7 6 zuiderlucht cultureel maandblad | jaargang 3 | juni/juli 2009
Polkapunk van Mala Vita | Luc Tuymans: eindelijk Brussel | Guido Wevers op verkenning in Lille | Kartuizers terug in Roermond | Paul Depondt bezocht dertig jaar Biënnale van Venetië | Zuiderluchtige Zomerverhalen | Coup Maastricht 2009
1
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
Bonnefantenmuseum Maastricht
17.02.09 - 1
6.08.09
Exile on Main St. www.bonnefanten.nl
2
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
Is dit echt of…?
De inhoud
5 Polkapunk van Mala Vita 7 Niet te anekdotisch, bij Luc Tuymans 9 Gabriel Lester in Z33 11 Station ZL: Elise van Iterson 12 Zuiderluchtige zomerverhalen 15 Time out of mind: David Thomas 16 Met Guido Wevers naar Lille 21 Fashion Clash in modestad Maastricht 22 Kartuizers even terug in Roermond 24 Paul Depondt: 30 jaar Biënnale Venetië 26 Agenda
De rubrieken 8 Heiligenlevens door Marcel Ruijters 9 Enkeltje Utopia 15 Perron Poëzie met Kreek Daey Ouwens 19 Siciliaanse notities door Pieter Beek 23 Willy & René 26 RAM door Rowland Jones
De cover Servische mijnwerker uit reeks van fotograaf Igor Grubić, te zien in Tri Postal in Lille. Zie pagina 16.
3
H
et debat over echt en niet echt is niet nieuw, maar heeft zich sinds de kredietcrisis wel aanzienlijk verbreed. Cruciaal was het moment waarop bankiers gedwongen werden te bekennen dat ze hun eigen financiële producten niet meer begrepen. Het begrip ‘echte economie’ maakte opgang, als tegenhanger van de virtuele economie waar de bankierskaste zich sinds de jaren negentig in had verloren. Op andere plaatsen was het spel met de virtuele werkelijkheid al bij ons binnengedrongen. Op televisie blijven Big Brother-achtige programma’s en allerlei varianten van reality-tv aanslaan. Internet bestaat bij de gratie van de virtuele werkelijkheid, nee: ís virtuele werkelijkheid. En de wereld der kunsten? Beeldend kunstenaar Aernout Mik maakt furore in het Museum of Modern Art in New York met films die anticiperen op de twijfels in de hoofden van de kijkers: is dit echt of…? Al in 2001 maakt hij Middlemen die laat zien hoe een beursvloer eruitziet als de deskundigen ter plekke hun eigen wereld niet meer begrijpen. Luc Tuymans speelt al decennialang met het concept van ‘authentieke vervalsingen’: elk beeld dat we onder ogen krijgen, bedriegt. Zo ook op zijn solo-expositie Against the Day, te zien in Brussel. We gingen er kijken. Emile Hollman reisde met Guido Wevers, intendant van Maastricht Culturele Hoofdstad 2018, naar Lille, het lichtend voorbeeld voor alle op die titel azende steden. In het verslag van die trip legt Wevers uit waarom je van alle goede voorbeelden kennis moet nemen, om ze vervolgens te vergeten. Succes valt immers niet te reproduceren. In de culturele hoofdstad van de wereld, Venetië, is deze zomer de 53e kunstbiënnale. Paul Depondt liet de afgelopen dertig jaar geen enkele keer verstek gaan en vertelt in Zuiderlucht over zijn ervaringen. Niet toevallig is deze biënnale ook de plaats waar het vernieuwde Schunck Glaspaleis in Heerlen zich aan de wereld presenteert. Dichter bij huis beschrijven we de pogingen van drie jonge ontwerpers om Maastricht tot modestad te bombarderen, en het bloedige verhaal van de kartuizers in Roermond. Rond 1500 was daar een van de grootste bibliotheken van Nederland gevestigd, later huisden er een seminarie en een rechtbank, nu worden er exposities gehouden. Niet alleen in oude gebouwen lopen de genres dooreen, ook in de muziek. Een luidruchtig voorbeeld is de polkapunk van Mala Vita waar we dit nummer mee openen. De zomer van 2009 luiden we in met de inmiddels traditionele Zuiderluchtige Zomerverhalen van ZL-medewerkers, ditmaal met ‘droombestemmingen’ als thema. WIDO SMEETS, hoofdredacteur PS Overigens ben ik van mening dat het Nedinsco-complex in Venlo behouden moet blijven.
www.zuiderlucht.eu
Erik Amaryllis Ananas Andriesse 12 maart - 16 oktober 2009 Hedge House/Kasteel Wijlre Kasteel Wijlreweg 1 6321 PP Wijlre www.hedgehouse.nl
cultureel maandblad
juni/juli 2009
15 mei t/m 6 september 2009 Limburgs Museum Venlo www.limburgsmuseum.nl
CULTUURCENTRUM GENK 2009 – 2010
NOVASTAR AXELLE RED BJÖRN AGAIN ZITA SWOON US3 WIM HELSEN FREEK DE JONGE KOMMIL FOO ELS DE SCHEPPER
Edmond Bellefroid [1893-1971] veelzijdig in vorm en verf
en nog veel meer Het volledige programma vind je vanaf juni op onze site www.cultuurcentrumgenk.be
SEIZOEN 2009 — 2010
Bestel nu de gratis seizoensbrochure!
[email protected] • +32 (0)89 65 44 80
2009/2010
De provincie Limburg financiert het Limburgs Museum
Het goede wonen
Uitzicht Toren van Siza - Maastricht Architect: Álvaro Siza | Foto: Roland Halbe | www.vesteda.com
VEST_adv KvhW_Zuiderlucht.indd 3
25-03-2009 15:15:42
4
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
Eenvoud is ’t moeilijkste dat er is
Polkapunk
Mala Vita (van links naar rechts) Emil Kunto, Srdjan Ivanovic, Mickael Franci, Sin Banovic en Davor Lazic. foto Ducos Productions
De opzwepende mix van Balkanbeats en mediterrane volksmuziek maakt de sound van Mala Vita uitermate geschikt voor een zonovergoten festivalweide. Polkapunk met een melancholisch tintje: “Als Amerikanen vrolijke liedjes maken, gaat de tekst vaak meteen helemaal nergens over.” door Paul Verstappen
“I
k speelde vroeger in een punkband”, vertelt gitarist Mickael Franci. “Grondhouding: drie akkoorden is er eigenlijk al één te veel. Je kent het wel. Akkoorden vind ik nog steeds volstrekt onbelangrijk. Het draait voor ons om het mixen van verschillende stijlen, om melodieën en ritmes. Met slechts een paar akkoorden kun je zo ontzettend veel kanten op. Dat is waarom Bob Marley, The Ramones, The Clash en Manu Chao mijn muzikale helden zijn. Die eenvoud, dat is waar ik van houd, maar het is het moeilijkste wat er is.” Reggae, ska en punk zijn de roots van Mala Vita, te vertalen als ‘slecht leven’. Maar de band met muzikanten uit Bosnië, Servië, Italië en Nederland laat zich inspireren door genres uit alle windstreken: van Cubaanse son tot Franse chanson en van Colombiaanse cumbia tot Balkan-punk.
5
De openingssong Ritmo di Protesta van hun nieuwe album En Exilio verraadt engagement. Franci: “Onze eerste optredens vonden plaats in kraakpanden en op protestmanifestaties. We hoefden niet lang na te denken toen we gevraagd werden te spelen op een anti-Wildersbijeenkomst. In Mexico wilden ze ons zelfs in een gevangenis laten optreden. Dat is uiteindelijk niet gelukt, maar we kwamen wel op een bijeenkomst van de EZLN Zapatista, een guerrillabeweging, terecht. De leider van die club komt op voor de belangen van onderdrukte Indianen, ik ken zijn toespraken. Muziek als vorm van protest: daar staan we nog steeds achter.” Op de plaat hebben veel feestnummers een droeve ondertoon. “Die combinatie van melancholie en vrolijkheid is in Balkanlanden een normaal gegeven. De cultuur is er beïnvloed door de zigeunermuziek,
waarin heftige zaken verpakt worden in opzwepende ritmes.” Voor Nederlanders die vooral luisteren naar Amerikaanse en Engelse popmuziek, is het even wennen aan de polkapunk van Mala Vita. “Als je een droevig verhaal vertelt, moet je volgens de wetten van de Amerikaanse rockmuziek ook droevig klinken. En als Amerikanen vrolijke liedjes maken, gaat de tekst vaak ook meteen helemaal nergens over.” De melancholie klinkt ook door in Il Cuore del Mediterraneo, een ouder nummer in het Italiaans over Franci’s lievelingsstad Napels. Deze stad is voor hem een inspirerend vat vol tegenstrijdigheden. “Het is mijn ode aan Napels. Ik ben een geboren Delftenaar, maar mijn moeder is Italiaans en ik heb er nog steeds veel familieleden wonen. Ik heb er veel rondgereisd maar Napels werd mijn favoriete stad. De plaats is on-Europees en totaal verrot, maar tegelijkertijd ook heel mooi.”
www.zuiderlucht.eu
In het ironische Balkanize bezingt Mala Vita emigrantengevoelens. “To balkanize is een bestaand Engels woord. Letterlijk betekent het een land opsplitsen in vijandige eenheden. Stel je voor, je komt als vluchteling West-Europa binnen en je wordt daarmee geassocieerd. In dit nummer hebben we daar een nieuwe, positieve muzikale draai aan gegeven.” De nummers over ontheemding en heimwee raken universele gevoelens, merkt Franci. “We zien tijdens optredens dat ook Nederlanders aanvoelen waar we het over hebben.” Disorganizzata, hun debuutalbum uit 2007, werd opgenomen met producer Gambeat, ex-Mano Negralid en bassist in Manu Chao’s beruchte band Radio Bemba Sound System. Een ervaring waar ze veel van hebben geleerd. “In de studio moet je je in ieder geval nooit inhouden. Je moet spelen alsof je op een podium staat. Op een podium gaat het vanzelf, met al dat publiek komt de intensiteit automatisch aan de oppervlakte.” Wat is hun geheim om die losse livesfeer ook op een album te vangen? “Veel bands gaan gewoon de studio in en denken ‘het komt allemaal wel af terwijl we opnemen’. Dat is een grote gok. Wij moeten gewoon een paar maanden lang acht uur per dag het oefenhok in. Je helemaal kapot spelen, zodat er in de studio helemaal geen geheimen meer zijn. Dat is onze manier om die energie ook op de plaat over te kunnen brengen.” Het schrijven van nieuwe nummers gaat nog steeds op gevoel. “Daar denk je niet over na. We schrijven met z’n drieën: de gitarist, de accordeonist en ik. We improviseren en nemen alles op. Er zijn geen afspraken. We beperken ons niet tot een bepaald thema of muziekgenre. Vervolgens selecteren we de beste riffs en ritmes, die we verder uitwerken tot een compleet nummer.” Onderling spreken ze in het Engels en tijdens het schrijven voegt iedereen zinnen toe in zijn eigen taal. “Achteraf is daardoor niet meer te achterhalen wie nu wat heeft bijgedragen.” Mala Vita: Genk on Stage (28/6), Conincx Pop Elsloo (4/7), Canix Lottum (18/7) en op de Waalkade in Nijmegen (23/7).
cultureel maandblad
juni/juli 2009
m u s e u m h e t d o m e i n s i t ta r d Brasilian Summer 04.07.09•13.09.09
Uit de serie Brasilia Teimosa (2007) van Bárbara Wagner
Nog te zien tot 04.07.09
Kapittelstraat 6 Postbus 230 nl-6130 ae Sittard t +31 46 4513460 f +31 46 4529111
[email protected] www.hetdomein.nl Open: Tue – Sun 11.00-17.00 hrs
An aproach to the Museo Hawai
Iedere 1e zondag v/d maand gratis entree!
Fernando Brice 6
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
Niet te anekdotisch, bij Luc Tuymans
Paranoia
Luc Tuymans bracht België terug aan de top van de internationale schilderkunst, maar nooit kreeg hij een solo in Brussel. Nu wel, in een voormalige brouwerij die een luguber geheim met zich meedraagt. “Het moet over kunst gaan, niet over de misdaad.” door Wido Smeets
O
nder een silo van de voormalige brouwerij Wielemans-Ceuppens in Brussel-Vorst werd drie jaar geleden een vuilniszak gevonden met een lijk erin, de voeten aan elkaar gebonden. Omdat de identiteit van het slachtoffer, dat enkele maanden dood moet zijn geweest, onbekend bleef, liet de politie een compositieportret maken. Een buitenkansje voor Luc Tuymans, de Antwerpse schilder die het manipuleren van beelden tot hoofdthema in zijn werk heeft gemaakt. Op basis van de compositietekening schilderde hij het tweeluik The Man from Wiels I & II, vorig jaar al te zien op Frieze Art Fair in Londen. Het zou een van de trekpleisters worden van de solotentoonstelling Against the Day in de voormalige brouwerij, inmiddels voorbeeldig verbouwd tot Wiels, centrum voor hedendaagse kunst. Voor deze expositie schilderde Tuymans in vier maanden tijd 22 doeken; het tweeluik werd bij het inrichten weer ingepakt. “Het zou te anekdotisch worden”, zegt Wiels-directeur Dirk Snauwaert. “Dan gaat het niet meer over kunst, maar over misdaad. Het spook van de opera, dat idee.” Anekdotisch is het werk van Tuymans nooit. Begonnen als cineast in een tijd dat de schilderkunst dood was verklaard, gebruikt hij nog steeds filmtechnieken als overbelichting, blow ups en kadrering. “Tijdens het schilderen heb ik het doek tegen de muur gespijkerd. Pas als het af is, span
7
Luc Tuymans bij Against the Day I. foto Zuiderlucht
ik het op”, zegt hij. Als een fotograaf legt hij eerst het beeld vast, dan het kader. Elk schilderij krijgt zo een eigen formaat. Luc Tuymans (Mortsel,1958) staat bekend als een kunstenaar die zijn werk uitvoerig becommentarieert, maar de dag na de opening van Against the Day komt hij moeilijk op gang. Hij schuift aan met een espresso en bestelt een tweede. De staalblauwe ogen staan diep, zijn ascetische gestalte is gehuld in het zwart. “Het was laat vannacht”, zegt hij met een vage glimlach. Nadat hij uitvoerig heeft verteld welk een wereldtournee zijn werk na Brussel gaat maken, leidt hij ons rond. Geen melkwitte monochromen, zoals we de laatste jaren van hem gewend waren. Zoals Big Brother, een slaapzaal vol met lakens bedekte bedden, en The Sniper, een van internet geplukt beeld van een infraroodkijker van een scherpschutter in Bagdad. Maar er is ook kleurig werk, zoals Instant, dat een vrouw laat zien op het moment dat ze een foto neemt. De nieuwe doeken passen in het concept van de ‘authentieke vervalsing’, door Tuymans jaren geleden bedacht om te ontsnappen aan het romantische idee dat elke afbeelding uniek is. Hij registreert en filtert, met vaak een gevoel van dreiging en leegte tot gevolg. Niet altijd. Zoals de laatste jaren wel
vaker, hangen ook in Wiels werken die voldoen aan het procédé, maar amper nog beroeren. Te veel concept, te weinig schilderij. Net als de thematiek is de aanpak dan voorspelbaar: matte kleuren en vage contouren, alsof er een melkglas tussen oog en doek is geschoven. Je moét dichterbij, om beter te zien. Bij een handvol doeken ontwaar je dan het vakmanschap van Tuymans – die beweert niets op te hebben met virtuositeit en schoonheid. Dan valt de voorzichtige, repetitieve penseelvoering op die de diepte uit het beeld zuigt en proef je hoe authentiek en liefdevol die vervalste beelden zijn geschilderd. In die gevallen is het effect vergelijkbaar als bij het betere werk van generatiegenoot Peter Doig. Zoals criticus Bernard Dewulf ooit Martinus Nijhoff parafraseerde in een essay over Tuymans: “Kijk maar, je ziet niet wat je ziet.” Tien jaar na Tuymans’ eerste overzichtstentoonstelling in het Maastrichtse Bonnefanten is Against the Day pas zijn eerste solo in Brussel. De hoofdstad stelde de laatste jaren weinig voor op het gebied van hedendaagse kunst, zegt Dirk Snauwaert, en de politieke stellingnamen van Tuymans hielpen ook niet echt. “In Brussel sprak men van het fenomeen Luc Tuymans.
