k i j k e n 17 juli 2015 Achtergronden, opinies en verhalen over en uit het sociaal domein

k i j k e n

Achtergronden, opinies en verhalen over en uit het sociaal domein

17 juli 2015

Fris denken & dwars kijken

Onderzoek naar geweld in 70 jaar jeugdzorg

De eigen kracht van mensen en hun organisaties versterken, energie mobiliseren en een gezamenlijke focus ontwikkelen, dat is de missie en kwaliteit van Vondel & Nassau. Samen werkend met u pakken onze medewerkers organisatie- en samenlevingsvraagstukken resultaatgerichte op en aan.

Micha de Winter, hoogleraar maatschappelijke opvoedingsvraagstukken, gaat samen met een commissie wetenschappers Vervolg bekijken of er meer onderzoek moet komen naar kindermishan- Het kabinet heeft de commissie daarom eerst gevraagd te bekijken of het mogelijk is om lichamelijke en geestelijke mishandedeling in rijksinstellingen en pleeggezinnen sinds 1945. ling in zeventig jaar jeugdzorg te onderzoeken. De commissie onder leiding van De commissie 'Vooronderzoek naar geDe Winter verwacht in mei 2016 haar weld in de jeugdzorg' start na de zomer eerste rapport uit te brengen. Dan kan en gaat kijken naar wat er in verschillenhet kabinet besluiten om verder te gaan de periode precies onder geweld werd met het onderzoek. verstaan en wat in die tijd wel of niet

Hebt u collega's die Het Decor - Verruim(t) de horizon ook willen ontvangen? Mail dan even uw mailadres naar [email protected] Wilt u Het Decor niet meer ontvangen dan is een berichtje naar hetzelfde mailadres voldoende.

Bron: nieuwsbericht 150713

Jaargang 2 | Aflevering 28

DWARS

om de hulpverlening aan jonge mensen echt moet veranderen. Lees hier meer >>

toelaatbaar was. In de jaren vijftig en zestig keek de samenleving heel anders naar de 'corrigerende tik' dan tegenwoordig.

Slachtoffers Het ontstaan van de commissie komt voort uit gesprekken met de inmiddels volwassen slachtoffers van kindermishandeling in de jeugdzorg. Zij willen vooral Betrouwbaar erkenning van de overheid voor wat hen Ook gaat de groep hoogleraren zoeken als kind is aangedaan. De commissie laat naar welke relevante archieven en beweten dat wanneer slachtoffers hun vertrouwbare informatie er nog bestaat over haal willen vertellen, zij kunnen mailen hoe professionals vroeger handelden. naar [email protected] of een brief kunnen Het is nog maar de vraag of die er nog zijn en of er nog genoeg sturen naar: Commissie-Vooronderzoek naar geweld in de mensen in leven zijn die destijds in de jeugdzorg hebben gejeugdzorg, Postbus 556, 2501 CN te Den Haag. werkt. Het is heel goed mogelijk dat er over de jaren voor 1975 niet heel veel valt te achterhalen. Het imago van de nieuwe Jeugdwet is op z'n zachtst gezegd niet florissant. Tijd voor een reminder. Micha de Winter legt uit waarJaargang 2 | aflevering 28 | pagina 1

Het Decor - verruim(t) de horizon Sterker worden van ‘op je bek gaan’

circa 15% van het totale budget – moeten er slimmere, snellere hoort erbij, dat is normaal! Hoe meer tegenkrachten er zijn, hoe gemakkelijker de verandering gaat. en goedkopere antwoorden of oplossingen bedacht worden. Dit Voor het beleid en de daarbij passende werkwijze vraagt dat om een Door Peter Paul J. Doodkorte zet de verhoudingen onder druk. daarop afgestemde elastische geest. De transformatie komt tot stand Er was eens een man die samen met zijn zoon een lange tocht moest Kortom, we zitten als samenleving in een overgang. Dingen worden door een juiste verhouding tussen ‘remmers’ en ‘gasgevers’. En daar wil ondernemen. De man bepakte zijn ezel en zette er zijn zoon op. De anders. Dit impliceert naast de overdracht (transitie) ook een transfor- het nog wel eens fout gaat: op één gasgever in dit land hebben we neopmerkingen waren niet van de lucht: “kijk nou toch eens wat een slech- matie (omvorming) binnen en herontwerp van het sociaal domein. Dat gen remmers. Hierdoor tekent zich een tegenstelling tussen een open te zoon, hij laat zijn vader in deze brandende hitte lopen, terwijl hij zelf zorgt logischerwijs ook voor veel drukte, commotie en onzekerheid. hervormingsgezinde oriëntatie en een meer naar binnen gerichte en lekker zit. “. Na verloop van tijd voelde de zoon zich, alsof hij een slechte behoudende mentaliteit af. Er ligt het risico op de loer dat als het weer zoon was, dat moest wel, iedereen zei immers dat hij een slechte zoon Belangrijk uitgangspunt van de transformatie is dat er veel meer moet wat beter gaat, partijen vervallen in oude patronen. Juist als het vertrouwas. Hij vroeg zijn vader om op de ezel te gaan zitten en zo trokken zij worden uitgegaan van de eigen kracht van mensen. Hulpverleners moe- wen in de vernieuwing nog zo broos is, is dat fnuikend voor het vertrouverder. Ook nu werd er commentaar geleverd. “kijk nou toch eens wat ten ondersteuning en zorg niet overnemen, maar zo veel mogelijk ver- wen. Die neiging bij overheden en professionals om in de schulp te een slechte vader, laat zijn zoon lopen terwijl hij lekker kan zitten”.Ook sterken en waar nodig mensen versterken in hun eigen handelingsreper- kruipen als je in de media voortdurend op je kop krijgt, is heel begrijpede vader voelde zich na verloop van tijd alsof hij wel een zeer slechte toire om gewenste of noodzakelijke ondersteuning in goede banen te lijk. Maar toch. Als je al bezig bent met veranderingen is het niet altijd vader was. Na overleg besloten ze beiden op de ezel te gaan zitten. Zij leiden. Dit uitgangspunt wordt breed onderschreven, maar roept ook even gemakkelijk te zien of er voldoende wordt verbeterd. Dat vraagt trokken veel bekijks en weer volgde er op-en aanmerkingen “Arme ezel, heel veel vragen op. nog meer om het openen van deuren voor het tegengeluid. Hoe meer in die hitte met die bepakking en dan nog twee mensen moeten dragen, tegenkrachten er zijn, hoe gemakkelijker de verandering gaat. het is een schande”, dierenbeulen! Zowel de zoon als de vader voelde Hoe dragen professionals bij aan de eigen kracht van mensen, welke zich zeer beschaamd en er ontstond het gevoel dat zij dierenbeulen competenties zijn daarvoor nodig en op welke wijze dienen zij professio- Even voor de duidelijkheid: Ik ben positief over de beweging op veel waren.Zij besloten dan maar naast de ezel te gaan lopen. De eerstvol- nals aan te sturen om dit uitgangspunt te realiseren? Welke vormen van terreinen, zoals klantbelang centraal en de vindtocht naar de mogelijkgende personen die passeerden gniffelde besmuikt “wat een dwazen, ondersteuning en scholing zijn hiervoor nodig? Tegelijkertijd worden heden van eigen kracht. Dat zijn goede stappen. Tegelijkertijd is de imhebben ze een ezel bij zich en gaan ze er naast lopen “. ook vragen gesteld over de beperkingen en grenzen van eigen kracht plementatie daarvan een taai proces. Het ontbreekt nog te vaak aan van burgers. Hoe schat je dit als professional juist in? Hoe borg je daarbij flexibiliteit die nodig is om de echte verandering te realiseren en te bor“Het is niet goed of het deugt niet”. Ik moet vaak aan bovenstaande de veiligheid van mensen ? Wanneer grijp je in? gen. Mede door de verwevenheid van belangen. De handelingsvrijheid parabel denken als ik luister naar, lees over of kijk naar de gespletenheid van de overheden wordt bovendien vaak beperkt door de afhankelijkwaarmee overheden, professionals en inwoners spreken over de veran- Het antwoord op deze vragen kent vele meningen. Optimisten en pessi- heid van expertise van en bij professionele hulpverleners. Daarnaast deringen binnen het sociaal domein. Het heeft iets van het weerpraatje. misten staan niet zelden lijnrecht tegenover elkaar in hun waardering blijkt de angst voor incidenten een meer dan gezonde voedingsbodem Omdat er elke dag zowel letterlijk als figuurlijk sprake is van weer, valt er van de opgave. Moet het via geleidelijke stappen, die we zelf in gang voor de regel- en risicoreflex. altijd wel een opmerking over te maken. Daarbij komt dat het een on- kunnen zetten of is het dat het ons “overkomt”? derwerp is met een zekere onvoorspelbaarheid. Ook, al denken sommiNatuurlijk, de kwetsbaarheid van mensen en samenleving eist een proge mensen dat ze het weer wél kunnen voorspellen en zijn er instanties Samenvattend blijkt dat vrijwel iedereen de achterliggende visie van de actieve omgang met onzekerheden. Maar de beste en betere kansen van die zich daar dag en nacht uitgebreid mee bezig houden. Die voorspel- transitie en de transformatie onderschrijft. De vraag ‘of’ staat niet ter dit voorzorgsbeginsel ontstaan in de dialoog met de co-producenten lingen en het niet altijd uitkomen daarvan, maakt het onderwerp myste- discussie. De praktijk is het erover eens dat meer integraal werken en van de transformatie. Met mensen uit vrijwilligersorganisaties, zelfhulprieus. Maar er is altijd wel iemand voor wie het te koud, te nat, te droog vooral samenwerken onontkoombaar is, dat eigen kracht en het eigen organisaties, ouderinitiatieven, collectieve en individuele belangenbeharof te warm is. netwerk in de eigen omgeving beter benut kunnen worden en dat dit tigers en clientenraden tot aan uitvoerende professionals. Zij willen en vraagt om structurele, organisatorische veranderingen. Over het ‘hoe’ kunnen uitgaan van de eigen kracht en de eigen regie, en uitgaan van Binnen het sociaal domein hebben wij ook zo’n onderwerp: transforma- bestaat echter veel onzekerheid. de hele persoon in plaats van diagnoses, problemen of risico’s al wij een tie. Die onzekerheid leidt niet zelden tot tekentafelgedrag. De opgave waar- vrijplaats creëren waarin de gewenste samenleving op eigen kracht kan voor we staan echter draait om vernieuwing van zowel de inhoud van de worden vormgegeven. Niet vanaf de ‘tekentafel’ en van bovenaf geLokale overheden en professionals staan – samen met de inwoners – zorg en ondersteuning als de onderliggende structuren, processen en stuurd. Maar vanuit het werkelijke leven en de werkelijke ervaring van voor een grote uitdaging. De overheveling van taken en verantwoorde- werkwijzen. Dit kunnen we niet vanachter een tekentafel realiseren. Veel betrokken burgers zelf. Dat is een zaak van lange adem en tevreden zijn lijkheden – de transitie – naar gemeenten zorgde in de eerste plaats keuzes moeten in de praktijk verder worden uitgewerkt. Daaro moet met kleine muizenstapjes. Van kunnen gaan met teleurstellingen en die voor een verandering en herpositionering van de relaties tussen over- vooral in de praktijk moeten samengewerkt, geëxperimenteerd en geïn- weten om te zetten naar positieve energie om iets anders uit te probeheid/financiers en het werkveld/professionals. Omdat bovendien de noveerd. Dit proces moet lokaal ingevuld en zal in tempo en inhoud ook ren. Van sterker worden van op je bek gaan. overheveling gepaard gaat met bezuinigingen – die kunnen oplopen tot verschillen. En ja, het gaat altijd gepaard met vallen en opstaan. Dat

Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 2

Het Decor - verruim(t) de horizon Oss moet ruimere uurtarieven ‘poetshulp’ hanteren Bron: Rechtspraak 150710

nieuwe beleid betekent in de praktijk dat er bij mensen met zorg in natura minder uren wordt gepoetst en dat pgbhouders behoorlijk wat van hun ‘oude’ budget hebben moeten De Bossche rechtbank heeft een bezwaar over de huishoudelijinleveren. ke hulp tegen de gemeente Oss gegrond verklaard. De gemeente moet meer uren huishoudelijke hulp tegen een hoger Inleveren budget uurtarief vergoeden voor een inwoner met een persoonsgeBij deze inwoonster die naar de rechter stapte, betekende dat bonden budget (pgb). haar pgb-budget van 252,15 per vier weken (indicatie voor 4 uur huishoudelijDe gemeente Oss moet meer uren huishoudeke hulp) geleidelijk aan is afgebouwd lijke hulp tegen een hoger uurtarief vergoeden naar 155,77 per 29 december vorig jaar. voor een inwoner met een persoonsgebonden Volgens de gemeente ligt het gangbare budget (pgb). Dat heeft de meervoudige kauurtarief voor een particuliere schoonmer van de Bossche rechtbank bepaald. De maakhulp tussen de € 10,50 en € 13,50. gemeente – die eerder stelde naar de Centrale Met een tarief van € 12,00 per uur zou de Raad van Beroep (CRvB) te stappen als de pgb-houdster tussen de 3 en 3,5 uren rechter Oss zou terugfluiten – beraadt zich hulp per week kunnen inkopen, zo bereover het vervolg. deneerde de gemeente. In de ogen van de geOnvoldoende compensatie meente is drie uur hulp Met het bedrag dat de gemeente Oss beschikvoldoende voor het huis waarin de pgbbaar stelt aan pgb-houders, kan onvoldoende hulp worden houdster woont. ingekocht, stelt de rechter. De gemeente compenseert daarmee haar inwoonster onvoldoende. Het besluit van de geStreep meente Oss is vernietigd. Oss moet met terugwerkende kracht Dat ging er bij de rechter niet in. ‘Dat thans meer geld neertellen, zodat de pgb-houdster alsnog vier uur ook met drie uren kan worden volstaan om hulp per week kan inkopen. Op basis van het nu vernietigde hetzelfde resultaat te bereiken heeft verweerbesluit kon de inwoner drie tot 3,5 uur hulp per week inkopen. der (gemeente Oss, red) niet met gegevens of stukken, zoals nieuwe normen voor het schoonmaken of de resultaten van onderzoek Andere indicatie ter plaatse, onderbouwd. De rechtbank is dan In Oss worden indicaties huishoudelijke hulp niet meer verook van oordeel dat er vooralsnog van moet taald in aantal uren hulp, maar in aandachtsgebieden; bijvoorworden uitgegaan dat voor het bereiken van beeld zwaar of licht huishoudelijk werk, wasverzorging, etc. compensatie op de door verweerder bij het Inwoners die voor zorg in natura kiezen, maken op basis van primaire besluit geïndiceerde aandachtsgede indicatie afspraken met de gecontracteerde zorgverleners bieden, nog steeds vier uren per week huisover wat er wanneer wordt schoongemaakt. De zorgverlener houdelijke hulp nodig is’, aldus het vonnis. moet zorgdragen voor een ‘leefbare’ woning. Pgb-houders Aan de medische- en leefsituatie van de inwoonster is niets krijgen een (vast) bedrag, afgeleid van de zorg in natura. Het veranderd.

Gangbaar uurtarief Vervolgens is de rechter gaan broeden op de vraag tegen welk uurtarief pgb-houders huishoudelijke zorg kunnen inkopen, en is daarbij uitgekomen op een uurtarief van € 12,22 tot 1 maart 2015 en € 12,40 vanaf 1 maart 2015. In verband met de stapsgewijze afbouw van het pgb-budget heeft Oss haar inwoonster vanaf juli vorig jaar onvoldoende gecompenseerd, aldus de rechter. Het per 6 oktober 2014 toegekende budget komt neer op een uurtarief van € 11,74 en het per 29 december vorig jaar toegekende budget op een uurtarief van € 9,73. Besluit vernietigd Het besluit van Oss is vernietigd en de rechter heeft gevonnist dat de gemeente de pgb-houdster over de periode vanaf 6 oktober 2014 meer budget moet uitkeren. Het tarief vanaf 1 maart heeft de rechter bepaald op een krappe 200 euro. Daarmee kan (per vier weken) zestien uur huishoudelijke hulp tegen een uurtarief van € 12,40 worden ingekocht. Bezwaarschriften In Oss zijn 135 bezwaarschriften ingediend (op 2.300 beschikkingen) tegen versobering van de huishoudelijke hulp; het gros van mensen die zorg in natura krijgen. Acht van de bezwaarmakende pgb -houders hebben bij de bestuursrechter aangeklopt, nadat het college tegen het advies van de commissie bezwaarschriften contrair was gegaan. De (enkelvoudige) rechter heeft zich over zeven zaken gebogen. De zaak van dit artikel (de achtste )is door de meervoudige kamer behandeld. Over de andere zeven zaken heeft de rechter nog geen uitspraak gedaan.

Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 3

Het Decor - verruim(t) de horizon 'Na talloze telefoontjes heb ik 2 uur hulp'

gemeente moet wel voldoende zorgvuldig onderzoek doen voordat er wordt gekort. Lees meer>> Bron: ANBO 150710 Het gaat te vaak niet goed met de toekenning van huishoude- 78 gemeenten lijke hulp aan ouderen die de hulp hard nodig hebben. Dat 'We hebben de afgelopen maanden concludeert ouderenbond ANBO. De over 78 gemeenten klachten gekregen', bond heeft de afgelopen maanden zegt Liane den Haan, directeur van over 78 gemeenten klachten gekreANBO. 'Gemeenten bepalen op dit mogen over de huishoudelijke hulp. ment zélf hoe en welke diensten ze toehulp in het huishouden kennen. Soms via een telefonisch gesprek, soms helemaal zonder onderzoek De huishoudelijke hulp van Hannie bij de cliënt zelf. Zonder argumentatie Sluiter (89) uit Haarlem stopte plotseworden mensen gekort op hun hulp.' ling: 'Ik heb de gemeente gebeld,

Verruim het blikveld maar die verwezen naar de thuiszorgProfessional organisatie. Na talloze telefoontjes Den Haan vindt dat te veel gemeenten heb ik 2 uur hulp gekregen, in plaats 'er met de pet naar gooien. Die sturen van 3. Geen idee waarop die korting een algemene brief en hopen dat er geen gezeur van komt.' is gebaseerd. Ik heb een beroerte gehad, heupkneuzingen, een ANBO hamert op het belang van deskundig en zorgvuldig trombosebeen en artrose in mijn handen. Ramen lappen en onderzoek, 'door een professional die aandoeningen begrijpt mijn bed opmaken kan ik niet meer. De hulp heeft daar nu en waarvan nauwkeurig verslag wordt gemaakt', aldus Den geen tijd meer voor.' Haan. 'De VNG houdt vol dat er ook telefonisch bepaald kan Aantal uren worden of iemand hulp nodig heeft. Dat is gewoon niet zorgHannie Sluiter is een van de mensen die bij ANBO aan de bel vuldig.' trok. De meeste klachten gaan over het terugdraaien van het aantal uren huishoudelijke hulp. En over het gebrek aan mogelijkheden om bezwaar te maken tegen het besluit van de gemeente. Ouderenbond ANBO wil dat de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) vaste richtlijnen opstelt voor alle gemeenten over de aanvraag en toekenning van huishoudelijke hulp en één procedure om bezwaar aan te tekenen tegen het gemeentelijk besluit. Anderhalf uur huishoudelijke hulp in de week is genoeg voor een schoon huis, zo concludeerde de rechter in Utrecht. De rechter gaf daarmee de gemeente Utrecht gelijk die de hulp aan 5000 cliënten terugbracht naar dit minimum. Maar, de

altijd het geval, omdat onderwijs toen voorliggend was. Hiervoor wordt nu een reparatie gedaan. Alle kinderen krijgen automatisch dagbesteding bij hun indicatie. Voor zorg op school bij kinderen met een extramurale indicatie vindt u meer informatie in dit artikel. Kinderen die een zorgprofiel (ZZP) indicatie hebben zonder dagbesteding en in de Wlz zitten, krijgen automatisch een aangepast indicatiebesluit waarin dagbesteding is toegevoegd. Dit aangepaste besluit wordt in augustus verstuurd. Met de aangepaste indicatie kunnen ouders afspraken maken over de inzet van Wlz-zorg op school. Om ouders en scholen hierbij te ondersteunen is door het ministerie van OCW een handreiking opgesteld. (Ouders van) kinderen die hiervoor in aanmerking zouden moeten komen, maar per 1 september geen nieuwe indicatie hebben ontvangen, kunnen contact opnemen met het CIZ, 088 -78 91 000.

ZN, Zorgbelang en MEE publiceren factsheet 'Cliëntondersteuning in de Wlz' Bron: VGN 150714

Om de positie van cliënten te versterken, is het recht op cliëntondersteuning vanaf 2015 verankerd in de Wet langdurige Rechter zorg (Wlz). Het gaat om cliëntondersteuning aan mensen met Steeds meer mensen maken de gang naar de rechter om hun een Wlz-indicatie. Zorgverzekeraars Nederland heeft voor de gelijk te krijgen in de toekenning van huishoudelijke hulp. Den uitvoering hiervan op landelijk niveau een raamcontract gesloHaan: 'Dat is verspilling van middelen en energie, en ook dát ten met MEE Nederland en Zorgbelang. Deze partijen hebben getuigt niet van zorgvuldigheid.' voor cliënten de factsheet ‘Cliëntondersteuning Wet langdurige zorg’ opgesteld.

Aanpassing indicatie voor kinderen die naar school gaan Bron: VGN 150714

In de Wet langdurige zorg (Wlz) zijn meer mogelijkheden om zorg in te zetten tijdens onderwijs. Voor kinderen die instromen in de Wlz wordt standaard een zorgprofiel inclusief dagbesteding geïndiceerd. Voor kinderen die in 2014 een AWBZindicatie hadden en zijn overgegaan naar de Wlz, is dit niet

Aanbieders kunnen cliënten die baat kunnen hebben bij onafhankelijke clientondersteuning verwijzen naar deze informatie. U vindt de factsheet in de bijlage. Bijlage(n) Factsheet cliëntondersteuning.pdf Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 4

Het Decor - verruim(t) de horizon

Anekdotes zijn humoristische voorvallen, vreemde gebeurtenissen of rake uitspraken, gevat in een pakkend verhaal. Een anekdote wordt vaak verteld als een stukje uit het echte leven, al blijft het meestal onduidelijk of een verhaal ook werkelijk heeft plaatsgevonden. Anekdotes hebben dan ook veel overeenkomsten met Broodje aap-verhalen. Fris & Dwars presenteert wekelijks een bekende of minder bekende anekdote over beroemdheden uit heden en verleden.

Leven in de brouwerij van Jan Steen Leven in de brouwerij Naast de uitdrukking "een huishouden van Jan Steen" hebben we nog een andere uitdrukking te danken aan Jan Steen: leven in de brouwerij.

Rond 1650 heeft Jan Steen geprobeerd om een brouwerij in Delft draaiende te houden. Het was geen succes. Volgens de verhalen met name omdat Jan Steen zijn eigen beste klant was. Op een zeker moment was voor de vrouw van Jan Steen de maat vol. Ze wees haar man erop dat de handel steeds slechter liep. De klanten kwamen vergeefs langs, omdat er geen bier meer was. "Je behoort die brouwerij levendig te houden", voegde ze hem toe. Jan Steen beloofde dat hij daarvoor zou zorgen. Hij liet de grote brouwketel vullen met water, en met wat mout. Vervolgens kocht hij op de markt een paar eenden. Die eenden liet hij los in de ketel.

In een biografie over Jan Steen uit de achttiende eeuw staat vermeld wat er vervolgens gebeurde: "De eenden die zulks niet gewoon zynde, vlogen als dol af en aan door de Brouwerij alzins heen, en maakten zulk gewelt dat zyn Vrouw daar op in kwam; waar op hy zeyde: Is het nou niet levendig in de Brouwery? die, schoon zy daar niet veel lust toe had, zig evenwel niet konde onthouden van lachern om zyn potsig bedryf."

