Jaargang 40 September 2013 Uitgave van MMV

8

Jaargang 40 September 2013 Uitgave van MMV

‘Moerman moest eens weten!’ • Borstkankerpatiënt kan vlees en vet beter mijden • Het nieuwe lunchen • Na 35 jaar van psoriasis af • Ook voor het hart: eerst voeding, dan medicijnen

Sport Serie Lamberts Performance is een brede serie producten van proteïne shakes, repen tot een energiedrank, om je alles te geven t.b.v. een goede ondersteuning bij sport & training. Of je nu simpelweg je fitnessniveau wilt onderhouden of voor intensieve atletische training. Daarnaast, zoals met alle Lamberts producten, heb je de zekerheid dat de producten geproduceerd zijn volgens onze strikte hoge standaarden. En, misschien het belangrijkste, al onze product formules zijn gebaseerd op de laatste wetenschappelijk inzichten, per slot van rekening geloven we in Sports Science en niet in Science fiction!

BIJ SPORT EN TRAINING | UITSTEKENDE SMAAK

Ook verkrijgbaar

Hoge dosis, lage prijs

Vitamine D 1000ie, 180 tabletten,

Alfa-liponzuur 250mg, 90 tabletten,

E 18,95

E 25,45

Informatie via www.hb08.nl

Kijk op www.NZVT.nl voor aangemelde producten

tel 088-0075700

Lamberts adv Sport A5.indd 1

mail [email protected] 04-07-13 16:38

Visolie voor kinderen dat smaakt naar meer!

Het vegetarische alternatief voor vis

Lijnzaadolie 1000mg Koud geperst

Door op de capsules te kauwen ervaar je de heerlijke bessensmaak en ondertussen krijg je het belangrijke Omega 3 en verschillende vitamines (A, C, D en E) binnen. Speciaal ontwikkelt voor kinderen vanaf 3 jaar. Omega 3 for Kids: optimaal de winter door.

NZVT

Waarom zijn capsules beter

Ook verkrijgbaar Pure Visolie 1100mg 60c, 120c of 180c

Lijnzaadolie degradeert snel als het in contact komt met lucht en krijgt dan een wat ranzige “industriële” olie smaak. Daarom levert Lamberts lijnzaadolie in een donker gecoate capsule die oxidatie van de olie voorkomt. Een simpele smaaktest geeft aan of de olie goed is. De lijnzaadolie voor het behoud van een gezonde huid hoort een milde notensmaak te hebben.

en OracOmega Pure Visolie met 2500 ORAC eenheden

Informatie via www.hb08.nl tel 088-0075700 mail [email protected]

Een nieuwe vijand

”Moerman moest eens weten!”

Jongeren van nu kunnen het zich nauwelijks voorstellen maar enkele decennia geleden was het nog de normaalste zaak van de wereld dat er tijdens feestjes en partijen volop rookwaar stond uitgestald. Een ieder kon naar hartenlust paffen. En dat gebeurde dan ook. Het heeft even geduurd maar nu is de wijzer helemaal naar de andere kant doorgeslagen. Nog even en rokers worden bij wijze van spreken in de boeien geslagen. Het geeft beleidsmakers kennelijk een prettig gevoel. De volksgezondheid is veilig gesteld.

Marijke Dalhuijsen is 80-plus maar heeft nog steeds een volle agenda. Vrijwilligerswerk te over en een goede gezondheid. Daar zag het 16 jaar geleden niet naar uit. Bij haar werd nierkanker met een uitzaaiing naar de blaas vastgesteld. ”Natuurlijk was ik aangeslagen maar ook vol vertrouwen. Dat is gewoon mijn aard.” Mede dankzij het Moermandieet en orthomoleculaire ondersteuning kan ze nu haar klein­ kinderen zien opgroeien.

Asbest is ook zo’n voorbeeld. Nadat geleidelijk tot de overheid was doorgedrongen hoe gemeen dit spul is, werd uiteindelijk een verbod uitgevaardigd. Daar ging best wel veel tijd overheen maar nu zitten we echt helemaal aan de andere kant van het spectrum. Er worden wijken afgezet, huizen gesloopt, schoonmakers als maanmannetjes vermomd om de enkele reden dat ergens asbest in was verwerkt. De vijand heet asbest en als die maar is verslagen, kunnen we opgelucht ademhalen. Een ander schadelijk goedje dat zich nu in een groeiende belangstelling mag verheugen, is suiker. Cornelis Moerman waarschuwde er halverwege de vorige eeuw al voor maar werd toen uitgelachen. Ook hier is weer veel tijd nodig voordat het kwartje valt. Gelukkig zijn er mensen op vooraanstaande posities die deze bal een duwtje durven geven, zoals de directeur van de GGD in Amsterdam. Nu de Voedingsraad nog. Die denkt nog steeds dat vet onze grootste bedreiging vormt terwijl dat bewezen onzin is. Maar goed, net als met roken en asbest komt er een dag dat suiker in de ban gaat. Het is wel te hopen dat de beleidsmakers van vorige kwesties hebben geleerd en niet denken dat de kust vanaf dat moment veilig is. Een gezonde leefstijl is niet (alleen) een kwestie van ge- en verboden maar vooral van mentaliteit.

Borstkankerpatiënt kan vlees en dierlijk vet beter mijden

4

8

Borstkankerpatiënten kunnen vlees en dierlijk vet beter zoveel mogelijk mijden, stelt kanker­ onderzoeker dr. Hans Stoop. Een dieet dat vlees en dierlijk vet bevat, bevordert de toename van een hormoon dat in verband staat met borstkanker. Vandaar dat de voedingsrichtlijnen conform Moerman voor borstkankerpatiënten extra van belang zijn.

Kansloze behandelingen alleen maar omdat onderzoekers erin geloofden

12

”We hebben dingen gedaan die we eigenlijk niet hadden moeten doen. Maar die we deden omdat we erin geloofden, maar die niet werkten.” De bekentenis van een kwakzalver? Nee, de uitspraak is afkomstig van Piet Borst, oud-directeur van het Nederlands Kankerinstituut die in de media terugblikte op 100 jaar Anthonie van Leeuwenhoekziekenhuis/ NKI. Patiënten ondergingen kansloze behandelingen alleen maar omdat onderzoekers in euforie verkeerden.

GGD-topman heeft ’t gehad met suiker Paul van der Velpen, directeur van de GGD in Amsterdam, vindt het hoog tijd om het gebruik van suiker aan banden te leggen. Het goedje is zo verslavend dat de overheid in actie moet komen. ”Op scholen zouden geen snoep en frisdranken meer aangeboden mogen worden en producenten van sportdrankjes, die barsten van de suiker, moeten worden aangeklaagd vanwege misleidende reclame en ga zo maar door.”

Groeiende belangstelling voor ‘gezonde hap’

13

14

Steeds meer mensen kiezen uit welbegrepen eigen belang voor gezond en gevarieerd eten - ook op het werk. Helaas is het aanbod in de gemiddelde bedrijfskantine karig, wijst een kleine verkenning van dit blad uit. Het goede nieuws is dat er interessante alternatieven ontstaan. Cor van Groningen eindredacteur Uitzicht

3

Het valt niet mee om een afspraak te maken met Marijke Dalhuijsen. 80-plus is ze, maar ze heeft nog steeds een volle agenda. Vrijwilligerswerk te over en een goede gezondheid. Haar geheim? Het Moermandieet en orthomoleculaire ondersteuning. “Ik zeg altijd: het is een leefwijze.” Tekst: Petra Pronk Foto’s: Leonard Davids

Marijke Dalhuijsen: ‘Mijn positieve aard heeft altijd enorm geholpen’

‘Ik denk wel eens: Moerman moest eens weten!’