www.zuiderlucht.eu
Wij laten de kunstenaar Luc Tuymans zien. Deze presentatie laat zien waar hij staat als kunstenaar. Het is nieuw werk met een rijker coloriet dan vroeger.” Dat laatste openbaart zich vooral aan het eind van de tentoonstelling, waar Tuymans knipoogt naar impressionisme, symbolisme en Duitse Romantiek. Zoals in het afsluitende Sundown. De zonsondergang mag van alle clichébeelden het meest betekenisloze zijn, Tuymans steekt er zijn hele palet in. Maar ís het wel een zonsondergang? Met zichtbaar plezier citeert de kunstenaar een Duitse museummedewerker die er een nucleaire explosie in zag. Het vergroten van het raadsel speelt ook in het schilderij Against the Day, waarop een man ’s nachts staat te spitten in een tuin. Gezien van boven, als door een beveiligingscamera. Bij dat perspectief móet er wat aan de hand zijn. Maar wat? Die sfeer van paranoia, opgewekt door het samenvallen van compositie, kadrering en tonaliteit, maakt het verleidelijk te spreken van een klassiek meesterwerk. Terwijl de verf nog maar net is opgedroogd. Luc Tuymans, Against the Day. Van 23/4 t/m 2/8 in Wiels, Brussel. www.wiels.org
cultureel maandblad
juni/juli 2009
HEILIGENLEVENS 4 © Marcel Ruijters/Zone 5300
8
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
INKIJK
enkeltje utopia
Biografie van de stad
N
ederlanders en cultureel erfgoed, het blijft een moeizame relatie. Als twee van ’s lands belangrijkste musea tien jaar in de steigers staan, besluit de politiek doodleuk dat er een nieuw museum moet komen. Een historisch museum, want dat schijnt goed te zijn voor onze nationale identiteit. Die identiteit is kennelijk niet zo eenduidig als gedacht, want de net benoemde directie van dat Nationaal Historisch Museum wil veranderen van locatie en invulling. Politici boos: bestuurders zijn niet alleen verzot op nieuwbouw, maar willen er ook graag hun naam aan verbonden zien – en niet die van twee directeurtjes, ook al zijn het historici. Die op hun beurt weer te veel ijdeltuit zijn om te zeggen dat zo’n museum nergens voor nodig is als Nederland zijn cultureel erfgoed op orde houdt en onze kinderen deugdelijk geschiedenisonderwijs voorschotelt. Maar áls zo’n historisch museum (ooit hadden we daar het Rijksmuseum voor) er moet komen, stop je het niet in een nieuw gebouw – zeker niet naar een ontwerp dat te onnozel is voor woorden. Dan kies je een gebouw met net zoveel patina als de verhalen die je er wil gaan vertellen. De mooiste musea die de laatste tijd de deuren openden, zijn oude gebouwen met een verhaal. In Brussel werd een bierbrouwerij verbouwd tot Wiels, podium voor hedendaagse kunst, inclusief ateliers voor artists in residence. Wie niet van nostalgisch restaureren houdt, kan terecht in C|O Berlin, het gestripte hoofdpostkantoor aan de
Oranienburgerstrasse. Twee voorbeelden uit twee steden, je kunt twintig voorbeelden noemen uit twintig steden, honderd uit honderd: oude gebouwen die de biografie van de stad vertellen worden overal gekoesterd. In dat mysterieuze Wiels-gebouw in Brussel vond Against the Day, een soloexpositie van Luc Tuymans, een perfecte omgeving. En de verveloze ruimten in C|O Berlin, inclusief de onaangeroerde gymnastiekzaal voor postbeambten uit het Hitler-tijdperk, vormden dit voorjaar een droomdecor voor de foto’s van Annie Leibowitz. Het idee dat de stad zijn eigen biografie vertelt, is nog niet overal geland. Venlo verpest liever een stadspark door de nieuwbouw voor een Tajiri-museum, terwijl het stadsbestuur nog geen kilometer verderop het Nedinscocomplex, met Bauhaus-architectuur uit de jaren twintig, willens en wetens in elkaar laat zakken. De ironie wil dat Nedinsco wonder boven wonder gespaard bleef toen Venlo in 1944 voor driekwart werd weggebombardeerd. In Maastricht moet het gezichtbepalende Landbouwbelang wijken voor alweer een sterrenhotel. Terwijl het gebouw een ruimte herbergt die – lang leve de verbeelding - doet denken aan de turbinehal van Tate Modern in Londen. Ze blijft intrigeren, die moeizame relatie tussen Nederlanders en hun cultureel erfgoed. WIDO SMEETS
Onderdeel van installatie ProMotion van Gabriel Lester. foto Kristof Vrancken
Verruimde blik
dat is een breed begrip. De luchter beweegt en wij ook als we de installatie bekijken, maar dat geeft nauwelijks een aanknopingspunt. De titel slaat ook op
door Duncan Liefferink
promotie in de betekenis van sociale stijging, aldus het informatieblad ter
D
plekke. Die stijging is natuurlijk de loop-
e installatie van Gabriel Lester
brug en de luchter. Maar sociaal? Ik heb
(Amsterdam, 1972) in Kunstencentrum Z33
een verblijf op de eerste verdieping nooit
in Hasselt lijkt op het eerste gezicht niet
als sociale stijging beschouwd.
erg veel te zeggen te hebben. De verras-
De clou van het werk komt aan het
sing – en daarmee het inzicht – komt pas
einde van de loopbrug. Wat daar precies
aan het einde.
gebeurt ga ik niet vertellen. Laat ik
De installatie is te zien in twee huisjes
volstaan met de mededeling dat het een
van het voormalige Begijnhof waarin Z33
soort theatervoorstellinkje is. Ook dan
gevestigd is. De huisjes werden vroeger
is het niet leuk om de plot te verklappen.
gebruikt door de Provinciale Bibliotheek.
Nou, goed dan, één tipje van de sluier
Om meer opslagruimte te creëren werd de
nog: het heeft te maken met licht en
verdieping eruit gesloopt. Nadat de boe-
beweging, waardoor je dezelfde scène in
ken waren verhuisd naar de naastgelegen
steeds ander perspectief ziet. De wereld
nieuwbouw restten twee hoge, onttakelde
om je heen is nooit hetzelfde: als in de
ruimtes. Een meter of drie boven de
grot van Plato is wat je ziet afhankelijk
grond, waar ooit een solide vloer geweest
van de lichtbron en je standpunt.
moet zijn, hangen nog de radiatoren. Het is een ruimte waarvan de werking
Met dat besef ziet ook de rest van de installatie er anders uit. Als je van boven
niet valt te negeren. Diagonaal door de
terugkijkt, lijkt de loopbrug plotseling
twee huisjes heen legde Lester, in samen-
een gang in de bioscoop of het theater.
werking met architect Arnaud Hendrickx,
De luchter is niet meer gewoon een be-
een loopbrug die de begane grond met
wegende lamp. Het schijnsel is onderdeel
de verdwenen eerste verdieping ver-
geworden van een steeds veranderende
bindt. In één van de huisjes beweegt een
werkelijkheid. Een kleine metafysische
kroonluchter langzaam op en neer, alsof
blikverruiming.
hij wanhopig op zoek is naar zijn oude hoogte. Het schijnsel zet de ruimte in steeds ander licht.
Gabriel Lester, ProMotion.
De titel van de installatie is ‘ProMotion’, Wiels in Brussel. Zo zou Nedinsco eruit kunnen zien.
9
letterlijk ‘voor beweging’. Tja, beweging,
www.zuiderlucht.eu
Kunstencentrum Z33,Hasselt, t/m 30 augustus. Zie www.z33.be.
cultureel maandblad
juni/juli 2009
HUIS VOOR DE KUNSTEN LIMBURG
OVERAL TE VINDEN!
foto WMC
ERVAAR HOE DIVERS DE LIMBURGSE BLAASMUZIEK IS!
WMC ON TOUR 20 T/M 25 JULI 2009 WINDJ SJTREKE 29 JULI 2009
WWW.HKLIMBURG.NL/MUZIEK
Bonnefantenmuseum Maastricht Op donderdag open tot 22.00. Avondprogramma t/m 16 juli:
Parallel
Exile on Main St. 10
Live in the Living / huiskamerconcert 04.06.09 / 20.30: Tom Pintens & Mist 02.07.09 / 20.30: Matt Elliot & Oo is an instrument reserveren via website Talking about the difference / Dubbelinterview 25.06.09 / 20.30: Iwona Blazwick & Anna Maria Potocka Het engagement tussen instellingen en kunstenaars Artists cinema 11.06.09 / 20.30: Lost in la Mancha / van Terry Gilliam 16.07.09 / 20.30: E la nave va / van Federico Fellini Overige avondprogramma’s 18.06.09 / 20.30: Let it Loose / 9 muzikanten in een CompAct van Wolfgang Braun 09.07.09 / 20.30: Concert de Muziekgieterij 16.07.09 / 20.30: Choose your arms
www.bonnefanten.nl Café Ipanema geopend
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
s t a t ion
zuiderlucht
Elise van Iterson (Amsterdam, 1983) “In mijn werk klinken voetstappen hol. Het zijn taferelen van figuren en objecten, uitgeknipt, losgezongen uit hun vertrouwde omgeving en ergens neergezet. De gespiegelde wereld waarin zij terecht zijn gekomen, is een melancholische maar ook een lichte, waarin niet veel meer lijkt te gebeuren dan het simpelweg aanwezig zijn op dat moment. We bekijken het van een afstand, zij zijn daar en ik ben hier, alsof de twee werelden door een glasplaat worden gescheiden, wat voyeuristische gevoelens opwekt. In mij houden zowel de Belgische traditie van surrealisme en absurdisme huis als de Nederlandse van sereniteit en abstrahering.“ www.elisevaniterson.eu Elise van Iterson studeerde beeldende kunst aan de Gerrit Rietveld Academie
Station Zuiderlucht In de vijftiende aflevering van Station Zuiderlucht, halteplaats voor kunstenaars en vormgevers, aandacht voor Elise van Iterson. Het werk Brood wordt per opbod verkocht op www.zuiderlucht.eu. Klikken op de button ‘Station Zuiderlucht’. Namen van bieders worden niet bekendgemaakt, wel de hoogte van het laatst geboden bedrag. De bieding begint bij 650 euro. Werk van Elise van Iterson is deze maand als presentatie van Station Zuiderlucht te zien in Galerie Stevens in Maastricht. www.galeriestevens.nl en galerie New Untitled in Venlo www.galerienewuntitled.nl
te Amsterdam en aan het St. Lucas te Gent. Ze exposeerde in verschillende galeries in Amsterdam (o.a. in Meneer Brood 40 x 60cm, 2008, acryl op linnen
de Wit) en Maastricht (o.a. Dis), maakte ruimtelijk werk in opdracht voor Dienst Maatschappelijke Ontwikkeling (gemeente Amsterdam), Van de hoek Coenegracht Kromwijk architecten (publieke ruimte op het Vrijthof in Maastricht) en Kiki Niesten (modezaak in Maastricht). Haar tekeningen werden gepubliceerd in bladen als Propria Cures, Hollands Maandblad en Vrij Nederland.
‘Station Zuiderlucht’ wordt ondersteund door Amacura (Sittard-Geleen), Galerie New Untitled (Venlo), Galerie Stevens (Maastricht), Huis voor de Kunsten Limburg, Océ Kunstbezit en Unlimited. DSM. Reacties naar
[email protected] Schaal 23 x 26cm, inkt op papier
11
Bus 29 x 39cm, 2008, inkt op papier
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
‘Deze zomer gaat het
Droomreizen
‘Das Glück ist dort wo man nicht ist…’ Niets zo herkenbaar als het steeds uitstellen van die droomreis naar Thebe, Sierra Morena, Dublin, Oezbekistan, Bhutan, Spitsbergen, Alice Springs, of gewoon de zolder. Negen ZL-medewerkers over die ene plek. “Ik ben niet contactgestoord: ik praat regelmatig met mensen over mijn wens ze een tijdje niet te zien.”
