10 zuiderlucht cultureel maandblad | jaargang 3 | oktober 2009
Roel Arkesteijn houdt van radicaal | De garderobe van Rogier van der Weyden | Nieuwe Nederpop is wars van nostalgie | Architectuur in tijden van cholera | Halina Reijn en de eindigheid der liefde | De nieuwe missie van kloosterdorp Steyl
1
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
Lezingen / Workshops / Aan tafel met / Eten en drinken / Performance / Muziek / Visueel / Beeldende kunst
Bekijk het actuele programma binnenkort op www.i-fabriek.nl
Met dank aan gemeente Maastricht & gemeente Venlo
Het goede wonen
Woongebouw Piazza Céramique - Maastricht Jo Janssen architecten | Foto: Kim Zwarts | www.vesteda.com
VEST_adv KvhW_Zuiderlucht.indd 6
25-03-2009 15:11:16
2
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
Kandidaat!
De inhoud
5 Het domein van Roel Arkesteijn
W
7 Arie de Mol: niets aardser dan toneel 8 De garderobe van Rogier van der Weyden 11 So long, nostalgia, in de Nederpop 12 Halina Reijn en de eindigheid der liefde 14 De prijzenslag van Cees Nooteboom 17 Fotografie als schuilplaats voor illusies 18 SPREAD: Pose van Andrea Stultiens 21 Depressies bij Marres 22 Steyl, kloosterdorp met missie 25 De comeback & het slijk der aarde 27 Toestand in poëzie is niet hopeloos 30 Architectuur in tijden van cholera 33 Agenda
De rubrieken 13 Siciliaanse notities door Pieter Beek 21 Enkeltje Utopia door Wido Smeets 25 Perron Poëzie met Emma Crebolder 25 Time Out of Mind 29 Station Zuiderlucht met Willem van Kempen 33 RAM door Rowland Jones 35 Willy & René
De cover De Automatenbär in Missiemuseum Steyl foto Perry Schrijvers
3
erd afgelopen zomer in de randstedelijke kranten een serieus debat gevoerd over de houdbaarheid van de Thorbecke-doctrine (over kunst en overheidsbemoeienis), meer zuidwaarts wordt daar wat pragmatischer mee omgesprongen. Zonder de naam van de liberale grondlegger van ’s lands grondwet te noemen, wordt die doctrine regelmatig met een korreltje zout genomen. Zo zei de Venlose cultuurwethouder Peter Frey (GroenLinks) afgelopen voorjaar tijdens zijn openingsrede bij de Jacqueline Böse-expositie in Domani doodleuk dat hij de directeur van het gemeentelijke museum Van Bommel Van Dam opdracht zou geven een van de getoonde werken aan te kopen. Applaus. Niemand die hem na afloop, verwijzend naar Thorbecke, erop wees dat het aankopen van schilderijen voor het museum misschien wel niet tot zijn takenpakket behoort. In Maastricht zorgt nu een 600 meter stoffen doek van kunstenares Fransje Killaars, dat de ijzige Statenzaal in het Gouvernement op temperatuur heeft gebracht, voor nogal wat opwinding onder de dames en heren politici. Een meerderheid van de “briesende statenleden”, aldus een reportage op L1 Radio, vindt het helemaal niets. VVD’er Jos van Rey constateerde dat de nieuw ingerichte Statenzaal aanvoelde als de kermis. Dat stelt gerust. Pas als Van Rey de kunst gaat prijzen, worden we waaks. Aan de andere kant van het politieke firmament meldde SP’er Thijs Coppus (op zijn weblog) dat hij en zijn collega’s zichzelf de gelegenheid moesten geven te wennen aan het kunstwerk. Daarna is, aldus Coppus, “nog tijd genoeg om het kunstwerk mogelijk aan te passen.” Naald en garen gereed, maar nergens viel de naam van Thorbecke. Wel werd in hetzelfde huis vrijwel tegelijkertijd een nieuwe cultuurprijs van 50.000 euro uitgeloofd voor een instelling die door een groeiend publieksbereik meer inkomsten genereert en daardoor subsidieonafhankelijk wordt. Mijn hart sloeg over. Meer publiek > meer inkomsten > geen subsidie? Het lijkt verdorie Zuiderlucht wel! Met hart en ziel stellen we ons officieel kandidaat voor de prijs. Als we winnen, kunnen we ons, net als de statenleden en negentig procent van de beroepsbevolking, eindelijk verzekeren tegen ziekte en arbeidsongeschiktheid.
www.cult-click.eu
Kulturportal Gelderland - Niederrhein - Limburg
www.cult-click.eu
Kulturportal Gelderland - Niederrhein - Limburg
www.cult-click.eu
NIEUW
Kulturportal Gelderland - Niederrhein - Limburg
www.cult-click.eu
Kulturportal Gelderland - Niederrhein - Limburg
Cultuurportal voor Gelderland, Niederrhein, Belgisch Limburg en Nederlands Limburg
www.cult-click.eu
Kulturportal Gelderland - Niederrhein - Limburg
WIDO SMEETS hoofdredacteur PS Overigens ben ik van mening dat het Nedinscocomplex in Venlo, met of zonder bouwkundig onderzoek, behouden moet blijven.
www.zuiderlucht.eu
www.cult-click.eu Kulturportal Gelderland - Niederrhein - Limburg www.cult-click.eu
Kulturportal Gelderland - Niederrhein - Limburg powered by
en
zuiderlucht
cultureel maandblad
oktober 2009
ontdek vandaag de designers van morgen
TOEGEPAST
14
26/09 -13/12/2009
nog tot
13/12 2009
Kaspar Hamacher
Hasselt
(Design Academy Eindhoven)
in Z33
(ABK Maastricht - productdesign)
Caro Van den hole
(Sint-Lucas Gent - textielontwerp)
Johan Bruninx Tom Lambeens
(PHL – grafisch ontwerp)
Roos de Krom
(PHL – juweelontwerp) realiseerden onder begeleiding van Bram Boo een nieuw ontwerp.
www.designplatform.be Een initiatief van de provincie limburg
Euregio Platform For Sustainable Design & Living
Zebracinema, het arthousefilmcircuit van de provincie Limburg brengt elke week een kwaliteitsfilm op locatie: op maandag in CC Beringen - Casino op dinsdag in Provinciaal Domein Dommelhof Neerpelt en DE VELINX Tongeren op woensdag in Z33 Hasselt, CC Achterolmen Maaseik en De Bogaard Sint-Truiden op donderdag in De Walburg Hamont-Achel, Kinepolis Hasselt en Euroscoop Lanaken meer info op www.zebracinema.be Zuivelmarkt 33 3500 Hasselt 011 29 59 85
[email protected]
ElkE dondErdag EEn documEntairE om 20u15 in Z33-HassElt meer info op www.zebracinema.be Zuivelmarkt 33, 3500 Hasselt 011 29 59 85,
[email protected] S TA D
DOC’Z Een initiatief van de provincie Limburg limburg.be/zebra
docz05advzuiderlucht.indd 1
4
Zebracinema Een initiatief van de provincie Limburg limburg.be/zebra
PROVINCIALE BIBLIOTHEEKLIMBURG
www.zuiderlucht.eu 04-09-2009 zebra200909advzuiderlucht.indd 17:20:13 1
cultureel maandblad
oktober04-09-2009 200917:21:49
Minder straat, meer engagement
Radicaal
Sinds een jaar is Roel Arkesteijn conservator hedendaagse kunst bij Het Domein in Sittard. Maatschappelijke betrokkenheid staat bij hem hoog in het vaandel. “Kunstenaars zijn antropologen van hun eigen tijd.”
Roel Arkesteijn: “Het publieke debat blijft zo vaak steken in schandaaltjes en oppervlakkigheid.” foto Perry Schrijvers
door Duncan Liefferink
R
oel Arkesteijn gelooft meer in de kunst dan in de politiek. “De grote maatschappelijke ontwikkelingen, daar krijgt de politiek nauwelijks vat op. Die rent van hype naar hype. Kunst is veel beter in staat inzicht te bieden. Ik zie het museum als een plek waar je iets kunt leren.” Arkesteijn (Scheveningen, 1974) is nu een jaar als conservator verbonden aan Museum Het Domein in Sittard. Samen met directeur Peter Fransman, een paar maanden eerder dan Arkesteijn aangetreden als opvolger van Stijn Huijts, vormt hij het ‘team’ hedendaagse kunst van het museum. Stijn Huijts heeft Het Domein in de afgelopen jaren op de kaart gezet met spraakmakende tentoonstellingen van jonge hedendaagse kunst. Hoe gaan jullie verder? “Met een klein museum in de periferie, zeker gezien vanuit de Randstad, móet je radicaal zijn. Stijn Huijts heeft dat heel goed gezien. Peter Fransman en ik breken daarmee niet, maar we willen wel het accent verschuiven. Stijn besteedde veel aandacht aan de
5
tegenstelling tussen high en low, kunst ‘van de straat’, zal ik maar zeggen. Bij ons wordt het minder ‘straat’, wel maatschappelijke betrokken, maar op een andere manier.” De verhouding tussen kunst, politiek en samenleving is een rode draad in de carrière van Roel Arkesteijn. En hij is niet bang voor een krachtige uitspraak op zijn tijd. In 2006 haalde hij het landelijke nieuws met het verwijt dat de oudere blanke heren die de dienst uitmaken in de toonaangevende Nederlandse kunstmusea te weinig oog hebben voor de grote veranderingen in de huidige samenleving. De affaire leidde uiteindelijk tot zijn vertrek bij het GEM, de dependance voor hedendaagse kunst van het Haags Gemeentemuseum. Maar toen datzelfde jaar de ‘jonge’ museumdirecteuren Stijn Huijts, Edwin Jacobs en Meta Knol naar buiten kwamen met het manifest Naar een mondig museum, een pleidooi voor meer maatschappelijk engagement, sloot hij zich daar niet bij aan. “Te weinig radicaal”, zegt hij nu. Waarom is die maatschappelijke betrokkenheid zo belangrijk?
“Het klinkt misschien als een cliché, maar ik denk dat we in een heel interessante tijd leven. De wereld globaliseert in hoog tempo, termen als ‘westers’ en ‘niet-westers’ hebben nauwelijks betekenis meer. Kunst kan onze blik op die veranderingen verfijnen: de verrijking die contacten met andere culturen kunnen bieden, de rol van de media en de geschiedschrijving in onze beeldvorming, noem maar op.” “Vanaf de jaren tachtig zie je steeds meer aandacht voor kunst van buiten Europa en Noord-Amerika, eerst vooral op biënnales, later ook in de musea. Ik denk dat het onderscheid tussen volkenkundige musea en kunstmusea steeds diffuser wordt. Kunstenaars zijn antropologen van hun eigen tijd. Het is de taak van musea om daarop in te spelen.” Een deel van de reputatie van Het Domein is gebaseerd op zijn rol als podium voor jonge, veelbelovende kunstenaars, niet in de laatste plaats uit deze regio. Hoe denken jullie het publiek te kunnen overtuigen dat ze ook naar kunst uit Bolivia of Senegal moeten komen kijken?
www.zuiderlucht.eu
“Omdat er echt iets te zien is! Die ‘antropologische’ blik is belangrijk, maar de kunst die we tonen moet ook visueel rijk zijn. Er is tegenwoordig veel maatschappelijk geëngageerde kunst met een conceptuele inslag waaraan eigenlijk weinig te zien valt. Daar houd ik niet zo van. Het is juist de zintuiglijke ervaring die maakt dat het meer is dan een stukje in de krant. Een voorbeeld is Fernando Bryce, een Peruviaans-Duitse kunstenaar met wie we eerder dit jaar een tentoonstelling hebben gemaakt en van wie we ook werk hebben aangekocht. Bryce maakt gebruik van bestaande beelden en historisch bronnenmateriaal en geeft tegelijkertijd een genuanceerde visie op de geschiedenis van Zuid-Amerika. Die gelaagdheid is voor mij essentieel.” “Daarnaast proberen we de zichtbaarheid van het museum in de stad te vergroten, bijvoorbeeld door billboards en performances. En we blijven ook jonge kunstenaars uit Nederland en de omliggende landen brengen, zoals deze herfst de Nederlandse fotografe Anouk Kruithof en de Franse Anne-Marie Schneider.” Tot slot toch even de actuele politiek: Thorbecke. Diens stelregel dat de staat zich niet moet bemoeien met de kunsten wordt nog steeds breed gedragen. Dit voorjaar pleitte de Amsterdamse wethouder Carolien Gehrels juist voor méér overheidsinvloed. Hoe kijk jij daar tegenaan? “Ik vind het niet meer dan logisch dat de politiek randvoorwaarden stelt aan de besteding van publieke middelen, bijvoorbeeld met betrekking tot culturele diversiteit of een bredere participatie aan de cultuur. Maar het moet geen wurggreep worden. De kracht van kunst schuilt juist in het onverwachtse, het subversieve. Aan die vrijheid moet je niet tornen.” Je hebt je tot nu toe niet in de discussie gemengd. “Het publieke debat blijft zo vaak steken in schandaaltjes en oppervlakkigheid. Ik denk dat ik beter duidelijk kan maken wat ik bedoel door de tentoonstellingen die ik hier in Sittard maak.” www.hetdomein.nl
cultureel maandblad
oktober 2009
Harry Lips Een uitgebreide keuze uit zijn oeuvre 4 oktober t/m 6 december 2009
Museum Land van Valkenburg Grotestraat Centrum 31,Valkenburg aan de Geul www.museumlandvanvalkenburg.nl Open: di t/m vr 10-17u, za en zo 13-17u
Galerie en Kunsthandel Schiltaere Jan Peukensweg 13, Weustenrade (Voerendaal) www.schiltaere.nl / 045 - 575 27 96 Open: za en zo 10/11 okt, 17/18 okt, 24/25 okt en 31 okt/1 nov, van 14-17 u en op afspraak Routebeschrijving zie website
ANTON HEYBOER
o v e r z i c h t s e x positie 1957 - 1990
20 SEPTEMBER tot en met 25 OKTOBER
RINGWEG 7 6141 LM LIMBRICHT-SITTARD T 046 451 84 59
WWW.GALERIEPRINSENHOEK.NL
OPENINGSTIJDEN DO. VAN 14.00-21.00 UUR ZO. VAN 13.00-17.00 UUR EN OP AFSPRAAK
6
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
Niets aardser dan toneel
Schuren
Theatergezelschap Het Vervolg uit Maastricht gaat verder als Toneelgroep Maastricht. Artistiek leider Arie de Mol: “Ik wil dat het publiek op onze stukken kan kauwen. Na afloop moet het niet meteen over andere dingen gaan.”
Arie de Mol: “Ik wil me niet verstoppen in de regio.” foto Ben van Duin
door Meyke Houben
W
at jarenlang bekend stond als Het Vervolg, heet nu Toneelgroep Maastricht. Maar de overgang ging niet zonder problemen. De Raad voor Cultuur vond de fusie van Het Vervolg met het Schiedamse Els inc. niet ver genoeg gaan en besloot het toegezegde geld voorlopig te parkeren. Het nieuwe gezelschap mocht zijn huiswerk overdoen. “Het kwam erop neer dat de Raad in het nieuwe gezelschap te veel Vervolg en te weinig Els inc. zag”, legt artistiek
7
leider Arie de Mol (Delft, 1961), zelf afkomstig van Els inc. uit. Na een herzien plan, waarbij onder meer de artistieke top werd afgeslankt en talentontwikkeling een prominentere plek kreeg, kwam de Raad alsnog met het geld over de brug. Maar zelf is De Mol nog niet tevreden. “In vergelijking met de stadsgezelschappen in Arnhem, Groningen en Eindhoven krijgen wij een half miljoen euro per jaar minder. Op 1,8 miljoen is dat veel, en dat merken we in onze programmering. Meer dan één grote zaalvoorstelling per seizoen zit er gewoon niet in.” Toneelgroep Maastricht heeft wel nog protest aangetekend tegen de
toekenning, die is gebaseerd op de oude situatie van het gezelschap, maar de subsidies zijn al verdeeld. In tegenstelling tot de zeven andere nieuwe stadsgezelschappen, waar de acteurs werden ontslagen om nieuwe ontwikkelingen een kans te geven, heeft Toneelgroep Maastricht de vaste Vervolg-acteurs Mieneke Bakker, Hans van Leipsig en Hans Trentelman in dienst gehouden. Daar mochten de gezelschappen zelf een keuze in maken. “Ik zag de noodzaak niet om hen te ontslaan”, aldus De Mol. “Als fusiegezelschap moet je de inbreng van beide partners waarderen. Je kunt de geschiedenis ook niet negeren. Het publiek associeert ons met deze spelers.” Voor de nieuwe voorstellingen maakt Toneelgroep Maastricht gebruik van een acteurspool van circa twintig mensen. “De jongste is 21, maar er zitten ook mid-vijftigers bij.” De Mol wil zo een breed publiek aan zich binden. “In Maastricht is een vaste groep bezoekers die naar Het Vervolg komt. Ik wil ook jongeren, dertigers en studenten aanspreken. Theater heeft helaas te kampen met veel vooroordelen. Ik vind dat je pas kunt oordelen over een gezelschap als je minstens vijf verschillende producties hebt gezien, van een klassiek toneelstuk tot eigentijds muziektheater. Vaak blijken mensen dan toch aangenaam verrast. En terecht, naar mijn mening, want er is niets aardser dan toneel. Toneel heeft taal, muziek, mensen. Als toeschouwer ben je een deel van de avond en proef je bloed, zweet en tranen. Die wisselwerking tussen acteurs en publiek maakt theater tot een unieke belevenis.” Als stadsgezelschap heeft Toneelgroep Maastricht de opdracht om de regio te voorzien van goed theater. Die opdracht neemt De Mol serieus, “maar”, zo zegt hij, “we hebben ook een landelijke taak. Ik wil me niet verstoppen in de regio. Je moet je meten met andere gezelschappen, daar moet je het lef voor hebben. Dus gaan we ook het publiek in het land opzoeken, zodat we iedereen kunnen laten kennismaken met onze nieuwe koers.” Die nieuwe koers wordt gekenmerkt
www.zuiderlucht.eu
door twee kernwaarden: theater als een feestje en wezenlijke inhoud. “Toneelgroep Maastricht kiest voor stukken met universele thema’s. Het liefst bouw ik met een groot aantal spelers een miniatuursamenleving op het toneel en schetsen we de dilemma’s die in de samenleving aan de orde zijn. De inhoud staat voorop. Ik wil dat het publiek daarop kan kauwen. Na afloop in de foyer moet het niet meteen over andere dingen gaan. Dat wil niet zeggen dat we zwaar verteerbare stukken presenteren. Wie alleen voor het amusement naar ons komt, zit verkeerd, maar amusement is wel degelijk aanwezig. We brengen onze voorstellingen met humor, luchtigheid en veel muziek. Want dat is de andere kant van het verhaal: we willen een groot publiek aanspreken en hen een fijne avond bezorgen. Ik heb moeite met voorstellingen die mensen het theater uit jagen. Natuurlijk moeten we bewijzen dat we onze subsidie waard zijn. Dat betekent dat we moeten durven schuren, maar we moeten ook niet vergeten dat het publiek iets moois wil meemaken. Die combinatie is volgens mij goed te doen.” Toneelgroep Maastricht bijt het spits af met de voorstelling Vijand van het Volk (1882) van Henrik Ibsen. Een scherp dilemmastuk, dat ondanks de leeftijd nog niets aan actualiteit heeft ingeboet. Het verhaal: als dokter Stokman ontdekt dat het bronwater van het kuurbad in de stad zwaar verontreinigd is, wordt hij om zijn ontdekking uitvoerig geprezen door de hele gemeenschap. Maar wanneer de economische en financiële consequenties tot iedereen doordringen, keert het tij. De Mol: “Er zijn talloze parallellen met de huidige crisis, maar ik ga Icesave of Obama er niet met de haren bijslepen. Pogingen om het hier en nu te begrijpen, vind ik in het theater vaak flauw of te krampachtig. Ik denk graag in metaforen en dat gaat niet met de actualiteit, die is daarvoor te vers.” Première ‘Vijand van het volk’ 10 oktober, Parkstad Limburg Theaters, Heerlen. Voor speellijst zie www. toneelgroepmaastricht.nl.
cultureel maandblad
oktober 2009
De grote garderobe
Vlaams Primitief
Geen schilder kon zo goed satijn of goudbrokaat schilderen als Rogier van der Weyden (1400-1464). Hij had een goed oog voor de plooien in de stoffen, voor de draad in het damast of het fluweel. Hij vermeed elk spatje bloed op Christus’ lijkwade. M, het gerenoveerde museum van Leuven, opent met een spectaculaire expositie over zijn werk.