Goede voorbeelden op de kaart gezet Bron: Gemeente van de Toekomst 150708 Op zoek naar een goed voorbeeld op het gebied van Jeugd, Participatie en Wmo dat u ook in uw eigen gemeente kunt toepassen? De productenkaart Gemeenten van de Toekomst biedt een mooi overzicht. Het Rotterdamse project Even Buurten ondersteunt ouderen zodat zij langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. De website Heerenveenhelpt.nl, geeft inwoners tips en informatie over wonen, welzijn, zorg en activiteiten in hun buurt. En vrijwillige huishoudcoaches in Den

Bosch helpen gezinnen waar het even niet lekker loopt op administratief, huishoudelijk of financieel gebied. Deze en veel meer goede voorbeelden met betrekking tot Jeugd, Wmo en Participatie vindt u nu op productenkaart Gemeenten van de Toekomst. De vijftig meest recente publicaties, praktijkvoorbeelden en artikelen uit het 3D journaal die gekoppeld zijn aan een gemeente, zijn op de kaart aangegeven. Als u verder inzoomt, komt u bij de goede voorbeelden uit uw regio. U kunt ook zoeken op thema (bijvoorbeeld privacy), provincie of soort tekst (artikel 3D Journaal, praktijkvoorbeeld of publicatie). Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 5

Het Decor - verruim(t) de horizon 'Mantelzorgers hebben ook een mantelzorger nodig’ Bron: Gemeente van de Toekomst 150709 Hoe beleven burgers het sociaal domein, hoe zien zij de toekomst ervan en hun rol daarin? In de bouwsteen Burgers aan zet komen verschillende groepen burgers aan het woord. Deze keer de mantelzorgers. Een gesprek met een groep mensen die er onder meer samen voor zorgt dat een weduwnaar van 80 na een hersenbloeding weer thuis woont. De buren houden een oogje in het zeil, hebben de sleutel, zetten het afval buiten en koken af en toe. Een vriend doet klusjes in huis en andere buren halen hem op als het regent voor een bakkie koffie in de lokale brasserie en brengen hem naar het ziekenhuis en de dokter. Op deze manier zorgen zij ervoor dat een weduwnaar van 80 nog thuis kan wonen.

vaak gehoorde ergernis, net zoals instanties en informatiepunten die regelmatig van naam veranderen. Juist voor mantelzorgers die al zoveel aan hun hoofd hebben, is het een lief ding als zij informatie over zorg en administratie makkelijk op één plek kunnen terugvinden. Wat dat betreft ziet de groep een rol voor gemeenten. ‘Maak een portal met alle kennis die er is. Gemeenten moeten zich meer profileren als loket waar mantelzorgers informatie kunnen halen, ondersteuning krijgen en bepaalde diensten (tegen betaling) kunnen regelen.’ Betrek mantelzorgers bij je beleid Eén van de aanwezigen is lid van de Katholieke Bond voor Ouderen en heeft zelf een gids gemaakt met informatie die hij nu up to date maakt, omdat er veel is veranderd. Hij is er al 14 dagen 30 a 35 uur per week mee bezig. De vorige ambtenaar was enthousiast over zoveel betrokkenheid, maar van de nieuwe ambtenaar weet hij dat niet. Het brengt het gesprek op een ander belangrijk advies voor gemeenten: vergeet de kennis en kunde van de mantelzorgers met ervaring niet die de nieuwelingen op weg kunnen helpen. ‘Zoek deze mensen in je gemeente op en betrek hen bij de ondersteuning die je mantelzorgers kunt bieden. Dat zijn kadootjes voor ambtenaren. Je hoeft echt niet zelf alles te weten, maar weet wie binnen jouw gemeenten wel veel weet. Aanwezigen vinden het een gemiste kans dat hen nooit is gevraagd mee te denken. ‘

Ondersteun mantelzorgers Het is in het gesprek meteen duidelijk: als mantelzorgen de toekomst heeft en de overheid wil dat mensen met steun van hun omgeving langer thuis blijven wonen, dan is een breed sociaal netwerk van belang. Want mantelzorgen kun je vaak niet alleen. Eén van de aanwezigen: ‘God zij dank ben ik lid van een sportverenging, zodat ik dat netwerk kan inzetten bij de zorg voor mijn vrouw en ik er zelf ook af en toe uit kan.’ Het blijkt al jaren uit onderzoek: mantelzorgers worden zwaar belast en hebben een hogere kans om zelf uit te vallen. Nu de overheid een nog groter beroep op hen doet, is het meer dan ooit van belang om deze mensen te steunen en waar dat kan te ontlasten. Zeker de mensen die geen groot sociaal netwerk Ga voor maatwerk hebben. ‘Eigenlijk heb je mantelzorgers nodig voor de mantelOok op het gebied van procederen ziet de groep nog verbezorgers.’ terpunten. Eén van de aanwezigen beschrijft het met een treffend voorbeeld. ‘Een echtpaar dat allebei in een rolstoel zit, Bundel kennis komt niet in aanmerking voor vervoersvoorziening omdat ze De groep constateert dat steun er soms wel is, maar niet altijd teveel verdienen. Dat vinden ze terecht en ze willen daarom makkelijk vindbaar. De ondoorzichtigheid van brij aan instanbest een eigen bijdrage betalen, zodat ze ook eens naar het ties die zich bezighoudt met zorg en ondersteuning, is een theater zeven kilometer verderop kunnen. Maar dat is niet

mogelijk: ze zijn uitgesloten van deze voorziening en regulier rolstoelvervoer naar het theater kost 120 euro. Dan moet je wel heel rijk zijn als je regelmatig ergens heen wilt. Er werd een klacht ingediend bij B&W, maar tot hun verbazing werd bovenstaande procedure niet inhoudelijk behandeld. Er werd alleen gekeken of die juist was toegepast en dat was het geval.’ Het voorbeeld zorgt voor onbegrip en geeft volgens aanwezigen aan dat gemeenten niet altijd bereid zijn om naar individuele gevallen te kijken. ‘Ga voor maatwerk en kijk vervolgens ook of het aanleiding geeft voor een beleidsverandering want voorbeelden zoals deze, staan niet op zichzelf.’ Nieuwe generatie, andere aanpak Tot slot hebben de aanwezigen het nog over de toekomst van het mantelzorgen. Ze denken dat de volgende generatie het anders zal regelen, bijvoorbeeld omdat ze mondiger zijn en geleerd hebben het anders te organiseren. Dat families steeds vaker verder van elkaar vandaan wonen, speelt hierbij ook een belangrijke rol. ‘Mijn zoon woont in Zwitserland en heeft al gezegd: mam ik betaal later die extra hulp wel, want ik kan het niet zelf aanbieden.’ Dit gesprek is één van de tien gesprekken met groepen burgers die worden gehouden in het kader van de bouwsteen Burgers aan Zet van de Verkenningen. De uitkomsten van deze gesprekken kunnen onder meer dienen als input voor de andere bouwstenen. Meer informatie over deze bouwsteen, of uw eigen ideeën delen in dit project? U kunt een mail sturen naar Frank Hagelstein: [email protected]

Beeld: Tom van Limpt / Hollandse Hoogte N.B. De mensen op de foto komen niet terug in het verhaal. Mantelzorger Monique Bekker zorgde samen met haar twee zussen twee jaar lang voor haar vader John die aan een vorm van Parkinson leed. Lees en bekijk haar verhaal hier.

Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 6

Het Decor - verruim(t) de horizon Scenario-ontwikkeling start met tips van Shell Bron: Gemeente van de Toekomst 150709 ‘Door het ontwikkelen van toekomstscenario’s neem je betere beslissingen’, zegt Erik Puik, scenariobouwer bij Shell. Tijdens de eerste werkconferentie toekomstverkenningen in Nieuwegein gaan de deelnemers aan de slag met trends en ontwikkelingen.

Puik laat vier verschillende scenariomethodes zien. Elk model neemt de huidige situatie als uitgangspunt. Volgens het incrementele model, ook wel het Russische model genoemd, bestaat er maar één officiële toekomst. Bij het normatieve model is er één visie, en daar moet het heen. Bij het deductieve model zijn er twee assen, bestaande uit de twee belangrijkste onzekerheden, zodat er vier scenario’s ontstaan. Het inductieve model is het meest ingewikkeld. In dialoog met externe partijen kom je tot verschillende scenario’s. Nu het voor de deelnemers tijd is om zelf aan de slag te gaan, heeft Puik nog een laatste tip. ‘Wees niet bang; ga vrij om met onzekerheden. De toekomst zal toch altijd anders zijn.’

‘Neem de ruimte om het ondenkbare te denken’, opent Jantine Kriens, voorzitter directieraad VNG de eerste werkconferentie toekomstscenario’s namens het Rijk en de VNG. Zo’n honderd deelnemers zijn op 24 juni naar Nieuwegein gekomen. Driekwart bestaat uit gemeentesecretarissen, wethouders en hoofTrends en ontwikkelingen den uit gemeenten, een kwart is afkomstig uit maatschappelijWelke bewegingen in het sociaal domein zijn dominant? In ke organisaties. kleine groepjes wordt er over deze vraag gediscussieerd. Op de tafels liggen stickers met twintig relevante trends en ontErik Puik, die zich bij Shell bezighoudt met strategie en scenawikkelingen, op het gebied van demografie, economie, sociaal riobouw, vertelt waarom je scenario’s zou moeten ontwikkelen: maatschappelijk, politiek en technologie & ecologie (zie bijlaom kwalitatief betere beslissingen te nemen. Puik: ‘Of je succes ge hieronder of bekijk het boekje hier). De aanwezigen mogen hebt in de toekomst hangt af van de beslissingen die je vaner zes kiezen en deze rangschikken in piramidevorm. Tijdens daag maakt. Als je een beslissing moet maken met een reikde pauze wordt duidelijk welke trend aan top gaat: doe het wijdte van een jaar, dan kom je er wel met extrapolatie van de zelf. Minder overheid, meer burger. Door sommigen aangevuld huidige situatie. Wil je echter een beslissing nemen over de met: meer markt. Op nummer twee staat: op maat, ieder mens komende vijftig jaar, dan is het raadzaam om scenario’s te is uniek. Op de voet gevolgd door: smart living, tweedeling in ontwikkelen.’ leefstijlen en de veranderende arbeidsmarkt. Onzekerheden Bij scenario-denken ga je uit van meerdere toekomstbeelden en meerdere paden die daar naartoe leiden, laat Puik zien aan de hand van grafieken. Elk scenario heeft zowel positieve als negatieve elementen, om te voorkomen dat je geneigd bent het meest rooskleurige scenario te kiezen. Om een scenario te schetsen, moet je op zoek gaan naar parameters die impact hebben. Denk aan de economische cyclus, politieke situatie en demografie. Puik: ‘Ook moet je op zoek gaan naar onzekerheden, naar dingen waarvan je niet weet dat je ze niet weet. Denk daarbij out of the box!’

‘We doen dit veel te weinig’, zegt Frank Dieters, afdelingshoofd Maatschappelijke Ontwikkeling in de gemeente GeldropMierlo, na afloop. ‘Een leuke vorm om het met elkaar over trends en de mogelijke gevolgen te hebben’, beaamt James Habibuw, relatiemanager in de gemeente Bergen op Zoom. Ook Martien Born, gemeentesecretaris in Korendijk, vond het inspirerend. ‘Met name de inzichten om toch met enige logica een beeld te creëren bij de ongewisse toekomst, en hoe je dan de slag maakt naar beslissingen in het hier en nu.’ Doordachte keuzes Angelique van der Wouw, manager afdeling samenleving in Oisterwijk, gaat met nieuwe energie terug naar haar gemeente. ‘Door de opmerking van Puik, dat succes in de toekomst afhangt van beslissingen in het heden, zie ik weer in hoe belangrijk het is om doordachte keuzes te maken. Reken maar dat ik morgen in het afdelingsoverleg mijn collega’s bijpraat over het belang van scenario denken.’ Ook Hans van Reenen, van de gemeente Leeuwarden, is blij dat hij erbij was. ‘Deze methode om scenario’s te ontwikkelen is hartstikke goed. Dit wil ik ook in Leeuwarden gaan doen.’ Martien Born laat weten, dat hij een dag na de werkconferentie de verkregen inzichten en de methodiek van scenario denken als heeft gebruik in de Hoeksche Waard, bij het opstellen van een ontwikkelagenda. Hoe nu verder? De tweede werkconferentie vindt plaats in Zwolle, op 23 september. Hier worden de concept scenario’s, die in de zomer worden ontwikkeld, getoetst en aangescherpt door de deelnemers. In de zomer starten eveneens twee pilots in Delft en Bergen op Zoom om parallel aan de landelijke bijeenkomst lokale toepassing te onderzoeken. In de slotbijeenkomst op 18 november gaat het over het gebruik van scenario’s in de eigen praktijk.

