tussen digitaal beeld en muziek. Van 20/1 t/m 30/3 in Marres, Centrum voor Contemporaine Cultuur. www.marres.org > Maastricht – Werk van o.a. Pieter Defesche, Appie Drielsma, Charles Eijck, Gene Eggen, Robert Graafland, Sjef Hutsche-

makers, Piet Killaars, Lei Molin, Anton Rooskens, Hans Truijen en Jaap Min. Schiltaere Kunsthandel. Van 15/2 t/m 30/3. www.schiltaere.nl. > Maastricht – Maastricht ontmoet Dijkman. Retrospectief over post-impressionistische schilder Christoffel Dijkman (1879-1954), van 18/2 t/m 18/4 in Regionaal Historisch Centrum Limburg. www.rhcl.nl > Maastricht – Limburg Exotica. Niet-Limburgse kunstenaars schilderden Limburg. Van 29/4 t/m 18/5. Spaans Gouvernement. www.museumspaansgouvernement.nl > Nijmegen – Ferdi Jansen : Hortisculpturen t/m 1/6 in museum Het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Roermond - Schilderijen van Cesare Reggiani, van 10/2 t/m 30/3 in Galerie DZD. www.dzdart.nl > Schimmert – Expositie ’Dieren vertellen hun verhalen’. Tot 30/3. De Kunstwinkel. www.dekunstwinkelschimmert.nl > Simpelveld – Beelden van Kieta Nuij. Van 20/1 t/m 24/3 in Handweavers Design. www.handweaversdesign.nl > Sittard – Why return to places while one could proceed endlessly. Solo expositie van Antoine Berghs, van 19/1 t/m 20/3. Dzine, van 19/1 t/m 24/3. Museum Het Domein. www.hetdomein.nl > Sittard – Why return to places while one could proceed endlessly. Werk van Antoine Berghs bij DSM t/m 20/3 > Sittard – Schilderskunst van Biennale Florence Kunstenaars 2007: Bikkel, Marij Aarntzen, Barbara Hardmeier, PJ Bruyniks, Noel Dimitrios Stavropoulos, Slavko Dujic, Bria Kromm, Martin Nijman, Aart Prins, Brigitta Santegoeds en Guido Verhoek van 7/3 t/m 16/3. Media Groep Limburg. www.bsantegoeds.nl. > Stein – Sculpturen van Piet Berghs. Tweede verdieping van Convoi, Businesspark Stein 194. Elke eerste vrijdag vd maand 1417 uur of op afspraak: www.pietberghs.nl >Valkenburg – Expo Valkenburgse geschiedenis, klassieke schilders, moderne kunst. Schatkamer/kloostergang Chateau St.Gerlach. Van 7 t/m 24/3. www.giardinobeeldentuin.nl > Venlo – Love to show it. Hidenori Mitsue, Griet Menschaert, Rachida Post, Marissa van Mourik, Anouk Bax, Jeroen Vrijsen en Hugo Tieleman, van 18/1 t/m 9/3. Werk van Dave de Leeuw van 3/4 t/m 27/4 in Galerie New Untitled. www.galerienewuntitled.nl > Venlo – Marcel Berlanger: Glaukopos. Expositie Hans Klein Hoffmeijer: Ochtendlicht. Van 7/3 t/m 1/6. Museum van Bommel van Dam. www.museumvanbommelvandam.nl > Weert - Project Bernhard Visser, GronToon, van 20/1 t/m 16/3. Materieschilderijen van Bernhard Visser, van 20/1 t/m 16/3 in , Gemeentemuseum Weert, locatie Tiendschuur. www.museumweert.nl > Weert – Tentoonstelling Mater Dolorosa van Judith Krebbekx. Van 10/2 t/m 24/3 in gemeen-


temuseum Weert, locatie Jacob van Horne. www.museumweert.nl

Fotografie en film > Brussel – Architectuurfotografie van Filip Dujardin, t/m 31/3. Paleis voor Schone Kunsten. www.bozar.be > Genk – Johnny Harsh t/m 5/4, foyer stadhuis. > Hasselt – Palestine Carnet de notes, fotografie van Veronique Vercheval. Van 2/2 t/m 30/3 in Foto galerie CultuurCentrum Hasselt. www.ccha.be > Luik – Territoires, 6e Fotobiënnale Luik tot 30/3. www.biennalephotoliege.be > Maastricht – Riviera Cocktail – Golden age of the Côte d’Azur. Jaren vijftig foto’s van Edward Quinn. Van 8/3 t/m 30/3. Galerie Suite 59. www.suite59.nl > Maastricht – Filmfestival Maastricht. Van 3 t/m 6 april Lumiere Cinema. www.lumiere.nl

Literatuur > Heerlen – Hel, tekeningen van Marcel Ruijters uit zijn graphic novel De hel van Dante. Ook te zien: 19e eeuwse folianten met illustraties van Gustave Doré bij Dantes Hel. Van 22/2 t/m 6/4. Kunstencentrum Signe. www.kunstencentrumsigne.nl > Maastricht – ‘Durf jij…’, expositie met een samenspel van woord, klank en beweging, van 13/1 t/m 6/3 bij Selexyz Dominicanen. www.selexyz.nl > Maastricht – Boekenweek. Geert Mak op 8/3 om 20.00 uur in Centre Céramique. Loek Kes-

Couperus 13.30 uur), troubadour Sjef Diederen (14.00 uur) en boekenmarkt. (13-17 uur) www.centreceramique.nl > Thorn – Cultureel Literair Café met als gasten Jan Klompen, Wido Smeets en Dwayne Verheyden. Op 16/3 vanaf 14.30 uur in café-zaal Aod Thoear.

