5
cultureel maandblad | jaargang 3 | mei 2009
zuiderlucht De literaire lijmpot van Tom Lanoye | Recessie, een feest voor modeontwerpers | Erwin Mortier niet goed genoeg voor Librisprijs | Pinkpop Preview: Bruce Springsteen in LA | En: Edmond Bellefroid, Jasper Groen, Urbain Mulkers | + + + Bijlage: Rob Scholte valt Venlo binnen
1
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
Art is creativity. Creativity is DSM
Antartica, 2008 Lucy + Jorge Orta
OrtaWater - DSM, kantoor Heerlen tot en met 29 mei 2009 Antartic village - No Borders - DSM, kantoor Sittard tot en met 29 mei 2009
De DSM Art Collection bestaat uit hedendaagse schilderkunst, beeldhouwkunst, fotografie, glas, keramiek en design. De kernverzameling telt ruim 600 werken van Nederlandse en buitenlandse kunstenaars.
www.dsm.com
2
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
Droog brood en eieren
De inhoud
5 Het serviesgoed van Bellefroid 7 De literaire lijmpot van Tom Lanoye 8 Recessie, een feest voor de modeontwerpers 13 Chantal Ledoux in Station Zuiderlucht 15 Cartografische kunst bij Urbain Mulkers 16 Foto: identiteit en seksualiteit 22 Essay: Verzwolgen door de modder 24 Gespleten België bedreigt Brussel 26 Pinkpop preview: Springsteen in LA 30 Agenda
De rubrieken 9 Willy & René 11 Enkeltje Utopia 11 Inkijk: Lucy & Jorge Orta 19 Heiligenlevens door Marcel Ruijters 21 Perron Poëzie met Luuk Gruwez 21 Time out of mind: Graham Parker 30 RAM door Rowland Jones
D
e grootvader van schrijver Erwin Mortier zat na de Tweede Wereldoorlog een tijdlang in een hechteniskamp. Zijn vrouw gaf voor hem gedroogd brood en eieren af aan de poort. Een historicus schreef later een studie over de omstandigheden in dat kamp, maar dat de voedselpakketten stelselmatig werden geplunderd door de bewakers stond daar niet in. “Geen steekproef in de archieven, geen gewetensvol navlooien van alle documenten zal die eieren ooit nog kunnen opsporen. Alleen verhalen zijn daarvoor geschikt”, schreef Mortier een halve eeuw later in Een korst brood en twee eieren, opgenomen in de bundel Pleidooi voor de zonde. Vanwaar deze anekdote? Omdat hieruit het literaire engagement spreekt van een van de beste Nederlandstalige schrijvers van dit moment. Mortier is een auteur die, zoals hij dat zegt, niet gauw hoge woorden uit de sloot vist. Hij is tevreden zolang een schrijver “in zijn taal verzet biedt tegen alles wat ons wil dichttimmeren of bijsnoeien tot we in heldere maar krappe definities passen.” Toch is Mortiers magnifieke roman Godenslaap niet genomineerd voor de Libris Literatuurprijs, omdat de jury vindt dat dit tijdsgewricht vraagt om geëngageerde schrijvers. Wie wil weten hoe ver een literaire jury er naast kan zitten, leze in deze Zuiderlucht het artikel van Cyrille Offermans over Godenslaap. En het boek zelf natuurlijk. Aan tijdsgewricht & engagement overigens geen gebrek in dit nummer waarin Tom Lanoye de Nederlandse theaterdirecteuren kritiseert en Annemarie Staaks beschrijft hoe een recessie ook nu weer een bron van inspiratie is voor mode-ontwerpers. In Q4 in Venlo toont fotograaf Jasper Groen zijn aan identiteit en seksualiteit bij jongeren gewijde oeuvre, terwijl Leon Verdonschot vanuit Los Angeles voor Zuiderlucht de eerste optredens van Bruce Springsteens Working on a Dream-toernee beschrijft. Pinkpop is gewaarschuwd. In de bijlage aandacht voor het nieuwe Venlose cultuurpodium Domani, waar Rob Scholte, protagonist uit de Amsterdamse Gimmick-jaren, deze zomer zijn Nederlandse come back viert. In 1994 verloor Scholte beide benen door een nog steeds onopgehelderde bomaanslag. Pascalle Mansvelders beschrijft haar ontmoetingen met Scholte voor en na 1994: “Ik verwacht een gehandicapte en ontmoet een recyclemachine van energie. Een zwaar rokende, vettig lachende, snel schakelende engel.” Lezen dus. Erik Amaryllis Ananas Andriesse
WIDO SMEETS hoofdredacteur
De cover Christina uit de serie Riga (2008), foto Jasper Groen. Zie pagina 16.
3
12 maart - 16 oktober 2009 Hedge House/Kasteel Wijlre
PS Overigens ben ik van mening dat het Nedinsco-complex in Venlo behouden moet blijven.
www.zuiderlucht.eu
Kasteel Wijlreweg 1 6321 PP Wijlre www.hedgehouse.nl
cultureel maandblad
mei 2009
Conference: Towards European Capital of Culture 2018
5mb
[embryon]
14 . 15 mei 2009 Parkstad Limburg Theaters 21 . 22 mei 2009 AINSI Maastricht 23 mei 2009 Stadsschouwburg Sittard-Geleen 27 mei 2009 Theater de Maaspoort Venlo
May 14th & 15th PROGRAM & REGISTRATION http://lieudepassages.ainsi.nl/
Muziek Marijn Simons Giovanni Sollima, Ernst Reisiger e.a. Decor Bruls en Co architect Erol Öztan architecten Kostuums Jorine van Beek Licht Rob van Nieuw Amerongen
Choreografie en concept Joost Vrouenraets w w w. g o t r a b a l l e t . e u | 5mb was niet mogelijk zonder de steun van
Parkstad Limburg Theaters, Smeets Klassiek & Jazz, La Veneziana, Kiwanis Heerlen, Muziekhuis Guus Arons, HealthCity Basic Heerlen, C-Mill, Meubelmaker/timmerbedrijf Van Wel bv
w w w www. .k ka ar rt tuui i zz ee rr ss .. nn ll
falstaff
5mb ADVERTENTIE ZUIDERLUCHT.indd1 1
09-04-2009 11:53:56
verdi
Het
geheim van de stilte
De besloten wereld van de Roermondse Kartuizers
2 8-0 3-09 t / m t/m 21-06-09 Bethlehemstraat, Roermond 28-03-09 21-06-09 ingang Bethlehemstraat Roermond open: di -za 10-17 uur en zo 13-17 uur
4
kom naar deze dolkomische opera en laat je meeslepen naar de nostalgische jaren ’50
www.operazuid.nl
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
De burgermanssmaak voorbij
Serviesgoed
Erg veel naamsbekendheid geniet de Maastrichtse ontwerper Edmond Bellefroid niet. Volgens kunsthistorica Charlotte Scharmann komt dat omdat Maastricht niet genoeg werk maakt van zijn aardewerkgeschiedenis.
Servies Noblesse empresse.
door Paul van der Steen
D
e Edmond Bellefroid op de zelfportretten is geen vrolijke man. De mondhoeken wijzen naar beneden. De ogen staan diep in het hoofd en stralen iets weemoedigs uit. En toch, zegt de Maastrichtse kunsthistorica Charlotte Scharmann, die de kunstenaar en zijn werk jarenlang onderzocht, was Bellefroid “een beminnelijke man”. Geen druktemaker of een man die zichzelf gemakkelijk verkocht. Wars van veinzerij, maar tegelijkertijd wel iemand die altijd even mooi en gedistingeerd gekleed op pad ging. Scharmann vindt dat Bellefroid te vaak wordt neergezet als de gekwelde kunstenaar. Ze wil ook niet meer horen van “de discrepantie tussen zijn expressionistische manier van schilderen en zijn esthetische ontwerpen voor serviezen en ander porselein en aardewerk. Er is geen sprake van discrepantie. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille, van een gedreven kunstenaar die uitging van
5
zijn gevoel.” Misschien kwam het artistieke bij Guillaume Marie Edmond Bellefroid (1893-1971) wel een beetje van zijn moeder, verkoopster én ontwerpster van hoeden met een eigen zaak aan de Maastrichtse Nieuwstraat. Zijn vader had het prozaïsche vak van boekhouder. Toen die lucht kreeg van de ambities van zijn zoon in de richting van de schilderkunst, verbood hij dergelijke dagdromerij. Goed leren rekenen en een goede betrekking op een kantoor krijgen, zodat iedereen ‘mijnheer’ tegen je zegt, dat was de toekomst die hij voor Edmond voor ogen had. Later werd de opstelling van vader Bellefroid iets soepeler. In 1907 mocht Edmond naast zijn muloopleiding teken- en schilderlessen gaan volgen bij Robert Graafland op het Stadsteekeninstituut. Ook types als Henri Jonas, Jan Grégoire en de gebroeders Pierre en Matthias Kemp kregen daar het ambacht geleerd. Het heilig vuur bij Bellefroid werd er alleen maar onblusbaarder van. In 1910 vertrok de jongeling naar Luik
voor verder onderricht op de École Saint Luc. Na twee jaar werd Edmond teruggeroepen naar Maastricht. De familie had geldzorgen. Er moest geld op de plank komen en Bellefroid junior werd alsnog kantoorklerk bij de cokesfabriek Société Anonyme Holland-Belge in zijn geboortestad. Voor zijn echte passie bleven de vrije uren over, wanneer hij opnieuw de groep jonge kunstenaars rond Graafland opzocht en vaak tot in het holst van de nacht werkte. Langzaam maar zeker kreeg Bellefroid ook belangstelling voor het decoratieve. Hij verdiepte zich -Indië was nog een onbetwist deel van het koninkrijk- in de batiktechniek en beschilderde keramiek. In deze richting vond de Maastrichtenaar uiteindelijk ook zijn broodwinning. Van 1929 tot 1946 was hij model- en decorontwerper bij de kristal- en aardewerkfabriek van Sphinx, waarna hij na enkele jaren op het kleiatelier van de Staatsmijnen in Brunssum esthetisch adviseur en ontwerper werd bij de porseleinfabriek Mosa. Ook overdag kon hij daardoor zijn creativiteit kwijt. “Schilder en industrieel ontwerper” noemde Bellefroid zich volgens Charlotte Scharmann. “En niet omgekeerd.” Kijkend naar de betekenis van zijn oeuvre ligt een rangschikking andersom meer voor de hand. Niet de met dikke penseelstreken en vaak sobere kleuren vervaardigde schilderijen in zeer diverse stijlen, maar de bedrieglijk eenvoudige, tijdloze ontwerpen van Bellefroid zullen waarschijnlijk de prominentste plek in de geschiedenisboeken krijgen. Zijn talent werd bij zijn leven al herkend, al zagen zijn bazen vaak liever wat meer van barokke burgermanssmaak terug, omdat dat beter zou verkopen. De tentoonstelling die vanaf 15 mei te
www.zuiderlucht.eu
Servies Wilma.
Zelfportret van Edmond Bellefroid.
zien in het Limburgs Museum in Venlo, aan de kunstenaar is gewijd, kwam er door een buste van Bellefroid gemaakt door de beeldhouwer Charles Vos. De familie liet de buste restaureren met het oog op een mogelijke verkoop. De restaurateur haalde Scharmann erbij die op haar beurt het museum benaderde en zo ontstond het idee om er dan maar meteen een hele expositie omheen te organiseren. Scharmann tekent voor de bijbehorende publicatie met een overzicht van ‘s mans leven en werk. Ze vindt het verbazingwekkend dat zo weinig mensen de naam Bellefroid kennen. “Het gaat om een van de belangrijkste ontwerpers van zijn generatie.” Hoe dat zo gekomen is, begrijpt ze wel. “De Randstad heeft de neiging om vooral in het eigen kringetje te kijken. Limburg heeft zelf niet erg zijn best gedaan om de naam van Bellefroid groot te maken. “Er is heel lang geen universiteit geweest, die kon zorgen voor wetenschappelijke publicaties, en er bestaat nog steeds geen museum dat aandacht besteed aan de aardewerkgeschiedenis van Maastricht.” Een schande noemt Scharmann dat, zeker voor een stad die haar meest prestigieuze projecten van de afgelopen decennia Céramique en Belvédère noemde en situeert op de plekken van de bijbehorende industrie. De tentoonstelling ‘Edmond Bellefroid’ is van 15 mei tot en met 6 september te zien in het Limburgs Museum in Venlo. www.limburgsmuseum.nl
cultureel maandblad
mei 2009
Bonnefantenmuseum Maastricht
17.02.09 - 1
6.08.09
Exile on Main St. www.bonnefanten.nl
Jubileumdag 50 jaar Afrikacentrum Cadier en Keer
17 mei 12.00 – 18.00 uur voor kinderen knutselen voor volwassenen rondleidingen voor iedereen demonstraties, muziek, haarvlechten, bronzen kralen, Afrikaans eten, bronsgieten en nog veel meer
Brigitte Kaandorp | Zó
Alleen te zien in Heerlen
ma 25 t/m vr 29 mei | 20.00 uur | Theater Heerlen T 045 571 66 07 / WWW.PARKSTADLIMBURGTHEATERS.NL
6
entree: vrijwillige bijdrage Afrikacentrum Rijksweg 15 Cadier en Keer 043 - 407 73 83 www.afrikacentrum.nl
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
Toneelfestival
De literaire lijmpot van Tom Lanoye
Schrijver Tom Lanoye maakt zich boos over de Nederlandse theaters, die volgens hem te weinig serieus toneel programmeren. Zoals het mede door hem geschreven stuk Atropa. “In mijn ogen holt het Nederlands toneelbestel zich van binnen uit.” door Tuur Devens
H
et Toneelhuis uit Antwerpen kent niet alleen in Vlaanderen maar in heel Europa groot succes. Atropa gaat naar Berlijn, en ook op het prestigieuze Festival van Avignon is Het Toneelhuis aanwezig. In het Poolse Wroslaw kreeg regisseur Guy Cassiers onlangs de elfde Europa Prijs Nieuwe Theatrale Realiteiten uitgereikt.
Toch is Atropa, en eerder de voorganger Mefisto for ever, amper te zien in Nederland. Auteur Tom Lanoye maakt zich boos. “Ik merk dat in Nederland veel schouwburgen veilig programmeren: heel veel cabaret, daar zit steengoed cabaret bij, maar ook heel veel stand-up comedians van minder allooi. Er wordt veilig gespeeld, men wil winst maken, theater wordt een commercieel product. In mijn ogen holt het Nederlands toneelbestel zich van binnen uit.” In het verleden vervulde Nederland vaak de rol van richtingaanwijzer op artistiek gebied, maar die tijden zijn volgens Lanoye voorbij. “Het Toneelhuis heeft van Nederland geen lessen te krijgen. Ik heb Nederlanders in Antwerpen, Brussel, Gent gesproken en die waren verontwaardigd dat Mefisto of Atropa in Nederland zo weinig te zien waren. Er zijn in Nederland schitterende gezelschappen, zoals Toneelgroep Amsterdam, maar het bestel doet mijn hart bloeden.” Atropa vormt het sluitstuk van de Trilogie van de macht die Guy Cassiers met zijn Toneelhuis de laatste jaren heeft opgezet. Deel 1, Mefisto for ever uit 2006 was het inauguratiestuk van Guy Cassiers toen hij na zijn jarenlang verblijf bij het Rotterdamse Ro-theater naar Antwerpen kwam om daar artistiek directeur te worden.