Rogier van der Weyden, H. Maria Magdalena, National Gallery London. foto Museum M Leuven
8
www.zuiderlucht.eu
door Paul Depondt
O
p de openingstentoonstelling van het vernieuwde museum van Leuven, dat voortaan als M door het leven gaat, brengt videokunstenaar Walter Verdin het schilderij De kruisafneming van Rogier van der Weyden tot leven in The Sliding Time. De voorstelling wordt in en uit elkaar geschoven met een langzaam repetitieve, pulserende beweging. Een na een treden de tien op het tafereel afgebeelde en veelal rijkelijk uitgedoste personages naar voor, zoals modellen op een catwalk. Aan het eind van de video krijgt het publiek weer het gehele passietafereel te zien, overrompelend en aangrijpend als het origineel. Die video is de ouverture van de aan Van der Weyden gewijde tentoonstelling De Passie van de Meester waarmee M zich presenteert aan het publiek. Het origineel van De kruisafneming hangt in het Prado in Madrid en kan omwille van technische redenen, ook al is het op Baltische eik geschilderde werk uitzonderlijk goed bewaard, niet in bruikleen worden gegeven. Het is een sleutelstuk, omdat het alle typische kenmerken van een ‘Van der Weyden’ heeft. Het is wellicht ook zijn mooiste werk. Hij schilderde het altaarstuk voor de kapel van het Leuvense schuttersgilde. Omdat sommigen meenden dat de personages op het tafereel de oorspronkelijke eigenaars waren, dachten enkelen dat Van der Weyden – die een uitzonderlijk meester was in het weergeven van stoffen en borduursels – ze in hun eigen dracht had weergegeven. Ontegenzeglijk is een van zijn meest opmerkelijke eigenschappen de manier waarop hij met zijn fijne penselen de structuur van het textiel schilderde, het goudbrokaat, het fluweel, het damast of het satijn. Van de “bijzonder fraaie sluiers, mantels van allerlei kleur, kleren waarin op schitterende wijze purper en goud is verwerkt […] en alle andere dingen” die Van der Weyden op een tafereel schiep, zo schreef de Italiaanse oudheidkundige en kunsttheoreticus Cyriacus van Ancona, “zou je zeggen dat ze niet door kunstenaarshand, maar als het ware door moeder natuur zelve zijn voortgebracht.” Hij zag in 1449 een Bewening van de grootmeester en sprak er zijn bewondering voor uit, ook over de getrouwe weergave van de kledij. Van der Weyden is alom geprezen voor de natuurgetrouwheid van zijn schilderkunst, zodanig dat sommigen de soms opzichtige gewaden of de meestal eenvoudige kledij die de personages dragen, bestuderen als authentieke historische documenten over de mode van die tijd. Maar de schilder nam graag een loopje met de getrouwe weergave van kleren, hij had zijn eigen grote garderobe en liet vooral de artistieke bedoelingen primeren. De faam die hem bij zijn tijdgenoten ten deel viel, meent Margaret Scott die de geschilderde kledij onderzocht, “was deels te danken aan zijn bekwaamheid om de kleren die hij schilderde er ongelooflijk echt te doen uitzien terwijl ze het niet waren.” Van der Weyden geeft, hoe precies en mooi het ook geschilderd is, maar weinig informatie over hoe mensen in zijn tijd gekleed gingen. Op zijn meesterwerk De kruisafneming hebben de afgebeelde figuren niet bepaald kleren
cultureel maandblad
oktober 2009
van Rogier
aangetrokken die bij het gebeuren horen. Heel vaak, ook op de bloedigste en gruwelijkste taferelen, dragen ze zorgvuldig gestreken, smetteloze gewaden waarop geen spatje bloed valt te bespeuren, zelfs niet op de over de Christusfiguur mooi gedrapeerde lijkwade. Al in de vijftiende eeuw – de schilder is rond 1400 in Doornik geboren en stierf in Brussel in 1464 – werd Van der Weyden geloofd en geprezen omwille van die natuurgetrouwheid op zijn schilderijen, maar “anderzijds ook omwille van de emoties die hij in zijn werk legt”, zegt de curator van de tentoonstelling, de Leuvense professor Jan Van der Stock. “Realistische en overtuigende uitbeelding van passie en emotie, met de bedoeling het publiek emotioneel te bewegen”, het zijn kernbegrippen waarmee zijn werk al in de vijftiende eeuw wordt omschreven en “die voor een belangrijk deel de verklaring vormen van zijn uitzonderlijk succes.” De tentoonstelling in M gaat over die combinatie van realisme en overtuigende uitbeelding, over de manier waarop de Magistro Rogero pictore nobilissimo de pathos op zijn schilderijen vormgeeft. Die kenmerken waren Karel van Mander, die erover schrijft in zijn vermaarde Schilderboeck uit 1604, ook al opgevallen. De expressie van zijn figuren is subtiel, hun emotie ingehouden en waardig. Wat ons diep kan raken, heeft Van der Weyden scherp overwogen. Hij had veel gemeen met de beroemde ‘ Vlaamse primitief’ Jan van Eyck, die vanuit de Limburgse Maasvallei was afgezakt naar Vlaanderen en – net als Van der Weyden – op geregelde tijdstippen ook in Brussel werkte. Hij ging om met de gebroeders Hubert en Jan van Eyck, de grootmeesters van het Gentse retabel Het Lam Gods. Jan was wellicht ietsje ouder dan Rogier. Hij overleed drieëntwintig jaar eerder, in 1441. Ze waren getweeën zonder meer de sterkste persoonlijkheden van de ars nova van de vijftiende eeuw, schilders die veel van hun allerbeste tijdgenoten hebben overtroffen. Maar, anders dan Jan van Eyck of wellicht ook Hans Memling, die eerder uitgesproken contemplatieve geesten waren, drukte Van der Weyden veel expressiever de ontroering en de passie
Museum M na renovatie M, een eenvoudige letter, niet meer maar ook niet minder, is de naam van het gerenoveerde en vernieuwde Leuvense museum Vander Kelen-Mertens. Het museum exposeert kunst die een sterke band heeft met de provincie Vlaams-Brabant en met het erfgoed van het historische hertogdom Brabant. Sinds de heropening wil M ook meer eigentijdse kunst tonen. Architect Stéphane Beel, bekend door zijn renovatie van het Utrechtse Centraal Museum en het Museum Roger Raveel in Machelen, streefde in zijn ontwerp naar een integratie van bestaande en nieuwe architectuur, waar zowel oude als hedendaagse kunst wordt geëxposeerd. Dat is ook de intentie van het museumteam: op de tentoonstelling Rogier van der Weyden – De Passie van de Meester is, naast topstukken van de vijftiende-eeuwse grootmeester, ook een overzicht te zien van het werk van Jan Vercruysse.
9
uit door de ziel van zijn personages, hun menselijke gevoelens, in zijn taferelen bloot te leggen. Daardoor raakte Rogier van der Weyden als schilder, meer dan een Jan van Eyck, een uiterst gevoelige snaar bij het groter publiek. In M zijn meer dan honderd topwerken van Van der Weyden te zien, afkomstig uit 58 Noord-Amerikaanse en Europese verzamelingen, die ook tonen hoe zijn manier van werken hele generaties schilders heeft beïnvloed. Door een speling van het lot, omdat bronnen onduidelijk zijn en de schilder, zoals toen gebruikelijk, zijn schilderijen niet signeerde, is geen enkel werk bewaard gebleven dat met zekerheid aan Van der Weyden kan worden toegeschreven. Daarom leent hij zich heel goed voor een diepgaande close reading, een soort ‘vormonderzoek’ dat in de catalogus van deze expositie met verve wordt ondernomen, juist omdat je eigenlijk uitsluitend op stilistische en dus ook vormelijke gronden de maker van de schilderijen kunt identificeren, of op zijn minst de inspiratiebron van de schilder. Meestal gaan kunsthistorici uit van ‘de drie zekere werken’: de Miraflorestriptiek uit Berlijn, de Kruisiging van Scheut uit het Spaanse klooster El Escorial en de Kruisafneming uit het Museo del Prado in Madrid, kunstwerken waarin je alle kenschetsende eigenschappen van de schilder terugvindt. Nog niet zo lang geleden probeerde een auteur, volgens kenners geheel ongegrond, ook die drie werken aan Van der Weyden te ontfutselen om ze toe te schrijven aan Robert Campin, zijn leermeester, een kwestie die al vaker de kunsthistorische gemoederen heeft verhit. Het gaat over de vraag wie nu eigenlijk ‘de meester van Flémalle’ was, die anonieme grootmeesterlijke schilder uit de Zuidelijke Nederlanden? Was het Campin? En kunnen veel werken van volgelingen van die ‘meester’, zoals Van der Weyden, uiteindelijk uitsluitend aan Campin toegeschreven worden? Waterdichte bewijzen, behalve in enkele documenten, zijn er eigenlijk nooit gevonden. Ongetwijfeld was Van der Weyden de meest invloedrijke schilder van de vijftiende eeuw. Zijn vormentaal – zeg maar: het label, zijn ‘archetypen’ – kreeg navolging in heel Europa. Vanouds maakt kopiëren deel uit van de westerse kunst, alle grootmeesters hebben kopieën gemaakt. Het was een onderdeel van de atelierpraktijk. Bij Van der Weyden, menen veel kunsthistorici, zijn ze zelfs talrijker dan bij andere schilders. Hij had een bloeiend schildersatelier met veel leerlingen, hij was een ‘maximus pictor’, een uitmuntend leermeester voor veel schilders. Zijn stijl was een alom gewaardeerde canon. De Kruisiging werd zeker vijftig keer gekopieerd, zowel het Bladelinretabel als de Kruisigingstriptiek op zijn minst dertig keer. Daardoor zijn misschien veel toeschrijvingen van zijn werk twijfelachtig, maar alleen al door de omvang en het belang van de kopieeractiviteit waartoe zijn werk aanleiding heeft gegeven, kun je hem tot de geniaalste vijftiende-eeuwse kunstenaars rekenen.
per voi | viaggi italiani e piu’
Per voi, voor u. De Umbrische keuken. Kookcursus op locatie voor kleine groepen. www.pervoi.eu
[email protected] (043) 32 53 861
BOSCHSTRAAT 48 MAASTRICHT op afspraak 043 325 58 64 alleen voor mannen
BOSCHSTRAAT 46 zonder afspraak
‘Rogier van der Weyden 1400-1464 – De Passie van de Meester’. Tot en met 6 december in M in Leuven. www.rogiervanderweyden.be www.mleuven.be
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG
OVERAL TE VINDEN!
STICHTING POPMUZIEK LIMBURG (SPL) PRESENTEERT FESTIVAL D-VERS HET SHOWCASE FESTIVAL VOOR POPMUZIEK TALENT IN LIMBURG ZATERDAG 17 OKTOBER 2009 BINNENSTAD SITTARD
WWW.HKLIMBURG.NL/SPL WWW.FESTIVALD-VERS.NL
TGMaastricht-adv-113x161
08-09-2009
18:40
Pagina 1
Toneelgroep Maastricht verbeeldt onder artistieke leiding van Arie de Mol het tijdloze verhaal van de ploeterende mens en zijn verlangen naar houvast. Muzikaal en ontregelend. Hartstochtelijk gebracht. seizoen 2009/2010:
Vijand van het volk
TO NEEL GROEP MAAS TRIC HT www.toneelgroepmaastricht.nl
Sneeuw duister
choreografie/regie Jan van Opstal 18 november t/m 20 december 2009 alléén te zien in Maastricht
Geloof Liefde Hoop
van Ödön von Horváth regie Domien Van Der Meiren 13 januari t/m 17 april 2010 in Maastricht én tournee kleine zaal
De opgaande zon
Diplodocus Deks
van Tom Lanoye regie Hans Trentelman 2 t/m 27 juni 2010 locatievoorstelling
Plein 1992 nr 15
10
en het Zuid Limburgse landschap 4 oktober 2009 t/m 20 maart 2010
van Henrik Ibsen regie Arie de Mol 7 oktober t/m 22 december 2009 tourneevoorstelling grote zaal
van Herman Heijermans regie Arie de Mol 10 maart t/m 3 april én 12 t/m 16 mei 2010 alléén te zien in Maastricht
Toneelgroep Maastricht
Jan Laeven
Museum Land van Valkenburg Grotestraat Centrum 31,Valkenburg aan de Geul www.museumlandvanvalkenburg.nl Open: di t/m vr 10-17u / za en zo 13-17u Het werk van Jan Laeven maakt deel uit van de DSM Art Collection. De DSM Art Collection bestaat uit hedendaagse schilderkunst, beeldhouwkunst, fotografie, glas, keramiek en design. De kernverzameling telt ruim 600 werken van Nederlandse en buitenlandse kunstenaars. (www.dsm.com)
043-3503050
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
So long, nostalgia
Trompet
Kyteman, Pete Philly en de Fakkelbrigade vormen de voorhoede van een nieuwe generatie Nederlandse artiesten. Hun mores: grenzeloos. Ze zijn op zoek naar de grenzen van hun eigen genre, en gaan er vaak overheen. De tijd voor nostalgie in de Nederpop is voorbij.
Pete Philly & Perquisite: nieuwsgierigheid naar nieuwe muziek als belangrijkste drijfveer. foto Tim Keen
door Leon Verdonschot
E
en jaar of twee geleden maakte ik bij een popfestival waarbij de veteranen van de Nederpop aanwezig waren nog mee dat er enkele oude vetes bleken te bestaan. Muzikant x wilde geen contact met muzikant y, want oud zeer, gedoe, ooit iets lelijks gezegd, etcetera. Das war einmal. Onder de nieuwe generatie Nederlandse muzikanten geldt: graag alleen, liever samen. Het gabberduo Aux Raus, onlangs nog goed voor een memorabel optreden in Heerlen, staat geregeld op het podium met het rammelpunktrio Malle Pietje en de Bimbo’s. Spelen ze rammelpunkgabber. De Nijmeegse Torre Florim, de voorman van De Staat, een van de populairste gitaarrockbands van dit moment, schreef mee aan het album van Elle Bandita, de Nederlandse Joan Jett, die net als hij ruim de tijd nam om aan haar album te schrijven en schaven. Voorman Tjeerd Bomhof van de Engelstalige gitaarrockband
11
Voicst schreef mee aan en zingt mee op het Nederlandstalige debuutalbum van Roosbeef. Het zijn tijdelijke, wisselende coalities, schijnbaar ingegeven door niets dan lol en de meerwaarde van wederzijdse invloed. Op festivals staan ze op het podium naar elkaars optredens te kijken. Verder nog dan in de Nederlandse rock gaat het in de Nederlandse hiphop, waar samenwerking het definitief heeft gewonnen van de beef. De pioniers van de Nederhop, Osdorp Posse, wilden bij monde van hun voorman Def P nog wel eens andere rappers op de hak nemen, bij de huidige fakkeldragers lijkt samenwerking de norm en wordt eventuele vuile was binnengehouden. Meest succesvol en inspirerend is de scene rond (van oorsprong) Zwolse rappers als Opgezwolle, Typhoon en Jawat!. Ze toeren samen, zingen op elkaars platen, vallen uit elkaar (Opgezwolle) en komen dan weer in andere samenstellingen samen (Fakkelbrigade). En altijd op zoek naar de grenzen van hun eigen genre, en daar overheen: rappers
Typhoon en Rico, allebei ook actief in Fakkelbrigade, werken samen met de folk-, blues- en texmexband Muppetstuff. Tijdens gezamenlijke optredens bleek het resultaat ronduit overdonderend: oude nummers van Opgezwolle en Typhoon waren in deze nieuwe omgeving levensliederen, in de meest ouderwetse zin van het woord. Een klimaat als dit, waarin alles mogelijk lijkt en kruisbestuiving de norm is, moest wel iemand opleveren als Kyteman, afgelopen zomer te zien in Venlo, Roermond en Heerlen, en de populairste vertegenwoordiger van de nieuwe gretigheid in de Nederlandse popmuziek. Kyteman is een van de meest geroemde en beroemde muzikanten van Nederland van dit moment. Kyteman speelt trompet. De verenigbaarheid van die laatste twee mededelingen mag al exemplarisch heten. Vanaf het moment dat de begintwintiger uit Utrecht begin dit jaar op Noorderslag stond en het publiek op het podium 22 (!) mensen
www.zuiderlucht.eu
zag staan springen, dansen en spelen die zich samen een Hip Hop Orkest noemden dat van speelplezier bijna uit zijn voegen barstte, is het verhaal van Kyteman er een van glorie. Als een dirigent voert hij ze aan, jut hij ze op en houdt hij ze bij de les, de enorme verzameling muzikanten om hem heen. Het album The Hermit Sessions is eveneens een succes en reikte tot nummer vier in de albumlijsten, al verbleekt het inmiddels bij de liveoptredens van de band. Het succes van Kyteman komt niet uit de lucht vallen: het is duchtig moreel en financieel gesteund door Muziek Centrum Nederland, de opvolger van het Nationaal Pop Instituut. De buzz rond de band werd zorgvuldig opgebouwd door het Nederlands popjournaille uit te nodigen voor een try-out. Dat doet niks af aan de geldigheid van het succes: als de try-out beroerd was geweest, was er geen hype geweest. Bovendien begrijpt iedereen die kan rekenen dat een orkest van 22 mensen zo begrotelijk en bewerkelijk is dat enige steun in de aanloopfase bijna onontbeerlijk is. Voor Pete Philly & Perquisite geldt hetzelfde als voor Kyteman: nieuwsgierigheid naar nieuwe muziek lijkt hun belangrijkste drijfveer, en het heeft ze niet in de marge van de avant garde geplaatst. Integendeel. Ze verkopen met gemak de grootste clubs uit. Perquisite is ondanks zijn leeftijd (nog geen dertig) een veteraan, die al als puber pop en klassiek combineerde, en die acht jaar geleden al samenwerkte met altsaxofonist Benjamin Herman. Die speelt ook weer mee op het geweldige album Mindstate dat hij maakte met Pete Philly, die een verleden heeft als MC in onder meer Gotcha!. MC ja, dus met een hiphopachtergrond. Samenwerkend met een jazzmuzikant. Dat kan allemaal in 2009. Zelden zal in de Nederpop zo weinig reden tot nostalgie zijn geweest. Fakkelbrigade: 23/10 Nieuwe Nor Heerlen. Pete Philly & Perquisite: 7/10 De Maaspoort Venlo en 16/10 Parkstad Limburg Theater Heerlen. Kyteman: 11/12 Heineken Music Hall. De Staat: 13/11 Perron 55 Venlo. Elle Bandita:
7/11 Nirwana Lierop.
cultureel maandblad
oktober 2009
Hogeschooltoneel
Halina Reijn en de ei
Halina Reijn: “Ik ben geen vormactrice. Ik speel altijd recht uit het hart.” foto’s Toneelgroep Amsterdam
Ze houdt van een achtbaan, op toneel. Rollen waarin ze emotioneel tekeer kan gaan: diepe dalen, hoge toppen. Heftig acteerwerk past bij Halina Reijn. Nu toert ze door Nederland met de internationaal bejubelde solo La voix humaine, in een regie van haar favoriete regisseur Ivo van Hove. “Elke avond moet ik die tunnel in, keer op keer.” door Annette Embrechts
A
ls toeschouwer geloof je het eigenlijk niet. Dat er in werkelijkheid niemand aan de andere kant van de lijn aan het woord is. Dat geen souffleur haar zachtjes van repliek dient. Zo perfect is haar timing, zo geloofwaardig de vertwijfelde pauzes tussen haar vragen en antwoorden, zo minutieus de tempowisselingen in gespreksritme. In La voix humaine (‘de menselijke stem’), de beroemde toneelmonoloog van Jean Cocteau uit 1927, speelt Halina Reijn een vrouw die voor de laatste keer belt met haar ex-geliefde. Enkele dagen eerder verbrak hij hun relatie. Hoe langer het gesprek duurt, hoe meer haar waardigheid vergruist. We zien haar achter een glazen raam, in een lege kamer, met iPod en telefoon onder handbereik.