M

arijke Dalhuijsen leefde naar eigen zeggen heel gezond, toen ze zestien jaar geleden plotseling ernstige klachten kreeg. Het leek op nierstenen, vreselijke pijn en bloed in de urine. Op een nierfoto bleek niets te vinden. De klachten zakten weg en het leven ging door. Een jaar later kreeg ze echter opnieuw bloed in de urine. Opnieuw naar het ziekenhuis en opnieuw een foto. Deze keer gingen er echter allerlei alarmbellen rinkelen. De foto werd gevolgd door een echo. Er was duidelijk iets aan de hand. Nog diezelfde avond werd ze gebeld door de huisarts: een gezwel in de rechternier. “Dat was schrikken. Ik was een aantal jaren daarvoor gescheiden en had mijn leven weer aardig op de rit. Het ging

noodzakelijke dingen te doen. Tafeltjedek-je zorgde voor het avondeten en het bezoek mocht zelf koffie zetten. Tot zover alles onder controle. Drie maande later bleek echter bij een controle dat de kanker toch uitgezaaid was naar de blaas. Marijke kreeg een blaasoperatie waarbij de kankerpoliepen werden verwijderd. Ze moest ook beginnen met blaasspoelingen. Die gingen gedurende een lange tijd door. Haar blaas had daar zeer onder te lijden en het werd steeds moeilijker te zien of hij nog gezond was. “Mijn blaas was door al die chemische spoelingen doodziek geraakt”, vertelt Marijke. “Ik heb tussen mijn blaas- en stomaoperatie in wel negen operaties gehad. Dat was heel zwaar.”

´Beide geneeswijzen, regulier en complementair, hebben mij geholpen´ allemaal goed. Ik deed allerlei vrijwilligerswerk, had een leuke vriendenkring en toen was er ineens die schok. Maar ik ben positief ingesteld, dus na de eerste schrik dacht ik: we gaan ervoor! Natuurlijk was ik aangeslagen maar ook vol vertrouwen. Dat is gewoon mijn aard.”

Negen operaties

Binnen drie weken lag ze op de operatietafel. Omdat het gezwel de hele nier had aangetast was het een flinke operatie. Het gezwel werd met een ruime marge weggesneden en gelukkig was het gebied rondom de nier schoon. Elf dagen later mocht ze naar huis. Ze had geen familie dichtbij wonen, maar gelukkig wel een lieve vriendin die elke morgen een uurtje langskwam om de meest

4

Moerman: een levenswijze

Marijke was dan ook blij dat ze, een klein jaar na de diagnose, door een collega van de Wereldwinkel op het spoor van de Moermanvereniging werd gezet. De gedachten van Moerman spraken haar wel aan en het idee dat je met voeding kunt werken aan je gezondheid leek haar eigenlijk heel logisch. “Ik ben direct het dieet gaan volgen. Dat was niet zo moeilijk, want ik at altijd al gezond: veel groente en fruit, weinig vlees, weinig suiker. Met koffie had ik ook niet zoveel, dus het was niet echt een grote omschakeling. Alleen de melk miste ik wel, maar dat is een kwestie van wennen. Ik zeg tegen iedereen: het is een levenswijze – en eigenlijk een hele logische. Toen de kinderen klein waren kregen ze op zondag een half

broodje wit. Dat was feest. Maar verder aten we altijd bruin brood. En er gingen kisten fruit doorheen, dat mochten ze altijd zo pakken zonder te vragen.” Aanvankelijk volgde ze het dieet heel streng. “Als ik naar kennissen ging, of naar de ouderenbond, dan nam ik altijd mijn eigen sojamelk of mijn eigen groene thee mee. Terwijl iedereen aan het gebak zat op een verjaardag, at ik mijn eigen, gezonde koekjes. Zielig vond men dat. Maar ik vond mezelf helemaal niet zielig. Ik genoot net zoveel. De eerste jaren nam ik ook elke dag een glas bietensap, tot ik geen bietjes meer kon zien.” Tegenwoordig gaat ze er losser meer om. Thuis volgt ze nog steeds de Moerman voedingswijze, maar als ze buitenshuis is, neemt ze wat haar voorgeschoteld wordt. Maar: met mate.

Nieuwe uroloog

Haar blaas bleef voor problemen zorgen en in de loop der jaren onderging ze nog diverse operaties, om te kijken of de blaas nog wel schoon was. Dat bleek steeds het geval. “Ik ben beter geworden dankzij de reguliere therapie, maar ook dankzij de Moermantherapie”, zei ze op een gegeven moment tegen haar toenmalige uroloog. Die beaamde dat volmondig. “Dat vond ik heel bijzonder. Mijn eerste uroloog had er geen bezwaar tegen gehad dat ik het dieet ging volgen, maar hij vond het eigenlijk onzin. Maar de uroloog die ik later kreeg, stond wel open voor dat soort dingen. Het bleek dat hij zelf een opleiding bij een klassiek homeopaat had gevolgd.” De tumoren bleven weg, maar haar blaas was door de spoelingen zodanig aangetast dat ze vier jaar geleden het advies kreeg hem te laten verwijderen omdat het een te grote risicofactor werd. Dus moest Marijke opnieuw onder het

doen wat nodig is en voor ogen houden dat het voor het goede doel is. Je moet erdoorheen, dus ga ervoor!” Iets anders dat voor haar een grote steun is geweest, is haar geloof. Ze is gereformeerd gedoopt, hervormd geworden en inmiddels vol overtuiging vrijzinnig. “Spiritualiteit heeft mij in alle opzichten veel steun gegeven en bevrijdend gewerkt. Ik heb allerlei stromingen gevolgd, van jodendom en islam tot hindoeïsme, en daar mijn eigen weg in gevonden. Geloven is een zeer persoonlijke zaak, dat kun je een ander niet geven. Vertrouwen is bij mij een centrale notie in mijn geloof: vertrouwen. Ik heb altijd het gevoel gehad dat het wel goed kwam. Dat is een enorme steun.”

Combinatie

mes. Samen met de blaas werden ook de baarmoeder, de eierstokken en lymfeklieren verwijderd. Gelukkig was alles schoon. “Daarna was ik van een hoop ellende verlost”, constateert Marijke tevreden. “Ik was in geen jaren zo goed geweest.” Nu heeft ze een stoma. Daar maakt ze geen drama van. “Ik noem hem Jopie. Ik heb altijd mijn vriendje bij me. Ideaal! Ik hoef er ’s nachts nooit meer uit.”

Optimisme

Die positieve instelling kenmerkt haar. Geboren in het toenmalige Nederlands Indië, zat ze als kind drie jaar in een Jappenkamp en als volwassene kwam ze terecht in een slecht huwelijk. Al met al de nodige stressbronnen, dus ze kan zich er wel iets bij voorstellen dat ze kanker heeft gekregen. “Ik heb best het nodige meegemaakt. Maar ik ben er nog en heb zelf een gevoel dat het niet voor

niets is. Ik vind het fijn dat ik nog iets kan betekenen voor mijn omgeving. Mijn positieve aard heeft altijd enorm geholpen. Bij elke keer dat ik te horen kreeg dat ik weer geopereerd moest worden, kreeg ik even een draai om de oren. Maar daarna was er onmiddellijk een gevoel van: ‘Het komt wel goed’. Die overtuiging heb ik altijd gehad. Ik sta er redelijk nuchter in. Wat moet dat moet en als er een operatie nodig is, moet je die ondergaan. Kanker zit bij mij in de familie. Mijn moeder en oma zijn er allebei aan overleden, dus dat vraagt wel om een serieuze omgang met je ziekte. Maar ik zit nooit bij de pakken neer. Toen ik mijn eerste grote operatie kreeg belde ik voor die tijd nog naar een jarige vriendin om haar te feliciteren. Zij vond het heel bijzonder dat ik daar nog aan had gedacht, maar ik vind dat eigenlijk heel normaal. Je moet gewoon