Posso tastare…? Oezbekistan. Het zit de laatste jaren vaak in mijn hoofd. En waarom? Niet vanwege de ongerepte natuur, niet omdat het bier er zo goedkoop is, niet omdat de steden zo aantrekkelijk zijn. Nee, omdat het verhaal wil dat je er de vrouwen ongegeneerd en vrijelijk kunt betasten. Weelderige Rubensvrouwen, beetje wild maar zeer gastvrij. Tenminste als het verhaal klopt, want ik ken deze waarheid alleen uit mijn dromen. Ik zie mij door de straten en stegen van Oezbekistan slenteren, achteloos mijn handen bewegend over welvingen van steeds weer andere vrouwelijke lijven. Als een vis in het water voel ik me erbij, als paljas onder de paljassen. Als Silvio Berlusconi, die bij zijn eerste bezoek aan het door de grote aardbeving getroffen L’Aquila lachend tegen een vrouwelijke hulpverleenster zegt: ‘Posso tastare la signora?’ (‘Mag ik mevrouw betasten?’). Mijn droom is niet correct. Schandelijk bijna. Het is de droom van iemand die te lang onder de Sicilianen verkeert, de droom van een mannetje dat thuis bij moeder de vrouw niets te zeggen heeft en daarom in grootse fantasieën vlucht. De droom van een loser. Schaamte over deze droom is de enige reden waarom ik nooit naar Oezbekistan ben afgereisd. Maar het is wel een lekkere droom. Sorry dames. PIETER BEEK
opzet, doe je dat in Frankrijk, Tsjechië of Noorwegen. Maar Baarn? Het is in een zucht te fietsen, vanuit onze woonplaats Hilversum. Vorig jaar hebben we het voor het eerst gedaan. Een vouwwagen drie weken opgezet op een voormalige camping van Staatsbosbeheer. Geen zwembad, dus ook geen angst voor verdwaalde, verdronken kinderen. Veel bosjes voor kleine ontdekkingen. Simpel. Basaal. Geen file, geen routekaart. Een vergeten tas zo opgehaald. Een mobiele telefoon met nauwelijks bereik. Binnen een half uur weer thuis. Zo kon die andere prachtige plek in plakjes meeverhuizen. De zolder. Stapels boeken wachten er tot ze eindelijk hun inhoud mogen prijsgeven. Tijdschriften, kranten, knipsels, recensies, verhalen. Ze zijn even door mijn hand gegaan, koppen zijn gesneld. Ze prikkelden de nieuwsgierigheid. Vroegen om gelezen te worden. Ooit. Tijdens een rustige avond, een stille vakantie. Stapels papieren tijd. Toekomstige tijd waarvan ik vanzelfsprekend denk dat die mij is gegeven. Deze vakantie hoop ik er weer iets af te scheuren. Oude kranten mee naar Baarn, artikelen, boeken. Dertig trappen scheiden mij van die zolder met dierbaar papier. Dertig minuten fietsen van de mooiste plek op aarde waar die papieren tijd zich levend leest. ANNETTE EMBRECHTS
Don Quichot
Zolder Nog maar een paar jaar geleden verklaarde ik andere ouders voor gek: wie verplaatst nu zijn huishouden tien kilometer verderop, voor drie weken vakantie. Als je toch gaat kamperen, en je tijdelijke bestaan van de grond af
12
De beste remedie tegen hinderlijke Wanderlust is het lezen van De Vernuftige Edelman Don Quichot Van La Mancha. Vierhonderd jaar geleden geschreven, maar even modern, gelaagd en sprankelend als De Kapellekensbaan van Boon. Waarom een bezoek brengen
aan Alpen, Taag of Schwarzwald als je in het spoor van De Ridder met het Droeve Gelaat – wreker van smaad, rechtzetter van onrecht, beschermer van maagden en winnaar van veldslagen – kunt verwijlen in de landouwen van Montiel, de baronieën van Utrique en de hoogvlakte van de Sierra Morena? Zelfs een kampeersafari door de Ethiopische wierookbossen kan niet opboksen tegen deze avonturenroman van een krankzinnige dolende ridder en zijn schildknaap, gelardeerd met verhalen over de Misplaatst Nieuwsgierige, de kluizenaar op de Kale Rots en de Gekwelde Gezelschapsdame, en doorspekt met cultuurkritische aforismen als ‘De fout ligt niet bij de massa die om onzin vraagt, maar bij diegenen die niets anders weten te brengen’ en ‘Er is geen boek zo slecht of het heeft iets goeds’. Pierre Kemp vroeg zich ooit af waarom zovelen naar de andere kant van de wereld reizen als ze hun eigen achtertuin niet eens kennen. Welnu, neem een klapstoel, lees de historiën van Don Quichot en laat het binnenste van je ziel beroeren. FONS GERAETS
Wereld Er is een opmerkelijk verhuisbericht in de bus gevallen. Niet omdat dit gewikkeld is een Tibetaanse katha, een witte zijden sjaal. Niet omdat het bericht is verpakt in een cd-hoesje of omdat de liedjes op de cd uit alle hoeken van de wereld zijn geplukt. Niet omdat het een gedicht bevat over het kijken naar de sterren die je langzaam oplichten. Het verhuisbericht gaat niet vergezeld van een adreswijziging. De verhuizer vertrekt, maar zonder vaste bestemming. Hij behoudt alleen een emailadres. De achterkant van het cd-hoesje toont de kaart van de wereld. Daar woont hij vanaf nu. Je kunt hem bezoeken waar je maar wil. In Bhutan, in China, in Nepal, in India, in Europa. Ooit troffen we elkaar na enige omzwervingen verderop in de wereld. Twee reizigers die elkaar grijnzend omhelsden, een potje pingpong speelden, een biertje dronken en de dag erna weer hun weg kozen. Het pad van
www.zuiderlucht.eu
een reiziger kruis je, je deelt het niet. ‘Home is where the heart is’, vermeldt het verhuisbericht. ‘Dat kan overal ter wereld zijn, dat is bij jou!’ Doet me denken aan een wijsje uit de korte-broekentijd: Blijf zitten waar je zit en verroer je niet, hou je adem in en stik niet! EMILE HOLLMAN
Het noorden In mijn diepste dromen is de medemens weg. Verlaten toendra’s, ruisende motregen in een berkenbos, bladstille meren, de schemering die nooit lijkt op te houden… Als ik mijn ogen dicht doe, kom ik in het noorden terecht – of in het hele verre zuiden natuurlijk. Nee, ik heb het niet graag koud, ik houd niet van muggen. Ik ben ook niet contactgestoord: ik praat regelmatig met andere mensen over mijn wens ze een tijdje niet te zien. Toch droom ik van Ijsland, Groenland, Spitsbergen. Het is mij niet snel te woest en te ledig. Op geen van die plekken ben ik ooit geweest. Verder dan Midden-Zweden en
cultureel maandblad
juni/juli 2009
ervan komen…’ mooist denkbare plek voor mij is die naast een puber, en gewoon iedere dag bereikbaar. PASCALLE MANSVELDERS
Odyssee
Droombestemming in... foto Zuiderlucht
Zuid-Finland heb ik het niet gebracht. Na een dag of wat genieten van de stilte krijg ik zelfs daar al een onbedwingbare behoefte dorpskerkjes af te struinen, cultuur te zoeken in het zwijgzame land. Ik raak diep onder de indruk van een lokale schilder die ik elders niet eens zou hebben opgemerkt. Schaf onverhoeds een bossen-en-meren-etsje aan dat in kwaliteit de derde generatie Haagse School nauwelijks te boven komt, maar eenmaal thuis mijn verlangen naar het noorden op het juiste peil houdt. Dromen is goed. DUNCAN LIEFFERINK
Pubers Weggemoffeld in mijn portemonnee zit een lijstje met zelf opgevoerde wereldwonderen. “Geef eens even ons lijstje”, pufte mijn 15-jarige dochter na een tocht door Petra, verscholen in de roze rotsen van Jordanië, “deze kunnen we strepen”. “En ik heb aanvullingen”, vond mijn 13-jarige zoon, ondertussen de waterfles leegkiepend in zijn Indiana
13
Joneshoed. “Bij de Chinese Muur zal ik gelijk noteren dat die het best te zien is vanaf de maan”, bedacht puber 15 bloedserieus. “Dan vermeld ook maar dat als ik Rome niet gezien heb voor Nieuwjaar, ik harder gil dan alle keukenmeiden bij elkaar”, stelde nummer 13 grijnzend, waarna hij de met water gevulde hoed op zijn hoofd zette. Het is een camouflagelijstje. Ontstaan vanuit het plan dat als ik het mooiste van de wereld onder hun handbereik breng, ze wellicht de neiging onderdrukken in een bus met dronken vrienden richting Costa Brava te stappen. Vooralsnog werkt het. “Misschien is alles wel gezichtsbedrog”, werd er deze week gefilosofeerd tijdens onze dagelijkse avondgang langs de Maas. “Wat als tijd niet bestaat, en alleen maar houvast is? Dan lopen we nu in Thebe langs de graven van de farao’s”. De onzichtbare vallei werd werkelijkheid voordat het vliegtuig ons ernaartoe kan brengen deze zomer. De
Het voornemen was al oud, maar als het erop aankwam stelde ik het telkens weer uit. Ik wist dat het niet eenvoudig zou worden. Ik stond er alleen voor, de angst dat ik ergens onderweg zou moeten afhaken heeft dat gehate uitstellen zeker in de hand gewerkt. Een probleem was ook dat ik niet wist hoe lang mijn expeditie ging duren. Aan de verhalen van mensen die me waren voorgegaan had ik niets. Wel had ik me verzekerd van de nodige gidsen, hoogstnoodzakelijk voor de levensgevaarlijke gebieden waar ik doorheen zou trekken. In de vroege zomer van 1982 stond mijn besluit vast: nu moest het gebeuren. Ik had zeven weken vrij, een lege agenda, alle verplichtingen afgezegd. Zelfdiscipline en ontvankelijkheid, daar kwam het op aan. Ik heb het gered. Het was een van de beslissende reizen in mijn leven. Nog diezelfde zomer, honderd jaar na zijn geboorte en zestig jaar na het verschijnen van Ulysses, werd James Joyce heilig verklaard. Meer mensen dan ooit bezochten het pelgrimsoord Dublin om daar in het spoor van Leopold Bloom processiegewijs door de straten te trekken – een gruwelijke vergissing. Al jaren bereid ik me voor op een even vermetele odyssee. Deze zomer gaat het ervan komen: Het leven een gebruiksaanwijzing. CYRILLE OFFERMANS
Biggles Onlangs sprak ik een Kosovaarse die een documentaire had gemaakt over gevluchte landgenoten die naar huis terugkeerden. Ze hadden er jaren van gedroomd. Zo’n reis naar mijn verleden, met of op zoek naar de hoofdrolspelers van toen, zou ik ook wel willen maken. Een saaie docu, in vergelijking met de hare? Daar mocht ik blij om zijn, zei ze,
www.zuiderlucht.eu
en lachte twee oneindig lijkende rijen tanden bloot. Kosovo is voor niemand een droombestemming. Vluchtelingen gaan niet terug naar een plek, maar naar een tijd. Droombestemmingen zijn aan mij niet besteed. De tijdmachine van professor Barabas wel, die is vele malen interessanter dan een cruise langs de Noordpool of een expeditie naar de K2, ondanks het perspectief dat daar een eigentijdse Biggles uit de hemel neerdaalt als je in de shit zit. Laatst werd ik wakker in een vreemd bed naast een enorme kast boeken. Helaas zonder exemplaar van Bruce Chatwin, meesterlijk reiziger door zijn eigen verzinsels. In een roodgekaft boek bladerde ik naar een handgetekend kaartje uit de 16e eeuw. In het midden ervan stond Alice Springs, reisbestemming van velen, centrum en periferie tegelijk. De kans dat ik er ooit kom, is nihil. Het was trouwens een droom, dat van dat bed, die kast en het wakker worden. WIDO SMEETS
Boeveneiland Veel van mijn vrienden zijn in Australië geweest. Als ze dan terugkwamen, hadden ze het een paar weken lang alleen nog maar over Australië en al die verhalen leidden tot dezelfde conclusie: als het niet zo ver weg zou zijn, gingen ze er wonen. Want Australië is ruig en mooi tegelijk. Een boeveneiland, waar de wegen nooit ophouden, de natuur nooit verveelt en de barbecues nooit doven. Ik wilde er dit jaar dan eindelijk naar toe, net al vorig jaar en het jaar ervoor. Het gaat weer niet gebeuren. De reden is ieder jaar een andere, maar dit jaar heet-ie Bruce Springsteen. Die komt naar Europa deze zomer, en ik ga achter hem aan door het zuiden ervan. Er bestaan geen opzwepender avonden dan die waarop Springsteen speelt voor Zuid-Europeanen. Die juichen niet, die huilen. En overdag ga ik dan, terwijl de stoom nog uit mijn oren slaat, schrijven aan mijn volgende boek. Dat eiland ginder wacht wel. Misschien gaat Bruce er volgend jaar toeren, dan lukt het vast. LEON VERDONSCHOT
cultureel maandblad
juni/juli 2009
def2.pdf
1
19-05-09
15:28
Podium
Zie ook de Agenda en www.zuiderlucht.eu
Maastricht AINSI Zo 7 juni | dans | DANSWERK - Huis voor de Kunsten Limburg | 11.00 Wo 10 juni | creatieve industrie | Ontbijtsessie MCH2018 – Gemeente Maastricht | C
8.00
M
Za 13 juni | dans | Tangosalon m.m.v. Alfredo Marcucci – Tango Maastricht | 21.00
Y
Di 16 en 17, 18, 19 juni | dans | Feest – Kumulus/ Impuls | 17.00
CM
Za 20 juni | creatieve industrie | Pecha Kucha Night Maastricht | 20.20
MY
Wo 1 juli | creatieve industrie | SIA RAAK – www.hszuyd.nl/creativecity | 15.30 Do 13 t/m 16 aug | festival | FESTIVAL ZOMERAVONDEN 2009
CY
AINSI - Lage Kanaaldijk 112 - 113, Maastricht/ volledige agenda op www.ainsi.nl
CMY
K
Centre Céramique – High lights Di 2 juni | Lezing | Herman Koch Zo 7 juni | Een poëziewandeling door Maastricht | Versvoeten Zo 14 juni | Lezing| Meesterdetective Ben Zuidema vertelt….. T/m 07.06.09 | Tentoonstelling | Keurkinderen - Hitlers elitescholen in Nederland Wo 24 juni | Feestelijke opening | ‘De wereld volgens Fiep’ 24.06.09 t/m 18.10.09 | De wereld volgens Fiep! familietentoonstelling over het werk van Fiep Westendorp meer info:www.centreceramique.nl
KUMULUS – centrum voor kunsteducatie Ko van Dun spreekt | Lezing Kasteel Oost-Maarland | 29 mei Feest! | Impulse dansvoorstellingen | 17/18/19 juni AINSI + + + Het toneelHuis + + + ilay den boer / Het Huis van bourgondiË + + + setHeater + + + ‘t arsenaal + + + campo + + + tHeatergroep de bus + + + tHeatergroep Het vervolg + + + berlin + + + Het geluid maastricHt
Open Dag Muziekschool | zondag 21 juni | 11.00 – 14.00u
+ + + villanella + + + ntgent + + + toneelacademie maastricHt + + + laura van dolron + + +
IK WIL WINNEN!| Familievoorstelling JTS Partoet | 13 & 14 juni
English sEction insidE
09 mei 20
www.kumulus.nl, www.bkmaastricht.nl
MAASTRICHT MAASTRI MAASTR ICHT MAASTRICHT MAASTRI MAASTR ICHT LUMIÈRE WO.25 LUMIÈRE > ZO.29 MAART WO.25 AACHEN > ZO.29 MAART AACHEN CINEKARREE CINEKARREE SO.22 > SO.29 MÄRZ SO.22 > SO.29 MÄRZ WWW.MADEINEUROPEFILMFESTIVAL.EU
MUZIEK IN DE TIMMERFABRIEK
Toon wat zich laat tonen vermeerderd met de taal die uit ons ademen ontstaat.
Muzikaal pleidooi voor een Huis voor de Muziek 25 mei t/m 7 juni 2009
En koester je masker, want weet en vergeet dat je bent zoals je heet.
Wiel Kusters
Lumière highlights Vanaf 11 juni | Three Monkeys | Na ‘Uzak’ en ‘Iklimler’ opnieuw een meesterwerk Nuri
WWW.MADEINEUROPEFILMFESTIVAL.EU DIT PROJECT WORDT MET FINANCIËLE STEUN VAN DE EUROPESE UNIE GESUBSIDIEERD (EFRO)
ONTWERP: ONTWERPBUREAU B2B
Toneel
DIT PROJECT WORDT MET FINANCIËLE STEUN VAN DE EUROPESE UNIE GESUBSIDIEERD (EFRO)
ONTWERP: ONTWERPBUREAU B2B
10 -17
www.tHeateraanHetvrijtHof.nl MTF_krant_09_DEF2.indd 1
ontwerp Zuiderlicht
ontwerp Marco Jeurissen
ontwerp B2B / Obidesign
DOMANI
JOHN BALDESSARI BACA LAUREAAT 2008
Bilge Ceylan. Vanaf juli | nieuwe films van Winterbottom, Frears, Tavernier en meer.
03-04-2009 16:42:49
Biennial award for Contemporary art
PODIUM vOOr MUzIek en beelDenDe kUnst venlO
Bijlage bij cultureel maandblad Z u i d e r l u c h t | oktober 2008
vanaf juli | Regisseur in Focus: Werner Herzog | Drie documentaires en zijn nieuwste. vanaf juli | Retrospectief: Hayao Miyazaki. Japan’s belangrijkste animatiefilmer geëerd met 5 films. vanaf juli | Gay and Lesbian Summer Tour. Meer informatie op www.lumiere.nl
ARCHITECTUUR THEATER WWW.COUPMAASTRICHT.NL
bijlage bij cultureel maandblad Z u i d e r l u c h t | mei 2009
MUZIEK BEELDENDE KUNST
3
Bonnefanten zoekt de mainstream op
5
meester Baldessari stelt vooral vragen
8
nooit meer saaie kunst de stille vennoot van Koen van den Broek portretten masterclass Chanting Baldessari
11 13
Doornroosje in Venlo 4
als in een familiebeDrijf 15 neDinsco – Groeten uit Venlo! 17
1
op Zoek naar De onDerstroom 19
www.zuiderlucht.eu
foto Norbert van Leijen
cultureel maandblad
mei 2009
1
www.zuiderlucht.eu
The Duress Series: Person Kicking Bowed Person, 2003. Private collection, Switzerland. Courtesy Marian Goodman Gallery, New York
BACA 2008
ontwerp Obidesign
oktober 2008
Poppodium Perron55 Venlo
1
ontwerp Edwin Smet
Venlo
rob scholte, laat me met rust 8
ontwerp Obidesign
dinsdag 2 juni | american music | The Blasters (USA) | 21:30 | 12 Euro
Voor cultuurkranten en bijlagen bij Zuiderlucht: culturele uitgeverij Bodosz
vrijdag 12 juni | gothic rock | Epica + Morning | 21:30 | 15 Euro vrijdag 19 juni | rock | Drive like Maria + Fisk | 21:30 | 6 Euro zaterdag 20 juni | electro pop funk | Electrofunk Extravaganza : Sold Out (B) | 22:30 - 04:00 | 6 Euro zondag 4 juli | minimal techno | Freefunk Afterparty : DJ3000 + Paul Hazendonk | 23:30 - 04:00 | 10 Euro
043 351 00 29
www.perron55.nl
14
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
perron poëzie
TIME OUT OF MIND 6 Wido Smeets en Leon Verdonschot wisselen muzikale helden uit van vroeger en nu. Zoals David Thomas die ooit met zijn maten van Pere Ubu een huis-aan-huis collecte hield om bij David Letterman op te kunnen treden.