12
Eerst houdt ze zich groot: ze verdoezelt hoe slecht ze zich voelt. Langzaam wordt de asymmetrie van de verhouding ondraaglijk. Met een onuitgesproken maar voelbaar noodlot als slot. Reijn: “Het stuk gaat over liefde, maar vooral over het niet kunnen leven met het einde ervan.” In het script staan puntjes wanneer de man aan het woord is. Tijdens de repetities heeft Van Hove met potlood denkbeeldige antwoorden ingevuld. Reijn: “Ik had de neiging alsmaar door te praten aan de telefoon. Ivo heeft met stopwatch uitgerekend hoe lang het duurt wanneer iemand vraagt hoe het met je gaat of hoe laat het is. Die stiltes moest ik durven laten vallen. In het begin stierf ik duizend doden, vond ik die pauzes gênant. Daarom heeft Ivo tijdens de repetities de man door de hoorn gespeeld. Nu zitten tekst en ritme als muziek in mijn hoofd.” La voix humaine is hogeschoolwerk: elk woord moet een bepaalde kleur krijgen, hoogte en gevoel, elke
www.zuiderlucht.eu
stilte de juiste timing. Alle overgangen moeten zuiver zijn. Reijn doet dit zo vanzelfsprekend dat het haast een echt privégesprek lijkt. Nog voor de Nederlandse première had ze al een prijs te pakken: eind mei werd ze tijdens het Poolse International Theatre Festival KONTAKT als beste actrice van het festival. Meestal wordt La voix humaine gespeeld door een oudere actrice van minimaal veertig. Cocteau schreef het stuk voor de 43-jarige Française Berthe Bovy. Roberto Rosselini verfilmde het script met een angstige Anna Magnani (toen 40) op een onopgemaakt bed. De subtekst zou suggereren dat de verlaten vrouw ook erotisch zou zijn uitgerangeerd. Halina Reijn (1975) bewijst het tegenovergestelde. Ze is zover bekend de jongste actrice die het stuk speelt. “Het was puur toeval maar het hielp dat ik kort daarvoor hetzelfde had meegemaakt als de vrouw in de voorstelling. Ik zat ook met een
cultureel maandblad
oktober 2009
ndigheid van de liefde
siciliaanse notities
‘In Hollywood zie je veel triestheid: opgeblazen tieten, strakgetrokken koppen, acteurs aan de coke en aan de drank.’ liefde waarvan ik het eind niet wilde accepteren. Ik sprak op toneel zinnen uit die ik zelf tegen mijn ex had uitgesproken. Ik ging ook over mijn grenzen heen. Bleef zuigen. Met ‘Liefje…’ weer een nieuw onderwerp aansnijden, om niet te hoeven ophangen.” De solo heeft haar geholpen in haar liefdesverdriet. “Toneelspelen is voor mij altijd een grote therapie. Mijn zus vroeg of het niet heftig voelde om het iedere avond zo dichtbij te laten komen. Ik wil het juist hyperrealistisch spelen. Elke avond moet ik die tunnel in, keer op keer. Daardoor kan ik het rauw houden. Ik ben geen vormactrice. Ik speel altijd recht uit het hart.” De kracht van het stuk schuilt volgens Reijn in de herkenbaarheid. En gedeelde herkenning biedt altijd troost, weet ze uit emotionele reacties na afloop. “Aan het openhartig commentaar merk ik dat er nog steeds een taboe rust op hoe mensen elkaar met manipulatie proberen vast te houden.”
L
a voix humaine zou ook kritiek geven op de telefoon, een apparaat voor lafbekken om het op afstand uit te maken. Vormgever Jan Versweyveld heeft de enscenering nauwelijks gemoderniseerd. De telefoniste die doorverbindt, doet dat nog steeds. Reijn: “Het gebeurt nu ook wel eens dat je een wisselgesprek hebt op de lijn, of misverstanden door kruisende sms-jes. Bovendien: het blijft theater, een abstraherende kunstvorm. Waar het om gaat is dat apparaten tussen mensen in gaan staan.” Haar eigen iPod ligt er wel, met zelfgekozen passende muziek zoals Single Ladies (Put a Ring on It) van Beyoncé. Het ding biedt houvast en rust in deze emotionele achtbaan. “Mijn speelstijl is gretig: ik geef me altijd volledig over, en dat is uitputtend. Als een regisseur bij de eerste repetitie tegen mij zegt dat ik verdriet heb, rollen de tranen al over mijn wangen.” Daarom ook vindt ze twaalf maanden toneelspelen per jaar te zwaar. Te meer daar ze vaak heftige rollen speelt. Zoals recent Nadia in Rocco en zijn broers, een sterke, bijna dierlijke vrouw, die door een van de broers wordt verkracht. Speel dat maar eens, avond aan avond op het toneel, met live publiek erbij. “Dat is anders dan film acteren. Daar heb je na de opnames geen omkijken meer naar.” Niet dat ze het toneel zou willen ruilen voor Hollywood. Natuurlijk, die aandacht is leuk. Vorig seizoen stond ze volop in schijnwerpers tijdens de première van de blockbuster Valkyrie, met haar vriendin Carice van Houten aan de arm van ster Tom Cruise. Maar vier jaar geleden maakte ze ook mee hoe eenzaam het daar in Los Angeles eraan toe kan gaan. “Gru-we-lijk”, vond ze de mensonterende jacht op rollen. “Ik werd zo depressief en verdrietig van dat gedoe. Alles draait om geld en buitenkant. Je ziet
13
Signora Nanni
D
zoveel triestheid: opgeblazen tieten, strakgetrokken koppen, acteurs aan de coke en drank.” Sindsdien weet ze: haar hart ligt bij theater. Filmopnamen maakt ze ondergeschikt aan tournees. “Na Valkyrie heb ik veel aanbiedingen afgeslagen. Filmproducenten snapten daar niets van. Ze zeiden: “Je hebt toch zeker een understudy in het theater.” Ze werkt nu aan een filmscript van haar boek Prinsesje Nooitgenoeg in de hoop subsidie te krijgen om het zelf te regisseren. “Schrijven is evenzeer therapeutisch. Het dwingt mij rust te nemen, de motor tot stilstand te brengen.” Ze is inmiddels minder ambitieus geworden, haar ego komt tot rust. “Als ik schrijf, voel ik letterlijk mijn hartslag zakken. Het biedt ruimte voor verdieping.” De tijd van ‘s nachts een film draaien, overdag repeteren en ‘s avonds een try-out in het theater, is voorbij. Haar carrière ging misschien wel te rap, nadat ze door Theu Boermans in het tweede jaar van de Toneelacademie Maastricht werd geplukt en direct werd geprezen voor haar eerst grote rol als Ophelia in Hamlet. Haar hippie-ouders hebben haar in een kunstenaarsdorp in Groningen meer zelfvertrouwen dan verantwoordelijkheidsgevoel gegeven. Veel idealen, weinig structuur. Nog steeds heeft ze een neiging tot tegendraadsheid: dure merkkleding uit de P.C. Hooftstraat als wraak voor alternatieve hippiekleren. Praktisch toegerust is ze niet. Maar zonder die opvoeding was ze nooit actrice geworden. “In mijn werk ben ik supergedisciplineerd.” In het voorjaar speelt ze de hoofdrol Isabelle in de gelijknamige boekverfilming van Tessa de Loo. Ook is ze gevraagd in een Duitse film een moeder te spelen van de jongste van vijf Joodse wonderkinderen. En ja, ze heeft een nieuwe liefde, iemand achter de schermen. “Ik ben erg verliefd. Ik baad nu weer in de angst en onzekerheden die horen bij pril geluk.” La voix humaine, theatersolo van Halina Reijn (Toneelgroep Amsterdam), op 20/10 in Theater aan het Vrijthof Maastricht: 20.00 uur. Inleiding (19.15 uur) door Willemijn Barelds. Eind oktober verschijnt van Halina Reijn Doen alsof ik iemand anders ben, haar verzamelde dagboekcolumns.
www.zuiderlucht.eu
e ergste hitte zit er weer op. De eerste najaarsbuien maken het uitgedroogde land weer een beetje groen en toonbaar. De meeste Sicilianen zijn blij dat de droogte er bijna opzit. Zij hebben niks met maandenlange zomers zonder regen, met temperaturen boven de veertig graden, met de letterlijk adembenemende wind uit Afrika, die het land met een gelige laag stof bedekt. “In de winter kun je je kleden op de temperatuur: is het koud dan trek je een extra trui aan. Maar in de zomer is dat anders: al trek je al je kleren uit, de hitte blijft in je lijf zitten.” Dat zeggen dus de meeste Sicilianen. Er zijn uitzonderingen. Signora Nanni is zo’n uitzondering. Wanneer ik begin mei voor de eerste keer naar het strand ga, ligt zij al als een bruine vlek in het zand. En nu, in oktober, is zij er nog steeds en misschien ook nog wel in november als het weer een beetje meezit. Signora Nanni heeft een cabine gehuurd bij Corrado, een van de twee stranduitbaters van Lido di Noto, waar je tegen betaling ligbedjes, parasols en dus ook cabines kunt huren. Signora Nanni heeft elk jaar de hoekcabine, een meter of drie boven het water: een klein hokje waar niet veel meer inpast dan een luchtbed en wat zwemspullen. Zij heeft iets bijzonders van haar cabine gemaakt. Een klein, knus huisje met geraniums aan de buitenkant. Toen ik dat een paar jaar geleden voor de eerste keer zag, dacht ik nog: hoe kunnen hier in de brandende zon geraniums groeien? Na een paar dagen zag ik haar de bloemen met water besproeien. Ik had haar nog nooit aangesproken, maar toen wilde ik toch wel weten hoe het mogelijk was dat die geraniums niet verbrandden in de zon. “Och meneer, dat is een fabeltje. Soms geef ik ze zelfs zeewater.” Ze zag dat ik vol ongeloof naar haar stond te kijken, want ze voegde er meteen aan toe: “Het zijn geen echte geraniums. Ze zijn van plastic.” Ik had durven zweren dat ze echt waren. “Maar waarom geeft u ze dan water?” vroeg ik. “Omdat er altijd wel mensen langskomen zoals u die me vertellen dat ik dat niet moet doen en dan kan ik weer een praatje met iemand maken.” Van dat praatje is vervolgens niks meer gekomen, maar ze groet nog altijd vriendelijk als ze me ziet. Signora Nanni is een buitenbeentje. Als enige Siciliaanse vrouw ligt ze te zonnen zonder het bovenstukje van haar bikini. Met grote halen wrijft ze de olie overvloedig over haar lijf, en zodra ze opstaat om te gaan zwemmen of heen en weer door het water te lopen, gaat het bovenstukje keurig aan. Dan zet ze een fleurige muts op met vreemde vogeltjes en bloemen. Ook van plastic.
PIETER BEEK
cultureel maandblad
oktober 2009
Romantische ongedu
Prijs!
De Prijs der Nederlandse Letteren die koning Albert deze maand aan Cees Nooteboom overhandigt, is hem gegund, vindt Cyrille Offermans, wiens waardering voor de auteur in de loop der jaren pieken en dalen kende. De reisboeken waren meeslepend en de poëzie hoogwaardig, maar het wisselvallige proza hield de twijfel lang in stand. “Met Allerzielen, dat ik nu toch eindelijk eens helemaal heb gelezen, heeft Nooteboom me overtuigd.” door Cyrille Offermans
D
it voorjaar werd bekend dat Cees Nooteboom wordt bekroond met de driejaarlijkse Prijs der Nederlandse Letteren 2009. Eindelijk, werd er in de berichtgeving vaak bijgezegd, een verzuchting die klonk als kritiek in de richting van de kortzichtige juryleden die hem al die jaren over het hoofd zouden hebben gezien. Ook de schrijver zelf wekte de indruk dat het nu wel eens tijd werd voor die meest prestigieuze aller prijzen. De kans erop doet zich maar eens in de zes jaar voor, aangezien hij beurtelings wordt toegekend aan een Belg en een Nederlander, wat enig ongeduld bij de inmiddels 76-jarige auteur wel begrijpelijk maakt.
La Mancha, Spanje 1988. Foto uit De atlas van Nooteboom, uitgeverij Atlas 2003. foto’s Eddy Posthuma de Boer
14
www.zuiderlucht.eu
Met deze introducerende regels loop ik aardig in de pas. Als het over Nooteboom gaat, gaat het altijd over erkenning en miskenning, over het verschil tussen Nederland en de rest van de wereld. Hoewel nauwelijks twintig toen hij debuteerde gold hij hier lang als de schrijver van reisverhalen die modieuze bladen als Avenue een intellectualistisch tintje gaf, in ruil waarvoor hij op comfortabele wijze de wereld mocht rondreizen in een tijd dat dat alleen nog voor de happy few was weggelegd. Bredere erkenning als literair auteur kwam pas vrij laat, in de loop van de jaren tachtig, nadat het buitenland, Duitsland voorop, hem eerder tot grootheid had uitgeroepen. Zo vreemd is dat overigens niet, want na de ook door Nooteboom zelf als pathetisch betitelde roman De ridder is gestorven (1963) duurde het tot 1980 voor hij weer met fictie kwam. Inmiddels is de lijst met internationale bekroningen, inclusief de Huygensprijs en de P.C.Hooft-prijs, niet meer te overzien, wordt zijn werk in veertig landen vertaald en kost het moeite nog ergens ter wereld een universiteit van enig belang te vinden die de selfmade intellectueel Nooteboom niet tot eredoctor heeft uitgeroepen. Misschien geen bliksemcarrière, maar wel een die te denken geeft. Hoe het zou zijn verlopen zonder die gedenkwaardige tv-uitzending van ‘Das literarische Quartett’ van augustus 1993 valt niet te zeggen, vast staat dat die uitzending het begin markeert van Nootebooms zegetocht door het internationale Rijk der Letteren. Marcel Reich-Ranicki, de enige literatuurcriticus die met recht literatuurpaus mocht worden genoemd, vergeleek Rituale van
cultureel maandblad
oktober 2009
urigheid bij Cees Nooteboom ‘Als het over de Nobelprijs ging, gokten wij op Mulisch en Claus.’ Nooteboom met Die Entdeckung des Himmels van Mulisch – Nederland zou even later Schwerpunkt zijn op de Frankfurter Buchmesse, vandaar. Nog even probeerden zijn gespreksgenoten nuanceringen aan te brengen, maar al snel zwichtten ze voor zijn banvloek: Mulisch was zwaar overschat, zijn nieuwe boek te lang, te pretentieus, te vol pseudo-magie. Over Nooteboom was men het onmiddellijk eens: werk voor literaire fijnproevers, pure poëzie, werd het geen tijd dat deze volbloed romanticus, ja, deze grote Europese schrijver een echt grote literaire prijs krijgt, ‘en wel de Nobelprijs?’ Waarmee de traditionele hiërarchie stevig onderuit werd gehaald. Als het over de Nobelprijs ging, gokten we hier ten lande op Mulisch en Claus. Maar nu leek ‘het doodzieke aapje N’, zoals Reve hem in Op weg naar het einde noemt, in één klap niet alleen Mulisch, de Homerus en de Dante van de Lage Landen, maar ook Hermans en Reve zelf, van wie men over de grenzen weinig respectievelijk geen letter had gelezen, te overvleugelen. Het kon niet anders of daardoor moesten zich ook in Nederland de tegenstellingen toespitsen. Nooteboom riep de hevigste reacties op, hij werd verguisd (Max Pam, HP\ De Tijd) of bejubeld (Arjan Peters, de Volkskrant), een tussenpositie leek nauwelijks nog mogelijk. Pam vond Allerzielen (1998), Nootebooms dikste (400 bladzijden) en meest ambitieuze roman tot nu toe, structuurloos, geen gedachtegang die uit de voorafgaande voortvloeit. Hij noemt het een mijmerboek, gevuld met tafelgesprekken “op ijle Olympische hoogte”, een koffietafelboek in de stijl van Goed Wonen. Ik was geneigd Pam bij te vallen, zij het vooral ter rechtvaardiging van mijn eigen capitulatie. Ik was een keer of drie aan het boek begonnen, maar nooit verder gekomen dan pagina tachtig. Het familiaire gemak waarmee Nooteboom de namen van beroemdheden over de pagina’s strooit heeft inderdaad iets irritants, zeker als de innerlijke noodzaak daarvan ver te zoeken lijkt. Ook kon ik niet ontkennen dat de handeling weinig gestructureerd verloopt. Nooteboom springt van de hak op de tak, ongeveer volgens het door hemzelf in verband met Het volgende verhaal (1991) openhartig onthulde recept. Hij werkt instinctief, liet hij een interviewer weten, zonder plan of schema. En dan: “Als ik op reis ben, schrijf ik altijd op waar ik ben en wat ik doe. Daarna ging ik in Menorca [waar de auteur sinds jaar en dag de zomermaanden doorbrengt, CO] achter mijn tafel zitten en dan begint het.” Dat het boek uit twee delen bestaat, is eenvoudig te verklaren: “Op een gegeven moment was Lissabon [waar zich het eerste deel afspeelt, CO] op en moest er nog wat komen. Dan ligt er in Menorca toevallig Symposion van Plato en vind ik er een Chinees gedicht, dat verwerk ik dan. Ik roei met de riemen die ik heb. Wel raar dat mensen
15
De schrijver in een windmolen bij La Mancha.
