k i j k e n
Nieuwsschrift - geknipte inspiratie over en voor het sociaal domein Fris denken & dwars kijken
Moet de aai over de bol uit de zorg?
De eigen kracht van mensen en hun organisaties versterken, energie mobiliseren en een gezamenlijke focus ontwikkelen, dat is de missie en kwaliteit van de medewerkers van Vondel & Nassau. Werkend vanuit maatschappelijke betrokkenheid pakken zij - samen met u - organisatie- en samenlevingsvraagstukken pragmatisch en resultaatgerichte aan.
In de zorg is geen enkele vorm van lichamelijk contact toegestaan, behalve handen schudden, zegt de Inspectie voor de gezondheidszorg. Juist aanraking maakt dat iemand zich niet alleen voelt, zeggen Marian Verkerk en Joris Slaets, hoogleraar zorgethiek en ouderengeneeskunde.
Hebt u collega's die de nieuwsflits ook willen ontvangen? Mail dan even uw mailadres naar
[email protected]
Wilt u de nieuwsflits niet meer ontvangen: stuur ook dan even een berichtje naar hetzelfde mailadres.
Bron: Nieuwsbericht 160111
Jaargang 4 | Aflevering 2
DWARS
12 januari 2016 zijn tegen misbruik door groepsgenoten, hulpverleners en (pleeg) ouders. Lees meer>>
Misbruik De vraag is: hoe voorkom je misbruik van kwetsbare patiënten terwijl fysiek contact bijna een noodzaak is voor goede zorg? Door ieder lichamelijk contact dat verder reikt dan handen schudden te verbieden? 'Daarmee creëer je zorg die mensen in de steek ‘Het is juist de hand op de schouder die maakt dat je je even ge- laat’, volgens Verkerk en Slaets. ‘Het feit dat lichamelijk contact borgen en getroost kunt voelen. Door bij een angstige cliënt eni- kan leiden tot misbruik, mag nooit voldoende reden zijn om het ge tijd de hand vast te houden, kun je een noodzakelijk onderdeel contact met de patiënt en cliënt te beperken tot een handdruk.’ van goede zorg in de praktijk brengen’, schrijven de Groningse hoogleraren Marian Verkerk (zorgethiek Rijksuniversiteit Gronin- Professionaliteit gen) en Joris Slaets (ouderengeneeskunde UMCG) in een opinie- De professionaliteit van de werkers in de zorg is een belangrijke maatstaf of fysiek contact goed en wenselijk is. ‘Professionaliteit stuk in het dagblad Trouw. in de zorg betekent dat je het juiste moment van lichamelijk contact goed kunt inschatten,’ aldus Verkerk en Slaets. Dat houdt Tuchtzaak Aanleiding voor de opmerking van de Inspecteur voor de Ge- volgens hen in: 'aandachtigheid in de zorgrelatie: welke houding zondheidszorg was een tuchtzaak bij het medisch tuchtcollege in is nodig om zorg aan die specifieke patiënt te leveren? Maar ook Groningen over een psychiatrisch verpleegkundige die ervan responsiviteit, ervaart de patiënt datgene wat ik doe als prettig en wordt beschuldigd dat hij regelmatig te ver is gegaan met de ‘aai gepast?’ over de bol’ en knuffels aan zijn patiënten. De inspectie liet tijdens de zitting weten dat, naast een hand schudden, geen enkele vorm Kille handdruk van lichamelijk contact is toegestaan in de zorg. ‘Een professione- Volgens de hoogleraren zorgethiek en ouderengeneeskunde zijn juist deze twee deugden: aandachtigheid en responsiviteit, in de le houding betekent fysieke distantie.' zorg nodig om misbruik tegen te gaan. ‘Het is niet het lichamelijk Een groot deel van de incidenten die jeugdzorginstellingen mel- contact dat op zichzelf misbruik impliceert, het is de wijze waarop den, gaat over seksueel misbruik. De inspectie Jeugdzorg heeft wij met elkaar als belichaamde personen omgaan. In die zin kan hier onderzoek naar gedaan. De commissie Samson concludeerde zelfs een kille handdruk meer kwaad dan goed doen.’ in 2012 dat kinderen in de (pleeg-) zorg onvoldoende beschermd
Jaargang 4 | aflevering 2 | pagina 1
Alles verandert, zelfs de manier waarop 100e gemeente aangesloten bij Jongeren op Gezond Gewicht
Domeinoverstijgend aandacht komen. Wij zorgen samen met de aangesloten geGemeenten die zich aansluiten bij de Jogg-aanpak stellen een meenten voor een goede start, maar het is niet de oplossing.’ Jogg-regisseur aan voor minimaal twee dagen per week. Ook Bron: nieuwsbericht 160108 een beleidsmedewerker steekt er minstens vier uur per week Praktijkvoorbeeld: Convenant investeren in 100 gemeenten hebben zich aangesloten bij de Jongeren op tijd in. ‘Daarnaast merken we heel duidelijk dat hoe enthousivluchtelingen Bron: VNG 160110 Gezonde Gewicht (Jogg)-methode, in 2013 waren dat er nog een kleine 40. De Regionale Dienst Werk en Inkomen Kromme Rijn Heuvelrug (RDWI) en de Stichting voor Vluchtelingenstudenten UAF gaan Meer joggers op de straat en in het park, meer aanzich inspannen om vluchtelingen die een studie willen volgen meldingen bij de sportscholen, stoppen met roken en daarbij te helpen. Ze hebben daarvoor een convenant afgeslogezonder eten. Burgers hebben goede voornemens, ten: Samen investeren in kennisvluchtelingen. maar gemeenten ook. Het aantal gemeenten dat zich inzet voor een gezonde leefomgeving voor jongeren Vluchtelingen die in het land van herkomst gestudeerd hebis sinds 1 januari gestegen tot 100. Hopelijk houden ben, komen er hier vaak achter dat hun studie in Nederland ze het goede voornemen wat langer vol dan de aster de wethouder is, hoe meer resultaat er geboekt wordt’, lager gewaardeerd wordt. Ze moeten hier opnieuw een studie meeste burgers. vertelt Bachra. ‘We maken overigens de afspraak niet met één volgen in een voor hen vreemde taal. Daarnaast zijn er vluchtewethouder, maar met het hele college, omdat het om domein- lingen die vanwege de oorlog in hun land niet konden studeVoor op schema overstijgende zaken gaat. Het gaat over gezond eten, maar ren. 100 gemeenten hebben zich aangesloten bij de Jongeren op ook over veilig naar school kunnen lopen of fietsen en over Gezond Gewicht (Jogg)-methode, in 2013 waren dat er nog speelvoorzieningen, bijvoorbeeld.’ Beide groepen lopen hier tegen wet- en regelgeving aan waareen kleine 40. De toename gaat zelfs sneller dan de wens van door ze in Nederland niet kunnen studeren. Ze komen bijvoorde Tweede Kamer. Die had uitgesproken dat er eind 2015 75 Water beeld niet in aanmerking voor studiefinanciering of verliezen gemeenten aangesloten moesten zijn, maar dat aantal werd In sommige gemeenten of wijken is sinds de introductie van hun uitkering zodra ze gaan studeren. een jaar eerder al gehaald, Jogg ligt dus voor op schema. ‘Het de Jogg-aanpak het aantal kinderen met overgewicht gedaald. Afspraken gaat heel snel’, aldus directeur Marjon Bachra van Jogg. ‘Dat Maar of dat het rechtstreekse gevolg is van deze aanpak, is komt natuurlijk omdat we steeds meer bekendheid krijgen lastig te bewijzen. ‘Het is wel mooi om te zien dat het gebeurt’, In het convenant hebben RDWI en UAF onder meer afgespromaar ook omdat we mooie resultaten kunnen laten zien.’ aldus Bachra. ‘Maar het laten dalen van het aantal kinderen ken dat met overgewicht is een resultaat dat je pas op langere termijn Vluchtelingen met een Participatiewet-uitkering kunnen stuOmgeving deren op eigen niveau in hun eigen vakgebied, zo nodig met mag verwachten. Wel zien we dat gemeenten stappen maken Jogg wordt grotendeels gefinancierd door het ministerie van om gezondere voeding in schoolkantines te krijgen of op kinbehoud van uitkering VWS en de insteek is duidelijk: meer gezonde jongeren, min- derdagverblijven. Ook hebben we ervoor gezorgd dat het drin- Studerende vluchtelingen vrijgesteld kunnen worden van der overgewicht. Dat moet vooral bereikt worden door een ken van water als dorstlesser toeneemt.’ sollicitatieverplichtingen gezonde omgeving te creëren en eentje waarbij de gezonde RSD-consulenten verwijzen naar het UAF wanneer vluchtelinkeuze de logische keuze is. Bijvoorbeeld als het gaat om eten Start gen voldoen aan de RDWI-eisen en de UAF-selectiecriteria in school- en sportkantines en op kinderdagverblijven. Kin- Met 100 gemeenten die aangesloten zijn kan Bachra niet veel UAF-medewerkers de RSD-consulenten op de hoogte houderen moeten door middel van activiteiten en de inzet van meer dan blij zijn. Hoewel, helemaal tevreden is ze nog niet. den van de voortgang sociale marketing worden zowel ouders als kinderen verleid ‘Het kan altijd beter. Het is natuurlijk hartstikke goed maar RDWI en UAF periodiek overleggen over de samenwerking om meer water te drinken, meer te bewegen en gezonder te tegelijkertijd is het probleem nog niet opgelost. Er zijn nog eten steeds veel kinderen met overgewicht. Dus moet er nog meer Jaargang 4 | aflevering 2 | pagina 2
Alles verandert, zelfs de manier waarop Honderden gemeenten nog niet overgestapt naar iWMO 2.0 Bron: BB 160108
nu volop gebruikt. Gemeenten en zorgaanbieders kunnen daar direct gebruik van maken, door de berichten in 2.0 aan te bieden, of door de 1.0 berichten door een conversietool te halen Honderden gemeenten zijn nog niet overgestapt naar de nieuen de berichten dan aan te bieden.' we 2.0 versies van de berichtenstandaarden iWMO en iJW, die inmiddels in werking is. Wanneer gemeenten en zorgaanbieVoordelen 2.0-versie ders dit niet voor april 2016 gedaan hebben kunnen zij geen In het Programma Informatievoorziening Sociaal Domein van berichten meer uitwisselen over zorg en ondersteuning. VNG en KING werd aangegeven dat de nieuwe iWMO en iJW Honderden gemeenten zijn nog niet overgestapt naar de nieuwe 2.0-versies van de berichtenstandaarden iWMO en iJW, die inmiddels in werking zijn. Wanneer gemeenten en zorgaanbieders dit niet voor april 2016 gedaan hebben kunnen zij geen berichten meer uitwisselen over zorg en ondersteuning.
Tot april de tijd Gemeenten die niet zijn overgestapt kunnen nu nog gebruik maken van de conversiedienst waarmee Wmo-berichten en Jeugdwet-berichten in de 1.0-versie worden omgezet naar een 2.0-versie. Van de conversiedienst kan gebruik worden gemaakt tot 1 april 2016. Het Gemeentelijk Gegevensknooppunt (GGk) en het knooppunt van VECOZO werken vanaf 4 januari 2016 met versie 2.0 van de berichtstandaarden iWmo en iJw.
een aantal voordelen moet opleveren. De nieuwe versie leidt tot minder onnodige variatie en duidelijker bedrijfsregels over relatie tussen berichten. Daarnaast is er een duidelijke vereenvoudiging van specificaties. Gegevenselementen, regels en codelijsten tussen berichten worden geharmoniseerd en ongebruikte velden worden verwijderd. In de nieuwe versie moet een aanbieder een gemeente kunnen verzoeken om toewijzing na een directe verwijzing. De 303-berichten kunnen ook worOproep VNG den ingezet als formele factuur. Aanvullende facturen of nadeVNG roept partijen op om hun systemen zo snel mogelijk aan re administratieve afspraken zijn dan niet meer nodig. te passen naar de 2.0 versie. Ter ondersteuning hebben VNG en KING een stappenplan ontwikkeld waarmee gemeenten een Muziek vergroot effect behandeling bij jonhaalbare datum voor overstappen naar de berichtstandaarden geren met autisme of gedragsproblemen versie 2.0 kunnen bepalen.
Bron: bnrradio.nl / nationaleonderwijsgids.nl 160108
215 gemeenten moeten nog overstappen 215 gemeenten maken nog geen gebruik van iWMO 2.0. Er zijn 175 gemeenten inmiddels overgestapt. Binnen de iJW zijn inmiddels 174 gemeenten overgestapt naar de 2.0-versie. 216 gemeenten moeten dit nog doen, zo meldt een VNGwoordvoerder. De centrale berichtenverwerking is inmiddels volledig overgegaan op 2.0. Deze is tussen kerst en oud en getest, goedgekeurd en live gegaan. 'Hij werkt dus en wordt
jongeren met gedragsproblemen. Volgens de wetenschapper kan muziek de beperkingen niet helemaal opheffen maar blijkt uit veel studies dat de toepassing ervan een bijdrage kan leveren. Autisme Muziek, zelfs alleen al het denken aan muziek, activeert allerlei netwerken in het brein die ook actief zijn bij andere complexe hersenfuncties, zoals het geheugen of het inlevingsvermogen, legt Scherder uit. Door een bepaald netwerk in de hersenen met muziek uit te dagen kunnen zekere hersenfuncties versterkt worden. Bij mensen met autisme is het empathisch vermogen vaak een kwetsbaar netwerk: “Door het netwerk uit te blijven dagen met bijvoorbeeld muziek, kan het empathisch vermogen vergroot worden.” Dit betekent volgens Scherder niet dat muziek de beperkingen van autisme helemaal kan laten verdwijnen: “Maar je ziet wel in heel veel studies dat het echt een bijdrage kan leveren. En dan hebben we het niet alleen over het empathisch vermogen.” Rapmuziek Scherder is ook bezig met een onderzoek dat de invloed van rapmuziek bestudeert op jongeren met gedragsproblemen: “De gedragsproblemen komen vaak voort uit moeilijkheden om emoties te reguleren, een vaardigheid waarbij de twee hersenhelften nauw moeten samenwerken.” Bij rapmuziek gaat het om een combinatie van praten en muziek, waarbij ook deze twee hersenhelften betrokken zijn en moeten samenwerken. Scherder: “We verwachten dat de emotieregulatie beter gaat als iemand naar rap luistert, omdat dat een hele mooie samenwerking betekent tussen de twee hersenhelften.”
Kinderen met een vorm van autisme of andere gedragsproblemen zouden baat kunnen hebben bij muziek in hun behandeling. Muziek kan grote invloed hebben op de hersenen. De toepassing van muziek zou daarom het effect van een behandeling kunnen vergroten. Dit zegt professor klinische neuropsychologie Erik Scherder van de Vrije Universiteit in Amster- Erik Scherder staat begin 2016 met violist Pekka Kuusisto in Het Koninklijk Concertgebouw in Amsterdam en in het Mudam. Dit meldt BNR Nieuwsradio. ziekgebouw Frits Philips in Eindhoven om te praten over wat Scherder onderzoekt de invloed van muziek op de hersenen bij muziek met onze hersenen doet. Jaargang 4 | aflevering 2 | pagina 3
Alles verandert, zelfs de manier waarop Delen van wet uitwisseling patiëntgegevens uitgesteld Bron: VWS 160111
stellen zich aan te passen aan de eisen van het wetsvoorstel. Ook wijst ze erop dat het geenszins haar intentie is om de regeldruk voor zorgaanbieders te verhogen. Door de bepalingen later in te laten gaan, krijgt het wetsvoorstel volgens Schippers een "aanjagende functie om toe te werken naar het eindperspectief: een goede balans in wat wenselijk is vanuit cliëntperspectief en tevens haalbaar is in de praktijk van de zorgaanbieder".
