z u i d e r l u c h t

5

cultureel maandblad | jaargang 2 | mei 2008

zuiderlucht

Actrice Hadewych Minis als engel in Amerika 5 ‘Vorm’ of ‘vent’ bij Henry Luyten (1859-1945) 10 Fotograaf Chris Keulen in Le Tour d’Afrique 16 Het leven na Idols volgens Bas Heijne 20 Kim Gordon: Sonic Youth of beeldende kunst 29

www.zuiderlucht.eu cultureel maandblad mei 2008


KUS_QuikSand_def

Inhoud

De Wiki-cultuur

5 Hadewych Minis als engel

Of internet de wereld heeft veranderd? Dezer dagen reist een wat verbeten vrouw door Nederland die premier wil worden. Ze zegt dat we trots moeten zijn. Haar boodschap is niet gebaseerd op trots, maar op angst en negativisme. Op een wereldbeeld hebben we haar nog niet kunnen betrappen, haar programma laat ze samenstellen door de kiezers. Knip en plak er maar op los, zet het op internet en alles komt goed. Oorspronkelijkheid en persoonlijke signatuur spelen steeds minder een rol. Op internet worden afstudeerscripties, politieke programma’s en encyclopedieën in elkaar geknutseld. Een van de grote succesnummers van het wereldwijde web is Wikipedia. Iedereen kan de inhoud van deze gedemocratiseerde encyclopedie aanpassen, kleine gebreken geen bezwaar. Het is wat Bas Heijne in dit nummer de ‘Wiki-cultuur’ noemt: de professional is vogelvrij verklaard, iedereen speelt journalist, schrijver, wetenschapper, politicus, detective. En internet is het ideale, voor iedereen toegankelijke platform om het branchevervagend broddelwerk op een groot publiek bot te vieren. Gelukkig zijn er nog genoeg plaatsen waar oorspronkelijkheid en vakmanschap op waarde worden geschat. In Milaan bijvoorbeeld, op de jaarlijkse Salone del Mobili, kortweg de designbeurs, waar de voertaal bijna Nederlands is. Dutch Design is een nationaal exportproduct geworden, niet in het minst door een uitgekiende publiciteitscampagne. Zo maakte l’Uomo Vogue in het aprilnummer goede sier met in Italiaanse mode uitgedoste ontwerpers als Maarten Baas, Jürgen Bey, Rem Koolhaas, Job Smeets en Marcel Wanders. Voor Zuiderlucht was Danielle Arets in Milaan met het verzoek de nieuwste snufjes uit designland mee naar huis te nemen. In Heerlen staat deze maand Hadewych Minis drie dagen op de planken met het luid bejubelde Angels in America. In dit nummer een portret van de actrice van de hand van Annette Embrechts. Verder besteden we aandacht aan Bart Dirks’ boek België bestaat, de fenomenale fotoreportages die Chris Keulen maakte van wielrennen in Afrika, de biografie van Sjeng Scheijen over de Russische impresario Sergei Diaghilev en de expositie van Kim Gordon in het Glaspaleis. Waar de vraag zich opdringt of zij naar Heerlen is gehaald vanwege haar werk als beeldend kunstenaar of haar bekendheid als zangeres van Sonic Youth. Het is het aloude debat over ‘vorm of vent’ (m/v): in hoeverre laten we ons bij het beoordelen van een kunstwerk beïnvloeden door de persoon die het heeft gemaakt. Henk Verbeek schreef er het essay Een onaangename ontmoeting over: hoe hij zijn onbevangenheid verloor bij het werk van Henry Luyten nadat hij een niet mis te verstane foto van de Roermondse kunstenaar was tegengekomen in een nazitijdschrift uit 1941. Niet te vinden op Wikipedia trouwens, die Luyten. Daar kennen ze alleen een Belgische wielrenner van die naam, hij was nationaal kampioen in 1894, 1895 en 1896.

7 Designsnufjes uit Milaan 9 De toekomst heet Moke 10 Het naziverleden van Henry Luyten 13 Bart Dirks: eigen baksteen eerst 14 Zappend op het popfestival 16 Chris Keulen in Afrika 19 Todi: Picknick in Italiaans verleden 20 Bas Heijne ziet leven na Idols 23 Slanke sound Studium Chorale 25 Vier meisjes op Toneelfestival 26 Biografie van Sergei Diaghilev 29 Kim Gordon in Heerlen 30 Agenda En verder: 8 Keetje Mans in Station Zuiderlucht 15 Siciliaanse Notities door Pieter Beek 21 Enkeltje Utopia door Wido Smeets 23 Perron Poëzie met Paul Hermans Cover: Ronde van Kameroen, 2005. Foto Chris Keulen. Zie ook pagina 16 en 17.

WIDO SMEETS, hoofdredacteur [email protected] Word begunstiger en krijg elke maand Zuiderlucht thuisbezorgd. Als welkomstgeschenk ontvangt u het boek ‘Enkeltje Utopia’ van Wido Smeets. Ga naar www. zuiderlucht.eu en klik op de button ‘begunstigers’ of bel naar 043 3510029.

21-04-2008

11:07

Pagina 1

werken uit de collectie van Jo en Marlies Eijck werk van kunstenaars uit de jaren ‘60 - ‘80, met een verrassende bijdrage van hedendaagse kunstenaars.

Hedge House Kasteel Wijlre open donderdag en vrijdag van 11.00-17.00 uur. nieuw! ook elk 2e weekend van de maand van 14.00-17.00 uur. hedge house • kasteel wijlreweg 1 • 6321 pp wijlre tel 043 450 26 16 • www. hedgehouse.nl


;X^ mXe _\k <jjXp 24 MEI 2008

LITERATUURWERK LIMBURG I.S.M. BINDELS & VAN MELICK

DE BOVENKAMER

WWW.HKLIMBURG.NL/LITERATUUR HET HUIS MET 1000 KAMERS.

LE TOUR D’AFRIQUE \ CHRIS KEULEN

HETE GLASSPLINTERS CENTRE CÉRAMIQUE \ MAASTRICHT 18.05 \ 14.09.2008 Avenue Céramique 50 6221 KV Maastricht www.centreceramique.nl

Angels in America Toneelgroep Amsterdam | Regie: Ivo van Hove Theater Heerlen | 14 t/m 17 mei

045 571 66 07 / WWW.PARKSTADLIMBURGTHEATERS.NL


Maastrichtse engel in Amerika

signalement

Angels in America, een van de meest bejubelde producties van het theaterseizoen, brengt actrice Hadewych Minis enkele dagen terug naar haar geboortegrond. “Toneel was voor mij jarenlang een kinderdroom. Fantasie. Later begreep ik dat theater ook werkelijkheid kan zijn.” door Annette Embrechts

N

atuurlijk, ze ziet er aantrekkelijk uit. Blond, lang, sterk en knap, al denkt ze over dat laatste zelf anders. Toch is niet haar uiterlijk maar haar stem hét handelsmerk van actrice Hadewych Minis. Wie op haar website klikt op voice kan hem horen: die lekker lage, hese stem, die al bij de eerste woorden een sterke aanwezigheid verraadt. Hoor Hadewych praten en er komt iemand binnen. Het had niet veel gescheeld of het was anders geweest. De docenten op de Toneelacademie Maastricht, waar Minis op haar 17e werd aangenomen, maakten zich zorgen over de knobbeltjes op haar stembanden die er al zaten sinds ze kind was. Het team vreesde dat haar stem haar zou beperken in haar dynamiek, bereik en veelzijdigheid. Een arts stelde haar voor een dilemma: accepteren (met een voorzichtige omgang met stemvolume) of opereren (met als resultaat een hogere stem). Minis koos voor het eerste: “Die stem is zo Hadewych.” Ze heeft er nooit spijt van gehad: “Het is eigenlijk absurd wat ik kan met deze gebobbelde stembanden, dankzij veel stemtrainingen en een specifieke techniek die ik op de Toneelacademie heb geleerd.” Alleen als haar gezondheid te wensen overlaat, slaat dit direct op haar stem. Ze kan er inmiddels alles mee, met die markante stem: rocken bijvoorbeeld. Hadewych Minis (Maastricht, 1977) is

niet alleen actrice maar zingt ook in een band. Ze vertolkt net zo gemakkelijk Franse chansons, Duitse liederen als jazzy repertoire. En kan er ook komische typetjes mee neerzetten, bijvoorbeeld in het cabaret van Koppensnellers of stemmetjes voor de televisieanimatie Café De Wereld. Stevige filmrollen heeft ze ermee verworven, zoals de grofgebekte Gulpje in Phileine zegt sorry (regie Robert Jan Westdijk), Prinses Máxima in de VPRO-dramaserie De Kroon (regie: Peter de Baan) en miljonairsvrouw Estelle in de zwarte komedie Moordwijven van Dick Maas. Nu speelt ze de hypergevoelige Harper in de bejubelde toneelmarathon Angels in America van Toneelgroep Amsterdam. “Soms is mijn stem lastig voor mijn imago. Mensen denken bij mij niet snel aan kwetsbaarheid. Ik kom over als een extreem energiek iemand die snel doet, praat en denkt. Maar ik heb ook een verstilde kant.” Zo maakt Minis vrijwel elke dag een wandeling van een uur voordat ze gaat slapen. De beroemde regisseur Christoph Marthaler was de eerste die juist gefascineerd raakte door Minis’ rust, toen hij vorig jaar de poëtische voorstelling Maeterlinck regisseerde bij Toneelgroep Amsterdam en NTGent en daarvoor Seemannslieder bij ZT Hollandia. Minis: “Het was een opsteker te weten dat ook als ik bijna niets doe op het toneel, het genoeg is.” De Harper uit het hartbrekende Angels in America – vijf uur, inclusief

dinerpauze – kampt met straatvrees, verlatingsangst en een valiumverslaving. Volgens Minis heeft ze een paar huidlagen te weinig. “Ze is te open en ontvankelijk en daardoor te kwetsbaar.” Maar ze is ook de eerste in dit menselijk drama over liefde en dood die voor de moeilijke weg kiest haar angsten aan te pakken. “Het ontroert mij keer op keer wanneer ze besluit voor het eerst alleen de straat op te gaan.” Om Harper te spelen gaat ze vooral te rade bij haar eigen kinderlijke en impulsieve kant. “Reageren zonder voorbehoud, zonder dubbele agenda.” Het kale decor biedt weinig houvast: “Juist dat is onze kracht: we voelen ons als acteurs ontzettend naakt.” Voor Minis kwam er tijdens de repetities van Angels in America nog een kwetsbare laag bij. Het stoppen met de anticonceptiepil veroorzaakte bij haar een extreme hormonale reactie: “Mijn hele gezicht zat onder de bobbels. Ik wilde daarom niet duidelijk op scènefoto’s staan.” Het maanlandschap is inmiddels met heftige medicijnen teruggebracht tot een ordentelijk en toonbaar gezicht. “De vraag is nu hoeveel littekens er achter blijven.” Het was mede daarom dat ze aan haar dagelijkse avondwandeling begon: “In het donker lekker naar buiten.” Tien jaar geleden, tijdens haar studietijd in Maastricht, zag Minis de versie van Angels in America van het RO Theater. “Ik was diep onder de indruk van Catharine ten Bruggencate in de rol van Harper. Ik herinner

Hadewych Minis: “Ik was acht toen ik Jeroen Willems zag spelen op de Toneelacademie. Ik was volledig door hem geïntrigeerd.” foto Dinand van der Wal

mij nog hoe zij met ovenwanten aan over het toneel rent, om zichzelf te beschermen.” Halverwege mei, voor de optredens van het stuk in Heerlen, zal ze weer even in Limburg zijn, haar geboortegrond. Haar moeder, cellist Trudy Straus, woont nog steeds pal naast de Toneelacademie, in het ouderlijk huis waar Minis haar jeugd doorbracht en vanuit haar slaapkamer het stemlokaal kon binnen kijken. Haar vader, fluitist Jérôme Minis, woont in Wyck. “Ik was acht toen ik Jeroen Willems zag spelen op de Toneelacademie. Ik was volledig door hem geïntrigeerd. Vond hem een tovenaar. Toneel was voor mij jarenlang een kinderdroom. Fantasie. Pas toen ik werd aangenomen,

begreep ik dat theater ook werkelijkheid kon zijn.” Straks zal ze ook haar droge humor weer even met haar familie delen. ‘Bila-kanza’ zeggen als ze het over zichzelf heeft. “Ik hou van woorden die niet bestaan.” En als ze de tijd vindt, zal ze even de Onze Lieve Vrouwekerk binnenlopen. Niet omdat ze gelovig is, maar om rustig te worden van de aanblik van biddende vrouwen. Zelf doet ze ook nog steeds een schietgebedje voordat ze het toneel opgaat. De hoop op een mooie voorstelling smelt dan even samen met een weesgegroetje aan Maria. Angels in America door Toneelgroep Amsterdam, 14, 15 en 17 mei in Theater Heerlen. Zie ook www. parkstadlimburgtheaters.nl en www.hadewychminis.nl


LM heeft een groot aantal werken in stock van o.a.

Arie Berkulin Pieter Defesche Theo Kuijpers Lei Molin Ger Lataster Toon Teeken

moderne kunst

Wij hebben geen vaste openingstijden, maar na een telefonische afspraak bent u van harte welkom. Leon Mommers Savelsbosch 40, 6228 SB Maastricht 043 361 01 38 Even voorkijken? Zie: www.lm-modernekunst.nl

galerie dis Galerie DIS Tafelstraat 28 6211 JD Maastricht tel 043 325 91 17 Geopend: Do t/m Za van 13h - 17h en op afspraak

www.galeriedis.nl vernissage vrijdag 23 mei van 18 - 21 uur. Kunsttour 24 mei t/m 22 juni.

Galerie new Untitled eigentijdse schilderkunst, fotografie en sculpturen bolwaterstraat 30 venlo

www.galerienewuntitled.nl

emma van drongelen en gies backe opening expositie 9 mei19.00 uur

museum land van valkenburg

galerie zeemeermin

Grotestraat Centrum 31 6301 CW Valkenburg aan de Geul tel. 043 601 63 94 Geopend: di t/m vr 10-17u, za en zo 13-17u. [email protected] www.museumlandvanvalkenburg.nl

Wij nodigen uit voor de expositie

SJEF HUTSCHEMAKERS / PALLIETER HUTSCHEMAKERS 27 APR t/m 8 JUN EYCK ‘48 / 2 MRT t/m 7 SEP

“VERSTILDE SCHOONHEID” Stillevens in olieverf door HUB POLLEN Vanaf 16 maart 2008 Galerie de Zeemeermin, Theo Doesborgh Nabben 13, Steyl Open zondagmiddag en na afspraak telefoon 077 3732165

kunsthandel primavera-art Theo Schroijen Sphinxlunet 101E 6221 JK Maastricht Geopend: op afspraak tel. 06 10625212 [email protected] Jacques Huinck, nieuwe werken

Primavera-Art

keramiek galerie groot welsden Groot Welsden 48 6269 EV Margraten tel. 043 458 27 51 Geopend: woensdag, zaterdag en zondag van 13-17 uur en op afspraak. www.keramiek-grootwelsden.nl

t/m 15 juni architectuur en geometrie Inke & Uwe lerch en Martin McWilliam


Designbeurs Milaan: over eten, politiek en virussen

Vormgevers mogen zich graag over de toekomst buigen. De designbeurs Salone del Mobile in Milaan liet er talloze staaltjes van zien, maar gaf ook ruimte aan het relativerende verhaal van het verleden. “Don’t step on Tibet!”

Living Kitchen, de keuken van de toekomst. foto Veneta Cucina

door Danielle Arets

“M

et betrekking tot elektrisch licht kan ik zonder tegenspraak zeggen dat er niet meer over zal worden vernomen.” Deze opmerking uit 1879 van Eramus Wilson, directeur van het Stevens Institute of Technology, staat samen met een tiental andere onjuist gebleken uitspraken over onze technologische toekomst in het boek Surprising the Future. Het boek is uitgegeven door Pershing, een Italiaans bedrijf voor motorjachten dat vorige maand een van zijn peperdure boten als blikvanger presenteerde van de jaarlijkse Salone Internationale del Mobile, ‘s werelds grootste designevenement in Milaan.

Het jacht werd niet, zoals gebruikelijk op de Salone, tentoongesteld in een van de vele fabriekshallen in stad, maar lag doodleuk aangemeerd aan een kanaaltje bij Tortona, de voormalige buitenwijk die sinds een paar jaar het hart van de Salone vormt. Van de in totaal meer dan 1300 exposities van de designbeurs bevinden er zich zo’n 150 in voormalige fabriekshallen en werkplaatsen in Tortona. De onvoorspelbaarheid van onze technologische toekomst was een geschikt thema geweest van deze Salone waar veel innovatief vernuft ons in het duister liet tasten over wat ons te wachten staat. Gaan we inderdaad over tot de Living Kitchen waarbij wijnkoelers in de keuken zijn ingebouwd, fornuizen verplaatsbaar en

koelkasten buigbaar zijn? Het project van het Italiaanse merk Veneta Cucina, samen met ontwerpbureaus als Electrolux en jonge designers van de Domus Academy, geeft een idee hoe de keuken van de toekomst eruit kan zien. De uitkomsten zijn niet alleen in hardware uitgedrukt, maar ook conceptueel. De keuken is het decor van de totaalervaring die eten is geworden, waarbij kwaliteit en genieten voorop staan. Dat betekent goed en eerlijk voedsel (de natuurlijke keuken) met aandacht voor vorm (food design) en traditie (slow food), culturele verscheidenheid (fusion cooking) en bovenal: het verhaal. Voedsel als verbindende factor: met tradities uit het verleden,

maar zeker ook met onze tafelgenoten. De keuken moet dus geen geïsoleerde plek in huis zijn, maar een plek waar tongen losgemaakt kunnen worden. Studenten van de Design Academy, als altijd ruim vertegenwoordigd in Milaan, hebben dat goed aangevoeld. Onder de titel Still presenteert de Eindhovense academie zich op een sereen plekje in Milaan. De kacheltafel van Reinier Bosch geeft aan dat de tafel de centrale, warme plek in huis is en de verwarmde koelkast van Michou-Nanon de Bruijn geeft restwarmte af aan een stoel. Een andere trend is de hang naar wellness en de rol die de techniek daarin kan spelen. Exemplarisch is het Light Prose project van SAAZS waarbij lampen niet langer voor licht en sfeer maar ook voor droomervaringen zorgen. De beleving krijgt meer aandacht dan de hardware. Zo is Flaq volgens de brochure een “verhaal van licht water en reflectie die precies die ervaring kan brengen wanneer na een regenbui de plassen water de stad reflecteren.” Op het snijvlak van wellness, techniek en esthetiek nemen de Japanners een leidende positie in, met hun gevoel voor synthese van de Oosterse filosofie van zingeving en de Westerse drang naar vernieuwing. De befaamde Japanse ontwerper Tokujin Yoshioka presenteerde het project Bouquet and Little Garden waarbij natuur en techniek samenvloeien in stalen bloempotten. Ook de expositie Creative Hongkong focust op de Japanse positie als bruggenbouwer tussen Oost en West. Tien Japanse ontwerpers gingen met internationale designbureaus aan de slag, hetgeen resulteerde in evenzoveel ontwerpen. Zo

is het Kong Fu tea pot project van de Japanse architect Gary Chang een variatie op Alessi’s torenvormige koffie- en theepot. Met titels als Creation 9707, Image 9707 en Design 9707 geven de Japanners bovendien aan de politiek niet te vergeten. Tien jaar na de politieke verzoening met China zijn ook daar nog genoeg bruggen te bouwen. Ook de Italiaanse ontwerper Marco Piva schuwt politieke statements niet. In zijn studioruimte, naast het schitterende Triennale designmuseum, presenteert hij zijn notebook designs, ontwerpen gemaakt op een notebook. Het ontwerp van een Tibetaanse karpet krijgt de tekst ‘Don’t step on Tibet!’ mee. Dat het notebook (de elektronische versie dus, als laptop of ‘schootcomputer’) steeds belangrijker wordt bij het ontwerpen heeft HP begrepen. “The computer is personal again”, legt een van de medewerkers uit. Computer maakt het mogelijk ontwerpen steeds meer aan te passen aan de individuele gebruiker. De gebruiker kan zelfs meeontwerpen. Het wordt echt you-ser friendly. De technologie dient echter ook gerelativeerd te worden. In de digitale wereld is de angst voor virussen spreekwoordelijk. Gevolgen daarvan worden getoond door de bacterievormige lampen van Pieke Bergmans (Droog Design). De ‘mis’vormde lampen verpletteren met hun gewicht de tafel die ze belichten, of hangen als een doek over een stoel die daardoor onbruikbaar wordt. “New ideas set tomorrow’s standards”, is de slotzin van het boek van Pershing. De toekomst zal het uitwijzen.


station

zuiderlucht

Keetje Mans (1979) Eiland “Het tropische eiland waar ik als kind woonde was mijn baken, het is alleen al lang dat eiland niet meer. In mijn hoofd en werk is het door de tijd vervaagd tot een nostalgisch schemergebied ergens in de zee tussen twee verschillende culturen waar ik alles op trek en mee verbind. Ik meng exotische ornamenten en vormen uit de Latijns-Amerikaanse en Afrikaanse volkskunst met half vergeten herinneringen en legendarische, carnavaleske of heilige personages en dieren. Figuren die kunnen oplichten door scherp onnatuurlijk kleurgebruik of als een schim van het canvas terug het verleden in kunnen verdwijnen.”

Toro (2006), olieverf en pastels op canvas, 105 x 135 mm.