7
Het was niet alleen een artistieke state of the union, maar ook een politiek statement. Dat jaar waren er gemeenteraadsverkiezingen in België, en in Antwerpen dreigde het extreemrechtse Vlaams Belang de burgemeesterssjerp binnen te halen. Mefisto is een bewerking van de roman van Klaus Mann over zijn exschoonbroer Gustav Gründgens die als acteur vóór de Tweede Wereldoorlog veel succes had, en vervolgens met de nazi’s heult om te kunnen blijven spelen. Tom Lanoye bewerkte, vulde aan, actualiseerde. “Tot mijn grote vreugde vroeg Guy Cassiers me voor deze klus. Ik was al een grote fan van hem vanwege Angels in America en de hele Proust-cyclus. Het materiaal voor het stuk vond ik fenomenaal interessant. Het bepaalt namelijk ook de nieuwe positie van de huidige toneelschrijver, in mijn geval, dat je met de regisseur en met de dramaturg en met de hoofdacteur, begint te discussiëren. Wat is van het boek van Klaus Mann nog bruikbaar voor toneel, wat schort eraan? Wat moet er van de huidige tijd bij? Deze gesprekken zijn cruciaal.” Tom Lanoye drong er bij Guy Cassiers op aan om Mefisto for ever niet als een apart stuk te houden, maar als het begin van een drieluik over macht. Mefisto is de verleiding van de macht. Het tweede deel is Wolfskers, de vergiftiging van de macht, waarin Hitler, Lenin en keizer Hirohito worden geportretteerd aan het einde van hun leven of macht. Gaan de twee eerste delen veeleer over de macht en de machthebbers die erdoor verleid worden, in Atropa, de wraak van de vrede, komen de lijdende slachtoffers van de macht aan het woord. Lanoye nam hier als uitgangspunt klassieke stukken als Ifiginea in Aulis en Trojaanse vrouwen van Euripides en Troyennes van Jean-Paul Sartre. “Ik geloof, en dat is mijn vak, in een grote sterke
Tom Lanoye: “Theater wordt een commercieel product.” foto CC Hasselt/Stefan Vanfleteren
literaire stem die brokstukken, die desnoods bekend zijn uit vroegere literaire stukken, aan elkaar lijmt en als scharnieren gebruikt voor nieuwe inzichten. En dat dan maakt tot een groot literair geheel in samenwerking met regisseurs en dramaturgen en acteurs. Ik schrijf een stuk op basis van bestaande teksten en historische zaken, die ik zelf interpreteer. Zoals in Atropa de speeches van George Bush en zijn stafchef Rumsfeld en voor de monoloog van de nieuwe leider heb ik in Mefisto gebruik gemaakt van uitspraken van Stalin, Hitler en andere dictators.” Het is eigenlijk een eeuwenoude werkwijze onder schrijvers, zegt Lanoye, die verbaasd is dat zo weinig mensen daarmee bekend zijn. “Zelfs Euripides bewerkte herhaaldelijk materiaal van oude verhalen. Van hemzelf en van andere Griekse schrijvers zoals Aischylos. Ook van
www.zuiderlucht.eu
Shakespeare vermoedt men dat van zijn veertig stukken hooguit tien origineel zijn. Een Hamlet, een Romeo en Julia, een Julius Caesar, dat bestond allemaal al ongeveer. Shakespeare voorzag het van een nieuwe vorm en een geweldige interpretatie.” Lanoye beschouwt een toneeltekst als een partituur van woorden. Atropa is als een opera zonder muziek, zegt hij. “Het zijn soms tegen elkaar opgaande aria’s, muziek zonder instrumenten en met uitsluitend schitterende acteurs en actrices.” Atropa, de wraak van de vrede door Het Toneelhuis, op zaterdag 9/5 in CC Hasselt.www.ccha.be. Het stuk maakt deel uit van Maastricht Toneelstad Festival (10 t/m 17/5) en is te boeken als theaterreis. De bus vertrekt om 18.30 uur vanaf Theater aan het Vrijthof en rijdt direct na afloop terug naar Maastricht. www.theateraanhetvrijthof.nl
cultureel maandblad
mei 2009
Crisis: feest voor mod
Catwalk
Kleding geeft uitdrukking aan de tijdgeest. Ontwerpers voelen wat in de lucht hangt en op de catwalk zien we de weerspiegeling van dat collectieve bewustzijn. Ook de recessie heeft zijn weerslag op de mode, maar de tijd van eenduidige vertalingen lijkt voorbij. “Als dat verband zou kloppen, dan speculeren ontwerpers met de terugkeer van de rokken tot op de kuit op een blijvend kil beursklimaat.” door Annemarie Staaks
D
izzy Gillespie wist al: in tijden van economische neergang trek je je fleurigste pak aan. Hoezo bezuinigen? Het leven moet gevierd worden! In de hoogtijdagen van de swing-jazz in de jaren veertig van de vorige eeuw – niet het meest welvarende decennium zetten Gillespie en Louis Armstrong de trend voor de zoot suit: ruimvallende pakken met opvallende strepen of ruiten, overdreven wijde schouders en pofbroeken met belachelijk hoge tailles. Op het hoofd een porkpie-hoedje en swingen maar. Ook de Zazous in Parijs die dandyisme tot lifestyle hadden verheven, hadden hun buik vol van zuinigheid en reageerden met extravagante kleding waarbij niet op een metertje stof gekeken werd. Alle materiële malaise van de oorlogsjaren ten spijt ging de jeugd voor groots en meeslepend, en kleedde zich ernaar. Was het nog maar zo eenvoudig. Mode is een grillig en dynamisch verschijnsel. Hoewel kort van geheugen, want ieder seizoen is anders, maakt een blik in de geschiedenis duidelijk dat kleding aan tijd gebonden is. Net als de mens heeft ook de mode een groot aanpassingsvermogen. Eveneens menselijk is het verlangen om zich met kleding te onderscheiden en zo betekenis aan zichzelf te geven. En recessie of niet: ontwerpers en modehuizen proberen dat verlangen aan te wakkeren. Ook in zware tijden blijft mode een verleider. In een poging grip te krijgen op deze
8
tegenstrijdigheid zijn journalisten en trendwatchers naarstig op zoek naar wetmatigheden. Een rode draad, het liefst een die bewijst dat mode reageert, anticipeert en zelfs speculeert op maatschappelijke gebeurtenissen. Mode als glazen bol? Tja, er zijn modejournalisten die beweren dat ze de donkere crisiswolk al van verre zagen aankomen. In het voorjaar van 2008 trok Suzy Menkes, de machtige modejournaliste van The International Herald Tribune, al haar conclusies bij het zien van dalende roklengtes. “Hadden de hedge fund hotties hun ogen maar van het scherm gehaald en naar de enkellange jurk van Angelina Jolie gekeken”, verzuchtte ze. Ook Elsevierjournalist John de Greef refereerde al vroeg aan de relatie tussen het klimmen en dalen van koersen en roklengtes. “Als dat verband zou kloppen, dan speculeren ontwerpers met de terugkeer van de rokken tot op de kuit op een blijvend kil beursklimaat.” De trend voor deze ijzeren wet werd gezet in de jaren dertig van de vorige eeuw tijdens de The Great Depression. De Eerste Wereldoorlog had vrouwen midden in de maatschappij gezet en bij die nieuwe levensstijl hoorde meer bewegingsvrijheid: de rok werd korter. Met de Wall Street Crash in 1929 kwam aan de jongensachtige koers van de roaring twenties een einde. De onzekere tijden wierpen de vrouw weer terug in haar traditionele rol: keurig en braaf met bijpassende lange rok. De glazen bol kreeg gelijk. In oktober bleek het nog steeds kil op de beurs en tijdens de shows voor
And beyond, collectie Spectacle. foto Barrie Hullegie en Sabrina Bongiovanni
de zomermode 2009 constateert John de Greef: “De wereldeconomie schudde op haar grondvesten, banken tuimelden, maar de ontwerpers vierden feest.” Hoewel de crisis nog niet was losgebarsten toen de ontwerpen voor deze collecties op de tekentafel lagen, lag het recessiegevaar al op de loer. Desondanks stemmen de zomercollecties niet somber, integendeel. Iedereen is het er over eens: het beeld is kleurrijk en vrolijk. Uitbundigheid ter compensatie van het dreigende onheil of struisvogelpolitiek?
www.zuiderlucht.eu
Op de Parijse catwalks kristalliseerde zich dit seizoen nog een andere parallel met crisistijden uit het verleden: de jaren tachtig. De strenge, zakelijke en krachtige power dressing die destijds macht en controle moest uitdragen, komt tot uiting in harde contouren, meer volume en nadruk op de schouderpartijen. De eighties revival richt zich echter vooral op de welvarende jaren tachtig van de yuppen op Wall Street, toen het mannenpak in korte tijd furore maakte. Het is de tijd na de punk, waarin ontwerpers als Vivienne
cultureel maandblad
mei 2009
deontwerpers
willy & rené
‘Fashion is a form of ugliness so intolerable that we have to alter it every six months’ (Oscar Wilde) Westwood onder het motto destroy your destroyer een dikke middelvinger opstaken naar de verhardende samenleving. Zo’n agressiviteit hebben we afgelopen jaar niet gehaald op de catwalks, maar vooruitblikkend op winter 2010 lijken de jaren tachtig voor sommige ontwerpers wel hét antwoord op angstige tijden. Krachtige silhouetten, blazers met brede schouders, zwart leer en allerlei varianten van het Wall Streetpak zetten de toon. Achter de boodschap zit echter een luxe uitvoering in materialen zoals bont en leer. Als we dan al toch iets moeten kopen, laat het dan in ieder geval een blijvertje zijn. Verder is het beeld sober, klassiek en veilig: een teken dat het nu echt menens is.
T
ot zover de wetmatigheden. Wie alleen de signalen met een duidelijke verwijzing naar recessies uit het verleden beschrijft, doet geen recht aan de complexiteit van mode. Want tussen de bomen in het bos is meer aan de hand. De invloed van de recessie gaat verder dan schoudervullingen en roklengtes. En zoals elke crisis biedt ook deze perspectieven. In tijden van bezinning ontstaat ruimte voor innovatie, creativiteit en nieuwe invalshoeken. Bovendien kan er eindelijk eens schoon schip worden gemaakt. Iemand als Karl Lagerfeld is dan ook blij met de financiële misère, zo meldde de Volkskrant enkele weken geleden. Het werd tijd, vindt hij, om eens flink met de bezem door het modelandschap te gaan. Even de boel goed opruimen, want het wereldje was de laatste tijd nogal kunstmatig en op hol geslagen. Daar heeft Lagerfeld zeker een punt. De democratisering van de mode sinds de jaren tachtig heeft geleid tot een nerveuze heksenketel. De snelheid waarmee catwalktrends vertaald worden in commerciële collecties is enorm toegenomen en met twee collecties per jaar ben je als ontwerper nog niet klaar. Het allesverslindende tempo, het grenzeloze vertrouwen in de economie en de daarmee gepaard
gaande hebberigheid doen denken aan de financiële markt. Het kon niet op, zo leek het. Maar de wal kan het schip keren. Viktor&Rolf tekenden in de wintercollectie 2008/2009 al protest aan met hun NO-collectie. Maar ook een jonge generatie Nederlandse ontwerpers is opgestaan om tegenwicht te bieden aan de ontwikkelingen. Monique van Heist vroeg zich af “waarom een broek na twee seizoenen niet meer goed zou zijn” en komt deze maand met Hello Fashion, een collectie die geheel los staat van trends en seizoenen. Ook het jonge ontwerpersduo And Beyond laat het voorlopig bij één collectie per jaar. Mode moet langer meegaan, vinden ze en stellen de waarde van een kledingstuk opnieuw ter discussie, waardoor het begrip verlangen een nieuwe invulling krijgt. In plaats van snel, veel en goedkoop,
wordt het duurzaamheid en kwaliteit met doordachte ontwerpen en vakmanschap als basis. De aanstormende generatie ontwerpers laat hiermee een verfrissende kijk op mode zien. Een visie die conceptueel, onderzoekend en rebels is, precies volgens de Nederlandse vormgeverstraditie. In de jaren negentig was er Le Cri Neerlandais met exponenten als Viktor&Rolf en Alexander van Slobbe, die met dit polderhandschrift naar Parijs trokken en daar de aandacht van de internationale modepers wisten te trekken. Nu hebben we een nieuwe generatie talentvolle ontwerpers, individuen die gebaande paden links laat liggen en zich niet laten afleiden door de hysterie van de modecyclus met alle commerciële belangen die daarbij horen. Laat de crisis maar razen, lijken ze te denken, wij vinden onze weg wel.
Man in root-suit, circa 1943. foto Doc Helm Memorial Fund
9
www.zuiderlucht.eu
Furore
Z
eg, Wil, ik zat net te denken… - Als dat maar goed afloopt. - Wanneer heb jij voor het laatst furore gemaakt? - Furore? Als mens bedoel je? - Nou meer als kunstenaar. - Nu je erover begint, René, wordt er nog veel furore gemaakt tegenwoordig, dat jij weet? - Jawel, ik hoorde op de radio dat er in Venray een plezierkunstenaar exposeert die “furore maakte in de jaren zeventig”. - We hebben onszelf ook niet onbetuigd gelaten op dat vlak, René, zeg nou zelf. - Plezierkunstenaars Wil, daar hoor je anders ook niet veel meer over. Is dat niks om furore mee te maken? Met die geschilderde negerinnen ben je op de goede weg, maar ze zien er, hoe zal ik het zeggen, zo vermoeid uit. Alsof ze nachten niet hebben geslapen. - Sommige modellen hebben geen rust in de kont jongen. Die kunnen niet stil blijven zitten. Maar luister, ik heb de tijd. Als kunstenaar hoef ik pas te pieken in 2018. - In 2018? Hoezo? - Als ik zeg culturele hoofdstad, dan zeg jij…? - Dan zeg ik Helmond, daar heb ik geen hulplijn voor nodig. - Helmond? - Jacques Vriens, Hans van de Waarsenburg, Harry van Bommel, Willy van der Kuylen, wij zelf, het Edah-museum. En weet je nog, in het gemeentemuseum de grote Smullen van kunst- tentoonstelling? Die foto’s van dieren gemaakt van groenten en fruit. Meesterlijk. Gezonde plezierkunst als je het mij vraagt. - Ik zal het uitleggen, René. Je weet dat ik mijn furoregeld uit de jaren zeventig heb omgezet in aandelen? - Wat ik ónder het matras heb liggen. - …en dat die inmiddels net zoveel waard zijn als het logo van Sporting Limburg. Mind my words… - Spreek Nederlands, Wil! - Ik las in de krant dat het LSO een tekort heeft van pak-em-beet acht ton. Dat komt aardig overeen met mijn gat René. En wat lees ik? Dat de bestuursvoorzitter erop vertrouwt dat het orkest in aanloop van Maastricht Culturele Hoofdstad 2018 wel enkele sponsors zal vinden om de schulden af te lossen. Snap je nou waarom ik zal pieken in 2018? - Maar Wil, Helmond heeft toch veel betere papieren dan Maastricht?
cultureel maandblad
mei 2009
Fernando Bryce, Südsee (detail), 2007. Courtesy Galerie Barbara Thumm, Berlin. Tekening uit een serie van 89 zwarte-inkt-tekeningen op papier
Iedere 1e zondag v/d maand gratis entree! Gesloten: Pinksterzondag (31 mei) / Open: di t/m zo 11-17 u en Pinkstermaandag (1 juni)
Kapittelstraat 6 Postbus 230 nl-6130 ae Sittard t +31 46 4513460 f +31 46 4529111
[email protected] www.hetdomein.nl Open: Tue – Sun 11.00-17.00 hrs
jacqueline böse heartbeat 1956-1997
catalogus Jacqueline Böse, uitgave stichting ArtsAndAngels voor 15 euro te koop bij Domani, VVV Venlo of te bestellen bij Anouk Backus 06-48238370
10
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
INKIJK
enkeltje utopia
Versieren
groot geworden in staal en spiegelglas. Hier, in de oude stad, overtreffen ze zichzelf door een versmarkt te voorzien van een golvend dak met
A
honingraatstructuur die geel, groen en
rchitecten zijn vreemde vogels.