er achteraf een constructie opleggen die er helemaal niet was.” Niet vooraf, in elk geval, maar achteraf moet blijken of het instinct van de improvisator al die toevallige elementen toch een schijn van noodzaak heeft gegeven. Wat hem in dit boek, naar mijn gevoel, niet was gelukt. Dat vond ik wel teleurstellend, want ik behoorde van begin af aan tot de enthousiaste Nooteboomlezers. Op mijn zestiende las ik De verliefde gevangene (1958), een verhalenbundel gebaseerd op de minder comfortabele reizen die Nooteboom in 1957 als matroos op een schip naar Trinidad, Suriname en Amerika maakte. Het beeld van ‘de matroos zonder lippen’ is me altijd bijgebleven, al heb ik me ook altijd afgevraagd hoe die hoer in Puerto Rico dit wrede kunststukje in godsnaam kon uithalen zonder zichzelf te verminken: “Zij omhelsde en kuste hem, heftig, heftig, en met het scheermes dat ze in haar mond had sneed ze zijn lippen af terwijl ze zijn hoofd dicht tegen zich aangedrukt hield.” Ook over het daarvoor geschreven Philip en de anderen (1955) was ik enthousiast, en ik was niet de enige. Een jonge zwerver die zijn droombeeld, een mysterieus Chinees meisje, desnoods tot aan het einde van de wereld volgt, sprak tot de opstandige verbeelding in een tijd waarin iedereen zijn vast omschreven plaats nog diende te kennen. Rüdiger Safranski, de tegenwoordig met Nooteboom bevriende literatuur- en filosofiehistoricus, liet weten dat de Duitse vertaling van dat boek destijds weliswaar vrijwel door niemand was opgemerkt maar onder non-conformistische scholieren als een geheimtip gold. In de jaren zestig en zeventig verdween de veelbelovende auteur uit het beeld van de literatuurliefhebber. In progressieve kringen werd hij afgedaan, ongeveer op de manier van Pam. De avonturier was een ijdele kwast geworden, de zwerver een connaisseur van dure wijnen, de observator van oorlog en rampspoed een gedistantieerde metafysicus. Omstreeks 1980 kenterde dat beeld. Nooteboom, ook in de voorafgaande jaren trouwens goed voor veel hoogwaardige poëzie, kwam terug met fictie: Rituelen (1980) en Een lied van schijn en wezen (1981). Laatstgenoemde novelle, ingenieus
www.zuiderlucht.eu
gestructureerd en, als altijd, fraai geschreven, besprak ik in De Groene Amsterdammer positief. Een jaar later las ik zijn nieuwe reisverhalen in Voorbije passages en stak mijn lof voor dat boek, eveneens in De Groene, niet onder stoelen of banken. Nootebooms vermogen tot onbevooroordeeld opnemen, schreef ik, is haast onbeperkt, bovendien weet hij al het niet-vanzelfsprekende ongemerkt te verweven met historische en cultuurfilosofische beschouwingen die elegant en schijnbaar moeiteloos reliëf geven aan wat hij ziet en hoort. Ook was het me nu duidelijker dan ooit waardoor hij als schrijver gedreven werd. Niet zozeer door het verlangen om de kleurrijkheid van de wereld te schilderen voor de burgerlijke thuisblijver, eerder door de ‘romantische’ ongedurigheid van iemand die wordt opgejaagd door het onbegrijpelijke besef van de eindigheid van alles, van de uiteindelijke vergeefsheid van elk menselijk handelen, van de volstrekte nietigheid van het individuele bestaan. Dat is een ‘moderne’ ongedurigheid, veroorzaakt door de eerste vooruitgang – ons onherroepelijke afscheid van het archaïsche bestaan met zijn cirkelvormige, op eeuwige herhaling berustende tijdsbesef. Het diepste verlangen van de reiziger is volgens Nooteboom dan ook het vinden van een geschiedenisloze, preadamitische wereld, waarin alles en iedereen het nog zonder namen kan stellen. Dat mag vreemd klinken voor iemand die zo kwistig is met namen. Maar alles hangt af van de vraag of de obsessie voor historisch beladen locaties en namen als een demonstratie van eruditie wordt beschreven of – op zijn minst óók – als een kwelling van het geheugen die iemand belast met het verleden en daardoor zijn bewegingsvrijheid in het hier en nu belemmert. Van de vraag dus of het verlangen naar het cyclische tijdsverloop van archaïsche samenlevingen – dat is het romantische verlangen bij uitstek – met huid en haar wordt beleefd of toch hoofdzakelijk met afstandelijk intellectueel vertoon voorzichtigjes aangestipt. Kort en goed. Paradijs verloren (2004) viel me tegen, te gekunsteld, te vergezocht. Maar met Allerzielen, dat ik nu toch eindelijk eens helemaal heb gelezen, heeft Nooteboom me overtuigd, eigenlijk tot mijn eigen verrassing. De eerste plusminus honderd pagina’s vind ik nog altijd niet sterk, maar ik kan niet ontkennen dat ik daarna door Nooteboom gegrepen werd. In de beste delen toont hij zich stilistisch en compositorisch de schrijver, niet alleen de vakman, die de door elkaar buitelende tijden en gebeurtenissen in een obsederend tijdloos continuüm dwingt. Wie net als ik voortijdig in dit boek is gestrand raad ik dus aan even door te zetten, hij zal voor zijn moeite worden beloond. Die Prijs der Nederlandse Letteren, hem uit te reiken door koning Albert van België, is Nooteboom, al met al, van harte gegund.
cultureel maandblad
oktober 2009
Piet Schoenmakers was schilder, etser, graveur, tekenaar, keramist, beeldhouwer, glazenier, illustrator en monumentaal kunstenaar. De exposities laten een keuze zien uit de kunstwerken die hij in de loop van zijn leven heeft gemaakt. Van 6 september t/m 25 oktober organiseert het Stedelijk Museum Roermond een œuvre overzicht in de Kruisgang van het voormalig Kartuizerklooster (Swalmerstraat 100). Van 12 september t/m 8 november organiseren DZD Art Gallery (Willem II singel 59) en het Centrum voor de Kunsten (Lindanusstraat 7) in Roermond exposities rond het werk van Piet Schoenmakers. Op zaterdag 10 en zondag 11 oktober is er een Piet Schoenmakers weekend in Roermond. Voor de activiteiten kunt u kijken op www.pietschoenmakers.nl
Piet Schoenmakers 1919 – 2009
16
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
Schuilplaats van illusies
Leporello
“Als weergave van de werkelijkheid faalt de foto.” foto Andrea Stultiens
Haar werk wekt de indruk van een reislustige fotografe, maar eenmaal onderweg houdt Andrea Stultiens de camera lang in de tas. Met Pose (Ugandan Images) heeft ze de Bouw in Beeld-prijs 2009 gewonnen, een reeks die eigenlijk gaat over de fotograaf als manipulator. “Deze foto is in een Nederlandse studio gemaakt. Met een Westerse blik.” door Wido Smeets
E
igenlijk is ze allergisch voor dat voortdurende heen en weer gereis van fotografen. Zelf laat ze de camera in vreemde oorden angstvallig in het foedraal. “Met je Westerse blik snap je toch niet wat je ziet”, zegt Andrea Stultiens. Toen ze in 2001 naar Oeganda vertrok, ging ze als toerist. Om een vriendin op te zoeken, niet om te fotograferen. “Ik wil me daar niet verschuilen achter de camera, eerst moet ik weten wat ik wil zeggen. Niets is vanzelfsprekend - volgens mij is dat de definitie van een cultuurschok. Soms is de schok trouwens groter bij terugkeer. Dan snap je het híer niet meer. Dat is wel goed, als dat gebeurt; je moet eerst iets van je eigen cultuur begrijpen voordat je elders gaat fotograferen.” Laat uitgerekend deze Andrea Stultiens, die vanwege de alles verpulverende
17
Westerse blik zo huiverig is om te fotograferen in Afrika, de Bouw in Beeld-prijs 2009 winnen met uitgerekend een in Oeganda gemaakte fotoserie. In het Oost-Afrikaanse land fotografeerde ze fotostudio’s én in die studio’s gemaakte portretten bij de opdrachtgevers thuis. Door die beelden aan elkaar te ‘lassen’, soms tot bijna 360 graden, laat ze zoveel mogelijk van de ruimte zien waar ze fotografeerde. Het verbreden van het gebruikelijke kader van de foto deed Andrea Stultiens (Sint Odiliënberg, 1974) al eerder. In het boek Low Land High Hills uit 2007 bijvoorbeeld, waarin ze fotograaf Frits Gerritsen nareisde naar Canada. Die fotografeerde daar in de jaren zestig een groep Nederlanders die aan de voet van de Rocky Mountains een polder inrichtten voor hun boerenbedrijf. Behalve de panoramablik liet Stultiens in dat boek nog een ander kenmerkend stijlmiddel zien: het gebruiken van
foto’s uit oude familiealbums. Vaak waren dat foto’s die gemaakt waren om naar Nederland te sturen, om te laten zien in welke droomwereld de emigranten in Canada terecht waren gekomen. Stultiens fotografeerde de plekken die Gerritsen vastlegde en plaatste de oude en nieuwe beelden naast elkaar. “Kijk”, zegt ze, “wat een manipulator een fotograaf is: wat hij laat zien, en (vooral) wat hij niet laat zien. Als weergave van de werkelijkheid faalt de foto, je moet het medium gebruiken om verhalen te vertellen.” In die drang verdwijnt ze als fotografe soms helemaal naar de achtergrond. Dan volstaat het bundelen en uitgeven van andermans familiefoto’s. Zoals in Komm, mein Mädchen, in die Berge, een intrigerende reeks vakantiekiekjes van het Tilburgse echtpaar Greet en Piet Pons die haar bij toeval in handen viel. Een verzameling foto’s, zeker in
www.zuiderlucht.eu
een familiealbum, kan troost en bescherming bieden in een weinig florissante werkelijkheid. Dat geldt zowel voor pionierende boeren in Canada als voor veel Oegandezen. Blader een tijdje in een willekeurig familiealbum en er ontvouwt zich een gedroomde werkelijkheid. Een illusie. Toen Stultiens zich tijdens haar tweede Oeganda-reis in 2005 in een fotostudio in Kampala liet fotograferen, vielen haar de tegen de muur geplakte decors op die bij portretfoto’s als achtergrond worden gebruikt. Ze brachten haar op het idee van de fotoreeks Pose (Ugandan Images) waarmee ze nu de Bouw in Beeld-prijs 2009 gewonnen. De jury, met onder meer de fotografen Rineke Dijkstra en Dana Lixenberg, vond dat Stultiens het meest overtuigend inhoud gaf aan het thema van de prijsvraag, Gimme Shelter. Ze laat zien dat een ‘hard’ medium als fotografie wel degelijk een schuilplaats biedt, als is het maar een schuilplaats voor illusies. In Pose maakte ze dat duidelijk door ruimtes en foto’s in een ruimte te fotograferen, waarmee een soort Droste-effect wordt opgeroepen: de foto in een foto. Wat ze met het aan de prijs verbonden bedrag van 10.000 euro gaat doen, weet ze nog niet. Investeren in een nieuw project, of eindelijk een digitale camera kopen. De fotografe, die als tal van collega’s nog steeds analoog werkt, twijfelt. “Voorlopig zie ik liever een korrel dan een pixel.” Inmiddels is ze in Oeganda bezig met een project over een privé fotoarchief. In haar tjokvolle atelier in Nijmegen toont ze daarvan een eerste proeve: een foto van haar handen, met daarin een collage van oude foto’s, dierbaar familiebezit van een Oegandese man. “Ik wil zijn verhaal graag vertellen, maar dan moet mijn rol zichtbaar zijn. Deze foto is dus in een Nederlandse studio gemaakt. Met een Westerse blik.” zie ook volgende pagina’s Gimme Shelter. Expositie bij de Bouw in Beeld Prijs 2009, van 23/9 t/m 31/10 AINSI Maastricht. www.ainsi.nl en www.andreastultiens.nl. Met Pose (Ugandan Images) haalde Andrea Stultiens de tweede prijs in categorie Editorial van de Amerikaanse Photography.Book.Now.
cultureel maandblad
oktober 2009
18
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
Meer dan een decor Toen fotografe Andrea Stultiens (zie vorige pagina) zich tijdens haar tweede Oegandareis in 2005 in een fotostudio in Kampala liet fotograferen, vielen haar de tegen de muur geplakte decors op. Ze worden bij portretfoto’s als achtergrond gebruikt: watervallen, palmstranden, een Franse tuin, zelfs een tulpenveld in de Keukenhof. Stultiens: “Maar meestal is het een afbeelding verwijzend naar de wildparken in eigen land. Die liggen op een
19
paar honderd kilometer van hun dorp verwijderd, maar zijn onbereikbaar ver weg omdat de entreeprijzen voor de meeste Oegandezen te hoog zijn. Bij de fotograaf om de hoek kunnen ze aan hun bestaan ontsnappen door een portret te laten maken met zo’n onbereikbare droomwereld als decor.” Met een reeks foto’s van fotostudio’s in Oeganda wil Stultiens meer laten zien dan alleen de decors. “Ditmaal niet door foto’s aan elkaar
www.zuiderlucht.eu
te plakken tot panorama’s, zoals ik eerder deed, maar door ze te ‘lassen’. Daardoor lijkt het of de ruimte in de foto wordt opengeklapt.” De foto’s worden gepresenteerd als een leporello, het bekende harmonicaboekje, genoemd naar de bediende in Mozarts Don Giovanni die er de vrouwelijke veroveringen van zijn meester in noteerde. Gimme Shelter. Van 23/9 tot en met 31/10 in AINSI Maastricht. www.ainsi.nl
cultureel maandblad
oktober 2009
Gerald Abramovitz Desklamp No. 41555, 1961 Best & Lloyd LTD UK Aluminium / steel 51 x 70 x 9 cm
CONSTRUCTIONS
FRANCO ALBINI GAE AULENTI MARIO BOTTA MARCEL BREUER LE CORBUSIER CHARLES EAMES FRANK GEHRY REM KOOLHAAS GEORGE NELSON GERRIT RIETVELD WIM RIETVELD SLOTHOUBER/GRAATSMA ETTORE SOTTSASS TOBIA SCARPA E.A.
Verkoopexpositie TAFELS, STOELEN EN LAMPEN ONTWORPEN DOOR ARCHITECTEN MARKUS LÜPERTZ WERKEN OP PAPIER 1970 -1990 10 oktober 2009 - 31 december 2009 Opening op nieuwe lokatie op 10 oktober 2009 om 15.00 uur
Galerie Whiterouge | Looiersgracht 1 A | Postbus 671 | 6200 AR Maastricht Openingstijden: vrijdag en zaterdag 11.00 - 17.00 uur en op afspraak tel. + 31 6 54658576 |
[email protected] | www. whiterouge.com
MARKUS L†PERTZ
LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.
Arie Berkulin Pieter Defesche Theo Kuijpers Lei Molin Ger Lataster Toon Teeken
moderne kunst
Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na een telefonische afspraak bent u van harte welkom. Leon Mommers Savelsbosch 6228 SBKN Maastricht Bellefroidlunet40, 12F, 6221 Maastricht 043 361 01 38 Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl
140909 Zuiderlucht 113x79:Opmaak 1 14-9-09 11:03 Pagina 1
W U E I N +GARCÍA BIJ GALERIE POST
19 00 tricht T. 043 356 e 17 6221 KV Maas Avenue Céramiqu
itleenl kunsstturic ht.n maa
galerie dis Galerie DIS Tafelstraat 28 6211 JD Maastricht Open: Wed - Sat 12h - 17h and on appointment Phone 043 325 91 17 www.galeriedis.nl Irmgard Weber (Paintings) and Matthias Strugalla (drawnings) Exhibition from 21 oktober till 5 december
20
GRAFISCHE VORMGEVING / LOGO / BOEK / HUISSTIJL / KRANT / VERPAKKING / MAP MAGAZINE / FOLDER / T-SHIRT / KAART / BRIEF / ENVELOP / STICKER / IETS ANDERS? W. PASTOORSTR. 11 6221 EM MAASTRICHT 06 512 94 096
[email protected]
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
INKIJK
enkeltje utopia
Just follow your dick
O
nlangs ging het gerucht dat de Venlose kunstenaar Dick Evers een reïncarnatie is van Yves Klein. Zoals iedereen nu wel weet mag Evers graag naakte vrouwen beschilderen, tot genoegen van velen. Die schilderklus kenden we van Yves Kleins antropometrische experimenten in 1960. De betere Klein-afdrukken doen denken aan de geknipte papiers gouaches van Henri Matisse. Half september zou Evers (tevens vormgever, ontwerper en pleitbezorger van feng shui, een oosterse leer die een verband legt tussen je persoonlijk geluk en de plaats van je meubilair) een Yves Klein-achtige performance doen op het Onze-Lieve-Vrouweplein in Maastricht. Maar publiekelijk naakte vrouwen beschilderen mag niet zomaar, dus werd de performance ‘door omstandigheden’ verplaatst naar de beschutte omgeving van galerie Bärwaldt in diezelfde stad. Wat een tegenvaller. Yves Klein (1928-1962) was een kunstenaar die de grenzen van het metier aardig oprekte. In 1960, het jaar dat Youri Gagarin de eerste mens in de kosmos was, maakte Klein zijn eigen sprong in de ruimte – vanuit een woonhuis in Parijs. Zeker zo bekend werden zijn monochromen, schilderijen uit één kleur. Die waren niet abstract, vond de maker, maar realistisch, hij
Plantsoen in de Biennale van Venetië 2009. foto Zuiderlucht
21
schilderde immers de ruimte. En dat kon alleen, vond hij, als je je daadwerkelijk in die ruimte begeven had. Vandaar die sprong. Ook experimenteerde hij met vuurwerk, en vond een gepatenteerde kleur blauw uit (IKB) die hij wereldwijd wilde verspreiden. Bij performances met naakte vrouwen bijvoorbeeld, die daarbij als kwast fungeerden. Maar ook in ander werk overheerste Yves Klein-blauw, zoals in grote reliëfs het Musikteater in Gelsenkirchen. Blau is volgens Klein de kleur die de minste associaties in zich draagt. “Blauw doet je aan niets anders denken dan de lucht en de zee”, luidde zijn verklaring. Alleen de zee en de lucht. Me dunkt. Terug naar de verfperformance met de blote dames in Maastricht – die niet doorging. Tot ons geluk is Dick Evers multimediaal: op YouTube vind je via het trefwoord ‘dicx’ filmpjes van eerdere schilderseances. Daar zien we ook fotograaf Guy van Grinsven voorbijkomen, altijd in de buurt waar vrouwen hun kleren laten vallen. Let bij de YouTube-filmpjes overigens ook op de teksten. Op de achtergrond mompelt iemand dat de dicx-kunst “in het Bonnefantenmuseum, op de biënnale en in New York” thuishoort. Laat daar geen twijfel over bestaan. Voor medemensen als deze bedacht Kees van Kooten jaren geleden het begrip geilneef. Niet dat ik hier over geilneverij wil moraliseren, integendeel. De vrouwen schijnen in de rij te staan om te worden beschilderd, en de verfwinkels kunnen vanwege de recessie wel wat extra omzet gebruiken. Ook is het goed dat er nog meer blote vrouwen op internet te zien zijn, en dat de verfafdrukken van de dames in kwestie als kunst worden aangeboden bij galeries. De liefhebbers van het genre zou ik zelfs willen aanmoedigen: “Just follow your dick.” Maar laat Yves Klein erbuiten. En die reïncarnatie was er al. Zijn werk. WIDO SMEETS
Impressie van de tentoonstelling Depressions in Marres Maastricht.