Station Zuiderlucht In de vijfde aflevering van Station Zuiderlucht, halteplaats voor jonge kunstenaars en vormgevers, aandacht voor Keetje Mans. Het werk Toro wordt per opbod verkocht op www.zuiderlucht.eu Klikken op de button ‘Station Zuiderlucht’. De bieding begint bij 930 euro. Werk van Keetje Mans wordt gepresenteerd in Galerie Stevens Maastricht (mei) en Galerie New Untitled in Venlo (juni).

Relic, ovaal, acryl op hout, 55 x 66 mm.

2004 Academie Beeldende Kunsten Maastricht | 2004 groepsexpo Chocoladefabriek Zaandijk 2005 Kunsttour Maastricht | 2006 solo B32 Maastricht | 2007 Think outside the box, ‘t Brandweer Maastricht | 2007 Kunstsupermarkt Stadsgalerij Heerlen | 2008 House of John Egon, Hedah Maastricht www.keetjemans.nl

‘Station Zuiderlucht’ wordt ondersteund door Amacura Sittard-Geleen, Galerie New Untitled Venlo, Galerie Stevens Maastricht, Huis voor de Kunsten Limburg, Océ Kunstbezit, Servatius en House of John Egon (2007), acryl op canvas, 135 x 210 mm.

Unlimited.DSM.


Mijn toekomst is Moke

“Nederlandse zangers die het in het Engels proberen, zijn ook maar half zo goed als ze eigenlijk zouden kunnen zijn.” foto Govert de Roos

Moke zal zo’n beetje Nederlands strakste rockband van het moment zijn. De groep prijkt komende zomer op het affiche van zo’n 25 popfestivals, met Pinkpop als hoogtepunt. Gitarist Phil Tilli: “Het heeft geen zin om zomaar in een busje te stappen en maar zien waar het schip strandt.” Door Paul Verstappen

H

ij probeert er zich een voorstelling van te maken. Van die 25 duizend mensen die straks voor zijn neus staan. “Dat is veruit het grootste publiek waarvoor we ooit hebben gespeeld. Geen idee hoe dat voelt, maar het is in elk geval veel vervelender om voor een half gevulde zaal te moeten spelen.” In een vorig muzikaal leven speelde Phil Tilli met zanger Rick de Leeuw in de Tröckener Kecks. Ook geen mis groepje trouwens. Moke is volgens de gitarist een afwijkende band in het Nederlandse muzieklandschap. “Onze zanger Felix Maginn is geboren in Belfast. Hij droomt in het

Engels en dat merk je aan onze teksten. Nederlandse zangers die het in het Engels proberen, zijn ook maar half zo goed als ze eigenlijk zouden kunnen zijn.” Verlangt hij zelf nog wel eens terug naar Nederlandstalige muziek? “Rick komt binnenkort met een soloalbum. Daar ben ik zijdelings bij betrokken geweest. Ik heb meegeschreven aan enkele nummers en heb demo’s ingespeeld. En wat hij doet vind ik nog steeds prachtig, maar mijn toekomst is Moke.” Hij is naar eigen zeggen van plan om te gaan spelen alsof zijn leven er van af hangt. “Ik ben tot op het bot gemotiveerd om de beste show te geven die we ooit gedaan hebben. De verhalen van verveelde voetballers die ongeïnteresseerd vooruitblikken

naar de volgende wedstrijd? Dat gevoel kennen we niet.” De vergelijking tussen popmuziek en topsport is niet zo vergezocht. In 2007 werd Moke’s nummer Last Chance bijvoorbeeld opgepikt door de NOS. Ze gebruikten het als herkenningsmuziek voor de Champions Leaque. Tilli’s pakkende gitaarrif was net zo doeltreffend als de schijnbewegingen van aanvaller Cristiano Ronaldo. Ook 2008 kent weer een overvolle sportzomer. Zijn er al muzikale plannen gemaakt voor het EK voetbal? “We zijn er nog niet voor benaderd, maar dat lijkt me zeker interessant. Al zullen we geen EK-lied componeren, dat laat ik graag aan anderen over. Last Chance was een bestaand nummer en het paste natuurlijk

uitstekend bij de knock-outfase van de competitie.” Het bewijst nog maar eens dat een popsong verschillende betekenissen kan krijgen. “Dat is het mooie van muziek. In Rule The World zingt Felix Maginn bijvoorbeeld over de problematiek in zijn geboortestad. In een verscheurd land hoopt hij dat de politieke partijen alsnog rond de tafel gaan zitten. Enkele kennissen hebben er hun persoonlijk lijflied van gemaakt. Je kunt zo’n politiek getint verhaal dus op meerdere manieren interpreteren. Dat is waarom goede popmuziek kunst is.” Sinds in maart 2007 hun debuutalbum Shorland verscheen, is hij met zijn band in een stroomversnelling terecht gekomen. Moke is een dagtaak

geworden. Iedere laatste vrijdag van de maand maken ze hun opwachting bij Mathijs van Nieuwkerk in De Wereld Draait Door. “Onze opdracht wordt steeds breder. In het begin ben je alleen gefocust op elkaar. Alles draait om de liedjes en de wereld is niet veel groter dan het oefenhok, waarin je samen werkt aan de nieuwe arrangementen. Het Moke-wereldje wordt nu steeds groter.” Moke speelt volgens Tilli ‘een onontkoombare mix van Britpop, folk en soul’. “We maken songs met hooks en mooie zanglijnen. Onze stijl is erg uitgesproken, maar de nummers blijven wel toegankelijk en herkenbaar. Dat zien we als we op een festival Last Chance inzetten. Ook al komt het publiek niet speciaal voor ons, het nummer wordt wel overal meteen goed opgepikt.” In maart was de band voor optredens in de Verenigde Staten. Zijn ze klaar voor een sprong over de landsgrenzen? “We spelen dit seizoen nog in heel Nederland en dan zullen we even pas op de plaats maken. We hebben nu alles in Nederland gehad, het is tijd voor iets nieuws. Het was overigens zo’n typische Amerikaanse showcase waar je speelt voor de belangrijkste platenbonzen. We moeten nog maar afwachten wat het ons zal opbrengen. Maar ik heb een immens vertrouwen in deze band. Onze ambitie is enorm. We zijn niet alleen gericht op een doorbraak in Amerika. Ik stap net zo graag in de tourbus om in Duitsland op te kunnen treden.” Moke wil graag de wereld in, maar stelt realisme voor alles. “Het heeft geen zin om in een busje te stappen en maar te zien waar het schip strandt. Dat kost alleen maar geld.” Moke speelt op Pinkpop Landgraaf (31/5), Zoks festival Venlo (28/6) en de Vierdaagsefeesten Nijmegen (13/7).


Een onaangename ontmoeting

Miserie/Werkstaking/Na de opstand, drieluik van Henry Luyten. foto Stedelijk Museum Roermond.

In een nazitijdschrift uit 1941 ontdekte Henk Verbeek een foto van Henry Luyten. Zijn bewondering voor de Roermondse schilder raakte overwoekerd door twijfels over diens gedachtegoed. “De onbevangenheid waarmee ik in mijn jeugd zijn werk heb bewonderd, heeft hij met deze foto wreed verstoord. En toch zijn het nog steeds dezelfde kunstwerken.” door Henk Verbeek

H

et drieluik De werkstaking van de Roermondse schilder Henry Luyten in het Gemeentemuseum van zijn geboortestad vormde in de loop der jaren de achtergrond voor optredens van artiesten als Herman Krebbers en Rob van Rijn. Ook voor een liedjeszanger die de volgende, bij het publiek passende tekst ten gehore bracht. Er was eens een onderwijzer, die begreep alras, dat hij van boven veel wijzer dan van onderen was. Het waren optredens in de jaren zestig voor studenten van de plaatselijke Pedagogische Academie. Soms boeiend, soms minder. Fascinerend, altijd weer, was die achtergrond, dat enorme schilderij van Luyten. De afmeting van drie bij tien meter, de kleurstelling, de thematiek, de dynamiek: steeds wist het doek muziek of voordracht te

overstemmen. Na de optredens liep ik door de zalen om landschappen, zeegezichten en portretten van Henry Luyten (1859-1945) te bewonderen. Ik vroeg mij dan af waarom deze schilder niet in onze kunstgeschiedenisboeken genoemd werd. Was het de kwaliteit van zijn werk? Waarom wel de zeegezichten van de Haagse School en niet die van Luyten? Was het omdat hij een groot deel van zijn leven in België had gewoond en gewerkt? De verschillen in de waardering van kunst door ‘autoriteiten’ hebben mij altijd geïntrigeerd. Het was mijn drijfveer om in die jonge jaren een afstudeerscriptie te schrijven over (literaire) kritiek. Bij het bestuderen van het werk van Paul de Wispelaere, Kees Fens en Menno ter Braak stond de vraag centraal of het bij de beoordeling van kunst moet gaan over de persoon,

10

de vent, en/of de vorm en/of de inhoud. Welke criteria worden gehanteerd? Tijdens het onderzoek bouwde ik een afkeer op ten aanzien van een uitgesproken ‘ventstandpunt’. Een standpunt dat te gemakkelijk leidt tot gepsychologiseer, persoonlijkheidsverheerlijking of tot het aan de grond toe affakkelen van de kunstenaar zonder dat naar de kwaliteit van de kunstwerken zelf wordt gekeken. Henry Luyten, zo las ik later, was getrouwd met een Duitse vrouw en koesterde Duitse sympathieën. Hier moest de oorzaak liggen van het stelselmatig ontkennen van de kwaliteit van zijn werk in onze boeken over kunstgeschiedenis. De discussie over de kwaliteit van kunstwerken van politiek niet-correcte kunstenaars wordt angstvallig vermeden. Als iemand de euvele moed heeft een artistiek-inhoudelijk debat

aan te gaan, wordt hij als nazisympathisant gekentekend en neergesabeld. Met het aanduiden van eigentijdse kunst als entartet hebben de Nazi’s ons de onbevangenheid en het principiële democratische recht ontnomen om in alle vrijheid een afkeurend oordeel te mogen vellen. Hetzelfde geldt voor de vrijheid om een positief oordeel te mogen vellen over contemporaine kunst die door de Nazi’s wél werd gewaardeerd – zoals die van Henry Luyten. Discussies over kunst van ‘foute’ kunstenaars zijn praktisch niet te voeren. Hun kunst wordt angstvallig weggehouden van het publiek. De formele en esthetische kwaliteiten van een werk kan door velen niet los worden gezien van de persoon van de kunstenaar. Het morele oordeel over de kunstenaar blokkeert een artistiek oordeel over het kunstwerk zelf. Een objectieve beoordeling is dan alleen mogelijk als de kunstenaar onbekend is. Enige tijd geleden kreeg ik de gebonden jaargangen 1940/1941 van het tijdschrift Signaal in handen, de Nederlandse editie van het Nazistische propagandatijdschrift Signal. De verbazing over de hoge

kwaliteit van vormgeving en fotografie maakte snel plaats voor verbijstering over het onverbloemde racisme en de verheerlijking van geweld. Natuurlijk kende ik de films van Leni Riefenstahl en de propagandafilm Der ewige Jude, dat dit soort teksten ook in het Nederlands bestonden, maakten lezing van dit tijdschrift tot een schokkende ervaring. Tussen de nummers van december 1940 en januari 1941 was het themanummer De Beestmensch, der Übermensch opgenomen. Op de naast elkaar gelegen, opengeslagen pagina’s worden links de beestmenschen met hun misdaden en hun marginale cultuur in een kwaad daglicht gesteld. Ter rechterzijde worden de Duitsers en hun bondgenoten met hun weldaden en hoogstaande cultuur verheerlijkt. Boosaardige gelaatsuitdrukkingen op de linkerpagina’s, het resultaat van nogal opzichtig retoucheren, vormden de illustraties bij vijftig pagina’s vol onverbloemde uitingen van haat en racisme. Vier bladzijden (links) waren ingeruimd voor entartete beeldhouwkunst, afgezet (rechts) tegen de door de nazi’s bewierookte sculpturen van


‘Vorm’ of ‘vent’ bij Henry Luyten (1859-1945) Arno Breker. Bij de entartete kunst is te lezen: ”’In den naam van onze dageraad willen wij Raffaël verbranden, kunstverzamelingen verwoesten, hoog opgebloeide kunst vernietigen.’ Zoo zingt een sowjetdichter. Wij weten wat hij zeggen wil. Zoo de jood, zoo zijn kunst. Zoo de kunst, zoo zijn materiaal: Blik, cement en gips.” Bij het werk van Breker staat te lezen: “Zoo edel als de Arische mens, zoo edel is zijn kunst. Zij verwezenlijkt de dromen op deze wereld.” Arno Breker (1900-1991) was een bekwaam beeldhouwer van suikerzoete, geïdealiseerde mannen- en vrouwenlichamen en portretten. De theatrale poses die zijn beelden kenmerken, sluiten naadloos aan bij het idee van de edele, heldhaftige Arische mens. Het zijn versteende scènes uit de films van Riefenstahl. Tijdens de naoorlogse Entnazifizierung werd deze sterbeeldhouwer van Speer als meeloper

Het doek Vlaamsche mannen in den loop der tijden bevindt zich tegenwoordig onder de titel Het Gulden Doek van Vlaanderen in Diksmuide. Afgebeeld zijn beroemde Vlaamse mannen rond een schilderij van Rubens. De Vlaamse Beweging heeft in de 20e eeuw gedurende beide wereldoorlogen gecollaboreerd met de Duitse bezetter. Tal van kunstenaars, onder wie de Nederlandse inwijkeling Luyten, wisten niet de gepaste afstand te bewaren. Na 1945 zijn ze daar nadrukkelijk op aangesproken. Nog altijd worden kunstenaars op hun fout-zijn tijdens die oorlogen afgerekend, terwijl dat bij ontwerpers en constructeurs van oorlogstuig nauwelijks het geval is. Wie heeft moeite met het kopen van een BMW, terwijl de grootaandeelhouders hun kapitaal verworven in de oorlogsindustrie van de nazi’s? Wordt voor kunstenaars een hogere morele standaard gehanteerd? Hebben kunstenaars meer onheil aangericht dan bijvoorbeeld - genoemde constructeurs?

gekarakteriseerd en min of meer gerehabiliteerd. Breker was weer salonfähig. Via Arno Breker kom je bij de gerenommeerde kunstverzamelaar Peter Ludwig die zich, net als tal van andere prominente Duitsers en gerenommeerde kunstenaars, door Breker heeft laten portretteren. En hoewel de alom nagevolgde, trendsettende

Ludwig geen problemen had met een kunstwerk van Breker, wordt diens Breker nog altijd doodgezwegen. Verder bladerend door het bijna tien centimeter dikke boekwerk van de verzamelde Signaal-tijdchriften kwam ik, na een bizarre melange van idyllische én weerzinwekkende foto’s en teksten, in het julinummer van 1941 een

Foto van Henry Luyten in het nazi-tijdschrift Signaal van januari 1941.

11

prachtige kleurenfoto tegen met Hendrik Luyten, de schilder van dat boeiende Roermondse drieluik. Ernstig kijkend naar zijn kleurige palet, waarop hij met een penseel verf mengt, voor een schilderij. De foto is geplaatst ter gelegenheid van de expositie Vlaamsche kunstenaars van heden en hun werken in de Berlijnsche Kunsthal. De begeleidende tekst begint met de mededeling dat Vlaanderen “een van de belangrijkste kunstcentra der Germaansche cultuurkringen” is. In het onderschrift bij de foto staat: “Vlaamsche mannen in den loop der tijden, een compositie van geweldige grootte. De kunstenaar woont in Brasschaet bij Antwerpen. Hij werd om zijn Duitschgezinde houding als vijand beschouwd. Bij het uitbreken van dezen oorlog drongen Belgische soldaten zijn huis binnen en verwoestten daar met hun bajonet enkele zijner schilderstukken.” Het werk van Breker in deze omgeving was geen verrassing. Maar Luyten? Door de foto in dit tijdschrift kreeg de nogal zakelijk klinkende typering dat hij Duitse sympathieën koesterde, een andere lading. Hendrik Luyten staat daar op die foto, net zoals die artiesten in het Roermondse museum van mijn jeugd, met een schilderij van hem op de achtergrond. In de museumzaal overstemde die achtergrond de optredende artiesten. De achtergrond van het schilderij in het tijdschrift echter doen de artiest Luyten niet verdwijnen. Integendeel. Door zo te poseren in dat van haat vergeven tijdschrift stelt hij zichzelf in een kwaad daglicht. Al zijn schilderwerk plaatst hij in de inktzwarte slagschaduw van zijn persoon. Hij roept het onheil over zijn werk en over zichzelf af. Hoe is het mogelijk dat de persoon achter de onverdachte prachtige landschappen, zeegezichten

Cover van nazi-tijdschrift Signaal.

en groepsportretten zich heeft laten portretteren in dit weerzinwekkend tijdschrift? Waarom heeft hij samen met andere Vlaamse kunstenaars deelgenomen aan die expositie met Vlaamsche kunst in Duitsland? Waarom heeft hij en waarom hebben Breker, Riefenstahl en al die anderen zich laten meezuigen? En dan die steeds weer opduikende vraag. Kan, mag ik zijn kunstwerken nog wel waarderen? Net als bij anonieme werken probeerde ik bij Luyten, onbeïnvloed door de ‘vent’ erachter, te genieten van de ‘vorm’. Maar nadat ik de ‘vent’ in dat vreselijke tijdschrift heb ontmoet, wordt dat genieten wel een erg verwarrende bezigheid. In het Stedelijk Museum van Roermond (waar momenteel een expositie van het werk van Luyten te zien is, red.) drongen zijn schilderijen de persoon Luyten naar de achtergrond. Het omgekeerde is nu het geval. Het is Luyten die als persoon zijn eigen schilderijen overschaduwt en ze doet verdwijnen. Discussies over de kwaliteit van het werk van Riefenstahl, Breker en al die andere kunstenaars uit het Derde Rijk heb ik altijd met objectieve distantie proberen te volgen. Door mijn ‘botsing’ met Luyten kan ik dat nauwelijks meer opbrengen. Dat ik zo getroffen ben door die foto in Signaal zal alles te maken hebben met de onbevangen ogen waarmee ik in mijn jeugd zijn werk heb bewonderd, een onbevangenheid die hij met deze foto wreed heeft verstoord. En toch zijn het nog steeds dezelfde kunstwerken.

Henk Verbeek (Sint-Odiliënberg, 1943) is beeldend kunstenaar en oud-docent aan kunstacademies en lerarenopleiding. De tentoonstelling ‘Het Volk van Luyten’ is tot en met 25 mei te zien in het Stedelijk Museum Roermond.


Maastricht, Sassen/Dielemans/Dickhaut Uitvaartverzorgers, interieur

3JKLTNVTFVN.BBTUSJDIU 1BMB[[PWFS[BNFMFOWBO 7SPFH*UBMJBBOTFLVOTUJO /FEFSMBOE

FFOFFFVXTFTDIJMEFSLVOTU VJUEF;VJEFMJKLF/FEFSMBOEFO NJEEFMFFVXTFTDVMQUVVSLVOTUOJKWFSIFJE XXXCPOOFGBOUFOOM

N Architecten Koningsplein 16 6224 EC Maastricht Nederland T +31 (0)43 408 18 27 F +31 (0)43 362 87 90 E [email protected]

#POOFGBOUFONVTFVN .BBTUSJDIU

KERAMIEKMARKT

SWA L M E N • P I N K ST E R E N E E R ST E E N TW E E D E P I N K ST E R DA G VAN 10.00 TOT 18.00 UUR • 11 EN 12 MEI 2008

De grootste keramiekgalerie van de Benelux in de openlucht

WWW.KERAMIEKMARKT-SWALMEN.NL

honderd keramisten uit twaalf landen

12


Eigen baksteen eerst

De afgelopen vijf jaar was Bart Dirks (Heerlen, 1972) correspondent voor de Volkskrant in Brussel. Deze maand verschijnt zijn boek ‘België bestaat – cultuurwijzer van een gespleten land’. Een voorpublicatie. door Bart Dirks

H

et Kempisch Klompje is dé verkoophit van steenfabriek Olivier uit Rumbeke. Het is een roodoranje steen met grijze en okerkleurige nuanceringen. Ook in trek: de Brugse Abdijmoef, geel met grijze tinten. “Zeer geschikt in combinatie met blauwsteen”, zegt verkoper Dirk Samaey. “Met de natuursteen omlijst je ramen en deuren. Prachtig voor een pastorijwoning dus.” Na de fermette (de hoevewoning met kleine ramen die weer in ruitjes zijn onderverdeeld) en de huizen in ‘Spaanse’ stijl (kasteelachtige woningen met overhangende daken en afgeronde dakpannen) heeft België de pastorijwoning omarmd. Gemodelleerd naar de robuuste woning waar vroeger mijnheer pastoor woonde. Een logische trend, zegt Samaey: bouwkavels worden schaarser, duurder en dus kleiner. Een pastorijwoning heeft twee verdiepingen, dus je kunt hetzelfde woonoppervlak kwijt op een kleiner lapje grond. Die mode is voormalig Vlaams bouwmeester, architect en hoogleraar Bob van Reeth ook opgevallen. Voordat hij een lezing gaf in Zoersel, ten oosten

foto Stephan Vanfleteren

van Antwerpen, reed hij door het dorp om de smaak van de inwoners te peilen. “Die avond zei ik: er moeten enorm veel roepingen zijn in uw dorp, want het staat vol met pastorijen.” Het gezegde dat de Belg ‘met een baksteen in de maag’ wordt geboren, doet nog steeds opgeld. Het ideaal is een stukje grond te erven of te kopen, en daar naar eigen inzicht een huis te bouwen. Van Reeth: “Als je een geliefde hebt en je gaat trouwen, heb je idealiter al grond. Liefst is de bouw al bezig voor in de kerk het jawoord klinkt. Je hebt de hoofdprijs als je vader en schoonvader er samen al hun energie in steken. Ik ken heel wat mannen die in elk vrij uurtje vier woningen bouwden, een voor elke dochter.” De liefde kan je nergens beter aanschouwen dan op de Batibouw, de jaarbeurs in Brussel voor bouwen, verbouwen en interieurs. Altijd goed voor ruim driehonderdduizend bezoekers. De gestegen prijzen kunnen The Belgian Dream niet verstoren. Opvallend veel jonge stellen lopen rond bij de stands van dakpannen, gevelstenen en isolatiemateriaal. Zoals Guy van