David Thomas
D
e laatste keer dat ik David Thomas zag optreden, moet halverwege de jaren negentig zijn geweest. Een twintigtal fans was ervoor naar de (oude) Effenaar in Eindhoven gekomen. De helft van hen was zwaar aan de dope en buiten westen toen het optreden begon. In mijn geheugen werd Thomas gesecondeerd door Tony Maimone op bas en Daved Hild op percussie en accordeon. Daarmee stond de helft van de Wooden Birds op het podium, de band die in 1985 in drie dagen (voor meer studiotijd was geen geld) Monster Walks the Winter Lake maakte. De plaat is niet meer verkrijgbaar. Voor het oeuvre van Thomas moet je in achterafzaakjes in de States zijn. Ooit organiseerde hij een huis-aan-huis collecte om bij David Letterman op te kunnen treden. Van de tien popliefhebbers hebben er acht nooit van David Thomas gehoord. De andere twee herinneren zich Pere Ubu, de band waarmee hij eind jaren zeventig garagerock speelde toen het genre nog moest worden uitgevonden. Toen hij een tijdje akoestisch ging, kreeg hij van de kritiek het etiket ‘grote stadsfolk’ opgespeld. Volgens Thomas is Pere Ubu geen band, maar een project. Soms maakt hij met Ubu een plaat, soms met gelegenheidsformaties als The Wooden Birds en The Pale Boys, soms treedt hij op met de Suicide Commandos, zoals begin dit jaar in een kelder in Minneapolis. Zijn songs neemt hij op na twee of drie keer repeteren. Een te laat geboren dadaïst. “I am like a red tin bus, made in Taiwan”. Als liefhebber van de Beach Boys heeft Thomas zich wel eens afgevraagd waarom hem nooit een hit ten deel is gevallen, terwijl zijn songs toch alle ingrediënten daarvoor in huis hebben. Ironie? Hij is geen mooizinger en behagen is niet zijn zaak. Platen van Thomas komen van pas als je late feestgangers de nieren wil proeven. Als ze de test doorstaan, trek ik nog een flesje open en beloon ze met Monster Walks the Winter Lake, met Garo Yellin op cello. “The monster stands at the edge of the winter lake. He looks out, pointing with trembly finger: ‘The Great White Bear, the Great White Bear. MOBY BEAR!’”.
I
k beken schuld; ik kende hem ook niet. Pere Ubu wel. Ik ben dus een van die twee, maar ken geen van die twintig. Twintig mensen in de Effenaar. Ai. Hopelijk maakten ze lawaai voor tweehonderd, maar dat ligt natuurlijk aan de aard van die dope. Terwijl ik dit tik (donderdagavond 7 mei, 21:38 uur), zou ik bij het concert van Therapy? in de AB Box in Brussel moeten zijn. Op het laatste moment kon ik echter niet. Maar zie hier: het concert wordt live uitgezonden op de site van de zaal. Er zijn achthonderd mensen daar in Brussel, maar virtueel staat Therapy? voor vele duizenden. Het gekke is dat het ook echt werkt; ik heb in zekere zin het gevoel dat ik er bij. Was David Thomas wel goed voor die twintig mensen? Deed hij zijn best? Of zag je de deceptie? Ik haat dat, wanneer bands zichtbaar balen van een tegenvallende opkomst. Jaren geleden speelde David Lee Roth (de exzanger van Van Halen, je weet wel, die lenige) in 013 in Tilburg. Er waren een man of achthonderd. Van mensen die er werken hoorde ik later dat er enorm op hem in moest worden gepraat voor hij het podium op ging. Hij wilde niet meer. Achthonderd man, daar haalde Diamond Dave zijn neus voor op. Het blijft curieus: je baalt van de mensen die er niet zijn, en laat dat merken aan de mensen die wel zijn gekomen. Ik hoop dat David Thomas speelde alsof er tweehonderd waren. Therapy? heb ik, in de nadagen van hun grote successen, voor half gevulde zalen zien zwoegen alsof hun leven er van af hing. Zo hoort dat. Wérken godverdomme, anders ben je mijn aandacht niet waard. Terwijl ik dit schrijf (21:59 uur) zet Therapy? Potato Junkie in. Ook al zo’n tekst om uit te schrijven: “I’m bitter, I’m twisted / James Joyce is fucking my sister / How can I remember 1690?/ I was born in 1965.”
Nutteloze spijkers in koude grond. Nutteloze sterren. Nutteloze maan. Vannacht heb ik weer het licht laten branden. Langs vogelwegen komt jouw naam. Wit staan de rozen bij het hek. ‘Snij ze niet af’, zei jij, ‘Ze zijn zo mooi.’ Ik sneed ze af, En legde ze Bij jou. Decemberwijn is kalm en hees. Roerloos de nacht. De uitgebloeide rozen, ik En alles niets. KREEK DAEY OUWENS
Kreek Daey Ouwens (Geleen,1942) schrijft sinds 1986 prozagedichten, toneel en verhalen. In 1991 debuteerde zij met Stokkevingers. In 1995 verscheen bij Querido Tegen de kippen en de haan. In datzelfde jaar bracht uitgeverij Herik in Landgraaf de bundel De haan mept buiten op de stenen uit. In 2003 verscheen Kinderbed. Haar laatste bundel De Achterkant is net uit.
Perron Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door:
Defauwes
LEON VERDONSCHOT Fragmenten van een recent optreden van David Thomas, samen met The Suicide Commanders, is te zien op http://www.youtube.com/watch?v=KHqgy6_CM5M
WIDO SMEETS
15
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
Culturele Hoofdstad
Eerst moeten de g
‘Lille est dévenu sexy’. foto Zuiderlucht
We zijn er niet om de huishoudboekjes van de culturele instellingen op orde te brengen, zegt Guido Wevers, artistiek leider van Maastricht Culturele Hoofdstad 2018. Zuiderlucht reisde met hem mee naar Lille, in 2004 een hit als Culturele Hoofdstad. “We moeten niet in herhaling vallen. Vergeet Lille. Je kunt het niet helemaal uittekenen, het moet uiteindelijk ook een mysterie zijn. Het gaat wel over kunsten.” door Emile Hollman
B
ienvenue chez les Ch’tis heet de film uit 2008 die in Frankrijk ruim twintig miljoen bezoekers naar de bioscoop lokte. De Ch’tis (spreek uit: sjti) zijn grofweg de sprekers van het Picardisch in het noorden van Frankrijk, de regio die vaak geassocieerd wordt met werkloosheid, steenkoolmijnen, alcoholisme, incest, overgewicht en pedofielen. In de film worden vooroordelen over de Ch’tis op hilarische wijze uitvergroot. “Die film”, zegt Guido Wevers, “had nooit gemaakt kunnen worden als Lille in 2004 niet Culturele Hoofdstad was geweest.” Hij kent de stad uit de tijd dat hij werkte bij theatergezelschap Tryater in Friesland, eind jaren tachtig. Nu en dan moest hij in Lille op bezoek bij een maskerontwerper. “Het was een donkere, depressieve, gesloten stad met een hoge werkloosheid, vrijwel bankroet. Het is ondenkbaar dat Bienvenue chez les Ch’tis in die tijd gemaakt had kunnen worden. De Ch’tis zouden zich beledigd
16
hebben gevoeld, aangevallen. In de tussentijd heeft er een mentale omslag plaatsgevonden. Ze zijn trots, ze kunnen lachen om de film. Die trots is vooral door het fenomeen Culturele Hoofdstad hervonden.” Lille heeft een metamorfose ondergaan. “Sinds 2004 is Lille sexy”, laat Didier Fusillier, samen met burgemeester en presidentskandidaat Martine Aubry de voortrekker van Culturele Hoofdstad, optekenen in de krant Nord Eclair. “Er heeft zich iets buitengewoons meester gemaakt van de stad.” Vandaar misschien dat er na vijf jaar nog steeds een enorm bord langs de kant van de weg staat als je Lille binnenrijdt: Lille Culturele Hoofdstad 2004. Didier Fussilier is alweer toe aan zijn tweede reprise van het culturele-hoofdstad festijn. In 2004 werd officieel vastgelegd dat de stad onder de titel ‘Lille 3000’ elke paar jaar zo’n ‘echo’ zou organiseren. Dit jaar duurt het evenement, met als titel ‘Europe XXL’, tot 12 juli. Het budget bedraagt negen miljoen euro, waarvan 6,7 miljoen bestemd is voor de artistieke inhoud. Opmerkelijker nog is dat vijftig procent van dat bedrag wordt gefinancierd door bedrijfsleven
www.zuiderlucht.eu
en particulieren. De woorden van Fussilier spreken voor zich: “Zelfs de hoofdcommissaris van politie denkt met ons mee. In 2004 kwam hij alleen maar vragen waar de EHBO-posten kwamen. Lille is een energiebal, Lille est chaud.” Guido Wevers hoefde niet lang na te denken toen hij benaderd werd om de eerste artistiek leider Maasticht Culturele Hoofdstad 2018 te worden. “Ik heb altijd gebouwd. Ik schep graag voorwaarden, ik vind dit leuk.” Wevers stond aan de wieg van theaterwerkplaats het Kruis van Bourgondië, maakte van Tryater in Friesland een professioneel gezelschap en was tot 2006 directeur van theatergezelschap ’t Arsenaal in Mechelen. Daarna werd hij directeur van het Theater aan het Vrijthof in Maastricht. Sinds zijn aantreden als artistiek leider Culturele Hoofdstad sprak hij met collega’s als Eric Antonis van Antwerpen 1993 en genoemde Didier Fussilier van Lille 2004, ging naar culturele hoofdstad Stavanger en maakte een tournee door de Euregio om de geesten rijp te maken: Luik, Aken, Heerlen, Hasselt, Genk en Sittard moeten straks satellieten zijn van de culturele hoofdstad. Eric Antonis spreekt van Antwerpen vóór 1993 en Antwerpen na 1993. “Vóór 1993 was er in de zomer niks te beleven, nu krijg je in de zomer bijna geen ticket meer. Zonder culturele hoofdstad was mode in Antwerpen nooit iets geworden.” De budgetten om een jaar lang Culturele Hoofdstad van Europa te zijn, hebben een enorme vlucht genomen sinds Melina Mercouri het concept begin jaren tachtig bedacht. Athene begon bescheiden in 1985 met twaalf miljoen euro. Thessaloniki spande de kroon in 1997 met ruim 600 miljoen euro, maar dat is inclusief de nieuwe pieren die Aldo Eyck en Rem Koolhaas mochten aanleggen. Kopenhagen deed het met de helft. Kandidaat Maastricht wil net als Lille en Stockholm destijds tussen de tachtig en honderd miljoen besteden. Steden als Mons (vijftig miljoen, 2012) Linz (68 miljoen, 2009) en Vilnius (55 miljoen, ook 2009) doen het iets bescheidener. Volgens Eric Antonis waren de revenuen in Antwerpen uiteindelijk drie keer zo hoog als de investeringskosten. Wevers: “Terwijl de winst eigenlijk niet in geld is uit te drukken. De kwestie is alleen dat je op voorhand moet investeren. Als we dat nu nalaten dan hebben we over twintig jaar een enorm probleem.” Hij bedoelt te zeggen dat ZuidLimburg wel eens af zou kunnen zakken naar waar Lille vandaan komt. Sinds zijn aantreden heeft Wevers naar eigen zeggen “een tsunami van wensen en ideeën” over zich heen gekregen. Bureaus die alvast hun diensten aanbieden, sollicitanten die zich melden, architecten met kant en klare plannen hoe je de steden van de Euregio virtueel kunt verbinden, kunstenaars en filmmakers die met ideeën komen. Wevers: “Elke
cultureel maandblad
juni/juli 2009
eesten rijp worden gemaakt ‘Zonder culturele hoofdstad was mode in Antwerpen nooit iets geworden’ week komt er wel wat nieuws binnen.” En dan hebben we het niet alleen over high culture. Ook folkloristische evenementen in Maastricht zoals het Reuzengilde en de Heiligdomsvaart hebben zich gemeld. “De vraag die voorlag was of wij de Heiligdomsvaart niet zouden kunnen sponsoren. Ik denk dat de Heiligdomsvaart een icoon is van onze cultuur, maar wij zijn geen sponsor. Wij zijn juist de vragende partij. In dit geval zou de vraag kunnen zijn: wat betekent dit icoon in een tijd dat het geloof in het gedrang is gekomen maar waarin wel volop ruimte is voor religiositeit? Ik nodig ze uit dáár een invulling aan te geven. Hun thema is licht. Waarom niet een architect vragen die op een aparte manier met licht bezig is? Waarom vragen ze bij wijze van spreken Jo Coenen niet de Heiligdomsvaart vorm te geven? Zoek contact met vergelijkbare iconen als de Virga Jessefeesten in Hasselt of de Kroningsfeesten in Tongeren. Hoe kunnen ze samen het verhaal van dit gebied uittekenen? De Culturele Hoofdstad gaat juist
over het op gang brengen van motoren. We moeten onze identiteit uittekenen.”
O
m die reden viel Luxemburg hem in 2007 als culturele hoofdstad vies tegen. “Daar heeft men de fout gemaakt om alles van buiten te halen. Veel ingrediënten werden geïmporteerd zonder goed naar de stad te kijken. Het is onbestaanbaar dat je niet eerst je eigen identiteit in verhouding tot de wereld uittekent alvorens je de toekomst formuleert.” Lille maakt een montere indruk. Overal hangen plakkaten tegen de gevels die verwijzen naar ‘Lille3000’. Studenten nemen je bij de hand en wijzen waar je moet zijn. Wevers duikt meteen de metro in om uit te komen op de plaatselijke Ramblas waar twaalf enorme glanzende zwarte beelden staan van duivelachtige engelen die nog in de luierfase zijn. In 2004 werd dezelfde truc toegepast. De aftrap werd gevierd met een openingsspektakel waar, ook tot verbazing van de organisatie, 700.000 bezoekers op
afkwamen. Het doorzichtige dak van het station werd een jaar lang in roze licht gezet zodat elke reiziger, elke bezoeker van de stad duidelijk werd gemaakt dat er iets bijzonders aan de hand was. Op de Grand Place verscheen het onderste-boven-bomenbos, een gigantisch omgekeerd bos, boven het winkelend publiek. De organisatie van Culturele Hoofdstad had onmiddellijk beslag gelegd op de kroonjuwelen van de stad. Maar dat niet alleen. Wevers: “Net als nu met ‘Lille3000’ deden tientallen satellietsteden mee. Het evenement was zo opgezet dat je het idee kreeg dat je echt iets miste als je alleen in de stad zou blijven.” Lille is een stad die grenzen raakt: de TGV brengt Britten binnen, de Belgen wonen nabij. Wie grenzen zegt, zegt Europa en dus worden in verschillende tentoonstellingen onder de noemer ‘Europe XXL’ de grenzen van Europa opgezocht. In het in 2004 voor tentoonstellingen geschikt gemaakte fabriekspand Tri Postal bijvoorbeeld waar zeventig internationale kunstenaars de grenzen van Europa onderzoeken.