Het werk van Oscar Niemeyer golft en
rood in elkaar laten overlopen. Lang voordat Barcelona met de
draait dat het een lieve lust is, omdat
combinatie Olympische Spelen en
hij nu eenmaal van vrouwen (en hun
spierballenarchitectuur invulling gaf
rondingen) houdt, zegt hij. Een argument
aan het begrip city marketing, kocht de
waar ik niets tegen in zou willen brengen.
architect Ricardo Bofill een verouderde
Tegelijkertijd houdt hij vol dat elke ronding
cementfabriek net buiten de stad. Het was
– in zijn gebouwen - een functie heeft, tot
1973, het Franco-tijdperk liep ten einde.
en met het muziekgebouw van Rosario
Bofill was gegrepen door de surrealistische
(Argentinië) dat hij ontwierp in 2008,
sfeer van het complex: trappen die nergens
toen hij honderd werd. Tot je honderdste
uitkwamen, in het luchtledige hangende
bang voor estheet te worden uitgemaakt,
steunberen, betonnen silo’s en een tot
de moderniteit kan een verstikkende
in de wolken reikende schoorsteen. Hij
gedaante aannemen. Toch paste dat
restaureerde het spookachtige allegaartje
functionalisme de twintigste eeuw als
en bracht er atelier, kantoren, archief,
hoed en hoofd: strakke gebouwen graag,
bibliotheek en woonhuis in onder; de
en geen gedoe, de tijdgeest eiste utility
voormalige cementsilo’s voorzag hij van
and profit.
betonnen neo-gotische raamkozijnen. Het
Het begon allemaal bij de Oostenrijkse
oeuvre van Bofill die zijn gebouwen graag
geboortejaar 1908 het modernisme
versiert met ornamenten die Alfred Loos
inleidde met zijn traktaat Ornament und
ooit taboe verklaarde.
Verbrechen. Met zo’n titel hoef je verder Ik was naar Barcelona gegaan voor de
alweer spijt, maar toen was het te laat. De
marathon, maar de meest intense ervaring
vorm had het al afgelegd tegen de functie.
had ik toch de dag erna, toen we onder
Maar de tijd dat het modernisme
Oneerlijk
ensemble is een sereen hoogtepunt in het
architect Alfred Loos, die in Niemeyers
niets meer uit te leggen. In 1925 had hij
Orta-waterflessen in Heerlen. foto DSM
een waterig voorjaarszonnetje het terrein
komen. Dat is inderdaad een schande, daar
door Duncan Liefferink
kunnen we niet omheen, maar helaas levert het kunstwerk geen nieuwe
D
inzichten op.
uurzaamheid is één van de popu-
Het bootje in Heerlen wordt geflankeerd
lairste goede bedoelingen van deze tijd.
door een paar kleinere wandinstallaties
Ook DSM, multinationale reus in de fi-
van de Orta’s. Daarin beperken ze zich
jnchemie, wil die boot niet missen. Sterker
niet tot één wereldprobleem, maar
nog: om helemaal zeker te zijn dat ze mee
vegen ze er diverse op een hoop. In één
kunnen varen, hebben ze een boot die
zo’n installatie vinden we bij elkaar:
bijkans barst van duurzaamheid opgesteld
foto’s van ijsschotsen (onwillekeurig
in de hal van het hoofdkantoor in Heerlen.
herinnerend aan klimaatverandering
De boot heet OrtaWater Zillie Fluvial
en smeltende ijskappen), een foto van
Unit en werd gemaakt door het
een tentenkamp, de tenten gemaakt
kunstenaarsduo Lucy en Jorge Orta. De
van nationale vlaggen (afkomstig
Orta’s raakten de laatste jaren wereldwijd
uit Antarctic Village – No Borders, te
geen tegenspraak duldde, is voorbij.
van Bofills taller opliepen. Om er net zo
Voor hypermodernist Wiel Arets mag
snel weer vanaf te worden geschopt. Maar
Loos een voorbeeld zijn geweest, toch
niet nadat we vergeefs hadden gehengeld
verwerkte hij in 2004 prints van een
naar een ad hoc rondleiding door de
foto met wilgen in beton en glas van zijn
intrigerende wirwar van silo’s, klimplanten
Universiteitsbibliotheek in Utrecht. Loos
en die deels in ere herstelde betonnen
zou er schande van hebben gesproken,
skeletbouw met dat schitterende interieur,
maar het versieren van gebouwen is geen
zo dichtbij en toch zo onbereikbaar.
misdaad meer.
Gelukkig hebben we de foto’s nog.
bekend met zeer geëngageerd werk.
zien in het DSM-kantoor in Sittard:
Deze betrokkenheid sluit aan bij het
vluchtelingen, nationalisme, grenzen),
WIDO SMEETS
verantwoord ondernemerschap dat DSM
een aantal van de ‘OrtaWater’-flessen
nastreeft.
(waterschaarste), een geperforeerde
Los van stijlen en stromingen zijn er altijd eigenheimers. Zoals Gáudi, die tot ver na zijn dood een stad (Barcelona) naar zijn hand wist te zetten. Toch herstelde diezelfde stad in 1986 het Mies van der Rohe Paviljoen, icoon van het modernisme en in alles contrair aan de ultra-conservatieve Gáudi. Vijf jaar geleden bouwde Jean Nouvel, nog zo’n hogepriester van glas en staal, in Barcelona zijn Torre Agbar. Deze dag en nacht van kleur verschietende fallus van 142 meter hoog mag gerust gezien worden als een laat-modernistisch antwoord op Gaudí. In de wijk El Born staat de Mercat de Santa Caterina, een schepping van het architectenechtpaar Miralles-Tagliabue,
11
De installatie in Heerlen bestaat uit
veldfles (waterverspilling) en dan ook
een rank houten bootje met daarop
nog een menselijk hart (gezondheid,
een metalen stellage met flessen. De
menselijkheid, orgaanhandel?). Het is te
flessen op de twee bovenste planken zijn
veel. Je blijft alleen maar wanhopig achter
afkomstig van eerdere projecten van de
met het actualiteitenrubriekgevoel dat er
Orta’s in Venetië en Rotterdam, waarbij
van alles en nog wat mis is in de wereld.
aan de bezoekers zelfgezuiverd water
De boodschap van de Orta’s kan
werd aangeboden. De flessen op het
niemand ontgaan: er zijn veel grote
onderste niveau zijn van Perrier, Evian
problemen en daar moet iets aan gedaan
en andere dure merken bronwater. Het
worden. Voor een bedrijf als DSM is dat
werk is een aanklacht tegen de oneerlijke
een mooie en belangrijke opdracht, maar
verdeling van water in de wereld: water
om interessante kunst te maken is het
is een eerste levensbehoefte en zou voor
een beetje dun.
iedereen beschikbaar moeten zijn. Toch telt de één grif een paar euro neer voor
Lucy en Jorge Orta, Antarctica en
een flesje, terwijl de ander kilometers
waterinstallaties, DSM-kantoren Heerlen
moet lopen om aan schoon drinkwater te
en Sittard, t/m 29 mei.
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG
OVERAL TE VINDEN!
© HARMEN DE HOOP
WWW.HKLIMBURG.NL/BEELDENDEKUNST WWW.KUNSTTOUR.COM
KUNSTTOUR: ‘BEST BEFORE...’ 21 T/M 24 MEI 2009
Bonnefantenmuseum Maastricht Op donderdag open tot 22.00. Avondprogramma t/m 16 juli: Live in the Living / huiskamerconcert* 07.05.09 / 20.30: Luc de Vos & André Manuel Artists cinema 14.05.09 / 20.30: A ma Soeur / Fat Girl / van Catherine Breillat Overige avondprogramma’s 21.05.09 / 20.30: Theater en muziek Talking about the difference / Debatavond 28.05.09 / 20.30: Maastricht als stad van culturele carrières?
Parallel
Exile on Main St. 12
* reserveren:
www.bonnefanten.nl Café Ipanema geopend
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
s tati o n
zuiderlucht
Chantal Ledoux (Geleen, 1977) “Mijn werk bestaat voornamelijk uit schilderijen op doek, maar de laatste tijd schilder ik ook op kartonnen dozen. De schilderijen voelen vaak aan alsof ze zich in een tussenstadium bevinden. Juist het stadium waarin ze nog niet gefixeerd zijn, vind ik interessant, omdat het niets pretendeert, maar wel veel suggereert. Het laat ruimte. De schilderijen staan voor mij niet op zichzelf. Ze vormen samen een verzameling van indrukken, die, als je ze bij elkaar brengt, inhoudelijk een associatieve binding aangaan. Dat kan tussen twee schilderijen, maar ook in een installatie van schilderijen en dozen als in Infinite World. De motieven die ik gebruik zijn daarbij op zich niet zo belangrijk. Het inhoudelijke bevindt zich meer tussen de verschillende voorstellingen. Het gaat me om de totaalervaring, om wat die beelden samen met elkaar kunnen betekenen.”
Untitled 1, acrylverf en insnijding op doek.
13
Station Zuiderlucht In de veertiende aflevering van Station Zuiderlucht, halteplaats voor kunstenaars en vormgevers, aandacht voor Chantal Ledoux. Het werk Untitled 1 wordt per opbod verkocht op www.zuiderlucht.eu. Klikken op de button ‘Station Zuiderlucht’. Namen van bieders worden niet bekendgemaakt, wel de hoogte van het laatst geboden bedrag. De bieding begint bij 450 euro. Werk van Chantal Ledoux is deze maand als presentatie van Station Zuiderlucht te zien in Galerie Stevens in Maastricht. www.galeriestevens.nl en galerie New Untitled in Venlo www.galerienewuntitled.nl ‘Station Zuiderlucht’ wordt ondersteund door Amacura (Sittard-Geleen), Galerie New Untitled (Venlo), Galerie Stevens (Maastricht), Huis voor de Kunsten Limburg, Océ Kunstbezit en Unlimited.DSM. Reacties naar
[email protected]
Untitled 2, acrylverf op doek. 1997-2001 ABK Maastricht. 2001 DSM Heerlen. 2002 De Salon, Museum het Domein Sittard. 2003 Duo-presentatie ‘Hoenderstraat 24 ‘ Maastricht. KunstTour Maastricht. De kunst van het kijken, Maastricht. 2004 KunstTour Maastricht. SPUTNIZA‚ Wir können auch anders!’ Kunsthaus Dresden. De Salon, Museum het Domein Sittard. 2005 Paparazzi team in ‘Jerrycan project’ van Ines den Rooijen, Hedah Maastricht. DIN A4, tekeningen, Reine Sofia Gallery, Léon Guanajuato (Mex). Huis voor de Kunsten Limburg, schilderijen en tekeningen, Roermond. 2006 Kunsttoer Maastricht. Atrium MC, Heerlen. Here Gallery, Bristol (UK). 2007 Kunst in doosjes, Henn Art. 2008 Waldeslust und Nebelschleier, Göhltalmuseum Kelmis (B). Anonymous Drawings N9, Kunstraum Kreuzberg/ Bethanien, Berlijn. Shopstop: refreshed!, Maastricht. Getekend ’tekeningen in het ziekenhuis’, Atrium MC, Heerlen. 2009 Infinite world II, B32, Maastricht.
Infinite World 01, installatie met kartonnen dozen en schilderijen, 2008.
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
Het goede wonen
Woongebouw Poort Waerachtig - Maastricht Architect verbouwing: Henket en partners | Foto: Hugo Thomassen | www.vesteda.com
VEST_adv KvhW_Zuiderlucht.indd 4
25-03-2009 15:14:17
Bezoek onze website www.domani-venlo.nl voor het volledige culturele programma. Domani Dominicanenplein 15 5911 KN Venlo
Concerten Exposities Besloten ontvangsten Huwelijken
Domani is een exclusief cultureel podium, in hartje Venlo, gevestigd in een historisch Rijksmonument, de laatmiddeleeuwse kapel Mariaweide. In deze voormalige kapel, door Woningstichting VenloBlerick verbouwd en getransformeerd tot Domani, vinden verschillende culturele activiteiten plaats. Schitterende en bijzondere concerten, voorstellingen en exposities. Van wereldmuziek tot klassiek en van kunsttentoonstelling tot orgelconcert. Ook is het mogelijk Domani te huren voor onder andere ontvangsten, recepties of presentaties. Gegarandeerd een sfeervolle locatie die recht doet aan uw activiteit. De voormalige kapel is officieel Huis der Gemeente. Het is dus tevens mogelijk om in Domani te trouwen.
Het culturele programma 2009 - 2010 is bekend. Ook in het nieuwe seizoen biedt Domani weer een breed scala aan prachtige concerten in een schitterende ambiance. Domani presenteert onder andere kamerconcerten, wereldmuziek en oude muziek. Let op de website van Domani voor verrassende aanbiedingen rondom concerten. Exposities in Domani • Jacqueline Böse - heartbeat - tot en met zondag 24 mei 2009 • Rob Scholte - donderdag 28 mei tot en met zondag 6 september 2009 Zie voor data en openingstijden www.domani-venlo.nl.
www.domani-venlo.nl 14
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
Het cartografisch universum van Urbain Mulkers
Herordening
Beeldend kunstenaar Urbain Mulkers, tevens museumdirecteur te Hasselt, plakte stukken landkaart op alle mogelijke voorwerpen: een ogenschijnlijk simpele ingreep die weidse filosofische, historische en politieke vergezichten opleverde. Mulkers overleed in 2002. Een boek en een reeks tentoonstellingen in Maastricht, Sint-Truiden en Luik – brengen zijn werk opnieuw onder de aandacht. door Duncan Liefferink
T
oen ik tien jaar oud was ging ik met mijn vader een paar dagen naar Texel, mannen onder elkaar. Mijn vader gaf mij de kaart en zei: “Zeg jij maar waar we heen moeten.” Ernstig verdwalen kon je niet op het eiland. Vanaf dat moment was ik verslingerd aan kaarten. Kaarten zijn mooi om te zien. Ze geven overzicht, het gevoel dat je de wereld in je greep hebt. En ze wekken het verlangen naar een werkelijkheid die nog veel mooier is. Stel je nu voor dat je de kaart verknipt en de stukjes opnieuw aan elkaar plakt, in willekeurige volgorde, of misschien gerangschikt naar kleur. Op die manier ontstaat bijna letterlijk een andere wereld. De bestaande orde wordt opgeheven. Nieuwe verbanden tekenen zich af. De verbeelding neemt het over. Een groot deel van het oeuvre van beeldend kunstenaar Urbain Mulkers (1945-2002) is op dit idee gebaseerd. Allerlei voorwerpen beplakte hij met landkaartfragmenten, en verrijkte ze zo met een schat aan associaties en betekenissen. Als tienjarige had ik het heiligschennis gevonden. Een voorbeeld is het werk Champ de pavés. Mulkers bekleedde enkele honderden blokken porfier, de roemruchte Belgische kasseien, met kaartsnippers en legde er een nieuwe weg van. Zowel de weg als de kaarten verwijzen naar reizen en verre oorden. De blokken gesteente zijn niets anders dan stukken van de aarde en krijgen
15
door de landkaartbekleding het aanzien van een soort alternatieve wereldbollen. Het klinkt zo eenvoudig. En misschien is het dat ook wel. Waarschijnlijk is die eenvoud zelfs de reden dat de beklede kasseien zo onmiddellijk tot de verbeelding spreken. Toch had Mulkers een eind te gaan voordat hij zover was. In het onlangs verschenen boek over Urbain Mulkers beschrijft Ludo Raskin hoe Mulkers zijn carrière in de jaren zeventig begon met hyperrealistische schilderijen van strepen op geplooid textiel, golven op het water en patronen in het zand. Een en ander leidde tot een steeds fundamenteler onderzoek naar lijnen en structuren. Zo tekende hij begin jaren tachtig strakke omtreklijnen op ronde stenen. Die lijnen bracht hij over op papier. Door de kromming van de stenen kwamen de oorspronkelijk rechte lijnen als grillige curven op het platte vlak. Het viel Mulkers op dat geen twee lijnen meer hetzelfde waren. Het waren individuen geworden. Hij gaf iedere lijn een naam die hij min of meer willekeurig uit de atlas plukte. Vervolgens bundelde hij de vellen. Drie dikke boeken documenteerden een nieuwe, fictieve wereld die toch allerlei verbindingen onderhield met onze eigen werkelijkheid. Voor een tentoonstelling stelde Mulkers ze op als een klein heiligdom, met zes zuilen eromheen. Die waren, voor het eerst, bekleed met fragmenten uit schoolatlassen. Geleidelijk werd Mulkers zich bewust van de onuitputtelijke mogelijkheden van de landkaartcollages. Schijnbaar
Champ de pavés Marimont 85-87 van Urbain Mulkers.