Doem- en droomscenario Vervolgens schetsen de deelnemers per trend een doem- en een droomscenario. Wat gebeurt er dan? Welke oplossingen zijn er voor de situatie die dan ontstaat, welke ketenpartners spelen daarbij een rol en wat is de rol van de gemeente? De tafel die een doemscenario voor de veranderende arbeidsmarkt heeft bedacht, schetst bijvoorbeeld dat alle vijftigplussers en jongeren dan werkloos zijn, mensen vaak veranderen Download bijlage Download bijlage: Trends en ontwikkelingen van baan en er veel onzekerheid is. In het droomscenario hebben alle mensen een baan en voldoende tijd voor vrijwilligerswerk en mantelzorg, en hebben bedrijven hun verantwoordelijkheid genomen voor beschut werken.

Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 7

Het Decor - verruim(t) de horizon Steeds weer nieuwe obstakels bij de toegang tot jeugdhulp Bron: MTJ 150713 Uit de tweede kwartaalrapportage 2015 van De Monitor Transitie Jeugd blijkt dat de toegang en verwijzing naar jeugdhulp niet goed verloopt. Dit leidt tot onduidelijkheid en onnodige vertraging voor kinderen om de noodzakelijke zorg te krijgen. Bij de Monitor Transitie Jeugd komen bijna dagelijks schrijnende verhalen binnen van ouders die niet tijdig adequate hulp krijgen voor hun kind. Gezinnen komen hierdoor onder grote druk te staan, omdat niet met ouders en kinderen wordt meegedacht. Uit de verhalen lezen we juist dat ouders (en kinderen) iedere keer tegen nieuwe obstakels aanlopen die door de gemeente of wijkteam worden opgeworpen. Ouders zitten met de handen in het haar.

Om mensen met een zorgvraag adequaat te kunnen helpen, is het essentieel dat er voldoende deskundigheid aanwezig is bij het gemeenteloket, de wijkteams, de Centra voor Jeugd en Gezin. Op dit moment bestaan de meeste wijkteams uit generalisten en is er vaak gebrek aan expertise op specifieke terreinen. Wijkteams zouden actief de expertise van andere professionals moeten kunnen inroepen. Dit gebeurt nu niet, blijkt uit het aantal meldingen: andere professionals worden soms door het wijkteam buiten spel gezet. Een greep uit de meldingen:

“Huisarts geeft ouders een doorverwijzing voor uitbreiding van de zorg bij psychiater waar het kind reeds in behandeling is. Wijkteam medewerker gemeente is het hier niet Van trage afhandelingstermijn indicatiestelling tot lange mee eens en draait doorverwijzing terug. Ouder geeft aan dat wachtlijst de situatie niet meer vol te houden is thuis. Er wordt niet naar De Monitor Transitie Jeugd krijgt verhalen van ouders binnen, de zorgvraag van de ouder geluisterd en er wordt niet naar het waaruit blijkt dat lokaal de informatie over toegang tot de advies van de huisarts en psychiater geluisterd. “ jeugdhulp vaak ontbreekt of onvoldoende is. Wanneer mensen wel de juiste toegang vinden om hun zorgvraag te uiten, is het “Er is geen contract met de ggz-instelling in de gemeente. Pas voor hen onduidelijk op welke manier hier opvolging aan over een half jaar is er een plekje beschikbaar in de ggzwordt gegeven en duurt het soms langer dan de toegestane instelling waar de gemeente wel een contract mee heeft. Ontermijn (8 weken) voordat er een beschikking wordt afgegeven. dertussen gaat het steeds slechter met de jongen. Hij is zeer Als de beschikking er eenmaal is, is de kans groot dat ouders depressief en heeft suïcidale gedachten.” geconfronteerd worden met lange wachtlijsten oplopend tot soms wel een half jaar tot een jaar voor gespecialiseerde zorg. “De zorg loopt af en er is een herindicatie nodig. Deze vraag In de tv-uitzending Nieuwsuur van 13 maart jl. is verslag geom een herindicatie ligt al 8 weken bij de gemeente. De ambdaan van de lange wachtlijsten voor kinderen met onder meer tenaar van de gemeente vertelde dat ze niet wist hoe dit alles een ernstige eetstoornis, angststoornis en ernstige depressie moest en zou het uitzoeken. Ze zou binnen 8 weken met een gepaard met suïcidale gedachten/neigingen. Ook in de Radio antwoord komen, maar tot op heden hebben we nog niks ge1-uitzending Reporter van zondag 28 juni jl. werd een oproep hoord. We krijgen haar niet aan de telefoon en mailtjes blijven gedaan om heel snel de wachtlijsten terug te dringen. onbeantwoord.”

De Monitor Transitie Jeugd brengt ieder kwartaal een rapportage uit. De Monitor Transitie Jeugd bestaande uit het Zorgbelang, Uw Ouderplatform, Ieder(In), MEE Nederland, LOC en Landelijk Platform GGz brengt haar volgende rapportage uit in oktober 2015. Tot eind 2016 zal de Monitor Transitie Jeugd kwartaalrapportages uitbrengen. Wilt u tussentijds op de hoogte blijven van de Monitor Transitie Jeugd, dan kunt u zich hier inschrijven voor de nieuwsbrief die regelmatig verschijnt. Meldingen kunnen worden gedaan via: www.monitortransitiejeugd.nl

Factsheet 'Logeren voor Wlz-indiceerbaren' Bron: VGN 150714 Cliënten die vallen onder de doelgroep 'Wlz-indiceerbaren' kunnen, eventueel via ophoging van de indicatie voor kortdurend verblijf, per jaar maximaal 156 etmalen logeren in de Wlz. Dit staat in de factsheet 'Logeren voor Wlz-indiceerbaren' die de VGN in afstemming met het ministerie van VWS heeft opgesteld. Dit geldt zolang het overgangsrecht van kracht is voor deze groep, dus tot 31 december 2016. Voor nieuwe cliënten geldt de maximering van 104 etmalen logeren per jaar, zoals deze is opgenomen in de Wlz. De VGN voert hierover overleg met VWS. Onze inzet is om deze norm te verhogen. Mocht de norm van maximaal 104 etmalen per jaar logeren bij nieuwe cliënten tot problemen leiden, dan roepen we zorgaanbieders op deze signalen te melden. Bijlage(n) factsheet Wlz-indiceerbaren en logeren.pdf

Monitor Transitie Jeugd doet aanbevelingen: verhoog deskunMonitor Transitie Jeugd brengt ieder kwartaal rapportage uit digheid in wijkteams en maak gebruik van expertise van anderen Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 8

Het Decor - verruim(t) de horizon Nijmegen loopt vooruit op beslissing Van Rijn over ouderbijdrage

raadslid Ammar Selman gaat Nijmegen nog een stap verder. Mocht Van Rijn na de zomer zeggen dat gemeenten zelf mogen beslissen over innen of niet, dan zal Nijmegen per direct Bron: Gemeente Nijmegen 150713 geen enkele bijdrage meer innen. Selman: ‘We gaan dan ook Nog voordat het kabinet zich uitgesproken heeft over de oustoppen met het innen van de bijdrage voor 24 uurszorg.’ derbijdragen in de Jeugd GGZ, heeft Nijmegen er al een beslissing over genomen. Want áls staatssecretaris Martin van Rijn Kosten (PvdA, VWS) besluit dat gemeenten zelf mogen beslissen over Met het amendement loopt Nijmegen dus vooruit op de zaken het al dan niet innen van de ouderlijke bijdrage voor de jeugd en spreekt het de verwachting uit dat Van Rijn de beslissing GGZ, dan is Nijmegen er klaar voor en wordt er niet geïnd. ook daadwerkelijk aan gemeenten gaat overlaten. Volgens Selman zou dat logisch zijn. ‘Als het kabinet gemeenten verNog voordat het kabinet zich uitgesproken heeft over de ouantwoordelijk maakt voor de jeugdzorg dan is het niet meer derbijdragen in de Jeugd GGZ, heeft Nijmegen er al een beslisdan logisch dat gemeenten de vrijheid krijgen hierover te besing over genomen. Want áls staatssecretaris Martin van Rijn slissen.’ Nijmegen is daarmee ook bereid de maximaal 350 (PvdA, VWS) besluit dat gemeenten zelf mogen beslissen over duizend euro die het misloopt aan ouderlijke bijdragen op zich het al dan niet innen van de ouderlijke bijdrage voor de jeugd te nemen. Selman: ‘Maar in de berekeningen is niet meegenoGGZ, dan is Nijmegen er klaar voor en wordt er niet geïnd. men hoeveel het kost om dat bedrag te innen. Dat kost namelijk tijd en geld van de zorgleveranciers die de gegevens moeEind augustus onderzoek ten leveren, maar ook van het CAK dat de bijdragen moet inHet kabinet besloot eerder dat ouders wiens kind jeugdhulp nen. Dus het kost de samenleving uiteindelijk ook nog eens krijgt vanuit de GGZ een eigen bijdrage moeten betalen. Dit veel geld zodat het uiteindelijk weinig oplevert.’ leidde tot veel kritiek vanuit de branche, omdat de eigen bijdrage niet wordt gevraagd als het kind een lichamelijk proUitgangspunt bleem heeft en ook niet bij volwassenen. Nadat er veel comLandelijk gaat het om zo’n 26 miljoen euro die gemeenten motie ontstond, ook over de vraag of de kosten van innen mislopen als de ouderbijdrage niet geïnd wordt. Gemeenten opwegen tegen de baten, besloot Van Rijn tot een onderzoek. zijn daarover nog in gesprek met Van Rijn. Selman vindt dat Meer dan 100 gemeenten besloten daarop de bijdrage op te ondanks het feit dat Nijmegen bereid is haar deel zelf te finanschorten in afwachting van het onderzoek. Het ministerie cieren, het geld wel terug moet komen uit Den Haag. ‘Het gaat meldt dat naar verwachting eind augustus of begin september om het gelijkheidsprincipe’, vindt hij. ‘Ouders met kinderen de Kamer over de resultaten van het onderzoek geïnformeerd met een lichamelijke aandoening hoeven niet te betalen, met zal worden. een psychische aandoening wel. Dat uitgangspunt is niet goed.’ PvdA-amendement Nijmegen is één van de gemeenten die de bijdrage op heeft opgeschort. De gemeente besloot dit alleen te doen voor de dagbehandeling en de dagdeelbehandeling. Ouders met kinderen in de 24 uurszorg moeten de bijdrage in Nijmegen wel betalen. Met het aannemen van het amendement van PvdA-

den medische gegevens van hun patiënten op de factuur aan de gemeente te zetten. Deze verplichting is niet door de Tweede Kamer goedgekeurd en steunt ook nergens op bestaande wetgeving, aldus Privacy Barometer Van Rijn en Dijkhoff moeten het voorstel nu aanpassen, maar ze willen dit democratische proces niet meer afwachten. Zij komen nu buiten de Tweede Kamer om met een tussentijdse regeling die jeugdhulpverleners verplicht medische informatie aan de gemeenten te verstrekken. Het concept is hier (pdf) in te zien. Gemeenten willen medische gegevens over patiënten in de jeugdzorg hebben voordat ze voor die zorg willen betalen. Het medisch beroepsgeheim staat dit echter niet toe. Het medisch beroepsgeheim zorgt er juist voor dat mensen in vertrouwen bij een hulpverlener over hun problemen kunnen praten zonder dat de gemeente meekijkt. Zonder toestemming van betrokkenen is zowel het verwerken van medische gegevens door de gemeente als het doorbreken van het medisch beroepsgeheim door hulpverleners niet toegestaan. Het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) heeft hier in april 2015 nadrukkelijk op gewezen. Om jeugdhulpverleners toch te verplichten medische gegevens op de factuur te zetten is een wetswijziging noodzakelijk. Het kabinet heeft hiervoor in april 2015 een voorstel ingediend, maar dat werd zeer kritisch ontvangen door de Tweede Kamer en door het CBP.

Privacy Barometer: "Omdat sommige gemeenten weigeren te betalen nu ze geen medische gegevens ontvangen, kan er 'Kabinet heeft lak aan medisch beroepsge- volgens de staatssecretarissen "een situatie [..] ontstaan waarin de jeugdhulp, preventie, kinderbeschermingsmaatregelen of heim jeugdzorg' jeugdreclassering niet meer gedeclareerd of betaald zouden Bron: Privacy Barometer/ Reinout Barth 150715 kunnen worden". Om dit op te lossen hebben Van Rijn en DijkStaatssecretarissen Van Rijn (PvdA) en Dijkhoff (VVD) willen dat hoff samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten hulpverleners in de jeugdzorg zo snel mogelijk verplicht wor(VNG) een tussentijdse regeling bedacht." Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 9

Het Decor - verruim(t) de horizon en Van Rijn en de voorzitter van de Directieraad van de VNG, Jantine Kriens. We kunnen duidelijk maken welke vragen er bij ons leven en op welke dilemma’s wij stuiten.’ Wat kunt u verwachten op hét 'Transformatiecongres' voor Raadsleden?