Muziek > Genk - Zita Swoon op 6/3. Stef Bos op 21/3 in Casino Modern. www.cultuurcentrumgenk.be > Eindhoven. Kula Shaker op 2/3 in De Effenaar. www.effenaar.nl > Hasselt – Peter Pan Speedrock op 1/3 en Arid op 14/3 in Muziekodroom. www.muziekodroom. be > Heerlen - Matthaeus Passion door LSO o.l.v. Ed Spanjaard op 16/3 vanaf 15.00 uur. Theater Heerlen. www.lso.nl > Heerlen – Jodymoon op 7/3 in De Nieuwe Nor. www.nieuwenor.nl > Maastricht – Jodymoon op 16/3 in Café Falstaff, Amorsplein. > Maastricht – Jodymoon op 19/4 in Maastricht Music Hall. > Maastricht - Matthaeus Passion door LSO o.l.v. Ed Spanjaard op 14/3 vanaf 19.30 uur in St. Servaasbasiliek. www.lso.nl > Maastricht - Jazz Maastricht 14/3 t/m 16/3. > Maastricht – Verfijnd & gepassioneerd door LOS o.l.v. Pascal Rophé op 21/3 vanaf 20.15 uur. Theater aan het Vrijthof. www.lso.nl > Roermond – Trio Dravegna/ Schwartz/Arias Luna, op 9/3 vanaf 11.30 uur. Ensemble Rossignol op 13/4 vanaf 11.30. Vocaal ensemble Pavane op 18/5 vanaf 11.30 uur. Ensemble Quintetto

Vengeance op 8/3 en Zornik op 15/3. www.fenix.nl > Venlo – Ozgur Can op 1/3, The Nits op 8/3, Ongenode gaste (CD Presentatie) op 9/3, Kunstbende Limburg op 16/3, Hampelemanne (CD Presentatie) op 21/3, SOTU te Traveller, ARTS the Beatdoctor op 22/3, Teitur + Helgi Jonsson op 23/3, Drang: the Scandals, Comtron e.a. op 29/3, Young Vips on Tour op 30/3. Perron 55. www.perron55.nl > Venlo – Matthaeus Passion door LSO o.l.v. Ed Spanjaard op 15/3 vanaf 19.30 uur. Theater de Maaspoort. www.lso.nl > Weert – David Knopfler op 2/3 in De bosuil. www.debosuil.nl

sels op 12/3 om 19.30 in locatie Malpertuis 19.30 uur. Op 16/3 met Stella Braam (15.00 uur), Jos Hodenius over Louis

Burletta op 15/6 vanaf 11.30 uur. In Stedelijk Museum Roermond. www.museum.roermond.nl > Sittard –The Tellers op 1/3,

27

Werk van Piet Killaars in het EuregioHaus Mönchengladbach

Diversen > Hasselt – Expositie over Oranjebitter. Van 9/2 t/m 31/8 in Nationaal Jenevermusuem. Witte Nonnenstraat 19. www.jenevermuseum.be > Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke eerste maandag vd maand. www.cultuurbrouwerij.nl > Kerkrade – Vaste presentatie. Industrion. www.industrion.nl >Maastricht – Lezing door Dr. Ad Brandts over thema De ene kerk en de vele gelovigen. Op 6/3 om 20 uur in de parochiezaal van de basiliek van Onze Lieve Vrouw Sterre der Zee, Stokstraat 46. www.sterre-der-zee.nl > Maastricht - Conferentie met kardinaal Godfried Danneels over thema kerk en passant. Op 9/5 om 15.30 uur in de St. Janskerk. www.sterre-der-zee.nl > Maastricht – ‘Durf jij…’, expositie met een samenspel van woord, klank en beweging, van 13/1 t/m 6/3 bij Selexyz Dominicanen. www.selexyz.nl >Thorn – Toneelstuk Bok & Geit. Openlucht locatie van 8/8 t/m 17/8. > Venlo – Bronstijdvondst, van 21/12 t/m 16/3. Zotheid in de duisternis, Middeleeuwse tekeningen in de Sint Pietersberg. Van 12/1 t/m 16/3. Herman van den Bosch, van 12/1 t/m 16/3. Neanderthalers in Europa. Van 15/3 t/m 27/8. Henri Jonas, zijn muzen en demonen. Van 29/3 t/m 25/5. Dit dorp, ik weet nog hoe het was, van 20/9 t/m 22/3 2009. Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl >Venray – Speelgoed van vroeger en nu, van 16/11 t/m 23/3 in Museum ’t Freulekeshuus Venray. > Weert – Judith Krebbekx, Mater Dolorosa. Van 10/2 t/m 30/3, Gemeentemuseum Weert, locatie Jacob van Horn. www.museumweert.nl

[ DUITSLAND ]

Jean Pierre Zoetbrood, Undergroundgallery Van Sint Fiet Maastricht.