ongehinderd door zijn baan als museumdirecteur in Hasselt beplakte hij niet alleen stenen, maar ook bamboestokken, brugleuningen, muzieklessenaars en archiefkasten. Steeds ging het daarbij om de verhouding tussen de werkelijkheid en de afbeelding daarvan, tussen ordening en her-ordening. Steeds vaker ook kwamen historische en politieke betekenissen te voorschijn. The Genus World bestaat uit 208 bloempotten met daarin de gefiguurzaagde contouren van evenzovele landen. Ze zijn allemaal even groot en bekleed met kaartfragmenten van geheel andere landen. Het monumentale werk benadrukt de betrekkelijkheid van grenzen en machtsverhoudingen – en uiteindelijk van ons begrip van de wereld. In Mulkers’ universum worden de dingen niet door kaarten bevestigd, maar juist gerelativeerd. Andere keren lijkt, althans op het eerste gezicht, het romantische verlangen naar onbekende verten te overheersen, bijvoorbeeld in enkele dromerig-blauwe wandcollages met scholen dolfijnen of in de reusachtige Cartografische Vogels die hij maakte voor luchthaven Zaventem.
www.zuiderlucht.eu
Toch klinkt ook in dit laatste werk een maatschappijkritische ondertoon: de zwerm vliegt verschillende kanten op, alsof de vogels tijdens de trek gedesoriënteerd zijn geraakt. Maar waar haalde Mulkers al die landkaarten eigenlijk vandaan? “Urbain had een overeenkomst met een Duitse drukker van schoolatlassen en wandkaarten,” vertelt zijn weduwe Thérèse Mulkers-Dumont. “Verder nam hij atlassen af van boekhandel De Slegte. En hij kocht ook zelf op beurzen en boekenmarkten. Soms kwam hij met een schitterende atlas thuis en daar zette hij dan meteen de schaar in! Zo jammer vond ik dat! Maar voor hem was het gewoon materiaal.” Het riekt nog steeds naar heiligschennis, maar in het geval van Urbain Mulkers moesten we dat maar door de vingers zien. Urbain Mulkers. Begijnhof SintTruiden, van 26/4 t/m 28/6. Musée de la Vie Wallonne – Espace Saint-Antoine, Cour des Mineurs, Luik, van 3/10 t/m 29/11. Het boek Urbain Mulkers 19452002 is ook verkrijgbaar via
[email protected].
cultureel maandblad
mei 2009
Identiteit & seksualiteit “Die foto van dat meisje met dat blonde haar”. Mijn woorden haperden, en toen ik Jasper aankeek, wist ik waarom. Ik zat ernaast. Het was geen meisje, maar een jongen. Waarmee ik in al mijn onbeholpenheid de kern van zijn fotografie raakte. De foto’s van Jasper Groen gaan over jongeren en hun levenvullende twijfels over identiteit en seksualiteit. Alleen bij adolescenten zijn die onzekerheden zo
16
tekst: Wido Smeets foto Jasper Groen
compromisloos. Jasper Groen (Nieuwkoop, 1974) zoekt ze op waar ze zich, in al die onzekerheid, het beste thuis voelen: op straat, tijdens dance party’s, in groezelige uitgaansbuurten of bij hen thuis, bij voorkeur op hun slaapkamer. Vaak zijn ze rijkelijk uitgedost in de kleding codes van hun peer group, zoals in de reeksen Gothic Lolita’s, Finding Emo, Riga en Kizzy. Maar de
www.zuiderlucht.eu
uitbundigheid in kleding en make up noch de troost en geborgenheid die ze vinden bij hun lotgenoten verhullen de onzekerheid in hun ogen. Opgeleid voor de journalistiek, waar ik hem leerde kennen, stapte Jasper Groen in 2004 over naar de fotografie. Hij ging als autodidact in de leer bij Erwin Olaf en Rineke Dijkstra en brak in 2006 door met zijn fotoreeks Jeffrey. Nog steeds is Jeffrey het
cultureel maandblad
mei 2009
ijkpunt in zijn oeuvre, hier liggen de wortels van zijn werkwijze en zijn thematiek. Ruim vijf jaar inmiddels zoekt hij hem op om te registreren hoe zijn leven zich ontwikkelt, van break dancer via neo-nazi tot mannequin. Bijgaande foto toont Jeffrey’s leven anno 2008. De overzichtstentoonstelling van Jasper Groen is tot 16 mei te zien in Q-Residence in Venlo. www.galerienewuntitled.nl www.jaspergroen.nl
17
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
martin linnartz t/m 24/5 Grotestraat Centrum 31 6301 CW Valkenburg aan de Geul tel. 043 601 63 94 Geopend: di t/m vr 10-17u, za en zo 13-17u.
[email protected] www.museumlandvanvalkenburg.nl
GALERIE POST + GARCÍA
tegelijkertijd: Charlotte
Dematons en Charles Eyck
DONDERDAG, VRIJDAG EN ZATERDAG VAN 12 TOT 18 U. ZONDAG VAN 13 TOT 17 U EN VOLGENS AFSPRAAK
AVENUE CÉRAMIQUE 17 MAASTRICHT 043 3561900 WWW.POSTGARCIA.COM
LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.
Arie Berkulin Pieter Defesche Theo Kuijpers Lei Molin Ger Lataster Toon Teeken
moderne kunst
BEST BEFORE
Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na een telefonische afspraak bent u van harte welkom. Leon Mommers Savelsbosch 40, 6228 SB Maastricht 043 361 01 38 Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl
MAASTRICHT / WWW.KUNSTTOUR.COM Met dank aan: Gemeente Maastricht / WOM Belvédère Maastricht Intro in Situ / GlasbakProducties / L1 Radio TV / RTV Maastricht / Gulpener Bier / Zuiderlicht
galerie dis Galerie DIS Tafelstraat 28 6211 JD Maastricht tel 043 325 91 17 Geopend: Wo t/m Za van 12h - 17h en op afspraak
www.galeriedis.nl
“Joop Vugs” t/m 17/5
Romantische trio’s Kamermuziekconcert
Zo 10.05.09 - Centre Céramique Maastricht / 11.30 uur Zo 17.05.09 - SCHUNCK-Glaspaleis Heerlen / 11.30 uur Roger Debougnoux (klarinet), Gabriel Arias Luna (cello) en Paul Huijts (piano) brengen Beethoven - Viertes Trio op. 11 en Brahms Klarinetten-trio op. 114.
www.centreceramique.nl / www.schunckglaspaleis.nl
18
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
HEILIGENLEVENS 3 © Marcel Ruiters/Zone 5300
19
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
Podium
Zie ook de Agenda en www.zuiderlucht.eu
Genk
Tongeren
Cultuurcentrum Genk Wo 6 mei | theater | De Roovers – Met vuur spelen – Aud. Limburghal - 20.15 uur Do 7 mei | literatuur | Te gek voor woorden met oa. Kristien Hemmerechts, Pieter Embrechts, Chris De Stoop,… – Schouwburg CC - 20.15 uur Van 14 t/m 16 mei | theater | Cie Cecilia – Altijd Prijs, Paro (Winterslag) – 20.15 uur Wo 20 mei | muziek | Cuarteto Cedron in concert (tango concert) – Casino Modern – 20.15 uur Zo 24 mei | iteratuur | Behoud de Begeerte – Koningsblauw – Schouwburg CC – 20.15 uur Do 30 mei | Fabrice Ramalingom/Rama – Postural: Etudes – Aud. Limburghal – 20.15 uur Bestel vanaf juni de gratis seizoensbrochure via
[email protected]! Info: Cultuurcentrum Genk (B), Stadsplein 1, 3600 Genk (B) Tickets: UiT in Genk – Europalaan 34 – Genk. T +32(0)89 65 44 80 – W www.cultuurcentrumgenk.be
De Velinx, dijk 111 bus 2, 3700 Tongeren België. www.develinx.be wo 20 mei om 20.00 uur (deuren) | rock | The Neon Judgement Live stelt – na heel lang wachten – hun nieuwe CD voor in de VELINX! Titels als ‘The Great Consumer’, ‘Leash’ en ‘We Are Confused’ doen terecht vermoeden dat het bloed nog steeds kookt en dat withete gevoel werd verwerkt tot een precisievuurwerk van vintage Neon Judgement songs: eigentijds en herkenbaar, hard en compromisloos, maar even goed swingend en hoopvol. Live staan deze trendsetters nog steeds garant voor donkere, rauwe, opzwepende electroklanken en apocalyptische visuals. Tickets: www.develinx.be,
[email protected] of 0032 12 39 38 00.
Venlo Poppodium Perron55 Venlo
Maastricht
vrijdag 8 mei | psychedelische rock | zZz + Daily Bread | 21:30 | 10 Euro zaterdag 9 mei | house | MESJ : Benjamin Bates | 22:30 - 04:00 | 8 Euro
AINSI
woensdag 20 mei | avant garde | Icy Demons (USA) | 21:30 | 5 Euro
Zo 10 mei | jeugdtheater | Maastricht Toneelstad Festival: Gieren – Partoet | 14.30
zondag 24 mei | americana | Eliza Gilkyson (USA) | 20:30 | 12 Euro
Di 12, 13, 14 mei | theater | Maastricht Toneelstad Festival: Nachtelingen – Het Vervolg
vrijdag 29 mei | rock/jazz/funk | Blowbeat (Ton Engels) | 21:30 | 10 Euro
| 20.30
www.perron55.nl
Do 14 en vrij 15 mei | creatieve industrie | Conferentie - Maastricht: Lieu de Passages? Do 21 en vrij 22 mei | dans | 5MB – Gotra Ballet | 20.30 Do 21 mei t/m 31 mei | expositie | Kunsttour 2009: Blogville – Paul Drissen (e.a.) Di 26 mei | theater| En volgend jaar uw kop – Walpurgis | 20.30 Zo 7 juni | dans | DANSWERK – Huis voor de Kunsten Limburg | 11.00 AINSI - Lage Kanaaldijk 112 - 113, Maastricht/ volledige agenda op www.ainsi.nl
Centre Céramique – High lights Zo 3 mei | Lezing | Keurkinderen - Hitlers elitescholen in Nederland door Paul van der Steen Vrij 8 mei & Za 9 mei | Boekenmarkt! Zo 10 mei | LSO kamermuziekconcert | Romantische trio’s Wo 13 mei | voorlezen | Beestenbende 5 april t/m 7 juni 2009 | foto-expo | ‘Mens, wie ben je?’ - fotograaf Miloslav Kubeš 01.02.09 - 27.09.09 | Tentoonstelling | Verzamelen is een kunst! meer info:www.centreceramique.nl
KUMULUS – centrum voor kunsteducatie Gieren | Voorstelling JTS Partoet | zondag 10/05 AINSI Expo Vooropleiding ABKM | 21 t/m 24 mei | Galerie Kumulus Lezing Ko van Dun | Kasteel Oost-Maarland | vrijdag 29/05 Afdeling Beeldende kunsten | Lente workshops | hele maand mei www.kumulus.nl, www.bkmaastricht.nl
Lumière highlights Vanaf 7 mei | De laatste dagen van emma blank | De nieuwste van Alex van Warmerdam. vanaf 14 mei | The Burning Plain | Regiedebuut van de scriptschrijver van BABEL en AMORES PERROS vanaf 14 mei | Towelhead | provocerende beeld van de Amerikaanse samenleving van de schrijver van Six Feet Under. vanaf 28 mei | Coco avant chanel | Audrey Tautou schittert als Coco Chanel. vanaf 28 mei | Tokyo Sonata | Hirokazu Kore-eda’s nieuwe meesterwerk Meer informatie op www.lumiere.nl
20
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
perron poëzie
TIME OUT OF MIND 5 Wido Smeets en Leon Verdonschot wisselen muzikale helden uit van vroeger en nu. Graham Parker maakte klassieke pop met puntige teksten over tijdloos herenleed: ‘Sometimes she needs the beating of another heart’.
Graham Parker
M
Moedermuseum
G
uzikant word je niet, dat ben je. Voordat hij de toekomst van de rock ’n roll werd, werkte Bruce Springsteen als tv-reparateur. Elvis Costello deed iets met computers – in de jaren zeventig wel te verstaan. Van Graham Parker las ik ooit dat hij pompbediende is geweest. Het zijn teksten die het goed doen als er een mythe moet worden gefabriekt, maar verder… Wie gelooft mij nou als ik zeg dat ik vroeger stratenmaker ben geweest? Voor Graham Parker maken we een uitzondering. Ik zie hem voor me, met zonnebril, op een wiebelende stoel voor de deur van een Caltexpompstation ergens in de Midlands. Geen auto te zien, in de verte een onweer dat halt lijkt te houden. GP plukt wat aan zijn gitaar (plectrum tussen de tanden), een frommel papier op de knie. You Can’t Be Too Strong staat er op. Wanneer zijn dienst erop zit, gaat hij naar huis, maakt een demo van het lied (over de abortus van een vriendin) en stuurt die op naar een platenmaatschappij. Zijn debuut wordt een hit, net als de opvolger. GP wordt beroemd, levert een reeks prachtplaten af, speelt op de grote festivals, maakt wereldtournees. Dat was toen. Graham Parker had het geluk dat hij Brinsley Schwarz en zijn band tegen het lijf liep. Deze doorgerookte klasbakken uit de pubrockscene, de blanke soulstem van Parker en diens gave om catchy drie-minutensongs te schrijven, blijken een gouden combinatie. Graham Parker & the Rumour (zoals de band van Brinsley Schwarz werd herdoopt) maken klassieke pop met puntige teksten over tijdloos herenleed: ‘Sometimes she needs the beating of another heart’. Ik kreeg er geen genoeg van, tot ik in 1988 op het hoesje van Struck by Lightning een foto van de rocker zag in een ‘wilde’ tuin met een meisje met een vlindernetje. Herenleed had plaatsgemaakt voor vaderschap. Mijn beelden van de man met gitaar voor een pompstation in de Midlands verdampte. Soms zie ik hem voorbijkomen, op tv en cd’s. Solo. Kalend, zwarte outfit, zonnebril. GP zingt GP uit de jaren tachtig. Maar dan zonder de magie.
raham Parker wordt ouder, Springsteen ook, Costello eveneens. Het zijn muzikanten wier oeuvre niet noodzakelijkerwijs samenhangt met de jeugdigheid van de vertolker. Waar ik het meest benieuwd naar ben, is de ontwikkeling van de artiesten bij wie dat wel het geval is. Hoe worden Prince en Madonna oud? Tot nu toe: niet. Voor Michael Jackson, de derde van de grote drie uit de jaren tachtig, weet ik niet of dat geldt: dit is eigenlijk de menselijkheid voorbij. Maar Prince is nog steeds een soepel bewegende, excentrieke geilneef. Van vijftig. Kan dat ook als hij 55 is? Zestig? Ik zou denken van niet, maar dan denk ik aan Iggy Pop en concludeer ik dat het wel degelijk kan. En Madonna dan? Het rolmodel van tienermeisjes is ze niet meer, maar nu is ze het bewijs dat het wel kan, begeerlijk blijven, ook uiterlijk en seksueel. Alles wat reclames voor dagcrèmes en Tellsellapparaten beloven, zit samengebald in Madonna. Haar hele werk en imago gaan om krijgen wat je wilt, en tot nu toe is het haar gelukt het fundament onder dat alles – haar schoonheid – te houden. Maar de komende jaren komt toch echt de t-splitsing: de ouderdom tonen, of de andere kant op, richting Tina Turner, de vrouw over wiens jeugdige energie iedereen vol bewondering spreekt, maar wel de bewondering richting iemand die van een andere planeet komt dan wij. Ik zou het wel interessant vinden, Madonna publiekelijk ouder zien worden, ook in teksten en shows. Maar ik vrees dat ze het niet gaat toelaten, ook omdat ze de genadeloosheid van het publiek kent. Dat lacht schamper wanneer Keith Richards uit een boom valt (hij kwam er tenminste nog in) en vindt dat de Stones er mee moeten ophouden omdat, nou gewoon, omdat ze ouder zijn dan vroeger, dus dat publiek zelf waarschijnlijk ook. Hoofdredactioneel commentaar (!) in NRC Handelsblad (!!) over de Stones een paar jaar geleden: “Jammer dat ze nog bestaan.” In zo’n klimaat zullen Prince en vooral Madonna, denk ik, vasthouden aan hun jeugd en als dat niet meer lukt: verdwijnen.