Transformatiecongres voor raadsleden: meld je nu aan! Bron: Gemeente van de Toekomst 150710

 

Het begin van het politieke jaar inspirerend beginnen? Kom dan op zaterdag 5 september naar het congres voor raadsle den en griffiers over de transformatie in het sociaal domein in Den Bosch. Hoe maak je als gemeente(raad) de slag naar een daadwerkelijke, vernieuwende manier van werken in het sociaal domein? Hoe kan de raad zicht en controle houden? Hoe zit het met de regionale samenwerking? Deze en andere vragen staan centraal tijdens het Transformatiecongres voor raadsleden op zaterdag 5 september in Congrescentrum 1931 in ’sHertogenbosch. Na het succesvolle raadsledencongres van vorig jaar, hebben het Rijk, de VNG, de Vereniging van Griffiers en Raadslid.NU opnieuw de handen ineen geslagen om speciaal voor raadsleden en griffiers een congres te organiseren over de transformatie in het sociaal domein. Laat je inspireren Henk Bouwman van Raadslid.NU vertelt waarom je erbij moet zijn. ‘Het begin van het politieke jaar is een mooi moment om je te laten inspireren. Hoe kunnen we onze nieuwe rol beter vervullen? Verschillende workshops gaan over onze nieuwe positie en over het geven van meer ruimte aan de samenleving. Daarnaast is het een uitgelezen kans om het gesprek aan te gaan met minister Plasterk, de staatssecretarissen Klijnsma

       

Een op maat gesneden programma dankzij een behoeftepeiling onder alle 750 deelnemers van het congres van vorig jaar. Een persoonlijk deelcongres met Minister Plasterk, de staatssecretarissen Van Rijn en Klijnsma en de VNGdirectieraad Jantine Kriens. Inspirerende keynote sprekers over de rol van de raad bij de transformatie in het sociaal domein. Keuzes uit meer dan veertig workshops over vernieuwing en transformatie, toegespitst op de rol van de raad, zoals onder andere: De kaderstellende rol van de raad in het sociaal domein; Zicht en controle van de raad; De volksvertegenwoordigende rol in het sociaal domein; Maatschappelijke initiatieven in het sociaal domein; Regionale samenwerking; Actualiteiten bij zorg, ondersteuning, jeugdhulp en participatie; ·- en nog veel meer! Samen met uw collega's tijdens verdiepende rondetafelgesprekken praktisch leren van elkaar! Een inhoudelijke informatiemarkt van alle organiserende partijen om uw vragen te beantwoorden.

Meld je snel aan! Het programma, met keynote sprekers en meer dan veertig workshops, wordt op dit moment samengesteld. Wanneer je je meteen inschrijft via www.transformatiecongres.nl is je plek gegarandeerd. Je ontvangt binnen enkele weken het volledige programma. Aan deelname zijn geen kosten verbonden.

Hennie Kenkhuis nieuwe bestuurder Jeugdbescherming Overijssel Bron: JbOV 150715 Hennie Kenkhuis is sinds vorige week donderdag de nieuwe bestuurder van Jeugdbescherming Overijssel (JbOV), voorheen Bureau Jeugdzorg Overijssel. Kenkhuis neemt het stokje over van Martin Dirksen, die op 24 september officieel afscheid neemt. Hennie Kenkhuis is een bestuurder, met veel ervaring in het openbaar bestuur en kennis van de jeugdzorg. Hij kent de jeugdzorg in Overijssel goed; zo was hij nauw betrokken bij de vorming van Bureau Jeugdzorg Overijssel, de voorloper van JbOV.

Kenkhuis voert de functie op interim-basis uit. Naast de algehele eindverantwoordelijkheid voor de organisatie heeft hij als speciale opdracht mogelijke samenwerking met andere organisaties te verkennen. Door de overgang van de jeugdzorg van de provincie naar de gemeenten zijn die sinds begin dit jaar verantwoordelijk voor de jeugdzorg en onder andere financier van JbOV. Dit brengt veel interne veranderingen in de organisatie met zich mee. De interim-bestuurder heeft ook als taak deze veranderingen in goede banen te leiden.

Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 10

Het Decor - verruim(t) de horizon Zorgverzekeraars huiverig voor meerjarencontracten Bron: RIVM 150714 Zorgverzekeraars willen vaker meerjarencontracten aanbieden en investeren in preventie, maar zij vinden het huidige zorgstelsel daarvoor onvoldoende geschikt. Dat blijkt uit het rapport: ‘Samen werken aan duurzame zorg’ van het RIVM over de Landelijke monitor proeftuinen (LMP). De LMP draait om negen initiatieven die benoemd zijn als 'proeftuin'. Deze proeftuinen hebben tot doel de gezondheid van de populatie te verhogen, de kwaliteit van zorg te verbeteren en de groei in (zorg)uitgaven te beheersen (Triple Aim). In de proeftuinen werken verschillende actoren in de regio, waaronder zorgverzekeraars, zorgaanbieders en/of gemeenten, samen. Zij zetten gezamenlijk interventies op om bovengenoemde doelen te realiseren.

de proeftuinen. Dit is wel van belang volgens de onderzoekers, omdat de afzonderlijke organisatiebelangen van de diverse actoren haaks kunnen staan op het realiseren van de doelstellingen van de proeftuin. Als voorbeeld noemen zij de verschuiving van zorg van de tweede lijn naar de eerste lijn of het voorkomen van dubbele diagnostiek wat zorgt voor volumereductie bij ziekenhuizen en diagnostische centra.

gelijk voor zorgverzekeraars om in een shared savings contract vast te leggen dat de betreffende besparing besteed moet worden aan collectieve preventie. 'Gezien de grootte van de bedragen waar het tot op heden over gaat, is het de vraag of deze shared savings afspraken niet in eerste instantie op basis van vertrouwen kunnen plaatsvinden', opperen de onderzoekers. Daarover moeten wel goede afspraken gemaakt worden voor als de shared savings een grotere omvang krijgen.

Meerjarencontracten en investeren in preventie Zorgaanbieders merken dat verzekeraars een dubbele rol hebben binnen de proeftuinen. Aan de ene kant zijn zij samenwerkingspartner in de proeftuin, maar aan de andere kant nog steeds kritische zorginkoper in het zorgstelsel. De zorginkoop, is nog opgesplitst volgens de traditionele financieringskolommen waardoor de partij die de inspanning levert niet altijd wordt beloond. Om doelstellingen te realiseren en investeringen te doen, achten zorgaanbieders meerjarencontracten essentieel. De zorgverzekeraars vinden het echter lastig om meerjarencontracten aan te bieden of te investeren in preventie. Het huidige zorgstelsel is volgens hen onvoldoende geschikt omdat inkomsten en uitgaven in jaarlijkse cycli worden vastgesteld en het overheidsbeleid regelmatig verandert.

Negen proeftuinen De negen proeftuinen die meedoen aan de LMP zijn: Blauwe Zorg, Friesland Voorop, GoedLeven, Mijn Zorg, PZF regio Rijnland, PELGRIM, SSiZ, SmZ en Vitaal Vechtdal. De verschillende programma's richten zich onder andere op duurzame zorg, meer zelfmanagement, informatie-uitwisseling op een hoger niveau en meer preventie. Een uitgebreide beschrijving van de proeftuinen en de doelstellingen staat in een document In Voor Zorg.

Kinderschoenen Binnen de proeftuinen werken zorgaanbieders, verzekeraars, gemeenten en andere partijen samen aan duurzame zorg in een regio of gebied. Zij bepalen samen een overkoepelende strategie en ontwikkelen interventies. Een daadwerkelijke populatiegerichte aanpak waarbij populatiedoelen centraal worden gesteld en waarbij ook de gezondheid centraal staat, staat volgens het rapport nog in de kinderschoenen. De verschillende partijen handelen daarvoor nog te veel uit eigen belang. De Mogelijkheden bekostiging invulling per regio is daardoor vooral ingestoken vanuit de De onderzoekers denken dat er wel degelijk mogelijkheden partijen die aan tafel zitten en onvoldoende gestoeld op de zijn voor populatiegebonden bekostiging. 'Binnen het huidige echte behoefte van de populatie. zorgsysteem zijn mogelijkheden voor het toepassen van nieuwe vormen van bekostiging, bijvoorbeeld binnen de BeleidsreBelangen van de partijen gel Innovatie. Daarnaast biedt de nieuwe bekostigingssystemaDe verschillende partijen binnen een proeftuin ervaren alletiek voor huisartsenzorg en multidisciplinaire zorg ruimte voor maal een verbeterde samenwerking of netwerkontwikkeling. multidisciplinaire bekostiging en beloning voor goede uitkomToch blijft er discrepantie bestaan tussen wat er besproken sten. Ook is het binnen de huidige wetgeving mogelijk om wordt en het opvolgende handelen. Zo worden onderliggende zorgaanbieders een beloning toe te kennen wan-neer bespabelangen niet altijd openlijk besproken, stellen deelnemers uit ringen worden behaald (shared savings).' Het is nog niet mo-

Handreiking Onderwijs en Zorg Bron: VNG 150714

Handreiking voor scholen en ouders handvatten om passende onderwijsondersteuning en zorg voor elke leerling te bereiken De stelsels voor zorg en onderwijsondersteuning zijn veranderd. Deze handreiking biedt scholen en ouders handvatten om passende onderwijsondersteuning en zorg voor elke leerling te bereiken, afgestemd op zijn mogelijkheden en behoeften. Download: Handreiking Onderwijs en Zorg PDF document | 49 kB

Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 11

Het Decor - verruim(t) de horizon hebben wij samen met maatschappelijke organisaties en burgers gemaakt.” In dit document staan acht uitgangspunten, waarvan ‘Regie in eigen handen’ wellicht het belangrijkste is. De overheid wil immers kijken naar wat men zelf nog kan, voordat gekeken wordt naar ondersteuning en zorg. “De behoeften, mogelijkheden en de directe leefomgeving van de burger blijven echter wel altijd centraal staan.” In de pilot, waaraan Bergen op Zoom deel gaat nemen, wordt dit verder uitgewerkt.

volledig pakket thuis (VPT) mogen hun zorgpakket in hun eigen woning via de Wlz blijven ontvangen. Dit heeft staatssecretaris Van Rijn (vWS) in een brief aan de Tweede Kamer geschreven. Na lang aandringen van veel partijen, waaronder de VGN, is het eindelijk gelukt deze cliënten in de Wlz te houden zonder dat zij voor verblijf moeten kiezen.