Minister Schippers wil zorgverleners meer tijd geven om de gecompliceerde, gespecificeerde toestemming rond elektronische uitwisseling van patiëntgegevens in te voeren. Om die reden stelt zij voor om pas drie jaar na inwerktreding van de wet die de elektronische gegevensuitwisseling mogelijk maakt, de bepalingen rond het verlenen van toestemming in te laten gaan. Dit blijkt uit een recente brief van minister Schippers De KNMG, KNMP, LHV en NPCF (Volksgezondheid) aan de Eerste Kamer. hebben volgens haar blijk gegeven van een "gedeelde visie op een Het wetsvoorstel 'Cliëntenrechten bij elektronische verwerking veilige en verantwoorde elektronivan gegevens' vereist dat patiënten tot op zeer gedetailleerd sche uitwisseling van gegevens". In niveau toestemming specificeren. Daardoor moeten ze mogehun visie zal de patiënt zelf zijn lijk een groot aantal keren toestemming verlenen en moet de toestemmingsprofiel kunnen vastzorgverlener meerdere keren per patiënt om toestemming leggen, inzien en aanpassen, bijvragen. Bovendien moet telkens als de patiënt bij een andere voorbeeld met behulp van een te zorgverlener komt, nogmaals toestemming worden verleend ontwikkelen patiëntenportaal. "Juist voor het raadplegen van medische gegevens, ook als de patidoor het beheer van het toestemënt al toestemming heeft gegeven voor de uitwisseling van mingprofiel bij de patiënt zelf te leggen is hij in staat om goed gegevens tussen de 'eigen' zorgverlener en een andere. te overzien waarvoor hij toestemming geeft en hier regie op te voeren", schrijft Schippers. Volgens haar worden bovendien Over de moeilijkheden rond deze gespecificeerde toestemonnodige administratieve lasten bij zorgaanbieders voorkoming lieten deskundigen zich kritisch uit tijdens een bijeenmen door de regie over het toestemmingsprofiel bij de patiënt komst met de minister in april 2014. De aanwezige deskundizelf te leggen. gen vertegenwoordigden de KNMG, de KNMP, de LHV, de NPCF en NictiZ. Zij vertelden de minister dat gespecificeerde De betrokken partijen stellen een gezamenlijk plan op, gefacilitoestemming niet alleen gevolgen heeft voor de wijze waarop teerd door het ministerie en Nictiz, waarin ze "enerzijds toede toestemmingsvraag aan patiënten moet worden gesteld, werken naar het geschetste eindperspectief en tegelijkertijd maar ook voor de manier waarop dit wordt geregistreerd. "Dit concrete stappen zetten om de noodzakelijke veranderingen vergt organisatorische en technische aanpassingen aan de ten opzichte van de huidige situatie in kaart te brengen, de werkwijze en de uitwisselingssystemen van de zorgaanbieimpact van deze veranderingen voor zorgaanbieders in beeld ders", schrijft Schippers. te brengen en van oplossingen te voorzien".
quate en veilige invulling kunnen geven aan het recht op elektronische inzage en elektronisch afschrift”. Daarvoor zijn veilige authenticatiemiddelen op voldoende hoog betrouwbaarheidsniveau nodig waarmee burgers toegang kunnen krijgen tot hun gegevens. Omdat de ontwikkeling van een veilig authenticatiemiddel "minder snel dan verwacht" loopt, stelt zij het recht op digitale inzage in het eigen medisch dossier door burgers uit. Schippers heeft daarnaast besloten om de nadrukkelijke toestemming aan te scherpen. De patiënt of cliënt krijgt in het wetsvoorstel het recht om bepaalde of alle gegevens voor inzage ter beschikking te stellen aan bepaalde zorgaanbieders. In een eerder versie van het wetsvoorstel stond dat de patiënt met een eenvoudig 'ja' of 'nee' kon antwoorden op de vraag van zorgaanbieders om toestemming tot zijn medische gegevens. Die mogelijkheid is komen te vervallen. Eerste Kamer De Tweede Kamer heeft in juli 2014 ingestemd met het wetsvoorstel 'Cliëntenrechten bij elektronische verwerking van gegevens'. Het voorstel moet nog naar de Eerste Kamer. De senatoren gaan in een commissievergadering op 19 januari praten over de nadere procedure. Dan bepalen zij wanneer de plenaire behandeling van het wetsvoorstel kan plaatsvinden.
Het wetsvoorstel dat er nu ligt, is niet de eerste poging om de digitale uitwisseling van medische gegevens mogelijk te maken. Eerder stelde Schippers een wetsvoorstel op, die de verplichte elektronische uitwisseling van gegevens moest regelen. De Tweede Kamer ging akkoord met dit Elektronisch PatiënRegeldruk Recht op inzage tendossier in 2009, maar de Eerste Kamer schoot het wetsvoorDe minister blijkt gevoelig voor de kritiek en stelt voor om De minister wil ook het recht op digitale inzage in het eigen stel af in 2011. Een CDA-senator riep de minister toen op om bepaalde bepalingen pas drie jaar inwerktreding van de wet te medisch dossier door burgers uitstellen. Volgens haar is geble- met een nieuw wetsvoorstel te komen waarin zaken als beveililaten ingaan. Op die manier wil ze het veld in de gelegenheid ken dat veel zorgaanbieders “op dit moment nog geen ade- ging, privacy en rechten van patiënten goed zijn geregeld. Jaargang 4 | aflevering 2 | pagina 4
Alles verandert, zelfs de manier waarop Praktijkvoorbeeld: Convenant investeren in vluchtelingen Bron: VNG 160110
Laat Wmo en Jeugdwet niet kapen door misbruik Bron: 160104
De Regionale Dienst Werk en Inkomen Kromme Rijn Heuvelrug (RDWI) en de Stichting voor Vluchtelingenstudenten UAF gaan zich inspannen om vluchtelingen die een studie willen volgen daarbij te helpen. Ze hebben daarvoor een convenant afgesloten: Samen investeren in kennisvluchtelingen.
Ze zijn talrijk, geslepen en zeer creatief: louche bedrijven die frauderen met zorggeld. Gemeenten moeten aan de slag om fraude te voorkomen, op te sporen en aan te pakken. Op 15 december ontmoetten gemeenten en partners elkaar opnieuw, onder de vlag van het programma Fraudepreventie en handhaving.
Vluchtelingen die in het land van herkomst gestudeerd hebben, komen er hier vaak achter dat hun studie in Nederland lager gewaardeerd wordt. Ze moeten hier opnieuw een studie volgen in een voor hen vreemde taal. Daarnaast zijn er vluchtelingen die vanwege de oorlog in hun land niet konden studeren.
De bijeenkomst was onderverdeeld in vier thema's: Wat doet het programma Fraudepreventie en Handhaving Wmo/Jeugd? Hoe om te gaan met fraudesignalen Fraudepreventie en beschermd wonen in Enschede Aanpak fraudepreventie Wmo2015 en Jeugd bij de gemeente Nijmegen
Beide groepen lopen hier tegen wet- en regelgeving aan waardoor ze in Nederland niet kunnen studeren. Ze komen bijvoorbeeld niet in aanmerking voor studiefinanciering of verliezen hun uitkering zodra ze gaan studeren. Afspraken
Programma Fraudepreventie en Handhaving Wmo/Jeugd Pauline de la Court van het VNG-programma Fraudepreventie en handhaving vertelt over de ontwikkelingen binnen het programma. Het doel daarvan is gemeenten te ondersteunen om onrechtmatigheden aan te pakken. Het programma is in de fase dat casuïstiek in verband wordt gebracht met beleidsontIn het convenant hebben RDWI en UAF onder meer afgespro- wikkeling, Casuïstiek is het vertrekpunt: wat het hebben geken dat meenten nodig?
Vluchtelingen met een Participatiewet-uitkering kunnen Niet-pluisgevoel
studeren op eigen niveau in hun eigen vakgebied, zo nodig met behoud van uitkering Studerende vluchtelingen vrijgesteld kunnen worden van sollicitatieverplichtingen RSD-consulenten verwijzen naar het UAF wanneer vluchtelingen voldoen aan de RDWI-eisen en de UAFselectiecriteria UAF-medewerkers de RSD-consulenten op de hoogte houden van de voortgang RDWI en UAF periodiek overleggen over de samenwerking
Hoe ga je om met een gevoel dat er iets niet pluis is? Hoe borg je in de organisatie dat het voorkomen en opsporen van fraude stelselmatig op tafel komt? Geert van der Schoor en Henk Speulman van de VNG schetsten een casus en bespraken wat er moet gebeuren.
ders die eerder werkten op basis van een pgb hebben de gedragscode ondertekend.' Preventie sleutelwoord Nijmegen De gemeente Nijmegen is volop bezig met ontwikkelen van beleid op preventie en handhaving. Preventie is daarbij het sleutelwoord, vertelde Zohra Homayouni van de gemeente Nijmegen. Een persoonlijke benadering en voorlichting op maat is het belangrijkste instrument.