WIDO SMEETS
LEON VERDONSCHOT
21
www.zuiderlucht.eu
Ik heb mijn moeder naar het museum gebracht en een suppoost betaald om over haar te waken. Zij zat voortdurend aan zichzelf te knagen tot enkel kraakbeen van haar overbleef. Er kwam een firma langs die haar moest stutten, die lichaamsdeel na lichaamsdeel moest restaureren tot zij weer presentabel voor de wereld was. Onder woonachtigheid ging zij gebukt, onder herinnering waaraan zij vast bleef kleven en onder wijdverspreide wankelmoedigheid precies als bij de moeders van zaal zeven die een voor een uit zwangerzucht bestaan. Ik heb mijn moeder naar het museum gebracht waar zij bewondering geniet van talloos velen en waar alleen de moeders van zaal zeven haar ongenadig naar het leven staan. LUUK GRUWEZ Luuk Gruwez (Kortrijk, 1953) woont sinds 1976 in Hasselt waar hij tot 1995 werkzaam was in het kunstonderwijs. Hij brak voor het eerst door met de dichtbundel De feestelijke verliezer (1985). Daarop volgden de bundels Dikke mensen en Vuile manieren. Voor zijn prozadebuut Het bal van opa Bing werd hij bekroond met de Geertjan Lubberhuizenprijs. Vorig jaar verscheen de poëziebundel Lagerwal.
Perron Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door:
Defauwes
cultureel maandblad
mei 2009
Verzwolgen door de
Scherven
Wat we niet voor mogelijk hielden, is toch gebeurd. Godenslaap van Erwin Mortier is niet genomineerd voor de Libris Literatuurprijs. De roman zou het engagement missen waar ons tijdsgewricht om vraagt. “Ernstiger kan een jury zich niet blameren”, meent Cyrille Offermans. door Cyrille Offermans
E
indelijk een boek dat het verdient in één adem te worden genoemd met Het verdriet van België, het meesterwerk van Hugo Claus, al zijn de verschillen even groot als de overeenkomsten. Godenslaap van Erwin Mortier borduurt niet voort op Claus, het is geen geactualiseerde versie van zijn boek, geen poging door te dringen in de sindsdien verstreken decennia van incestschandalen, politieke verdeeldheid en rechtspopulistische islamofobie – geschiedenis, in de registrerende en ordenende zin van het woord, is Mortiers zaak überhaupt niet. Ook stilistisch zijn de verschillen met Claus groot, maar Godenslaap is op het tijdsgewricht waar Mortier zijn unieke beeldende talent op beproeft wel een vergelijkbaar, net zo moeilijk te overtreffen hoogtepunt als Claus op het zijne. Dat tijdsgewricht is dat van de Eerste Wereldoorlog, in Nederland een vergeten, want nauwelijks beleefde periode, in Belgïë nog altijd la grande guerre. Maar niet alleen in dat opzicht gaat Mortier verder terug dan Claus, hij doet dat ook als schrijver. Zijn referenties zijn niet zozeer de opstandige avant-gardisten uit de eerste helft van de twintigste eeuw als wel kluizenaarschrijvers als Flaubert en vooral Proust, aan wie hij in dit boek – als enige – nadrukkelijk refereert. Van Prousts slingerende, zich eindeloos vertakkende zinnen was Mortiers verteller, een zeer oude, omstreeks honderdjarige vrouw, haast ziek geworden; zelf kon ze daarna lange tijd geen letter meer op papier krijgen. Die ik-figuur, Helena, is als schrijfster een anachronisme. Ze heeft niets van de sterallures, de opdringerigheid en de ijdele egomanie van zoveel eigentijdse auteurs. Zij droomt, integendeel, van het titel- en naamloze boek, bevrijd van de maker en het hele instituut literatuur. Zij vertrouwt enkel op de kracht van de taal die de realiteit zowel breekt als intensiveert en die onverhoeds en krachtig inbreekt in het rustzoekende gemoed van de lezer. Zij wenst niet met de wereld mee te gaan, zoals haar gehate moeder, die haar fatalistische houding uitdrukt in tautologieën van het type oorlog is oorlog. Helena zegt al haar schriften te hebben volgeschreven om
22
geen andere reden dan om “al schrijvende mijn voet tussen de deur van het definitieve”, het voltooide en afgeronde, te wringen. En dat is een inzet die vergelijkbaar is met die van Claus – een inzet die een boek heeft opgeleverd zoals er maar eens in de zoveel jaar een geschreven wordt. Godenslaap is dus geen roman in de traditionele zin van het woord. Wie zoekt naar een stevige, ondubbelzinnig reconstrueerbare intrige of een helder omlijnde thematiek, liefst een die zich ertoe leent om in de leesclub zonder omwegen op het eigen leven te betrekken, komt bedrogen uit. Mortier kan niet anders dan met zijn zintuigen denken. Bijgevolg bestaat het boek uit niets dan beeldrijke fragmenten, meestal ter lengte van ongeveer een bladzijde, waarin het logischerwijs ook gaat om verdwenen, verduisterde en verdrongen fragmenten van leven. Zelf spreekt Helena van ‘het boek van de scherven’ en iets verder van ‘het boek van de modder’, beide formuleringen, blijkt later, mag men letterlijk opvatten. Mortier laat die scherven in de modder flonkeren. Het effect daarvan is even vaak bedwelmend mooi als genadeloos gruwelijk.
M
aar natuurlijk, op de snijvlakken van al die fijnzinnige miniaturen in de beste Vlaams‘primitieve’ traditie ontstaan toch de contouren van een reeks met elkaar vervlochten verhalen. Die verhalen spelen zich af in een minstens drievoudig grensgebied: in de tijd, de overgang van de lange negentiende naar de korte twintigste eeuw; qua sociaal milieu, een middenklasse bekneld tussen een verfijnde aristocratie en het ruwe arbeidersvolk; en geografisch: in Artesië, ofwel Artois, het gebied waar de Germaanse en de Latijnse cultuur op elkaar stuiten, het grensgebied bij Diksmuide en Ieper waar de oorlog het hevigst gewoed heeft. Helena was met haar ouders op vakantie bij een oom aan de Franse kant van de grens toen de gevechten uitbraken. Dan kunnen ze niet meer terug en zijn ze gedwongen plusminus drie jaar in het zomerhuis van de oom te verblijven. Aanvankelijk vindt Helena de oorlog vooral fascinerend. Het gedaver en gebulder van de kanonnen in de verte is opwindend, ze geniet van de stofwolken boven de
www.zuiderlucht.eu
Erwin Mortier. foto Roeland Fossen
velden die verraden waar de soldaten op weg naar de fronten zich bevinden. Maar van die fascinatie blijft weinig over als ze geconfronteerd wordt met de slachtoffers, de doden en vooral de ontelbare verminkten. Nooit eerder las ik zulke verstikkende beschrijvingen van het jarenlange, letterlijk uitzichtloze verblijf in de loopgraven, van de manier waarop talloze jongemannen uit alle delen van de wereld werden verzwolgen door de West-Vlaamse modder. Maar ook degenen die het er levend vanaf brachten konden voor de rest van hun leven niet meer aan de oorlog ontkomen. Zoals de zwijgzame boerenknecht Etienne Leboeuf, die “lijdzaam als een kalf tijdens een onweer het ontij uitzat, gehurkt in zijn hol in de grond, en zich niet verroerde, alleen de ogen dichtkneep voor de ziedende aarde of de klodders ingewand van de man (…) die hij naast zich letterlijk uit elkaar zag spatten.” En die na de oorlog alleen overleefde dankzij de vrouwen die hem telkens kortstondig vergetelheid schonken. Helena zou behalve voor Etienne een monument willen oprichten voor al zijn moederlijke maîtresses, voor alle hoeren en minnaressen die voor de mannen zonder armen of benen een laatste troost en toevluchtsoord waren. Helena noemt dat niet obsceen. Obsceen vindt zij de onverschilligheid
cultureel maandblad
mei 2009
modder
siciliaanse notities
Lampedusa
‘Ik zou de pen in mijn vingers even soepel over het papier willen sturen als zij haar dweil over de tegels.’ tegenover alle gruwelen, ook de manier waarop die na de oorlog ontkend leken te worden. Obsceen zijn de schoongeveegde marktpleinen, de gladgestreken dodenakkers, de ordentelijke rijen soldatenhelmen die ze ergens op een dijk ziet liggen als een stompzinnige ode aan een dodelijke discipline. Zelf heeft Helena tijdens de oorlog een Engelse soldaat leren kennen, Matthew Herbert, die haar heeft ingewijd in de geheimen van de seksualiteit. Het is ook dankzij hem dat ze haar grotendeels op verhalen van anderen en haar eigen fantasie gebaseerde voorstelling van de oorlog kan concretiseren. Herbert is fotograaf, samen trekken ze na de oorlog door het verscheurde land. Zo zijn ze in de zomer van 1919 in de Elzas, waar ze getuige zijn van het gekrioel van honderden mensen die op de omgewoelde bodem van een helling op zoek zijn naar oude schuilgaten, gestrande tanks en achtergebleven geschut. Die hele openluchtkermis vervult haar met afkeer, maar ze beseft ook, zeker als haar man die taferelen fotografeert, dat zijzelf ook deel uitmaakt van die kermis. In een volgend fragment, waarin ze als oude vrouw in het niet nader aangeduide ‘heden’ die foto’s bekijkt, wordt die gretige consumptie van andermans leed benoemd met het indertijd onbekende woord ramptoerisme. Helena’s vertelstroom wordt vaak op gang gebracht door foto’s, begrijpelijk, ik denk dat voor Mortier hetzelfde geldt. Toch is het niet overdreven zijn hele boek te zien als een poging de dubieuze nieuwsgierigheid van het ramptoerisme te ondermijnen en iets van de oorspronkelijke ontzetting en verbijstering van de oorlog in taal te laten herleven. Hoe hard de oorlog heeft toegeslagen blijkt misschien nog het meest direct en onverbloemd uit de hardheid van Helena zelf. Zij snijdt diep in eigen vlees. Zomin als de tijd de pijnlijkste details uit haar geheugen tot acceptabeler beelden voor het familiealbum heeft geretoucheerd, zomin is zij in haar oordeel over zichzelf en anderen milder of relativerender geworden.
Misschien ten overvloede: van misogynie is bij Helena noch Mortier sprake. Het boek bevat prachtige fragmenten over vrouwelijke lust, vrouwelijke besognes en vormen van fysiek en psychisch ongemak als migraine. Voor sommige vrouwen heeft Helena een zwak. Voor de Marokkaanse verpleegster Rachida, die haar op haar oude dag verzorgt, voelt ze zelfs een ‘onuitgesproken zusterschap’, die door Mortier in dit beeld wordt bekrachtigd: “Ik zou de pen in mijn vingers even soepel over het papier willen sturen als zij haar dweil over de tegels – het zachtmoedige gesleep maakt me rustig en strijkt mijn zinnen glad.” Rachida krijgt ook het laatste, even aangrijpende als verzoenende woord. Zij vertelt dat haar overgrootvader, Saïd met de mooie ogen, soldaat werd uit armoede, aan het noordelijke front moest vechten en in de loopgraven is omgekomen zonder het geringste spoor na te laten. Later werd Rachida’s vader mijnwerker in België, onder de grond heeft hij vergeefs naar resten van zijn grootvader gezocht. Op 11 mei wordt de winnaar van de Libris Literatuur Prijs 2009 voor verhalend proza bekendgemaakt. Godenslaap behoort niet tot de genomineerden. Zeker, de figuur van de gefêteerde publiekslieveling is net zo moeilijk combineerbaar met het serieuze schrijverschap van Helena als indertijd met dat van Patricia de Martelaere. Alleen was niet die voorkomendheid maar een verondersteld gebrek aan engagement de reden om Mortier te negeren – ernstiger kan een jury zich niet blameren. Cyrille Offermans is een van de co-auteurs van het boek De aarde heeft kamers genoeg. Hoe vertalers omgaan met culturele identiteit in het werk van Erwin Mortier. Uitgeverij Garant, 2009
I
ntrigerend, raadselachtig, dat is voor mij het eiland
Lampedusa. Alsof het uit de lucht is komen vallen en op een willekeurige plek in de Middellandse Zee terecht is gekomen, ongeveer honderd kilometer van de Tunesische kust en bijna 200 kilometer van het moedereiland Sicilië. Meer voorpost van Afrika dan achterhoede van Europa. Het zal iets groter zijn dan Maastricht, maar in die immense zee is het zó’n kleine stip dat je er als kapitein van een grote tanker bij wijze van spreken zonder het te merken overheen zou kunnen varen. Er zit iets tegenstrijdigs in de bewoners van dat eilandje. Ze hebben namelijk alles van wat de Siciliaanse schrijver Gesualdo Bufalino omschrijft als isolitudine, een in het Italiaans niet bestaand woord, maar zo beeldend dat alle Italianen het zullen begrijpen. Het is een weemoedig woord, waarmee de eenzaamheid en de afgeslotenheid van de eilandbewoner prachtig wordt uitgedrukt. De mensen op Lampedusa zijn letterlijk eenzaam en afgesloten, want ze zijn afhankelijk van de elementen. Als het te slecht weer is blijven de bevoorradingsboten in de Siciliaanse havens en blijven de vliegtuigen aan de Siciliaanse grond. Er is geen tandarts op Lampedusa, geen ziekenhuis, geen zoet water als de voorraadbekkens leeg zijn. Maar ondanks die opgeslotenheid zijn de bewoners van Lampedusa geen mensen die bij de pakken neerzitten. In die zin voldoen ze absoluut niet aan het beeld van de tot Italiaan genaturaliseerde Kroatische professor Predag Matvejevic. In zijn boek Een nieuw mediterraan brevier (ik vertaal de titel uit het Italiaans, omdat ik niet weet of het boek in het Nederlands is vertaald) schrijft hij: “Ze wachten gelaten op wat er komen gaat. Het schip dat zal aanmeren en dat de post zal meebrengen, de kranten, de nieuwtjes, de toeristen, de nieuwe gezichten.” Afwachten dus als wezenskenmerk van mediterrane eilandbewoners. Afwachten, dat moeten ze op Lampedusa noodgedwongen. Maar allerminst gelaten. De mensen van Lampedusa zijn strijdbaar. Heel Europa weet inmiddels dat er jaarlijks tienduizenden Afrikanen (asielzoekers uit oorlogsgebieden, maar ook gelukszoekers uit Marokko en Tunesië) voor veel geld door bendes richting Lampedusa worden gebracht. In het steeds meer xenofobe Italië
O
is Lampedusa een aangename verademing. Want al die bootvluchtelingen worden door de bevolking van Lam-
ver de tijd na de oorlog is ze kort, eigenlijk is er niets meer gebeurd dat het memoreren waard is. Het vuur van de liefde laaide alleen hoog op in de hitte van de oorlog, in het geheim, daarna is de hartstocht voor haar man omgeslagen in doffe lijdzaamheid. Bij zijn dood is haar enige commentaar: “Het werd stilaan tijd.” Over hun beider dochter spreekt ze vol afschuw. Hoe zoiets ooit uit haar binnenste gekomen is, vraagt ze zich af, “ik heb geen kind gebaard maar een roestige spijker.” Op een gezamenlijk jaarlijks uitstapje zwijgen moeder en dochter ‘als urnen’. En als Helena hoort dat haar dochter op sterven ligt, zegt ze: “De non zei dat ik me haasten moest (…), maar ik ben zelfs haar lijk niet gaan groeten.”