13

Cotthem en Ann de Witte. Ze kochten al enkele jaren geleden grond in Sint-Niklaas en willen nu aan de slag. Guy: “Het probleem is dat we heel andere ideeën hebben. Zij wil modern, ik wil klassiek.” Ann: “Guy denkt aan pastorijstijl met een dubbele garage.” Guy: “De huizen die Ann mooi vindt, noem ik bunkerstijl: aan de straatkant alleen muur, aan de tuinkant alleen glas.” Ann: “Een huis bouwen zit ons Belgen in de genen. Nu wonen we in een rijtjeswoning zonder tuin met twee kamers. Te klein als er een tweede kindje komt.” Guy: ‘We zijn hier om ideeën op te doen. Voor je naar een architect stapt, moet je toch eerst weten wat je wilt.” Die architecten worden soms tureluurs van de particuliere opdrachtgevers. “Ik zou willen dat ze een iets meer gestandaardiseerd product afnamen”, verzucht Nico Slegers van Desmet Architecten in Leuven. “Maar ze willen altijd hun eigen stempel zetten. Ze hebben uitgesproken ideeën, maar niet de kennis. Dat is continu schipperen. Op elke uitgave wordt beknibbeld. Als men moet kiezen, bezuinigt

men liever op materialen dan op oppervlakte van de woning.” Qua stijl en vorm mag alles. “Het enige dat voorgeschreven is, is hoe ver je van de rooilijn moet blijven, hoe hoog en hoe diep je mag bouwen. Het verklaart de typisch Belgische lintbebouwing waar alle smaken door elkaar staan.” In Wallonië zijn de regels strenger dan in Vlaanderen. De uitstraling van de nieuwbouwhuizen moet ‘regionaler’ en ‘nostalgischer’ zijn. Materiaalgebruik en kleur van baksteen en dakpannen zijn doorgaans per dorp streng voorgeschreven. “Men heeft er de keuze tussen roodbruine baksteen of grijs natuursteen”, moppert Rolande Donné van Vandesanden, de grootste Belgische producent van handvormgevelstenen. In Wallonië verkoopt hij vooral de Brique Baroque. ‘Jammer dat het zo wordt ingeperkt. Laat de mensen toch zelf beslissen wat ze met hun spaargeld doen. Maar kennelijk willen ze het daar somber houden.” Het vergt soms een geoefend oog om het verschil te zien tussen Vlaamse en Waalse woningen, iedereen ziet het onderscheid tussen Belgische en

Nederlandse huizen. “Een Belg wil nog niet dood gevonden worden in zo’n eenvormige Hollandse Vinexwijk”, stelt Bob van Reeth. “Terecht. Een Belg wil zelf bouwen om zijn rijkdom te tonen, hoe bescheiden ook, en om zich af te zetten.” Toch werkt hij graag in Nederland. “Ik houd van de Nederlandse collectiviteit, die in België wordt ervaren als armoede. Maar kijk eens hoe goed binnensteden worden opgeknapt. Nederland is gevoeliger voor het algemeen belang. Hier denkt men dat het algemeen belang een optelsom is van alle individuele huisjes.” Nederlanders kun je beter niet zelf hun huis laten ontwerpen, vindt hij. Neem het Wilde Wonen dat architect Carel Weeber propageert. “Het Wilde Wonen is in Nederland een thema. Bij ons is het een volksaard. Daarmee is alles gezegd.” Bart Dirks, België bestaat – cultuurwijzer van een gespleten land. Uitgeverij Bert Bakker, 18,95 euro. Op donderdag 8 mei wordt Bart Dirks in boekhandel Selexyz Dominicanen in Maastricht geïnterviewd door George Vogelaar. Aanvang 19.30 uur.


Het popfestival en de zappende tijdgeest

Popfestivals floreren nu bands door het gratis downloaden van hun muziek via internet steeds vaker moeten optreden. foto Franky Bruyneel.

Popfestivals. Ooit hadden ze één programma op één dag op één podium. Aan de vooravond van het nieuwe festivalseizoen praat Zuiderlucht met organisator Paul Adriaens van Bospop Weert, muziekjournalist Geert Henderickx van Muziekkrant Oor en zanger Jack Poels van Rowwen Hèze over de veranderende tijdgeest. Het popfestival als belichaming van de ‘verpretting’ waar de zoekende en zappende mens zo naar hunkert. door Ludo Diels

R

oemruchte festivalnamen markeren de geschiedenis van de popmuziek: Monterey, Altamont en Woodstock. Deze heilige plekken waar peace, love and understanding de boventoon voerden en waar naar hartenlust werd geblowd, gezopen en geneukt, waren decennialang de ijkpunten van de authentieke festivalbeleving. De geest van de Summer of Love waart volgens sommige romantici nog onverdroten voort op de Nederlandse festivalweiden. Maar het valt niet te ontkennen dat de popevenementen, zowel binnen als buiten, ingrijpend van karakter zijn veranderd. De door critici

geconstateerde ‘festivalisering’ van evenementen als Pinkpop, Pukkelpop, Moulin Blues en Bospop zijn niet onopgemerkt gebleven. The Times, They Are A-Changin’. Behalve het aantal zijn ook de opzet van de festivals en de leeftijd van het publiek veranderd. “Op gebied van de catering heeft de laatste tien tot twaalf jaar een enorme uitbreiding van het assortiment plaatsgevonden”, constateert Paul Adriaens van Bospop Weert. “Vroeger was alles veel kleinschaliger. De mensen zijn, denk ik, veeleisender geworden. Je kunt ze geen drie dagen achter elkaar friet met frikadel voorzetten. Bospop is allang geen eendaags evenement meer en dat betekent dat we alleen al qua

14

foodcatering de breedte in moeten gaan. Omdat wij in onze programmering vooral inzetten op de oudere rock and roll, met dit jaar Neil Young en ZZ-Top als toppers, is ons publiek ook wat ouder. Het zijn mensen die wat meer te besteden hebben dan tieners. Daarbij merk je dat het publiek meer wil beleven dan alleen muziek. Hoewel wij ons primair richten op de muziek en minder, zoals bijvoorbeeld Pinkpop, op een spectaculair randgebeuren waar je kunt bungee jumpen of een bezoek kunt brengen aan de masseur of de kapper, is Bospop toch een happening geworden. Beleving vormt tegenwoordig wel een sleutelwoord.” Al in de achttiende eeuw vonden er in Engeland

muziekfestivals plaats rond Georg Friedrich Händel. Het waren ontmoetingsplekken voor gelijkgestemden, een definitie die ook voor de huidige popfestivals opgaat. Een enkele jaren geleden ingezette trend om diverse kunstvormen of disciplines in één programma bijeen te brengen, grijpt nog steeds om zich heen. Het driedaagse popfestival Lowlands in Biddinghuizen programmeert behalve popmuziek ook lezingen, films, toneel en ballet. Crossing Border Festival ontleent er zijn bestaansrecht aan. Journalist Geert Henderickx van Muziekkrant Oor en Heaven spreekt over hedendaagse popfestivals als “een sociaal evenement

dat in zijn totaliteit de muziekbeleving overstijgt. Het gaat niet primair om de muziek. De kids beleven er veel lol en daar is niets mis mee, maar een echte muziekliefhebber gaat liever naar een club. Ik mis de subtiliteit van een optreden in een club of zaal. Festivals kosten me teveel moeite om me te concentreren. Ik ben er geen liefhebber van, ook nooit geweest. Optredens tijdens festivals werken volgens een stoomwalsidee. Je krijgt als publiek per definitie de platte versie, waarin bands volgens hetzelfde doorzichtige mechanisme werken: safe spelen en zorgen dat iedereen bij de les blijft. Dat is ook begrijpelijk, ze krijgen een uur de tijd om hun kunstje te flikken, in die zestig minuten moet het publiek om. In een club of zaal krijgen ze veel langer de kans om naar een climax toe te werken en om nummers te spelen die niet behoren tot hun ijzeren repertoire. Een goed optreden moet me ontroeren, troosten of verheffen. Je moet er na zo’n concert weer even tegen kunnen.” Nu de platenmaatschappijen door het gratis downloaden via internet in de problemen zijn geraakt, proberen ze hun grip op de festivals te vergroten, constateert Henderickx. “Bands moeten meer spelen om hun geld te verdienen. Nu de cd-verkoop stagneert is het bon ton geworden om bands die op het punt staan door te breken, meteen te programmeren voor festivals. Vroeger moesten die eerst het club- en kleine-zalencircuit achter de rug hebben.” In haar boek Pret! Leisure en Landschap geeft Tracy Metz aan dat de ‘verpretting’ van het landschap, zowel in de stad als op het platteland, Nederland in zijn greep heeft. Festivals maken deel uit van die ontwikkeling, ze vormen


Siciliaanse notities

Jack Poels, Paul Adriaens en Geert Henderickx over het popfestival vroeger en nu een regelrechte vertaling van onze behoefte aan pret. Zoals de moderne mens zich met zijn afstandsbediening een weg hakt door het woud aan tv-programma’s, zo zapt de festivalbezoeker door de geboden line up. Van het ene podium naar het andere, van de ene (culinaire) ervaring naar de andere. Waar de festivalbezoeker zo’n vijftien jaar geleden het nog moest doen met één programma en daarbij nog eens iets nieuws ontdekte, stelt de moderne festivalganger zijn eigen programma samen. Keuzevrijheid is belangrijk, evenals het feest der herkenning. De verrassing wordt uitgebannen. Bospop-organisator Paul Adriaens drukt het anders uit. Volgens hem is Bospop uitgegroeid tot een festival met verschillende meerdere sferen. “De drie festivaldagen hebben een eigen programmatisch karakter. Als vrijdags Neil Young optreedt, zie je veel mensen in colbert, terwijl ’s zondags de spijkerjasjes voor ZZ-Top overheersen. Ook ons publiek heeft behoefte aan keuzemogelijkheden.” Hoewel bekend geworden met hun live act in uitpuilende feesttenten heeft frontman Jack Poels van Rowwen Hèze naar eigen niets met de massaliteit van

een festival. “Ik ging vroeger met mijn dorpsgenoten vaak naar Pinkpop, maar dat gekrioel voor het podium sprak me niet aan. Mij vond je meestal in de buurt van de toog. Ik ben slecht publiek. Maar het moment dat ik The Pogues op Pinkpop aan het werk zag, vergeet ik nooit. Toen besloot ik dat ik ook ooit op dat podium wilde staan. Dat is inmiddels al een paar keer gelukt. Voor een artiest maakt het qua intensiteit geen verschil of hij in het theater, zaal of festival speelt. De spanning is altijd dezelfde. Wel is het zo dat het gevoel van de muziek anders is. In een feesttent of festival is het fysiek zwaar en dus zweten geblazen. Bij een festival weet ik dat mensen kunnen gaan lopen. En dan weet ik dat het mis gaat. Ik houd de lopers dan ook nauwlettend in de gaten. In het theater zitten ze keurig in hun pluchen stoeltjes. Daar kunnen we meer aandacht besteden aan de opbouw van het programma, en liedjes in een ander jasje steken. Bij grote festivals is het meteen vol gas, bij de eerste twee liedjes moet je de bezoekers bij de lurven hebben. Dat is nu eenmaal een wetmatigheid bij een festival. Hoewel ik als bezoeker nooit zo’n gangmaker was, registreer ik wel degelijk de vrolijke kopjes in het

Jack Poels van Rowwen Hèze: “Ik houd de lopers nauwlettend in de gaten.” foto

publiek.” Op het podium mag er niet zo veel zijn veranderd, backstage is het een ander verhaal, zegt Poels. “Qua logistiek is er veel veranderd. Het is groter geworden. Backstage is het niet langer één ruimte, maar zijn het verschillende gebieden. Waar we ons al spelend van bewust zijn, is dat - door de verschillende podia die de bezoekers kunnen zien - de kans groot is dat we toch voor ons eigen publiek spelen. Zij hebben immers de keuze gemaakt om ons aan het werk te zien. Bospop vind ik in dit opzicht één van de meest aangename popfestivals die ik ken. Het is er groot, maar het voelt niet zo. Er heerst, net als bij Roskilde in Denemarken, een aangename, relaxte sfeer. Het ene festival is het andere niet, maar waar we spelen rukken we uit met een stoomwals. Het publiek gaat plat.” Het festivallandschap kent een bonte diversiteit, maar anno 2008 is de doorsnee bezoeker een kieskeurige klant die service verlangt. En keuzes, hij moet zich kunnen laven aan een lopend buffet met verschillende muzikale ingrediënten. Een festival moet ook kunnen opboksen tegen niet-muzikale uitstapjes. Zo ziet Bospop, met zijn wat oudere bezoekers, een touroperator met weekendjes Parijs en Madrid in de aanbieding als grotere concurrent dan andere festivals. Toch liggen evenementen die zich op de ouder wordende popliefhebber richten goed bij het publiek. Wellicht omdat hun favorieten, mits niet ten onder gegaan aan een overdosis peace, love and understanding, gretig inhaken op de trend en doen alsof de eeuwige jeugd bezit heeft genomen van zowel het podium als de festivalwei. In elk geval gedurende het festivalweekend.

Namen en bijnamen

H

et moest er een keer van komen en nu is het dan zover: meer dan vroeger in Maastricht kom ik hier op Sicilië mensen tegen die mij goeiedag zeggen, die naar me zwaaien, die een praatje maken, die even naar me lachen als teken van herkenning. En er komen ook steeds meer mensen bij die me bij mijn voornaam noemen: Pietro, al is dat een op Sicilië weinig voorkomende naam. Hier in de omgeving heet ongeveer de helft van de mannen Corrado, genoemd naar de heilige Corrado, die vlak bij ons huis in de eerste helft van de veertiende eeuw als kluizenaar in een grot leefde en die volgens de overlevering veel goed werk voor de armen heeft gedaan. Maar als de helft van de mannen Corrado heet, hoe weet je dan over welke Corrado het gaat als iemand tegen je zegt: “Vraag het maar eens aan Corrado, die weet het wel”? Gewoon, door Corrado van een toevoeging te voorzien: de metselaar, de man van Vera, de zoon van de dokter, die oude van de post... Nogal prozaïsch dus. Niet die prachtige omschrijvingen zoals ik me die uit mijn jeugd herinner. In mijn geboortedorp was ik als kind niet wie ik was, maar werd over mij gesproken als ‘de witte van An van de sjmeed’ (lees: die jongen met dat witte haar, zoon van Anna van de smid). En hoe verder weg van mijn geboortedorp, hoe langer de toevoeging. Kwam ik bij familieleden in Swalmen, Beesel of Thorn, dan was de begroeting meestal: “Och, dao is de witte van An van de sjmeed van Bongers oet Neel!” ‘Neel’ is mijn geboortedorp Maasniel. Niets van al dat fraais hier. Bijnamen zeggen op Sicilië soms iets over iemands werk, maar vaker nog over iemands karakter. Ik ben net begonnen aan de roman De leeglopers van de in Catania geboren schrijver Giovanni Verga, een van de grootste Italiaanse schrijvers van rond 1900. In een korte verantwoording leggen de vertalers uit waarom ze voor de tientallen bijnamen in het boek een Nederlands equivalent hebben gezocht: “Omdat deze bijnamen een wezenlijke bijdrage leveren aan de sfeer en toon van de roman.” En zo maken we kennis met families als de Leeglopers, de Bonenbikkers, de Hinkepoten, de Ganzevoeten en met personages als de Kwezel, de Uilskop (ook wel de Zijderups genaamd), de Kwartel, de Ruige, de Tuiger, de Wesp, enzovoorts. Een beetje braafjes allemaal, maar het hoort bij die tijd. In de maffiawereld gaat het er iets pittiger aan toe. Een kleine greep uit krantenartikeltjes van de laatste weken: De Jakhals, Het Litteken, De Genadeloze, De Doodgraver, De Afperser. En de mooiste: Francesco Het Mes (Il Coltello). Ik heb het helaas nog niet zover geschopt dat ik hier al een vaste bijnaam heb, ofschoon ik soms al heb horen zeggen: ‘Pietro lo scrittore’. Dat is veel te veel eer, maar op dit eiland ben je al een schrijver als je af en toe een stukje schrijft. Misschien moet ik het maar zo laten en het koesteren.

PIETER BEEK

Franky Bruyneel.

15


Een Afrikaan is Na tien jaar fotograferen van epidemieën en burgeroorlogen in Afrika vond fotograaf Chris Keulen dat hij ook de andere kant van het continent moest laten zien. Vijf jaar volgde hij de wielerrondes in Burkina Faso, Eritrea, Kameroen en Senegal. De beste foto’s zijn nu bijeen gebracht in een boek en een expositie. “Ik heb niet de pretentie de berichtgeving over Afrika in balans te brengen, ik probeer mijn werk in balans te brengen. En daarmee mezelf.” door Wido Smeets

“D

e Leica M-6 uit begin jaren negentig is zijn wapen. Een ouderwetse mechanische camera, relatief zwaar, ter grootte van een mensenhand. Chris Keulen maakt er zwartwit foto’s mee, op al even ouderwetse rolletjes. Soms zijn ze messcherp, soms hebben ze een ‘grove korrel’. Maar nooit zonder reden. In het werk van Keulen heeft alles een reden. Buiten de andere kwaliteiten die hem beter maken dan de meeste van zijn collega’s is dat een eigenschap die blijft fascineren. We kennen de fotografen die met een lucky shot bekend werden, hun roem zij hun gegund. We mogen

Burkina Faso 2005.

Keulen ervan verdenken dat hij gedurende zijn loopbaan heel wat lucky shots in de prullenbak heeft gemieterd. Pronken met een toevalstreffer, het zou hem

16

zwaar vallen. Hij zou het als een belediging beschouwen van het vak – dat het toch al zo moeilijk heeft. Juist om die reden is respect voor dat

vak, de fotojournalistiek, belangrijker dan persoonlijke roem. Dat betekent niet dat Keulen wars is van erkenning. Integendeel. De moeizame

totstandkoming van het net verschenen, monumentale fotoboek Hete glassplinters is er het stilzwijgende bewijs van. Chris Keulen (Geleen, 1959)


niets zonder fiets “Wielrennen biedt mensen een kans aan de armoede te ontsnappen.” heeft het geblokte lichaam van een ijshockeyer, een sport die hij ook daadwerkelijk beoefende. Voordat hij professioneel fotograaf werd, studeerde hij Nederlands. Die academische opleiding klinkt door in zijn positie als fotograaf. Keulen staat bekend als kritisch: op zijn eigen werk, op dat van zijn collega’s, op actuele opvattingen over de foto(journalistiek), over de ontwikkeling van de samenleving als geheel. Dat engagement bracht hem in de jaren negentig naar Afrika, waar de ene humanitaire ramp op de andere volgde terwijl het Westen het hoofd steeds vaker afwendde. Tien keer trok hij in die jaren met zijn onafscheidelijke Leica door het vergeten continent. Met heftige reportages keerde hij terug van crisissituaties in landen als Congo, Oeganda en Mozambique. Geen bloedige foto’s – “ik ben geen oorlogsfotograaf”- maar foto’s die, zoals het cliché zegt, meer zeggen dan duizend woorden. Het vaakst was hij in het door een bloedige burgeroorlog verscheurde Rwanda, waar in 1994 in enkele maanden tijd tussen 500.000 en een miljoen mensen werden vermoord. De Afrika-reportages werden een begrip. In 2001 won Keulen de World Press Photo met een reportage uit Burkina Faso, waar hij enkele weken meetrok in de karavaan van de nationale wielerronde. Dat hij zich na tien jaar had afgewend van de menselijke ellende in Afrika en op pad was gegaan voor een sportreportage had, uiteraard, een reden. “De switch was nodig”, zegt Keulen in zijn Maastrichtse atelier, “omdat ik vond dat ik met mijn eerdere reportages Afrika te weinig recht heb gedaan. Ik heb er mijn bekendheid aan te danken, maar het bleef aan me knagen dat ik zo weinig had laten zien van de

wilskracht en levensvreugde die deze mensen tekent. Ik voelde het als een verplichting ook die andere kant te laten zien. Voor de Afrikanen, maar ook voor mezelf. Ik heb niet de pretentie dat dit boek de berichtgeving over Afrika in balans brengt, ik probeer mijn werk in balans te brengen. En daarmee mezelf.” Dat hij er in 2001 de World Press Photo mee won, was daarbij een mooie opsteker. In de daaropvolgende jaren fotografeerde hij ook de nationale rondes van Eritrea, Kameroen en Senegal. Als adept van de participating journalism trok hij op met officials, verzorgers en rondemissen, en sliep in dezelfde ruimtes als de renners. “Om de andere kant van Afrika te laten zien, had ik kunnen volstaan met beelden van lachende negers en natuurfoto’s. Dat wilde ik natuurlijk niet. Het werd wielrennen, omdat dat een sport is die de mensen een kans biedt hun wilskracht aan te spreken om aan de armoede te ontsnappen. Atletiek had dus ook gekund, geen voetbal. Om dit verhaal te vertellen, heb je decor nodig, en couleur locale.” Het idee werd hem aan de hand gedaan toen hij in 2000 in opdracht van NRC Handelsblad in het West-Vlaamse Puivelde de teloorgang van de kermiskoers ging fotograferen. “Het is de bakermat van het Belgische wielrennen, maar de echte toppers zijn te duur geworden voor een rondje om de kerk. Elke keer nadat de renners een rondje hadden afgelegd, renden de supporters de kroeg in. Daar stond de tv aan, met live beelden van de Ronde van Italië. Keulen fotografeerde er een 85-jarige supporter die in de outfit van de door het Vaticaan gesponsorde ploeg van Amore & Vita (liefde en leven) aan de tv zat gekluisterd. “Je moet eens naar Afrika gaan met die camera”, zei de man, “naar de Tour du Faso.” Hij had er een tv-documentaire