Guido Wevers in Lille: “Het gaat straks niet om ‘kijk daar eens’.” foto Zuiderlucht
17
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
een Euregiodrama
25 T/M 27 JUNI HEERLEN
PURA FIBRA 17 juni t/m 4 september 2009 – installatie van Monique Bastiaans, voorgesteld door Odapark Venray
IN EN OM THEATER HEERLEN
reserveren: 045 5716607 of www.parkstadlimburgtheaters.nl
Gouvernement aan de Maas Limburglaan 10, 6229 GA Maastricht Openingstijden maandag t/m vrijdag, 9.00 - 17.30 uur
EEN PRIKKELEND THEATERFESTIVAL VOL AVONTUURLIJKE VOORSTELLINGEN
HZT_HARTSTOCHT_ADV_HEERLEN_161x113.indd 1
18
14-05-2009 12:07:40
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
siciliaanse notities
‘We moeten nu beginnen, anders halen we het niet.’
Alle wijken van Lille hebben een Europees land ‘geadopteerd’, zodat een rondgang door de stad tevens een reis door Europa wordt. “Wat ik in Lille proef, is respect, openheid en tolerantie”, zegt Wevers. Op dat vlak valt nog een hoop te winnen in Maastricht. “Daarom is er ook nog een grote slag te maken. Zowel in het zelfbeeld van de bevolking als bij de culturele instellingen. De culturele instellingen zijn uit pure overlevingsnoodzaak veel te veel gericht op zichzelf. We moeten ons meer gaan verhouden tot de wereld en onze eigen identiteit. We moeten de tijd waarin we leven meer uittekenen in onze programmering. Voorstellingen programmeren die wat teweeg brengen, die ons laten reflecteren op de tijd van nu.” Om die reden programmeerde Wevers in mei Febar een première van zijn oude club ’t Arsenaal over de huiveringwekkende reis van een Senegalese bootvluchteling. Het stuk gaf bloed aan eindeloze reeksen van anonieme krantenberichten over Afrikaanse vluchtelingen.
D
at het om inhoud en mentaliteit gaat, is kennelijk nog lang niet tot iedereen doorgedrongen. In Dagblad De Limburger riep Theo Bovens als – toen nog – voorzitter van het Limburgs Symfonie Orkest dat de gigantische tekorten in aanloop naar 2018 wel weggewerkt zouden kunnen worden door sponsoren en de organisatie van Maastricht Culturele Hoofdstad. Wevers: “Een merkwaardige opmerking. Wij bestaan niet om de huishoudboekjes van instellingen op orde te krijgen. Hier wordt de Culturele Hoofdstad misbruikt in plaats van dat er scherpe uitgangspunten worden geformuleerd.” Daarom is er volgens Wevers geen tijd te verliezen. Als afgesproken zal hij voor de zomer een artistiek plan neerleggen waarin bijvoorbeeld zal staan dat de wind eronder moet. Het plan dient als basis voor het bidbook dat in 2012 klaar moet zijn, maar voor Wevers is dat te ver weg. Het duurt hem allemaal te lang. “Ik vind dat er nú een bureau moet komen en nú geïnvesteerd moet worden. In dat boek moeten voorstellen staan hoe we de instellingen zo ver krijgen om te emanciperen, hoe we het voor elkaar gaan krijgen dat kunstenaars zich meer internationaal gaan opstellen, hoe we de Culturele Hoofdstad in de hoofden van de bevolking kunnen krijgen, bij de instellingen en in de Euregio. We gaan gemeenschapsgeld investeren, dus hebben we een kwaliteitsverplichting. Als we internationale kunstenaars op niveau willen uitnodigen, is tien jaar erg kort. Mijn conclusie: we moeten nu beginnen anders halen we het niet.” In zijn plan zal het vooral gaan over voorwaarden, rasters, inbedding. “Wij hoeven niks te verzinnen, dat moeten de instellingen of wie dan ook zelf doen. We moeten ons realiseren dat de Culturele Hoofdstad wordt ingevuld door mensen die er nu
19
Servé
H
Door ‘Lille 2004’ zijn de inwoners weer trots op zichzelf.
nog helemaal niet zijn. De generatie die in 2018 de toekomst zal formuleren, gaat nu pas naar school. Ik ben dan feitelijk met pensioen. Wij kunnen alleen de voorwaarden scheppen en de bedding leveren. Die bedding is belangrijk, het gaat straks niet om ‘kijk daar eens’. ” Terwijl we een glas wijn drinken op de Grand Place, waar de gevel van de plaatselijke krant La Voix du Nord met een neonkunstwerk is verluchtigd, zegt Wevers het vermakelijk te vinden dat velen in Maastricht zich al rijk rekenen richting Culturele Hoofdstad. “Natuurlijk moet er een middenzaal komen en een concertzaal. Natuurlijk moet er goed gekeken worden naar de verbindingen tussen de steden van de Euregio. Maar eerst moeten de geesten rijp worden gemaakt. Er moet een team komen van kwalitatief goede mensen uit alle disciplines dat tegenstellingen kan creëren en weerstanden opzoekt. Het is cruciaal om mensen binnen te halen die beter zijn dan jezelf. Als je dat niet kunt, heb je een probleem. Een team dat de kwaliteit heeft visie te toetsen en hiaten te formuleren. Dat het gezag heeft om internationale kunstenaars en musici te verleiden naar hier te komen. Dat uitgangspunten scherp kan formuleren en de guts heeft om nee te zeggen.” Denkt Wevers dat Maastricht kans maakt om de titel voor 2018 daadwerkelijk te halen? De Nederlandse concurrentie is immers groot. “Ik denk dat we een grote kans maken. We zijn als grensregio heel specifiek en er zijn veel echo’s van Europa op te vangen in dit gebied. Bovendien is de slag maken belangrijker dan de titel binnen halen. Tegelijkertijd denk ik altijd: we moeten alle goede voorbeelden vergeten, niet in herhaling vallen. Vergeet Lille. Je kunt het niet helemaal uittekenen, het moet uiteindelijk ook een mysterie zijn. Het gaat wel over kunsten.”
www.zuiderlucht.eu
opelijk wordt het dit jaar wel een echt zomeravontuur: vissen op zwaardvis of tonijn. We hebben het in 2007 voor de eerste keer geprobeerd. Grote organisator was Servé, rond de vijftig, maar nog altijd iets van een kwajongen. Vakantie betekent voor hem niet alleen een beetje tot rust komen, maar ook actie, de hele dag in de weer, dingen organiseren. En zo kwam Servé in 2007 op het idee om een vissersboot te regelen, waarmee we met een paar mensen de zee op zouden varen om eigenhandig een tonijn of toch minimaal een zwaardvis aan de haak te slaan. Tussen idee en uitvoering lag nog een gapend gat, maar dat wisten we nog niet toen we op een ochtend om zes uur met prachtig, windstil weer naar het kleine haventje van Calabernardo reden. We waren met een man of tien, Nederlanders en Italianen. Geen van ons had ervaring met vissen, laat staan met vissen op zee en dan ook nog eens op tonijn of zwaardvis. We waren dan ook allemaal ontzettend opgewonden, maar ook een beetje angstig gespannen over hoe dat avontuur zou aflopen. Bij het haventje lagen twee bootjes op ons te wachten. Op elke boot een Siciliaanse bestuurder. Geen idee of het vissers waren. Maar ik begreep toen wel al dat we die dag geen tonijn en ook geen zwaardvis zouden vangen, want op de bootjes zag ik nergens een net, zelfs geen hengels. We kregen versleten zwemvesten aan en zo zijn we de zee op gevaren, ver van de kust. Daar kregen we van de bestuurders elk een touwtje met haakjes, waar we zelf wat meegebrachte halve garnaaltjes omheen moesten wurmen. Het was geen gezicht: tien Nederlanders en Italianen die met een touwtje om de vinger aan het vissen waren. Prachtig was het wel, die paar uren daar op dat stille donkere water. Bij terugkeer hadden we samen ongeveer een halve emmer vol onbestemde vreemde visjes gevangen. En die wilde Servé wel als middagmaal laten klaarmaken. De restauranthouder in het haventje keek een beetje meewarig in de emmer en zei dat hij daar nog geen pan soep van kon maken. Na veel heen en weer getelefoneer bleek een nogal obscuur restaurant in het binnenland bereid om de vis te bereiden. Mijn vrouw, die niet de zee was opgegaan maar de maaltijd niet wilde missen, bracht een blikje tonijn mee om wat extra zout in de wonde te wrijven. Het middagmaal bestond die dag uit gefrituurde graatjes. Maar wel zelf gevangen! Met eeuwige dank aan Servé voor de mooie droom van 2007. Ik had hem voor geen goud willen missen. Hij heeft altijd gezegd dat hij die droom nog eens uit wil laten komen. Lukt dat dit jaar, dan wordt dat een heroïsch zomeravontuur. En lukt het niet, dan verzint hij wel iets anders, waarvan ik jaren later nog kan verhalen. PIETER BEEK
cultureel maandblad
juni/juli 2009
31 MEI T/M 30 AUG
Grotestraat Centrum 31 6301 CW Valkenburg aan de Geul tel. 043 601 63 94 Geopend: di t/m vr 10-17u, za en zo 13-17u.
[email protected] www.museumlandvanvalkenburg.nl ‘de vrouw als muze van deze tijd’/ tevens: charles eyck ‘teekenaar-Illustrator’
Gir l wi t h a Pear l Ear r ing - Peter Webber
DANIELLE BROUNS/ ANGELO TIMMERMANS
Cidade de D eus - F er nando Meirelles en Ká t ia Lund
Swimmingpool - François Ozon
FILMHUIS ZOEKT BEVLOGEN, ENTHOUSIASTE, INSPIRERENDE
DIRECTEUR kijk voor meer info op
www.filmhuisdespiegel.nl
Being John Malkovich - Spike Jonze
LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.
Arie Berkulin Pieter Defesche Theo Kuijpers Lei Molin Ger Lataster Toon Teeken
moderne kunst
GALERIE POST + GARCÍA
Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na een telefonische afspraak bent u van harte welkom. Leon Mommers Savelsbosch 40, 6228 SB Maastricht 043 361 01 38 Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl
DO. VRIJ. EN ZA. VAN 12 TOT 18 U. ZO. VAN 13 TOT 17 U EN VOLGENS AFSPRAAK
AVENUE CÉRAMIQUE 17 MAASTRICHT T.043 3561900 WWW.POSTGARCIA.COM
Op vakantie in Frankrijk... Kamermuziekconcert met Ensemble Ad Libitum
Zo 07.06.09 - Centre Céramique Maastricht / 11.30 uur Zo 21.06.09 - SCHUNCK-Glaspaleis Heerlen / 11.30 uur Sjo Gelissen (hobo en piano), Ellen Hardy (fluit), Roger Niese (klarinet) en Jolanda Wolters (fagot) spelen Poulenc, Tomasi, en Françaix.
www.centreceramique.nl / www.schunckglaspaleis.nl
Breulingstraat 18a Maastricht t 043 3435339
WILLEM HOFHUIZEN schilder tekenaar beeldhouwer glazenier
[email protected]
22 mei t/m 12 juli 2009 Museum aan het Vrijthof, Maastricht OPEN
woensdag t/m zondag 13 – 17 uur ENTREE
€ 5,50 (tot 16 jaar gratis) NADERE INFO
www.museumaanhetvrijthof.nl
20
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
Geen goodie bags onder de stoel
FashionClash
Els Petit, Branko Popovic en Nawie Kuiper. foto Valentina Vos
Mode is moralistisch. Hoe ‘het hoort’, lijkt nog altijd de norm. Tijdens FashionClash, een primeur in de pril ontluikende modestad Maastricht, wordt daarmee gebroken. “Maar wil deze stad überhaupt dat ik hier ben?” door Annemarie Staaks
H
et gaat goed met de emancipatie van de mode. Gerenommeerde musea ondernemen nobele pogingen om deze wispelturige kunstvorm voor het voetlicht te brengen, popmuzikanten veranderen in stijliconen en terwijl tv-kijkend Nederland overspoeld wordt met goedbedoelde kledingtips heeft elke zichzelf respecterende stad tegenwoordig een fashion event. In 2001 gaf Walter van Beirendonck, enfant terrible van de Belgische mode, in Antwerpen al een imposante voorzet. Landed-Geland was één van de eerste grote mode-evenementen van de Lage Landen en verbond de Vlaamse stad voor eens en altijd aan mode. Nederland volgde enkele jaren later met de Amsterdam International Fashion Week, de Arnhemse Modebiennale en het Rotterdamse multi-culturele Bridges to Fashion. Mode is actueel en ook in Maastricht begint het te broeien, vooral van onderaf. Gelukkig maar. Een stad
21
met een kunstacademie én een modeopleiding die zich de laatste jaren positief ontwikkelde, mag zich best eens laten horen. Het gerucht ging als een lopend vuurtje langs de Nederlandse modepers: ‘Maastricht krijgt ook een fashion week…’ Nawie Kuiper, Branko Popovic en Els Petit hebben er flink aan moeten trekken, maar eind van de maand vindt FashionClash Maastricht toch echt plaats. De voormalige Timmerfabriek van Sphinx aan Het Bassin vormt het decor voor “mode in de breedste zin van het woord”, uitgedragen in shows, collectiepresentaties, een expositie, een weblog en mogelijk in etalages in de binnenstad. ‘Mode in brede zin’: het lijkt op het eerste gezicht een nogal stuurloze artistieke visie. Geen keuze is in dit geval echter ook een keuze, vindt Nawie Kuiper: “Hiermee geven we letterlijk inhoud aan het woord clash: door totaal verschillende soorten ontwerpers bij elkaar te brengen. We wilden in geen geval beperkingen opleggen, want FashionClash gaat niet over smaak of over hoe het hoort, maar over eigenheid.