23
pedusa soms letterlijk uit het water gevist, verzorgd en zonder problemen in een opvangcentrum ondergebracht. Raadselachtig en tegenstrijdig, want hoe gaat dat samen: toeristen en asielzoekers op zo’n klein stukje dor land in de zee? De Lampedusanen moeten een groot hart hebben. Daarom trekken ze samen met de vluchtelingen op tegen de regering, die niets voor Lampedusa doet en die de vluchtelingen zo snel mogelijk richting Afrika wil terugsturen. Het kan niet anders of daar komen ongelukken van. Er is al een comité dat het eiland en zijn bewoners voor de Nobelprijs voor de Vrede 2009 wil voordragen. Dat gaat mij te ver. Maar een standbeeld mogen ze van mij krijgen. PIETER BEEK
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
Gespleten België bed
Brussels lof
Wat moet er van Brussel, gelegen op de cultuurgrens tussen noord en zuid, worden als België verdampt? In juni trekken de Belgen naar de stembus, waar de separatistische partijen vermoedelijk goed zullen scoren. Bij Vlaamse denktanks gaan ideeën rond over de opsplitsing van ‘federale’ cultuurinstituten als Bozar, De Munt en Cinematek. door Paul Depondt
B
russel ruikt naar groene zeep, schrijft Charles Baudelaire in de notities voor zijn Pauvre Belgique, ‘de hotelkamers, de bedden, de handdoeken, zelfs de stoepen ruiken in België naar zeep’. Ook als het regent dat het giet, zegt de dichter in het venijnigste smaadschrift dat ooit over een heel volk is geschreven, worden de puien en de stoepen nog geschrobd. Brussel is volgens hem een belachelijke hoofdstad, een stad om je te bescheuren, ‘somber, geesteloos en loom’. In juni 1864 vat Baudelaire het plan op een heel boek te schrijven over België, een soort rancuneuze zedenschets over dat ‘slaapdronken en idiote’ land, waar ze een uitgesproken voorliefde hebben ‘voor genootschappen, deelgenootschappen en kwartgenootschappen’. In België wordt alles opgesplitst, de boedel wordt er voortdurend verdeeld, het land wordt al sinds zijn ontstaan in 1830 ‘in stukken gehakt, overweldigd, overwonnen, geslagen en bestolen’. Het is nooit anders geweest, vroeger niet en nu niet.
24
Chenillard et ornithoplane, visie van Luc Schuiten op utopisch Brussel. Afbeelding Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis Brussel.
Het land verdampt langzaam. Er zitten flinke barsten in België en het koninkrijk dreigt na de zoveelste opeenvolgende staatshervorming te verkruimelen en te verwasemen. Het grafschrift voor België ligt al klaar. Ondanks de Belgische sentimenten,
het alomtegenwoordige driekleurige vlaggenvertoon, lijdt het land aan een ‘splitsingssyndroom’. Zowel in Vlaanderen als in Wallonië worden scenario’s uitgetekend voor een nieuwe boedelscheiding. De een wil een beetje meer staatshervorming, de ander wil
www.zuiderlucht.eu
een veel grotere en allesomvattende hervorming van de staat, weer een ander neigt naar confederalisme, nog een ander wil het koninkrijk helemaal en definitief opdoeken. Dat laatste scenario, dat in enkele politieke kringen ernstig wordt
cultureel maandblad
mei 2009
reigt Brussel ‘De grote utopie van een uitdijende en inspirerende Europese agglomeratie is verder weg dan ooit.’ overwogen, mag dan in de oren van sommigen plausibel klinken, het is volkomen uit de lucht gegrepen. Wie gaat dit betalen? Het separatisme heeft een kostprijs, dat is ooit eens door de zogenaamde Coudenberg-groep berekend. Het economisch resultaat zou negatief zijn. En, in godsnaam, wat moet er van Brussel worden als het land uiteenvalt? Voor de een is Brussel een Vlaamse stad, waar weliswaar vooral Frans wordt gesproken en waar elke dag bijna driehonderdduizend Vlaamse pendelaars naar toe komen om te werken. Voor velen is Brussel ‘het hart van Europa’, voor anderen is die zogezegde Europese roeping een windei. Wat als Europa uit Brussel vertrekt? De opsplitsing van het land dreigt de Belgen zuur op te breken.
Z
over is het nog niet, maar op de tekentafels van de politieke denktanks wordt het grondgebied al ijverig opgedeeld. Er wordt duchtig gemeten en gecijferd, vergeleken, gewikt en gewogen: geef de Vlamingen wat de Vlamingen toekomt, en de Walen waar de Walen recht op hebben. Zo eenvoudig is dat, althans op de uitgetekende plannen van voortvarende separatisten en politieke avonturiers. Aan afgesproken grenzen tussen Vlaamse en Waalse grond mag evenwel niet worden gesleuteld, vinden sommigen; weer anderen bedenken een potsierlijke ‘corridor’ over Vlaams grondgebied tussen Franstalig Brussel en Wallonië. Ach, we voegen Vlaanderen bij Nederland, zeggen de Groot-Nederlanders, en de Waalse aanhangers van het rattachisme menen dat we Wallonië uiteindelijk maar beter met Frankrijk samenvoegen. Dan valt het doek. Opgeruimd staat netjes. Dat verbrokkelde land is ooit door een journalist omschreven met een wonderbaarlijke ‘metafoor van de valschermspringer’: diens helm verdwijnt bij zijn sprong in het blauw van de Noordzee, hoofd, nek en rug vormen Vlaanderen, zijn ransel de Kempen, buik, onderlichaam en benen Wallonië en in zijn onderste parachute is nog plaats voor de Duitstalige Belgen. Zijn navel is Brussel. Het is een ietwat
25
merkwaardige vergelijking, maar ze zegt wel iets over de grillige structuur van het land. Dwars door het lijf van de valschermspringer loopt de taalgrens, ‘de barst van België’, een denkbeeldige door politici verzonnen lijn die het grondgebied in twee stukken hakt. Het is de grens tussen de twee grote gemeenschappen, twee werelden van verschil, een cultuurgrens tussen het noorden en het zuiden. En op die grens ligt de hoofdstad Brussel, ‘de etterende puist van België’. Is Brussel, zoals Vlaamse politici zo graag rotsvast geloven, eigenlijk wel exclusief Vlaams grondgebied? Wanneer België verschrompelt en doormidden wordt gehakt, moet Brussel dan een Vlaams sprekende hoofdstad van een geheel verzelfstandigd Vlaanderen worden? Maar moet België wel worden ontbonden? Er is, zo blijkt uit peilingen, geen meerderheid bij de bevolking voor zo’n verregaande en onverwijlde opsplitsing te vinden – laat staan in Brussel. Een onafhankelijk Vlaanderen zou Brussel ook kunnen afstoten en laten aansluiten bij Wallonië. Dat is onlangs nog op de Vlaamse radio met cynische verve verdedigd door opiniemaker Marc Grammens. Het kan hem, zei hij, eigenlijk geen barst schelen; ze doen maar, ‘dat zijn dan twee failliete staten die samengaan’. Sommige politici geloven alleen maar in een ‘schoon Vlaanderen’, en als Brussel hun hoofdstad wil zijn, moet de hoofdstad ‘vervlaamsen’. Voorstanders van zulke cultureel homogene territoria, in Vlaanderen Vlaams, zijn eigenlijk gevaarlijke gekken die niet willen beseffen dat zulke enge territoria met één volk en één taal en één cultuur in een wereld van mondialisering nauwelijks of niet meer kunnen bestaan. Er gaan, vooral bij Vlaamse denktanks, ideeën rond over een opsplitsing van nu nog ‘federaal’ georganiseerde cultuurinstituten als Bozar, De Munt en Cinematek (het vroegere Filmmuseum). Waarom zou je die huizen opdelen? Ze hebben een internationale uitstraling, juist door hun meertaligheid. In Vlaanderen geloven sommigen in hun eigen dromen en proberen, via buitenlandse promotie, Vlaanderen
op de kaart te zetten. Maar lukt dat wel? België heeft Brussel. Het is een unieke plek, met grote diversiteit en – dat moet je niet ontkennen – ook grootstedelijke problemen. Dat hoort bij een metropool. Dat kun je evenwel niet begrijpen als je als politicus, met de stemmeute in het achterhoofd, vanuit een kleinsteedse perceptie naar Brussel kijkt. Intussen gaat de bouw van Europese kantoren onverminderd voort. Niet altijd verdient de architectuur een schoonheidsprijs; wellicht is de grote utopie van een uitdijende en inspirerende Europese agglomeratie, juist door de door communautaire regelgevingen aan banden gelegde uitbreiding van Brussel, verder weg dan ooit. Brussel is de enige metropool in de wereld die niet mag groeien. Hoe hou je dit tegen? Niemand heeft wellicht meer gedacht aan die Grote Utopie dan de gebroeders François en Luc Schuiten. De een is striptekenaar, de ander is architect, en ze zijn beiden bekommerd om Brussel. In zijn strips heeft François Schuiten, met zijn scenarist Benoît Peeters, als een archeoloog en archivaris het hoofdstedelijke bouwkundig delirium vastgelegd. Brussel is een van de meest surrealistische steden, waar ontzettend veel tegen de vlakte ging. In hun stripserie over de duistere steden tonen ze de verloedering van de stad, de ‘Brusselisering’, het relaas van een anti-utopie. Zijn broer Luc, die tot eind augustus exposeert in het Brusselse Jubelpark, tekent vooral het beeld van het utopische Brussel. Zijn vegetal city is, anders dan een stad van kantoren, een soort ecologische stad. Hun tekeningen brengen ons dichter bij de metropool dan het benepen politieke debat waarin Brussel wordt versmald tot een lapje grond dat Vlaams of Waals moet zijn, of een apart bestuurlijk Washington DC. Het grafschrift voor België mag dan al bij sommige politici klaarliggen, waarbij ze Brussel willen herleiden tot een provinciestad, toch kun je de ontwikkeling van een grootstad niet tegenhouden. Elke Brusselaar weet dat. Maar ja, daarmee weten ze dat nog niet aan weerszijden van de taalgrens.
www.zuiderlucht.eu
per voi | viaggi italiani e piu’
Per voi, voor u. De Umbrische keuken. Kookcursus op locatie voor kleine groepen. www.pervoi.eu
[email protected] (043) 32 53 861
BOSCHSTRAAT 48 MAASTRICHT op afspraak 043 325 58 64 alleen voor mannen
BOSCHSTRAAT 46 zonder afspraak
TRANS FORM A R C H I T E C T E N
WWW.TRANS-FORM.NL
cultureel maandblad
mei 2009
Zware tijden,
The Boss
Bruce Springsteen begint het Europese deel van zijn Working on a Dream-tournee eind deze maand op Pinkpop. Leon Verdonschot bezocht in Los Angeles alvast twee optredens en zag een Boss die zich bewust is van nieuwe tijden. Weg is de boosheid van de jaren onder Bush, het gaat nu over de recessie. Zijn drie uur durende muzikale antwoord: “We’re gonna take sadness, and build a house of joy”.
‘Springsteen staat na 170 minuten nog steeds op en neer te springen alsof niet hij 59 is, maar wij.’ foto’s Muriël Kleisterlee / www.betrue.nl
door Leon Verdonschot
H
et is bijna acht uur en er hangt een uitgelaten opwinding in de LA Memorial Sports Arena. De bijna twintigduizend mensen die hier binnen zijn, is het gelukt: een kaartje bemachtigen voor Bruce Springsteens eerste van twee concerten in Los Angeles. In een prominente hoek van de ontvangsthal staat een tafel met daarop een verzameling oudere posters en foto’s van Springsteen. Ze zijn te koop. De opbrengt gaat in een doos ernaast. In grote letters staat op de doos: L.A. LOCAL FOOD BANK.
26
Ruim twee uur later loopt Springsteen terug het podium op voor de eerste van vijf toegiften. Hij vraagt een applaus voor zijn speciale gasten vanavond. Het publiek begint al te juichen omdat ze naast hem Rage Against The Machine-gitarist Tom Morello ontwaren. Maar die bedoelt Springsteen niet. Het gevraagde applaus is voor de vrijwilligers van de voedselbank. Want, zegt Springsteen: “Times are tough. Je buren hebben je nodig.” Zware tijden. Het besef daarvan is bepalend geweest voor de selectie van nummers die Springsteen op zijn nieuwe tournee speelt. In tegenstelling tot vrijwel alle andere artiesten – en zeker degenen die in zalen en stadions van dezelfde grootte spelen – verandert Springsteen elke avond zijn setlist. In LA overlapte
www.zuiderlucht.eu
tijdens de twee avonden nog niet de helft van de nummers. Maar het hart van de shows ligt vast, en bestaat uit drie songs over mensen (meestal mannen) die niet alleen hopen op méér dan dit leven hen momenteel te bieden heeft - daarover gaat, grofweg, Springsteens volledige oeuvre - , maar bij wie de wanhoop nu een materiële grond heeft. De hoofdpersoon uit Seeds weet niet waar hij vanavond slaapt, die uit The Ghost of Tom Joad slaapt onder een brug en Ralph, de hoofdpersoon uit Johnny 99, zoekt een baan “but he couldn’t find none”, zodat hij eindigt met een schuld “no honest man could pay”. Die eerste twee nummer speelt Springsteen, in tegenstelling tot de originele versies, met zijn hele band, maar ze houden hun rauwe, donkere gemoed.
cultureel maandblad
mei 2009
meneer ‘In LA leidt Springsteen het nummer Hard Times in met een verhaal over de miljoenen banen die in de VS zijn verdwenen.’ Het knappe is dat geen mens hier in LA de zaal niet met een zinderende euforie in het lijf zal hebben verlaten. Daarin is Springsteen altijd beter geweest dan welke grote artiest ook: het tijdens een concert wisselen van gemoedstoestand, tempo, energie en sfeer. Daarom kunnen zijn concerten ook zo lang duren, zonder dat er een andere vermoeidheid dan een fysieke optreedt. Bij het publiek, wel te verstaan, want Springsteen staat na 170 minuten nog steeds op en neer te springen alsof niet hij 59 is maar wij.