Marijke kiest bewust voor een combi­ natie van reguliere en alternatieve behandelingen. Beide hebben in haar optiek hun sterke kanten, dus waarom zou je daar niet maximaal gebruik van maken? “Ik lees altijd met bewondering over mensen die ervoor kiezen om uitsluitend de Moermantherapie te volgen of andere complementaire geneeswijzen, omdat ze er heilig in geloven dat dat voor hen de juiste weg is. Zo sterk ben ik niet. Ik vind het zelf heel fijn om beide wegen te bewandelen: het is voor mij en-en. Beide geneeswijzen, regulier en complementair, hebben mij geholpen te komen waar ik nu ben en daarom blijf ik het ook op deze manier doen. Ik ben blij met mijn hele medicijnkast.” Alle medicatie op natuurlijke basis heeft haar interesse, omdat ze het zo ontzettend logisch vindt. Behalve gezond eten, zet ze zelf ook in op homeopathie en shiatsu massage. “Het leuke is dat de doktoren en ook de Hartstichting steeds meer tot dezelfde conclusie komen als Moerman destijds: dat een gezonde levenswijze bijdraagt aan de gezondheid. 90 procent van de adviezen in de reguliere medische wereld is inmiddels hetzelfde als wat Moerman al adviseerde: geen suiker, veel groente en fruit, geen rood vlees. Ik denk wel eens: Moerman moest eens weten!”

Lees verder >

5

Vervolg >

Verdachtmakingen

Ze kan zich enorm opwinden over mensen die zonder kennis van zaken afgeven op de Moermantherapie. Zoals… Renckens van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. “Ik kan hem wel villen”, zegt Marijke strijdlustig. “Hij is voortdurend bezig met verdachtmakingen. Ik zag hem jaren geleden in een tv-programma met dokter Houtsmuller. Zijn op­ treden was zó agressief en respectloos! In de allopathie worden ook fouten gemaakt, maar daar hoor je helemaal niks over. Ik word niet gauw boos, maar daar kan ik me echt over opwinden. Deze man weet niet waar hij het over heeft!” Na zijn recente tirade in Trouw aan het adres van MMV was Marijke zo kwaad dat ze in de pen klom en Trouw uitdaagde ook de ‘andere partij’ aan het woord te laten. Ze is dan ook heel blij dat de voorzitter van de MMV, Dave Schut, de handschoen heeft opgenomen en een waardige en goed onderbouwde reactie heeft geschreven die gelukkig ook is gepubliceerd. “Een prima stuk”, vindt ze. “Hij maakt het niet mooier dan het is, maar geeft gewoon de feiten en die spreken voor zich.”

Actief

Dankzij haar gezonde leefwijze leidt Marijke nog steeds een zeer actief leven. Ze houdt van wandelen en elke veertien dagen maakt ze met de ‘Vrouwenvandagen’ (een club dames op leeftijd) een stevige wandeling, soms wel meer dan twee uur. Ook tussendoor doet ze zoveel mogelijk te voet. Ze is veel

buitenshuis, onder andere voor haar vrijwilligerswerk. Zo legt ze bijvoorbeeld bezoekjes af aan leden van de PCOB die 70 of 80 jaar of ouder worden. “Zo blijf je onder de mensen. Heel erg leuk”, vindt ze. Daarnaast heeft ze diverse vriendenclubs. Eetafspraken, lezingen en uitjes genoeg. Vandaar de drukke agenda. “Er is altijd wat. Deze week zit ik echt vol!”

Genieten

Hoe het nu met haar gaat? Ze steekt enthousiast twee duimen in de lucht. “Ik ben een oud mens. Elke machine slijt, dus de menselijke machine ook. Het gaat erom hoe je ermee omgaat. Heel veel ouderen hebben last van PHPD: pijntje hier, pijntje daar. Natuurlijk heb ik zelf ook last van bepaalde dingen die achteruit gaan, maar dat hoort er gewoon bij. Het helpt echt als je positief bent ingesteld. Naast het moeilijke in mijn huwelijk, heb ik gelukkig ook veel fijne en goede dingen ervaren. Het mooiste is, dat ik mijn zoon en mijn dochter heb mogen krijgen en te zien dat zij mooie huwelijken hebben. En verder gebeurt in het leven niets voor niets. Ik ben blij dat ik deze leeftijd heb mogen bereiken. Dat ik na alles wat ik heb meegemaakt er nog mag zijn. Dat ik mijn kleinkinderen mag zien opgroeien. Misschien word ik zelfs ooit nog een keer ‘over-oma’. Dat zou ik wel heel erg leuk vinden. Ik weet dat ik een keertje moet hemelen. Dat hoort bij het leven, maar ik heb wel geleerd om van elke dag te genieten. Ik plan wel, maar niet te ver vooruit. Vandaag is vandaag en morgen zien we wel weer.”

Advertentie

VASCULAIRE NUTRIËNTEN

NA 11501 adv vascusan 185x130.indd 1

6

30-05-11 11:02

Kruiden natuurlijke heelmeesters

Teunisbloem: verfijnde antibiotica

T

ot aan de late herfst is het de tijd van een hele bijzondere bloem: de teunisbloem. Hij bloeit tot eind oktober, ongeveer tot de eerste nachtvorst. Dit is dan ook de tijd om de zaden te verzamelen en te zaaien, zodat je volgend jaar een lekkere, decoratieve en gezonde plant in je tuin hebt staan. De teunisbloem wordt ook wel nachtkaars genoemd. Dat is niet voor niets, verzekert Marry Foelkel. “Het is een fantastische plant met enorme grote gele bloemen die alleen ’s nachts opengaan en een heerlijke geur afgeven. Ik weet nog dat ik als kind eens laat met mijn ouders op pad ging en hem voor de eerste keer zag. Dat heeft een onvergetelijke indruk gemaakt. Het was alsof de maan scheen. De teunisbloem bewaart zijn nectar voor de nachtinsecten en heeft een ongelofelijk verfijnde geur om ze te lokken. Het ruikt naar het paradijs. Ik werd er helemaal blij van.” Er zijn verschillende soorten. De meest voorkomende, de middelste teunisbloem, kan 50 cm hoog worden. De plant bestaat uit een rozet met een lange kaars erop, een beetje zoals een toorts, en een vlezige, witte wortel. De teunisbloem heeft ontelbare bloemen, maar elke bloem bloeit maar een half dagdeel en dat alleen ’s nachts. Afkomstig uit Noord-Amerika is hij op enig moment ook in Europa terechtgekomen. Nu komt hij hier vooral in het wild voor, hoewel er hier en daar ook velden te vinden zijn waarop mensen ze bewust kweken voor de olie.

Alle onderdelen

De Noord-Amerikanen gebruikten de hele plant als medicijn en voedingsmiddel. In Nederland wordt dat nauwelijks gedaan. Heel jammer, vindt Marry, want het is een buitengewoon smakelijke bloem. “In het voorjaar als hij net gezaaid is, heeft hij een vlezige wortel, te vergelijken met een omgekeerde asperge, en een vettige romige smaak. Het blad kan goed gegeten worden als groente en van de bloemen kun je heerlijke verfijnde bloementhee trekken en salade maken.” De plant wordt ook gekweekt vanwege de olie die uit de zaden gewonnen kan worden. Teunisbloemolie is een heel lichte olie met veel linolzuur erin, maar het belangrijkste pluspunt is toch wel gammalinoleenzuur (GLA), waar ont­ stekingsremmende eigenschappen aan worden toegeschreven. “GLA is fantastisch, omdat het heel goed werkt bij PHPD (‘Pijntje hier, Pijntje daar’) en laaggradige ontstekingen, waar tegenwoordig veel mensen last van hebben. Ook is het heel belangrijk voor gezonde celwanden. Het lichaam maakt er DGLA van. Deze stof, die ook in moedermelk zit, is goed te gebruiken bij jeuk, huiden haarklachten, eczeem, psoriasis, autoimmuunziekte en bij het premenstrueel syndroom, omdat het hormonale stoffen aanmaakt (prostaglandines) die een ontstekingsremmende werking hebben. De essentiële vetzuren in deze plant zijn goed voor het in balans houden van de cholesterol en het in conditie houden van de aderen.”

Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

Recept Salade of paté van teunisbloemknoppen De knoppen van de teunisbloem zijn lekker te verwerken, rauw in een salade, paté of soep. Verzamel de knoppen van de teunisbloem, strooi er wat Keltisch zout over, een theelepel honing en aanvullen met appelazijn, voor een potje van 100 g (half jampotje). Hierdoor conserveer je de knoppen en zijn ze de hele winter te gebruiken, bijvoorbeeld als kappertjes voor op de salades. Voor de salade: de knoppen fijnhakken en op het laatste moment toevoegen. Voor de paté: maak een paté van kikkererwten of linzen en voeg op het laatst de hele ongeopende knoppen van de teunisbloem toe. Voor kinderen zijn de langwerpige knoppen, die ongeveer 3 cm. zijn, ook leuk om te gebruiken om te dippen in een dipsaus. Wilt u zaden van de teunisbloem? Stuur dan een lege gefrankeerde envelop met naam en adres, naar Marry. Dan krijgt u de zaden van de grote teunisbloem gratis toegestuurd. Ook zijn deze zaden af te halen op 22 en 23 november tijdens de open dagen. www.marrys.nl

Inhoud: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

7

Vlees en dierlijk vet bevorderen toename Ontstaan van tumoren & mogelijke behandel­ingen

deel 6

Gezond dieet voor extra belangrijk

Bij alle vormen van kanker zijn er goede argumenten om te kiezen voor de Moermantherapie. Voor borst­kanker­­ patiënten geldt nog een bijkomende reden. Zij doen er extra verstandig aan vlees en dierlijk vet zoveel mogelijk te vermijden, stelt kankeronderzoeker dr. Hans Stoop. Een dieet dat vlees en dierlijk vet bevat, bevordert de toename van prolactine. Dat is een hormoon dat de aanmaak en de vorming van melk bij vrouwen stimuleert, maar waarvan al sinds 1999 bekend is dat het in verband staat met borstkanker. Vandaar dat de voedingsrichtlijnen conform Moerman voor borstkankerpatiënten extra van belang zijn. Zoals bekend ontraadde Moerman kanker­patiënten met klem vlees en dierlijke vetten. Tekst: Dr. Hans Stoop

B

orstkanker is een vorm die vooral bij vrouwen in de rijke westerse landen voorkomt. Leefstijl is een voorname factor bij het ontstaan ervan. Dat blijkt duidelijk uit onderzoeken naar het verband tussen eet- en leefgedrag enerzijds en het ontstaan van kanker anderzijds. Vrouwen kunnen er dus zelf heel wat aan doen om het risico op borstkanker zo klein mogelijk te houden. Er kan ook sprake zijn van overmacht. Een belangrijke risicofactor is bijvoorbeeld kinderloosheid. Dat geldt ook voor het krijgen van een kind op latere leeftijd, wat evenmin een vrije keuze hoeft te zijn. In hetzelfde rijtje staat het (na korte tijd) afzien van borstvoeding. Dat kan allerlei legitieme redenen hebben. Overgewicht tijdens en na de overgang is nog weer een andere risicofactor. De leeftijd is eveneens van belang.

Hormonen

Borstkanker is vaak hormoongerelateerd. Anders gezegd, de hormoonhuishouding speelt vaak een prominente rol bij het ontstaan van borstkanker. Die huishouding is allereerst erfelijk bepaald, maar wordt ook beïnvloed door onze leefgewoonten.

Symptomen borstkanker Symptomen die in verband gebracht kunnen worden met borstkanker zijn: - veranderingen van de tepel (zoals roodheid, schilfertjes of een plekje dat op eczeem lijkt) - bruin of bloederig vocht uit de tepel. - een ingetrokken tepel, - veranderingen in de borst. De meest voorkomende verandering is een 'knobbeltje'. - deukjes of kuiltjes in de huid van de borst. - pijn in de borst op een plek waar ook het klierweefsel iets anders aanvoelt - Een borst die warm aanvoelt en rood is verkleurd. Soms is de huid verdikt en vertoont putjes, zoals een sinaasappelschil.

8

Daaronder valt dan weer het gebruik van ´de pil´ (anticonceptiepil) en van hormoonpreparaten in de overgang. Een tijdje geleden was er veel discussie over erfelijke aanleg voor borstkanker nadat bekend was geworden dat de actrice Angelina Jolie uit voorzorg haar borsten had laten amputeren. Ze liep extra risico vanwege een genetische afwijking in haar familie. Bij haar was vastgesteld dat ook zij die afwijking had. Bij deze vrouwen wordt borstkanker vaker relatief jong vastgesteld, dat wil zeggen voor het vijftigste levensjaar. Ook als in een familie of bij een persoon in de familie zowel borst- als eierstokkanker voorkomt, kan sprake zijn van een erfelijk bepaald risico. Maar ook hier is weer geen sprake van een automatisme. Zelfs bij erfelijke belasting vanwege een genafwijking blijkt het wel degelijk van invloed te zijn hoe iemands leefstijl is. Anders gezegd: veel risico’s zijn te beperken, ook als ze groter zijn dan normaal. Een laatste risicofactor die niet om genoemd mag blijven, is een bestralingsbehandeling voor het dertigste jaar, bijvoorbeeld vanwege de ziekte van Hodgkin. In de reguliere geneeskunde is niet exact bekend hoe borstkanker ontstaat en waarom het herstelmechanisme van het lichaam niet werkt. Wel wordt de laatste jaren steeds meer onderkend dat de invloed van de directe omgeving van de cellen een steeds grotere rol speelt. Met deze directe omgeving wordt het weefsel tussen en rondom de (tumor)cellen bedoeld. Dit is het nieuwe doelwit in de reguliere behandeling van kanker. Bij de biologische (natuurlijke) behandeling van kanker is dit al heel lang de basis van een succesvolle aanpak. Bij borstkanker spelen volgens reguliere opvattingen vele bekende (en nog onbekende) risicofactoren een rol. Kansen en risico’s zijn weliswaar meetbaar, maar let wel: de uitkomst is nooit zeker.

Voorstadium

De behandeling van borstkanker is sterk afhankelijk van de soort en het stadium. Bij een voorstadium van borstkanker (DCIS) wordt in de regel overgegaan tot een borstsparende behandeling of een borstamputatie. De lokale tumor wordt samen met een klein deel omringend borstweefsel verwijderd.

van hormoon prolactine

borstkankerpatiënten De kans op ´genezing´ is in dat geval 100 procent. Dat is in zekere zin logisch omdat hier feitelijk geen sprake is van kanker maar van een voorstadium. Was de diagnose te op­ timistisch, dan is gedurende de eerste vijf jaar de kans het grootst op een plaatselijke terugkeer van de tumor. Vandaar dat vrouwen in die periode vaker op controle moeten. Patiënten met uitzaaiingen in de organen kunnen in de reguliere optiek in principe niet (meer) genezen. Wel kunnen ze heel lang patiënt blijven. Meestal krijgen ze een palliatieve behandeling aangeboden. Vaak kan voor korte of langere tijd de tumorgroei worden geremd en de klachten worden bestreden.

Verwijderen

Kwaadaardige tumoren moeten, indien mogelijk, altijd chirurgisch verwijderd worden. Dit moeten we zien als een curatieve behandeling. Afhankelijk van de grootte van de tumor en de borst kan de operatie borstsparend zijn of is amputatie geraden. Bij borstsparende ingrepen wordt de borst in de regel nabestraald. Bestraling is een plaatselijke behandeling om (achtergebleven) kankercellen te vernietigen. Onvermijdelijk worden hierbij ook de gezonde cellen in het bestraalde gebied beschadigd. Bekende bijwerkingen van de bestraling zijn futloosheid, vermoeidheid en een plaatselijke reactie van de huid. Een late bijwerking kan bestaan uit hartproblemen. Het hangt af van de uitslag van de operatie, de tumorkenmerken en de hormonale status van de patiënt of er nog nabehandeld moet worden met hormonen en/of chemotherapie.