Het is jammer dat je vaak precies kunt zien van welke academie een ontwerper komt. Ik vind het veel interessanter als iemand een heel persoonlijk handschrift heeft.” Het woord clash blijkt goed gekozen. Behalve modeontwerpers doen er productdesigners, grafisch ontwerpers, filmmakers en beeldend kunstenaars mee. Er is bewust gezocht naar jonge makers die op een andere manier met mode bezig zijn. De mix van disciplines en het opzoeken van grenzen valt samen met de vraag die Kuiper, Popovic en Petit willen stellen, misschien wel in de eerste plaats aan zichzelf: wat is mode eigenlijk? Kuiper: “Dat weet ik zelf nog niet eens, maar ik wil ook absoluut niet aan het publiek laten zien: dit is mode. FashionClash is een experiment en de uitkomst is voor mij net zo spannend als voor de bezoekers.” Popovic: “Mode is een beweeglijke en onderzoekende discipline die veel overlap vertoont met andere kunstvormen en juist dat maakt het interessant.” Eén van de kristallisatiepunten van zo’n crossover is het werk van De meisjes. De collectie Brave ones
www.zuiderlucht.eu
Walking Wasteland van Severine Jessen en Meyke Link beleeft een primeur tijdens een van de shows eind juni. Eefje Schenk werkt momenteel aan de tassen- en sieradencollectie Home sweet home voor de FahionClash en betreedt daarmee eveneens nieuw terrein. De drie studeerden vorig jaar af aan de Academie Beeldende Kunsten Maastricht, Jessen met een kledingcollectie, Link met interieurstoffen en Schenk met productontwerpen. Enkele andere namen die hebben toegezegd zijn Miriam Hartwig, Nathalie Vanheule, Romy Smits, Linda Maissan en Cédric Pradel: ontwerpers die de confrontatie met andere disciplines niet schuwen. Maar de clash gaat verder. De dame die normaal enkel haar inkopen doet op de Stokstraat mag aan de catwalk plaatsnemen naast de puber die zijn garderobe bij H&M aanschaft. De organisatie mikt op een breed publiek, en van de gebruikelijke glamour bij modeshows is dan ook geen sprake. “Bij ons zul je geen goodie bags onder je stoel aantreffen. Het gaat om de ervaring van mode als kunstvorm. We willen dat bezoekers zich afvragen: wat vind ik hier nou eigenlijk van? En juist aan die ene huisvrouw die zich mode laat voorschrijven, willen we laten zien dat het echt niet altijd rokje, blousje, jasje hoeft te zijn.” Mode voor en door iedereen, zo lijkt het. De verklaring ligt voor de hand volgens Popovic: “Mode communiceert goed en kan daardoor gemakkelijk een brug slaan tussen verschillende groepen mensen.” Een goede reden voor de stad Maastricht om, in navolging van bijvoorbeeld Arnhem waar deze maand ook de modebiënnale plaatsvindt, zo’n fashion event te ondersteunen. Dan de hamvraag: is de stad er klaar voor? Nawie Kuiper: “Wij stellen die vraag ook. Het evenement is ontstaan uit frustratie: wil deze stad überhaupt dat ik hier ben? Of maken alleen dure winkels Maastricht tot modestad? We zullen het zien. Als het niet werkt, moet ik misschien wel weg hier.” FashionClash Maastricht, van 26/6 tot en met 5/7. www.fashionclash.nl Arnhem Mode Biënnale, van 6/6 tot en met 6/7. www.modebiennalearnhem.nl
cultureel maandblad
juni/juli 2009
De Champions League
Plekken der Herinnering 1
Moord op de Roermondse Martelaren 23 juli 1572 (anoniem, 18e eeuw)
Het kartuizerklooster in Roermond stond rond 1500 bekend om zijn omvangrijke bibliotheek. Later kwam er een seminarie, daarna een rechtbank. Het bekendst werd het klooster door de martelaren van Roermond uit 1572. “Na zijn afgesneden edele delen met de grootste schaamteloosheid in de mond te hebben gestopt, riepen zij de vrouwen uit de buurt bijeen en zeiden: ‘Kennen jullie deze monnik’?” door Wido Smeets
“I
k leef letterlijk tussen de handschriften”, zegt Rob Dückers. Het klopt. Op een boogscheut van het kartuizerklooster in Roermond bewoont Dückers een appartement dat een moderne variant zou kunnen zijn van een kartuizercel. De muren zijn behangen met bladen uit oude handschriften, zoals een antifonale (een gezangboek voor monniken), een zakbijbel uit 1250, twee middeleeuwse getijdenboeken. Naast de portable tv hangt een wandplaat van J.H. Isings, de tekenaar die begin vorige eeuw de hoogtepunten der vaderlandse geschiedenis van geromantiseerde illustraties voorzag. Aan de wandplaat in huize Dückers kleeft een anekdote. Isings meende
22
een groep middeleeuwse kartuizers getekend te hebben die bezig waren met het naschrijven van oude boeken. Dückers: “Als protestant had hij er kennelijk geen weet van dat kartuizers in hun cel werkten, alleen dus, in zwijgende afzondering.” Na kritiek uit katholieke hoek paste hij de tekening aan: het werd een impressie van een Dominicanenklooster in Utrecht. Rob Dückers werd in 1972 in hartje Roermond geboren, maar had lange tijd geen weet van wat zich in het Kartuizerklooster had afgespeeld. Op de vlakbij het klooster gelegen basisschool Het Munster had niemand het er ooit over gehad. “En als kind had ik er weinig te zoeken. Na het seminarie en de rechtbank was begin jaren negentig, toen ik er het eerst kwam, het bisdom erin getrokken.” Dat hij toen kunstgeschiedenis studeerde, had dus niets met ‘de kartuis’ van doen.
Hoewel, met een omweg ook weer wel. Als jochie van acht kreeg hij een met illustraties verlucht middeleeuws handschrift onder ogen. “Het was een van de key moments uit mijn leven.” Niet alleen de handschriften aan de muren in zijn woonkamer getuigen van die fascinatie. Op een tussenwandje bij de keuken staat een fragment van het traktaat Corpus Iuris Civilus (over wereldlijk recht) uit 1340, gekopieerd uit het gemeentearchief. Dat vond hij toch sympathieker dan zo’n formica wandje. Dückers is aan het promoveren op de boekverluchting in Roermondse manuscripten, maar geldt ook ver daarbuiten als expert. In 2005 was hij conservator van de alom geroemde expositie over de handschriften van de gebroeders Van Limburg in Nijmegen. Dezelfde functie heeft hij op dit moment bij de tentoonstelling Het geheim van de Stilte in Roermond over de
www.zuiderlucht.eu
kartuizers in Nederland, en dit najaar bij de expositie over Katharina van Kleef in Nijmegen. Dat de Roermondse kartuis ooit een van de omvangrijkste middeleeuwse bibliotheken van Nederland herbergde, ontdekte Dückers in een ABCdarium dat hij op de kop tikte bij De Slegte. Rond 1500, amper een eeuw nadat de kartuizers zich in Roermond hadden gevestigd, omvatte die bibliotheek zo’n 200 handschriften. De meeste waren ter plekke ‘afgeschreven’, handmatig gekopieerd dus; de boekdrukkunst moest nog worden uitgevonden. Het klooster heeft echter geen rijke erfenis achtergelaten, de meeste boeken zijn spoorloos verdwenen. Mogelijk zijn ze in vlammen opgegaan tijdens de stadsbranden van 1554 en 1665, waar het klooster zwaar van te lijden had. Of van de belegering in 1572, toen Willem van Oranje met 24.000 huurlingen voorbij kwam om Roermond te bevrijden van het Spaanse juk. Op ruim 8000 inwoners telde de stad in die tijd maar liefst twaalf kloosters; daar lonkte een mooie buit voor traditioneel onderbetaalde huurlingen. Ze namen de stad in, brandschatten de kloosters en vermoordden tientallen kloosterlingen, onder wie twaalf kartuizers. Van de slachtpartij in de kartuis bestaat een in opdracht van de Roermondse bisschop in het latijn opgetekend verslag van de kartuizer Arnold Havens. In 1648 kwam de Nederlandse vertaling op de markt van het politiek gekleurd geschrift: in de ogen van de kartuizers, die aan de kant stonden van de streng-katholieke koning Filips II van Spanje, was Willem van Oranje een verderfelijke protestant. Het dit jaar verschenen boek De martelaren van Roermond van Ben Hartmann bevat een reconstructie van de hoofdroute van de moordenaars door de kartuis, een bronnenonderzoek en een biografie van Arnold Havens (“een zorgvuldig historicus en onderlegd theoloog”), waarna diens tien hoofdstukken tellende ooggetuigenverslag integraal wordt afgedrukt. Het zij gezegd dat Havens gezegend was met enig oog voor detail. Bij de dood van kartuizerbroeder Stefanus, die als eerste door de
cultureel maandblad
juni/juli 2009
van het kloosterleven
willy & rené
Historisch verantwoorde reconstructie of ongegeneerde oorlogspropaganda? huurlingen werd gelyncht, noteert hij: “Ze brachten hem zeer zware verwondingen toe en bij een put (…) wierpen ze hem op de grond, sneden hem open zoals men dat bij een varken doet, zij castreerden hem en sneden hem de ingewanden uit. (…) Na hun razernij te hebben bekoeld op de ingewanden van de dode en zijn afgesneden edele delen ten slotte met de grootste schaamteloosheid in de mond te hebben gestopt (dit zij met verlof gezegd tot de lezers met kuise ogen en oren) riepen zij voor dit leuk en aardig schouwspel de vrouwen uit de hele buurt bijeen en zeiden: ‘Kennen jullie deze monnik’?” Een historisch verantwoorde reconstructie of ongegeneerde oorlogspropaganda? Feit is dat in de navolgende decennia op initiatief van katholieke opdrachtgevers, onder wie Filips II zelf, tientallen niet mis te verstane schilderijen en gravures van de moordpartij in omloop zijn gebracht. Als kind zag Rob Dückers zo’n mansgroot schilderij van een onbekende meester in het Stedelijk Museum van Roermond waarin het bloed van de aan het hoofd gewonde pater Severus van Koblenz als uit een fontein meters hoog tegen de muur spatte. De arme man moet een buitengewoon hoge bloeddruk hebben gehad, grapt Dückers dan als hij mensen rondleidt door de expositie Het geheim van de Stilte. Dood waren ze zeker, de Roermondse kloosterlingen van de kartuis van Onze Lieve Vrouw van Bethlehem, maar over hun status van martelaren bestaat enige twijfel. Ooggetuige Arnold Havens noemt zijn vermoorde broeders martelaren en zoekt daarvoor ondersteuning in de geschriften van de middeleeuwse theoloog Thomas van Aquino. Ook Hartmann neigt in zijn boek naar martelaarschap, maar de Nijmeegse theoloog Peter Nissen heeft zijn bedenkingen. “De kartuizers zijn niet primair gestorven omwille van hun geloof, maar uit roofzucht en razernij”. Nissen gaat ervan uit dat de huurlingen hun razernij bekoelden op de monniken nadat ze niet de buit aantroffen die ze verwachtten. De niet-religieuze interpretatie wordt geschraagd door het
23
Cultuur & economie
H
Lekenbroeders, vermoedelijk Albertus en Stefanus, afgebeeld door Juan Sánchez Cotán (ca. 1617).
feit dat Willem van Oranje zich pas in 1574 tot het Calvinisme bekende. Tijdens de inname van Roermond stond hij officieel nog te boek als katholiek. De veronderstelling dat er in de kartuis grote rijkdommen waren te vinden, was niet zo gek. De kartuizers leiden een zwaar leven in soberheid en afzondering, “het is de Champions League van het kloosterleven”, zei tv-journalist Leo Fijen bij de opening van de expositie Het geheim van de stilte. Tegelijkertijd beschikte in elk geval het Roermondse klooster door schenkingen en nalatenschappen over tal van bezittingen. In de catalogus bij de expositie spreekt Peter Nissen over tal van hoeven, landerijen, molens en andere over Limburg verspreide onroerende goederen, tot en met de (verpachte) visrechten op Maas en Roer. De Roermondse burgerij had veel kritiek op de kartuis, niet zozeer vanwege die rijkdom, maar omdat ze vrijwel geen belasting hoefde te betalen. Het werk van de kloosterlingen, goedkope arbeidskrachten, werd als oneerlijke concurrentie beschouwd. In 1525 bestormden de stedelingen de kloosterpoorten om gelijkstelling in accijnzen af te dwingen. In 1783 werd de weinig maatschappelijke opstelling van de kartuizers afgestraft door de
Habsburgse keizer Jozef II, die de baas was in de Oostenrijkse Nederlanden, waar Roermond toen toe behoorde. Peter Nissen: “Hij wilde de kerk moderniseren door haar meer dienstbaar te maken aan de samenleving. In dit streven was geen plaats voor kloosters die vaak wel rijk waren, maar geen zichtbaar nut voor de samenleving hadden.” Zo werden de Roermondse kartuizers bedankt voor de moeite. Drie jaar later namen de zusters norbertinessen van Sint-Gerlach hun intrek in de voormalige kartuis, in 1841 kwam het klooster in handen van bisschop Lindanus die er zijn grootseminarie huisvestte. Die bestemming hield het gebouw tot 1968, toen de kerkelijke modernisering door het Tweede Vaticaanse Concilie haar beslag kreeg en de traditionele priesteropleiding dicht ging. Enkele jaren later zou bisschop Johannes Gijsen die vernieuwingsdrang in de kiem smoren door het seminarie in ere te herstellen. Dat gebeurde in het Zuid-Limburgse Rolduc, maar dat is weer een heel ander verhaal. ‘Het geheim van de Stilte. Over het kartuizerleven in Nederland.’ T/m 21 juni in de Caroluskapel en de kloostergang van het voormalig kartuizerklooster Sint Bethlehem in Roermond. www.kartuizers.nl
www.zuiderlucht.eu
oe zie ik eruit, Wil? - Alsof je weer gaat trouwen, René. - Hm… Ik geloof niet dat we erg opvallen in de lobby van dit hotel. De koffie kost hier trouwens acht euro vijftig. De tapijten zijn zo hoogpolig dat mijn lakschoenen er van eigens van gaan glimmen. - Hoe laat kwam die delegatie, zei je? - Over tien minuten moeten ze d’r zijn. - Ik weet het niet, René. Misschien hadden we toch beter voor een voetbalclub kunnen gaan. Voor 750.000 euri ben je al eigenaar van een club als MVV. - Luister nou, Wil, als er muziek in MVV zat, had Boudewijn Zenden de club, de Geusselt en al die leegstaande nieuwbouw eromheen al lang opgekocht. - Je hebt gelijk… - Ik ben al lang blij dat ik je heb kunnen weerhouden om Venlo te sponsoren met dat nieuwe Tajiri-museum, alleen om die Klashorst-schilderijen van jou weer eens op te kunnen hangen. Aan een museum valt niks te verdienen, dan kun je je geld beter in de muziek steken. Daar luistert iedereen naar. - Hoe ben je trouwens bij de muziek uitgekomen, René, daar geef jij toch helemaal niks om? - Jawel, man! Ik heb kaartjes voor André Rieu op het Vrijthof en heb al zijn cd’s gekocht. En voor acht ton kunnen we dat hele orkest naar onze pijpen laten dansen. - Je bent in de war, René, niet dat orkest van Rieu zit in de shit, maar het LSO. Die spelen Beethoven en Mozart en zo. - Bende benùkt, Wil? Als dat zo is, ga ik er mijn geld niet in steken. Je kunt een kater niet de huid aftrekken als ie er geen heeft. - Kijk, René, zie je ginds die man met die hangsnor? Zijn ze dat? - Wegwezen Wil, snel. Daar is de personeelsuitgang.
cultureel maandblad
juni/juli 2009
De Biënnale is dood
Venetië
Ook dit jaar, zegt de nieuwe artistiek directeur Daniel Birnbaum, is de Biënnale van Venetië een veelkantige polyfonie. Op het bekendste kunstevenement ter wereld is doorgaans weinig samenhang te ontdekken. Al jaren schrijven critici over chaotische concepten van over het paard getilde curatoren. Paul Depondt, die de afgelopen dertig jaar geen enkele keer verstek liet gaan, vraag zich af of het ooit anders is geweest. “Kunst is toch altijd meerstemmig?” door Paul Depondt
‘L
a Biennale è morta!’ – het was nooit anders. Ze is kennelijk altijd op sterven na dood. Geen kunstmanifestatie die critici meer ontreddert en van slag brengt dan de internationale Biënnale van Venetië. Al meer dan honderd jaar, sinds de eerste editie in 1895, hebben journalisten over smeuïge schandalen geschreven. Iedere keer wordt het concept weer in vraag gesteld en gaan de curatoren duchtig over de tong. De ene keer gaat het in de kritieken over het vele geld en de nefaste rol van de perfide kunsthandel, de andere keer over het zweverige thema en de onsamenhangende theorieën, weer een andere keer over het krakkemikkige bestuur van de Biënnale en nog een andere keer over ‘vermeende obsceniteiten in de Giardini di Castello’. In 1990 maakte de toenmalige artistiek directeur Giovanni Carandente zelfs zijn opwachting in het Vaticaan. Anderhalf uur onderhield hij zich met de paus over de kunst. De Biënnale, vond de kerkvader, was “in de greep van onsmakelijke seks en van al het kwaad in de wereld”. De curie nam vooral aanstoot aan een ‘pornografisch’ beeld
24
Darten op een kunstwerk van Jacob Dahlgren in het Scandinavië-paviljoen tijdens de Biënnale van Venetië 2007.