Cultuurkritiek door Duncan Liefferink
C
risis alom, ga je naar Marres, krijg je ook nog een depressie voor de kiezen. Gelukkig vormt de huidige economische malaise niet meer dan de toevallige achtergrond voor de tentoonstelling Depression in het Maastrichtse Centre for Contemporary Culture. De ambities zijn veel groter. Het werkterrein is de gehele twintigste eeuw, het tijdperk waarin – zoals Marres het uitdrukt – de burger definitief transformeert tot consument. Dat die verschuiving niet alleen voordelen heeft, is bekend. De wereld is een markt geworden, we worden beheerst door verkoopcijfers, kijkcijfers en opiniepeilingen – om van mondiale ongelijkheid en milieuvernietiging maar te zwijgen. Zo gezien zijn de huidige werkloosheidscijfers niet meer dan een rimpeling in de grote stroom. Maar de twintigste eeuw is ook de eeuw van de grote vernieuwingen in de kunst, het modernisme, de avant-garde. Deels drijft de kunst mee op de golven van de tijd, maar ze speelt er ook mee, probeert er zelfs tegenin te zwemmen. In dat spanningsveld beweegt zich de expositie bij Marres. Bij een eerste rondgang lijkt Depression zo’n groepstentoonstelling (totaal een kleine twintig kunstenaars) met een weidse titel waar je je bij de helft van de werken afvraagt wat ze in
www.zuiderlucht.eu
vredesnaam met het thema te maken hebben. Karl Holmqvist recyclet songteksten en filmstills. Alan Michael schildert het woord positive ritmisch achter elkaar door, totdat het geen betekenis meer heeft. Barbara Visser fotografeert Boris Becker, maar dan als wassen beeld bij Madame Tussaud. Van Alighiero e Boetti is er een dubbel zelfportret: zijn publieke ik en zijn diepste ik als kunstenaar, showman en sjamaan. Seth Price plukt motieven uit het dagelijks leven en van het internet en verwerkt ze tot zeer esthetische, maar letterlijk inhoudsloze beelden. Chris Evans zet een windvaan met de tekst Home entertainment op het dak. En toch, als je even doorzet (en je een beetje laat helpen door de uitstekende hand-out), tekent zich een beeld af. Vrijwel alle kunstenaars in de tentoonstelling spelen met begrippen als reproductie en herhaling, tegenstellingen als verpakking versus inhoud, beeldvorming versus identiteit, overdaad versus concentratie. De depressie zie ik nog steeds niet helemaal, maar wat de werken verbindt is een beweging tegen de stroom in, een haast George Steiner-achtige kritiek op de massacultuur, een – ja, laat ik het maar zeggen – ouderwetse hang naar inhoud en authenticiteit. Je moet er van houden, dit soort tentoonstellingen, maar ze zetten je wel aan het denken. Depression. Marres – Centre for Contemporary Culture, Maastricht, t/m 29 november. Zie www.marres.org.
cultureel maandblad
oktober 2009
Plekken der Herinnering 4
Een kloosterdorp
Vanwege Bismarcks Kulturkampf ontvluchtte Arnold Janssen (1837–1909) het bisdom Münster en koos het Noord-Limburgse Steyl als basis om Gods woord te verspreiden. Hij stichtte een missiehuis, twee kloosters én het Missiemuseum, dat wordt gerund door Truus Coppus. “Op een van mijn eerste werkdagen ben ik begonnen met het schoonwrijven van de oogjes.” door Annemarie Staaks
“J
e raadt nooit waar ik vandaag was”, hoorde ik onlangs iemand zeggen op een verjaardag. Het bleek te gaan om het Missiemuseum. Meer dan dertig jaar was ze er niet meer geweest, het bezoek had grote indruk gemaakt. “Er is niets veranderd. Niets! Zelfs die gekke beer was er nog.” Wie Steyl bezoekt, ontkomt niet aan Arnold Janssen. De Duitse pater en zijn nalatenschap zijn all over the place. In 1875 stichtte hij er Missiehuis Sint Michaël en de Congregatie van het Goddelijk Woord ofwel de Societas Verbi Divini (SVD). Nog steeds zijn meer dan tienduizend van zijn missionarissen werkzaam op vijf continenten, en het moederklooster in Steyl is de spin in dat web. Behalve de kloosters, kerken en kapellen zijn er de standbeelden, de straatnamen en de merchandising. Curieus middelpunt van dit alles is het Missiemuseum, nu gedeeltelijk in de steigers wegens een brand in 2008. Al decennialang maakt elke basisschool in de regio wel eens het uitstapje naar Steyl en de ‘gekke museumbeer’ die bromt na het inwerpen van een muntstuk belandde in het NoordLimburgs collectief geheugen. Broeder Berchmans, één van de eerste leden van de Congregatie, kocht deze Automatenbär in 1932 voor 600 mark bij de firma Wöbke in Leipzig, een bedrijf dat de meest curieuze opgezette dieren met mechanieken verkocht. In de
22
Conservator Truus Coppus: “Mensen die hier binnenkomen valt de mond open.” foto’s Perry Schrijvers
loop der jaren groeide deze ‘spaarpot’ uit tot het uithangbord van het Missiemuseum; onbedoeld werd het onnozel kijkende beest samen met het hoofd van Arnold Janssen hét gezicht van Steyl. Voor de dame op het verjaardagsfeestje was het weerzien met de Steyler beer het hoogtepunt van haar bezoek. “Hij was kleiner en minder angstaanjagend dan in mijn herinnering, maar hij staat er nog!” Hetzelfde geldt voor de overige 1500 opgezette zoogdieren en vogels, 1100 vlinders, 1300 kevers en zelfs voor de kleding van missionarissen Frans Nies en Richard Henle die in 1897 in China werden vermoord. In het Missiemuseum heeft de tijd stil gestaan. In 1884 keerde pater Anzer als een van de eerste missionarissen terug uit China met een koffer vol vreemde voorwerpen. Daarmee is de trend gezet en wordt missionarissen voortaan opgedragen om volkenkundige en zoölogische objecten te verzamelen die kennis over de missiegebieden zullen vergroten. In 1905 verschijnt er zelfs een handleiding Die kurze Anleitung zum Sammeln zoologischer und botanischer Objekte. Een tijdlang werden de curiositeiten alleen maar opgeslagen en geregistreerd. Totdat in 1901 broeder
www.zuiderlucht.eu
Berchmans aantrad als beheerder van de collectie. Hij zou uitgroeien tot de man die het Missiemuseum maakte tot wat het nog altijd is. In 1931 kreeg het museum een eigen gebouw, maar wanneer Berchmans in 1934 overlijdt, neemt niemand zijn taak over. Aan de collectie, de vitrines en de indeling verandert jarenlang helemaal niets, alle museale vernieuwingen gaan aan de verzameling voorbij. In 1980 treedt Truus Coppus aan als conservator van een op dat moment verwaarloosd, ouderwets en absurd volgepropt rariteitenkabinet. “Ik trof een prachtig museum aan waar ontzettend veel te doen was. Verlichting, klimaat en de kasten waren dringend aan verbetering toe en alle beestjes waren verstoft. Op een van mijn eerste werkdagen ben ik begonnen met het schoonwrijven van de oogjes.” Ze bootst de beweging met twee duimen na. “Dan konden ze tenminste weer kijken.” Gedurende drie daaropvolgende winters werd de hele beestenboel uit de vitrines gehaald, afgestoft en gerestaureerd door het Venlose preparateursbedrijf Bouten. Onder toeziend oog van broeder Joachim onderging ook de beer een ‘verjongingskuur’. Dat werd tijd ook, want, zo vermeldt een destijds uitgegeven persbericht, “bromde de beer vroeger met
cultureel maandblad
oktober 2009
met een missie ‘Mobiel telefonerend en gekleed in spijkerbroek en op slippers lopen de geestelijken in en uit.’ wijd opengesperde muil, nu knorde hij slechts nog.” De dieren werden teruggeplaatst op hun oude stekkie in de ‘Ark van Noach’ zoals Broeder Berchmans die destijds had ingericht, in piramideopstelling, met aan de top de leeuw, koning van het dierenrijk. Coppus: “Dit museum schetst een tijdsbeeld. Broeder Berchmans liet zich inspireren door de Duitse wereldreiziger Carl Hagenbeck die dieren voor het eerst in nagebootste rotspartijen toonde, waardoor het leek alsof ze in hun natuurlijke omgeving zaten. Onzin natuurlijk, maar hij was wel de eerste die met de zogenaamde Freigehege begon.”
D
e nagenoeg verdwenen ouderwetse presentatievorm werd in Steyl bewust in stand gehouden waardoor als het ware een museum in een museum ontstond. “Mensen die hier binnenkomen, valt de mond open. Op enkele vierkante meters zien ze een wereld met een overweldigende rijkdom aan natuur en cultuur. Een wereld die bijna een eeuw geleden werd gecreëerd.” In de museumfolder wordt erkend dat deze ‘rijkdom’ op het eerste gezicht meer weg heeft van een willekeurige opeenstapeling van voorwerpen. Een chaos zogezegd. Maar het geheel wordt bij elkaar gehouden, aldus de brochure, door één verbindende gedachte: de eenheid van de schepping. Coppus: “Iemand zei eens: dit is de wereld waar wij ons voor in willen zetten als missionarissen van Steyl. Dat vind ik een schitterende gedachte.” Wie vanuit het museum de straat oversteekt naar Missiehuis Sint Michaël raakt even in verwarring.
Waar de tijd in het museum heeft stilgestaan, zijn de paters en zusters van de Congregatie van het Goddelijk Woord helemaal up-to-date. Mobiel telefonerend en gekleed in spijkerbroek en op slippers lopen de geestelijken in en uit. De marmeren vloer, de stilte maar vooral de wetenschap in een klooster te zijn zorgen ondanks alle bedrijvigheid voor een serene rust. Op zelf gekopieerde foldertjes in het rekje bij de ingang staan de new age activiteiten van het klooster: stiltemeditatie, yogaweekendjes, zingen met hart en ziel en mandala tekenen. Het is slechts een greep uit het cursusaanbod. Een receptioniste leunt op de balie en praat met een tenger vrouwtje dat zenuwachtig in haar tas graait. Waar even later een bijbel uit tevoorschijn komt. De kleine vrouw is lang van stof, maar de receptioniste heeft geduld. “Ik zal haar even bellen, dan kunt u zuster Judith zelf bedanken,” zegt ze kalm. De vrouw knikt en met een dankbare glimlach zet ze enkele stappen achteruit. Het gesmak van rubberzolen op de koude vloer kondigt zuster Judith aan, een van de ongeveer tachtig Missiezusters die op dit moment in Steyl wonen. Op haar achttiende vertrok Judith Dumont als verpleegster naar Papoea Nieuw Guinea en keerde pas 25 jaar later terug. “Na al die jaren tussen een natuurvolk te hebben geleefd, kwam ik in een cultuurshock. In Nederland zoefde men over het leven. Dat is als eten zonder te proeven. Mensen zijn de connectie met hun ziel totaal verloren.” Tijdens haar zoektocht naar een nieuwe invulling van haar missiewerk raakte Judith in Steyl diep onder de indruk van Arnold Janssen. “Kom,” fluistert ze,
Zuster Judith Dumont: “Langzaam beseften we dat we God niet van hier naar daar hoefden te brengen.”
23
www.zuiderlucht.eu
“we gaan naar hem toe, de man waar het allemaal mee begon.” De schemerige kloostergangen van Missiehuis St. Michaël leiden naar de kleine benedenkerk. Daar is het licht, de muren zijn wit en de glas-in-loodramen maken speelse vlekjes op de vloer. Aan het eind van het middenpad staat de sarcofaag met het lichaam van de inmiddels heilig verklaarde Arnoldus Janssen. In 1975, het jaar van zijn zaligverklaring, werd de benedenkerk gerenoveerd en ontwierp Will Horsten een grafkist waarop Janssens leefwijze en gedachtegoed worden gesymboliseerd. Zuster Judith heeft gewacht tot deze plek met het vertellen van haar verhaal. Voor haar staat Arnold Janssen aan het begin van alles, door hem zag ze in wat de missie nu eigenlijk echt inhoudt. “Waar het om draait is op de plek waar je bent je roeping na te leven, want missie begint bij de voordeur. Arnold Janssen geloofde dat God is, waar mensen zijn. Het was zijn roeping dat Godsbeeld te verspreiden, maar hij zag ook in dat hij die boodschap handen en voeten moest geven. Daarom liet hij zijn mensen een vak leren: metselen, schilderen, verplegen, noem maar op.” In Steyl hervond zuster Judith ook haar eigen roeping: er zijn voor zieke mensen. “Kijk, ieder mens, ieder bedrijf zelfs heeft een missie. Voor mij is dat het handen en voeten geven aan de boodschap van liefde.” Maar na zoveel jaar tussen de papoea’s moest zuster Judith haar medemens opnieuw leren kennen. “Wat bezielt hem? Hoe tikt hij?” Ze ondervond dat de moderne mens vaak de weg, zichzelf of allebei was kwijtgeraakt. Er bleek een enorme behoefte aan geestelijke begeleiding, ook in Steyl, en door middel van meditatieworkshops, retraites en persoonlijke gesprekken begon ze met het helpen van haar zoekende medemens. De missie is gemoderniseerd. De verkondiging van het evangelie in verre landen lijkt zelfs hier, in het hart van kloosterdorp Steyl, tot een grijs verleden te behoren. Het zijn hooguit de bloedsporen op de kleding van de vermoorde paters Nies en Henle, de vergeelde kiekjes van de papoea’s of de exotische ‘souvenirs’ in het Missiemuseum die herinneren aan het pionierswerk van de eerste missionarissen. Nee, van het kolonialistisch idee om het katholicisme aan vreemde volkeren op te dringen, zijn ze in Steyl inmiddels afgestapt. Ook zuster Judith weet nu beter. “Langzaam beseften we dat we God niet van hier naar daar hoefden te brengen.” Ze lacht: “Hij was er toch al lang. Hij heeft tenslotte alle mensen geschapen.” Dit is het vierde artikel in een reeks van vijftien in het kader van de Culturele Biografie, een project van de provincie Limburg. www.steyl.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
24
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
perron poëzie
TIME OUT OF MIND 9 Wido Smeets en Leon Verdonschot wisselen muzikale helden uit van vroeger en nu. Rond de herdenking van vijftig jaar Nederpop beleven we tal van come backs van bands uit de jaren zeventig en tachtig. Zoals die van Alquin. “Een streep eronder en teren op verkleurde herinneringen.”
Ontdekking van de onbekende op een portret van Hermann Tom Ring (1520-1597)
Alquin
E
E
en jaar geleden werd in de Music Hall in Amsterdam het vijftigjarige bestaan van de Nederpop gevierd. Als oprichtingsdatum gold, in retrospectief, de release van het lied Kom van dat dak af! van Peter Koelewijn en zijn Rockets. Die was in 1959, eigenlijk had die viering nu dus plaats moeten vinden. Kennelijk kwam het beter uit het feestje een jaar eerder te vieren. Er komt trouwens nog een musical over vijftig jaar Nederpop, zelfs dat wordt vermalen in de grote pret- en pleziermolen van de musicalfabriek. Enfin, allerlei oudgedienden kwamen indertijd in de Music Hall voorbij, maar van een feest van herkenning was bij mij geen sprake. Nou ja, de herkenning was er wel, maar ‘t was geen feest. Een van de dieptepunten was het optreden van Alquin, midden jaren zeventig het vlaggenschip van de Nederpop. Alsof de groep in 1975 voorvoelde dat wij als fans niet eeuwig wilden wachten op het inlossen van een belofte, kwam Alquin in dat jaar met de rockplaat Nobody Can Wait Forever. Met een Britse producer en – vooral – de inbreng van de nieuwe zanger Michel van Dijk, een van de beste rhythm & blues stemmen van de lage landen, leek de band op weg naar het internationale podium. Maar een jaar en een mislukte opvolger later lag de groep in duigen. Nobody Can Wait Forever klonk weliswaar vetter dan een Nederlandse groep ooit had gedaan – Herman Brood begon zich net warm te lopen - maar alle ingrepen ten spijt bleef Alquin een allegaartje, zowel muzikaal als qua bezetting. Dat was bij de nationale popreünie in de Music Hall van een jaar geleden niet anders. Het enige wat niet rammelde aan het Alquin-optreden was de stem van Michel van Dijk. Verder kraakte en piepte de band in alle voegen, alsof iedereen een andere kant op wilde. Dat was in 1975 ook al zo, en toen de reden om ermee te kappen. Waarom dan toch heropgericht, platen maken en op tournee? Wie wil er eeuwig wachten? Ik begrijp best dat applaus verslavend werkt, maar soms is het simpelweg te laat. Een streep eronder en teren op verkleurde herinneringen! Dat moeten wij als eertijdse fans ten slotte ook.
en Amerikaanse zanger was het een paar jaar geleden zat, dat tourleven. Altijd maar in die bus, steeds die vliegvelden, nooit thuis, relaties die altijd strandden na letterlijk dezelfde discussies, en wanneer een keer wel thuis, dan bij de confrontatie met die berg rekeningen het liefst weer zo snel mogelijk on the road. Het was mooi geweest, oordeelde hij. Tijd voor wat meer stabiliteit en regelmaat. Een jaar of twee was hij ex-zanger. In die twee jaar had hij allerlei baantjes, veelal in de horeca. Toen maakte hij de balans op. Dat zingen in een band had veel nadelen, maar hij verdiende meer geld dan nu, had meer lol dan nu en meer aanzien. Hij belde zijn oud-bandgenoten en met degenen die er net zo over dachten als hij richtte hij de band opnieuw op. “Waarom dan toch heropgericht, platen maken en op tournee?” Nou, daarom dus. Omdat het niet altijd leuk is, maar het alternatief vaak nog minder. En dat komt weer omdat de aanwezigheid van muzikaal talent geen garantie is voor veel ander talent. Dat geldt voor ons toch ook? Als jij geen blad zou maken en ik niet zou schrijven, wat zouden we dan doen? Ik zou het niet zo snel weten. Iets anders, uiteraard, maar ik waag te betwijfelen of ik ergens anders evenveel talent voor heb. Zo niet, dan is een ander leven, op basis van dat mindere talent, ongetwijfeld minder, dus zal het huidige leven blijven lonken. Want ja natuurlijk, die hang naar het verleden van muzikanten komt voor een groot deel voort uit onvrede met het heden. Ik hoor de hele dag de nieuwe single van Skunk Anansie op de radio. Die zijn weer bij elkaar. Iedereen weet: als de solocarrière van zangeres Skin een succes was geweest, had ze haar oud-bandgenoten echt niet meer gebeld. ‘Zeker voor het geld’, is vervolgens de voorspelbare reactie van het publiek. Al is dat zo: wat dan nog? Leonard Cohen heeft zelf toegegeven dat hij weer is gaan touren omdat zijn geld op was. Maar iedereen die ik ken die zijn concerten heeft bezocht, was diep onder de indruk. Ook muzikanten handelen wel eens uit motieven die niet moreel zuiver zijn. In dat opzicht zijn het net mensen. Ook dubieuze motieven kunnen mooie resultaten opleveren.