17

over gezien. Keulens kennismaking met de Ronde van Burkina Faso dreigde een fiasco te worden. Dertig procent van de renners was blank. “Europese professionals die bij ons niet goed genoeg zijn, zoeken daar het avontuur. Van een wedstrijd was geen sprake, de ploeg van Selle d’Italia won vrijwel elke etappe.” De Europese ploegen waren ook veel beter uitgerust, met hun aerodynamische wielen en gestroomlijnde helmen. “Voor de lokale bevolking waren die blanke renners als wezens out of space. Na drie dagen wilde ik naar huis. Ik dacht: bij deze flauwekul heb ik niets te zoeken.” Totdat hij zag dat het wielrennen in Afrika en Europa vooral veel overeenkomsten kent: de massa vergaapt zich aan het speeltje van een kapitaalkrachtige organisatie. Prachtige foto’s maakte hij van Eddy Merckx en ander coryfeeën van het Westerse wielrennen, onderuitgezakt in een sky box met de lokale machthebbers. “Het is exact

hetzelfde wat je ziet bij de Ridderronde in Maastricht.” Het was echter niet het thema dat hem naar Afrika had gebracht. In 2002 volgde Keulen met schrijver en oudwielerprof Peter Winnen de nationale ronde van Senegal. Opnieuw stond de fiets centraal. Niet alleen als het glamoureuze speeltje van de wielrenner, maar ook als transportmiddel van de bevolking. “Voor de doorsnee Afrikaan is de fiets een economische factor van belang. Niet alleen om zichzelf te verplaatsen, maar ook om eten te vervoeren of handelswaar aan de man te brengen.” Voor deze foto’s verving Keulen zijn Leica door een grootbeeldcamera waarmee hij een kleurrijke hommage bracht aan de gemiddelde Afrikaan die, ver weg van het fancy wielrennen, de fiets gebruikt in de strijd om het dagelijks bestaan. De combinatie van de in grove zwartwitfoto’s geschoten wielerreportages en de secure kleurportretten zorgt voor een contrastrijke relativering van de uit het Westen geïmporteerde

sportcultuur: de gevallen coureur die op een bankje in het ziekenhuis zijn beurt afwacht naast een moeder met een doodzieke dochter, en de verbaasd omkijkende groentehandelaar voor wie de fiets een middel van bestaan is. En natuurlijk is er een foto (uit de Giro d’Eritrea van 2004) van een renner van de Amore & Vita ploeg die het project terugbrengt naar het begin: de 85-jarige supporter in dezelfde outfit die Keulen vier jaar eerder fotografeerde in het wielercafé in het West-Vlaamse Puivelde. De expositie ‘Hete glassplinters’ is van 18 mei t/m 14 september in Centre Céramique in Maastricht. www.centreceramique.nl. Vanaf 24 september is de expositie te zien op BredaPhoto. Chris Keulen, ‘Hete glassplinters. Le Tour d’Afrique’. Met voorwoord van Peter Winnen. Uitgeverij Ipso Facto, drukkerij Rosbeek Nuth, vormgeving en projectbegeleiding door bureau Zuiderlicht Maastricht. Prijs 35 euro, verkrijgbaar in de boekhandel of via www.chriskeulen.com

Hospital Kaolack, Senegal 2002.


6OORCULTUURDIEURAAKT

'EEF WORD DONATEUR (ET0RINS"ERNHARD#ULTUURFONDSZETZICHINVOORCULTUURENNATUURBEHOUD

*AARLIJKSSTEUNENWEBIJNAPROJECTENOPGROTEENKLEINESCHAAL$ENKAANMUZIEK VANCULTUURGAATUWINTERESSEUIT!LSUDONATEURWORDT STEUNTUDAARMEE DECULTUURDIEURAAKT$ONATEURBENTUALVANAF` PERMAANDOF` PERJAAR 7ORDNUDONATEURGANAARWWWCULTUURFONDSNL

0RINS"ERNHARD#ULTUURFONDSGEEFTCULTUURDEKANS

18


&OTOUILTJES 2OB2EIJNEN &OTO.ATURA

TONEEL BEELDENDEKUNST LETTERKUNDE NATUURENMONUMENTENZORG.AARWELKEVORM

Picknicken in het Italiaans verleden Oude Italiaanse steden zijn meestal hooggelegen, ter herinnering aan een roerig verleden. Met Todi en Orvieto, in het hart van Umbrië is het niet anders. Een van de plekken die de turbulentie van de geschiedenis hebben doorstaan, zijn de nabij gelegen Tuinen van Bomarzo. Een mystieke plek die Helle Haasse ooit aangreep om de seksuele moraal van de jaren zestig te verwerken. door Wido Smeets

J

e kunt werklozen een voetbalstadion laten bouwen, zoals De Kuip in Rotterdam in de jaren dertig. Je kunt ze ook inzetten om een 16e eeuws beeldenpark te redden. Dat laatste deden Giancarlo en Tina Bettini in de jaren vijftig van de vorige eeuw in het Italiaanse plaatsje Bomarzo. Hun inzet betekende de redding van het park vol mythische beelden, beter bekend als de Tuinen van Bomarzo. Het in 1938 door Salvador Dalí herontdekte ‘heilige bos’ is alweer toe aan groot onderhoud, maar trekt nog steeds tienduizenden bezoekers. De Tuinen van Bomarzo zijn beroemd, vanwege de beelden, maar zeker ook door het intrigerende verhaal dat erachter zit. De mismaakte, door een onbeantwoorde

Beeld in de Tuinen van Bomarzo

liefde gekwelde hertog Pier Francesco Orsini probeerde in 1552 met de aanleg van het park de demonen in zijn hoofd te bezweren, een gegeven dat tot de dag van vandaag kunstenaars en schrijvers heeft bezig gehouden. Dalí gebruikte de beelden als inspiratie voor zijn werk, net als Carel Willink, Gerti Bierenbroodspot en Niki de Saint Phalle. In Nederland zijn de Tuinen van Bomarzo vooral bekend door het gelijknamige boek van Hella Haasse uit 1968, in NRC Handelsblad ooit “een schoolvoorbeeld van een literair essay, een poging om al schrijvend iets te ontdekken” genoemd. Volgens de NRCcriticus beschouwde Haasse de tuinen niet alleen als een kruisweg langs de staties van Orsini’s persoonlijke ellende, maar gebruikte ze de beelden om om te kunnen gaan met de nieuwe seksuele moraal van de jaren zestig. In de mysterieuze beeldentuin zag Haasse de ene na de andere seksuele toespeling opduiken. De verkoopster in het museumwinkeltje bij de Giardini di Bomarzo heeft daar allemaal geen weet van. We nemen het haar niet kwalijk. De tuinen van Bomarzo hoort niet tot de hoogtepunten van Haasses oeuvre, het boek is niet in het Italiaans vertaald. Dat geldt wel voor het internationaal bejubelde Bomarzo van de Argentijnse schrijver Manuel Mujica Lainez, pronkstuk van het winkeltje dat verder bestaat uit de gangbare

19

Piazza del Popolo in Todi. foto’s Zuiderlucht

toeristengidsjes, folders, briefkaarten en snuisterijen. Wie zich wil verdiepen in de historische ontstaansgronden van het park kan beter terecht in een Nederlandse boekhandel voor Het laatste geheim van Bomarzo van Michiel Koolsbergen. Los van alle artistieke, literaire en wetenschappelijke bespiegelingen is een bezoek aan het park nog steeds een bijzondere belevenis. Na 450 jaar zetten de mysterieuze, groenbemoste beelden en de ironisch vormgegeven gebouwen de fantasie moeiteloos in werking. Een andere attractie vormen de talrijke Italiaanse bezoekers die niet voor de beelden komen, maar voor een schaduwrijk plekje voor een picknick, waar ze de flessen ontkurken, de etenswaar uitstallen en de kinderen vergeefs tot de orde roepen. Bomarzo ligt op een uurtje rijden van Todi, een op een heuvel gelegen stadje in Midden-Italië. Vanaf de vroege Middeleeuwen was Todi meer

dan duizend jaar een vrije stad; de bekendste inwoner uit die periode was Jacopo van Todi (1230-1306), een van de eerste Italiaanse dichters die in de volkstaal schreef. In de vroege renaissance maakte de stad een bloeiperiode door waarvan de Duomo, de tempel van de Consolazione en de palazzi aan het Piazza del Popolo, het hoogste punt van de stad, nog steeds getuigen.

kerk, vooral de 15e eeuwse fresco’s van Luca Signorelli (1441-1523). Zijn grillige verbeelding van het Laatste Oordeel is minder bekend dan Michelangelo’s versie in de Sixtijnse Kapel, maar zeker zo goed. Michelangelo, een beeldhouwer met veel gevoel voor pr, werd er van beschuldigd dat hij enkele figuren van Signorelli’s fresco’s heeft overgeschilderd.

Todi ligt in het hartje van Umbrië, met prachtige oude steden als Perugia, Assisi, Spoleto en Orvieto op een uur of minder rijden. Ooit woonden er Etrusken, ruim duizend jaar later trok de bedelheilige Franciscus er rond met zijn volgelingen. Terwijl de monnik overgave en soberheid predikte, werd in het hooggelegen Orvieto een met bladgoud beklede dom gebouwd, volgens de beginselen van de jongste architectonische mode van die tijd: de gotiek. Zeker zo interessant als de gouden gevel van de dom is het donkere interieur van de

Over de geschilderde personages van Signorelli hangt een vergelijkbare onheilspellende mystiek als over de beelden van Bomarzo. Of Signorelli en Pier Francesco Orsini, de mismaakte hertog van Bomarzo, elkaar kenden is niet bekend. Maar dat de hertog, als kunstliefhebber, in elk geval diens in 1499 voltooide fresco’s in de dom van Orvieto moet hebben gekend, ligt voor de hand. Bij goed weer moet de schittering van de gevel tot in Bomarzo te zien zijn geweest. www.zuiderlucht.eu/lezersreizen, www.pervoi.eu en www.discoveringumbria.com


Het leven na Idols en Wikipedia galerie dis

Het idee van oorspronkelijkheid heeft plaatsgemaakt voor een cultuur van knippen en plakken. Maar de tegenbeweging dient zich alweer aan, constateert essayist Bas Heijne, deze zomer presentator van VPRO’s Zomergasten. “Wanneer het kunstmatige op een al te opzichtige manier wordt gecelebreerd, ontstaat als vanzelf een hang naar authenticiteit en vakmanschap.”

galerie dis

“De oneindige stroom van reproducties van de Mona Lisa heeft het schilderij niet van zijn aura ontdaan.” collage Picture Improvement/ www.megamonalisa.com

door Bas Heijne

E

ind vorig jaar berichtte de Volkskrant over een initiatief van een man die zichzelf ‘burgerjournalist’ noemt. De man, een eind dertiger, had een bepaalde dag eigenhandig uitgeroepen tot Goednieuwsdag. Onderzoek dat de burgerjournalist had laten uitvoeren zou namelijk hebben uitgewezen dat 83 procent van de Nederlanders met een miskende behoefte aan positief nieuws rondloopt. Om aan die behoefte tegemoet te komen, probeert de initiatiefnemer de verschillende media te bewegen één dag per jaar goed nieuws te brengen. Goed nieuws is volgens hem “nieuws over gebeurtenissen in Nederland en de wereld die wel goed gaan. Serieus nieuws met inhoud, positief en oplossingsgericht.” Op het eerste gezicht is er niets nieuws onder de zon. De klacht dat het nieuws te

afstandelijk en te negatief is en dat de media ook eens wat invoelbare, positieve berichten zouden moeten verspreiden, keert met grote regelmaat terug - net zoals er om de zoveel tijd geroepen wordt dat er teveel meningen zijn of dat het maar eens afgelopen moet zijn met het gehakketak van columnisten onderling. Wat wél nieuw is, is de assertiviteit van de man die zich burgerjournalist noemt. Zijn klacht blijft nu niet meer beperkt tot de toog van het buurtcafé of de ingezonden brievenrubriek. Nee, hij heeft een eigen website, waar hij het nieuws kiest wat hem interesseert, waar zijn geestverwanten, de liefhebbers van goed nieuws dus, samenkomen. Het woord burgerjournalist is ook niet domweg een ander woord voor amateur-verslaggever, zoals je ook amateurschakers en amateurvoetballers hebt. Het woord burgerjournalist is

20

bedoeld als geuzennaam. Een burgerjournalist maakt deel uit van een nieuwe, opstandige beweging, die zich richt tegen de gevestigde mediainstituten, de zogenaamde ‘oude media’, die in de ogen van deze zelfbenoemde burgerjournalisten te lang de dienst hebben uitgemaakt. Dat diezelfde media niet gevoelig zijn gebleken voor zijn oproep tot instelling van zijn Goednieuwsdag zal hem alleen nog gesterkt hebben in zijn overtuiging dat zijn tijd nog moet komen. De plaats ontbreekt hier om uitgebreid in te gaan op de sociale en ideologische aspecten van dit nieuwe fenomeen. Kortweg kun je stellen dat die opstandigheid van de burger tegenover de media wordt aangewakkerd door enerzijds de ver doorgevoerde individualisering van de samenleving, waarbij het primaat is komen te liggen bij het individu en zijn verlangens

en eisen, en anderzijds door de technologische ontwikkelingen die het individu in staat stellen om zijn wensen en opinies direct en zichtbaar over het voetlicht te brengen. De consument wenst mee te praten, en overal om je heen zie je de gevestigde instituten, bedrijven en media over zichzelf struikelen in de haast die consument in zijn wensen tegemoet te komen. Een nieuw fenomeen als de burgerjournalist maakt onderdeel uit van een medialandschap dat in weinig opzichten meer lijkt op dat van nog maar een of twee decennia geleden, en dat bovendien aan voortdurende veranderingen onderhevig is. Dat schept naast verwarring ook grote opwinding. Geen wonder dat wanneer je aan een groep studenten vraagt wat ze later willen gaan doen, bij een ontzagwekkende meerderheid in hun antwoord het woord media opduikt. De meesten van hen nemen zich voor “iets met

ronald van iersel media” te gaan doen. gallerie De grootste verandering is ongetwijfeld dat ook het medialandschap, net zoals de aarde zelf, ’plat’ is geworden. In zijn bestseller The Earth is Flat geeft de Amerikaanse columnist Thomas Friedman een rooskleurig beeld van een wereld die door communicatiemiddelen tot één geheel geworden ronald is. van ierEen wereld waarinsel niet alleen gallerie alles in verbinding staat met alles, maar waarin ook alles voor iedereen toegankelijk is geworden. Iedereen mag meedoen. Politieke, sociale en commerciële veranderingen worden niet per definitie van bovenaf gestuurd, maar zijn vaak het gevolg van initiatieven van ‘onderaf’. Ideeën worden niet langer door één man of vrouw of door een kleine groep experts bedacht, maar zijn het resultaat van een vaak spontane manier van samenwerking, meestal door mensen die elkaar niet eens persoonlijk kennen, mensen die meestal op honderdduizend


&

Van Zweden Spanjaard Jaap van Zweden dirigent Ed Spanjaard piano Mozart | Mahler 5

”Het sterrendom heeft zich in alle lagen van onze cultuur gevestigd”

Vrijdag 30 mei Heerlen | Theater Heerlen 20.00 uur | ` 30 | T 045 5716607 | www.parkstadlimburgtheaters.nl Zaterdag 31 mei Maastricht | Theater aan het Vrijthof 20.15 uur | ` 30 | T 043 3505555 | www.theateraanhetvrijthof.nl www.limburgssymfonieorkest.nl

kilometers van elkaar vandaan wonen. Die omslag is in sommige kringen de aanleiding tot grote euforie. In een andere recente bestseller, getiteld Wikinomics; how Mass Collaboration Changes Everything van Don Tapscott en Anthony D. Williams wordt een heilig geloof uitgedragen in de zakelijke mogelijkheden van het zogenaamde Wikipediamodel. In dat model wordt op wereldwijde schaal samengewerkt door individuen, meestal belangeloos en zonder betaling. De evangelische taal waarin dat nieuwe geloof in massale samenwerking wordt verkondigd, bestaat uit hoopvolle begrippen als peering, sharing, Web 2.0, crowdsourcing, co-creatie, e-participatie, collective intelligence. Er wordt een Nieuwe Wereld aangekondigd, een radicale ommekeer die niets in onze samenleving onveranderd zal laten. Via het internet kan de droom van de burgerparticipatie in een directe democratie eindelijk werkelijkheid worden. Naast het tastbare proces van globalisering, waarbij alles interconnected is geraakt, vindt volgens de goeroes van dit nieuwe geloof ook een soort innerlijke globalisering plaats, waarbij jouw geest zich koppelt aan de geest van talloze anderen, zich overgeeft aan één reusachtige, indrukwekkende, wereldwijde brainstorm. In zo’n wereld word je niet geacht je gedachten en ideeën voor jezelf te houden. Massale samenwerking vereist een open geest, en bereidwilligheid om jouw maaksels en bedenksels belangeloos aan het publieke domein over te geven. Dat impliceert ook dat het hele idee van auteursrecht in een ander licht komt te staan. Wanneer een product, commercieel of cultureel, het resultaat is van een wereldwijde, vaak anonieme samenwerking,

dan wordt het moeilijk – en volgens de nieuwe gelovigen in deze revolutie van de nieuwe media ook onwenselijk – om dat product te claimen als van jou alleen. In een lezing hoorde ik de architect Rem Koolhaas verkondigen dat auteursrecht, en daarbij ook de claim op originaliteit, binnenkort tot het verleden zou behoren. Met dezelfde achteloze zelfgenoegzaamheid waarmee Koolhaas in zijn powerpoint presentatie het einde van de economische hegemonie van het westen verkondigde, kondigde hij, in een wereld van massale participatie en open source, de auteur en het auteursrecht dood. Originaliteit, individuele scheppingkracht, de cultus van het genie, das war einmal. Luisterend naar zijn betoog maakte zich een lichte scepsis van mij meester. Ik moest denken aan een uitspraak van een Indiase scenarioschrijver die ik een aantal jaren daarvoor in Bombay had gesproken. Deze man die ontelbare scenario’s van Bollywooddrama’s op zijn naam had staan, schaamde zich niet te erkennen dat vrijwel al zijn scripts bestonden uit jatwerk, meestal van films die eerder door Hollywood waren gemaakt. “Originaliteit”, verklaarde hij met een lachje, “is jullie kunde om je bronnen te verbergen.” Koolhaas beweerde eigenlijk precies het tegenovergestelde. In de toekomst, die eigenlijk allang begonnen was, bestond originaliteit juist in het etaleren van je bronnen, in het ontkennen van je eigen exclusiviteit. In onze cultuur zou geen plaats meer zijn voor het idee van het scheppende genie, en ook niet voor dat van de avant-gardistische eenling, die eigenhandig een doorbraak forceert. Er zou voortaan niet alleen sprake zijn van Wikinomics, een cultuur waarin nieuwe productiemethoden gezamenlijk tot stand zouden

21

worden gebracht, maar van LSO | ADV ZUIDERLUCHT MEI 2008.i1 1 21-04-2008 een soort Wiki-cultuur, waarin wij weer allemaal zouden worden als de bouwers van de Egyptische piramides, dienstbaar en anoniem. Mijn scepsis betrof de figuur van Koolhaas zelf. Dit alles uit zijn mond te horen, bevreemdde me nogal, want als iemand het idee van de auteur belichaamt, Junichi Hirokami dirigent Boris Belkin viool is hij het wel. Zijn naam alleen al Bizet | Ravel | Tsjaikovski | Rachmaninov is een begrip, een postmodern handelsmerk. De figuur van Vrijdag 13 juni Maastricht | Theater aan het Vrijthof Koolhaas zelf leek me de 20.15 uur | ` 25 | T 043 3505555 | www.theateraanhetvrijthof.nl beste weerspreking van zijn Zaterdag 14 juni Luik | Salle Philharmonique eigen woorden. Hem wordt bij 18.30 uur | T 0032 42200000 uitstek individuele originaliteit www.limburgssymfonieorkest.nl toegedicht, om hem heen hangt de cultus van het genie, architectuur-studenten dwepen LSO | ADV ZUIDERLUCHT MEI 2008.i2 2 21-04-2008 met hem, zijn naam alleen al brengt een vochtige glans in ; > A B B J O > : @ de ogen van bestuurders en opdrachtgevers. Hoe valt dat te rijmen met zijn boodschap? Technologische revoluties gaan, net als politieke revoluties, altijd gepaard met ideologie. Toen Het Limburgs Symfonie Orkest presenteert in de negentiende eeuw het het L1 Wensconcert ism Nederlandse Suez-kanaal werd geopend, Weekbladen Groep en L1 Radio en TV. schreef de Amerikaanse Donderdag 19 juni | Theater Heerlen dichter Walt Whitman een lang 20.00 uur | ` 12,50 | T 045 5716607 | www.parkstadlimburgtheaters.nl gedicht, getiteld A Passage Vrijdag 20 juni | Maastricht | Theater aan het Vrijthof 20.15 uur | ` 12,50 | T 043 3505555 | www.theateraanhetvrijthof.nl to India, waarin de komende Zaterdag 21 juni | Sittard | Stadsschouwburg Sittard-Geleen verbroedering van heel de 19.30 uur | ` 12,50 | T 046 4524400 | www.uitbalie.nl mensheid werd aangekondigd. www.limburgssymfonieorkest.nl Diezelfde verwachting van een universele verbroedering stak ook de kop op bij de LSO | ADV ZUIDERLUCHT MEI 2008.i3 3 OPENLUCHTCONCERTEN 2008 21-04-2008 komst van het internet – de nieuwe nabijheid via het glasvezelnetwerk zou ook leiden tot een beter wederzijds begrip tussen mensen, ook al vond hun contact dan ook grotendeels in cyberspace plaats. Wie een boek als Wikinomics leest, stuit op diezelfde christelijke noties John Bröcheler | Jack Vinders van onbaatzuchtigheid en Daphne Ramakers | Frans Pollux zelfontkenning in naam van een Nancy Deusings | Jan Stulen dirigent trance-dj Ron van den Beuken hoger, algemeen belang. Zoals je vaak hoort dat met de erosie 27 juni Valkenburg | 28 juni Eijsden 29 juni Venray | 4 juli Montfort | 6 juli Arcen van het geloof in het westen Bekijk onze website voor programma, niet de neiging tot geloven lokaties en online entreebewijzen (` 5) is weggevallen, zo is het niet moeilijk om in dat nieuwe geloof www.limburgssymfonieorkest.nl in een Wiki-wereld dezelfde >>>