Houd lichaam in topconditie om risico´s te beperken Hormoontherapie

De reguliere protocollen schrijven hormoontherapie voor als er hormoonreceptoren voorkomen op de wanden van de borstkankercellen. Dit type tumoren wordt hormoongevoelig genoemd. In dat geval kunnen de eigen hormonen van de vrouw ervoor zorgen dat de tumorcellen aangezet worden tot delen (= groei). Het merendeel van de kwaadaardige borst­ tumoren is hormoongevoelig. Na de overgang geldt dit voor twee van de drie tumoren. Bij vrouwen die nog menstrueren heeft ongeveer 30 procent van de tumoren een overmaat aan hormoonreceptoren. De groei van dit type tumoren kan worden afgeremd door de werking van de eigen geslachts­ hormonen te blokkeren. Een vrij nieuwe behandeling van borstkanker is de toediening van monoklonale antilichamen. De behandeling wordt meestal gegeven in combinatie met chemotherapie en soms ook met hormonale therapie. De monoklonale antilichamen

Statistieken kritisch lezen De statistieken laten zien dat 1 op de 8 vrouwen in ons land borstkanker krijgt. Hierbij moet wel een kritische kanttekening worden geplaatst. Het cijfer ontstaat doordat het wordt be­rekend over een heel vrouwenleven, van 20 tot 90 jaar dus. Zelfs voor een vrouw van vijftig is de kans dat ze binnen tien jaar borstkanker krijgt, ´slechts´ 2,5 procent. De kans dat ze er binnen tien jaar aan overlijdt, is nog veel lager: 0,6 procent.

9

spierweefsel rib tepel

> Vervolg van pagina 8-9

melkklier vetweefsel

De borst bestaat uit huid met daaronder klierweefsel, bindweefsel, vetweefsel, bloedvaten en lymfevaten. Het klier­ weefsel (de kegelvormige lobjes) waarin de moedermelk wordt aangemaakt, ligt over de grote borstspier.

kunnen bepaalde eiwitten blokkeren, waardoor de kanker­ cellen kunnen afsterven of zich minder goed herstellen nadat ze beschadigd zijn door chemotherapie en/of hormonale therapie.

Geen ‘mishandeling’

De laatste jaren zijn de opvattingen over preventie en het verbeteren van de kwaliteit van het leven van de kankerpatiënt steeds meer onder de aandacht gebracht. Kanker is namelijk steeds meer een chronische ziekte geworden. Anders gezegd: de kans om te overlijden aan kanker wordt steeds kleiner. Maar helaas, het aantal kankerpatiënten neemt nog steeds toe. Preventie moet de toename van het aantal kankerpatiënten een halt toeroepen. Niet alleen vóór de kanker ontstaat, maar ook nadat de tumor operatief is weggenomen. Heel wat instanties zijn hier al jaren mee bezig met helaas weinig succes. Want wie investeert in preventie? Aan ziekten is geld te verdienen maar preventie levert niets op voor de farmaceut.

Gerede twijfel over nut borstkankerscreening Vanaf 1997 worden vrouwen in de leeftijd van 50 tot 74 jaar opgeroepen voor het bevolkingsonderzoek naar borstkanker. Op dit moment worden bijna 800.000 vrouwen per jaar gescreend, waarbij 13.260 de diagnose borstkanker wordt gesteld. In de medische vakbladen wordt de laatste tijd volop gediscussieerd over de voor- en nadelen van borstkankerscreening. Het principe 'baat het niet dan schaadt het niet' blijkt hier niet op te gaan. In internationale medische bladen als The British Medical Journal, wordt getwijfeld aan het aantal vrouwen dat per jaar gered wordt door screening. Er overlijden minder vrouwen aan borstkanker, maar komt dat ook echt door de screening? Zo blijkt bij vrouwen die te jong zijn om mee te doen aan het screenings­ programma, de sterfte eveneens te zijn afgenomen. Een ander onderdeel van de discussie is de vraag of een vroege diagnose van borstkanker leidt tot een betere behandeling van de ziekte. Hierover zijn zeer sterke twijfels. Gemist Verder dient bedacht te worden dat onderzoekstesten niet altijd perfect zijn. Screening blijkt gepaard te gaan met onder­ diagnostiek ten gevolge van een vals negatieve uitslag. Anders gezegd: je hebt kanker maar dat wordt gemist door de test. De borstkankerscreening ontdekt 66 procent van de kankers, maar mist dus een derde. Verder komt het nogal eens voor dat ten onrechte kanker wordt vermoed, met als gevolg veel on­ nodige stress. Al met al is nog niet aangetoond dat de nadelen van een screening opwegen tegen de voordelen. Daarom laat een aantal vrouwelijke medische specialisten zich niet screenen op borstkanker.

10

De basis van kankerpreventie, waaronder borstkanker, is een gezonde leefstijl. Dat wordt steeds meer, zelfs in wetenschappelijke kringen, toegegeven. Het komt allemaal neer op het volgen van de ‘aloude’ Moermanrichtlijnen: houd je lichaam in conditie, onder andere door voldoende te bewegen en verzorg het lichaam goed door gezonde producten te eten en te drinken. Gezond wil zeggen: zo onbewerkt mogelijk, geen kunstmest, geen bestrijdingsmiddelen, geen fabrieksmatige ´mishandeling´ en geen toevoegingen.

In topconditie

In de niet-reguliere geneeskunde wordt al heel lang onderkend dat de belangrijkste factoren voeding en leefstijl zijn. Volwaardige voeding en voldoende lichaamsbeweging in de buitenlucht zorgen ervoor dat naast ruim voldoende voedingsstoffen er ook vitamine D wordt aangemaakt en dat onze lichaamscellen van zuurstof worden voorzien. Op deze manier wordt het lichaam in topconditie gebracht om alle factoren die aanleiding kunnen geven tot het ontstaan van kanker­ cellen weerstand te kunnen bieden. Wat Moerman verder voorschreef, waren vooral verse sappen van groenten en fruit, kruisbloemige groenten en vezelrijke producten, waaronder gekleurde groenten en zilvervliesrijst, en verder karnemelk en eidooiers. Ook een enkel glas goede rode wijn met enkele druppels jodium vond hij raadzaam. Rode wijn bevat resveratrol, een stof waarvan steeds meer blijkt dat het een gunstige werking heeft bij het voorkomen van kanker en ook wanneer er sprake is van een erfelijke vorm van borstkanker!

Middelen naast dieet

Bij borstkanker biedt de complementaire geneeskunde naast het volwaardige dieet de volgende middelen: - Fytotherapeutische middelen als knoflook, rode klaver, kelp, mistletoe, maarts viooltje - Vitaminen en mineralen, met name selenium - Paddenstoelen, met name maitake, reishi en shiitake - Laetril, dat voorkomt in bittere amandelen en abrikozenpitten - Essiac - Coumarine - Curcumin (kurkuma) - Resveratrol - Groene thee (heeft remmend effect op de groei van borstkankercellen) - Vitamine D. Overleg als patiënt altijd met uw behandelaar! Verder is het goed om te weten dat alle genoemde middelen ook een preventieve werking hebben. Tot slot: therapieën die zowel regulier als complementair worden ingezet, zijn dendritische celtherapie en hyperthermie. Meer hierover op www.mmv.nl/kanker/kankersoorten/borstkanker. Daar is een uitgebreide versie van dit artikel te vinden.