In de Wlz is vastgelegd dat cliënten met een AWBZ-indicatie ZZP VG 1 en 2, LG 1 en 3 en ZGaud 1 en ZGvis 1 alleen worden toegelaten Staatssecretarissen gaan problemen kindzorg op tot de Wlz als ze verblijf afnemen. Voor thuiswonende cliënten en cliënten met een VPT is via overgangsrecht geregeld dat zij tot 31 Bergen op Zoom pilotgemeente voor een nieuw school oplossen Bron: Den Haag 150713 december 2015 of eerder als hun indicatie afloopt, een keuze moeVoor 1 augustus willen de staatssecretarissen van onderwijs en ten maken voor verblijf om in de Wlz te kunnen blijven. Bij een keuSociaal Domein volksgezondheid de problemen oplossen die ouders van kinderen ze om thuis of in VPT de zorg af te nemen, zouden zij een beroep op Bron: Internetbode Bergen op Zoom 150710 met intensieve kindzorg ondervinden met het regelen van begeleiBergen op Zoom is één van de twee pilotgemeenten voor de trans- ding of toezicht tijdens schooltijd. Ieder(in) roept ouders op om de gemeente of zorgverzekeraar moeten doen. formatie van het Sociaal Domein. De andere pilotgemeente is Delft. problemen te melden, zodat deze opgelost kunnen worden. Zo In de lobby rondom de wetsbehandeling Wlz en in aanloop naar De pilot komt vanuit het ministerie van Binnenlandse Zaken. Samen meldt Ieder(in). debatten over de decentralisatie heeft de VGN, evenals Actiz, er met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten gaan zij namens alle andere ministeries de twee pilotgemeenten onderzoeken en Per Saldo en Ieder(in) trokken eerder al aan de bel over de proble- steeds voor gepleit dat deze cliënten in de Wlz mochten blijven, om ondersteunen tijdens de transformatie. Omdat de gemeente Bergen men met zorg en passend onderwijs. De partijen vinden dat de be- te voorkomen dat mensen vanwege de zekerheid in de Wlz voor op Zoom voor het sociaal domein samenwerkt met de gemeenten trokken ministeries samen de problemen moeten oplossen. Nu gaan verblijf zouden kiezen. Wij vinden dit ongewenst en strijdig met het Steenbergen en Woensdrecht worden zij ook bij de pilot betrokken. de ministeries daadwerkelijk samen werken om de knelpunten op te beleid van zolang mogelijk thuis wonen. Daarnaast zijn cliënten vaak onder druk van zorgkantoor beleid in een VPT-setting gaan wonen. lossen die zich voordoen bij de inzet van zorg op school vanuit de Tijdens het congres ‘Verkenningen Transformatie Sociaal Domein’ Zorgverzekeringswet, de Jeugdwet en de Wet passend onderwijs. op 24 juni kwamen strategische partners, specialisten en het minis- Het kan bijvoorbeeld zijn dat ouders niet weten welk zorgloket ver- VPT toch in Wlz terie van BZK samen. Op 23 september en 18 november volgens nog antwoordelijk is voor het organiseren van zorg en ondersteuning op Op basis van concrete casuïstiek van cliënten met een laag ZZP die zouden moeten verhuizen uit hun VPT locatie, heeft de staatssecreeens twee van dit soort congressen. Met behulp van een aantal school. taris alsnog toegezegd dat het mogelijk wordt dat cliënten die op 31 toekomstscenario’s vormen de aanwezigen een beeld over hoe de gemeente van de toekomst in 2030 eruit zou kunnen zien. “Wij zijn Nu kunnen ouders die problemen ondervinden deze melden bij Het december 2014 met een laag ZZP hun zorg via een VPT ontvingen, bijzonder trots dat we door het ministerie van BZK zijn uitgekozen Juiste Loket, door te mailen naar [email protected]. Dit hun zorgpakket in hun eigen woning via de Wlz kunnen blijven ontom als pilotgemeente te fungeren voor deze zoektocht naar de meldpunt wordt uitgevoerd door Per Saldo en Ieder(in), in samen- vangen. Dit voornemen wordt nader uitgewerkt in de wet- en regelherinrichting van het sociaal domein”, aldus wethouder Arjan van werking met het ministerie van volksgezondheid. Ieder(in) raadt geving en ook de praktische aspecten worden nog uitgewerkt. De der Weegen, overkoepelend portefeuillehouder sociaal domein. ouders die al in gesprek zijn met een onderwijsconsulent aan om dit zorgkantoren zijn verzocht betreffende cliënten en aanbieders te “Het is een erkenning voor de interactieve wijze waarop wij met traject te blijven volgen. Per 1 augustus worden er onderwijs- informeren. onze inwoners en maatschappelijke partners inhoud geven aan de zorgconsulenten aangesteld door het ministerie van Onderwijs. Zij Bijlage(n) veranderingen door de decentralisaties in het sociaal domein.” gaan ouders helpen om zorg in het onderwijs te regelen. Brief VWS waarborgen clienten laag ZZP met VPT 13 juni.pdf Op 1 januari 2015 is er al veel veranderd binnen het sociaal domein met de komst van de drie decentralisaties. Van der Weegen: “We Cliënten met laag ZZP mogen met VPT toch in Wlz zijn nu bij de tweede fase aangekomen. Dat is de Transformatiefase blijven en heeft betrekking op de grote uitdaging van veranderingen in Bron: VGN 150714 organisatie, cultuur en manier van werken. Uitgangspunt hiervoor is Cliënten die een indicatie hebben voor een laag zorgzwaartepakket ons visiedocument Sociaal Domein ‘Samen leven samen doen’. Dit (ZZP) en op 31 december 2014 zorg ontvingen op basis van een Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 12

Het Decor - verruim(t) de horizon Vrijwilligers uit Almelo: ‘dwang werkt averechts’ Bron: Gemeente van de Toekomst 150711 Van Katoen en Nu, de stadsmusical over Almelo, was een initiatief van bewoners, gemeente, woningbouw en het bedrijfsleven. Zeven vrijwilligers spreken naderhand over vrijwilligerswerk, mantelzorg en de samenwerking met de gemeente. Het gesprek werd gehouden in het kader van de bouwsteen Burgers aan zet van de Verkenningen, waarbinnen burgers met elkaar in gesprek gaan over het sociaal domein. Zodra de zeven gesprekspartners uit Almelo vertellen over de stadsmusical waar ze als vrijwilliger bij betrokken waren, zie je ze opveren en stralen. ‘Psychisch doet het iets met je, als je door vrijwilligerswerk weer onder de mensen komt. Je voelt je een onderdeel van een groter geheel, leert nieuwe vaardigheden, krijgt verantwoordelijkheid en bouwt een nieuw netwerk op.’ Noaberschap Toch vindt een deelnemer aan het gesprek dat de zorg voor elkaar nu soms te veel op het bord van burgers komt te liggen. ‘Want waarom heb je als mantelzorger geen diploma's nodig en als je wilt werken in de zorg wel? En daarbij: dwang werkt averechts. Wanneer iemand dichtbij staat, zorg je daar heus voor. Zonder twijfel. Dat is hoe wij zijn in Twente. Noaberschap heet dat.’ De overheid wil iets in een vorm gieten wat er vaak al is, meent het zevental. Talloze goede voorbeelden komen op tafel, zoals de straat van iemands moeder. Een zeer gemêleerde buurt, van gezinnen met kinderen tot gepensioneerden. ‘Maar als ik zie hoeveel kleine hulp ze krijgt, is dat enorm. Zo zet een buurman de zware container aan straat en nodigen buren haar uit om te komen eten.’ ‘Precies! Je doet als buren al zoveel voor elkaar. Als mijn buurman aanbelt om drie uur ‘s nachts, sta ik er. Ik snap dat de overheid fundament en structuur probeert te bieden, maar het kan ook iets kapot maken omdat het spontane eraf gaat.’

Vrijwilligerswerk Het doen van vrijwilligerswerk blijkt niet voor iedereen even makkelijk, blijkt tijdens het gesprek. Een blokkade is soms het UWV, vindt de groep. ‘Je moet altijd toestemming vragen om vrijwilligerswerk te doen. Als je fulltime ingeschreven staat bij het UWV is dat een ellende. Maar je wilt het wel legaal doen om niet te frauderen.’ Er komt een voorbeeld op tafel over mensen die vrijwilligerswerk wilden doen bij de opening van het stadhuis een aantal weken geleden. Maar ze kregen niet op tijd toestemming om te beginnen. ‘Ik snap dat niet. Iemand wil iets doen, een netwerk opbouwen. Laat mensen die werk zoeken vooral vrijwilligerswerk doen. Ga ze niet belemmeren. Want als je thuis blijft, zak je alleen maar verder weg.’ Eén van de deelnemers knikt driftig, hij heeft dankzij vrijwilligerswerk een baan gevonden. ‘Geef mensen meer vrijheid in vrijwilligerswerk en stages.’ Het gesprek gaat over op de wijkteams. Eén van de vrijwilligers kan benoemen wat het sociale wijkteam doet, omdat ze parttime bij een welzijnsinstelling werkt. Hoe is dat voor de anderen? ‘De gemeente informeert mij misschien wel, maar ik zie het niet. Ik zoek het nu zelf uit omdat ik het nodig heb.’ Dat vindt de rest een zorgelijke ontwikkeling. ‘Wat ik me dan afvraag, hoe gaat de groep aan de onderkant van de samenleving het redden? En mensen die de informatie niet begrijpen, hoe moeten zij meedraaien in deze maatschappij? Daar ligt nog wel een taak voor de gemeente vind ik.' Initiatieven om Almelo mooier te maken Maar het contact met de gemeente gaat gelukkig ook wel goed: de stadsmusical heeft bijvoorbeeld een boost gegeven aan de samenwerking. Er zijn brainstormsessies georganiseerd en daaruit bleek: veel Almeloërs zijn weer trots. ‘Wie je ook sprak, het was geweldig.’ Een van de vervolgacties was de openingsweek van het stadhuis, en het volgende staat alweer op

stapel. Van het aanpakken van de leegstand tot het organiseren van een popquiz; op het gebied van initiatieven om Almelo mooier te maken, trekken gemeente en burgers samen op. ‘Het netwerk leeft, vriendschappen zijn ontstaan. We moeten deze club bij elkaar zien te houden. In het sociaal domein is er nog werk aan de winkel om slimmer en beter samen te werken.’ Dit gesprek is één van de tien gesprekken met groepen burgers die worden gehouden in het kader van de bouwsteen Burgers aan zet van de Verkenningen. De uitkomsten van deze gesprekken kunnen onder meer dienen als input voor de andere bouwstenen van de Verkenningen. Meer informatie over deze bouwsteen, of uw eigen ideeën delen in dit project? U kunt een mail sturen naar Frank Hagelstein: [email protected].

Foto: Bert Spiertz / Hollandse Hoogte (de mensen op de foto komen niet terug in het verhaal).

Reactie VWS, geen vrije prijzen voor de eerstelijnsdiagnostiek Bron: VWS 150715 De NZa heeft de Minister in april geadviseerd om per 1 januari 2016 vrije prijzen voor de eerstelijnsdiagnostiek in te voeren. InEen en de SAN hebben naar aanleiding van het conceptadvies betoogd dat er in de eerstelijnsdiagnostiek nog sprake is van teveel marktfalen om vrije prijzen in te voeren. Beide koepels zien teveel risico’s omdat er geen sprake is van een gelijk speelveld tussen de verschillende aanbieders van ELD. Daarnaast heeft het afgelopen najaar laten zien dat verzekeraars (nog) niet in staat om eerstelijnsdiagnostiek op basis van kwaliteit en toegevoegde waarde in te kopen. Inkopen op basis van louter lage prijzen is niet in het belang van patiënten en de eerstelijnszorg. De Minister lijkt het met ons eens. In een brief aan de Tweede Kamer schrijft de Minister naar aanleiding van het NZa advies om vrije prijzen in te voeren: “Ik vind het nog te vroeg om een dergelijke stap in deze fase van het proces te nemen.” Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 13

Het Decor - verruim(t) de horizon Zorgverzekeraars belemmeren toegang tot zorg Bron: nieuwsbericht Na de juridische procedures over artikel 13 van de Zorgverzekeringswet en het daarin besloten liggende hinderpaalcriterium leek de vrije artsenkeuze gewaarborgd. De realiteit is anders. Zorgverzekeraars belemmeren toegang tot zorg Zorgverzekeraars zien nog altijd mogelijkheden om de toegang tot de zorg te belemmeren en werpen zichtbare en minder zichtbare drempels op. De meest voorkomende zijn: de budgetpolis, het machtigingsvereiste en het cessieverbod.

alleen stellen als een verzekerde naar een niet-gecontracteerde zorgaanbieder wil gaan. De route naar de gecontracteerde zorgaanbieder is vrij. Vreemd, want waarom zou de zorgverzekeraar alleen bij niet-gecontracteerde zorg willen toetsen of iemand redelijkerwijs is aangewezen op de betreffende zorg? Deze toets hangt immers niet zozeer samen met de instelling die de zorg gaat verlenen, maar met de persoon van de verzekerde. Het heeft er alle schijn van dat zorgverzekeraars verzekerden weg proberen te houden bij de nietgecontracteerde zorgaanbieder door het machtigingsvereiste selectief in te zetten bij niet-gecontracteerde zorg. En dat spoort niet met de inhoud en strekking van artikel 14 van de Zorgverzekeringswet.

volgens met dit geld de factuur van de zorgaanbieder betalen. De kans dat het ergens in deze keten misgaat, is levensgroot. Onrechtmatig Laten we als voorbeeld een ex-gokverslaafde of ggz-patiënt nemen. Iemand met een lage belastbaarheid, een hoge stressgevoeligheid en weinig financiële armslag. Veelal is sprake van allerlei bijkomende problematiek: echtscheiding, schuldeisers, beslaglegging, enzovoorts. Indien de patiënt na een succesvolle behandeling een bedrag van enkele duizenden euro's op zijn rekening krijgt, zal de kans groot zijn dat dit bedrag uiteindelijk niet dáár terecht komt waar het thuishoort: bij de zorgaanbieder die de zorg heeft verleend. Voor de patiënt ligt een bovendien een terugval in het oude patroon op de loer. Allemaal onnodig en óók niet in het belang van de zorgverzekeraar. De zorgverzekeraar heeft geen redelijk belang bij een cessieverbod. De enige échte reden voor het cessieverbod is om het de verzekerde zo moeilijk mogelijk te maken om naar een nietgecontracteerde zorgaanbieder te gaan. Het enkel vanuit dat belang gebruik maken van een cessieverbod is naar ons oordeel evident onrechtmatig omdat het verbod géén rekening houdt met de zwaarder wegende belangen van zorgaanbieders en patiënten.