Gezinnen nog steeds opgevangen in daklozenopvang Bron: Zorg+Welzijn;|160104 Jaarlijks verblijven zo'n 900 gezinnen met 1.400 minderjarige kinderen in de maatschappelijke opvang. Dat blijkt uit onderzoek van het Trimbos-instituut naar het ondersteuningsaanbod aan deze gezinnen in de 43 zogenaamde centrumgemeenten. Uitgangspunt is dat er geen gezin op straat komt te staan. In sommige gemeenten worden gezinnen toch binnen de daklozenopvang opgevangen, wat niet wenselijk is voor de ontwikkeling van minderjarige kinderen. Door gebrek aan betaalbare huisvesting en huurschulden verblijven de gezinnen gemiddeld acht maanden in de daklozenopvang. Er is bij gemeenten steeds meer aandacht voor kinderen die in de opvang belanden, de focus ligt niet alleen bij het oplossen van de problemen van de ouders. Zo werkt twee derde van de opvanginstellingen met de Veerkrachtmethodiek, een ondersteuningsaanbod voor kinderen en hun ouders in de maatschappelijke opvang. Bij dreigende dakloosheid wordt standaard bekeken of er kinderen in het spel zijn en veel instellingen besteden aandacht aan ouderschap en een veilige omgeving. Daarbij wordt samengewerkt met jeugdhulpprofessionals.
PGB en beschermd wonen Enschede Een pgb en beschermd wonen is een onlogische combinatie. Dat is de boodschap van Martine Veneman van de gemeente Trimbos deed het onderzoek in opdracht van het ministerie Enschede. ‘Van de voorheen 400 cliënten Beschermd Wonen van VWS. Staatssecretaris Martin van Rijn stuurde het net voor met een pgb zijn er nu nog 120 over. De meeste zorgaanbie- de kerst naar de Kamer. Jaargang 4 | aflevering 2 | pagina 5
Alles verandert, zelfs de manier waarop Continuïteit jeugdhulp in 2016 na afloop van overgangsrecht Bron: VNG 160104
het zekerheid dat ze rechtmatig jeugdhulp kunnen leveren en Van Rijn wil in 2017 een nieuw systeem voor bekostiging van hun rekeningen betaald krijgen, anders zijn er voor hen forse de zorg thuis invoeren met minder administratie. Een pilot is al financiële risico’s. gestart door zorgverzekeraar Zilveren Kruis om per wijk één In de Jeugdwet is geregeld dat de rechten en verplichtingen organisatie de zorg thuis uit te laten voeren (lees meer over die vóór 2015 golden bij verwijzingen en indicaties naar vorHet niet tijdig bieden van duidelijkheid over continuïteit van deze pilot>>). Van Rijn: ‘Het is goed dat we nadenken over men van zorg of jeugdzorg en zorg na afloop van het overgangsrecht, mag niet hoe we wijken en buurten organiseren, en elkaar niet voor de die vanaf 1 januari 2015 onder leiden tot ongewenste stopzetting van de benodig- voeten lopen. Het is niet handig als wijkverpleegkundigen van de Jeugdwet vallen, in 2015 de jeugdhulp en tot onzekerheid over de rechtma- verschillende organisaties in één wijk lopen. Dat heeft wel gegeldig bleven. Hoe dit in 2016 tigheid van handelen door zorgaanbieders. volgen voor de werkzaamheden van professionals.’ verloopt, leest in een factsheet. Oproep: Geef snel duidelijkheid over jeugdhulp die Factsheet in 2016 doorloopt (VNG, 11 december 2015) Het overgangsrecht geldt tot 1 januari 2016. Naar aanleiding van vragen en signalen van JGGZ-aanbieders over de continuiteit van zorg na afloop van 'Wijkverpleegkundigen moeten hun kracht het overgangsrecht geeft het ministerie van VWS duidelijkheid gebruiken' Bron: VWS 160108 via een factsheet. De wijkverpleegkundigen bepalen de kwaliteit van de zorg, en niet de zorgverzekeraar. Dat zegt staatssecretaris Martin van Het factsheet behandelt de onderwerpen: 1) jeugdhulp in 2015 Rijn in een interview met het vakblad 'Nursing'. Hij pleit voor op grond van het overgangsrecht, 2) jeugdhulp in 2016, 3) meer ruimte voor wijkverpleegkundigen om de zorg te geven jeugdhulp op basis van een indicatiebesluit of na een verwij- die zij denken dat nodig is. zing en 4) nieuwe beslissing over jeugdhulp van de gemeente In 2016 moeten wijkverpleegkundigen de ruimte krijgen om Factsheet: Continuiteit jeugdhulp na afloop v/h overgangs- zelf te bepalen welke zorg nodig is voor de patiënt. ‘Zonder recht per 2016 dat alles moet worden geregistreerd’, zegt staatssecretaris Martin van Rijn in een interview met het vakblad Nursing van Aanvulling per 23-12-2015 januari. ‘Ik wil af van al die producten en tariefjes en het beOproep aan gemeenten kostigingssysteem zo eenvoudig mogelijk maken.’ Gemeenten en zorgaanbieders hebben de afgelopen periode, op basis van de factsheet, passende afspraken kunnen maken over de continuïteit van zorg voor jeugdigen bij wie het overgangsrecht afloopt.
Indiceren Per 1 januari 2015 is de wijkverpleging overgeheveld van de AWBZ naar de Zorgverzekeringswet. De wijkverpleegkundige is weer terug in de wijk en verantwoordelijk voor het gehele zorgproces bij haar cliënt, inclusief de indicatie. Van Rijn heeft Veel gemeenten hebben duidelijkheid geboden, waardoor zich daar in deze kabinetsperiode hard voor gemaakt. Met jeugdigen, ouders/verzorgers en zorgaanbieders weten waar succes, vindt hij zelf: “Wijkverpleegkundigen zeggen: “Ik heb ze aan toe zijn. De VNG riep 11 december alle gemeenten op mijn vak terug”. Ze voelen dat ze meer ruimte krijgen.’ deze duidelijkheid snel te geven. Dit is van groot belang voor de jeugdige en de ouders/verzorgers. Voor instellingen biedt Wijken en buurten
Regels Wijkverpleegkundigen hebben veel last van ‘het oude productie denken’. Ze krijgen te maken met te veel regels en administratie over zorgproducten en tarieven. Van Rijn zegt in het interview toe dat oude denken en de regels te willen doorbreken. Regels die overigens volgens hem vooral door instellingen zelf zijn bedacht. ‘Dat wil ik doen met de invoering van het nieuwe bekostigingsmodel. En door partijen met elkaar in contact te brengen.’ Zorg inkopen Van Rijn roept wijkverpleegkundigen op hun beroepsinhoudelijke kracht te gebruiken bij de inkoop van zorg. ‘Een zorgverzekeraar heeft maar heel beperkt verstand van zorg. Maar de verzekeraar heeft de wettelijke plicht om voldoende zorg van goede kwaliteit in te kopen. Hoe bepaal je wat goede kwaliteit is? Door te luisteren naar de professionals. Zorgverzekeraars baseren zich het liefst op kwaliteitsstandaarden die door professionals zijn opgesteld.’ Zorgbudget Wijkverpleegkundigen krijgen met hun nieuwe manier van werken tegelijkertijd te maken met kortingen op het zorgbudget. Hoe moeten ze dan hun nieuwe taken goed uitvoeren? Van Rijn zet de deur op een kier: ‘Als inderdaad blijkt dat er in 2015 te weinig budget was, en er geld bij moet, ja, dan moet dat maar. Dan moeten we met z’n allen bekijken hoe dat moet: bij plussen of andere tarieven.’ Jaargang 4 | aflevering 2 | pagina 6
Alles verandert, zelfs de manier waarop Inclusieve samenleving dreigt blind te maken voor eigenheid van mensen met een beperking Bron: Sociale Vraagstukken | door Anja Hiddinga 16011=07 De aannames van de inclusieve samenleving pakken nadelig uit voor mensen met een beperking. Dat blijkt uit twee kwesties rond instellingen voor dove mensen. Bovendien wacht het VN-verdrag voor mensen met een beperking nog steeds op ratificatie. Binnenkort buigt de Tweede Kamer zich weer over de ratificatie van het VN verdrag voor de rechten van mensen met beperkingen. Nederland heeft het verdrag weliswaar al in maart 2007 ondertekend, maar nog niet geratificeerd. Nederland bevindt zich daarmee in het illustere gezelschap van landen als Bhutan, Noord Korea, Fiji en Kameroen. Rechten van doven in de knel
Juist nu het verdrag ter ratificatie voorligt bij de Tweede Kamer, speelt een tweetal kwesties over de rechten van doven hoog op. De toekomst van het woon-zorgcomplex De Gelderhorst en die van het internaat Guyot. In beide gevallen wordt pijnlijk duidelijk dat bepaalde aannames over de inclusieve samenleving leiden tot dilemma’s en contradicties. Woon-zorgcomplex De Gelderhorst De Gelderhorst in Ede is een woon-zorgcomplex van zelfstandige (aanleun-)woningen voor 175 oudere doven. Degenen onder hen die verzorging en verpleging nodig hebben, kunnen terecht bij een team dat de gebarentaal machtig is. Een derde van de verzorgers en verplegers is zelf ook doof. Het complex is speciaal ontworpen voor doven, de Nederland-
se Gebarentaal is de voertaal, een eigen tolkendienst en technologische voorzieningen faciliteren de communicatie met en bereikbaarheid van bewoners. In zijn opzet is het complex uniek in de wereld, het wordt internationaal gezien als voorbeeld voor een plaats waar dovencultuur kan bloeien.