Reis van MMV is voorjaar 2014

Wie gaat er mee naar Zwitserland? In het verleden organiseerde MMV (toen nog Moerman­ vereniging geheten) regelmatig een vakantie of een reisje. De gedachte erachter: elkaar en anderen ontmoeten, leuke ervaringen opdoen, kortom, de blik even op totaal iets anders richten. MMV wil in het voorjaar van 2014 weer een keer een reis organiseren. Naar Zwitserland, dit keer. Wat we graag willen weten is of er voldoende leden zijn die daar belang­ stelling voor hebben.

De details

Hier zijn de details van dit idee: In de periode van 23 juni 2014 tot en met 2 juli 2014 maken we een busreis naar het Kanton Wallis in Zwitserland. Zowel op de heen- als de terugreis overnachten we in het zuiden van Duitsland. We logeren in het drie sterren hotel Mattmarkblick in Saas Almagell op basis van halfpension. In alle diëten kan worden voorzien, dus ook in het Moermandieet en de Natuurrijke Keuken. Maar kiezen voor het dagmenu van het hotel/ restaurant kan ook. Voor het ontbijt staat er dagelijks een ontbijtbuffet klaar.

schap of liefelijke alpenweiden. Of midden in de zomer door de sneeuw wandelen. Op een bankje zitten, stil zijn, de schitterende natuur bewonderen. In het Saasdal kan het allemaal. De reis wordt geleid door een ervaren reisleider, die al twintig jaar in het Saasdal komt en u de mooiste plekjes kan laten zien.

De kosten

De kosten zijn nu nog niet exact te begroten, maar liggen tussen € 900,- en € 1000,- per persoon. Dat is inclusief de toegang tot nagenoeg alle kabelbanen, treinen en ander openbaar vervoer in het Saasdal. De reis staat open voor ieder MMV-lid, inclusief directe relatie! Kennismaken met elkaar, met de natuurrijke keuken en onderling contact zijn zoals gezegd enkele belangrijke uitgangspunten voor deze reis.

Belangstelling?

Laat het ons snel weten. Dat kan via telefoonnummer (0172) 49 79 44 (werkdagen tussen 9 en 13 uur), via het contact­formulier op www.mmv.nl of via e-mail: [email protected]. Op basis van de gemeten belangstelling beslist het bestuur in oktober of de reis doorgaat. Het is dus belangrijk om, wanneer u belangstelling heeft, dat snel te laten weten.

Het Saasdal is bekend om zijn vele hoge bergen; daarvan zijn er 18 hoger zijn dan 4000 meter. Wandelen in de bergen, maar ook genieten van prachtige vergezichten; woest gletsjerland-

11

In de

Geloof “W

e hebben dingen gedaan die we eigenlijk niet hadden moeten doen. Maar die we deden omdat we erin geloofden, maar die niet werkten.” De bekentenis van een kwakzalver? Nee, het is Piet Borst, oud-directeur van het Nederlands Kankerinstituut in de tweedelige radiodocumentaire van OVT over 100 jaar Antonie van Leeuwenhoek/ NKI. Geloof en wetenschap, wie zegt dat die twee niet samengaan?

De overlevingscijfers voor de meeste vormen van kanker zijn nog altijd niet om over naar huis te schrijven. Begrijpelijk dus dat ziekenhuizen hun resultaten onder de pet houden. UMC St. Radboud brengt daar als eerste verandering in en publiceert van enkele kankervormen de statistieken. Een uitgelezen kans voor onze topinstituten om zich van elkaar te onderscheiden.

Op 27 augustus besteedde Radio 1 aandacht aan de vijfentwintigste sterfdag van Cornelis Moerman. Bij die gelegenheid wees oudgediende van de MMV Cor van Groningen, op de verdiensten van de Vlaardingse arts. Diezelfde dag verscheen in dagblad Trouw een aanval van Cees Renckens op wat hij een “megalomane dorpsdokter” noemt. Renckens heeft zoveel schik in het formuleren van ongefundeerd proza, dat hij er ook na zijn voorzitterschap van de vereniging tegen kwakzalverij mee doorgaat.

We spreken over eind jaren vijftig van de vorige eeuw. De medische staf is bijzonder optimistisch gestemd. Dankzij de oprichting van het Koningin Wilhelminefonds (1949) is er na de oorlog “heel veel geld”. De eerste chemokuren komen op de markt en we leren dat deze geneesmiddelen “voortkomen uit het gebruik van mosterdgas in de Eerste Wereldoorlog”. Innige samenwerking met wat tegenwoordig Philips Medical Sys­ tems heet, leidt ertoe dat Amsterdam voorop loopt bij de introductie van nieuwe apparatuur.

Tegen de historische achtergrond die OVT schetst, rijst de vraag op wie de beschuldiging van kwakzalverij meer van toepassing is. Op de medici die zich lieten leiden door hun geloof in vernietigende chemicaliën? Of de onderzoekende dorpsdokter die de holis­ tische benadering verkoos en geloofde in de kracht van het herstelvermogen van het menselijk lichaam? In zijn tijd kon Moerman zich wel degelijk meten met de toenmalige topwetenschappers. Al was het alleen maar door het gebrek aan resultaat van die laatsten.

Zoals het telekobalt-apparaat, waarvan een geïnterviewde zegt: “Dat was eigenlijk veel te complex voor de technici die er mee werkten.” Het enthousiasme was er niet minder om. Ook met de lineaire deeltjes­ versneller was het een kwestie van pionieren. Mooi was die tijd. Weliswaar maakten de patiënten geen schijn van kans, het optimisme bij de onderzoekers was aanstekelijk als altijd. En de sfeer onder de medewerkers “intiem en gezellig”.

Ongetwijfeld heeft het aantreden in 1979 van gepromoveerd biochemicus Piet Borst een professionalisering van het kankeronderzoek bij het NKI teweeggebracht. Meer dan twintig jaar na de ontdekking van het dna, ging nu ook het NKI er mee aan de slag. Maar de verleiding de laatste wetenschappelijk doorbraak als ‘het einde van het kankervraagstuk’ uit te roepen, die is nog springlevend. Zoals dit jaar weer bleek met op dna gebaseerde gepersonaliseerde behandeling van NKI’s ‘topdog’

René Bernards - die aanvankelijk een termijn van tien jaar voorspelde. Ondertussen nuanceert een onderzoekster: “Hoe meer je de cel prikkelt, hoe actiever die verandert.” Piet Borst houdt zich vast aan het feit dat er “een eindig aantal manieren is waarop een kankercel zich genetisch kan veranderen”. Over dertig jaar moeten die wel zo’n beetje bekend zijn, schat hij. Mits er voldoende geld is. Tot die tijd worstelen individuele patiënten met overlevingsstatistieken die, zoals bij de nierkanker van Wubbo Ockels (Pauw en Witteman 12-09) weinig hoop geven. Toch is UMC St. Radbout als eerste behandelcentrum begonnen deze te publiceren. Patiënten hebben behoefte aan meer informatie vertelt bestuursvoorzitter Melvin Samson. Ook om voor de beste behandeling te kunnen kiezen.

W

ubbo Ockels, wetenschapper en voormalig ruimtevaarder, legt de statistische werkelijkheid naast zich neer en kiest voor het geloof. “Ik wil winnen. Ik heb voor mezelf de keuze gemaakt heilig te geloven dat het gaat lukken.”

www.mmv.nl/nieuws www.radio1.nl/ovt www.umcn.nl/Zorg/Resultaten Tips, suggesties: [email protected]

12

Tekst: Arjan van Laar

media

De Amerikaanse obesitasexpert Robert Lustig heeft in Nederland in ieder geval één prominente volgeling. Zijn naam: Paul van der Velpen, directeur van de GGD in Amsterdam. Hij vindt dat suiker zo verslavend werkt dat gebruik ervan door de overheid aan banden moet worden gelegd. Tekst: Jan van Klinken

Consument wijzen op gevaren van verslavende zoetstof

GGD-topman pleit voor maatregelen tegen suiker Van Velpen denkt daarbij aan een suikertaks of een wet die bepaalt hoeveel suiker er in een product mag worden verwerkt. Hij schreef dat in zijn column in het blad Binnenlands Bestuur. De Telegraaf promoveerde het pleidooi vervolgens op maandag 16 september tot opening van pagina 3. Net als alcohol en tabak is suiker eigenlijk een drug, vindt Van Velpen. “Gebruikers moet dus gewezen worden op de gevaren. Ik zie bijvoorbeeld voor me dat er net als bij roken stickers op frisdranken en zoete producten komen met de waarschuwing dat suiker verslavend werkt en slecht voor de gezondheid is.”