WIDO SMEETS
LEON VERDONSCHOT
25
www.zuiderlucht.eu
Zoals een kind huppelt, niet weet dat het een oude dans bewaart zo is het met ontdekken. Men zet stappen, weet niet dat men ze maakt. In het museum hangt ‘Een man van 31’. Ik houd van de schilder, van zijn werk met statig blakende gezinnen van schaduw en van rozemarijn. Van namen boven dode wikkelkinderen want Wij zijn stof en schimmen staat op het doek met de onbekende. En 1551. De jongeman op dit portret draagt twee ringen. Lees het linnen. Jij bent het zelf, Tom Ring, jij was toen 31. EMMA CREBOLDER
Emma Crebolder (Sint-Jansteen, 1942) studeerde Duitse taal- en letterkunde, Afrikaanse talen en Bantoeïstiek, met als hoofdvak Swahili. Zij publiceerde in literaire tijdschriften als De Gids, Maatstaf en Het liegend Konijn. Van Hollands Maandblad is zij sinds 1994 vaste medewerker. Naast een zestal grotere bundels waaronder Zwerftaal en Toegift verscheen een reeks kleinere uitgaven. Haar nieuwe bundel met de titel [….] verschijnt in het voorjaar bij Nieuw Amsterdam.
Perron Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door:
Defauwes 10% korting op vertoon van deze advertentie
Logeren tussen kunst op een unieke locatie op de grens van Umbrië en Toscane
il Torrione Bed & Breakfast
Living art
Via della Mura 4/8 06061 Castiglione del Lago (PG) Tel./Fax (+ 39) 075.953236 www.iltorrionetrasimeno.com ::
[email protected]
cultureel maandblad
oktober 2009
Pam Emmerik Woordbloed & beeldvermaak 26 sep – 29 nov 2009
Uit: De Gele Kolos, Pam Emmerik (verschijnt bij uitgeverij Querido in 2010)
johan tahon rode reuzen en witte dwergen 26 sep – 29 nov 2009
johan tahon, starbuck, 2006, mixed media (foto christophe van der eecken)
BONGERD 18, HEERLEN / +31(0)455772200 Open: ma-za 9:00-23:00 u / zo 11.00-17.00 u WWW.SCHUNCK.NL
26
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
De toestand is niet hopeloos
Besjuut
Chrétien Breukers (Leveroy, 1965) is tekstschrijver, maar zijn passie ligt bij de poëzie. Hij is hoofdredacteur van weblog De Contrabas, uitgever en schrijft gedichten. Zijn jongste bundel is drietalig en heet Gysbert Japicx bezoekt het Drielandenpunt. “Er zijn veel mensen die niet dom zijn en toch niks te zeggen hebben. Da’s vrij ernstig.”
“Zeker. Het lijkt wel alsof ze oorspronkelijk in het Limburgs zijn geschreven. Door het woordgebruik, de klanken en de zinswendingen vind ik de vertaling beter dan het origineel. Het maakt bij mij iets los, alsof een verborgen taallaag is geactiveerd.” Ik vrees dat woorden als broestig, aorezäömeriers, verzegefuchel en knoevel alleen door Veldeke-adepten worden gebruikt. “Criens moet niks van Veldeke hebben! Hij is geen taalnationalist. Ik gebruik graag archaïsche woorden, misschien vormt dat de verklaring.” Geen mens die weet wat de zin “’t Flaertj uch in uer verwaandj gevraet” betekent. “Daar kan ik niet mee zitten. Het is per slot van rekening poëzie.”
Chrétien Breukers: “Die suffe regionalisten van Veldeke willen dat alles bij het oude blijft.”
door Fons Geraets
J
e bent in deze bundel in de huid gekropen van een Friese dichter uit de zeventiende eeuw. Waarom? “Japicx was de eerste dichter die in het Fries schreef en is dus de grondlegger van de Fryske literatuur. Zelf ben ik ook anderstalig opgevoed. Niet het Nederlands maar het Limburgs was mijn eerste taal. Die tweetaligheid vind ik fascinerend. Er is weinig over Japicx bekend waardoor ik hem als fictief vehikel kon gebruiken voor een reis van Friesland naar Limburg, dwars door alle streektalen heen, langs de buitengrens van Holland. De bundel is een zelfportret waarin ik speel met taal, identiteit en poëzie.”
“Vanaf de Zwarte Haan, een desolaat gebied aan de Friese kust, loopt een Japicxpad dat eindigt in Overijssel. Dat heb ik verlengd tot Vaals. Het heeft wel iets om deze renaissancedichter te laten eindigen bij zoiets onuitsprekelijk lulligs als het Drielandenpunt. Ik laat hem sterven in Moresnet, in het begin van de vorige eeuw een vrijstaat die is uitgeroepen tot thuisbasis van de internationale Esperantobeweging. Op dit lapje grond werd de illusie van een universele taal gekoesterd.” Waarom zijn de gedichten in het Nederlands, Fries en Limburgs afgedrukt? “Omdat de reis zich afspeelt in beide provincies.” Frits Criens vertaalde de gedichten in het Limburgs. Content?
Met als eindbestemming het Drielandenpunt.
27
“Om mij heen werden de muren broos” is vertaald als “Om mich haer waerdje de moere wie besjuut”. Is dat niet al te frivool? “Blijkbaar bestaat er in het Limburgs geen woord voor broos. En broos en beschuit liggen qua associatie dicht bij elkaar. Ik heb er geen moeite mee. Ik heb Frits een zekere vrijheid toegestaan. En is het niet mooi dat in onbruik geraakte woorden worden opgefrist? Joseph Brodsky zegt: dichters moeten de taal ten volle benutten. Dat heb ik ook geprobeerd. Die suffe regionalisten van Veldeke willen dat alles bij het oude blijft. Ze willen niet dat iemand de taal doorgrondt maar precies gebruikt zoals zij het voorschrijven.” Voel je verwantschap met dialectdichters als Wim Kuipers en Tsjêbbe Hettinga? “Dat zijn beide geen onaardige dichters. Het punt is dit: goede dichters kunnen in alle talen schrijven.” Ben je een taalpurist? “Nee, ik ben niet iemand die spelfouten aankruist. Taal is mijn gereedschap, ik ben er dol op. De ware domheid is niet kunnen formuleren, niet onder woorden kunnen brengen wat je bedoelt. Er zijn veel mensen die
www.zuiderlucht.eu
niet dom zijn en toch niks te zeggen hebben. Da’s vrij ernstig.” Je schrijft al 25 jaar gedichten. Ik heb de indruk dat je barokker bent gaan schrijven. “Ja, dat is zo. Het mag tegenwoordig ronken en rollen. Liever een zin extra dan een zin te weinig. In mijn jeugd was het hermetisme van Kusters, Kouwenaar en Faverey populair. Ik schrijf nu beeldrijker, epischer, retorischer. Ik wil niets meer verzwijgen, maar het letterlijk zeggen.” In het voorwoord van je bloemlezing ‘25 jaar Nederlandstalige poëzie 1980-2005’ pleit je voor een ‘bondgenootschap in traagheid’. Komt daar nog iets van? “Da’s een zaak van lange adem. Ik constateer grote interesse voor poëzie: het wemelt van de stadsdichters, poëziedagen, festivals en poetry slams. Desondanks behalen dichtbundels, zelfs van bekende dichters, kleine oplagen. Ik weet niet hoe dat komt. Ik doe mijn best om de dichtkunst te promoten. De toestand is niet hopeloos. De dichtbundel zal nooit verdwijnen. Al die hippe podiumdichters willen maar één ding: ’n ouderwetse bundel. Het gegeven dat poëzie niet verkoopt wil niet zeggen dat poëzie heeft afgedaan.” Limburg? “Dat wordt steeds meer mijn onderwerp. Ik leef ook al sinds 1983 in diaspora en denk veel na over de condition Limbourgoise. In mei 2010 verschijnt mijn boek Mijn Limburg, een alfabetisch lexicon met vijftig lemma’s, van Alaaf tot Zuurvlees. Noem het maar persoonlijke non-fictie. De R is voor André Rieu, een behaagzieke figuur die, omdat hij nooit de liefde van zijn vader heeft gekregen, nu de liefde van de hele wereld zoekt. Daarom speelt ie voor het Preuvenemint-gajes en de ordinaire chique op het Vrijthof op zijn allerbest.” Chrétien Breukers, Gysbert Japicx bezoekt het Drielandenpunt. Uitgeverij Friese Pers Boekerij.
cultureel maandblad
oktober 2009
EP_Zuiderlucht_HalfPage.qxd:Bonn
9/9/09
13:10
Page 1
Live Forever: Elizabeth Peyton 18.10.200 9–21.03.2010 B O N N E FANTE N M U S E U M www.b onnefanten.nl
Thomas Urban Actéon
Der AnlAuf, l’élAn, De AAnloop 2 18 september t/m 27 november 2009 – een keuze uit eindexamenwerk van kunstacademies in de Euregio Maas-Rijn Gouvernement aan de Maas Limburglaan 10, 6229 GA Maastricht Openingstijden maandag t/m vrijdag, 9.00 - 17.30 uur
Vlakwater verhalen.
Een tentoonstelling met 11 narratieve interventies in de natuur.
tot 1 november 2009 Captain Boomer Collective (BE), Paul Devens (NL), Doyle&Mallinson (UK) Shadi Ghadirian (IR), Erik Habets (NL), Haïdée Henry (FR), Marie-Claire Krell (DE) Powerplant (NL), Tanja Ritterbex (NL), Snodevormgevers (NL) ODAPARK centrum voor hedendaagse kunst venray
PL_AD_Z_Lucht_SEP_DEF.indd 1
28
30-07-2009 16:18:10
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
www.odapark.nl
oktober 2009
s tation
zuiderlucht
Willem van Kempen (Nijmegen,1974) “Kleuren en beelden die mij fascineren combineer ik tot een collage. Ze kunnen afkomstig zijn uit kranten, van foto’s of verpakkingen. De collage is een foto geworden, waarin perspectief en ruimte een mindere rol spelen dan in een foto. De afbeeldingen worden niet bij elkaar gezet, maar over elkaar. Er is sprake van gelaagdheid. Vlakken die niet tot het uiterste meewerken, schilder ik over. De collage is voor mij een aanleiding om te schilderen! Wat mij fascineert in het schilderij is de wisselwerking tussen het figuratieve en de abstractie. Het gaat over instinct en niet over logica: je kunt niet uitleggen waarom het vosje net niet over het vlak wordt gezet, maar er middenin. Er zit geen reden achter. Toch hoort het daar!“ *** 2009 afgestudeerd Academie Beeldende Kunsten Maastricht (deeltijd autonoom) *** 2009 eindexamenexpositie Timmerfabriek Maastricht *** 2009 expositie galerie Dis Maastricht.
Station Zuiderlucht In de achttiende aflevering van Station Zuiderlucht, halteplaats voor kunstenaars en vormgevers, aandacht voor Willem van Kempen. Het werk Untitled I wordt per opbod verkocht op www.zuiderlucht.eu. Klikken op de button ‘Station Zuiderlucht’. Namen van bieders worden niet bekendgemaakt, wel de hoogte van het laatst geboden bedrag. De bieding begint bij 800 euro. Werk van Willem van Kempen is deze maand als presentatie van Station Zuiderlucht te zien in Galerie Stevens in Maastricht www.galeriestevens.nl en galerie New Untitled in Venlo www.galerienewuntitled.nl ‘Station Zuiderlucht’ wordt ondersteund door Amacura (Sittard-Geleen), Galerie New Untitled (Venlo), Galerie Stevens (Maastricht), Huis voor de Kunsten Limburg en Unlimited.DSM. Reacties naar
[email protected] Untitled I (2009), olieverf op doek 130 x 170 cm.
Untitled II (2009), olieverf op doek, 160 cm bij 115 cm
29
Untitled III (2009), collage, diverse materialen, 23 cm bij 15 cm
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
Architectuur in
Faulty Towers
Wolkenkrabbers hebben een voorspellende werking op de toestand van de economie: hoe hoger de gebouwen, hoe nabijer de recessie. Tijd voor een herbezinning? “Hoeveel écht iconische gebouwen zijn er de laatste jaren dan gebouwd? Vijftig? Honderd? Het is niets. So people can fuck off.”
Dubai collage. Powerhouse Company 2009.
30
www.zuiderlucht.eu
door Wido Smeets
B
ij het vliegveld van Dubai, de hoofdstad van het gelijknamige Arabische oliestaatje, trof de politie de laatste maanden van 2008 meer dan 3000 verlaten auto’s aan, de sleutels nog in het contact. Achtergelaten door (vooral) Aziatische gastarbeiders die het land vanwege de crisis hals over kop hadden verlaten. Via de media wisten we inmiddels dat grote bouwprojecten in Dubai en de aanpalende emiraten waren stilgevallen door de economische crisis. Niet zomaar projecten: gebouwen in de vorm van golven en zeilen en kunstmatige eilanden voor de kust in de vorm van palmen en de aardbol. Dubai zou het Las Vegas (nog zo’n in de woestijn gebouwde stad) van de 21e eeuw worden, de internationale jetset kon niet wachten om voor anker te gaan. Maar vooralsnog heeft de recessie roet in het eten gegooid. De Burj Dubai, met 818 meter het hoogste gebouw ter wereld, wordt naar verluidt afgebouwd, maar de toekomst van enkele andere skyscrapers is ongewis. De icoonarchitectuur, zo weten we sinds eind jaren negentig, toont een opmerkelijke samenhang met economische koersen: hoe hoger de gebouwen, hoe nabijer de crisis. Die ijzeren logica geldt sinds de paniek op Wall Street in 1907 (net als nu door gebrekkig toezicht) via de Grote Depressie in de jaren dertig tot en met de huidige financiële crisis. De kunstmatige eilanden voor de kust van Dubai en die krankzinnig hoge, voor de helft met koelapparatuur volgestouwde wolkenkrabbers in de woestijn, waren in wezen niet mis te verstane voorbodes van de recessie waar we nu in zitten. Maar we hebben het niet willen zien. Toch geldt deze zogenaamde Skyscraper Index als een belangrijke economische indicator van economische onheil. Op de toppen van de hoogconjunctuur worden faulty towers bedacht die hun voltooiing halen in tijden van diepe crisis. Of niet, zoals nu in Dubai en tal van andere steden. De Wolkenkrabber Index laat nog iets zien: dat de architectuur een speelbal is geworden van het hyperkapitalisme. De eerste sectoren waar in de kredietcrisis de klappen vielen, waren de banken en de architectenbureaus. De vraag waar het mis ging met de banken is alom gesteld – en beantwoord. De vraag wat er bij de architectuur aan schort vreemd genoeg nog niet, terwijl het afgelopen jaar toch een derde van de Nederlandse architecten hun baan verloor. Alsof de cholera in de sector heeft huisgehouden. De presentatie Rien ne va plus stelt de kwestie nu aan de orde in NAiM / Bureau Europa - zoals de verzelfstandigde Maastricht-dependance van het Nederlands Architectuurinstituut zich sinds kort noemt. Omdat vragen voorafgaan aan antwoorden willen de samenstellers, het Deens-Nederlandse architectenbureau Powerhouse Company, de
cultureel maandblad
oktober 2009
tijden van cholera Philippe Starck: ‘Alles wat ik ontwierp, was overbodig.’