cultuur van het complex. De tekst van de vacature, die rept van een ‘heroriëntatie op de toekomst’, en de gevolgde procedure geven aanleiding tot de vrees dat de culturele missie van De Gelderhorst op de achtergrond zal raken. Ook zijn staf en bewoners bang dat een geplande uitbreiding van De Gelderhorst niet door zal gaan. Hoe belangrijk de positie van het centrum als culturele instelling is, wordt duidelijk uit acties van dove Het unieke van De Gelderhorst is jongeren, die toekomst van hun Dovencultuur eisen: ze schrijdat oudere doven er comfortabel ven zich massaal in op de wachtlijst voor een toekomstige wonen én in hun eigen taal kun- plaats in De Gelderhorst: ‘Wij zijn Gelderhorst’. nen praten, met elkaar en met de staf en de zorgverleners. De Gel- Het internaat van Guyot derhorst is verder bijzonder om- Onlangs besloot staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en dat het zich profileert als een Wetenschap Sander Dekker dat het internaat van Guyot, de instelling met een missie en do- dovenschool voor vmbo en havo in Haren (Groningen) in 2017 ven ziet als ‘een zich emancipe- dicht moet. In dit internaat – een rijtje eengezinswoningen – rende groep mensen met een wonen jonge doven door de week samen omdat school te ver eigen taal en cultuur.’ Daarmee van hun ouderlijk huis ligt om dagelijks heen en weer te reizen. positioneert het zich nadrukkelijk niet louter als zorginstelling, maar ook als plaats waar oudere De leerlingen komen uit het hele land, de school in Haren is doven zichzelf kunnen zijn. namelijk de enige in ons land waar doven tweetalig, in het Nederlands en de Nederlandse gebarentaal, de havo kunnen Dat is allerminst vanzelfsprekend. De geschiedenis van doven doen. De staatssecretaris vindt dat de jongeren passend onin Nederland is zoals in de meeste ‘Westerse’ landen getekend derwijs in de buurt moeten gaan volgen, met een tolk gebadoor een verbod op het gebruik van gebarentaal, door be- rentaal. voogding en systematische onderschatting. Oudere doven zijn daardoor in de loop van hun leven geconfronteerd met uit- De kans dat jongere doven in de ‘horende wereld’ vereenzasluiting en tot tweederangs burgers verklaard worden door men, is aanzienlijk. Ze moeten voortdurend op hun tenen logoed bedoelde ideeën van ‘horende’ mensen. Dat doven een pen om erbij te kunnen horen en via een tolk communiceren. eigen culturele groep zouden vormen, een eigen culturele In het protest tegen de voorgenomen sluiting gaat het daar identiteit hebben, was helemaal een ongekende gedachte. om: dat de jongeren niet langer in hun eigen taal kunnen praten met hun geestverwanten, zichzelf kunnen zijn. Of zoals Lisa De huidige directeur-bestuurder van De Gelderhorst gaat bin- Hinderks, een doof meisje dat halverwege haar havo opleiding nenkort met pensioen. Over de procedure voor zijn opvolging van het regulier onderwijs naar het internaat verkaste, zei: ‘Ik is grote onrust ontstaan onder bewoners en staf. De cliënten- was eindelijk eens niet dat “dove meisje”, maar een unieke raad en ondernemingsraad hebben hun vertrouwen in de raad persoonlijkheid. Ik ben thuis in die wereld.’ van toezicht van de instelling inmiddels opgezegd. Zij vinden dat de toezichthouders zich bij het zoeken naar een nieuwe Vervolg op pagina 8 bestuurder weinig gelegen laten liggen aan missie, visie en Jaargang 4 | aflevering 2 | pagina 7
Alles verandert, zelfs de manier waarop Vervolg van pagina 7
Staatssecretaris Martin van Rijn van VWS zei in het Tweede Kamerdebat dat voor een daadwerkelijke invoering van de ideeën uit het VN-verdrag een cultuurverandering nodig is. Kijkend naar de belabberde positie van dove mensen op de arbeidsmarkt en de nadruk op integratie in het onderwijs, kun je niet anders dan concluderen dat die cultuurverandering nog ver te zoeken is. En dan hebben we nog het niet eens gehad over het al tientallen jaren voortslepende debat over de erkenning van de Nederlandse Gebarentaal,
Waarom moet het internaat sluiten? In feite komt het er op neer dat het niet langer past in de beleidscategorieën. Aanvankelijk werd de voorziening bekostigd door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Die vond dat op gegeven moment oneigenlijk want het betreft geen zorgvoorziening. En dus werd de bekostiging doorgeschoven naar het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Staatssecretaris Dekker op zijn beurt stelt nu dat huisvesting van jongere doven niet als onderwijs kan worden gerubriceerd. Kortom, het Dat rechten en culturele eigenheid zo weinig aandacht krijgen internaat moet dicht en de jongere doven moeten in hun ei- bij de besluitvorming over het internaat en het woongen woonplaats naar het reguliere onderwijs. zorgcomplex, heeft er alles mee te maken dat beiden in een zorgtraject zijn gesitueerd en niet in een debat over de rechten Debat gaat over geld, niet over rechten van mensen met een beperking. Dat debat is vorig jaar opgeDe beide voorbeelden lijken specifiek en lokaal, maar zijn wel schort, want, zei Van Rijn, er is een ‘zoektocht nodig om een van fundamenteel landelijk belang. Ze tonen namelijk aan dat ambitieus plan neer te zetten’. de debatten over de identiteit en rechten van mensen met een beperking voornamelijk worden gevoerd in termen van finan- De Brabantse zorginstelling Prisma vindt dat het nu wel mooi ciële lasten en verantwoordelijkheden. is geweest; zij wil niet langer wachten op de Haagse politiek en heeft het VN verdrag alvast erkend. Een geweldig gebaar. Het debat over de ratificatie van het VN-verdrag voor mensen met beperkingen in de Tweede Kamer is illustratief. Ook hier Anja Hiddinga is docent en onderzoeker aan de afdeling Angaat het vrijwel alleen over de kosten en welke ministerie de tropologie van de Universiteit van Amsterdam. Met het onderrekening zou moeten betalen. De rechten van mensen met een zoeksteam ‘Beyond Hearing: cultures overlooked’ houdt zij beperking komen nauwelijks ter sprake, terwijl die juist de in- zich op dit moment vooral bezig met vragen rond de zorg zet zijn van het verdrag. voor oudere dove mensen. Over De Gelderhorst én het doveninternaat doen horende mensen aannames over wat doven nu en in de toekomst nodig hebben. Hun motto is: inclusie en participatie zijn belangrijk en goed voor de samenleving. Eigenheid en identiteit van doven als culturele groep zijn daarbij geen punt van overweging. Integendeel, dove mensen moeten zich aanpassen aan de normativiteit van de gemiddelde mens, terwijl het doel van het VN verdrag nu juist is om mensen die niet gemiddeld zijn een eigen plaats te geven; geen hulpverlening, maar rechten! Een geweldig gebaar
BTW-vrijstelling voor samenwerking in eerstelijnszorg Bron: nieuwsbericht 160111 Het was nog even spannend of de BTWvrijstelling voor multidisciplinaire eerstelijnszorg per 1 januari jl. zou ingaan. Zorgenz schreef er al op 20 november 2015 over. De Tweede Kamer stemde in met een amendement op het Belastingplan 2016 van de parlementariërs Neppérus (VVD) en Groot (PvdA) voor BTW-vrijstelling voor de vergoeding van overheadkosten voor ge-