14:22:27

TEMPERAMENT

L1 WENSCONCERT

][meed

14:22:28

14:22:31

Buiten

LSO | ADV ZUIDERLUCHT MEI 2008.i4 4

21-04-2008 14:22:43


enkeltje utopia

Geen geheugen

I

“Orginaliteit is jullie kunde om je bronnen te verbergen.” (Indiase scenarioschrijver)

edere Nederlander kent het fragment uit de film Turks Fruit waarin Rutger Hauer en Monique van de Ven zich op de fiets door het Amsterdamse verkeer slingeren. Net als het filmpje waarin Hugo Claus en Sylvia Kristel in Parijs het beeld uitscheuren, was het een verwijzing naar de befaamde scooterscène van Gregory Peck en Audrey Hepburn in Roman Holiday (1953). Regisseurs mogen graag uit eerdere films citeren. De tegenwerping dat het fragment met Claus en Kristel niet uit een film maar uit het echte leven stamt, gaat hier niet op. Het kunstenaarschap van Hugo Claus (1929-2008) steunde grotendeels op zijn weigering om het leven en de kunst uit elkaar te houden. Mijn geheugen verraadt niet of Claus en Kristel op een scooter of een brommer zaten; ik heb geleerd rekening te houden met mijn haperende herinnering. Dat ging niet vanzelf. Tijdens het lezen van Een stervend dier van Philip Roth constateerde ik na een half uur dat ik me op bekend terrein bevond. Aangezien ik niemand meer wantrouw dan mezelf, bladerde ik door naar het slot - dat me weer als onbekend voorkwam. Boek gelezen, niets opgeslagen. Ooit was ik honderd bladzijden onderweg in Toergenjevs Vaders en zonen toen ik in de kantlijn aantekeningen tegenkwam in mijn eigen handschrift. En toen ik enkele weken geleden in mijn boekenkast op zoek ging naar De verwondering van Hugo Claus, een boek dat me in diens necrologieën als onbekend was voorgekomen, bleek ik het in 1982 te hebben gelezen. De ironie wil dat Claus geveld werd door Alzheimer, de ziekte die als een veenbrand de bodem onder je geheugen wegschroeit. Claus’ dood was een media event waarbij opviel hoeveel geneuzel ons collectieve geheugen bij gelegenheid oplepelt, ook via de monden van doorleefde literatoren. De Nederlandse publieke omroep zond rond middernacht een herhaling uit van een tien jaar oud brouwsel van Ivo Niehe, en ging ’s anderendaags over tot het hitsige hypen van een verfilmd niemendalletje van Jan Wolkers. De Belgische tv daarentegen maakte dagenlang een diepe revérence voor de auteur. En de krant, die nimmer versagende huisvriend, gaf collega-schrijvers ruim baan te metselen aan het literaire monument dat Claus verdient. Zoals Erwin Mortier die schreef: “Niets bepaalt ons zozeer als de levens die we niet hebben geleid, en oneindig moeten Hugo’s niet geleefde levens zijn, naast de talloze werelden die hij op zijn minst in poeticis heeft geschapen en bevolkt.” De alles verterende woede bij Claus toen zijn falende geheugen hem niet meer toestond te schrijven, werd beschreven door Cees Nooteboom. Tegen het eind maakt Claus alleen nog tekeningen, “van een Japanse kalligrafische lichtheid en uiterste verfijning.” De woorden waren uitgespeeld, de beelden bleven komen. In Over Het verdriet van België, een drie jaar geleden verschenen Danteske afdaling in het geheugen van de auteur, geeft Claus regelmatig niet thuis wanneer hij bevraagd wordt over zijn jeugd. Zijn meesterwerk Het verdriet van België, een kwart eeuw na verschijnen weer aan kop in de boeken Top Tien, blijkt gevormd in een brein waarin de verdringing ruimte schiep voor de fantasie. Herinneringen hoefden niet te sporen met de feiten. Voor heimwee, placht Claus te zeggen, heb ik geen talent. WIDO SMEETS

22

religieus-utopische trekken te ontwaren. Maar zoals binnen het communisme de gelijkheidsgedachte heel goed bleek te kunnen samengaan met een cultus van de partijleider, zo blijkt ook de vergaande democratisering van het auteurschap helemaal niet op gespannen voet te staan met het idee van het scheppende individu. Alleen moet je, denk ik, het woord genie vervangen door celebrity. Er kleeft meer beroemdheid dan genie aan een reputatie als die van de architect Koolhaas. Zijn sterrendom heeft iets losgezongens, de grootheid van zijn naam staat niet in dienst van zijn werk, maar precies andersom. In hun recente boek over cinema en nieuwe mediacultuur, L’ecran global, stellen de Franse socioloog Gilles Lipovetsky en de filmwetenschapper Jean Serroy, dat de filmindustrie de afgelopen decennia door de opkomst van de televisie en de nieuwe media weliswaar aan belang heeft ingeboet, maar dat de cultuur van de cinema zich in alle lagen van onze samenleving heeft gevestigd. Het voornaamste aspect van die cultuur is ongetwijfeld het sterrendom. Die is tegenwoordig overal te vinden - en vooral een televisiecultuur die van onzichtbare amateurs kortstondig sterren weet te maken, zoals Idols, X-factor en de vele Big Brother varianten. Het sterrendom, de alomtegenwoordige cultuur van de celebrity – je kunt het zien als een onvermijdelijke reactie op het proces van erosie van het idee van oorspronkelijkheid, het idee van uniek auteurschap. De democratisering van het scheppingsproces, het wegvallen van begrippen als individueel vakmanschap en de notie van een baanbrekende voorhoede hebben geen einde gemaakt aan de cultus van het genie. Die is opgegaan in de massacultuur en heeft zich getransformeerd tot een sterrencultus.

Zoals gezegd, de wereldwijde reputatie van Koolhaas is er een goed voorbeeld van. Maar ook op andere gebieden is het idee van auteurschap ondergeschikt geraakt aan dat van de roem, de celebrity. Bijvoorbeeld: de autobiografie van Ayaan Hirsi Ali, in veel landen een bestseller, werd voor het grootste deel niet door haarzelf geschreven. Op het omslag wordt geen co-auteur vermeld, of de frase as told to. Nog niet zo lang geleden zou zoiets tot een klein schandaal hebben geleid - toen werd je immers geacht zelf je autobiografie te schrijven. Tegenwoordig doet het er niet meer toe; je kunt je levensverhaal rustig een autobiografie noemen terwijl een ander het verhaal heeft vormgegeven. De schrijver als celebrity hoeft geen boeken meer te schrijven om als schrijver bekend te staan, hij moet alleen met regelmaat als schrijver op televisie verschijnen. In een sterrencultuur gaat het om aura en charisma. De oneindige stroom van reproducties van de Mona Lisa heeft het oorspronkelijke schilderij helemaal niet van zijn aura ontdaan; integendeel, het echte doek heeft er juist een extra, uiterst hyperbolische uniciteit door verkregen. Juist omdat de voorstelling op ieders netvlies is gebrand en het doek nu onlosmakelijk met de massacultuur is verbonden, ook door de wereldwijde bestseller De Da Vinci Code, bezit het oorspronkelijke schilderij een unieke sterrenstatus. Net zo kun je stellen dat de democratisering van de popmuziek door middel van shows als Idols de status van het popidool-zijn alleen maar vergroot hebben, hoe vluchtig zulke carrières in werkelijkheid ook zijn. En net zo kun je constateren dat de democratisering van het auteurschap allesbehalve een eind gemaakt heeft aan het idee van het auteurschap.

Ongetwijfeld zal er op deze paradoxale beweging – enerzijds een onmiskenbare erosie van het idee van auteurschap, anderzijds een groeiende cultuur van de auteur als celebrity – een reactie volgen. Het is een kenmerk van deze geaccelereerde, hypermoderne tijd dat op iedere beweging vrijwel onmiddellijk een tegenbeweging volgt. Wanneer het kunstmatige en het niet-authentieke op een al te opzichtige manier gecelebreerd wordt, ontstaat als vanzelf een hang naar authenticiteit en vakmanschap. Dat proces is al gaande. Maar zo’n nieuw idee van auteurschap zal bevochten moeten worden op de ideologische overtuiging van diegenen die menen dat een Wiki-cultuur behalve onvermijdelijk ook zaligmakend is. Het is mijn overtuiging dat het noodzakelijk is die strijd te voeren. Begrippen als oorspronkelijkheid en authenticiteit hebben, zeker in de kunst, hun betekenis niet verloren – alleen hun context is veranderd. Wie die strijd aangaat, vindt twee formidabele tegenstanders tegenover zich: aan de ene kant de gelovigen van de zaligmakende samenwerking, de zogenaamde Wiki’s, aan de andere kant de dwepers met de celebritycultuur, die het persoonlijke en het zichtbare als enige geldende criteria houden. Beide zijn, zoals ik heb geprobeerd heb aan te tonen, exponenten van dezelfde culturele ontwikkeling. Dat maakt hun kracht alleen maar ontzagwekkender, maar we mogen er ons niet door laten afschrikken. De tekst werd uitgesproken tijdens de conferentie Brandende Kwesties in Maastricht, georganiseerd door de Kunstacademie en de Jan van Eyck Academie. Deze en andere teksten staan binnenkort op www. brandendekwesties.janvaneyck.nl Recente essaybundels van Bas Heijne zijn uitgegeven bij De Bezige Bij en Prometheus.


De slanke sound van Studium Chorale

perron poëzie Schuilplaats Verweerde binnenkant van een gespleten knotwilg, mantelschors waarin je schuilen mag tegen de regen. En zoals je daar staat, geborgen als een peul in zijn schil. En je hoort de dikke druppels in het zandpad ploffen.

Koormuziek moet het niet hebben van de bezoekersaantallen, weet dirigent Hans Leenders van Studium Chorale. “Het komt erop aan in gematigd idioom nieuwe muziek te schrijven.”

En zoals je daar staan blijft, lang, in open afzijdigheid naar de velden gekeerd, de nacht en de schors in je rug voelt groeien. Zo vredig je een schuilplaats voor al je nagangers wordt. PAUL HERMANS

Vier zangers van Studium Chorale. foto Luc ten Klooster

door Emile Hollman

“Z

eker, Nederland is een koorland”, zegt Hans Leenders beslist. Maar in toenemende mate is het vooral het lichte genre dat aan populariteit wint: popjazz, standards, close harmony. “Vaak is het moderne repertoire te moeilijk.” Neem het programma Merkstenen waarmee Studium Chorale, sinds een jaar of drie professioneel, binnenkort de boer op gaat. Het is top, maar voor amateurs niet te doen. De titel is ontleend aan een werk van Roderik de Man dat door Studium Chorale in 2003 in première werd gebracht en dat daarna door geen enkel koor meer werd opgepakt. Terwijl het volgens Leenders gaat om koormuziek met de grote K. Er wordt nog steeds goede koormuziek geschreven, zegt de dirigent. De kwestie is alleen, hoe zal hij het zeggen, dat componisten nogal eens de neiging hebben om sans limit te schrijven. Zich nauwelijks bekommeren om de uitvoerbaarheid van hun composities. Vooral amateurs brengen ze daarmee tot wanhoop. “Die slaan de partituur open en roepen: ‘Oh my God.’ Dat is wel een beetje het probleem van de moderne koormuziek.” Werk van hedendaagse

componisten vereisen veel concentratie en studie van de zangers. “Bij religieuze koormuziek kan dat nog meevallen, maar moderne, complexe muziek zing je niet zo maar van het blad.” Daar zit volgens hem natuurlijk ook de uitdaging: krijgen we het klaar? “Lukt het om van stemmen een spannende samenklank te maken, ondanks de abstractie? Juist omdat het veel moeite kost, hóór je de spanning. Het is nooit obligaat; dat is de charme.” Het komt er volgens Leenders op aan om in gematigd idioom nieuwe moderne muziek te schrijven. Die op zulk een niveau uitgevoerd kan worden waarop het ook voor de luisteraar mooi blijft. In het programma Merkstenen is gekozen voor de combinatie orgel en koor. Leenders: “Iedereen denkt meteen dat je een verkapte mis krijgt voorgeschoteld. De kleur is heel duidelijk kerkelijk maar er staat niet één kerkelijk stuk op het programma. Ik denk dat de luisteraars niet uitsluitend móóie stukken willen horen. Je moet natuurlijk geen innig stuk op een innig stuk laten volgen.” Le monde du someil van Huub Kerstens (op tekst van Marcel Proust) is zo’n stuk dat je als ‘innig’ kan karakteriseren. Nooit eerder vond hij de gelegenheid om het in een programma in te passen. Sterker nog: het is nooit eerder uitgevoerd. “Je kunt zo’n stuk altijd wel laten liggen

23

maar Kerstens heeft toch veel betekend voor de muziek.” Ook een primeur, althans in een uitvoering met orgel, is de koormuziek die Marijn Simons in 2006 componeerde op gedichten van Wiel Kusters. Leenders: “De reacties op het stuk van Marijn Simons waren heel wisselend. Marijn kan toveren met heel weinig. Nu we het uitvoeren met orgel, wordt de sound heel compact maar blijft de kracht van het werk behouden.” Sinds Studium Chorale een professioneel koor is, kan Leenders beroepskoorzangers uit alle windhoeken strikken op hun specialiteit. Toch wil hij een vaste kern behouden van zo’n tien tot twaalf zangers zodat het koor iets van een eigen cultuur vasthoudt. “Die cultuur is de kleur van het ensemble. Die is al bij de oprichting ingezet door Erik Hermans. Wij zullen nooit een vet geluid met veel vibrato hebben, altijd opteren voor een slanke sound. We zijn relaxed en goed georganiseerd. Dat hoort bij ons. De zangers worden warm ontvangen, ze hoeven alleen nog maar te zingen. Die amicale sfeer draag je mee als koor.” Studium Chorale, Merkstenen. Donderdag 22 mei 2008 om 20.15 uur in het Orgelpark in Amsterdam. Zaterdag 24 mei 2008 om 20.15 uur

Paul Hermans (Maastricht, 1953) publiceerde gedichten in De Tweede Ronde, De Revisor en het Nieuw Wereldtijdschrift. Zijn werk verscheen bij Uitgeverij L.J. Veen in Amsterdam en Uitgeverij Herik in Landgraaf. In 2003 kreeg hij de Halewijnprijs. Hartschelp (2007) verscheen bij Uitgeverij De Geus. Hermans werkt als psycholoog in de verpleeghuissector.

Perron Poëzie wordt mede mogelijk gemaakt door Defauwes en

Zuiderlucht Lezersreizen Todi en Orvieto (4 dagen) vertrek op 3 oktober Hoewel Toscane van oudsher de grootste faam geniet, treedt Umbrië met zijn indrukwekkende landschap van bergen, golvende vlakten, bossen en meren steeds meer uit de schaduw van de beroemde buurregio. Begin oktober organiseert Zuiderlucht Lezersreizen een vierdaagse trip naar Todi en Orvieto, in hartje Umbrië. Uitvalsbasis is het op een heuveltop gelegen stadje Todi waarvan de geschiedenis teruggaat tot de Etrusken. We maken een tour over de oude Romeinse Via Flaminia, bezoeken de ruïnestad Carsulae en nuttigen een lunch in een boerderij bij Santa Maria in Pantano. Tijdens een bezoek aan de romaansgotische dom van Orvieto krijgen we tekst en uitleg bij het befaamde fresco Het laatste oordeel van Luca Signorelli. Aansluitend duiken we het middeleeuwse gangenstelsel onder Orvieto in. Na terugkeer genieten we na bij een proeverij en een lichte lunch in een Slow Food enoteca. Een ander hoogtepunt is een bezoek aan de Tuinen van Bomarzo, bekend van het gelijknamige boek van Hella Haasse, onder leiding van een Nederlandse gids. We overnachten in een tot hotel verbouwd klooster aan de rand van Todi. Bij minimaal 20 deelnemers bedraagt de reissom € 885,- per persoon, gebaseerd op 3 overnachtingen in een ****hotel. Extra toeslag voor 1-persoonkamer € 98,- pp. Inclusief vlucht, transfers en diverse maaltijden. Exclusief reserveringskosten. Verzekeringen op aanvraag. Persoonlijke reisbegeleiding door PerVoi - Viaggi Italiana e piu’ 043 - 3253861. Inschrijven kan tot 15 juli 2008 Voor details en boekingsinformatie: www.zuiderlucht.eu/lezersreizen

in de Martinuskerk in Maastricht. www.studiumchorale.nl


Podium

Zie ook de Agenda en www.zuiderlucht.eu

Heerlen

MINERVA Maastricht

poppodium NIEUWE NOR poppodium NIEUWE NOR Vr 2 mei | hiphop | Extince is nog atlijd ‘Hitgevoelig als ABBA en flexibel als Barbapappa’. 21.00u. / € 12,-. Za 10 mei | dance > minimal/techno | We vieren één jaar ‘miNOR’ met twee giganten: Audio Werner en Daze Maxim – 22.00 / € 8,-. Do 15 mei | divers | ‘LIVE 3VOOR12’ met Limburgse top-kwaliteit: Kings of the Day, Sat2D én Funckarma. – 21.00u. / GRATIS. Vr 16 mei | funky dance | De lente breekt pas écht door als Señor Torpedo, The Funktransplant vrolijke dance-vibes laten horen tijdens ‘Spring in 2 Spring’. – 21.00u. / € 10,-. Za 17 mei | dance > breakcore | ‘AbNORmaal’ is dé breakcore-night met Sickboy, het antwoord op Venetian Snares! – 22.00u. / € 3,50. Vr 23 mei | progrock | The Reasoning, voor fans van Marillion. - 21.00u. / € 15,-. Zo 25 mei | rock | Mennen en Exit 31 presenteren hun nieuwe cd’s. – 15.00u. / € 8,Poppodium Nieuwe Nor - Pancratiusstraat 30 – Heerlen - www.nieuwenor.nl.