Eerste drempel: de budgetpolis De Hoge Raad heeft in zijn arrest van 11 juli 2014 bepaald dat de vergoeding van de zorgverlening door een nietgecontracteerde zorgaanbieder niet zodanig laag mag zijn dat daarmee voor de verzekerde een 'feitelijke hinderpaal' ontstaat om naar deze zorgaanbieder te gaan. Sindsdien is in de rechtspraak bepaald dat niet-gecontracteerde zorg voor ten minste 75 procent van het marktconforme tarief moet worden vergoed. Tóch bestaan er nog altijd budgetpolissen die uitgaan van een vergoedingspercentage van 50 procent. De praktijk leert dat zorgverzekeraars na enig aandringen best bereid zijn om ook in geval van dergelijke polissen 'gewoon' 75 procent te vergoeden. Veel verzekerden weten dat echter niet. Zij zien in hun polis een vergoedingspercentage van 50 procent staan en zullen zich daardoor wel drie keer bedenken voordat zij zich tot een niet-gecontracteerde zorgaanbieder wenden. Dat zal ook de reden zijn dat zorgverzekeraars gebruik blijven maken van budgetpolissen: ofschoon dergelijke polissen in strijd zijn met de wet en jurisprudentie, is het gebruik ervan bijzonder effectief om nietgecontracteerde zorg te weren.

drempel op zich. Derde drempel: het cessieverbod

Tweede drempel: het machtigingsvereiste In steeds meer polisvoorwaarden staat dat een verzekerde voor bepaalde behandelingen vooraf toestemming van zijn zorgverzekeraar moet vragen. Een dergelijk machtigingsvereiste is op zichzelf toegestaan, zo blijkt uit artikel 14 van de Zorgverzekeringswet. De zorgverzekeraar mag op zorginhoudelijke gronden beoordelen of een verzekerde redelijkerwijs is aangewezen op bepaalde zorg. Opmerkelijk is echter dat sommige zorgverzekeraars de machtigingseis

De laatste tijd verschijnen er ineens cessieverboden in polisvoorwaarden. Hiermee werpt de verzekeraar een drempel op voor de patiënt die zijn vordering niet meer mag overdragen aan de zorgaanbieder. De patiënt wordt dus zelf belast met de financiële afhandeling. De zorgaanbieder moet een factuur sturen naar de patiënt, mr. Koen Mous en mr. drs. Steef Verheijen, advocaten gezondheidsde patiënt moet zijn behandeling zelf declareren bij zijn zorgverze- recht bij Dirkzwager advocaten & notarissen keraar, de zorgverzekeraar moet het bedrag vervolgens overmaken op de rekening van de verzekerde patiënt en de patiënt moet ver-

Onder de loep

Vraagtekens zijn ook te plaatsen bij de hoeveelheid informatie die een zorgverzekeraar verlangt bij een machtigingsaanvraag. Sommige zorgverzekeraars stellen de toezending van een gedetailleerd behandelplan verplicht. Deze privacygevoelige informatie gaat véél verder dan de informatie die nodig is voor de zorginhoudelijke toets. De verplichting om dergelijke gegevens te verstrekken vormt een

Van oudsher vindt cessie ('overdracht') plaats om de verzekerde niet te belasten met de financiële afwikkeling van de verleende zorg. Bij cessie draagt de verzekerde zijn vordering op de zorgverzekeraar over op de zorgaanbieder. De zorgaanbieder en de zorgverzekeraar regelen vervolgens onderling de betaling. Cessie speelt alleen bij niet-gecontracteerde zorg. Bij gecontracteerde zorg vergoedt de zorgverzekeraar de verleende zorg rechtstreeks aan de zorgaanbieder.

Risicoselectie De hiervoor genoemde drempels worden primair uit financiële overwegingen opgeworpen. Niet alleen zijn de drempels veelal onrechtmatig, ze zijn ook een vorm van verkapte risicoselectie. Een zorgverzekeraar wil nu eenmaal liever niet dat veel van 'zijn' verzekerden naar een niet-gecontracteerde zorgaanbieder gaan. Dat leidt immers tot kosten die niet vooraf in te schatten zijn. Zorgverzekeraars met een budgetpolis, een machtigingsvereiste én een cessieverbod hebben de grootste kans dat 'hun' verzekerden vooral naar gecontracteerde aanbieders gaan. Daarmee houden zij het risico op onvoorspelbare kosten zo klein mogelijk. Met het waarborgen van goede zorg heeft dit alles weinig te maken. Dat veel aanbieders niet gecontracteerd worden, heeft veelal immers niets te maken met de kwaliteit van zorg die deze aanbieders bieden. Misschien is dát uiteindelijk wel het grootste probleem op de huidige zorgmarkt.

Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 14

Het Decor - verruim(t) de horizon

Een fris-dwarse blik

Kleuters zijn net kleine wetenschappers Bron: JGZ Captize 150715

een rol speelt. Vervolgens selecteerden de onderzoekers de groep kinderen die uitsluitend de grootte van een object meenam in de redenering. De helft van deze groep kreeg een voorbeeld te zien dat inconsistent was met hun theorie: een klein poppetje dat dicht bij een lamp stond en een grotere schaduw had dan een groot poppetje dat ver van een lamp stond. De andere helft van de groep kreeg een voorbeeld te zien dat consistent was met hun theorie: een klein poppetje dat ver van een lamp stond en een kleinere schaduw had dan een groot poppetje dat dicht bij een lamp stond. Daarna mochten de kinderen vrij spelen met de schaduwopstelling. Informatieve experimenten Kinderen die het voorbeeld zagen dat niet strookte met hun theorie, deden meer informatieve experimenten dan de kinderen die het voorbeeld zagen dat wel strookte met hun theorie. Informatieve experimenten zijn experimenten op basis waarvan conclusies kunnen worden getrokken over oorzaakgevolgrelaties (over factoren die schaduwgrootte beïnvloeden). De kinderen veranderden bij deze experimenten telkens slechts één variabele (bijvoorbeeld de grootte van het poppetje) en lieten de andere variabele (afstand tot de lichtbron) ongemoeid om te zien wat effect was van deze verandering. Deze benadering komt overeen met een solide wetenschappelijke benadering, waarbij de onderzoeker altijd slechts één variabele tegelijk manipuleert en de rest gelijk houdt.

Wanneer kleuters worden geconfronteerd met een situatie die niet strookt met hun verwachtingen, gaan ze hun omgeving beter onderzoeken. Ze doen dat op een manier die overeenkomt met een solide wetenschappelijke benadering. Er zit dus meer systematiek in het spel van kinderen dan op het eerste gezicht lijkt. Bij 'onlogische' situaties wijzigen kleuters één variabele en laten de andere ongemoeid om te zien wat er gebeurt. Dit blijkt uit onderzoek dat psychologen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) deden naar het spelpatroon van 4en 5-jarigen. De resultaten zijn onlangs gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Journal of Experimental Child Systematiek in spel Tot tien jaar geleden was er weinig bekend over hoe kinderen Psychology. leren tijdens het spelproces, maar recente studies in de ontwikkelingspsychologie hebben hier verandering in gebracht. Schaduwopstelling UvA-onderzoekers Tessa van Schijndel, Ingmar Visser, Bianca Deze studies laten zien dat er meer systematiek in het spel van van Bers en Maartje Raijmakers bestudeerden het spelpatroon kinderen zit dan op het eerste gezicht lijkt. De UvAvan kleuters door gebruik te maken van een schaduwopstel- onderzoekers leveren met hun resultaten een belangrijke bijling. Zij stelden eerst vast welke theorie individuele kinderen drage aan deze lijn van onderzoek.

exploratieve vaardigheden die jonge kinderen laten zien tijdens hun vrije spel, kunnen worden gezien als voorlopers van deze 21ste-eeuwse vaardigheden en daarmee aanknopingspunten bieden voor interventies van leerkrachten. Publicatiegegevens Tessa J.P. van Schijndel, Ingmar Visser, Bianca M.C.W. van Bers en Maartje E.J. Raijmakers: ‘Preschoolers perform more informative experiments after observing theory-violating evidence’, in: Journal of Experimental Child Psychology (Volume 131, March 2015).

SZW start Suwinet onderzoek gemeenten Sleutelwoorden: Suwinet, prestaties, onderzoek De SZW Inspectie stuurt vandaag een aankondigingsbrief naar alle colleges B&W over het op handen zijnde onderzoek naar de Suwinet-prestaties van gemeenten. De VNG roept alle gemeenten op om constructief en efficiënt mee te werken aan dit onderzoek.

Volgens de VNG is het in het belang van alle gemeenten wanneer zij in dit onderzoek kunnen aantonen dat gemeenten hun prestaties tot een "acceptabel niveau" verbeteren. Securityofficers doen er goed volgens de vereniging goed aan om te controleren of de brief ontvangen is en hierop zo snel mogelijk actie te nemen.

Lees hier meer rondom de privacy gevoeligheden rondom hadden over schaduwgrootte: of een kind dacht dat alleen de In het onderwijs ligt tegenwoordig een grote nadruk op het Suwinet 'Naming en shaming' gemeenten bij privacyschending grootte van een poppetje de schaduwgrootte van dat poppeleren van vaardigheden, de zogenoemde 21ste-eeuwse vaaren Suwinet onveilig bij gemeenten tje bepaalt of dat ook de afstand van het poppetje tot de lamp digheden, zoals kritisch denken en problemen oplossen. De Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 15

Het Decor - verruim(t) de horiConflict? Laat mensen het zelf oplossen! De doe-democratie in ontwikkeling. Burenruzies komen overal voor. Voor de betrokken buren vervelend maar ook andere instanties worden er veelvuldig bij betrokken, zo ook de gemeente. Ze krijgt vaak vragen om handhaving en actie gericht tegen de buren met wie een conflict is. BLOG Neem de gemeente Weststellingwerf. Zij had te maken met een hoger aantal burenconflicten dan omliggende gemeenten. De aanpak van conflicten tussen buren werd daarom gekozen tot speerpunt in het veiligheidsbeleid. Samen met mediator Jacobien Kleve (Collectief4mediation) werd een plan van aanpak ontwikkeld om conflicten tussen buren te voorkomen en te verhelpen.