Colofon

> Aken – Das Couven Museum im Haus Monheim wird 50. Van 10/5 t/m 21/9. Anita Brendgens, Das schwebende Tischgedeck. Van 27/9 t/m 2/11. Couven Museum. www.couven-museum.de > Aken – Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de > Aken – Meestertekeningen

rondom Rembrandt en Ruysdael. Van 6/3 t/m 24/5 in het Suermondt Ludwig Musuem. www. suermondt-ludwig-museum.de > Aken – Cotemporary Moving Visuals, van 16/3 t/m 4/5. Curatorengesprek met Georg Elben op 15/3 om 19.00 uur, filmavond op 4/5 om 20.00 uur, rondleidingen op 30/3, 13/4 en 27/5 om 15.00 uur. NAK (Neue Aachener Kunstverein) www.neueaachenerkunstverein.de > Duisburg – Fritz Wotruba (1907-1975), tekeningen en stenen. Van 3/2 t/m 4/5. Wilhelm Lehmbruck Museum, FriedrichWilhelmstrasse 40. > Düsseldorf – Karl Schmidt-Rottluff Stipendium, van 9/2 t/m 20/4 in de Kunsthalle. www.kunsthalle-duesseldorf.de > Düsseldorf – Idris Kahn, t/m 9/3 in K20. Jeroen de Rijke & Willem de Rooij. t/m 13/4 in K21. www.kunstsammlung.de > Goch – Thomas Baumgärtel, Bananenenzyklopädie, van 27/1 t/m 30/3. Gereon Krebber, van 20/4 t/m 6/6. Museum Goch. www.museum-goch.de > Keulen – Gerorge Herold, Two Man Kind. Van 27/10 t/m 24/3. Piet Mondriaan, Van afbeelding naar beeld. Van 14/12 t/m 30/3. Museum Ludwig. www.museum-ludwig.de > Kleve – Rijksmuseum Duitsland, tot einde jaar. David Thorpe van 27/1 t/m 12/5. Museum Kurhaus. www.museumkurhaus.de > Mönchengladbach – Kunst im Euregiohaus. Met onder meer werk van Piet Killaars. Van 14/2 t/m 15/6 ma-do 10 tot 16 uur. Konrad-Zuse-Ring 6. www.euregio-rmn.de > Mönchengladbach – So ist es und nicht anders. Van 9/3 t/m 1/6. Joanne Greenbaum, schilderijen. Van 15/6 t/m 24/8. Robert Moriis, Notes on Sculpturs. Van 7/9 t/m 16/11. Museum Abteiberg. www.museum-abteiberg.de

Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 3510029 Fax: 0031 43 3500636 Email: [email protected] Bankrekening: 93.67.79.675 Hoofdredactie: Wido Smeets. Telefoon: 0031 43 3500591 Mobiel: 0031 653 338905 Email: [email protected] Eindredactie: Emile Hollman. Telefoon: 0031 43 3500592 Mobiel: 0031 646 052505 Email: [email protected] Medewerkers: Danielle Arets, Benti Banach, Pieter Beek, Jurriaan Benschop (Berlijn), Ludo Diels, Fons Geraets, Jasper Groen, Lene ter Haar, Guuz Hoogaerts, Meyke Houben, Maaike Lauwaert (Brussel), Duncan Liefferink, Pascalle Mansvelders, Stijn Meuris, Leentje Mostert, Cyrille Offermans, Erwin Roebroeks, Maaike van Stolk, Mat Verberkt, Leon Verdonschot, Paul Verstappen, Marieke Wiegel (Parijs), Francine van der Wiel Tekstcorrectie: Anna Peeters Fotografie: Romy Finke, Jasper Groen, Mark Kuipers, Jacques Peeters, Moniek Wegdam. Beeldbewerking: Picture Improvement Website: Gosi Design Ontwerp: Baer Cornet Vormgeving: Obidesign Commercie en relatiebeheer: Lorraine Witteveen-ter Meulen 0031 630 851148 [email protected] Administratie: Agnes Doughty [email protected] Bladmanagement: Bodosz Maastricht. o43 31510029 [email protected] Druk: Concentra, Hasselt (B.) Distributie: HabetsXpress ISSN: 1875-7146 Zuiderlucht wordt ondersteund door Brand Cultuurfonds, de Elisabeth Strouvenstichting en de

© Uitgeverij Bodosz. Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van de uitgever worden overgenomen of vermenigvuldigd.


kunst heeft ruimte nodig

Maastricht, stad van kosmopolitische allure, vormt de ideale ambiance voor de TEFAF. Als experts op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling hebben wij daar een scherp oog voor. En als liefhebbers van kunst wensen wij iedereen tijdens de beurs heel veel moois toe.

en ruimte heeft kunst nodig

28


z u i d e r l u c h t

Recommend Documents