H
et is bekend dat Bruce Springsteen een stadion kan opzwepen tot het kookpunt, vervolgens een akoestische gitaar en een mondharmonica pakken en een paar nummers lang stilte afdwingen, om vervolgens met een uitgebreid arsenaal aan technieken weer op te bouwen aan stoom. De meeste andere stadionartiesten hebben daar grofweg één methode voor: ze zetten een hit in. Maar Springsteen is geen hitartiest, dat was hij alleen heel even halverwege de jaren tachtig, met Born in The USA. Van die radiohits speelt hij er in LA de eerste avond geen een en de tweede alleen Glory Days als allerlaatste toegift, die wordt onthaald als een volkslied. Wie Springsteen alleen kent van de radio, kent tijdens zijn shows van deze tournee waarschijnlijk geen enkel nummer. Maar die mensen komen dan ook niet. Voor zijn publiek zijn al die gespeelde nummers meer dan hits, het zijn klassiekers. Vrijwel elk intro tijdens zijn huidige shows wordt begroet met openingsapplaus. En een nieuw nummer als Working
on a Dream, dat nog niet verweven is geraakt met jaren aan herinneringen en het dus op eigen kracht moet redden, dat voert hij gewoon op tot het nummer waarin hij de bedoeling van de avond uiteenzet. Hij legt het nummer stil en spreekt met de bulderende stem van een dominee dat we vanavond een huis gaan bouwen. “We’re gonna take fear, and build a house of life.” De zaal juicht. “We’re gonna take sadness, and build a house of joy”. De zaal juicht nog harder. En dan maakt hij het af: “But we can only bring the music, we need you to build the noise.” Een orkaan van gejoel stijgt op, en daarop vervolgt hij het nummer. Zo doet The Boss doet, hij laat niets stuk vallen. Maar wat er uiteindelijk voor zorgt dat het feest is en blijft - niet het feest van de tap, maar het feest na de uitvaart – dat is dat er een verhaal is dat al die losse verhalen verbindt. Tijdens deze Working On a Dream-tour speelt Springsteen grofweg drie soorten nummers. Die waarin hij ons vertelt dat het inderdaad barre tijden zijn. Die waarin hij ons daarvan bevrijdt door het leven te vieren. De monumentale opening Badlands (samen met afsluiter Born to Run zijn meest opzwepende nummer) zet daarin de toon: “For the ones who have a notion, a notion deep inside, that it ain’t no sin to be glad that you’re alive.” En als derde de nummers waarin hij de contouren schetst van het gedroomde resultaat van die bevrijding: het Amerika dat hopelijk, ondanks alles, in het vooruitzicht ligt. In drie nummers komt het woord land voor in de titel: The Promised Land, Land of Hope and Dreams en American Land. Stond de tournee van The Rising (2001) in het teken
‘For the ones who have a notion, a notion deep inside, that it ain’t no sin to be glad that you’re alive.’
27
www.zuiderlucht.eu
van een land dat zichzelf na 11 september weer bij elkaar moest rapen, tijdens de vorige tournee, die van Magic, speelde ook woede een rol. Woede over het Amerika dat zover verwijderd raakte van zijn ideaal, woede ook tegen de man (Bush) die daarvoor volgens Springsteen vooral verantwoordelijk was. Op diens post zit nu een nieuwe man, in vrijwel alles het tegenovergestelde van zijn voorganger. Dat betekent dat een nummer als Livin’ in the Future (“Woke up election day, skies gunpowder and shades of gray”) achterhaald is geraakt, en dus uit de set verdwenen, net als de politieke speech die Springsteen altijd aan het nummer koppelde. Nieuwe tijden, nieuwe leiders, nieuwe nummers. Nieuwe problemen, oude nummers: Hard Times Come Again No More is uit 1854, en vraagt bijna letterlijk om een moment van medeleven met mensen die in armoe leven. “Let us pause in life’s pleasures and count its many tears while we all sup sorrow with the poor.” In LA leidt Springsteen het nummer beide avonden in met een verhaal over de miljoenen banen die in de VS zijn verdwenen. Het nummer heeft de elementen van een gospel, maar ook van een rocker waarin hij zijn gitaar kan afbeulen. De eerste avond moet hij daarin zijn meerdere erkennen in Tom Morello. Als die in de coulissen verdwijnt en Springsteen het weer alleen moet doen, grapt hij dat het gitaarwerk zal terugvallen “from the sublime to the ridiculous”. Het tekent de losse sfeer op het podium, waar covers worden gespeeld, gasten ontvangen en iedere avond verzoekjes uit het publiek gespeeld, en waar Jay Weinberg, de 19-jarige zoon van drummer Max, een paar nummers mag meedoen om zich op te warmen voor de paar Europese shows (wellicht ook Pinkpop) waar hij zijn vader zal vervangen. Hij compenseert het gebrek aan geroutineerde trefzekerheid van zijn vader met een enthousiasme dat door de bandleden zichtbaar wordt aangemoedigd. Het is sowieso een feest om naar te kijken, die E-Streetband, met hun onderlinge lol en improvisaties op basis van slechts oogcontact. Dat is kennelijk het voordeel van zo snel weer op tournee gaan: ze hebben de uitbundige sfeer die het laatste deel van de Magic-tournee kenmerkte vast weten te houden in een nieuwe omgeving. Het eindresultaat laat zich in zijn combinatie van entertainment en urgentie, van discipline en spontaniteit vergelijken met niemand anders dan met Springsteen zelf in zijn jongere jaren – en dan is de conclusie dat hij zich nu, als bijna-zestiger, op het toppunt van zijn live-performance bevindt. Jan Smeets krijgt zijn gedroomde jubileumgeschenk: Landgraaf gaat het beste Pinkpop-optreden aller tijden tegemoet. Bruce Springsteen is op zaterdag 30 mei hoofdact tijdens Pinkpop 2009 in Landgraaf. www.pinkpop.nl
cultureel maandblad
mei 2009
+ + + NTGeNT + + + HeT ToNeelHuis + + + Campo + + + ’T arseNaal + + + THeaTerGroep HeT VerVolG + + + HeT Huis VaN BourGoNdië + + + ToNeelaCademie maasTriCHT/FesTiValiNdemaak + + + HeT Geluid maasTriCHT/ moViNG THeaTer + + + THeaTerGroep de Bus + + + laura VaN dolroN + + + ilay deN Boer + + + seTHeaTer + + + JeuGdTHeaTersCHool parToeT + + + VillaNella + + + BerliN + + +
9 0 0 2 i e m 7 1 10
zondag 10 mei
Van 10 t/m 17 mei 2009 presenteert het Theater aan het Vrijthof in samenwerking met Maastrichtse theatergezelschappen de tweede editie van het Maastricht Toneelstad Festival.
Jeugdtheaterschool Partoet Gieren Een beklemmende voorstelling over het oorverdovend lawaai van de dood. Negen personages worstelen, ieder op eigen wijze, met de dood.
Van de Pietersberg tot Hoogfrankrijk, van
zondag 10 mei en zaterdag 16 mei
De Timmerfabriek tot het Theater aan het Vrijthof,
NEDERLANDSE PREMIÈRE
van AINSI tot in Hasselt, in mei is Maastricht weer volop Toneelstad!
www.theateraanhetvrijthof.nl
28
www.zuiderlucht.eu
Setheater Kiek Us Voor deze muzikaal omlijste openluchtvoorstelling zijn zeven bijzondere Maastrichtse bewoners geportretteerd, elk in hun eigen wijk. Hun verhalen vormden het libretto voor de componist Jaques Noyons.
cultureel maandblad
mei 2009
donderdag 14 t/m zondag 17 mei
Toneelacademie Maastricht FestivalInDeMaak zeven theatermakers die dit jaar afstuderen aan de toneelacademie Maastricht presenteren zich tijdens het FestivalIndeMaak met eigen werk dat zigzagt van voorstellingen, korte films, solo’s naar stevige debatten en smaakmakend eten.
zaterdag 16 mei en zondag 17 mei Israël PalestIna: van beIde zIjden
Laura van Dolron Rachel Corrie zondag 10 t/m zondag 17 mei
woensdag 13 t/m zaterdag 16 mei
Israël Palest Ina: van be Ide z Ijden
nederlandse P reMIÈre
Ilay den Boer / Het Huis van Bourgondië Eet Smakelijk / ןובאיתב
Het Geluid Maastricht / Moving Theater New York Hollandse Luchten / Dutch Skies
Ilay den boer ontvangt het publiek voor een bar Mitswa-maaltijd en gaat samen met hen op zoek naar de betekenis van het joods zijn.
de amerikaanse studente rachel Corrie vertrok naar de Gazastrook om Palestijnse burgers te helpen in het conflict met Israël. ze werd overreden door een bulldozer. een ongeluk volgens het leger. Maar omstanders dachten daar anders over.
twee jonge interdisciplinaire gezelschappen Het Geluid Maastricht en het new Yorkse Moving theater maken een voorstelling ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van de betrekkingen tussen nederland en de verenigde staten.
maandag 11 en dinsdag 12 mei
Het volledige programma is te vinden in de Maastricht Toneelstad Festivalkrant en op www.theateraanhetvrijthof.nl
Israël Palest Ina: van be Ide z Ijden
Berlin Jerusalem
dinsdag 12 t/m donderdag 14 mei
Theatergroep Het Vervolg Nachtelingen
een indringende filmvoorstelling over één van de meest complexe steden ter wereld: jeruzalem, het epicentrum van drie wereldgodsdiensten, maar ook van de huidige wereldpolitiek. drie schermen vormen het portret.
een eigenzinnige, muzikale bewegingsvoorstelling over de verloren tijd die mensen samen doorbrengen, wanneer ze stranden op een verlaten plek. zonder taal communiceren vier performers vanuit verschillende disciplines met elkaar via muziek, dans en beweging.
maandag 11 mei nederlandse Pre MIÈre
donderdag 14 mei t/m zondag 17 mei
’t Arsenaal Febar
w
nederlandse P reMIÈre
een voorstelling over migratie voortkomend uit een unieke samenwerking tussen een vlaamse, een brusselse en een senegalese theatermaker. maandag 11 mei t/m zaterdag 16 mei
u
nederlandse PreMIÈ re
Theatergroep De Bus LOOS
NTGent Vergeten Straat een toneelverbeelding van de gelijknamige roman van louis Paul boon. een doodlopende arbeidersstraat wordt door werkzaamheden volledig van de buitenwereld afgesloten. de bewoners voelen zich ontredderd. algauw creëren zij hun eigen kleine anarchistisch droomland. als er contact met de buitenwereld nodig is, is de ondergang van de straat onvermijdelijk.
In een verlaten landschap aan de rand van de stad raken drie vrouwen de weg kwijt, wanneer de buschauffeur weigert verder te rijden. zwijgend pakt hij zijn tas en verdwijnt; de drie passagiers blijven in verwarring achter…
29
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009
Agenda
Items voor de agenda bij voorkeur digitaal aanleveren, vóór de 15e van de maand:
[email protected]
Architectuur, mode en vormgeving > Amsterdam – Undesignable. Op 17/5 van 11.00 tot 17.00 uur. KNSM eiland, loods 6. www.undesignable.eu > Brussel – Niche, jonge Belgische architectuur. Van 1/10 t/m 30/6. Paleis voor Schone Kunsten. www.bozar.be > Hasselt – A-Z Lezingen; een kruisbestuiving van architectuur, kunst en design. Van 20/1 t/m 12/5. Z33 (Zebrazaal). www.a-zlezingen.be > Heerlen – Oscar Niemeyer. Van 6/3 t/m 1/6. Schunck-Glaspaleis. www.stadsgalerijheerlen.nl > Maastricht – Euregionaal Forum 7/13/28 mei met Lieven De Cauter, Saskia Sassen en Etienne Balibar in NAiM/Bureau Europa. www.bordersofeurope.janvaneyck.nl > Nijmegen - De Blijde Incomste van Katherina van Kleef: kostuums uit de vroege vijftiende eeuw. Van 10/10/9 t/m 3/1/10. Jan Jansen en Swip Stolk: twee meesterontwerpers. Van 7/2 t/m 30/8. Museum het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Rotterdam – Maak ons land werkplaats voor de ruimtelijke inrichting. Van 12/10 t/m 3/5. NAI Rotterdam. www.nai.nl
Beeldende kunst > Alkmaar – Jan van Helden. Van 16/4 t/m 2/6. Grafisch atelier Alkmaar. > Amsterdam - Vincent van Gogh en de kleuren van de nacht. Van 13/2 t/m 7/6. www.vangoghmuseum.nl > Amsterdam – Bont en Rauw met
Foto’s van Deanna Templeton in SchunckGlaspaleis Heerlen.