zondheidscentra, geboortecentra en zorggroepen (inclusief het zogeheten Koptarief en de GEZ-module). De Eerste Kamer moest het nog goedkeuren en of dat haalbaar was voor 1 januari was nog de vraag. Het Besluit van 23 december 2015 tot wijziging Uitvoeringsbesluit omzetbelasting 1968, bijlage B, is op 30 december gepubliceerd in het Staatsblad. Voor de eerste lijn zijn twee wijzigingen voor de BTW-vrijstelling van belang. Onderdeel 20: Samenwerkingsverbanden op het gebied van multidisciplinaire eerstelijns- en geboortezorg die kosten voor zorgprestaties declareren voor zover deze diensten worden bekostigd op grond van de Zorgverzekeringswet en nader staan beschreven in de door de Nederlandse Zorgautoriteit voor deze vormen van zorg vastgestelde beleidsregels ingevolge de Wet marktordening gezondheidszorg. Onderdeel 24: Aanbieders van wijkverpleging voor zover het betreft de diensten die zij verrichten in het kader van het wijkgericht werken, bedoeld in de Beleidsregel Verpleging en Verzorging, BR/CU-7123, van de Nederlandse Zorgautoriteit (Stcrt. 2014, nr. 37898). Nog een Zwaard van Domacles De BTW-vrijstelling per 1 januari 2016 is dus een feit. Hoewel er een zucht van opluchting klinkt in de samenwerkende eerstelijnszorg, zijn nog lang niet alle problemen van de baan. Want er is dus nog steeds geen duidelijkheid is over de BTWheffing van voorgaande jaren. Er is wel met terugwerkende kracht vrijstelling verleend voor de wijkverpleging, maar niet voor de samenwerkende eerstelijnszorg. Die dreiging hangt nog als een zwaard van Democles boven de sector. Er lopen nog diverse rechtszaken en de uitkomst hiervan is nog volstrekt onzeker. Jaargang 4 | aflevering 2 | pagina 8
Alles verandert, zelfs de manier waarop Onderzoek: bezuinigen en innoveren een slechte combinatie Bron: onderzoek 160111
hij een bijdrage leveren aan de decentralisatie-hypothese, die Van Rijn: 'Wijkverpleegkundige bepaalt stelt dat bij de ontwikkeling van lokaal beleid, gemeenten gekwaliteit' Bron: Nursing 160108 hoor geven aan lokale prioriteiten en lokale behoeften en eiGemeenten verschillen sterk in het maken van innoverende Niet de zorgverzekeraar maar verpleegkundige is verantwoorsen van hun burgers. De hypothese beleidskeuzes. Wouter Jans van Univerdelijk voor de kwalitatieve normen. die daar tegenover staat is dat niet de siteit Twente deed promotieonderzoek motivaties van gemeenten hun mate naar bepalende factoren voor deze Dat zegt staatssecretaris Marvan innovatie bepalen, maar lokale verschillen en constateert dat niet motin van Rijn in een interview belemmeringen en lokale hulpbrontivatie en behoefte, maar vooral finanmet het vakblad Nursing. De nen. ciële middelen hierbij bepalend zijn. staatssecretaris wijst simpel naar de wet: "Er staat niet in Gemeenten verschillen sterk in het made wet dat de zorgverzekeFinanciële hulpbronnen bepalend ken van innoverende beleidskeuzes. raar bepaalt hoe het moet. Er Als antwoord op de onderzoeksvraag Wouter Jans van Universiteit Twente staat dat verpleegkundigen ‘In hoeverre zijn er verschillen tussen deed promotieonderzoek naar bepalende factoren voor deze bepalend zijn voor de kwaliNederlandse gemeenten in de uitvoering van gedecentraliverschillen en constateert dat niet motivatie en behoefte, maar teit van het vak." seerd beleid en welke factoren kunnen deze verschillen tussen vooral financiële middelen hierbij bepalend zijn. Hij noemt gemeenten verklaren?’ stelt Jans dat de snelheid waarmee innoveren en het tegelijkertijd verlagen van financiële middeVan Rijn benadrukt meerdere innovaties worden ingevoegd en de mate van innovatie in de len bij decentralisaties een ‘niet erg veelbelovende combinamalen dat het juist de verinhoud van beleid vooral worden bepaald door de aanwezigtie.’ pleegkundigen zijn die als heid van voldoende financiële hulpbronnen. Incidenteel worprofessional de leiding en verantwoordelijkheid hebben. Het is den verschillen in innovatie ook verklaard door motivaties, Vier casussen wat de staatssecretaris betreft wel nodig dat de verpleegkundizoals lokale behoeften, eisen van burgers en politieke ideoloJans kwam tot zijn conclusie door vier innovaties bij gemeengen die voortrekkersrol ook echt pakken. Een verzekeraar heeft gische overwegingen. Lokale obstakels zijn slechts in beperkte ten te onderzoeken. Twee daarvan werden gemeenten opgewat hem betreft beperkt verstand van de noodzakelijke zorg, mate verantwoordelijk voor verschillen in innovatie. legd en waren verplicht om in te voeren: de invoering van Badat ligt bij de professional. De verzekeraar heeft de plicht om sisregistratie Adressen en Gebouwen en het realiseren van voldoende zorg in te kopen, de verpleegkundige om de juiste Innoveren met minder financiële middelen fysieke inlooppunten voor Centra voor Jeugd en Gezin. Bij de kwaliteit te leveren. Tijd dus dat de professionals het heft in De decentralisaties in het sociaal domein die vanaf begin 2015 twee andere innovaties hadden gemeenten de keuze om wel handen nemen: "Zorgverzekeraars baseren zich bij hun zorginin Nederland zijn ingevoerd werden vergezeld met de opof niet te innoveren; bij de ontwikkeling van lokaal prostitutiekoop het liefst op kwaliteitsstandaarden die door de professiodracht aan gemeenten om ‘meer te doen met minder financibeleid na opheffing van het bordeelverbod en bij het realisenal zijn opgesteld. Maar als die er niet zijn of als er veel over ële middelen’, schrijft Jans, die aangeeft dat het onderzoek laat ren van e-democracy applicaties op gemeentelijke websites. wordt gediscussieerd, gaat de zorgverzekeraar zelf dingen zien dat innovatief handelen door gemeenten zeker mogelijk is verzinnen. Dan gaan zij alles bepalen." wanneer gemeenten over voldoende hulpbronnen beschikken Aanzienlijke verschillen in innovatie en in mindere mate voor gemeenten zonder de beschikking Een onderzoeksresultaat uit ‘Policy Innovation in Dutch MuniNiet dat Van Rijn het in dit interview met zoveel worden zegt, over voldoende hulpbronnen. ‘Op basis van onze bevindingen cipalities’ is dat gemeenten bij beleidswijzigingen aanzienlijk maar wat voor de wijkverpleegkundige geldt, kan natuurlijk in dit proefschrift kunnen we dan ook stellen dat de decentraliverschillen in de mate van innoveren. Per beleidswijziging ook vertaald worden naar andere professionals in het sociale satie van beleid en een gelijktijdige verlaging van financiële heeft Jans de verschillen vervolgens verklaard. Hij bekeek daardomein. Neem de leiding als het gaat om kwaliteit. middelen een niet erg veelbelovende combinatie is.’ bij financiële hulpmiddelen, lokale obstakels en lokale prioriteiLees hier het volledige onderzoek 'Policy Innovation in Dutch ten en behoeften bij innovatief beleid. Met zijn proefschrift wil Municipalities'. Jaargang 4 | aflevering 2 | pagina 9