Maastricht AINSI 7 t/m 17 mei | Jekerstudio: Eerste Europese Viewpoint Conferentie Do 8 mei en za 10 mei | dans | Whispering Wishes, een dansvoorstelling van Jan van Opstal ism Toneelacademie Maastricht / Codarts | 21.30u / € 7 Do 15 t/m 17 mei | toneel | Stillen | 20.30u / € 12,50 Za 17 mei | Open Europese Cementindustrie Dagen, Open Huis ENCI 10.00 – 17.00u / toegang gratis Zo 18 mei | Open Huis AINSI, 14.00 – 17.00u / toegang gratis Do 22 mei | Slotmanifestatie Expat Nights Vr 23 t/m zondag 25 mei | Kunsttour met kunstenaars en gastkunstenaars van SAM AINSI projectruimte en Halle 1 Vr 24 mei | dans | Camino, een voorstelling van Marta Reig Torres, 20.30u / € 12,50 Vr 30 mei t/m 1 juni | Crosstown Za 7 juni | theater | Theatergroep Drieons speelt Mrs. Brown 20.30u / €12,50 Reserveren: UITBalie 043 3505555 / www.uitbaliemaastricht.nl Cultuurhuis AINSI – Lage Kanaaldijk 112-113 Maastricht / www.ainsi.nl

Het Huis van Bourgondië 11 t/m 14 mei | Duits-Nederlands tweeluik; Eine deutsch-niederländische Doppelvorstellung | Antigone van Jibbe Willems en Dariusch Yazdkhasti. 11u30 (lunchvoorstelling). Di 20 mei | (laatste!) Blind Date-gastvoorstelling | After the End van Domien Van Der Meiren. Met nagesprek. 20u30. www.huisvanbourgondie.nl. 043-3219960

Intro • in situ, muziek en klank Do 8 mei | Audioscoop| Presidentes Bigote- 20.00uur / € 5,-. Vr 23 mei | KunstTournacht | Kaspar Konigs Timmerfabriek Za 24 en Zo 25 mei | KunstTour | Paul Devens en Linda Erkens – 11.00-18.00uur / Gratis Vr 6, Za 7 en Zo 8 juni | Muziek op de Lichtenberg- 20.30uur / € 12,www.introinsitu.nl 043-3250511

KUMULUS – centrum voor kunsteducatie Meerjarig cursustraject met eindcertificaat? | Kumulus Zaterdagacademie 24/25 mei | Interval 4 | Expo studenten ABK | Herbenusstraat 89 Korte modules beeldende kunsten?| Kumulus Zaterdagacademie T/m 15 juni | Expositie | 125 Jaar Muziekschool | Centre Céramique Info: www.kumulus.nl /www.125jaarmuziekschool.nl

LUMIERE SPECIALS Nog tot en met 24 mei | Themareeks | China’s Verboden Films 16, 17 & 19 mei | Veertig Jaar Mei ’68 | Drie films herdenken de studentenprotesten van Parijs 68. Met onder meer de speciaal geïmporteerde film Les Amants Réguliers van Philippe Garrel. 24 & 25 mei | KunstTour 2008 | Hommage aan Jonas Mekas, peetvader van de Amerikaanse avant-garde cinema; door studenten Mediacultuur (Universiteit Maastricht). Meer informatie op www.lumiere.nl

Vanaf 22 MEI: de top film: INDIANA JONES EN THE KINGDOM OF THE CRYSTAL SKULL. De zoon van Indiana wordt door een Engels heerschap in dienst genomen om diep in het Amazonegebied een eeuwenoud magisch voorwerp dat een enorme kracht bezit te gaan zoeken. Hij vermoedt, dat er iets niet helemaal in de haak is. Al gauw stuit hij op een machtig geheimzinnig genootschap, dat het afschuwelijke plan heeft opgevat. Indiana Jones vertrekt samen met Sabrina – dochter van de Engelsman – naar het Amazonegebied, waar ze een nog altijd bestaande eeuwenoude beschaving ontdekken. Meer informatie op www.minervabioscopen.nl

www.uitburo.nl/maastricht

Venlo Studium Generale Wo 7 mei | lezing door socioloog Ulrich Beck | Understanding Europe – 20.00u Di 13 mei | Science Café | over schadeclaims, slachtoffers, daders – 20.00u Wo 21 mei | theater/muziek/cabaret | Cultural Rag – 20.00u Za 7 juni | muziek | Global Culture Festival op de markt – muziek uit Kenia, Kaapverdië, Senegal & Balkan Beat – va. 16.00 u Meer informatie op www.SG.unimaas.nl

Poppodium Perron55 zo 4 mei | americana | Oh Susanna + Luke Doucet | 20:30 | € 12 za 10 mei | nederhop | Extince | 21:30 | € 12,50 zo 25 mei | gothic metal | Epica | 19:30 | € 16 www.perron55.nl

Genk Cultuurcentrum Genk Ma 5 mei | literatuur | Vier schrijvers van buitenlandse origine - 20.15 uur Van 9 tot 18 mei | theater op locatie | Theatermakershuis De Queeste - Buurtpatrouille – 20.15u – fontein-Shopping Do 15 mei | concert | Oblomov – Het draagbare paradijs – 20.15 uur Ma 19 mei | avant-première: film | Shine a light (Rolling Stones) – 20.15 uur Wo 22 mei | literatuur | Koningsblauw – Behoud de Begeerte – 20.15 uur van 16 mei tot 29 juni | expo | Kris de Witte T +32(0)89 65 38 70 – [email protected] – www.cultuurcentrumgenk.be

zuiderlucht Word begunstiger en krijg elke maand Zuiderlucht thuisbezorgd. Als welkomstgeschenk ontvangt u het boek ‘Enkeltje Utopia’ van Wido Smeets. Ga naar www.zuiderlucht.eu en klik op de button ‘begunstigers’ of bel naar 043 3510029.

debutanten op tournee Op zondag 25 mei interviewt Remco Volkers van ‘t Kantoortje de debutanten Marieke van der Pol (Bruidsvlucht) en Maarten Schinkel (Drie) op het podium van Coffeelovers in onze boekhandel selexyz dominicanen. Beide schrijvers zijn genomineerd voor de selexyz debuutprijs, waarvoor de uitreiking is op 29 mei in de Openbare Bibliotheek van Amsterdam. Zondag 25 mei 2008, vanaf 15.30 uur, in selexyz dominicanen. Vrij toegankelijk. Ga voor een compleet overzicht van onze activiteiten naar www.selexyz.nl of kom naar de winkel.

dominikanerkerkstraat 1 maastricht (043) 321 08 25 www.selexyz.nl

24


Siësta delirium van Picasso

Expeditie Zuid

Een van de meest opvallende producties tijdens het Toneelstad Festival in Maastricht is ‘Vier kleine meisjes’ , naar een tekst van Pablo Picasso. Regisseur Margreet Sweerts: “Verwarrend? Als je alleen maar vermaakt wil worden, moet je niet bij mij zijn.” Door Emile Hollman

O

p de toneelacademie in Maastricht kreeg Margreet Sweerts een jaar of twintig geleden een tekstfragment voor de kiezen dat voor altijd zou beklijven. Niet alleen sprak de experimentele taal haar aan, de tekst bracht ook beelden terug uit de tijd dat ze een meisje van elf was en in een zomerjurkje draafde door de bossen van Eersel, waar ze opgroeide. Niettemin werd de tekst - Vier kleine meisjes van Pablo Picasso - op een enkel fragment na onbespeelbaar geacht. Daar kwam Sweerts achter toen ze het in productie probeerde te brengen bij FACT, het productiehuis voor jonge regisseurs. Ze kreeg er geen poot aan de grond vanwege een vermeend gebrek aan dramatische handeling. Picasso´s tekst mag dan de structuur hebben van een klassiek toneelstuk, van een verhaal is nauwelijks sprake. ,,Onzin dat dit geen theater kan worden. Het gaat me om het evocatieve van de tekst, niet om het verhaal”, vindt Sweerts. Picasso schreef de tekst vlak na de Tweede Wereldoorlog toen hij de zomer doorbracht in zijn huis in de Provence. Volgens Sweerts moet hij sterke indrukken hebben gehad: spelende kinderen,

HIER & DAAR

“Een regen van ogen daalt neer en blijft plakken op hun haren en jurk.” foto Perry Schrijvers geurend fruit, licht, kleur; hij zal zich in het schemergebied tussen waken en slapen hebben bevonden dat ze omschrijft als een siësta delirium. “Hij roept een tuin in taal op. Het is de tekst van een kunstenaar die zichzelf geen beperkingen oplegt. Je kunt die eigenlijk alleen maar uitvoeren als je acteurs meesters in tekstbehandeling zijn.” In Maastricht laat ze de tekst voorlezen door actrice Frieda Pittoors die de taal over vier acteurs en het publiek zal uitgieten. Haar stem zal hen door het stuk leiden als het te abstract of zelfs ongemakkelijk dreigt te worden. Margreet Sweerts drukt een vrouwelijke zienswijze uit in haar werk. Opmerkelijk dus dat een macho eerste klas als Picasso haar beelden uit haar eigen meisjeswereld terugbracht. Vooral het beeld van de moestuin die Picasso oproept, fungeerde als een katalysator. “Een moestuin is een plek waar tekens van natuur en beschaving door elkaar heen lopen.” Het speelveld is een witte draaischijf van de Maastrichtse kunstenares Suchan Kinochita. Het stelt een waterput voor waar een viertal vrouwen samenkomt en naar de tekst luistert. De waterput in Picasso’s moestuin heeft Sweerts

25

bepalend gemaakt in haar mise en scène. De bron is niet alleen letterlijk een bron van leven maar is ook de plek waar vrouwen traditioneel samen kwamen om leven en goed uit te wisselen. Waar de taal als oraal genoegen werd beleefd. En die beleving laat ruimte open voor sensuele interpretatie. Zeker wanneer de tekst in het vierde bedrijf wordt vervangen door een solo voor altviool die door Susanne van Els, op hoge hakken in haar ondergoed, wordt gespeeld. Sweerts: “Wat je beleeft is een ritueel, een spel van verdwijnen en verschijnen, van kijken en bekeken worden. De speelsters gaan naar het moment dat je als meisje bewust wordt van de blik van de ander.” “Een regen van ogen daalt neer en blijft plakken op hun haren en jurk,” schrijft Picasso. Sweerts geeft de blik van de toeschouwers een hoofdrol. “De vrouwen zullen zich hoe dan ook heel direct tot het publiek gaan verhouden. Verwarrend? Als je alleen maar vermaakt wil worden, moet je niet bij mij zijn.” ‘Vier kleine meisjes’, Theater a/h Vrijthof, 17 /5, 15.00 uur. ‘4littlegirls’, café Ipanema, 17 /5 , 20.00 uur. Maastricht Toneelstad Festival 11 t/m 17 mei. www.theateraanhetvrijthof.nl

Na Maastricht krijgt ook Heerlen zijn eigen toneelfestival. Van 12 tot en met 15 juni 2008 strijkt toneelgroep Zuidelijk Toneel er neer met tien voorstellingen die plaatsvinden in het Theater, Glaspaleis en op locaties in de stad. De voorstellingen gaan over een wereld op drift en het utopische verlangen van mensen om daarin je geluk te vinden. Dit Festival Utopia fungeert als opmaat naar de festivals die het Zuidelijk Toneel vanaf 2009 jaarlijks gaat organiseren in Heerlen. Deze samenwerking met de Parkstad Limburg Theaters heet Expeditie Zuid. Voor Festival Utopia wil ZT voor honderd inwoners van Parkstad een passe partout beschikbaar stellen waarmee ze alle tien voorstellingen kunnen bezoeken, maar ook achter de schermen mogen kijken en in het theatercafé napraten met acteurs, regisseurs en schrijvers. Tien van deze passe partouts zijn exclusief voor lezers van Zuiderlucht. Meld u met naam, adres, email en telefoonnummer aan bij Arthur Kneepkens via arthur. [email protected] of 040 2333633. Zie ookwww.hzt.nl/ utopia.

Parkstad Limburgprijs

De vierde aflevering van de Parkstad Limburg Prijs 2008 is gewonnen door kunstenaar Caroline Coolen (Bree, 1975) die woont en werkt in het Belgisch-Limburgse SintTruiden. Ze maakt beelden en tekeningen. Coolen kreeg een geldbedrag van tienduizend euro.

Peutzlezing

De Peutzlezing 2007 van architect Hubert-Jan Henket is in boekvorm verschenen. De in Heerlen geboren Henket keek in de lezing, gehouden op 3 oktober, op memorabele wijze terug op het (modernistische) verleden van zijn geboortestad, waar begin vorige eeuw de basis werd gelegd voor de Nederlandse mijnindustrie. De uitgave is à vijf euro verkrijgbaar aan de balie van het Glaspaleis in Heerlen. Voor hetzelfde bedrag zijn ook eerdere lezingen van Wim van den Bergh en Bob van Reeth beschikbaar. Aan de uitgave van de lezing van Jo Coenen uit 2006 wordt nog gewerkt. De Peutzlezing is een initiatief van de Vrienden van het Vitruvianum.

Triënnale Hasselt

De tweede Triënnale van Hasselt heeft als titel Super!Stories. Waar de eerste editie in 2006 zich richtte op cross overs tussen de kunstdisciplines, gaat deze aflevering juist over de verkoeling die zich tussen de genres aftekent. Volgens de organisatie trekken beeldende kunst, design en mode, de drie pijlers van de manifestatie, zich met hun eigen formules weer terug in hun eigen laboratoria. De triënnale wordt gehouden van 7 februari tot en met 11 mei 2009. Curator is de Nederlander Joost Flinterman, die in 2005 al een tentoonstelling maakte voor Z33 in Hasselt. In 2006 was de artistieke leiding in handen van de uit Maastricht afkomstige curator Edith Doove.


Diaghilev, de tsaar van Coiffeurs

BOSCHSTRAAT 46 zonder afspraak BOSCHSTRAAT 48 MAASTRICHT op afspraak 043 325 58 64 alleen voor mannen

Volgend jaar is het tachtig jaar geleden dat Sergei Diaghilev, oprichter van het befaamde Ballets Russes, overleed. Sjeng Scheijen schreef een biografie over de man die in 1914 muziekgeschiedenis schreef met de geruchtmakende opvoering van Le Sacre du Printemps. Guido-ontwerpt

Grafisch ontwerp en Art direction

T 043 32 70 888

graphic

design

www . obidesign . nl

bodosz culturele uitgeverij festivalkranten brochures magazines speciale uitgaven stationsplein 27 6221 BT maastricht 043 3510029 [email protected]

TRANS FORM

ARCHITECTEN WWW.TRANS-FORM.NL

P

er voi, voor u. Italaanse reizen - en meer. reisadvies op maat www.pervoi.eu tel. 043 - 32 53 861

door Fons Geraets

D

e uitslag van een kleine, volstrekt niet-representatieve steekproef in mijn directe omgeving spreekt boekdelen: van de vijftien ‘respondenten’ heeft niemand ooit gehoord van de naam Sergei Diaghilev (1872-1929). En toch meldt de achterkant van de binnenkort te verschijnen biografie Diaghilev, een leven voor de kunst dat we hier te maken hebben met ‘een van de allerbelangrijkste personages van de twintigste eeuw’. Wie is die Diaghilev eigenlijk? Aan wie kan de vraag beter gesteld worden dan aan de schrijver van die biografie, Sjeng Scheijen, sinds half december werkzaam als cultureel attaché aan de Nederlandse ambassade in Moskou. Scheijen: “Diaghilev was een fascinerende figuur vanwege zijn veelzijdigheid. Hij timmerde in zijn jeugd aan de weg als componist en zanger. Toen dat mislukte werd hij kunstverzamelaar en legde overal in Europa contacten met beroemde kunstenaars. Hij bracht een invloedrijk tijdschrift op de markt, ontpopte zich tot een gezaghebbend kunstcriticus, publiceerde een monumentaal boek over 18e eeuwse Russische kunst, vertrok naar Parijs waar hij de fameuze Ballets Russes oprichtte en werd in no time de belangrijkste man in de opera- en muziekwereld.”

26

Sjeng Scheijen (Maastricht, 1972) studeerde Slavische taal- en letterkunde in Leiden. Nog tijdens zijn studie werd hij door Henk van Os, voormalig directeur van het Rijksmuseum, gevraagd hem te assisteren bij een grote tentoonstelling van de Russische schilder Ilja Repin in het Groninger Museum. Vanwege zijn kennis van het Russisch vormde Scheijen al snel de onmisbare schakel tussen de Russische bruikleengevers en het Groninger Museum. Met 265.0000 bezoekers werd de Repin-tentoonstelling een doorslaand succes. Er volgden nog twee exposities: ‘Het Russisch landschap’ (2004) en ‘In dienst van Diaghilev’ (2005). Scheijen, inmiddels opgeklommen tot gastconservator, zorgde voor de tentoonstelling, de catalogus en redigeerde het boek Ik zit vol grootste plannen, een selectie van Diaghilevs brieven. “Een biografie was een logische voortzetting”, vertelt Scheijen in een café in zijn geboortestad. “Als ik ergens induik, wil ik steeds dieper gaan. En hoe meer je ergens van af weet, hoe meer je tot de ontdekking komt dat je er niets van af weet. Bovendien is er in het buitenland, met name in de Angelsaksische landen, behoefte aan een biografie.” De afgelopen drie jaar werkte hij praktisch onafgebroken aan zijn boek. Hij bestudeerde archieven in Sint-Petersburg, Moskou, Cambridge, Londen, Parijs en New York. ”Door sponsorgeld bij elkaar te

Omslag van de biografie.

scharrelen en zuinig leven is het me gelukt.” De brieven van Diaghilev worden bewaard in het Poesjkinsky Dom, het belangrijkste literatuurarchief van Sint-Petersburg. Op 23jarige leeftijd schrijft Diaghilev aan zijn stiefmoeder: “Ik ben ten eerste een charlatan (maar wel eentje vol elan); ten tweede een groot charmeur; ten derde brutaal; ten vierde iemand die naar het schijnt geteisterd wordt door een complete afwezigheid van talent. En toch denk ik mijn ware roeping te hebben gevonden: een beschermheer van de kunst te zijn. Daarvoor heb ik alles in huis, behalve geld, mais ca viendra.” Later, in de avantgardistische salons van Parijs, gaat hij er prat op een telg te zijn van een rijke aristocratische familie.

Maar Scheijen ontdekte dat de snoeverijen niet op werkelijkheid berusten. Sterker nog: Diaghilevs familie, die geld verdiende in de wodkastokerij, was al in 1890 failliet gegaan. En toen Sergei Diaghilev in 1929 stierf, was hij eveneens volkomen berooid. Alle verdiende geld investeerde hij namelijk in nieuwe projecten. Zijn persoonlijke bezittingen bestonden uit een paar kostuums en een collectie antiquarische boeken. “Er was niet eens genoeg geld om zijn begrafenis te betalen. Dat heeft Coco Chanel gedaan. Hij ligt begraven op San Michele in Venetië. Zijn graf is een puinhoop. Omdat 2009 het Diaghilev-jaar is heb ik een stichting opgericht met de bedoeling geld in te zamelen om het graf te fatsoeneren.


het gezelschap

i n k i jk

Punk Trabbi van Olaf Mooij.

Met vijfduizend euro kom ik al een heel eind.” Het debuut van de Ballets Russes, in 1909 in het Parijse theater Châtelet, was een groot succes. Omdat Diaghilev in de muziek van Igor Stravinsky een vleugje Europees kosmopolitisme proefde, gaf hij hem de opdracht voor het schrijven van een aantal balletten, waaronder Le Sacre du Printemps. De première in 1913 werd een gigantisch schandaal. Veel toeschouwers waren geschokt door de chaotische muziek en de barbaarse bewegingen. Het leidde tot gefluit, boegeroep en vechtpartijen. De voorstelling staat geboekstaafd als het grootste oproer in de theatergeschiedenis van de twintigste eeuw. ½ Met zijn Ballets Russes, volgens kenners de trait d’union tussen het klassieke ballet en de eigentijdse dans, trok Diaghilev met succes door heel Europa (waar ballet op sterven na dood was). Zijn geheim: dansers van hoog niveau, verrassende decors en kostuums en originele muziek. Met sterdansers als Nijinski en Balanchine, decorontwerpers als Picasso en Matisse en componisten als Ravel, Debussy en Prokofjev bezorgde hij volgens zijn biograaf ‘de hippe dames

en heren in Parijs kortademigheid met zijn gewaagde voorstellingen’.½ Tegelijkertijd noem je hem een nationalist en traditionalist. “Het waren gewaagde, seksueel getinte voorstellingen. Hij laat Nijinsky copuleren met een shawl en dat werd een ‘scandal’. Hij was modernist en avant-gardist, maar had ook de drang om het oude Rusland te laten herleven. Dat waren twee componenten van zijn persoonlijkheid. En ik noem hem een traditionalist omdat hij geworteld was in de klassieke danstraditie. Hij had een afkeer van jazz, begreep niets van improvisatie. En hij handelde autocratisch. Hij was de tsaar van het gezelschap, zijn wil was wet, hij geloofde in hiërarchie en moest niets hebben van democratie.” ½ Drie jaar na zijn dood werd in de Sovjet-Unie officieel het socialistisch realisme ingevoerd. Zal Diaghilev zich hebben omgedraaid in zijn graf? “Zeer zeker. De relatie tussen hem en de Sovjet-Unie was zeer complex. Na de revolutie werd hij gevraagd om minister van cultuur te worden. Hij weigerde. Daarmee verspeelde hij zijn laatste kans om terug te keren. Zijn positie was problematisch: hij was entrepeneur, openlijk

homoseksueel, zijn vader was gardeofficier van de tsaar en zijn beide broers behoorden tot de elite. Voor het regime was het een blamage dat de beroemdste Rus van buiten de landsgrenzen nooit naar huis kwam.” ½ “Om zijn reputatie te herstellen creëert Diaghilev in 1927 een Russisch ballet dat zich afspeelt in een fabriek, op muziek van Prokofjev. Tegelijkertijd onderneemt hij pogingen om zijn beide broers, inmiddels gearresteerd door de geheime politie, te redden. Tevergeefs. Vlak na de première worden ze naar kampen gestuurd. Toen wist hij: ik kan nooit meer terug. Die ballingschap is de grote tragedie van zijn leven.”½ Hij was angstig, en eenzaam. “Diaghilev was een hypochonder, doodsbang voor infecties. Ook was hij panisch voor reizen over zee. En hij was eenzaam omdat hij niet in staat was om langdurige vriendschappen en relaties aan te gaan. Zijn jonge minnaars liepen na verloop van tijd allemaal bij hem weg. Met zijn heterovrienden maakte hij zoveel ruzie dat die vriendschappen sneuvelden. Bovendien was hij veel op reis. In veel opzichten moet hij een eenzaam leven hebben geleid.”½ Zijn grootste verdienste? “Eerst opende hij Europa voor de Russen en vervolgens opende hij Rusland voor Europa. En hij heeft Rusland zichzelf laten ontdekken. In de Sovjettijd was hij persona non grata, nu zie je zijn naam overal opduiken: de hipste club in Moskou heet Diaghilev, er is een festival, een stroom boeken en memoires over de Ballets Russes. Hij is, terecht, de trots van de Russen.” Sjeng Scheijen: Diaghilev, een leven voor de kunst. Bert Bakker, 424 blz. € 35 (verschijnt binnenkort)

Rennende vrouwen op het strand van Pablo Picasso, gebruikt bij het ballet ‘Le train bleu‘

27

Kunstwerk met APK

door Duncan Liefferink

O

mdat één van de kunstwerken een nieuwe startmotor moest hebben, tref ik de kunstenaar zelf bij mijn bezoek aan Galerie Petra Nostheide-Eÿcke. Olaf Mooij (Rotterdam, 1958) heeft zijn Braincar juist geparkeerd naast een Trabant met hanenkam. Het is, zoals de titel doet vermoeden, een auto met een goed stel hersens. De achterste helft van de grote Amerikaanse Ford is vrijwel geheel vervangen door een polyester structuur in de vorm van een menselijk brein. Overdag raast de Braincar over de weg, ’s nachts verschijnen op het oppervlak van de grijze massa lichtflitsen, kleureffecten, flarden van landschappen, mensen, gebeurtenissen. De hersenauto verwerkt zijn indrukken, hij maalt, hij droomt, net als wij. “En hij is ook weer door de APK”, zegt Mooij tevreden. Binnen in de galerie blijkt dat bijna het hele oeuvre van Olaf Mooij om auto’s draait. Een blikvanger is een gloednieuwe Mini met een hip zwart kapsel. Op sokkels staan modelauto’s met krullen, rasta’s en grijze slierhaartjes. Een rode speelgoedlimousine met een weelderige donkere paardenstaart doet, verticaal aan de muur gehangen, denken een mysterieuze oosterse schone. Auto’s worden zorgvuldig uitgezocht op uiterlijk en prestaties, ze zijn statussymbool en huisvriend, bron van stress, rustpunt na een drukke werkdag. Je hoeft geen autogek te zijn om de trouwe vierwieler menselijke trekken toe te dichten. Olaf Mooij voert deze gedachte tot in het absurde door. Voor de hand liggende, enigszins vermoeiende kritiek op de consumptiemaatschappij ligt op de loer, maar daar lijkt het Mooij toch niet in eerste instantie om begonnen te zijn. Daarvoor is zijn werk te lichtvoetig. “Maar ik wil ook niet alleen als auto-pimper bekend komen te staan”, voegt hij er onmiddellijk aan toe. “Daarom probeer ik de laatste tijd de hele levenscyclus van de auto in beeld te brengen.” In Kaldenkirchen zijn dan ook auto-eieren, auto-embryo’s en zelfs Siamese auto-tweelingen te zien. Een door het leven getekende autohuid ligt op de grond uitgespreid om ons te herinneren aan ouderdom en sterfelijkheid. Galerie Petra Nostheide-Eÿcke is gevestigd in een voormalige drukkerij in Nettetal-Kaldenkirchen, net over de grens bij Venlo. De galerie bestaat pas twee jaar en heeft een ambitieus programma waarin opvallend veel Nederlandse kunstenaars figureren. Later dit jaar zal bijvoorbeeld Rob Scholte in Nettetal exposeren. Olaf Mooij, ‘What is on a man’s mind 2’, tot 24 mei in Galerie Petra Nostheide-Eÿcke, Nettetal, Duitsland, www.galerie-nostheide-eycke.de Werk van Mooij is vanaf juni te zien in Odapark Venray.