van een paar dat in het volle daglicht de liefde bedreef. Het was een gigantisch sculptuur, het huwelijksbed van de Italiaanse pornoster (en toen politica) La Cicciolina en Jeff Koons. Het was dat jaar niet het enige aanstootgevende werk. De Amerikaanse kunstenaarsgroep Gran Fury had uit protest tegen de pauselijke banvloek op het condoom nabij een reusachtig portret van de katholieke kerkleider een metershoge foto opgehangen van een mannelijk geslacht ‘in optima forma’. Toen wilde Carandente die opgerichte penis alsnog laten weghalen, want het ging – zei hij – tegen zijn geweten in; hij wilde de paus niet nodeloos kwetsen. Het is eigenlijk nooit anders geweest. Op de eerste Biënnale in 1895 hing een groot en gedurfd schilderij van Giacomo Grosso, Il supremo convegno
(de ultieme ontmoeting), een tafereel in een opulent vertrek met naakte en wellustige maîtresses bij de open kist van hun dode minnaar Don Juan. Het schilderij was volgens de patriarch van Venetië obsceen, net zo hemeltergend als die stijve penis bij het portret van de paus bijna een eeuw later. Het moest weg. Tijdens het eeuwfeest in 1995 zette curator Jean Clair bij de ingang van het Palazzo Grassi een kleine olieverfschets van Giacomo Grosso op een schildersezel, een van de voorstudies die de schilder had gemaakt voor zijn ‘ultieme ontmoeting’. Het grote schilderij, dat in kranten ooit zoveel polemieken had uitgelokt, was op een tentoonstelling in vlammen opgegaan, maar die schets was “als herinnering aan alle commotie die een Biënnale kan opwekken” gelukkig bewaard gebleven.
www.zuiderlucht.eu
“De Biënnale is doodziek”, kopten de kranten twee jaar eerder, in 1993. Aan de vooravond van de officiële opening sprak de stokoude Duitse schrijver Ernst Jünger in een obscuur zaaltje nabij het beroemde Teatro La Fenice. De witgrijze man, herinner ik me, gaf kaarsrecht en stijlvol, zoals het een nobele jonker past, toelichting bij een ietwat duistere tekst die hij voor de expositiecatalogus van de Biënnale had geschreven. Voor een klein gehoor (het merendeel van het artistieke journaille zat die avond kennelijk met zijn neus boven de dampende pasta) zette hij zijn nogal sombere filosofie over het tijdperk uiteen. De twintigste eeuw zakte, volgens hem, steeds meer weg in de vergetelheid. Die eeuw en de kunst hadden hun betovering verloren. De vraag hoe hij na zijn bezoek aan de Giardini over de daar getoonde
cultureel maandblad
juni/juli 2009
– leve de Biënnale
kunst dacht, ontlokte hem amper een glimlach. “Het gaat toch allemaal wel weer voorbij”, zuchtte hij. De tentoonstelling van 1993 werd smalend ‘de kinderbiënnale’ genoemd. Bij de ingang van de Giardini stond een geblinddoekte James Lee Byars, in een pronkerig gouden pak met hoge hoed. Als welkomstgeschenk deelde hij confetti uit. “Your presence is the best work”, zei de kunstenaar. Aan de bomen in de tuinen hingen grote doorzichtige zakken, gevuld met een gekleurde vloeistof, en op het gras stonden her en der belachelijke speeltjes waarmee de bezoekers zich konden vermaken. De toon was gezet. In de Corderie dell’Arsenale, een voormalige touwslagerij, wees een pijl naar de primi giochi, de kinderspeeltjes van het kunstenaarsduo Formento en Sossella.
25
Het was speeltijd. Eigenlijk leek het vooral een kermis met steltlopers, roze gevleugelde engeltjes en andere potsierlijk gekostumeerde dames, een grote speelplaats voor volwassenen. Gefröbel was het. Enkele jaren eerder leek de manifestatie, in de ogen van de scherpste critici, ook al op sterven na dood. Het aantal bezoekers liep al sinds het legendarische recordjaar 1976 (toen Germano Celant curator was) terug, het bijeenbrengen van een raad van bestuur kostte enorme inspanningen en er was reden tot grote somberheid. Het succes van de Biënnale hangt telkenmale af van de schommelingen van de tijdsgeest. Het wisselt voortdurend, tussen zoet en zuur, scherp en zacht, tussen rood, blauw, groen of geel. Maar het ligt ook in handen van de curatoren. Elke curator worstelt met twee terugkerende vragen: moet een allesoverheersend thema de Biënnale een gezicht geven, een smoel, en deugt het negentiende-eeuwse concept van de nationale paviljoenen nog wel? In die paviljoenen speelt vooral de nationale trots mee, maar is voor de stad een winstgevende zaak. De landen moeten fors betalen om opgenomen te worden in het officiële programma, ze huren luxueuze en dure expositieruimten in de binnenstad. Elk jaar zijn er steeds meer deelnemende en betalende organisaties. De gekozen thema’s, die vaak bij critici de nodige ergernis opwekken, zijn meestal diffuus of ronduit zweverig, soms zijn het hol klinkende politiekcorrecte slogans. Vier jaar geleden hebben de oubollige Guerrilla Girls de toon gezet met een tot op de draad versleten feministisch pamflettisme. Voor de vorige editie koos de Amerikaan Robert Storr het zwalkend overkoepelend thema: Think with the Senses – Feel with the Mind. Art in the Present Tense. Dit jaar luidt het motto: Fare Mondi/Making Worlds. Kunst is meerstemmig. Het is een polyfonie. Klinkt een nieuw geluid op in Venetië? Is er sprake van een kentering? Het jaar 1976 was zo’n keerpunt. Germano Celant liet volledige exposities herinrichten in plaats van een allergrootste sortering aan kunstwerken
Schunck-Glaspaleis in Venetië Het vernieuwde Glaspaleis maakt van de 53e Biënnale van Venetië gebruik om zich te presenteren aan de wereld. De Heerlense cultuurtempel, die sinds kort als Schunck-Glaspaleis door het leven gaat, profileert zich daar als newseum waar beeldende kunst, film, literatuur, muziek en architectuur verbanden met elkaar aangaan, in combinatie met collectievorming, internationale uitwisseling en educatie. In het voormalige warenhuis in hartje Heerlen wordt de nieuwe formule vanaf 20 juni zichtbaar
gemaakt met de zich door het hele gebouw slingerende presentatie Rites de Passage van de gastcuratoren Pier Luigi Tazzi (Documenta 9, Biënnale van Venetië 1988) en Rich Jacobs. De internationale ambities (“een kritische, artistieke en culturele ontmoeting tussen de wijk en de wereld”) presenteert SchunckGlaspaleis twee weken eerder, op donderdag 4 juni, aan de vooravond van de Biënnale van Venetië in Hotel Bauer, gelegen tussen Canal Grande en San Marcoplein.
bijeen te brengen. Je moest, vond hij, vooral “nieuwe expositiemodellen” laten zien, frisse partituren voor een innoverende manier van tentoonstellen. Ook de Biënnale van 1988 was overweldigend. Nooit eerder waren critici zo lovend. Er waren natuurlijk geregeld opmerkelijke artistieke proposities en stevige statements in Venetië te zien: het Wagneriaanse Duitse paviljoen GERMANIA van Hans Haacke, de Amerikaanse ‘wilde plakster’ Jenny Holzer, het gehurkt zittende jongetje met de afmetingen van een reus van Ron Mueck, het gangenstelsel van Gregor Schneider, de aangrijpende fotogalerij van Efrat Shvily, het casino van Annette Messager. Onvergetelijk is de manier waarop Ilya Kabakov het hele Russische paviljoen had verbouwd: het stond letterlijk in de steigers, uit de tuin klonk schetterende partijmuziek, de deuren zaten los, de ramen waren dichtgespijkerd, overal op de vloer stonden verfpotten of lagen rode achteloos weggegooide vlaggetjes op kisten en dozen. Werd het paviljoen nu gesloten of juist opgeknapt? Misschien kun je het zien als een metafoor voor de hele Biënnale. De manifestatie is al enige jaren verziekt, de directie zit steeds te bakkeleien, er is geen eensgezindheid meer. Grote verzamelaars, zoals François Pinault (eigenaar van het Palazzo Grassi en het Punta della Dogana, musea voor zijn eigen collecties), en kunsthandelaren krijgen het in Venetië meer en meer
voor het zeggen. De ruziënde directie had plannen om de Biënnale om te vormen tot een soort kunstbeurs, een ‘verkoopstentoonstelling’. Er werd twee jaar geleden, nog voor de persdagen en de officiële opening, al een speciale voorbezichtiging georganiseerd voor collectioneurs en museumdirecteuren. Er was toen een opvallende en onmiskenbare hang naar meer en meer opzichtige en vooral dure ‘galeriekunst’. Een kunstwerk, zegt de nieuwe artistiek directeur Daniel Birnbaum, is echter meer dan een louter kunstobject of een handelsartikel. Hij wil, onafhankelijk van de kunstmarkt, een zeer diverse tentoonstelling maken waarmee hij de zenuwen van de hedendaagse kunst kan blootleggen. Je kiest geen kunst zoals je rekwisieten of decorstukken uitzoekt voor een theaterstuk. Een kunstwerk is volgens hem “een representatie van een of andere visie op de wereld”. Dat is ook de betekenis van het motto van dit jaar: Making Worlds. Of het allemaal beklijft, zien we straks wel. Misschien herinneren sommigen zich nog die dansende suppoosten in het Duitse paviljoen, vier jaar geleden, die de hele tijd vol enthousiasme de mantra ‘oh, this is so contemporary’ tot klinken brachten. Ik was er bij de opening en later opnieuw, toen de Biënnale de deuren sloot. Ze zongen, na zoveel maanden, nog steeds even geestdriftig hun liedje.
www.zuiderlucht.eu
Biënnale Venetië 2009. Van 7/6 t/m 22/11. www.labiennale.org
cultureel maandblad
juni/juli 2009
Agenda
Items voor de agenda bij voorkeur digitaal aanleveren, vóór de 15e van de maand:
[email protected]
Architectuur, mode en vormgeving > Brussel – Niche, jonge Belgische architectuur. Van 1/10 t/m 30/6. Paleis voor Schone Kunsten. www.bozar.be > Hasselt – In her Shoes, de geschiedenis van de modeschoen, van 30/5 t/m 8/11 in het Modemuseum. www.modemusuemhasselt.be > Heerlen – Oscar Niemeyer. Van 6/3 t/m 1/6. Schunck-Glaspaleis. www.stadsgalerijheerlen.nl > Nijmegen - De Blijde Incomste van Katherina van Kleef: kostuums uit de vroege vijftiende eeuw. Van 10/10/9 t/m 3/1/10. Jan Jansen en Swip Stolk: twee meesterontwerpers. Van 7/2 t/m 30/8. Museum het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl
Beeldende kunst > Alkmaar – Jan van Helden. Van 16/4 t/m 2/6. Grafisch atelier Alkmaar. > Amsterdam - Vincent van Gogh en de kleuren van de nacht. Van 13/2 t/m 7/6. www.vangoghmuseum.nl > Amsterdam – Temporary, werken van Sidyon Cucaro (tekeningen), Jasper Groen (foto’s) en Harmen Sliep (schilderijen). Vanaf 21/3. Looiersgracht 37. www.artgalleryalert.nl > Berg en Terblijt – Groepstentoonstelling 2009. Vanaf 15/3. Giardino galerie & beeldentuin. www.beeldentuinen.nl > Bergen – Duo-expositie, Vera Pouw en Theo Naessens. Van 15/5 t/m 1/7. Kunsthuis de Bakkerij. www.bakkerijbergen.nl
> Breda – MyPainting.nu. Van 19/4 t/m 12/7. Lokaal 01. www.lokaal01.org > Brussel – Against the Day, solo van Luc Tuymans, van 23/4 t/m 2/8. Ann Veronica Janssen, van 5/9 t/m 15/11. Andro Wekua, van 24/10 t/m 3/1/10 in Wiels, centrum voor hedendaagse kunst. www.wiels.org > Cadier en Keer – Vruchtbare kunst. Afrikacentrum. Van 15/5 t/m 29/11. www.afrikacentrum.nl > Echt – Jacques van Erven. Van 3/5 t/m 26/7. Galerie Graus. www.galeries.nl > Geulle-Moorveld, Bunde en Itteren. – Maaslandkunstroute. 20/6, 21/6, 27/6 en 28/6. Geulle-Moorveld, Bunde en Itteren. www.maaslandkunstroute.com > Grubbenvorst – Groepsexpositie met Ellen Scheuten, Astrid Huisman, Justin Wolters, Suzan Paulissen en Yolande Jimenez. Van 30/4 t/m 7/6. Expositiecentrum Grubbenvorst. www.expo-grubbenvorst.nl > Hasselt-Wimmertingen - Werk van Daisy Sleven & Rita Berx. Van 24/5 t/m 17/6. www.galeriedeoudebarrier.be > Hasselt – ProMotion, Gabriel Lester. Van 10/5 t/m 30/8. Werk nu. Van 28/6 t/m 27/9. Z33. www.z33.be > Hasselt – Daisy Sleven en Rita Berx. Van 24/5 t/m 17/6. Galerie De Oude Barrier. www.galeriedeoudebarrier.be > Heerlen – Rites de Passage. Openingsmanifestatie van Glaspaleis naar Schunck nieuwe stijl. Muziek, literatuur, beeldende kunst, film en architectuur. Van 20/6 t/m 6/9. Schunk Glaspaleis en diverse andere locaties. www.schunckglaspaleis.nl > Heusden-Zolder – VELO. Van 22/3 t/m 14/6. Kunstgalerij de Mijlpaal. www.demijlpaal.com > Horst – Kracht. Van 10/5 t/m 28/6. Lys Vosselman, Lenneke van der Goot, Mo Ramakers, Ankie van der
26
Heijden. Van 10/5 t/m 28/6. Galerie Judy Straten. www.galeriejudystraten.nl > Heerlen – Werk van Iris Kuipers en Christel Vanderbroeck, van 30/5 t/m 24/6, bij Victor4Art. www.victor.nl > Landgraaf – Schunk@pinkpop Newseum. Van 30/5 t/m 1/6. Op het festival terrein van Pinkpop. www.schunkglaspaleis.nl > Luik – La carrière d’un spectateur van Suchan Kinoshita en Tome III van Jacques Lizène, van 17/5 t/m 12/7 in Galerie Nadja Vilenne. www.nadjavilenne.com > Maastricht – Schilderijen en grafiek van Harry van der Aart, van 21/5 t/m 20/6 bij Galerie Schuwirth & Van Noorden, Rechtstraat 64,
www.galeriewansink.nl > Margraten – Voorjaarsexpositie t/m 28 juni, Keramiekgalerie Groot Welsden. www.keramiek-grootwelsden.nl > Nijmegen – Het getijdenboek van Katherina van Kleef. T/m 3/1 2010. Tekeningen van Lucebert uit de Van Lanschot-collectie. Van 7/3 t/m 1/6. Een echte Toorop! Van 28/2 t/m 14/6. Museum Het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Plasmolen – Internatonale MADT expo rond Carmelo Arden Quin. Van 10/5 t/m 28/6. De Vierde Dimensie. www.vierdedimensie.nl > Roermond – Cuypers-Mentjens, de nieuwe presentatie over architect Pierre Cuypers. Van 4/4 t/m 31/12.
www.tasempio.nl > Weert – De volgelingen van Franciscus; Museum te gast. Van 28/6 t/m 30/8. Kermisminiaturen van afval. Van 25/9 t/m 30/9. Huis van Nicolaas. Van 17/11 t/m 4/12. Kijk op kerststallen. Van 19/12 t/m 10/1 2010. Jacob van Horne. www.galeries.nl > Weert – KunstINkijk. Van 13/4 t/m 21/6. Thuisland. Van 5/7 t/m 13/9. Niet meer jezelf zijn. Van 20/9 t/m 11/10. Oorlog en Vrede. Van 17/10 t/m 29/11. Getekend Weert. Van 13/12 t/m 21/3 2010. Tiendschuur. www.galeries.nl
Fotografie en film > Beek – Foto Nationaal. Gemeentehuis. T/m 12/6. Tijdens kantooruren. > Venlo – 40 Jaar Pinkpop, de mooiste foto’s. Van 24/4 t/m 6/9. Licht op Limburg, Martien Coppens. Van 1/5 t/m 16/8. Kleur bekennen, multiculturele invloeden in Limburg. Van 23/8 t/m 1/11. Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl
Literatuur
‘Aan zee’ van Angelo Timmermans in Museum Land van Valkenburg.