Alles verandert, zelfs de manier waarop Romantische hulpverlening is einde nabij
de De confronterende conclusie over het leeuwendeel van de Bron: Sociale Vraagstukken| door Barend Rombout 160108 Zoals alle sectoren in de maatschappij wordt ook de sociale huidige sociale hulpverlening is dat het niet bijdraagt aan de hulpverlening steeds meer ‘afgerekend’ op resultaten. Daar- versterking van de vaardigheden en het netwerk van haar climee wordt ze niet koud of onpersoonlijk, maar draagt ze meer ënten. Er worden te lange vragenlijsten opgesteld met te veel irrelevante deelvragen, die vooral de verdan ooit bij aan een schillende hulpinstanties annex loketten grotere zelfredzaamheid voeden met informatie. In veel gevallen van haar cliënten. staat het belang van de instantie die te hulp schiet voorop, niet die van degene die om Wie door zijn oogharen hulp vraagt. naar de samenleving kijkt, ziet dat de scheidslijn tussen ‘geslaagde’ en ‘mislukte’ mensen flinterdun is. Ook duidelijk wordt dat de indicatoren voor wat we als ‘geslaagd’ en ‘mislukt’ beschouwen met de dag meer ter discussie staan. Want hoe geslaagd is iemand die ooit twee ton verdiende en nu angstremmers slikt en bevend op zijn werk verschijnt omdat hij nog maar een kwart van dat bedrag verdient? Van dat laatste salaris kan hij overigens gemakkelijk leven. En hoe mislukt is iemand die een uitkering heeft, maar als vrijwilliger met veel plezier ouderen en minder fortuinlijken een zinvolle dagbesteding biedt? Het behoeft geen betoog dat een positief zelfbeeld en gewaardeerd worden in een netwerk meer doen voor levensvreugde en zelfredzaamheid dan welk salaris of beroepsmatige status ook. Dit inzicht helpt bij het scherp stellen van de twee basisingrediënten die iedereen nodig heeft om niet hulpbehoevend te worden, te weten: vaardigheden en netwerk. Simpel gezegd moet alles in de sociale hulpverlening erop gericht zijn om hulpvragers of cliënten zo snel mogelijk van deze twee basisingrediënten te voorzien. In het kader van die o zo vervelend-strenge afrekenbaarheid zouden we alles wat niet bijdraagt aan het kweken ervan voortaan, hoe hard het ook klinkt, als verloren tijd moeten beschouwen.
Dat is de omgekeerde wereld, zou je zeggen. Niettemin is het bijzonder lastig om los te komen van de aanbod-gestuurde werkwijze, waardoor de hulpverlening nodeloos tijdrovend is – veel invulwerk – en nodeloos veel hulpverleners aan het werk houdt, om cliënten te helpen bij het invullen van dikwijls niet-adequate vragen. Geen wonder dat de sociale hulpverlening door politici en beleidsmakers als kostenpost wordt benaderd en stilaan steeds verder wordt afgeknepen. Het beste van twee werelden Maak daarom zo snel mogelijk een ommezwaai! Investeer in een laagdrempelig digitaal platform, waar hulpvragers terecht kunnen en op elementair niveau zaken over uitkeringen, toeslagen, budgetbeheersing, opvoeden, gezonde voeding en werk zoeken kunnen opzoeken en aanleren. Niet alleen bied je zo een potentieel aantrekkelijk instrument aan, waarmee zij stapje voor stapje kunnen leren om hun situatie in eigen hand te nemen en te verbeteren (vaardigheden), maar ook om in samenspraak met andere gebruikers van het platform tot nieuwe ideeën en initiatieven te komen (netwerk). Omgekeerd is het een instrument voor de hulpverleners om in de gaten te kunnen houden wat hun cliënten al kunnen of weten en wat niet.
Aanbodgestuurde hulpverlening helpt kwetsbaren onvoldoen- Als de hulpverlener zich nu defensief opstelt – en jammer genoeg is dat bij velen het geval – denkt hij misschien dat de
sociale hulpverlening vervangen wordt door een laagdrempelige website en concludeert hij het liefst meteen, want dat komt hem goed uit, dat zo’n website, of platform onmogelijk over dezelfde kwaliteiten kan beschikken als hij. Indien hij zo denkt, als hij er vanuit gaat dat de sociale hulpverlening op deze manier stiekem van warm en persoonlijk ineens koud en onpersoonlijk wordt, zit hij er compleet naast. Want er is niets zo warm of persoonlijks als kwetsbare mensen die – al of niet digitaal – met elkaar in contact komen en elkaar ondersteunen. Voeg die warme kwaliteit bij het feit dat hulpverleners hun cliënten kunnen helpen het digitale platform op juiste wijze te gebruiken en dat zij, op grond van de geregistreerde data, veel beter kunnen inschatten waar de hiaten zitten, en je hebt het beste van twee werelden. Zeker als we hulpverleners die nu nog in hun specialistische hokje terug kruipen, kunnen verleiden om zich tot generalist te laten omscholen. Het wenkende beeld dat hierbij opdoemt, is niet dat van een digitale dienstverlening die mensenwerk verdringt, maar van mensen – hulpverleners én cliënten – die een digitaal platform gebruiken om in onderlinge samenspraak grote stappen voorwaarts te zetten, zowel wat vaardigheden als netwerk betreft. Ofwel het digitale platform als aanjager van een integrale aanpak. Kan het beter? Waarom is het (nog) zo moeilijk? Het is niet eerlijk een karikatuur te maken van de gangbare sociale hulpverlening. Tegelijkertijd helpt het wel een beetje om de zere plekken aan te wijzen, de plekken waarvan hulpverleners niet graag zien dat ze aangeraakt worden. Eén van de zere plekken is dat de warmte die er nu in de hulpverlening is, en die het voor veel hulpverleners aantrekkelijk maakt om in deze sector te werken, precies het soort warmte is dat resultaat in de weg zit. Ofwel: het is gezellig en leuk om over de situatie van cliënten te vergaderen, de laatste kennis in het vakgebied met elkaar te delen, maar wat schieten de cliënten daarmee op?
Vervolg op pagina 11 Jaargang 4 | aflevering 2 | pagina 10
Alles verandert, zelfs de manier waarop Vervolg van pagina 10
ven.
Het is prettig om in een langer gesprek het vertrouwen van een cliënt te winnen. Maar wat heeft die aan vertrouwen als de hulpverlener geen route uitstippelt zodat hij uit de problemen komt? Wat heeft hij eraan als zijn vaardigheden en netwerk op geen enkele manier verder worden ontwikkeld? Als er geen digitaal ondersteund scenario is, dat de weg naar een normaal leven plaveit? Dan ontwikkelt zich een warmte die op den duur alleen klef en contraproductief is, terwijl het doel zou moeten zijn dat de hulpvrager zo snel mogelijk zelfredzaam wordt om geen gebruik meer te hoeven maken van de geboden dienstverlening. Natuurlijk is dit laatste confronterend en potentieel koud – hulpverlener en cliënt gaan ieder huns weegs en beëindigen hun relatie – maar je bent als hulpverlener geen knip voor de neus waard als je niet beseft dat jij er voor de cliënt bent en niet andersom. Al zijn er legio instituten die deze benaderingswijze uit welbegrepen eigenbelang als bedreigend zien. Omdat ze bang zijn met het verdwijnen van de clientèle zelf geen bestaansrecht meer te hebben.