Verslavingstherapie

Het is volgens Van der Velpen net zo zwaar om van de drang naar zoet voedsel af te komen als van roken. Daarom moeten zorgverzekeraars verslavingstherapie aanbieden aan mensen met overgewicht in plaats van diëten. “En de overheid zou geen vettaks maar een suikertaks moeten invoeren. Op scholen zouden geen snoep en frisdranken meer aangeboden mogen worden en producenten van sportdrankjes, die barsten van de suiker, moeten worden aangeklaagd vanwege misleidende reclame en ga zo maar door”, aldus de GGD-directeur. “Dit lijkt misschien overdreven en vergezocht, maar suiker is de gevaarlijkste drug van deze tijd en ook nog overal en makkelijk te verkrijgen.” Van der Velpen baseert zijn uitspraken onder meer op be­ vindingen van endocrinoloog Aart Jan van der Lelij van het Erasmus Medisch Centrum, waaruit blijkt dat wie suikers inneemt steeds meer wil, ook als het hongergevoel is verdwenen. “Geef iemand eieren en hij stopt op een gegeven moment. Geef hem koekjes en hij eet door, ook al doet zijn maag pijn”, legt Van der Velpen uit. Volgens hem maakt de voedingsindustrie handig gebruik van het verslavingsmechanisme van suiker door voedingsmiddelen onnodig zoeter te maken. De afgelopen jaren zijn wereldwijd steeds meer onderzoeken verschenen waaruit de verslavende werking van suiker blijkt. Van der Velpen in de Telegraaf: “De voedingsindustrie beweert dat suiker niet slecht is, maar alleen de hoeveelheden

waarin je het eet. Feitelijk gezien heeft ze gelijk, maar dat is het hem nu juist: door de verslavende werking is het voor veel mensen heel moeilijk om maat te houden.”

Voedingscentrum

Het pleidooi van Van Velpen is opmerkelijk omdat het vorig jaar nog oorverdovend stil bleef in ons land na een publicatie van de Amerikaanse hoogleraar Robert Lustig over suiker in het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift Nature. Lustig is een topexpert op het gebied van de bestrijding van obesitas. Van de gedachte dat suiker vooral lege calorieën bevat, liet Lustig in Nature geen spaan heel. “Teveel fructose is giftig voor de lever en kan allerlei chronische kwalen veroorzaken.” Voor hem reden om suiker naar de gevarenzone te verwijzen.

‘Producenten zoete drankjes aanklagen” Het Nederlandse Voedingscentrum, dat door de overheid wordt betaald om de bevolking van betrouwbare informatie te voorzien over ons natje en droogje, vond dat Lustig maar overdreef. De relatie tussen voeding en ziekten is volgens het Voedingscentrum zo complex dat de oorzaak van ziekten niet te herleiden is tot één bepaalde voedingsstof, iets wat Lustig overigens helemaal niet beweert. De Groningse promovendus Remko Kuipers zei daarover in een interview met Foodlog (foodlog.nl): “Ik vind het persoonlijk erg bijzonder dat de literatuur wereldwijd inmiddels bol staat van de gevaren van met name de koolhydraten met een hoge glycemische index, dat er in Nature al gesproken wordt over ‘the toxictruth about sugar’ (de publicatie van Lustig-JvK), terwijl we in Nederland nog van alle kanten gebombardeerd worden met het verhaal dat we moeten oppassen met vet en met name verzadigd vet, hetgeen er in de praktijk op neerkomt dat we meer koolhydraten gaan eten (….).” Dat kwartje mag dan nog steeds niet bij het Voedingscentrum zijn gevallen, intussen wel bij de GGD in Amsterdam!

13

Het nieuwe lunchen

Groeiende belangstelling voor ‘gezonde hap’ Een iets te zout soepje, sneetjes wit en sneetjes bruin, een paar afgebakken broodjes, in plastic verpakte plakken fabriekskaas of -worst, diverse bakjes mayonaise met een smaakje, melk en karnemelk en met een beetje geluk een saladebar. Oh, en uiteraard kroketten, frikadellen en dampende bamihappen. In bovenstaande herkent de Nederlandse werknemer van een (middel)groot bedrijf direct het aanbod in zijn bedrijfskantine. Wie met dit aanbod elke dag een gezonde en gevarieerde maaltijd wil samenstellen, heeft het moeilijk. Het overgrote deel van de in kantines lunchende werknemers vindt dan ook dat het beter kan. Tweederde zou graag zien dat het aanbod wat meer variatie krijgt en dat de prijzen zakken, zo bleek uit recent onderzoek van TNS NIPO onder Nederlandse werkgevers en werknemers. Werkgevers vinden daarentegen dat ze het al behoorlijk goed doen. Nederlandse HR-managers voelen zich over het algemeen niet verantwoordelijk voor de gezondheid van hun werknemers, zo blijkt uit het rapport. Wat iemand eet, is privé en wie de kroketten uit het bedrijfsrestaurant haalt, doet aan betutteling. Aan de mentale gezondheid van de medewerkers wordt intussen door het HR-management wel veel aandacht besteed, in de vorm van het actief terugdringen van werkstress bijvoorbeeld, door therapieën en workshops aan te bieden. Ook krijgen veel werknemers van hun baas een tegemoetkoming in de kosten voor de sportschool. Maar de kantine, nee, dat is niet hun zaak.

Google wel

Een bedrijf dat zich wel actief ontfermt over het eetpatroon van zijn medewerkers is Google. De zoekmachinegigant, goed voor 30.000 werknemers wereldwijd en veelvuldig gelauwerd als beste werkgever, doet er werkelijk alles aan om zijn medewerkers in de gezonde watten te leggen. Googlers kunnen zich per fiets door de gangen van het kantoor verplaatsen, zij kunnen werken achter een hoog bureau en tegelijkertijd een wandeling maken op een loopband, ze kunnen even gaan slapen in een van de hippe slaapcabines en zwemmen, volleyballen of snookeren wanneer ze maar willen. En, nu komt het, Googlers kunnen drie keer per dag gratis eten in het bedrijfsrestaurant. Het assortiment is ruim, af­ wisselend en gezond en voorzien van informatieve kaartjes waarop onder andere het aantal calorieën staat vermeld. Gezonde, caloriearme drankjes staan er op ooghoogte, de zoete drankjes staan onderaan. Medewerkers kunnen kiezen uit grote of kleine borden. Bij de kleine borden staat vermeld dat wie daarvoor kiest, 25 procent minder calorieën tot zich neemt en na de maaltijd tóch een vol gevoel heeft.

14

Van de menslievendheid van de zoekmachine moeten we overigens niet een al te hoge pet op hebben. Het gaat Google er primair om een zo hoog mogelijke productiviteit te genereren. En -zo simpel is dat- die haal je door te werken met blije en gezonde medewerkers, redeneert Google. Een medewerker die gezond eet, voelt zich beter, kan zich beter concentreren en dus harder werken. Goed voor het bedrijf, én goed voor de werknemer.