Maastricht. > Maastricht – Werk van Ivon Drummen in atrium Rijkswaterstaatgebouw (Avenue Céramique), tot 15/6, en de tuin van het Natuurhistorisch Museum, tot 4/7. > Maastricht – Willem Hofhuizen, schilder, tekenaar, beeldhouwer, glazenier. Van 22/5 t/m 12/7 in Museum aan het Vrijthof. www.museumaanhetvrijthof.nl > Maastricht – Palazzo: vroeg-Italiaanse kunst in Nederland (19001940). T/m 31/12/12. Exile on Main St., Humor, overdrijving & dwarsigheid in de Amerikaanse kunst. Van 15/2 t/m 16/8. Jordaens, the making of a masterpiece. Van 13/3 t/m 14/6. Gejaagd door de maagd, De Dianatapijten van het Rijksmuseum. Van 13/3 t/m 13/9. Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Maastricht – Willem Hofhuizen (1915-1986). Van 22/5 t/m 12/7. Museum aan het Vrijthof. www.museumaanhetvrijthof.nl > Maastricht – Tentoonstelling Moniek Gerrits. T/m 31/5. Het HuismethetHandje. www.huismethethandje.blogspot.nl > Maastricht – Bianca Vaessen met Wind en Water. Van 25/2 t/m 8/6. Galerie Eck-art. www.eck-art.nl > Maastricht – Beagle2beagle, Nathalie Brans. Van 7/3 t/m 22/11. Natuur Historisch Museum. www.nathaliebrans.nl > Maastricht – Belden van Godfried Pieters. Van 14/5 t/m 14/7. Selexyz Dominicanen. www.selexyz.nl > Maastricht - Collectie 19e eeuwse Japanse prenten (Ukyo-E ) o.a. Toyokuni ,Kunisada etc. Van 7/6 t/m 30/8. Japonais. www.japonais.nl > Maastricht – Maureen Bachaus. Van 31/5 t/m 4/7. Galerie Wansink.
Yvonne Schroeten - Skies and limits. Van 5/4 t/m 1/6. Piet Schoenmakers. Van 6/9 t/m 25/10. Stedelijk Museum Roermond. www.museum.roermond.nl > Roermond - Expositie Still leaving Paradise met werk van Frieda van Voorst en Stephan Guber. Van 19/4 t/m 14/6. DZD Art. www.dzdart.nl > Sittard – Joep van Kerkom en Luc ten Klooster. Van 5/6 t/m 12/6. Norbert Dabekaussen Kunst. www.dabekaussen.nl > Tegelen – With love….from Belgium. Van 15/2 t/m 7/6. Tiendschuur. www.www.tiendschuur.net > Tilburg – Gerhard Richter. T/m 30/6. Museum de Pont. www.depont.nl > Tilburg – In Miniatuur. Werk van oa Claudy Jongstra, Marc Mulders en Paul van Dongen. Van 24/5 t/m 5/7. Studio van Dusseldorp. www.studiovandusseldorp.nl > Valkenburg aan de Geul – Charles Eyck, tekenaar-illustrator. Van 22/3 t/m 30/8. De vrouw als muze van deze tijd, Danielle Brouns en Angelo Timmermans van 31/5 t/m 30/8. Museum Land van Valkenburg. www.museumlandvanvalkenburg.nl > Venlo – Stormlicht. Van 29/4 t/m 28/6. Museum van Bommel van Dam. www.vanbommelvandam.nl > Venlo – Overzichtsexpositie Edmond Bellefroid. Van 15/5 t/m 6/9. Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl > Venlo – Rob Scholte. Kracht naar kruis. Cultuurpodium Domani. Van 28/5 t/m 6/9. www.domani-venlo.nl > Venray – Danke, Mercy, Thank you. Bas de Wit. Van 8/3 t/m 7/6. Odapark. www.odapark.nl > Vijlen – In between from to and further. Van 9/5 t/m 28/6. Galerie preuverie Tasempio.
www.zuiderlucht.eu
> Sittard – poëzieZO, poëzie mobiel, een rijdende winkel afgeladen vol met bier, panties, tabak, hagelslag, melk, cola, kaas en fijne vleeswaren, gelardeerd met middenstandsrijm. T/m 1/10 worden er elke maand vijf gedichten geëxposeerd op een rijdende winkel met vaste routes dwars door Sittard en de kleinere dorpen rondom. > Maastricht – Ontdek Maastricht Boekenstad . Diverse plaatsen in de stad, van 2/6 t/m 7/6. Info p.spaan@ sbm.nl of www.maastrichtnet.nl/ nieuws/maastricht-boekenstad
Muziek > Hasselt – Tom Helsen. Op 18/6. Muziekodroom. www.muziekodroom.be > Heerlen – LSO: diverse concerten. www.limburgssymfonieorkest.nl > Heerlen - Barokensemble Collegium AD MOSAM. Scarlattissimo. Een Italiaans Kamermuzikaal
Werk van Maureen Bachaus bij Galerie Wansink Maastricht.
Gerecht. Op 8/11. Theater Heerlen. www.admosam.nl > Heerlen – Waylon. Op 5/6 om 21.00 uur. Nachtstroom, Motor. Op 20/6 om 22.00 uur. Madensuyu + Creature with the atom brain. Op 26/6 om 21.00 uur. De Nieuwe Nor. www.nieuwenor.nl
cultureel maandblad
juni/juli 2009
> Heerlen – Booch? Festival. Op 15 en 16/8. www.booch.nl > Kerkarde – LSO: diverse concerten. www. limburgssymfonieorkest.nl > Kerkrade - Barokensemble Collegium AD MOSAM. Muzikaal Feest met Händel op het Wereld Muziek Concours. Op 22/7. Rodahal. www.admosam.nl > Kerkrade – Wereld muziek concours 2009. Op 12/7, 19/7, 26/7 en 2/8. Abdijkerk van Rolduc. www.orgelkring-kerkrade.com > Maastricht – Roelofs Carte Noir. Op 7/6 om 15.00 uur. Harmens Lab. Op 21/6 om 15.00 uur. Specialiteitencafé Thembi. > Maastricht – LSO: diverse concerten. www.limburgssymfonieorkest.nl > Maastricht – Shiva Knows. 7/6. Timmerfabriek. www.shivaknows.com > Roermond – C.Poncelet, T. Lavrenov en P. Petrov. Op 14/6. Stedelijk museum Roermond. www.roermond.nl > Sittard – LSO: diverse concerten. www.limburgssymfonieorkest.nl
Podiumkunsten > Maastricht – Wunschkamer, een Euregiodrama in twee talen met live muziek. Van 25/6 t/m 28/6 en van 2/7 t/m 5/7. Derlon Theater. www.hetvervolg.nl > Hasselt – The Return of Ulysess door Ballet van Vlaanderen, op 10/6 in Cultuurcentrum Hasselt. www.ccha.be > Venlo – Vöskes en De Vloë, een zwarte komedie over de kredietcrisis. Van 25/6 t/m 28/6, aanvang 20.00 uur, in theater ’t Venein. Reserveren 0615614712 of
[email protected]
Diversen > Bergen aan de Maas – Happen en trappen: kunst bekijken, rivierenlandschap verkennen en bourgondisch dineren op verschillende locaties. Vanaf 10/4. Kunsthuis de Bakkerij. www.bakkerijbergen.nl > Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke eerste maandag vd maand. www.cultuurbrouwerij.nl > Heerlen – Cultura Nova. Zomerfestival.
Van 28/8 t/m 6/9. www.culturanova.nl > Heerlen - Symphonia of de kunst van de dialoog. Op 29/6 en 28/9. Pretoria, op de campus van de Open Universiteit Nederland. www.euriade.net > Maastricht – Parallelprogramma Exile on Main St. Van 5/3 t/m 16/7. Bonnefantenmuseum. www.bonnefanten.nl > Maastricht - De Wereld van René Glaser. Vanaf 17/5. Museum de Historische Drukkerij. www.drukmuseum.nl > Nijmegen - De keukenboeken van Katherina van Kleef. T/m 3/1 2010. Museum het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Thorn – Mooi Limburgs Living Statue Festival, Levende standbeelden naast en tegenover elkaar. Op 21/6. Centrum Thorn. > Venlo, Tegelen, Blerick – Benefrietconcert van regionale artiesten (Frans Pollux, Peter Beeker, Venlo Snackbar Dreamer) als eerbetoon aan de frietkraam. Zondag 7/6 tussen 14 en 18 uur, diverse locaties. > Venray – Symposium over kunst in de openbare ruimte, georganiseerd door Huis voor de Kunsten. Op 2/7 van 10 tot 16.30 uur in het Odapark. Aanmelden tot 22 juni bij
[email protected] of
[email protected]
[ DUITSLAND ] > Aken –Jubiläumsausstellung. Van 10/5 t/m 21/9. Suermondt-Ludwig-Museum. www.suermondt-ludwig-museum.de > Aken – The New Mineral. Nina Canell van 31/5 t/m 26/7 in Neuer Aachener Kunstverein NAK. Public Garden – Public Generation Markus Ambach Project i.s.m. NAK. Van 8/6 t/m 26/7. www.neueraachenerkunstveein.de > Aken – Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de > Düsseldorf – Compilation IV. Van 30/5 t/m 9/8. Danica Dakic. Van 29/8 t/m 8/11. Eat Art. Van 28/11 t/m 28/2 2010. Kunsthalle Düsseldorf. www.kunsthalle-duesseldorf.de > Kalkriese - Tentoonstelling Colossal met oa Hans Lemmen, Yves Maes, Wim Delvoye, Rui Chafes, Pedro Vabrita Reis en Yue Minjun. Van 25/4 t/m 31/12/11. Museum & park
Uitgelicht • Brasilian Summer, van 4/7 t/m 13/9.
• De nieuwe luxe, nieuwe visies in
Fernando Brice tot 4/7 in Museum Het Domein Sittard. www.hetdomein.nl
vormgeving. T/m 23/8 in NAiM Bureau Europa. • Rites de Passage. Van 20/6 t/m 6/9 in Schunck Glaspaleis Heerlen. www.schunck.nl
• Duotentoonstelling Simone van Brakel en Wenda Kieskamp. Van 7/6 t/m 5/7 in Huub Hannen Galerie Maastricht. www.huubhannen.nl
• Rob Scholte, Kracht naar Kruis,
• Edmond Bellefroid, veelzijdig in vorm en verf. T/m 6/9 in Limburgs Museum Venlo. www.limburgsmusuem.nl
• Erik Amaryllis Ananas Andriesse. T/m 16/10 in Hedge House, Wijlre. www.hedgehouse.nl
• Exile on Main St. Dwarse geesten
van 28/5 t/m 6/9 in Domani, Venlo. www.domani-venlo.nl • Viva Ipanema. Feest bij 5jarig bestaan! Op 6-6 in Café Ipanema. www.ipanema.nl • WMC On Tour. Van 20-7 tm 25-7. www.hklimburg.nl-muziek
in de kunst. T/m 16/8 in Bonnefanten, Maastricht • Hartstocht. Theaterfestival Zuidelijk Toneel in Heerlen. www.parkstadlimburgtheaters.nl • Jacques van Erven. T/m 26/7 in Galerie Graus, Wijnstraat 41, Echt
• Wunschkammer, een Euregiodrama. Van 25/6 t/m 5/7, theatergroep
• Jeroen van Merwijk, De groep Malfet c’est moi. T/m 20 juni in
Uitgelicht is een extra service aan de adver-
Galerie Stevens Maastricht. www.galeriestevens.nl
zuiderlucht.eu of 043 3500591.
27
Het Vervolg. www.hetvervolg.nl
• Parallelprogramma Exile on Main St., elke donderdagavond in Bonnefanten, Maastricht.
teerders in Zuiderlucht. Meer info via info@
Kalkriese bij Osnabruck > Kleve – Tentoonstelling van Ettore Spalletti. Van 24/5 t/m 20/9. Museum Kurhaus Kleve. www.museumkurhaus.de Krefeld – Werk van John Baldessari, verlengd tot 19 juli, en Koenraad Dedobbeleer (Mies van der Rohe Prize 2009), van 5/7 t/m 27/9 in Museum Haus Lange, Wilhelmshofalle 91. > Mönchengladbach – Konzeptuelle Kunst auf Papier. Van 26/4 t/m 23/8. Luis Jacob. Van 21/6 t/m 16/8. Das Gespinst. Sept en nov. Robert Morris. Van 1/11 t/m maart 2010. Museum Abteiberg. www.museum-abteiberg.de
[ Frankrijk ] > Lille. Lille3000. Europe XXL. Beeldende kunst, theater, debat, literatuur. T/m 12/7. www.lille3000.com > Parijs – Spy Numbers. Van 28/5 t/m 30/8. Palais de Tokyo. www.palaisdetokyo.com > Parijs – Kandinsky. T/m 10/8. Centre Pompidou. www.centrepompidou.fr > Parijs – Max Ernst. Musée d’Orsay. Van 30/6 t/m 13/9. www.musee-orsay.fr
Colofon
Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 3510029 Fax: 0031 43 3500636 Email:
[email protected] Hoofdredactie: Wido Smeets Telefoon: 0031 43 3500591 Mobiel: 0031 653 338905 Email:
[email protected] Eindredactie: Emile Hollman Telefoon: 0031 43 3500592 Mobiel: 0031 646 052505 Email:
[email protected] Medewerkers: Danielle Arets, Pieter Beek, Jozefien Van Beek, Jurriaan Benschop (Berlijn), Paul Depondt (Brussel), Tuur Devens, Ludo Diels, Annette Embrechts, Fons Geraets, Meyke Houben, Jeroen Junte, Saskia van der Kroef (Amsterdam), Duncan Liefferink, Ad van Liempt, Pascalle Mansvelders, Stijn Meuris, Cyrille Offermans, Annemarie Staaks, Paul van der Steen, Mat Verberkt, Leon Verdonschot, Paul Verstappen, Marieke Wiegel (Parijs), Joost Zwagerman. Tekstcorrectie: Anna Peeters Vormgeving: Obidesign Fotografie: Romy Finke, Franco Gori, Jasper Groen, Mark Kuipers, Chris Keulen, Jacques Peeters, Stephan Vanfleteren. Commercie en relatiebeheer: Lorraine Witteveen-ter Meulen 0031 630 851148
[email protected] Administratie: Agnes Doughty
[email protected] Bankrekening: (IBAN NL55SNSB0) 93 67 79 675 Druk: Concentra, Hasselt (B.) Distributie: HabetsXpress ISSN: 1875-7146
www.zuiderlucht.eu
per voi | viaggi italiani e piu’
Per voi, voor u. De Umbrische keuken. Kookcursus op locatie voor kleine groepen. www.pervoi.eu
[email protected] (043) 32 53 861
BOSCHSTRAAT 48 MAASTRICHT op afspraak 043 325 58 64 alleen voor mannen
BOSCHSTRAAT 46 zonder afspraak
TRANS FORM A R C H I T E C T E N
WWW.TRANS-FORM.NL
cultureel maandblad
juni/juli 2009
RITES DE PASSAGE 20 juni - 6 september 2009
“Het ritueel is geen reactie op het leven, maar een reactie op wat het denken van het leven gemaakt heeft. Het is geen direct antwoord op de wereld en ook niet op de ervaring van de wereld; het is een antwoord op de manier waarop de mens over de wereld denkt. Wat het ritueel uiteindelijk wil overwinnen, is niet het verzet van de wereld tegen de mens, maar het verzet tegen de mens van zijn eigen gedachten.” Claude Lévi-Strauss
BONGERD 18, HEERLEN W W W.SCHUNCK .NL +31(0)455772200 Opening hours exhibition: Tue-Fri 11: 00-17: 00 Thurs also 17: 00-20: 00 (admission free) Sat-Sun and holidays 13: 00-17: 00
Rites de PassageadvZuider.indd 1
13-05-2009 16:03:41
28
www.zuiderlucht.eu
cultureel maandblad
juni/juli 2009