Rob

van

Rijn

Hans Keuls

Schilderijen 2007-2008

museum h e t d o m e i n s i t ta r d .DWL+HFN%RQ]HQVSHFNXQG3UROOJHKDEH

26 april t/m 26 mei 2008

6FKLOGHULMHQHQLQVWDOODWLHWP

Deelnemer KunstTour 2008 24+25 mei 11.00-18.00 uur

(OV%HXVHQHQ+LURDNL.DQDL

K UN S T HA N D E L GAL ER IE

5H»H[LRQDJHQXLQHZLOOLQJQHVVWRH[SORUH FRPPXQLFDWLRQ3URMHFWURRP0DGHLQ0LUURUV WP

/LVD-HDQQLQ*** **RULOOD*RGGHVV

Bredestraat 4 6211HC Maastricht T/ F (043) 325 54 86 www.robvanrijn.nl

*DQJVWHUDQGWKH*REOLQV$QLPDWLHYLGHR

Openingstijden: di t/m za 13-18 uur

7DEHH7DEDNWP 7LMGSDG YDQGHRHUWLMGWRWGHWLMGYDQQX

WP2SHQLQJXXU t e n t o o n s t e l lingen historie van stad en streek

VHPLSHUPDQHQWRSGHERYHQYHUGLHSLQJ e x t r a a c t i v i teiten 7WLPHELMWHQWRRQVWHOOLQJ.DWL+HFNXXU

in mijn oog raast een tuin

6KRSVWRS2OG+LFNRU\SOHLQ0DDVWULFKW 'RPHLQZLQNHOPHW NXQVWHQDDUVERHNHQWLMGHQV.XQVWWRXUHQPHL .DSLWWHOVWUDDW 3RVWEXV nlae6LWWDUG t f LQIR#KHWGRPHLQQO ZZZKHWGRPHLQQO 2SHQ7XH6XQKUVHQ H3LQNVWHUGDJ *HVORWHQH3LQNVWHUGDJ

DOM.advZuiderl_mei2008.indd 1

22-04-2008 12:01:54

H>I>8DBE6CN IDC::A6869:B>:B66HIG>8=I LJC9:G76JB IDC::A=J>H 676IID>G;:GBw =:IE6A:>H IDC::A?@IDC::A =:IK:GKDA< =J>HK6C7DJGÜ E6C6B6E>8IJG:H$HI6I>DCOJ>9 =:I<:AJ>9 B6G
LLL#I=:6I:G66C=:IKG>?I=D;#CA

28


Iedereen wil toch een rockster zijn? Publiek is als een drug voor artiesten. Het kan je in de zevende hemel brengen en het kan je over de rand van de afgrond duwen. De tentoonstelling van kunstenaar en rockster Kim Gordon in Heerlen werpt vragen op over bekijken en bekeken worden. Door Emile Hollman

Z

ou het ook andersom werken? Zijn er mensen die Kim Gordon uitsluitend kennen als beeldend kunstenaar? En niet als zangeres en gitarist van de Amerikaanse noiserockband Sonic Youth? “Ik zie mezelf niet als een rockster”, verzucht ze in het Schunck Glaspaleis in Heerlen waar ze momenteel een nogal bescheiden solotentoonstelling heeft. Staat genoteerd, maar we zien haar natuurlijk wel zo. En daar mogen we in alle rust aan de hand van haar werk eens over peinzen. Sonic Youth is al meer dan 25 jaar een constante in de alternatieve popmuziek, de band bracht Kim Gordon (Los Angeles, 1953) op alle belangrijke concertpodia ter wereld. Gordon mag zichzelf dan niet als een rockster zien, het werk dat ze in Heerlen presenteert is gebakken uit haar observaties als muzikant en haar gedachten daaromtrent. Neem alleen al de serie portretten in waterverf met glitters. Ze schilderde anonieme gezichten, verblind lijkt het wel door spotlights. Dring dus niet te veel aan op het waarom want dan krijg je een flauwe glimlach en een afgemeten maar met fluwelen tong uitgesproken I just like it. Kim Gordon heeft weinig trek om veel te verklappen over wat ze uitspookt in het Glaspaleis, al doet ze heel beleefd een poging. Het is de dag dat Heerlen weer eens negatief het nieuws heeft gehaald, als minst prettige stad van het land om

in te wonen. Het is maar de vraag of dat klopt: geen enkele stad in Nederland had ooit een solotentoonstelling van Kim Gordon binnen haar muren. Met deze expositie geeft Stijn Huijts, de nieuwe directeur van het Glaspaleis, zijn eerste visitekaartje af. Net als bij zijn vorige werkgever, museum Het Domein in Sittard, staat urban culture centraal in zijn aanpak. Ook in Heerlen blijft Huijts experimenteren met cross overs om er betekenis aan te ontlenen voor de omgeving. Met initiatieven als De Nieuwe Nor, de School of Hiphop en Cultura Nova wil Huijts de culturele identiteit van de stad aanscherpen. Bijvoorbeeld door Kim Gordon na New York, Barcelona en Londen naar Heerlen af te laten buigen. De relatie tussen publiek en artiest heeft Kim Gordon altijd gefascineerd. Ze schreef er al over in een kunstmagazine toen ze studeerde aan het Otis College of Art and Design in Los Angeles, nog voordat ze zelf aan den lijve zou ondervinden wat het is om door het publiek begeerd te worden. “Iedereen wil toch een rockster zijn”, zegt ze met afgrijzen. Wie Kim Gordon aan het eind van een concert wel eens over haar basgitaar heeft zien lopen in een even obscuur als abstract geluidslandschap, weet dat de band zijn eigen faam altijd heeft gerelativeerd. Er zijn muzikanten, zoals Bob Dylan, die zich liever verbergen voor het publiek en verdwijnen in de rookwolken die ze zelf uitblazen. Er zijn bands, zoals U2, die zich in alle bochten gooien om het publiek

29

Kim Gordon: “Ik zie mezelf niet als een rockster.” foto Mark Kuipers

juist welkom te heten in hun universum. Zo is de film U23D, dezer dagen te zien in Hasselt en Eindhoven, niet alleen een spectaculaire kijkervaring omdat je als toeschouwer met een driedimensionale bril de hihat van drummer Larry Mullen jr. lijkt aan te kunnen raken, de film geeft ook de absurde massaliteit van een U2-concert weer. U23D laat zelfs de toeschouwer in het laatste kuipje van de achterste ring in het stadion toe op het podium. Kim Gordon is er gauw mee klaar. “Bij U2 is

alles er op gericht om de band nóg groter te maken”, gnuift ze. Heel in het klein doet ze feitelijk niet anders. In het Glaspaleis heeft ze tapijten neergelegd, daarop staat een oude stereo-installatie waar zelfgecomponeerde muziek uit komt. Ze heeft dozen zwart geschilderd met een trashy schittering die doen denken aan oude geluidsboxen. In deze gemaakte huiselijke sfeer hoopt ze dat het publiek zijn eigen rol zal bevragen. Zich zal afvragen waarom het zonodig in de huid van een rockster wil

kruipen. Alleen is ze zelf niet van de partij om gedachten ter zake in ontvangst te nemen. Als de fotograaf voor haar op de knieën gaat, trekt ze goudkleurige handschoentjes zonder vingers aan en zijgt neer in een hoekje van de ruimte. Boven haar hoofd citeert ze op de muur in druipende letters uit een nummer van Sonic Youth: ‘I Love you, I love you, I love you. Whats your name?’ Kim Gordon, Sway: a Way in. Glaspaleis Heerlen, 19 april tot en met 15 juni.


Agenda

Items voor de agenda bij voorkeur digitaal aanleveren, vóór de 20e van de maand: [email protected]

Architectuur, mode en vormgeving > Genk – Hybride stad. Designonderzoeksproject dat diverse lagen in de stad ontdekt. Van 18/4 t/m 10/05. Foyer Cultuurcentrum. www.genk. be/cultuur > Hasselt – Designed by Artists. Van 10/2 t/m 4/5 in Z33 Hasselt Zuivelmarkt 33. www.z33.be > Hasselt – Mode 1750-1958 looks. Van 1/2 t/m 30/8. Modemuseum Hasselt Gasthuisstraat 11. www. modemuseumhasselt.be > Heerlen – Re-mapping. Parkstad terug op de kaart. 13/5 van 17 tot 21.30 uur. Architectuurcentrum Vitruvianum, Glaspaleis. www.vitruvianum.nl > Heerlen – Expositie met genomineerden Mies van der Rohe Award. Van 22/8 t/m 25/9. Glaspaleis. www.glaspaleis.nl

Beeldende kunst > Aijen (Bergen) – Groepstentoonstelling realisme. Van 26/4 t/m 31/5 in Galerie Pictura. www.galeriepictura.nl > Amsterdam – Les deux garcons (Michel Vanderhijden Van Tinteren en Roel Moonen) l’Adieu impossible. Objecten & Siamese meerlingen. Van 17/5 t/m 1/6. Galerie Jaski. www.jaski.nl > Bergen – Willebrord de Winter schilderijen en bronzen sculpturen. Van 14/3 t/m 5/5 in Kunsthuis de Bakkerij. www.bakkerijbergen.nl > Berg en Terblijt –Bronzen beelden van Valerio Demarchi , realistische fijnschilderwerken van Walter Brems, exclusieve zilverwerken van Thalen&Thalen, van 8/3 t/m 2/11. Werk van Paul Ceulemans en Roman Zakrzeweski, van 29/6 t/m 14/9. Beeldentuin Giardino. www.giardinobeeldentuin.nl > Borgloon – Bloesemimpressies 2008, Vruchtbaarheid en erotiek. Van 6/4 t/m 18/5 elke do t/m zo en feestdagen van 14.00 tot 18.00 uur in Gasthuiskapel en Stroopfabriek www.artborgloon.be > Breda – Grafische vormgeving dient. Van 25/4 t/m 25/5 in Lokaal 01, Kloosterlaan 138. > Brussel – Paul Klee, Alles theater. Van 1/3 t/m 11/5. Kunstschatten uit Wallonië van vroeger en nu. Dat verrassende land. Van 14/2 t/m 18/5. Paleis voor Schone Kunsten. www. bozar.be > Den Haag – Thomas Junghans, beelden en tekeningen. Van 24/5 t/m 22/6 in Eva van Voorst van Beest Gallery. www.evagallery.com > Echt –Schilderijen van Gerty Louppen, keramiek en brons van

Anja Ysermans. T/m 5/5 bij Norbert Dabekaussen Kunst. www.dabekaussen.nl > Echt – Lei Hannen en Sonja Reedijk, keramiek, grafiek, collages. Galerie Lei Hannen. www.leihannen.nl > Eindhoven – Cuevas, Mik en Stilinovic, t/m 4/5. Plug in, t/m april 2009. Living Archive van 15/4 t/m 14/09. Van Abbemuseum. www. vanabbemuseum.nl > Eindhoven – Jorgen Polman en Sjaak Korsten. T/m 25/5 in Galerie Judy Straten Eindhoven. www.galeriejudystraten.nl > Grathem – De Ballade van de Natuur. Cultuur weekend Leudal. Uitwisseling Beeldende Kunst Midden Italië en Midden Limburg. 6/9 en 7/9 in Op Kapittelsbos. www.kunstencultuurleudal.nl > Grubbenvorst - Tentoonstelling Gemengde techniek met werken van Leen Alting en Les Schute. Van 6/4 t/m 18/5 in Galerie Judy Straten Grubbenvorst. www.galeriejudystraten.nl > Gulpen – Kringjuweeltjes. Expositie van de Nederlandse kring van beeldhouwers. Van 1/6 t/m 29/6 in Galerie de Auw Sjoekelaatfabriek. www.auwsjoekelaatfabriek.nl > Gulpen – Een troostrijk eerbetoon. Expositie door Kairos uitvaartzorg en ritueelbegeleiding met werk van vijftien kunstenaars. Van 31/5 t/m 2/6, beeldentuin familie Van der Weijden. > Hasselt – Pjeroo Roobjee en Viviane Joakim. Van 12/4 t/m 18/5 in Cultuurcentrum Hasselt. www. ccha.be > Heerlen – Expositie Jacqueline Hassink, t/m 26 mei in DSM Hoofdkantoor. > Heerlen – Liza Wolters (fotografie), etalageexpositie. Van 18/4 t/m 12/5. Quiksand. Grafitti, urban art en het afscheid van lin felton alias ‘quik’ als artist in residence. Van 16/5 t/m 22/6. Kunstencentrum Signe. www.kunstencentrumsigne.nl > Heerlen – Expositie Parkstad Limburg Prijs 2008. Van 17/4 t/m 1/6. Tjorg Douglas Beer, ‘Narkose #2/Cloaqua Maxima’ en Andrei Roiter, Welcome Aboard. Van 12/6 t/m 10/8. Stadsgalerij Heerlen. www. stadsgalerijheerlen.nl > Heerlen – Kim Gordon: ‘Sway: A Way in’. (Video, aquarellen, installatie) Van 18/4 t/m 15/6 in Glaspaleis. www.glaspaleis.nl > Helchteren – ‘Leoniden 8’ van Johan Tahon. Van 16/5 t/m 3/7. Kasteelbrouwerij Ter Dolen. www. terdolen.be > Helmond – Like a hurricane, Sven Kroner schilderijen 1997-2007. van 27/1 t/m 14/5. Gemeentemuseum Helmond. www.gemeentemusuemhelmond.nl > Heusden-Zolder – Danielle van Broekhoven. Van 27/4 t/m 8/6. Galerie De Stijl. www.galeriedestijl.be > Heusden-Zolder – Anthanor, Koenraad Tinel. Van 17/4 t/m 16/6. Kunstgalerij De Mijlpaal. www. demijlpaal.com > Landgraaf (Waubach) – Expositie

30

van Dieter Eichelmann. 13/4 t/m 18/5. Ipomal galerie en kunstuitleen, Charles Frehenstraat 5. www.ipomalgalerie.nl > Limbricht – Galerie Prinsenhoek. Stockexpositie. www.galerieprinsenhoek.nl > Luik – Signe écriture signe. Mamac, museum voor contemporaine kunst, van 11/4 t/m 31/5. www.mamac.be > Luik – Eran Schaerf, Letters From The Editor. Van 3/4 t/m 18/5. Nadja Vilenne galerie. www.nadjavilenne. com > Maastricht – Limitless&Lonesome. Norbert Grunschel. 15/4 t/m 10/5. Traders Pop Gallery. www.traderspopgallery.nl > Maastricht – Theo Kuijpers. Van 18/5 t/m 21/6. Galerie Wansink. www.galeriewansink.nl > Maastricht – À l’extérieur. Rites de Passage. 11/5 t/m 13/7 in Marres. www. marres.nl > Maastricht – Nieuw perspectief, werk van Piet van der Linden vanaf 3/5. www.galeriestevens.nl> Maastricht – Meisje in de Berenkuil, kunstwerk van Michel Huisman, krijgt weer haar (jaarlijkse) nieuwe jurk. Op 12/5 om 19.00 uur, Berenkuil, Aldenhofpark. > Maastricht – Juul Sadée. Van 20/4 t/m 25/5 in Henn Art. www.henn-art.com > Maastricht – Hildegard Schreurs, Springtime. Van 19/4 t/m 14/6 in boekhandel Selexyz. www.selexyz.nl > Maastricht – Mooi niet. Werken uit de collectie van museum Het Domein. Van 6/3 t/m 9/5 in het Gouvernement, Limburglaan 10, Maastricht. > Maastricht – Schilderijen van Cor Jan Nodelijk. Van 6/4 t/m 18/5. Galerie Dis. www.galeriedis.nl > Maastricht – Palazzo Vroeg-Italiaanse kunst in Nederland (19001940). Vanaf 7/3 in Bonnefantenmuseum. Reisebilder zwischen Leben und Tod. Werl van Roma Signer

Werk van Emma van Drongenlen in galerie New Untitled in Venlo.

van 25/5 t/m 18/1. Andre Cadere, Peinture sans fin. Van 10/6 t/m 14/9. De zuil van Genk van Luciano Fabro, avant-première in binnentuin. Prospect park 3: Fransje Killaars, kleur als onderdeel van het dagelijks leven: t/m 1/6. www.bonnefanten.nl > Maastricht – Art without Borders. Werk van Rolina Nell, Mark Swysen en Paul van der Veer. Kunsthuis Theo Hubens en UM Graduate School of Governance. www.kunsthuis-theohubens.nl > Maastricht –. Werk van Luis Penin en Jacques Huinck. Primavera-art, Sphinxlunet, tel: 0610 625212. > Maastricht – Hans Keuls, ‘In mijn oog raast een tuin’. schilderijen 2007-2008. Van 26/4 t/m 24/5. Galerie Rob van Rijn. www.robvanrijn.nl > Maastricht – Limburg Exotica. Niet-Limburgse kunstenaars schilderden Limburg. Van 29/4 t/m 18/5. Spaans Gouvernement. www. museumspaansgouvernement.nl > Maastricht – KunstTour – 23/5 t/m 25/5 door de hele stad. > Margraten – Architectuur en Geometrie, met Inke Lerch (geometrie in decoratie), Uwe Lerch (archaïsch van vorm) en Martin Mc William (“vitual

pots”). 20/4 t/m 15/6. Keramiek galerie “Groot Welsden” Groot Welsden 48. www.keramiek-grootwelsden.nl > Nijmegen – Hortisculpturen van Ferdi. T/m 1 juni. Museum Het Valkhof. www.museumhetvalkhof.nl > Nijmegen – Luxe en decadentie. Leven aan de Romeinse goudkust. Van 23/8 t/m 4/1 in Museum Het Valkhof www.museumhetvalkhof.nl > Roermond – Het volk van Luyten, schilderijen van adel en arbeiders. T/m 25/5. Stedelijk Museum. www.museumroermond.nl > Roermond - Galerie DZD Art. ‘Kracht’. Van 13/4 t/m 25/5. www. dzdart.nl > Roermond – Afscheidsexpositie L5 DIN A4 Total. Van 13/4 t/m 15/6. Stedelijk museum. www.museum. roermond.nl > Rotterdam – Collage Rocks, werk van Freek Drent, Saminthe Ekeland, Jeroen Evertz, Elza Jo, David Maroto en Jan van Nuenen. Van 19 april t/m 18 mei, Centrum Beeldende Kunst. www.cbk.rotterdam.nl > Schimmert – Expositie van Hanneke van den Elst, Genviève Gay, Tom&Zou en Céline&Fabian Badal. Van 25/5 t/m 31/8. De Kunstwinkel, Hoofdstraat 65. > Sittard – Bonzenspeck und Prollgehabe, van Kati Heck. Van 5/4 t/m 15/6. Reflexion van Els Beusen en Hiroaki Kanai, t/m 12/5. Museum Het Domein. www.hetdomein.nl > Sittard – Expositie Viviane Sassen, t/m 26 mei in DSM kantoor Sittard, Mercatorweg. > Stein – Sculpturen van Piet Berghs, ook werk van Antoine Berghs, Myriam Custers, Piet Schoenmakers, Erica van Loon en Jonathan Plante. Convoi, Businesspark Stein 194. Eerste vrijdag vd maand 14-17 uur of op afspraak: www.pietberghs.nl > Thorn – De wachters van Shinkichi Tajiri. Van 12/4 t/m 15/6. Gemeentemuseum Het land van Thorn. www. museumhetlandvanthorn.nl > Tilburg – Job Koelewijn t/m 22/6. Museum De Pont, www.depont.nl > Valkenburg – Werken van Sjef en Pallieter Hutschemakers, vader en zoon. Van 27/4 t/m 8/6. Charles Eyck, ‘1948’, van 2/3 t/m 7/9. www. museumlandvanvalkenburg.nl > Venlo – Marcel Berlanger: Glaukopos. Expositie Hans Klein Hoffmeijer: Ochtendlicht. Van 7/3 t/m 1/6. Museum van Bommel van Dam. www.museumvanbommelvandam.nl > Venlo – The two of Me, werk van Rini Ronckers, galarie mawu, Maaskade 4. Op woe en don van 13.00 uur tot 17.00 uur of op afspraak 0611 264477. > Venlo – Werk van Emma van Drongelen en Gies Backus, van 9/5 t/m 21/6 in Galerie New Untitled. www.galerienewuntitled.nl > Venray – Welcome at the Princess Party. Solotentoonstelling van Tanja Ritterbex, van 2/3 t/m 25/5. Vanaf juni: Olaf Mooij. Odapark. www. odapark.nl > Verviers – Ohne Griff. Werk van Dré Devens. Van 27/4 t/m 25/5 in Arte Coppo, 62 Quai de Jacques Brel. > Weert – KunstINkijk. t/m 8/6 in gemeentemuseum Weert, locatie Tiendschuur. www.museumweert.nl > Wellerlooi – Expositie Gemma Leys. Tot 28 december in Hostellerie De Hamert. www.hamert.nl

Fotografie en film > Amsterdam – 60 jaar Magnum. T/m 12/5. Stedelijk Museum. www. stedelijk.nl > Genk – Johnny Harsh t/m 5/4, foyer stadhuis. > Hasselt – U2 3D, driedimensionale concertregistratie Vertigo-concerten van U2 in Zuid-Amerika van

Catherine Owens & Mark Pellington. Kinepolis. www.cinebel.be > Maastricht – ‘Filmscene!”, expositie van Paul Tieman met metersgrote pentekeningen over film. Van 19 april t/m 1 juni in Filmtheater Lumiere. > Maastricht – Hete Glassplinters. Foto’s van Chris Keulen. Van 18/5 t/m 14/9. Centre Céramique. www. centreceramique.nl

Literatuur > Genk – Nieuwe Stemmen/Union Suspecte. 5/5 om 20.15 uur in schouwburg Cultuurcentrum. www. genk.be > Heerlen – Boekpresentatie ‘Dood Vermogen’, de derde roman van Henri de Hoon in het Glaspaleis, 17/5, 15 uur. Inleiding van Peter Winkels. > Maastricht – Dag van het Essay. Met Cyrille Offermans, J.F.Vogelaar, Marita Mathijsen, Huub Beurskens en Ger Groot. De Groote Sociëteit, Vrijthof 36 Maastricht, zaterdag 24 mei. Van 11-16.30 uur. Inschrijven vóór 15/5: www.hklimburg.nl/literatuur of 0475-399275.