Crisis in de woningmarkt, Chicago, V.S.
toekomst van de architectuur het komend jaar ook elders in Europa aan de orde stellen. Dat lijkt hard nodig, want de problemen zijn complex en duurzaam, zo blijkt uit de bij Rien ne va plus (verwijzend naar het stiltemoment voordat in het casino het balletje gaat rollen) verschenen reader met artikelen over de crisis in de architectuur. Zo stelde Martin Pawley vier jaar geleden in The Architects’ Journal vast dat we met zijn allen sinds het eind van de 20e eeuw ons niet meer als woningbezitter op de huizenmarkt begeven, maar als speculant. Een huis verdient immers meer dan zijn bewoner. We kopen een huis niet alleen om te wonen, maar ook om het – met winst – door te verkopen. In 1978 werden in het Westen vier keer zo veel huizen verkocht als gebouwd, in 1988 tien keer zo veel. Anno 2008 werden op elk gebouwd huis honderd anderen (door)verkocht. Hoe verhoudt de architectuur zich tot die situatie? En wat te zeggen van de constatering dat het om zich heen grijpende populisme in elk geval in Nederland financieel wordt gedragen door de onroerend goed sector, waarvan de voorhoede hooguit één handdruk is verwijderd van ’s lands toparchitecten. Het is een kant van de architectuur waar je de sector weinig of niet over hoort. In een wereld van tot voor kort ongelimiteerde mogelijkheden en middelen speelden juist de sterarchitecten haasje over waar het ging om spectaculaire ontwerpen. Vooral door de digitale revolutie is het vak gereduceerd tot een spel van visuele attractiviteit. Om geld los te weken bij investeerders is het belangrijkste van een ontwerp dat het spectaculair is. Zo werd de architectuur een communicatiemiddel, een marketinginstrument. Die leegte bleef niet onopgemerkt in het demasqué dat ook deze economische crisis opleverde. De Franse designgod Philippe Starck (wie heeft er geen door hem ontworpen stoel in huis?) deed in mei vorig jaar in Die Zeit een opmerkelijke bekentenis: “Ik was een producent van materialiteit en daar schaam ik me voor. Alles wat ik ontwierp, was overbodig.” De
31
deels in Nederland opgeleide architect Sasa Randic constateert in het Kroatische architectuurblad CIP dat de huidige crisis de zin van iconische architectuur doeltreffender onderuit heeft gehaald dan welke theoretische discussie dan ook. Het is niet alleen in steden van de schaal van Dubai waar men in zijn maag zit met iconische projecten. Zo is het maar de vraag of de door Santiago Calatrava, grootmeester in het genre, ontworpen universiteitscampus Maastricht er ooit zal komen. En wie gelooft er nog in de Floriade in Venlo, weliswaar van iets andere orde, maar toch ook een naar megalomanie ruikend project dat tot een icoon van stad en streek moet uitgroeien, maar wellicht in zijn overambitieuze bedoelingen blijft steken. De architectuur bevindt zich in een deplorabele toestand, constateerde Jan Merrick een jaar geleden in The Independant. De populariteit van de iconische architectuur steunt volgens hem op twee pijlers: onmogelijkheid en arrogantie. Het architectonisch icoon, zegt hij, hoort in een vitrine. Als culturele equivalent van de op sterk water gezette haai van Damien Hirst, als dode curiositeit. Wat doen toparchitecten als Koolhaas en Herzog méér dan het ontwerpen van lege iconen, hermetische architectuurscripts in glas, staal en steen. Wat
willen hun gebouwen méér uitdrukken dan ontwerpvirtuositeit? Ze gaan in elk geval geen relatie aan met mensen, straten en plaatsen. “Door het profileren van zogenaamde iconische architectuur zijn we vreemden geworden in een steeds vreemdere plaats.” Sir Norman Foster, de meest gecelebreerde architect ter wereld, verzet zich tegen dat beeld. In de expositie in NAiM / Bureau Europa is daar een gepeperde tekst van te lezen. “Degenen die zich verzetten tegen iconen zijn er debet aan dat dingen lelijk zijn, zonder zich dat te realiseren. Historische, publieke gebouwen zijn nu eenmaal iconisch, als we het voor minder doen schieten we tekort qua zelfrespect. Dan kunnen we net zo goed terug naar de grotten. Hoeveel écht iconische gebouwen zijn er de laatste jaren nu helemaal gebouwd? Vijftig? Honderd? Het is niets. So people can fuck off.” De boosheid van Foster is verklaarbaar. Hij verkocht enkele jaren geleden zijn kantoor voor 300 miljoen pond om er wereldwijd zestig kantoren mee op te zetten. Die nu door de recessie zwaar in de problemen zitten. Fosters reactie is meer een reactie van een multinationale investeerder dan van een klassieke architect. Een vuistregel in het bedrijfsleven luidt dat je in mindere tijden terug moet naar je core business, naar je wortels. Doe waar je goed in bent – dat moet genoeg zijn. Misschien moet ook de architectuur terug naar zijn poef. Tuk op aandacht hebben nogal wat architecten zich het profiel aangemeten van de autonome kunstenaar. Om daarnaast ook nog als ontwerper (van kleding, asbakken, draagtassen en toneeldecors), als popster en als entertainer die pseudo-intellectuele spektakelteksten verspreidt door het leven te gaan. Misschien moet de architectuur wel weer worden wat ze ooit was: mensenwerk. Rien ne va plus en Reading Europe, van 12/9 tot en met 10/1 2010 in NAiM Bureau Europa in Maastricht, in samenwerking met architectuurmagazine A10. www.bureau-europa.nl
Skyscraper Index. Powerhouse Company 2009.
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
Podium
Zie ook Agenda en www.zuiderlucht.eu
Genk Cultuurcentrum Genk
Kumulus – centrum voor kunsteducatie
Zat 03 okt | muziek | Clement Peerens Explosition in concert – Casino Modern -
Lezing ‘Familie’ | met Wilma de Kluizenaar | 6 & 8 oktober
20.15 uur
Everybody can be a model | nieuwe cursus | Art4You
Vrij 09 okt | muziek | Lalalover in concert– Casino Modern - 20.15 uur
Workshop Jazz by kids | 24/10/09 | Kumulus Muziekschool | v/a 10.30u
Zat 10 okt | muziek | US3 in concert– Casino Modern - 20.15 uur
Kumulus & Festival Jong! | …een fantastische combinatie! | 24 t/m 28 oktober
Woe 14 okt | theater | Het Huis van Bourgondië/CC Genk – Ramskapelle –
www.kumulus.nl, www.bkmaastricht.nl
Auditorium Limburghal – 20.15 uur Vrij 16 okt | theater | De Koe – Grey Gardens – Auditorium Limburghal – 20.15 uur
Lumière
Zat 17 okt | NIEUW! - muziek | Janez Detd in concert– JC Rondpunt26 - 20.15 uur
Musica special 2 oktober | concert Grant Campbell (singer songwriter – schotland) +
Don 22 okt | NIEUW! - muziek | Sarah Bettens in concert– Casino Modern - 20.15 uur
vertoning documentaire Johnny Cash at San Quentin
...en nog veel meer!
Vanaf 8 oktober | de helaasheid der dingen geslaagde verfilming van gelijknamige
Bestel de gratis seizoensbrochure via
[email protected]!
roman van dimitri verhulst
(highlights)
Vanaf 15 oktober | bright star romantiek volgens jane campion
Info: Cultuurcentrum Genk (B), Stadsplein 1, 3600 Genk (B)
Vanaf 29 oktober | antichrist langverwachte schandaalfilm van lars von trier
Tickets: UiT in Genk – Europalaan 34 – Genk. T +32(0)89 65 44 80 –
Meer informatie op www.lumiere.nl
E
[email protected] – W www.cultuurcentrumgenk.be
Sittard
Belgisch Limburg
Het Laagland – jeugdtheater
Vincent Dunoyer - Encore -
Donderdag 29, vrijdag 30 oktober en zondag 1 november | Over Morgen
Belgische première in Limburg
(5+), ontwapende, muzikale familievoorstelling rondom een reuzenstoel waarin
In Encore maakt Vincent Dunoyer repertoire dat voor hem als danser
werkelijkheid en fantasie naast elkaar bestaan en het er niet toe doet wie gelijk heeft.
gechoreografeerd werd door choreografen als Paxton, De Keersmaeker, en Vandekeybus tot een nieuwe voorstelling voor vijf jonge dansers. Een unieke,
Een feest van herkenning over de jongste en de oudste zijn. Over het midden tussen welles en nietes. Over zusjes die soms niet met, maar zeker niet zonder elkaar kunnen.
verfrissende duik in het geheugen van de dans!
Aanvang: 14.30 uur. Graag reserveren: 046 400 7276 of via de site.
22 oktober 2009 | 20.15u. | Belgische première | Cultuurcentrum Maasmechelen
Jeugdtheater Het Laagland – Engelenkampstraat 25 – Sittard – www.hetlaagland.nl
24 oktober 2009 | 20.15u. | Cultuurcentrum Genk
Tongeren
29 oktober 2009 | 20.30u. | De Velinx Tongeren 19 februari 2010 | 20.00u. | Cultuurcentrum Hasselt
de Velinx , dijk 111 bus 2, 3700 Tongeren België.
Voor meer informatie zie www1.limburg.be/dansinlimburg
BEWOGEN TONGEREN is terug! Van 1 tot en met 4 oktober 2009 kan u in de
Maastricht
VELINX terecht voor een openingsweekend om U tegen te zeggen met straf theater, een - uitverkochte - Philippe Geubels én een spectaculaire, grappige,
AINSI
circustheatervoorstelling voor jong en oud. Meer info: www.develinx.be,
[email protected] of 0032 12 39 38 00.
Ma 5 okt | theater | Gelukkige verjaardag – Cie De Koe | 20.30 Vr 9 t/m zo 11 okt | dans | De Nederlandse Dansdagen Do 15 okt | overige | Get together party - Innovation & Creativity Conference | 19.00 Vr 16 okt | dans | While going to a condition - Hiroaki Umeda | 20.30
Museum Land van Valkenburg
Di 20 okt | creatieve industrie | Pecha Kucha Night Maastricht | 20.20
4 okt t/m 6 dec | tentoonstelling | HARRY LIPS – Een uitgebreide keuze uit zijn
Ma 26 okt | theater | Hola que tal – Theater Antigoné | 20.30
oeuvre. Het werk van Harry Lips (Rotterdam 1918 – Maastricht 1979) getuigt van een
Za 31 okt | spel | Live Action Role Playing - Paradox Adventures AINSI - Lage Kanaaldijk 112 - 113, Maastricht / volledige agenda op www.ainsi.nl.
Centre Céramique
Valkenburg
lust om te schilderen! 4 okt t/m 20 mrt 2010 | tentoonstelling | CHARLES EYCK – Werken 1940-1980. Naast het werk van Harry Lips ook schilderijen van Charles Eyck uit deze periode.
(oktober highlights)
4 okt t/m 20 mrt 2010 | tentoonstelling | Jan Laeven en Zuid-Limburg
7 t/m 17 oktober | Kinderboekenweek 2009 Zo 11 oktober | Lezing over Fiep Westendorp door kunsthistorica Gioia Smid Zo 18 oktober | Lezing Frits Criens over zijn roman ‘Verzwegen oorlog’ Do 22 oktober | When the Caged Bird Sings - Lezing en concert door Roderik Povel
Hartstochtelijk geschilderde dorpen en heuvels. Grotestraat Centrum 31 – 043 601 63 94 –open: dinsdag t/m vrijdag 10.00 – 17.00 u, zaterdag en zondag 13.00 – 17.00 u. Kijk voor meer informatie op www.museumlandvanvalkenburg.nl
geïnspireerd door Laurence Dunbar Zo 11 oktober | De Bremer Stadsmuzikanten - Kinderconcert door LSO in Centre Céramique
Venlo Perron55 Poppodium
Kijk voor meer info: www.centreceramique.nl
vrijdag 2 oktober | pop/jazz | Lady Linn and her Magnificent Seven | 21:30 | 10 Euro
Maak ook gebruik van de Podiumpagina Tarieven Blok A: 45 woorden, totaal 6 regels Blok B: 75 woorden, totaal 9 regels Blok C: 160 woorden, totaal 18 regels
32
80 euro 100 euro 120 euro
zondag 1 november | blues | Cuby and the Blizzards | 20:30 | 27,50 Euro vrijdag 27 november | pop | Miss Montreal | 21:00 | 10 Euro zaterdag 28 november | progrock | Kayak | 21:30 | 24 Euro zaterdag 12 december | pop/rock | Bertolf | 21:00 | 10 Euro www.perron55.nl
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009
Agenda
Let op, nieuw emailadres!
Colofon
Items voor de agenda digitaal opsturen vóór de 15e van de maand naar
[email protected] Zuiderlucht is een onafhankelijk maandblad (oplage 15.000) dat gratis wordt verspreid via 220 distributiepunten. Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 3510029 Fax: 0031 43 3500636 Email:
[email protected] Hoofdredactie: Wido Smeets Telefoon: 0031 43 3500591 Mobiel: 0031 653 338905 Email:
[email protected] Eindredactie: Emile Hollman Telefoon: 0031 43 3500592 Mobiel: 0031 646 052505 Email:
[email protected] Commercie en relatiebeheer: Loes Franck 0031 648 188 400
[email protected] Medewerkers: Danielle Arets, Pieter Beek, Jozefien Van Beek, Jurriaan Benschop (Berlijn), Paul Depondt (Brussel), Tuur Devens, Ludo Diels, Annette Embrechts, Fons Geraets, Meyke Houben, Jeroen Junte, Saskia van der Kroef (Amsterdam), Duncan Liefferink, Pascalle Mansvelders, Stijn Meuris, Cyrille Offermans, Annemarie Staaks, Paul van der Steen, Mat Verberkt, Leon Verdonschot, Paul Verstappen, Marieke Wiegel (Parijs), Joost Zwagerman. Tekstcorrectie: Anna Peeters Vormgeving: Obidesign Fotografie: Romy Finke, Franco Gori, Jasper Groen, Mark Kuipers, Chris Keulen, Jacques Peeters, Perry Schrijvers, Stephan Vanfleteren.
Architectuur, mode en vormgeving >Hasselt – In her Shoes, de geschiedenis van de modeschoen, van 30/5 t/m 8/11 in het Modemuseum. www.modemusuemhasselt.be > Heerlen - Peutz-lezing door architecte Jeanne Dekkers. Op 7/10 om 20.00 uur. Schunck Glaspaleis. www.glaspaleis.nl > Maastricht – Rien ne va Plus, architectuur in tijden van crisis & Reading Europe, een verzameling ideeën over architectuur en design. Van 13/9 t/m 10/1 2010. NAiM/bureau Europa. www.bureau-europa.nl > Nijmegen - De Blijde Incomste van Katherina van Kleef: kostuums uit de vroege vijftiende eeuw. Van 10/10 t/m 3/1/10. Museum het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl
Beeldende kunst > Tussen Rijn en Maas – Different places, different stories. Twintig kunstprojecten in de openbare ruimte in acht steden tussen Rijn en Maas. Met workshops voor jongeren. Van 4 september t/m 1 november. www.places-and-stories.eu > Aijen (Bergen) - Groepsexpositie van 4/10 t/m 22/11 in Galerie Pictura. www.galeriepictura.nl > Amsterdam – Van Goghs Brieven. De kunstenaar aan het woord. Van 9/10 t/m 3/1/2010. Van Gogh Museum. www.vangoghmusuem.nl > Amsterdam –Sculptuurroute Berlage in Beeld aan de Apollolaan en de Minervalaan. Werk van onder anderen Shinkichi Tajiri, Zadkine, Rodin, Joep
van Lieshout, Panamarenko, Mc Carthy, Franz West en Olaf Mooiij. T/m 26/10. (Tram 24 & 5) > Antwerpen – For Humankind. Van 10/9 t/m 17/10. Koraalberg Gallery. www.koraalberg.be > Beek - Solo-expositie Christa Dohmen. Van 19/9 t/m 25/10. Galerie AchterdeBeek. www.achterdebeek.nl > Berg en Terblijt – Groepstentoonstelling 2009. Giardino galerie & beeldentuin. www.beeldentuinen.nl > Breda – B-Sides and Rarities. Van 20/9 t/m 12/12. Lokaal 01. www.lokaal01.nl > Brunssum - Kunstmanifestatie GRAFIEK + van de Ilse Frankenthal Stichting. Euregionale Grafiekprijs 2009 jonge kunstenaars, tentoonstelling 20-tal gevestigde kunstenaars en hommage aan Eggen - Muijres en Levigne. Brikke Oave Brunssum. Van 27/9 t/m 18/10. www.ilsefrankenthalstichting.com >Brussel – Jeff Geys, Quadra Medicinale. Van 7/6 t/m 22/11. Ann Veronica Janssen.Van 5/9 t/m 15/11. Andro Wekua. Van 24/10 t/m 3/1/10. Wiels, centrum voor hedendaagse kunst. www.wiels.org > Eindhoven – Triotentoonstelling: Jo Baer, Lynda Benglis en Jutta Koether. Van 20/6 t/m 4/10. Lissitzky. Van 19/9 t/m 5/9 2010. Van Abbemusuem. www.vanabbemuseum.nl > Cadier en Keer – Vruchtbare kunst. Afrikacentrum. Van 15/5 t/m 29/11. www.afrikacentrum.nl > Gent – Anneke Eussen en Nathalie Guilmot. Galerie Tatjana Pieters. Van 14/9 t/m 18/10. www.onetwenty.be > Hasselt – Els Bijnens, Rina Poelmans, Helena Olaerts. Van 27/9 t/m 21/10. Galerie de Oude Barrier. www.galeriedeoudebarrier.be > Hasselt – Toegepast 14. Designers van morgen. Van 26/9 t/m 13/12 in Z33 Hasselt. www.designplatform.be > Heerlen – Joop van Rees schilde-
Administratie: Agnes Doughty
[email protected] Bankrekening: (IBAN NL55SNSB0) 93 67 79 675 Druk: Concentra, Hasselt (B.) Distributie: HabetsXpress ISSN: 1875-7146
33
www.zuiderlucht.eu
rijen. Van 18/9 t/m 14/10. Victor4art. www.victor.nl > Heerlen - Notoriuos Visuals met oa Martha Cooper. T/m 1/11. Woordbloed en beeldvermaak, Pam Emmerik. Van 26/9 t/m 29/11. Rode Reuzen en Witte Dwergen, Johan Tahon. Van 26/9 t/m 29/11. Glaspaleis Schunck. www.glaspaleis.nl > Heusden-Zolder – On zichtbaar. Van 13/9 t/m 4/10. Kunstgalerij de Mijlpaal. www.demijlpaal.com > Horst – Zuiderburen. Van 13/9 t/m 11/10. Galerie Judy Straten. www.galeriejudystraten.nl > Jabeek-Onderbanken - Stockexpositie van de kunstuitleen met Maria Stams. t/m 24/10. Spiegelroute met Jos Ramakers. Op 4/10. Galerie Rem. www.galerierem.nl > Limbricht – ANTON HEYBOER, overzichtstentoonstelling 1957 – 1990, etsen en werk op papier en doek. Van 20/9 t/m 25/10. Galerie Prinsenhoek. www.galerieprinsenhoek.nl > Leuven – Rogier van de Weyden, 1400-1464 - De passie van de meester. t/m 6/12 in Museum M. www.mleuven.be > Luik – Claude Leveque, Au revoir les enfants. T/m 10/10 Espace Uhoda. www.espcaceuhoda.be > Maastricht – Palazzo: vroeg-Italiaanse kunst in Nederland (1900-1940). T/m 31/12/12. Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Maastricht – Beagle2beagle, Nathalie Brans. Van 7/3 t/m 22/11. Red Animal. Van 20/9 t/m 30/11. Natuur Historisch Museum. www.nathaliebrans.nl > Maastricht – Der Anlauf, l’Elan, de Aanloop 2. Keuze uit kunstacademies euregio Maas-Rijn. Van 18/9 t/m 27/11. Gouvernement. > Maastricht – An act in 20 minutes. Van 7/10 t/m 8/11. ‘t Brandweer. www.juulsadee.nl > Maastricht – Pepijn Lambermont Entropology. Van 17/9 t/m 10/10. Galerie Stevens. www.galeriestevens.nl > Maastricht – Depression. Van 19/9 t/m 29/11. Marres, centrum voor contemporaine cultuur. www.marres.org > Maastricht – Jeugdzonde. Over opus één en opus min één. Van 5/9 t/m 4/10. Hedah Maastricht. www.hedah.nl > Maastricht – Erik Buijs en Hjalmar Riemersma, van 18/10 t/m 15/11 bij Galerie Huub Hannen. www.huubhannen.nl > Nijmegen – Het getijdenboek van Katherina van Kleef. T/m 3/1 2010. Museum Het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Rekem – De Oversteek, Beelden in kasteel Oud-Rekem. Van 12/7 t/m 4/10. Kasteel Oud-Rekem. www.bonnefanten.nl > Roermond – Cuypers-Mentjens, de nieuwe presentatie over architect Pierre Cuypers. Van 4/4 t/m 31/12. www.museum.roermond.nl
cultureel maandblad
oktober 2009
Agenda (vervolg)
Ona B in Cultuurhistorisch Museum/ Oliver Henn in Maastricht.