Voorbije romantiek Op grotere schaal bekeken, zou de nieuwe werkwijze het einde kunnen betekenen van de sociale hulpverlening als fenomeen. De hulpvrager zou via de geboekte winst op het vlak van vaardigheden en netwerk het bestaan in eigen handen kunnen nemen. En daarmee voorgoed zelfredzaam kunnen worden. Dat het ooit zo ver komt en er een slagingspercentage van honderd procent zal worden behaald, is waarschijnlijk een illusie. Maar dat sociale hulpverlening steeds meer afgerekend gaat worden op resultaat en dat het resultaat alleen in de geschetste combinatie van digitale en menselijke interactie aanmerkelijk zal verbeteren, betekent, hopelijk, dat gemeenten en hulpverlenende instanties vanaf morgen gaan investeren in hun digitale dienstverlening. En dat het warme contact tussen hulpverlener en hulpvrager van korte duur is, omdat afscheid juist betekent dat de laatste over voldoende vaardigheden en netwerk(en) bezit om zelf het roer in handen te nemen. Al het andere is voorbije romantiek.
Het stimuleren van teambuilding Eerlijkheidshalve speelt er nog een ander mechanisme tussen hulpverlener en cliënt, dat niet productief is en via een digitaal platform gedempt zou kunnen worden, namelijk het mechanisme dat de hulpverlener zich voortdurend opstelt als autoriteit en de cliënt als onmachtige. Uit onderzoek blijkt telkens opnieuw dat hulpvragers niet zelden aan het begin van een traject dichtklappen of blokkeren, omdat ze menen dat hulpverleners niet snappen hoe hun leefwereld in elkaar steekt en welke problemen er op hen af komen. En onvoldoende nadruk leggen op de zaken die de hulpvrager wél kan. Door de zinloze communicatie te verminderen – formulieren – en de zinvolle communicatie – hier heb je kennelijk nog moeite mee, hoe kan ik je daarbij helpen? – uit te breiden, zullen hulpverlener en cliënt sneller in een min of meer gelijkwaardig teamverband gaan opereren, en zal de klassieke verhouding autoriteit versus hulpbehoevende naar de achtergrond verdwijnen. Ook dit zal het resultaat van sociale hulpverlening aanzienlijk opschroe-
Op vrijdag 22 januari van 17.00 tot 20.00 heffen we het glas op het officiële einde van de Rotterdamse tournee van de Verhalenmachine in WORM, waar de éénarmige bandiet een jaar lang onderdak zal vinden. De avond staat geheel in het teken van terugblikken en verhalen uitwisselen. We presenteren een boek over alle hoogtepunten van project YOU WIN SOME, YOU LOSE SOME en bieden speciale aandacht aan de waardevolle vriendschappen en samenwerkingen die zijn ontstaan. We hopen dat je erbij bent! Een hartelijke groet, Lieke van Pruijssen en Bieke Versloot Namens Stichting Shoot-n-Share
Informatie en adres WORM WORM is dé culturele hotspot met een bonte verzameling aan concerten, filmvertoningen, lezingen, parties, workshops, seminars en publicaties. WORM, Boomgaardsstraat 71, 3012 XA Rotterdam worm.org
Barend Rombout is het hoofd van het Bureau Frontlijn bij de gemeente Rotterdam. De site www.frontlijnwerken.nl biedt Kijk voor meer informatie over project YOU WIN SOME, YOU meer informatie over de meerwaarde van een digitaal plat- LOSE SOME op www.rotterdamsgeluk.nl of www.facebook.nl/ form. ywsyls.
SAVE THE DATE! Vrijdag 22 januari 2016 om 17.00 vieren wij de voltooïng van project YOU WIN SOME, YOU LOSE SOME met een boekpresentatie in WORM! In januari 2013 startte verhalenproject YOU WIN SOME, YOU LOSE SOME met een reeks Verhalenateliers en interviews met Rotterdamse dak- en thuislozen, ongedocumenteerden en (ex)verslaafden over ‘de maakbaarheid van het geluk’. De Verhalenmachine die sinds september 2013 door Rotterdam reist heeft daarna voor heel wat bijzondere ontmoetingen en evenementen gezorgd. Jaargang 4 | aflevering 2 | pagina 11
Alles verandert, zelfs de manier waarop COLOFON Fris denken en dwars kijken is een digitaal nieuwsschrift voor alle mensen en organisaties die betrokken zijn bij het werken met en voor mensen. Fris denken en dwars kijken verschijnt eenmaal per week (dinsdag) als nieuwsflits en eenmaal per week (vrijdag) als achtergrondmagazine (Decor).
Met de voor en door u geknipte informatie en inspiratie willen wij onze lezers en lezeressen inspireren en informeren. Zo dragen wij bij aan de duurzame vernieuwing van de organisatie van en de ondersteuning voor en door mensen. Het stimuleren en ondersteunen van talentontplooiing op strategisch, tactisch en uitvoerend niveau is de passie van de mensen die bij Vondel & Nassau werken. Zij leveren daaraan dagelijks met hart en ziel - een bijdrage.
Minder depressieklachten door mindfulness
die allemaal drie of meer depressies hebben doorgemaakt, vergeleek hij de effecten van MBCT met de gebruikelijke behandeling die Bron: ru.nl 160108 mensen kregen. Van de deelnemers had ongeEen mindfulnesstherapie kan patiënten met veer een derde op het moment van het ondereen actuele depressie helpen in het vermindezoek last van depressieve klachten. ren van hun klachten. Dit blijkt uit onderzoek waarop Joël van Aalderen van het RadbouPositief effect dumc op 8 januari promoveert. Joël van Aalderen vond dat de effectiviteit van MBCT bij het verminderen van depressieve Hij onderzocht voor het eerst de effecten van klachten vergelijkbaar was tussen patiënten mindfulness bij een actuele depressie. Eerder met een huidige depressie en patiënten zonwas al bekend dat mindfulness behulpzaam is der huidige depressie. De afname van depresbij het voorkomen van terugval in depressie. sieve klachten werd gestimuleerd door een De methode kan daarmee een goede aanvulpositief effect van MBCT op piekeren en maling zijn op behandeling met antidepressiva. len. De positieve werking bleef behouden tot een jaar na de training. Voorkomen.. Volgens cijfers van de Hersenstichting kampen Experimentele behandeling 640.000 mensen in Nederland met depressie. Joël van Aalderen: “Mensen met terugkerende Voor veel patiënten is dit een terugkerend depressies hebben blijkbaar ook baat bij MBCT fenomeen. Depressie is daarmee een potentitijdens een actuele depressie. Zij hoeven dus eel chronische aandoening met een grote maniet langer uitgesloten te worden voor deze te van lijden. Mindfulness-based cognitieve psychologische behandeling. Vervolgondertherapie (MBCT) is begin 2000 ontwikkeld om zoek zal meer informatie moeten leveren voor te voorkomen dat depressies terugkeren. Dit is wie MBCT wel en niet geschikt is.” een achtweekse training die bestaat uit aandachtsoefeningen en cognitieve therapie en kan een alternatief vormen voor (jarenlange) onderhoudsmedicatie met antidepressiva.
..en genezen? Meerdere studies hebben aangetoond dat MBCT helpt bij het voorkomen van terugval bij mensen die in het verleden drie of meer depressies hebben doorgemaakt. Joël van AaldeHebt u collega's die de nieuwsflits ook willen ren wilde weten of de methode ook effectief is ontvangen? Mail dan even het mailadres van uw voor mensen die een actuele depressie doorcollega naar
[email protected] maken. In een onderzoek met 205 deelnemers
Vondel & Nassau is een zelfstandig onderdeel van de Kooyenga Groep en heeft zich gespecialiseerd in Advies, Oplossingen en Interim Management. Onze dienstverlening onderscheidt zich op basis van een persoonlijke aanpak, en concrete en toepasbare adviezen van zeer hoge kwaliteit. ‘ Mocht u vragen hebben over wat Vondel & Nassau voor u kan betekenen, dan zijn dit onze contactgegevens. Vondel & Nassau Postadres Postbus 87 | 9100 AB Dokkum T 088 - 0305000 F 0519-220052 E
[email protected] Website: www.vondel-nassau.nl
Wilt u een eigen bijdrage geplaatst zien? Of hebt u nieuws te melden? Stuur dan een mailbericht met uw bijdrage of persbericht naar
[email protected]
Twitter | Facebook | LinkedIn Jaargang 4 | aflevering 2 | pagina 12