werk van Jack Reubsaet, Moritz Ebinger en Tadaaki Narita. Van 10/4 t/m 10/5. Art Kitchen Gallery. www.galeries.nl > Amsterdam – Temporary, werken van Sidyon Cucaro (tekeningen), Jasper Groen (foto’s) en Harmen Sliep (schilderijen). Vanaf 21/3. Looiersgracht 37 www.artgalleryalert.nl > Bergen aan de Maas - Marti de Greef met brons, keramiek van Petra Wolf en foto/schilderwerk van Simon Woudwijk. Van 3/4 t/m 10/5. Kunsthuis de Bakkerij. www.bakkerijbergen.nl > Berg en Terblijt – Groepstentoonstelling 2009. Vanaf 15/3. Giardino galerie & beeldentuin. www.beeldentuinen.nl > Breda – MyPainting.nu, schilderijententoonstelling van 19/4 t/m 12/7 in Lokaal 01. www.MyPainting.nu > Echt – Jacques van Erven. Van 3/5 t/m 26/7. Galerie Graus. www.galeries.nl > Grubbenvorst – Groepsexpositie met Ellen Scheuten, Astrid Huisman, Justin Wolters, Suzan Paulissen en Yolande Jimenez. Van 30/4 t/m 7/6. Expositiecentrum Grubbenvorst. www.expo-grubbenvorst.nl > Hasselt – Roel Meylaers. Van 26/4 t/m 20/5. Galerie de oude Barrier. www.galeriedeoudebarrier.be > Heerlen – (h)ear XL. Van 17/4 t/m 25/5. Kus en Nieuwe Nor. www.kunstencentrumsigne.nl > Heerlen/Sittard – Week van het Kannibalisme. Nieuwe wegen voor Made in Mirrors. van 14-18 mei in
Mode met stip Stokstraat 28-32 6211 GD Maastricht T. 043.3216432 www.kikiniesten.nl
Prada, Prada Red Line, Miu Miu, Jil Sander, Marni, Dolce & Gabbana, Balenciaga, Etro, Orson + Bodil, Lanvin, Alaïa, Chloé, Viktor&Rolf, Burberry Prorsum, Dries van Noten, Bottega Veneta, Hogan, Sergio Rossi, Brunello Cucinelli, Tods
30
Schunck-Glaspaleis en het Domein. www.madeinmirrors.org > Heerlen - Oscar Niemeyer, Oeuvre-tentoonstelling. T/m 1/6. Schunk Glaspaleis. www.schunkglaspaleis.nl > Heusden-Zolder – VELO. Van 22/3 t/m 14/6. Kunstgalerij de Mijlpaal. www.demijlpaal.com > Horst – NEOC en Sara Bomans. Van 15/3 t/m 3/5. Kracht. Van 10/5 t/m 28/6. Galerie Judy Straten. www.galeriejudystraten.nl > Landgraaf – Schunk@pinkpop Newseum. Van 30/5 t/m 1/6. Op het festival terrein van Pinkpop. www.schunkglaspaleis.nl > Maastricht – Tien jaar Kunsttour, diverse locaties in de stad, van 21/5 tm 24/5. www.kunsttour.com > Maastricht – Palazzo: vroeg-Italiaanse kunst in Nederland (19001940). T/m 31/12/12. Exile on Main St., Humor, overdrijving & dwarsigheid in de Amerikaanse kunst. Van 15/2 t/m 16/8. Jordaens, the making of a masterpiece. Van 13/3 t/m 14/6. Gejaagd door de maagd, De Dianatapijten van het Rijksmuseum. Van 13/3 t/m 13/9. Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Maastricht – Ecole de Paris, Van Picasso tot Dufy. Representanten van een andere wereld, maskers en beelden met een boodschap. Van 17/1 t/m 2/5. Toonzaal Maastricht. www.kunsthandelgalerie.nl > Maastricht – Saskia Jetten, Iris Loonen, Erica Scheper, 26/4 t/tm 24/5 bij Huub Hannen Galerie > Maastricht – Tentoonstelling Moniek Gerrits. T/m 31/5. Het HuismethetHandje. www.huismethethandje.blogspot.nl > Maastricht – The Russian Schizorevolution: an exhibition that might have been. Een reconstructie door Marta Volkova en Slava Shevelenko. Marres, van 1/3 t/m 31/5, www.marres.org > Maastricht – Annelies Jonkhart. Van 6/3 t/m 27/5. OL Vrouwe Galerie. www.olvrouwegalerie.nl > Maastricht – Bianca Vaessen met Wind en Water. Van 25/2 t/m 8/6. Galerie Eck-art. www.eck-art.nl > Maasticht – Echt Hedendaagse Kunst. T/m 10/5. Kunsthuis Theo Hübens. www.kunsthuis-theohubens.nl > Maastricht – Beagle2beagle, Nathalie Brans. Van 7/3 t/m 22/11. Natuur Historisch Museum. www.nathaliebrans.nl > Maastricht - Project X van Stichting Union by Fiction. Van 2/5 t/m
31/5. ’t Brandweer. www.unionbyfiction.nl > Maastricht – Belden van Godfried Pieters. Van 14/5 t/m 14/7. Selexyz Dominicanen. www.selexyz.nl > Maastricht – Peter Broeren. Van 19/4 t/m 10/5. Henn art. www.henn-art.com > New York - Nostalgic about the Future van Michael van den Besselaar. Van 2/4 t/m 9/5. Black & White Gallery. www.blackandwhiteartgallery.com > Nijmegen – Het getijdenboek van Katherina van Kleef. T/m 3/1 2010. Tekeningen van Lucebert uit de Van Lanschot-collectie. Van 7/3 t/m 1/6. Een echte Toorop! Van 28/2 t/m 14/6. Museum Het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Ransdaal – Ivo Daniëls. Van 6/4 t/m 3/5. Galerie Yart. www.yart.com > Roermond – Cuypers-Mentjens, de nieuwe presentatie over architect Pierre Cuypers. Van 4/4 t/m 31/12. Yvonne Schroeten - Skies and limits. Van 5/4 t/m 1/6. Piet Schoenmakers. Van 6/9 t/m 25/10. Stedelijk Museum Roermond. www.museum.roermond.nl > Sittard – “Het hangt mooi” en de Appels ook. Uit de collectie van Henk van de Vet, zeefdrukken van Karel Appel. Van 27/3 t/m 10/5. Tweemaal, De Winter en De Winter. Van 24/4 t/m 1/6. CHOCart – Sittard. Van 15/5 t/m 1/6. Joep van Kerkom en Luc ten Klooster. Van 5/6 t/m 12/6. Norbert Dabekaussen Kunst. www.dabekaussen.nl > Tegelen – With love….from Belgium. Van 15/2 t/m 7/6. Tiendschuur. www.www.tiendschuur.net > Tilburg – Gerhard Richter. T/m 30/6. Museum de Pont. www.depont.nl > Valkenburg aan de Geul – Bildnerische Betrachtungen, werk van Martin Linnartz. Van 22/3 t/m 24/5. Charlotte Dematons, Bekroonde prentenboeken. Van 22/3 t/m 24/5. Charles Eyck, teekenaar-illustrator. Van 22/3 t/m 30/8. Museum Land van Valkenburg. www.museumlandvanvalkenburg.nl > Venlo – Johan Meijerink en Alexander Roozen. Van 5/4 t/m 30/5. Galerie New Untitled. www.galerienewuntitled.nl > Venlo – Stormlicht. Van 29/4 t/m 28/6. Museum van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl > Venlo – Tuin van Octavia. T/m 15/5. Stichting het Raam., Bolwaterstaat 26. www.stichtinghetraam.nl > Venray – Danke, Mercy, Thank you. Bas de Wit. Van 8/3 t/m 7/6. Odapark. www.odapark.nl > Weert – De volgelingen van Franciscus; Museum te gast. Van 28/6 t/m 30/8. Kermisminiaturen van afval. Van 25/9 t/m 30/9. Huis van Nicolaas. Van 17/11 t/m 4/12. Kijk op kerststallen. Van 19/12 t/m 10/1 2010. Jacob van Horne. www.galeries.nl > Weert – KunstINkijk. Van 13/4 t/m 21/6. Thuisland. Van 5/7 t/m 13/9. Niet meer jezelf zijn. Van 20/9 t/m 11/10. Oorlog en Vrede. Van 17/10 t/m 29/11. Getekend Weert. Van 13/12 t/m 21/3 2010. Tiendschuur. www.galeries.nl
Fotografie en film > Venlo –Foto’s religieus erfgoed van Loek Tangel. Van 29/3 t/m 25/5. Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl > Venlo – Jasper Groen. Van 24/4 t/m 16/5. Galerie new Untitled. www.galerienewuntitled.nl > Maastricht - Boeddhistisch Film Festival. Van 2/5 t/m 10/5. Filmthea-
www.zuiderlucht.eu
ter Lumière. www.tibetaans-boeddhisme.eu
Literatuur > Sittard – poëzieZO, poëzie mobiel, een rijdende winkel afgeladen vol met bier, panties, tabak, hagelslag, melk, cola, kaas en fijne vleeswaren, gelardeerd met middenstandsrijm. T/m 1/10 worden er elke maand vijf gedichten geëxposeerd op een rijdende winkel met vaste routes dwars door Sittard en de kleinere dorpen rondom.
Muziek > Eindhoven – Premiere Opera Zuid-productie: Falstaff. Op 17/5 om 14.30 uur. www.operazuid.nl > Hasselt – Boo Boo Davis. Op 7/5 om 20.30 uur. Daan. Op 8/5 om 20.00 uur. Muziekodroom. www.muziekodroom.be > Heerlen – LSO: diverse concerten. www.limburgssymfonieorkest.nl > Heerlen - Barokensemble Collegium AD MOSAM. Scarlattissimo. Een Italiaans Kamermuzikaal Gerecht. Op 8/11. Theater Heerlen. www.admosam.nl > Heerlen – Biefstuk FT, Jiggy djé. Op 15/5 om 21.00 uur. Balkanbende live, Apparatschik. Op 22/5 om 21.00 uur. Waylon. Op 5/6 om 21.00 uur. Nachtstroom, Motor. Op 20/6 om 22.00 uur. Madensuyu + Creature with the atom brain. Op 26/6 om 21.00 uur. De Nieuwe Nor. www.nieuwenor.nl > Kerkarde – LSO: diverse concerten. www.limburgssymfonieorkest.nl > Kerkrade - Barokensemble Collegium AD MOSAM. Muzikaal Feest met Händel op het Wereld Muziek Concours. Op 22/7. Rodahal. www.admosam.nl > Landgraaf – Pinkpop met diverse artiesten. Van 30/5 t/m 1/6. Evenemententerrein Megaland. www.pinkpop.nl > Maastricht – Roelofs Carte Noir. Op 10/5 en 7/6 om 15.00 uur. Harmens Lab. Op 24/5 en 21/6 om 15.00 uur. Specialiteitencafé Thembi. > Maastricht - Studium Chorale zingt Requiem van Duruflé. Op 8/5 om 20.15 uur. Sint Servaasbasiliek. www.studiumchorale.nl > Maastricht – LSO: diverse concerten. www.limburgssymfonieorkest.nl > Roermond – Flute Majestique op 17/5. C.Poncelet, T. Lavrenov en P. Petrov op 14/6. Stedelijk museum Roermond. www.roermond.nl > Sittard – LSO: diverse concerten. www.limburgssymfonieorkest.nl > Sittard, Geleen, Maastricht Het Limburgs Symfonie Orkest en Collegium AD MOSAM in Joseph Haydns Stabat Mater. Op 8/5 en 9/5. In de theaters van Sittard, Geleen en Maastricht. www.admosam.nl > Venlo – LSO: diverse concerten. www.limburgssymfonieorkest.nl
Podiumkunsten > Maastricht – Wunschkamer, een Euregiodrama in twee talen met live muziek. Van 25/6 t/m 28/6 en van 2/7 t/m 5/7. Derlon Theater. www.hetvervolg.nl
Diversen > Bergen aan de Maas – Happen en trappen: kunst bekijken, rivierenlandschap verkennen en bourgondisch dineren op verschillende locaties. Vanaf 10/4. Kunsthuis de Bakkerij. www.bakkerijbergen.nl > Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke
cultureel maandblad
mei 2009
• Best Before, Kunsttour 2009. 21/5 t/m 24/5, diverse locaties Maastricht. www.kunsttour.com • Erik Andriesse, t/m 19/10, Hedge House, Wijlre. • Exile on Main St. t/m 16/8, Bonnefanten, Maastricht • Falstaff van Verdi door Opera Zuid. www.operazuid.nl • Fernando Bryce, An Approach to the Museo Hawai. T/m 21/6, Het Domein, Sittard. www.hetdomein.nl • Gotra Ballet. 14/15 mei Parkstad Limburg Theaters, 21/22 mei AINSI Maastricht, 23 mei Stadsschouwburg Sittard, 27 mei Maaspoort Venlo. www.gotraballet.eu • Heartbeat 1956-1997, nalatenschap Jacqueline Böse, t/m 31/5, Domani Venlo. www.domani-venlo.nl • Het geheim van de stilte. De besloten wereld van de Kartuizers. T/m 21/6 Kartuizerklooster Roermond. www.kartuizers.nl • In between from tot and further. Werk van William Otermans van 9/5 t/m 29/6, Tasempio Vijlen. www.tasempio.nl • Jacques van Erven, van 3/5 t/m 26/7, Galerie Graus, Wijnstraat 41, Echt • Jasper Groen, foto’s. Tot 16 mei, Q-Residence Venlo. www.jaspergroen.nl
• Kracht naar Kruis, werk van Rob Scholte. Van 28/5 t/m 6/9 in Domani, Venlo. www.domani-venlo.nl • Lucy + Jorge Orta, Ortawater en Antartic Village. T/m 29/5 in DSM-kantoren Heerlen en Sittard. • Lieu de Passages? Over Maastricht als Culturele Hoofdstad 2018. 14 en 15 mei, AINSI, Maastricht. • Project X. Union by Fiction. Van 2/5 t/m 31/5, ‘t Brandweer, Maastricht. www.sam-ateliers.nl • Romantische trio’s. Kamermuziek 10/5 in Centre Céramique Maastricht, 17/5 in Schunck-Glaspaleis Heerlen.
Wolfgang Ellenrieder, Pool, 2004
Uitgelicht
• Saskia Jetten, Iris Loonen en Erica Scheper, t/m 24/5 in Huub Hannen Galerie Maastricht. www.huubhannen.nl
• Toneelstadfestival, van 10 t/m 17 mei, diverse locaties, Maastricht. www.theateraanhetvrijthof.nl • Zó. Brigitte Kaandorp, van 25/5 tot en met 29/5 in Theater Heerlen. www.parkstadtheaters.nl • Joop Vugs, 25/4 t/m 17/5, Galerie Dis, Maastricht. • Martin Linnartz, t/m 24/5, Museum Land van Valkenburg, Valkenburg. • Parallelprogramma Exile on Main St. elke donderdagavond, Bonnefanten, Maastricht.
• Zichtlijnen. Recente aanwinsten museum Van Bommel van Dam, t/m 29/5 in Provinciehuis, Maastricht.
• Jubileumdag 50 jaar Afrikacentrum, 17 mei, Afrikacentrum Cadier
teerders in Zuiderlucht. Meer info via info@
en Keer. www.afrikacentrum.nl
zuiderlucht.eu of 043 3500591.
Uitgelicht is een extra service aan de adver-
ZICHTLIJNEN 12 maart t/m 29 mei 2009 – recente aanwinsten Museum van Bommel van Dam Venlo Gouvernement aan de Maas Limburglaan 10, 6229 GA Maastricht Openingstijden maandag t/m vrijdag, 9.00 - 17.30 uur gesloten 13, 30 april en 1, 4, 5, 21, 22 mei
[ DUITSLAND ] eerste maandag vd maand. www.cultuurbrouwerij.nl > Heerlen - Symphonia of de kunst van de dialoog. Op 29/6 en 28/9. Pretoria, op de campus van de Open Universiteit Nederland. www.euriade.net > Heerlen – (h) ear XL. Een expositie met installaties, video’s, lezingen en workshops over geluidskunst. Van 17/4 t/m 24/5. kuS. www.kunstencentrumsigne.nl > Maastricht - Schumanlezing door Rick van der Ploeg over Political Economy of Reinventing Europe. Op 7/5. Studium Generale, Lecture Hall, Tongersestraat 53. www.sg.unimaas.nl > Maastricht - Fauré’s ‘Requiem’ door Femmes Vocales met gastoptreden van ‘Vocaal Kwartet ’s-Hertogenbosch. Op 5/4. Martinuskerk. www.femmes-vocales.nl > Maastricht – Parallelprogramma Exile on Main St. Van 5/3 t/m 16/7. Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Maastricht - De Wereld van René Glaser. Vanaf 17/5. Museum de Historische Drukkerij. www.drukmuseum.nl > Maastricht – Lieu de Passages? Op 14/5 en 15/5. AINSI. www.ainsi.nl > Nijmegen - De keukenboeken van Katherina van Kleef. T/m 3/1 2010. Museum het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl
31
> Aken –Jubiläumsausstellung. Van 10/5 t/m 21/9. Suermondt-Ludwig-Museum. www. suermondt-ludwig-museum.de > Aken – Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www. literaturbuero-emr.de > Aken – Michaela Eichwald, Total Awareness of All Dimensions. Meg Cranston. Van 29/3 t/m 17/5. Nina Canell. Van 31/5 t/m 26/7. NAK. www.neueraachenerkunstverein.de > Düsseldorf – Compilation IV. Van 30/5 t/m 9/8. Danica Dakic. Van 29/8 t/m 8/11. Eat Art. Van 28/11 t/m 28/2 2010. Kunsthalle Düsseldorf. www.kunsthalle-duesseldorf.de > Düsseldorf - Sonic Youth etc: Sensational Fix. Van 31/1 t/m 10/5. Kunsthalle Düsseldorf. www.kunsthalle-duesseldorf.de > Krefeld – Solo-expositie met in situ werk van BACA-winnaar John Baldessari. Van 1/3 t/m 1/6. Museum Haus Lange, Wilhelmshofallee 91, Krefeld. > Mönchengladbach – Ars Viva. Van 1/3 t/m 24/5. Konzeptuelle Kunst auf Papier. Van 26/4 t/m 23/8. Luis Jacob. Van 21/6 t/m 16/8. Das Gespinst. Sept en nov. Robert Morris. Van 1/11 t/m maart 2010. Museum Abteiberg. www.museum-abteiberg.de
Colofon Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 3510029 Fax: 0031 43 3500636 Email:
[email protected] Hoofdredactie: Wido Smeets Telefoon: 0031 43 3500591 Mobiel: 0031 653 338905 Email:
[email protected] Eindredactie: Emile Hollman Telefoon: 0031 43 3500592 Mobiel: 0031 646 052505 Email:
[email protected] Medewerkers: Danielle Arets, Pieter Beek, Jurriaan Benschop (Berlijn), Paul Depondt, Tuur Devens, Ludo Diels, Peter Drehmanns, Annette Embrechts, Fons Geraets, Meyke Houben, Jeroen
www.zuiderlucht.eu
Junte, Saskia van der Kroef (Amsterdam), Duncan Liefferink, Ad van Liempt, Pascalle Mansvelders, Stijn Meuris, Cyrille Offermans, Annemarie Staaks, Paul van der Steen, Mat Verberkt, Leon Verdonschot, Paul Verstappen, Marieke Wiegel (Parijs), Joost Zwagerman. Tekstcorrectie: Anna Peeters Fotografie: Romy Finke, Franco Gori, Jasper Groen, Mark Kuipers, Chris Keulen, Jacques Peeters, Stephan Vanfleteren. Commercie en relatiebeheer: Lorraine Witteveen-ter Meulen 0031 630 851148
[email protected] Administratie: Agnes Doughty
[email protected] Bankrekening: 93 67 79 675 Druk: Concentra, Hasselt (B.) Distributie: HabetsXpress ISSN: 1875-7146
cultureel maandblad
mei 2009
www.cultuurfonds.nl
Geef Limburg geef, doe ook aan cultuur in je buurt.
Cultuur brengt geluk. Geef aan de Anjeractie van het Prins Bernhard Cultuurfonds GIRO 5050 32 PBCF_Poster_Anjeractie239x350_09.indd 1
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
mei 2009 07-04-2009 14:37:59