> Roermond – Oeuvre overzicht van Piet Schoenmakers. Van 6/9 t/m 25/10 in Kruisgang van voormalig Kartuizerklooster. www.museum.roermond.nl en www.pietschoenmakers.nl > Roermond – Een belofte. Piet Schoenmakers tekeningen. Van 18/9 t/m 8/11. DZD Art Gallery. www.dzdart.nl > Roermond – Ilona van den Brekel, video, kijkers en keramische spiegels. Vrijeveldkunst. Van 23/10 t/m 7/11. www.vrijeveldkunst.nl > Sittard – Onderstroom. Van 13/6 t/m 25/10. Bárbara Wagner. Van 4/7 t/m 31/10. Museum het Domein. www.hetdomein.nl > Sittard - Henri Touitou en Georges Ouanounou, een transparante kijk op materie. Van 11/9 t/m 18/10. Galerie NDK. www.dabekaussen.nl > Tilburg – Aan de oppervlakte. Van 27/9 t/m 25/10. Studio van Dusseldorp. www.studiovandusseldorp.nl > Valkenburg – Harry Lips, Een uitgebreide keuze uit zijn oeuvre, van 4/10 t/m 6/12. Jan Laeven en het ZuidLimburgse landschap, van 4/10 t/m 20/3 2010. Charles Eyck, Schilderijen 19401980, van 4/10 t/m 6/12. Museum Land van Valkenburg www.museumlandvanvalkenburg.nl > Venlo – Birds, werk van Tom Liekens Van 13/9 t/m 8/11. Galerie new Untitled. www.galerienewuntitled.nl > Vijlen – Tasempio “In between from to and further: het beeld achter de muziek”. Schilderijen van William Otermans geïnspireerd op live optredende bands. Met iPod touch voor muziek en uitleg. Van 19/9/09 t/m 10/1/2010. www.tasempio.nl > Weert – Huis van Nicolaas. Van 17/11 t/m 4/12. Kijk op kerststallen. Van 19/12 t/m 10/1 2010. Jacob van Horne. www.galeries.nl > Weert – Niet meer jezelf zijn. Van 20/9 t/m 11/10. Oorlog en Vrede. Van 17/10 t/m 29/11. Getekend Weert. Van 13/12 t/m 21/3 2010. Tiendschuur. www.galeries.nl
Fotografie en film
> Aken – Alice Smeets. Tot en met 25 oktober. Ludwig Forum. www.ludwigforum.de > Hasselt – Smile. Hasselt als canvas voor het werk van talentvolle fotografen. Grote foto’s door de hele stad. Routes verkrijgbaar bij Toerisme Hasselt. www.smilehasselt.be > Maastricht – Loek Genders. Een kijkje in het verpleeghuis. Van 16/9 t/m 25/10. De oorlog in kleur door Alphons Hustinx. Van 11/9 t/m 25/10. Centre Ceramique. www.centreceramique.nl > Maastricht – Gimme Shelter, 23/9 t/m 31/10 in AINSI www.ainsi.nl > Roermond - Burkina Faso van Peter Kessels. T/m 18/10. Stedelijk museum Roermond. www.museum.roermond.nl > Venlo – Kleur bekennen, multiculturele invloeden in Limburg. Van 23/8 t/m 1/11. Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl
met Andriessen, Mahler en Wagner, 17/10. Theater aan het Vrijthof www.lso.nl > Maastricht - Tineke Postma Quartet met Marc van Roon. Op 4/10 om 15.00 uur. Harmen Fraanje Trio. Op 11/10 om 15.00 uur. Didier Castell-Jacomin Solo. Op 17/10 om 20.30 uur. Dimitar Bodurov Trio. Op 22/10 om 22.00 uur. Boi Akih feat. Sandip Bhattacharya & Thomas de Jong. Op 23/10 om 22.00 uur. Podium Thembi. www.thembi.nl > Roermond – Diverse Cuypers Kamerconcerten. Statenzaal van het stadhuis. www.museum.roermond.nl > Sint Truiden – Bobo Stenson Trio, 13/10 Academiezaal. www.jazzlabseries.be > Sittard – Festival d-VERS. Op 17/10. Op diverse locaties in Sittard. www.festivald-vers.nl > Sittard - LSO olv Ed Spanjaard en John Bröcheler met Andriessen, Mahler en Wagner, 18/10. Schouwburg. www.lso.nl
Literatuur > Heerlen - Dvd-presentatie Leo Herberghs. Introductie Wiel Kusters, 3/10 16 uur. Schunck* Glaspaleis. www.bibliotheekheerlen.nl > Heerlen – Bies van Ede leest voor uit eigen werk, 17/10 Schunck*. www.bibliotheekheerlen.nl > Maastricht – Lezing Frits Criens over zijn roman ‘Verzwegen oorlog’, 18/10 Centre Céramique. www.centreceramique.nl
Lavalu treedt op 22/10 op tijdens de Jazz Promenade in Maastricht. www.jazzmaastricht.com .
Muziek > Bilzen – Sam Vloemans, Bord du Nord, 9/10, Cultuurcentrum De Kimpel. www.jazzlabseries.be > Genk – Marcelo Moncada Space Quartet, 8/10 Casino Modern. www.jazzlabseries.be > Hasselt – Big Pete& The Backbones feat. Alex Schulz. Op 8/10. Beastfest European Tour 2009. Op 7/11. Imperial Never Say Die Club Tour 2009. Op 21/11. www.muziekodroom.nl > Heerlen – LSO met Barber, Copland en Bernstein, 7/11 in Theater Heerlen. www.lso.nl > Heerlen –Biefstuk ft Fakkelbrigade.
Installatie Plattenbau van Anneke Eussen in Galerie Natasja Pieters in Gent.
34
Op 23/10. Miss Montreal. Op 30/10. New model Army. Op 2/11. Luka Bloom. Op 3/11. Therapy? Op 5/11.Moke. Op 20/11. Heideroosjes. Op 26/11. Nieuwe Nor. www.nieuwenor.nl > Heerlen – Marillion. Op 8/10. Racoon. Op 16/10. Gabriel Rios. Op 29/10. Levellers. Op 30/10. Parkstad Limburg Theaters. www.parkstadlimburgtheaters.nl > Heerlen - Jazz Impuls Dubbelconcert Han Bennink / Hermine Deurloo. Op 3/10 om 20.30 uur. Mariek Jager. Op 10/10 om 20.30 uur. Leonie Jansen. Op 24/10 om 20.30 uur. Lucky Fonz III. Op 31/10 om 20.30 uur. ING zaal. www.parkstadlimburgtheaters.nl > Heerlen – Jazz on the roof met Barend Middelhoff, 13/10 21 uur, Schunck*. www.glaspaleis.nl > Heerlen – LSO en John Bröcheler met Andriessen, Mahler en Wagner, 16/10. www.lso.nl > Heerlen - Pete Philly & Perquisite. Op 16/10 om 20.30 uur. Eva de Roovere Op 28/10 om 20.30 uur. Limburg zaal. www.parkstadlimburgtheaters.nl
> Heerlen - Buena Vista Social Club presents Eliades Ochoa. Op 31/10 om 20.00 uur. RABO zaal. www.parkstadlimburgtheaters.nl > Heerlen - Barokensemble Collegium AD MOSAM. Scarlattissimo. Een Italiaans Kamermuzikaal Gerecht. Op 8/11. Theater Heerlen. www.admosam.nl > Heerlen – Charles Hennen presenteert: De Bremer Stadsmuzikanten van Grimm door solisten LSO, 18/10 11.30 uur Schunck*. www.glaspaleis.nl > Leut-Maasmechelen – Vijay lyer Helix Trio, 18/10 Kasteel Vilain. www.ccmaasmechelen.be > Leut-Maasmechelen – Triangoli feat. Diana Torto, John Taylor & Anders Jormin, 21/10, Kasteel Vilain. www.ccmaasmechelen.be > Maastricht – LSO: diverse concerten. www.limburgssymfonieorkest.nl > Maastricht - deejays Arthur, John en Didi gaan los achter de draaitafels tijdens een reprise van de legendarische Mood Indigo Dance Party’s. Op 3/10. D’n Hiemel. www.uit123.nl > Maastricht - Jazz Promenade, 60 podia in Maastrichtse binnenstad met ruim 500 artiesten. Van 22/10 t/m 25/10. www.jazzmaastricht.com > Maastricht - Pianorecital van Didier Castell-Jacomin. Van 30/10 t/m 1/11. Derlon Theater. www.toneelgroepmaastricht.nl > Maastricht – LSO en John Bröcheler
www.zuiderlucht.eu
Theater > Kerkrade – Scapino Ballet. Holland. 21/10 Theater Kerkrade. > Maastricht – Vijand van het Volk, Toneelgroep Maastricht (Het Vervolg). Van 7/10 t/m 22/12 tournee. Op 10/10 in Heerlen, Theater Heerlen. www.toneelgroepmaastricht.nl > Tilburg – Dansweek 09. Van 1 t/m 11/10. www.tilburgdansstad.nl
Diversen > Arcen – Natuur in beeld van Pool tot Pool. Van 5/9 t/m 11/10. Franz Pfanner Huis. www.roompot.nl/franzpfannerhuis > Bergen aan de Maas – Happen en trappen: kunst bekijken, rivierenlandschap verkennen en bourgondisch dineren op verschillende locaties. Vanaf 10/4. Kunsthuis de Bakkerij. www.bakkerijbergen.nl > Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke eerste maandag vd maand. www.cultuurbrouwerij.nl > Maastricht - De Wereld van René Glaser. Vanaf 17/5. Museum de Historische Drukkerij. www.drukmuseum.nl > Maastricht – Festival jong! Van 24/10 t/m 28/10. Meerdere locaties in Maastricht. www.festivaljong.nl > Maastricht – Red animal. Van 20/9 t/m 30/11. Zondagmiddag lezing: Dar-
cultureel maandblad
oktober 2009
win’s Beagle en Beagle 2 naar Mars. Op 25/10 en 1/11.Natuurhistorisch Museum. www.nhmmaastricht.nl > Nijmegen - De keukenboeken van Katherina van Kleef. T/m 3/1 2010. Museum het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Sittard – Onderstroom 1, want er komen andere tijden. Van 13/6 t/m 25/10. Museum het Domein. www.hetdomein.nl > Tegelen - Wolfgang Ellenrieder’s Musterbau. Van 5/9 t/m 11/10. Tijdelijk platform voor Kunst in de St. Josephkerk. www.vanbommelvandam.nl > Tegelen – Pot, Potter, Potst. T/m 4/10. Keramiekcentrum Tiendschuur. www.tiendschuur.net
willy & rené
zuiderlucht begunstiger Word begunstiger voor 55 euro per jaar en krijg Zuiderlucht elke maand thuisgestuurd. Aanmelden kan via de website www.zuiderlucht.eu, klikken op ‘begunstiger’.
Neverland
[ DUITSLAND ] > Aken – Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de > Aken - EUROVISION zeigt Petra Herzog & Franz Burkhardt: Trout Miller’s Wife und zu sammeln. Jahresgaben 2009. Van 30/8 t/m 8/11. NAK Neuer Aachener Kunstverein. www.neueraachenerkunstverein.de > Berlijn – Ceal Floyer show. Van 23/8 t/m 18/10. KW Institute for Contemporary Art. www.kw-berlin.de > Berlin-Kreuzberg - “B C B G” by Sebastiaan Schlicher. Van 12/9 t/m 31/10. Klara Wallner Galerie. www.klarawallner.de > Düsseldorf – Danica Dakic. Van 29/8 t/m 8/11. Eat Art. Van 28/11 t/m 28/2 2010. Kunsthalle Düsseldorf. www.kunsthalle-duesseldorf.de < Düsseldorf- Ayse Erkmen, Hausgenossen. Van 8/11 t/m 17/01/2010. In K21. www.kunstsammlung.de > Düsseldorf – Nachbarn. Niederländisches Glas. Van 13/6 t/m 15/10 in Museum Kunstpalast. > Hamminkeln – Escape. Van 29/8 t/m 18/10. Derik-Baegert-Gesellschaft. www.schloss-ringenberg.de
-R
> Kalkriese - Tentoonstelling Colossal met oa Hans Lemmen, Yves Maes, Wim Delvoye, Rui Chafes, Pedro Vabrita Reis en Yue Minjun. Van 25/4 t/m 31/11. Museum & park Kalkriese bij Osnabruck > Kleve – Alex Katz – An American Way of Seeing. Overzicht met 40 werken uit 1957–2008. Van 11/10 t/m 21/2 2010. Museum Kurhaus.
www.musuemkurhaus.de > Mönchengladbach – Das Gespinst. 13/9 t/m 15/11 (met oa Monika Baer, William Engelen, Martin Kippenberger). Robert Morris. Van 1/11 t/m maart 2010. Museum Abteiberg. www.museum-abteiberg.de > Mönchengladbach – Partners. Kunst in het euregio-huis, 24/9 t/m 12/12.
• Anouk Kruithof en Anne-Marie Schneider. T/m 03/01 in museum Het
• Erik Buijs en Hjalmar Riemersma. Van 18/10 t/m 15/11 bij
Domein Sittard. www.hetdomein.nl • Anton Heyboer. T/m 25/10 in Galerie Prinsenhoek, Limbricht. • Charles Eyck, schilderijen 1940-1980. Van 4/10 t/m 6/12. Jan Laeven en het Zuidlimburgse landschap. Van 4/10 t/m 20/3 2010. Harry Lips. Van 4/10 t/m 6/12. Museum Land van Valkenburg www.museumlandvanvalkenburg.nl
galerie Huub Hannen in Maastricht. www.huubhannen.nl • Festival D-vers. Festival voor popmuziektalent. Op 17/10 binnenstad Sittard. • I-fabriek, 3rd edition. 3/12 in Maastricht, 4/12 in Venlo. www.i-fabriek.nl • Jazz Maastricht Promenade. Van 22 t/m 25/10, diverse locaties. www.jazzmaastricht.nl • Notorious Visuals (met oa Martha Cooper) t/m 1/11. Johan Tahon (t/m 29/11). Pam Emmerik (t/m 1/11) in Schunck* Heerlen. www.schunck.nl • Pepijn Lambermont. T/m 10/10 Galerie Stevens Maastricht. www.galeriestevens.nl
• Piet Schoenmakers 1919-2009. Oeuvreoverzicht. T/m 25/10 in kruisgang voormalig Kartuizerklooster, Roermond. www.museum.roermond.nl
Uitgelicht
• Der Anlauf, l’Elan, de Aanloop 2. Keuze uit eindexamenwerk kunstacademies euregio Maas-Rijn. Van 18/9 t/m 27/11. Gouvernement. • Elizabeth Peyton. T/m 21/03/2010 in Bonnefantenmuseum. Palazzo t/m 1/1/2010. www.bonnefanten.nl
• Piet Schoenmakers, tekeningen en etsen. T/m 8/11 bij DZD Art Gallery en Centrum voor de Kunsten Roermond. www.dzdart.nl
• Rien ne va Plus, Architectuur in tijden van crisis & Reading Europe. T/m 10/01/10 in NAIm/Bureau Europa Maastricht . www.bureau-europa.nl
• Toegepast 14. Designers van morgen. Van 26/9 t/m 13/12 in Z33 Hasselt. www.designplatform.be
• Vijand van het Volk van Henrik Ibsen. Toneelgroep Maastricht. Van 7/10 t/m 22/12. www.toneelgroepmaastricht.nl
Uitgelicht is een extra service aan de adverteerders in Zuiderlucht. Meer info via
[email protected] of 043 3500591.
35
www.zuiderlucht.eu
ené, jongen, waar hang je uit? - In Italië Wil, en ik ben not amused. - Je mist Helmond? - Af en toe moet je even weg om te ervaren hoe mooi het thuis ook weer is. Maar nee, beurs gejat, camera, je weet hoe dat voelt. - Moet ik je wat gerookte zalm faxen of kun je vooruit? - Lamar zitten. Waar zit jij, trouwens? - In Peking. Op zakenreis. - Midden in de zomer? Dat gelooft geen hond. - In de kunsthandel is het nooit vakantie René. - Maar waarvoor bel je? - Ik heb net hier op straat een cd’tje gekocht waarop alle platen van The Beatles staan die ooit zijn uitgebracht, inclusief bootlegs, radio-opnamen, you name it: 66 cd’s op één schijfje. Voor de somma van 1 euro. Hallo, ben je er nog? - Ehhhh…, ja, alleen… ik heb hier net toevallig die boxen met de geremasterde Beatles gekocht voor 450 euro. - Maar je had die studioalbums toch al compleet, René? - Maar dof hè. Ze klinken weer als nieuw, de Beatles. - Nieuw? Dat spul is veertig jaar oud Wil! En wat doe je met al je oude platen en cd’s? - Ik heb vannacht gedroomd dat alle Beatlesfans over de hele wereld een brief kregen waarin stond dat ze hun oude Beatlestroep moesten inleveren op Neverland. - Op Neverland? Daar woont toch niemand meer, hooguit nog een gesjeesde chimpansee. - Kan zo zijn, maar daar stroomt wel het geld van de Beatlesrechten binnen, dus is daar ook de afvalverwerking van oude platen. - Is het geen idee om onze eigen voetbalvideo’s te remasteren? - Welke banden René? Die ons pap met de Betamax heeft gemaakt van Studio Sport-fragmenten? - Ach, lamar zitten, Wil. Let it be.
cultureel maandblad
oktober 2009
mus e u m het domein s i t ta r d Anne-Marie Schneider Jambes Longues 26.09.09• 03.01.10
Anouk Kruithof Becoming Blue 26.09.09• 03.01.10
Anne-Marie Schneider, sans titre (Jambes Longues), 2003; Oostindische inkt op papier, 32,5 x 38 cm, courtesy Galerie Cave Woman, InvertedNelson-Freeman, Television 1, 2008 Paris
Anouk Kruithof, Untitled (#38), 2008; c-print, 80 x 64 cm
Kapittelstraat 6 Postbus 230 nl-6130 ae Sittard t +31 46 4513460 f +31 46 4529111
[email protected] www.hetdomein.nl Open: Tue–Sun 11.00–17.00 hrs
36 DOM_advZL_sep2009.indd 1
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
oktober 2009 09-09-2009 16:23:08