Muziek > Amsterdam – Studium Chorale met werk van Huub Kerstens, Roderik de Man, Marijn Simons, William Albright en Maurice Ravel. Orgelpark 22 mei. www.studiumchorale.nl > Amsterdam – Martha Wainwright. 29/5. Paradiso. > Arcen - Buitengewoon. Openluchtconcert van het LSO met oa John Bröcheler, Jack Vinders, Frans Pollux, Daphne Ramakers, Nancy Deusings, Ron van der Beuken, fanfares en harmonieën. Zondag 6 juli, Kasteeltuinen, 15 uur. www.lso.nl > Amsterdam – Harmony, benefietconcert voor de International Association for Human Values. Met Alexandre Melnikov (piano), Quirine Viersen (cello), Isabelle Faust (viool) en het Osiris Trio. Sonate van Beethoven, pianotrio van Dvorak, Fünf Stücke im Volkston van R.Schumann en het derde pianotrio van Brahms. 11 mei Concertgebouw Amsterdam. Bussen vanuit Heerlen reserveren via: [email protected] > Bilzen - Jazzfestival Aldjazz. Met Sam Vloemans, Jef Neve Trio, Tutu Puoana, Squadra Bossa. Op 18/5 in Landcommanderij Alden Biezen. www.alden-biesen.be > Eindhoven - Naked Song Festival. Met oa Dave Eugene Edwards, Linda Thompson, Graham Gouldman, Leine, Jodymoon, Signe Tollefsen. 31 mei, 20.15 uur Muziek Centrum Frits Philips. > Eijsden – Buitengewoon. Openluchtconcert van het LSO met oa John Bröcheler, Jack Vinders, Frans Pollux, Daphne Ramakers, Nancy Deusings, Ron van der Beuken, fanfares en harmonieën. Zaterdag 28 juni, Kasteel Eijsden, 20.30 uur. www.lso.nl > Groningen – North Sea Jazz Next Generation. 3/6 Oosterpoort. > Hasselt – Napalm Death 12/5. Play Festival met Norma, Daspop, Tim van Hamel, Alex Gopher, Shameboy en Slagmalskubben: 17/5. Muziekodroom. www.muziekodroom.be > Hasselt –www.muziekodroom.be > Landgraaf – Roger Waters in concert. Megaland. 11/5. Megaland. www.pinkpopclassic.nl > Landgraaf – Pinkpop Classic 12/5 met oa: UB40, Manfred Mann’s Earth band, Mothers Finest en Golden Earring. Megaland. www. pinkpopclassic.nl > Landgraaf – Pinkpop. Met oa Metallica, Alanis Morissette, Kaiser Chiefs, Saybia, The Hives, Editors, Moke, Foo Fighters, Rage Against the machine. 30/5 t/m 1/6. www.pinkpop.nl


> Maaseik – Highlights uit opera, operette en musical door het Van Eyck Ensemble. 10/5 in Cultuurcentrum Achterolmen. www.vaneyckensemble.be > Maastricht – Kumulus Kamerkoor Femmes Vocales olv Cécile Schouten met het Stabat Mater van Pergolesi en de Seven Part Songs van Gustav Holst. Met strijkersensemble olv Mia Beckers. 18/5, 15 uur Martinuskerk. www.femmes-vocales.nl > Maastricht – Studium Chorale met werk van Huub Kerstens, Roderik de Man, Marijn Simons, William Albright en Maurice Ravel. 24/5 Martinuskerk Maastricht 20.15 uur, op 22/5 Orgelpark Amsterdam, www.studiumchorale.nl > Maastricht – Studium Chorale met werk van Huub Kerstens, Roderik de Man, Marijn Simons, William Allbright en Maurice Ravel. 24 mei Martinuskerk,. > Maastricht – DJ Contest, 17/5. Muziekgieterij. www.muziekgieterij.nl > Maastricht – Bach-cantates door organist Gustav Leonhardt, op 20/5 vanaf 20.30 in Basiliek OLV Sterre der Zee. > Montfort - Buitengewoon. Openluchtconcert van het LSO met oa John Bröcheler, Jack Vinders, Frans Pollux, Daphne Ramakers, Nancy Deusings, Ron van der Beuken, fanfares en harmonieën. Vrijdag 4 juli, Kasteel Montfort, 20.30 uur. www.lso.nl > Roermond – Planet jungle birthday bash. Met DJ Storm. 9/5 vanaf 21.00 uur. Azijnfabriek. www.azijnfabriek. nl > Roermond - Booch!on tour, popfestival met contest. 10/5 vanaf 20.30 uur. Azijnfabriek. www.azijnfabriek.nl > Roermond – Night of the golem met DJ Crash Rex. 16/5 vanaf 21.00 uur. Azijnfabriek. www.azijnfabriek.nl > Roermond – Slowpoke Rodrigo. Live breakbeat/2 Step/Drum ‘n Bass. 17/5 vanaf 21.00 uur. Azijnfabriek. www.azijnfabriek.nl > Roermond – The Band Challenge 2008. Livemusic met TV opnames. 24/5 vanaf 20.00 uur. Azijnfabriek. www.azijnfabriek.nl > Roermond – Mytholic/The New Order, 30/5, Zaal Acht, www. zaalacht.nl > Roermond – Ritmo Brasil. Braziliaans feest. 31/5 vanaf 21.00 uur. Azijnfabriek. www.azijnfabriek.nl > Sittard – Springpop met oa Leaf (3/5). Popa Chubby 8/5, Appa (hiphop) 23/5, Electronix (24/5) Fenix. www.fenix.nl > Valkenburg – Buitengewoon. Openluchtconcert van het LSO met oa John Bröcheler, Jack Vinders, Frans Pollux, Daphne Ramakers, Nancy Deusings, Ron van der Beuken, fanfares en harmonieën. Vrijdag 27/6, Kuurpark Cauberg, 20.30 uur. www.lso.nl > Venlo – Oh Susanna & Luke Doucet, 4/5. Extince 10/5, Oakhurst 16/5, Epica 25/5. Perron 55. www. perron55.nl > Venray – Buitengewoon. Openluchtconcert van het LSO met oa John Bröcheler, Jack Vinders, Frans Pollux, Daphne Ramakers, Nancy Deusings, Ron van der Beuken, fanfares en harmonieën. Zondag 29 /6, St. Anna, 15 uur. www.lso.nl > Verviers – Nik Turners Space Ritual 25/5, Pavlovs Dog 28/5, Glenn Hughes 30/5, Elliot Murphy 31/5. Spirit of 66. www.spiritof66.be > Weert – Pinkpop Pre-party 9/5, Royal Hunt & Godiva 18/5, Mistress of reality (female Black Sabbath Tribute) 23/5, Jan Akkerman & band 25/5. De Bosuil. www.debosuil.nl

Theater > Eindhoven – Premiere Il Barbier di Siviglia. Komische en absurde Opera. 17/5 om 20.15 uur. Parktheater. www.schouwburgeindhoven.nl > Genk – ‘Buurtpatrouille 4: Genk City’ door theatermakershuis De Queeste, op van 9/5 t/m 15/5 en op 18/5, aanvang 20.15 uur bij Quick/ Shopping 1 aan de Europalaan. www. dequeeste.be > Grathem – Grashoek is weg. Dramatisch toneelspel. Op 7,8,10,11 mei Op Kapittels-bos, Bosstraat 3. www.opkapittelsbos.nl > Heerlen – Schrijversfestival Utopia. Het Zuidelijk Toneel. Van 12/6 t/m 15/6. Parkstad Limburg Theaters. www.hzt.nl > Maastricht – Datumloze Dagen van Jeroen Brouwers door Het vervolg. Van 12 t/m 17/5 in het Theater aan het Vrijthof. www.hetvervolg.nl > Maastricht – Open Huis in Cultuurhuis AINSI, op 18 mei van 14.00 tot 17.00 uur. www.ainsi.nl > Maastricht – Whispering Wishes, een co-productie van Toneelacademie Maastricht met Codarts Rotterdam. 7,8 en 10 mei om 21.30 uur. Cultuurheuis AINSI. www.ainsi.nl > Maastricht – Toneelstad Festival – Van 11 t/m 17/5. Met onder meer Viewpoint Conferentie, Het Blauwe Huis van Het Toneelhuis, Tweeluik Vrede & oorlog, De Storm van Het Paleis en Damascus van Toneelgroep Amsterdam. Meer info: www.theateraanhetvrijthof.nl > Maastricht – Stillen (Lotte van den Berg), een voorstelling over de troost van de aanraking. Over de pijn van steeds weer alleen. Van 15 t/m 17 mei om 20.30 uur.AINSI. www.ainsi.nl > Maastricht - Eerste Europese Viewpoint Conferentie. Anne Bogart, grondlegger van de Viewpoints en artistiek leider van SITI company uit New York geeft een lezing in de AINSI Cultuurhuis. www.ainsi.nl > Maastricht – Slotmanifestatie ExPats Nights. 22/5 om 19.30 uur. AINSI. www.zachteg.nl > Maastricht - Marta Reig Torres: Camino (dansvoorstelling) 24/5 om 20.30 uur. AINSI. www.ainsi.nl > Maastricht - Crosstown. 30/5 t/m 1/6. AINSI. www.ainsi.nl > Maastricht – Antigoné. 11/5 t/m 14/5 om 11.30 uur. Het Huis van Bourgondië. Hoogfrankrijk 27. www.huisvanbourgondie.nl > Maastricht – After the end. 20/5 om 20.30 uur. Het Huis van Bourgondië. www.huisvanbourgondie.nl >Maastricht – Vier kleine meisjes (Picasso) door actrice Frieda Pittoors in directeurskamer Theater aan het Vrijthof. 15 uur. Performance ‘4littlegirls’ (zelfde tekst) met Susanne van Els, Sylvia Hoeks, Olinda Larralde, Claudia Trajano Faria. Café Ipanema 20 uur. > Maastricht – E.S.O.S, dansvoorstelling met Productiegroep Maastricht/Crosstown Limburg, met jonge dansers van 14 t/m 21 jaar. Zondag 1/6, 15.00 uur. Cultuurhuis AINSI.

Diversen > Beesel – Inlooprondleidingen in De Historische Groentehof, “een stukje geschiedenis van onze eetcultuur”. 15/7 t/m eind september elke zaterdag en zondagmiddag om 13.00 en 15.00 uur. Rijkel 21. www.vergeteneten.nl > Grathem – Ballade van de Natuur. Ontmoeting tussen Midden-Italië en Midden-Limburg, met kunstenaar Jan C.M. Peeters, violist Paul Winkens en harmonie Sint Agatha. Openluchtvertoning van de film Een witte ballade van Stefano Odoardi. Op 6/9 en 7/9 in Landschapstuin Op Kapittelsbos. www.opkapittelsbos.nl > Hasselt – Terug naar Expo ‘58

31

Holland in Linien in het Suermondt Ludwig Museum in Aken. foto Pascalina Vetrinari

in Brussel. Van 17/4 t/m 21/10 in Het Stadsmus. Guido Gezellestraat 2. www.hetstadsmus.be > Hasselt – Expositie over Oranjebitter. Van 9/2 t/m 31/8 in Nationaal Jenevermusuem. Witte Nonnenstraat 19. www.jenevermuseum.be > Hasselt – PLACE@SPACE. Kunstenaars, wetenschappers, architekten, ingenieurs en desigers maken de imopact van nieuwe technologieën zichtbaar. T/m 25/5. www.z33.be > Heerlen – Citius, Altius en Fortius, Olympische Spelen in het Thermenmuseum, gedurende de zomervakantie. www.thermenmuseum.nl > Heerlen – Cultuurbrouwerij. Elke eerste maandag vd maand. www. cultuurbrouwerij.nl > Heythuysen – Kunstfietsen. Op 7/9 van 10.00 tot 18.00 uur. www. kunstencultuurleudal.nl > Kerkrade – Vaste presentatie. Industrion. www.industrion.nl > Maastricht – De dag van het essay. 24 mei. Met Cyrille Offermans, J.F. Vogelaar, Marita Mathijsen, Huub Beurskens, Ger Groot. Groote Sociëteit, vrijthof 36. Vanaf 11.00 uur. > Maastricht – Voordracht door kardinaal Godfried Danneels over thema kerk en passant. Op 9/5 om 15.30 uur in de St. Janskerk. www.sterre-der-zee.nl > Steyl – Veerstilde schoonheid van Hub Pollen. Galerie de Zeemeermin. T/m 12/5. www.hubpollen.com > Swalmen – Elfde Internationale keramiekmarkt, 11 & 12 mei. Terrein Bossstraat. Van 10-18 uur. >Thorn – Toneelstuk Bok & Geit. Openlucht locatie van 8/8 t/m 17/8. > Venlo – Neanderthalers in Europa. Van 15/3 t/m 27/8. Henri Jonas, zijn muzen en demonen. Van 29/3 t/m 25/5. Foto’s religieus erfgoed van Loek Tangel, vanaf 29/3. Dit dorp, ik weet nog hoe het was, van 20/9 t/m 22/3 2009. Limburgs Museum. www.limburgsmuseum.nl

Jimmy Robert, Elegantly wasted. Van 11/6 t/m 6/7. NAK, Passstr. 29. www.neueraachenerkunstverein.de > Bielefeld – Hans Sieverding, schilderijen. Thomas Junghans, beelden. Van 18/05 t/m 28/06. Galerie Jesse. > Duisburg – Fritz Wotruba (19071975), tekeningen en stenen. Van 3/2 t/m 4/5. Wilhelm Lehmbruck Museum, Friedrich-Wilhelmstrasse 40. > Goch -Gereon Krebber, van 20/4 t/m 6/6. Museum Goch. www.museum-goch.de > Düsseldorf – Finnen bei Venini. Van 5/4 t/m 22/6. In der Tonhalle, Grünes Gewölbe. www.museum-kunst-palast.de > Kleve – Rijksmuseum Duitsland, tot einde jaar. David Thorpe van 27/1 t/m 12/5. ‘Nieuwe Aspecten’ nieuw verworven werk van oa Serra, Penone, Baumgarten, Thorpe, Indiana. Van 8/6 t/m 7/10. Museum Kurhaus. www.museumkurhaus.de > Krefeld – Falling Right Into Place. The Fold in Contenporary Art. Werk van dertien internationale hedendaagse kunstenaars, van 2/3 t/m 25/5 in Museum Haus Lange/Kaiser Wilhelm Museum. www.krefeld.de/kunstmuseen > Krefeld – Kiki Smith: Her Home. T/m 24/8 in Museum Haus Esters. www.krefeld.de/kunstmuseen > Mönchengladbach – Kunst im Euregiohaus. Met onder meer werk van Piet Killaars. Van 14/2 t/m 15/6 ma-do 10 tot 16 uur. Konrad-ZuseRing 6. www.euregio-rmn.de > Mönchengladbach – So ist es und nicht anders. Van 9/3 t/m 1/6. Joanne Greenbaum, schilderijen. Van 15/6 t/m 24/8. Robert Moriis, Notes on Sculpturs. Van 7/9 t/m 16/11. Museum Abteiberg. www.museum-abteiberg.de > Nettetal – Olaf Mooij, What is on a man’s mind 2. Tot 24/5. Galerie Petra Nostheide-Eÿcke. www.galerie-nostheide-eycke.de

[ DUITSLAND ]

[ Frankrijk ]

> Aken – Laurie Anderson. Kirche St.Paul Jakobstrasse, 20 mei. www. route-charlemagne.euFF>Aken – Das Couven Museum im Haus Monheim wird 50. Van 10/5 t/m 21/9. Anita Brendgens, Das schwebende Tischgedeck. Van 27/9 t/m 2/11. Couven Museum. www.couven-museum.de> > Aken – Bijeenkomst van schrijvers, elke eerste woensdag van de maand. Kulturhaus Barockfabrik, Löhrgraben 22. www.literaturbuero-emr.de > Aken – Holland in Linien. Meestertekeningen rondom Rembrandt en Ruysdael. Van 6/3 t/m 24/5 in het Suermondt Ludwig Museum. www.suermondt-ludwig-museum.de > Aken –Cotemporary Moving Visuals, van 16/3 t/m 4/5, filmavond op 4/5 om 20.00 uur, rondleidingen op 13/4 en 27/5 om 15.00 uur. NAK (Neue Aachener Kunstverein )www.neueaachenerkunstverein.de > Aken –Fergus Feehily, Makeshifts en Endpapers. Van 11/5 t/m 6/7.

> Lille – Palais de Beaux Arts – Les caprices de Goya. Van 25/4 t/m 28/7. www.pba-lille.fr >Parijs – Louise Bourgeois, Pol Abraham t/m 2/6. Kijû Yoshida t/m 19/5. Centre Pompidou. www.cnac-gp.fr/ > Parijs – Jan Fabre, The Angel of the Metamorphosis. t/m 7/7. Louvre. www.louvre.fr > Parijs – Superdrome: Fabien Giraud & Raphael Siboni, Jonathan Monk, Arcangelo Sassolino, Daniel Firman. Van 29/5 t/m 14/8. Palais de Tokyo. www.palaisdetokyo.com

Colofon Uitgever: (in opdracht van de Stichting Zuiderlucht): Bodosz, Stationsplein 27, 6221 BT Maastricht. Telefoon: 0031 43 3510029 Fax: 0031 43 3500636 Email: [email protected] Hoofdredactie: Wido Smeets Telefoon: 0031 43 3500591 Mobiel: 0031 653 338905 Email: [email protected] Eindredactie: Emile Hollman Telefoon: 0031 43 3500592 Mobiel: 0031 646 052505 Email: [email protected] Medewerkers: Danielle Arets, Benti Banach, Pieter Beek, Jurriaan Benschop (Berlijn), Paul Depondt, Ludo Diels, Annette Embrechts, Fons Geraets, Jasper Groen, Bas Heijne, Meyke Houben, Maaike Lauwaert, Duncan Liefferink, Pascalle Mansvelders, Stijn Meuris, Cyrille Offermans, Erwin Roebroeks, Maaike van Stolk, Mat Verberkt, Leon Verdonschot, Paul Verstappen, Marieke Wiegel (Parijs), Francine van der Wiel Tekstcorrectie: Anna Peeters Fotografie: Romy Finke, Jasper Groen, Mark Kuipers, Chris keulen, Jacques Peeters, Stephan Vanfleteren, Moniek Wegdam. Beeldbewerking: Picture Improvement Website: Gosi Design Ontwerp: Baer Cornet Vormgeving: Obidesign Commercie en relatiebeheer: Lorraine Witteveen-ter Meulen 0031 630 851148 [email protected] Administratie: Agnes Doughty [email protected] Bankrekening: 93 67 79 675 Druk: Concentra, Hasselt (B.) Distributie: HabetsXpress ISSN: 1875-7146 Zuiderlucht wordt ondersteund door Brand Cultuurfonds en de Elisabeth Strouvenstichting.


32


z u i d e r l u c h t

Recommend Documents