Buurtbemiddeling was geen optie omdat dit geen recht deed aan de gedachte van de sterk gevoelde eigen verantwoordelijkheid van de inwoners, een cultuurkenmerk van de gemeente. Ook wilde de gemeente iets met de geconstateerde handelingsverlegenheid die het conflictgedrag bepaalde. Zij koos samen met het bestuur voor een nieuwe benadering: bied mensen handelingsrepertoire aan en laat ze zelf starten om een oplossing te vinden! Zij zijn immers de enige die in staat zijn het conflict op te lossen. Hoe doe je dat? Als je mensen het zelf wilt laten doen, hoe moet je dat dan doen? Gemeente en mediator gingen te rade bij het sociaal team, waarin wijkpolitie, corporaties, GGZ etc. elkaar structureel treffen om samen problemen in de gemeente aan te pakken. Wat zagen zij in hun dagelijkse praktijk? En zagen ze brood in het idee?

regels gebonden. De deelnemers aan tafel wilden graag hun goede 1. Preventie. Bij dit spoor is uitgangspunt dat mensen die elkaar kensamenwerking inzetten om samen experimenterend tot een gezamennen, elkaar gemakkelijker adequaat kunnen aanspreken. lijke aanpak te komen. Voorop stond dat gewerkt zou worden aan een 2. Diverse meldingen. Deze kunnen op conflicten in alle fasen betrekeenduidige handelwijze waarbij het op dezelfde wijze inschatten van king hebben. Tijdens het eerste project Goede buren kregen we het conflict en het aanreiken van sociale vaardigheden / een handezicht op het veld van deze meldingen. lingsperspectief voor de burger het doel is. Bijvangst kan zijn om de 3. Gevaarlijke conflicten. Ver geëscaleerde conflicten zijn een bedreitijd die burenruzies alle organiging van de veiligheid van betrokkenen en hun sociale omgeving. saties kosten te verlagen. We beschouwden dit als keuzemoment: welke van de drie sporen Goede buren kiezen we om eerst uit te werken? Het spoor van de diverse meldingen Met het sociaal team werd een won het. Hierin zagen we de uitdaging om als verschillende organisaeenvoudige manier ontwikkeld ties hetzelfde signaal af te geven. Hierop zouden we als groep ons om op een adequate manier eigen repertoire kunnen vormen en daarbij goed monitoren wat wel met ergernissen en beginnende en niet werkt. Om dit te kunnen doen, kwamen we tot het idee om een conflicten om te gaan. Voor steunpunt in te richten. iedereen toepasbaar, zodat buren weer prettig naast elkaar Steunpunt kunnen wonen. Het leidde tot Doel van het steunpunt is om elke klager telefonische ondersteuning een folder, een online instructie- aan te bieden. Een luisterend oor. Aan de hand van een protocol vindt filmpje (https://youtu.be/GsacrdsLAaU) en onderlinge werkafspraken een verkenning plaats van het conflict en wordt er gezocht naar een hoe om te gaan met signalen van beginnende burenruzies. Voor de manier Doel van het steunpunt is om elke klager telefonische ondernetwerkpartners betekende het dat ze iets concreets in handen gekre- steuning aan te bieden. Een luisterend oor. Aan de hand van een progen hadden om uit te reiken. "Vervelend dat u een probleem heeft tocol vindt een verkenning plaats van het conflict en wordt er gezocht met uw buren, zo zou u ermee om kunnen gaan". "Je laat heel duide- naar een manier van aanpakken die past bij de melder. Waar dat kan lijk zien wat je verwacht en je laat zien hoe mensen het zelf kunnen volgt uit het gesprek een mogelijke aanpak die de melder zelf kan aanpakken" , aldus een medewerker van de GGZ. De buren helpt het toepassen. Zo gaan mensen het zelf doen. Want ook als je jezelf niet ook: " Ik las dat ik beter niet boos naar de buren kon gaan maar beter beschouwt als deel van het probleem, kun je vaak wel deel van de op een later moment en dat ik beter niet al mijn ergernissen eruit kon oplossing zijn. Je hoeft geen goede vrienden te worden. Maar hoe gooien. Nu hebben we rustig besproken dat ik last had van hun radio. wordt het weer leefbaar? Ze zetten die nu niet meer zo hard en we groeten elkaar nog steeds. Ik ben blij dat ik het zo heb aangepakt. " We staan nu voor de taak deze pilot in te richten. Een kleine enthousiaste werkgroep is gevormd, gesteund door de grotere kring van netEen stap gezet werkpartners en stuurgroep. Vanaf september 2015 gaan we er een Daarmee waren we er nog niet. We hadden iets bedacht op beginnen- jaar mee aan de gang. We zijn heel benieuwd hoe het gaat lopen en de conflicten, terwijl de signalen over alle soorten conflicten gaan. Ook welke vragen we tegenkomen. Of het ons lukt om mensen te empoweover die welke nog niet zichtbaar of verder geëscaleerd zijn. Het bre- ren zelf aan de slag te gaan. Zodat we kunnen blijven zeggen: dere project conflicthantering kreeg een start. Met als vraag: Kunnen we voor alle signalen een draaiboek maken waarmee zowel de betrok- "Voor prettig naast elkaar wonen ben je zelf verantwoordelijk". ken buren als de professionals van het sociaal team uit de voeten kunnen?

Er kwam veel boven tafel: de verschillende signalen die door de organisaties opgevangen werden; van kleine ergernissen over huisdieren en kinderen tot en met geweldsdelicten. De verschillende professies Gaandeweg ontdekten we dat we drie sporen kunnen uitwerken: noemden hun mogelijkheden en beperkingen. De politie bijvoorbeeld heeft een andere taak dan een GGZ hulpverlener en is ook aan andere

Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 16

Het Decor - verruim(t) de horizon Externaliserend probleemgedrag bij kleuters 22 september 2015 Organisator: Medilex Onderwijs Plaats: Driebergen | Kosten: 395 euro (exclusief BTW) Website: Medilexonderwijs.nl Kleuters met woedeaanvallen of opstandig en druk gedrag zorgen voor veel onrust in de klas. Het congres gaat in op het observeren en analyseren van en omgaan met externaliserend probleemgedrag, en op beschermende en risicofactoren. 's Middags zijn er sessies over onder meer het beïnvloeden van gedrag via spel, de interventie STOP4-7 en de invloed van klassenmanagement en groepsprocessen. GGZ Kennisdag 2015 22 september 2015 Organisator: Trimbos-instituut; GGZ Nederland; ZonMw Plaats: Amersfoort | Kosten: 295 euro (inclusief BTW) Website: www.ggzkennisdag.nl Om integrale zorg te kunnen bieden, zo dicht mogelijk bij huis en zo goed mogelijk afgestemd op de verschillende vragen van hulpvragers, dienen beropeskrachten de hele context van een kind in samenhang te bekijken. Kennis over die context, bijvoorbeeld over oorzaken, effectiviteit van interventies en werkzame samenwerkingsvormen, leidt tot mogelijkheden om de zorg continu te verbeteren. De vraag 'Hoe kan kennis bijdragen aan het bevorderen van de kwaliteit en de samenhang in de zorg voor jeugd?', staat op de GGZ Kennisdag 2015 centraal.

Limburg investeert miljoenen in sociaal domein Bron: Provincie Limburg 150715 De provincie Limburg steekt de komende jaren miljoenen eigen geld in structuurversterkende maatregelen in het sociale domein voor gemeenten. Dit jaar met name in de jeugdzorg; vanaf 2016 in het hele sociaal domein. Noodhulp gaat de provincie Limburg niet verlenen. Als gemeenten niet met hun budget voor jeugdzorg of Wmo uitkomen, moeten ze bij het rijk aankloppen. Wel stopt Limburg miljoenen eigen geld in structuurversterkende maatregelen.

Dit jaar met name in de jeugdzorg; vanaf 2016 in het hele soci- vernieuwing en uitbreiding van technologische toepassingen aal domein. in de ouderenzorg. ‘Insteek is dat gemeenten met dergelijke structuurversterkende maatregelen in staat worden gesteld Voor dit jaar heeft Limburg 1,1 miljoen euro voor jeugdzorg goedkoper zorg en ondersteuning te verlenen, maar wel van vrijgemaakt. Voor de periode 2016-2020 is er in totaal voor de goede kwaliteit.’ ‘sociale agenda’ 28 miljoen euro beschikbaar, zoals vastgelegd in het nieuwe coalitieakkoord. Her en der potje SP-gedeputeerde Marleen van Rijnsbergen (Werk en Welzijn) Lager budget stelt dat Limburg een van de weinigen, zo niet de enige, pro‘Wij investeren niet in individuele burgers, maar wel in het so- vincie is die de komende jaren fors investeert in het sociale ciale domein’, benadrukt Peter Boonen, beleidsmedewerker domein. Rondvraag bij provincies wat zij met hun – mogelijke van de Provincie Limburg. ‘Samen met gemeenten, maat- – overschot op het jeugdzorgbudget doen, leert dat er her en schappelijke organisaties en zorgverleners kijken we waar de der wel een potje is, maar dat daar over het algemeen niet veel structuur kan worden versterkt, zodat gemeenten zelfstandig geld in omgaat. Drenthe heeft vorig jaar aan haar gemeenten verder kunnen met een lager budget.’ De budgetten voor nog ruim een miljoen euro kunnen overmaken om de transitie jeugdzorg en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo te versnellen en verbeteren, aldus een woordvoerder. Voor dit 2015) zijn dit jaar met fikse kortingen naar gemeenten overge- jaar was er nog drie ton beschikbaar gesteld om gemeenten te heveld. Die kortingen lopen de komende jaren verder op. ‘En ondersteunen. Dat geld is inmiddels vergeven. Flevoland en dat terwijl de zorgvraag niet afneemt. Van het budget moeten Utrecht hebben (een deel) van het overschot op het echter ook de ambtenaren worden betaald. Per saldo blijft er (autonome) jeugdzorgbudget wel apart gezet om gemeenten dus nog minder over voor directe zorg en ondersteuning; voor bij hun nieuwe jeugdzorgtaken te ondersteunen. In Flevoland de uitvoering van de taken’, aldus Boonen. gaat het om 2,5 miljoen euro dat tot in ieder geval de begrotingsbehandeling apart is gezet. Dan komen Gedeputeerde Aanpak kindermishandeling Staten (GS) met een advies over de bestemming van het overDe 1,1 miljoen voor jeugdzorg is onder meer bedoeld voor schot. Utrecht stelt de helft van het overschot van 1,2 miljoen een programma waarmee een veilig opvoed- en opgroeikli- euro voor gemeenten beschikbaar. De zes ton wordt op vermaat voor jeugdigen wordt versterkt, met aandacht voor lo- zoek van en in overleg met gemeenten bestemd. verboy-slachtoffers en de aanpak van kindermishandeling. Ook een project waarbij een nieuwe werkwijze voor licht gehandi- Noodhulp capte kinderen wordt ontwikkeld, krijgt een deel van het gere- Noord-Holland heeft het beperkte autonome budget dat zij serveerde geld. uitgaf aan jeugdzorg per 2015 niet meer begroot. Het overschot van 1,8 miljoen van Overijssel op het voor 2012-2014 Innovatie gereserveerde budget om gemeenten voor te bereiden op en De 28 miljoen euro die vanaf 2016 beschikbaar komt, is gere- te ondersteunen bij de transitie jeugdzorg is aan de algemene serveerd voor de ‘Sociale Agenda’ die in het coalitieakkoord is dekkingsreserve gevoegd. In Zuid-Holland en Brabant hebben vastgelegd. De komende maanden wordt deze agenda verder fracties - vergeefs - geprobeerd overschotten op het jeugduitgewerkt en in concrete projecten vertaald. Aan het einde zorgbudget te reserveren als ‘noodhulp’ voor gemeenten, als van het jaar zal hierover meer duidelijk worden. Innovatie zal zij niet met hun budgetten uitkomen. een belangrijke rode draad zijn. Zo kan worden gedacht aan Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 17

Het Decor - verruim(t) de horizon COLOFON Het Decor—verruim(t) de horizon is een digitaal informatie– en inspiratieschrift voor alle mensen en organisaties die betrokken zijn bij het werken met en voor mensen. Het Decor— verruim(t) de horizon verschijnt eenmaal per week; op vrijdag. Daarnaast is er eenmaal per week - op dinsdag - een nieuwsflits Fris denken en dwars kijken .

You are beautiful – remember that

Vondel & Nassau is een zelfstandig onderdeel van de Kooyenga Groep en heeft zich gespecialiseerd in Advies, Oplossingen en Interim Management. Onze dienstverlening onderscheidt zich op basis van een persoonlijke aanpak, en concrete en toepasbare adviezen van zeer hoge kwaliteit. ‘ Mocht u vragen hebben over wat Vondel & Nassau voor u kan betekenen, dan zijn dit onze contactgegevens. Vondel & Nassau Postadres Postbus 87 | 9100 AB Dokkum

Ieder mens is mooi Zelfs de mensen die leven Met voor en door u geknipte informatie en inspiIn de gouden kooi ratie willen wij onze lezers en lezeressen inspireren en informeren. Wij willen zo bijdragen aan We hebben allemaal lief de duurzame vernieuwing van de organisatie van We houden allemaal wel ergens van en de ondersteuning voor en door mensen. En als het even niet meer kan Daarbij staat het stimuleren en ondersteunen Dan laten we een traantje gaan van talentontplooiing op strategisch, tactisch en Emotioneel kunnen we het dan even niet aan uitvoerend niveau centraal. Dan is goed dat er van die momenten zijn Wilt u een eigen bijdrage geplaatst zien? Of hebt Dat de een tegen de ander zegt: u nieuws te melden? Stuur dan een mailbericht ‘houd mij maar even vast’ De warmte is dan voelbaar met uw bijdrage of persbericht naar Dat is de warmte die in iedereen leeft [email protected]

T 088 - 0305000 F 0519-220052 E [email protected] Website: www.vondel-nassau.nl

Hebt u collega's die de nieuwsflits ook willen Elk mens is bijzonder Simpelweg omdat het onbewust geeft ontvangen? Mail dan even het mailadres van uw Omdat elk mens iets moois collega naar [email protected] In zich heeft

Jaargang 2 | aflevering 28 | pagina 18