Besparing

Zo’n extreme pampering kan uiteraard niet elk bedrijf zich veroorloven. Wel kunnen Nederlandse bedrijven leren van de werkwijze van Google. Het aanbieden van gezond en ge­ varieerd eten hoeft niet per se betutteling in de privésfeer te betekenen, maar kan ook worden beschouwd als slimme bedrijfsvoering. Wie zijn medewerkers gevarieerd eten aanbiedt en gezonde keuzes stimuleert, zorgt ervoor dat die medewerkers zich beter voelen, wat uiteindelijk de productiviteit van het bedrijf ten goede komt. En dat kan ook nog eens een kostenbesparing opleveren omdat er minder wordt verzuimd. Volgens het onderzoek van TNS NIPO is een bezuiniging van 1 miljard door goed lunchen een reële schatting. Wat meer aandacht voor gezonde lunches is geen overbodige luxe: ongeveer 40 procent van de Nederlanders heeft een ongezond gewicht. De afgelopen dertig jaar is het aantal personen met over­gewicht in ons land fors toegenomen, vooral onder volwassenen. Van de mannen van 40 jaar en ouder is meer dan de helft te zwaar.

Een groeiend aantal mensen begint te beseffen dat wij zijn wat we eten. Wie gezond wil leven, moet gezond en gevarieerd eten - ook op het werk. Helaas is het aanbod in de gemiddelde bedrijfs­kantine karig. Maar er ontstaan interessante alter­natieven. Tekst: Ellen Hameeteman

Rollende keukens

Temidden van al die uitdijende Nederlanders manifesteert zich intussen een positief stemmende tegentrend. Een groeiend aantal mensen, vooral hoogopgeleide twintigers en dertigers, begint te beseffen dat wij zijn wat wij eten. De opkomst en populariteit van biologische supermarkten als Ekoplaza, Marqt en Landmarkt en de drukbezochte biologische en boerenmarkten in de grote steden bevestigen dat. Ook het aanbod aan fastfood wordt diverser en gezonder. De traditionele friettent, de haringkar (een haring is trouwens erg gezond) en de oliebollenkraam hebben inmiddels con­ currentie gekregen van ondernemende cateraars die in een verbouwde caravan, bus of camper allerlei eerlijke, lokale en biologische gerechten bereiden en verkopen. Zoals bijvoorbeeld Jessica Schrier en haar bedrijfje Buskruid. Vanuit haar om­ gebouwde oude brandweerbus verkoopt Schrier op festivals, markten en evenementen haar zelfgemaakte, eerlijke soep. Rolf Leliveld kookt in een omgebouwde Mercedesbus en noemt zichzelf Kok au Van. Hij gebruikt seizoensgroente, lokaal geproduceerd vlees en duurzaam gevangen vis. En Steff Veldkamp bereidt met zijn bedrijf Vleesch noch Visch eerlijke, vegetarische gyros vanuit een oude, elektrische Spijkstaalmelkwagen uit 1968. Er worden zelfs speciaal aan deze mobiele koks ge­ wijde eet-evenementen op touw gezet, zoals Rollende Keukens en Kanen bij Ten Kate in Amsterdam. De trend is overgewaaid uit Amerika, waar deze ‘food trucks’ in de grote steden al helemaal ingeburgerd zijn en voor werknemers favoriete lunchplekken vormen. In Nederland is het vergunningstech-

nisch vooralsnog lastig om met je soepbus of bakbrommer ergens aan de straat te gaan staan om de werkende medemens lekkere lunches voor te schotelen. Maar er gloort hoop.

Nieuwe initiatieven

Er zijn initiatieven die het flexibele streetfoodconcept de bedrijfskantine binnenhalen, zoals We Canteen en de Buurtboerin. We Canteen, opgericht door de jonge, net afgestudeerde Maaike de Reuver en Charlotte van Leeuwen, gaat samenwerkingsverbanden aan met lokale cateraars. Zij krijgen stuk voor stuk een soort kraampje in het bedrijfsrestaurant. Met elkaar vormen al die kleine ondernemers een veelkleurige voedselmarkt met een gevarieerd aanbod aan eerlijke, lokale en gezonde producten. De Reuver en Van Leeuwen inventariseren de wensen van de werknemers en stemmen daar het aanbod op af. De gerechten kosten tussen de 2 en de 10 euro en de werknemer kan direct afrekenen met de desbetreffende cateraar. Het eten in de meeste Nederlandse kantines is niet spannend en nauwelijks vers en er wordt veel weggegooid, vinden De Reuver en Van Leeuwen. Toen zij tijdens hun studie in het kader van een uitwisselingsprogramma in het buitenland verbleven, zagen ze dat het ook anders kon. Zoals in Azië, waar zogeheten ‘food courts’ (diverse horeca-aanbieders rond één plein) de standaard zijn op de universiteitscampus. Het concept van We Canteen beleefde twee jaar geleden een vliegende start en heeft de VU, het Radboudziekenhuis in Nijmegen en het Ministerie van Economische Zaken al tot klant mogen rekenen. Onlangs nam het bedrijf twee weken lang de bedrijfskantines van ABN AMRO op de Amsterdamse Zuidas over. Voor kleinere bedrijven zonder kantine is er De Buurtboer, een initiatief van Caroline van der Lande en Nikki Wiesman. De Buurtboer levert dagelijks gezonde werklunches van allerlei verse en biologische producten. Dagelijks lunchen met de Buurtboer kan vanaf 3 euro per persoon.

Verduurzamen

Overigens zijn ook de grote bedrijfscateraars Albron, Sodexo en Eurest bezig hun assortiment uit te breiden of te verduurzamen. “We proberen steeds meer biologische producten op te nemen in ons assortiment”, zegt Eurest. “We gebruiken zo veel mogelijk duurzame producten”, zegt Albron. En Sodexo richtte deze zomer een heus food court in op de Vrije Universiteit Amsterdam. Dat biedt perspectieven, al zal het nog wel even duren voor elke Nederlandse bedrijfskantine zijn werknemers een betaalbare, verse, verantwoorde én afwis­ selende lunch kan voorschotelen. Intussen staat het een­ ieder natuurlijk vrij om zélf zijn verantwoorde bammetjes en salades klaar te maken, zo gezond en exotisch en lekker als hij maar wil.

15

Lekker eten met Recepten voor 4 personen

Bereidingswijze: Fruit de ui met kurkuma en zwarte peper in olijfolie. Voeg het water en de bouillonpoeder toe. Spoel de geweekte gerst af en voeg deze toe. Breng aan de kook. Laat dit 40 minuten met de deksel op de pan zachtjes koken. Voeg dan de wortels en bleek­ selderij toe. Laat dit 7 minuten koken; voeg dan de champignons en knoflook toe, kook dit nog 5 minuten. Proef of de gerst gaar is en maak op smaak met tamari. Garneer met bleekselderijblad.

Kleurrijke salade met biogarde dressing

Ingezonden door Coby van der Bij, veranderd door mij.

Ingrediënten: • 200 g sla naar keuze • 2 rijpe tomaten in plakjes gesneden of • 12 minitomaatjes • 1 gele paprika in stukjes gesneden • 8 radijsjes in schijfjes gesneden • ¼ komkommer in schijfjes gesneden • 1 winterpeen fijn geraspt • 2 stengels bleekselderij fijn ge­ sneden • 2 el fijngehakte walnoten.

Rijst met snijbonen en gestoomde zalm

Ingrediënten Biogarde dressing: • 1 fijngesnipperde sjalot • 2 el fijngehakte peterselie of basilicum • 1 dl biogarde • sap en fijngesneden/geraspte schilletjes van een biologische sinaasappel • zwarte peper • 8 in stukjes gehakte zwarte olijven

Bereidingswijze: Meng alle ingrediënten van de dressing goed door elkaar. Voeg de komkommerschijfjes, paprika, bleekselderij en tomaat toe en laat dit even intrekken. Neem vier borden en verdeel de sla erover. Leg in het midden twee lepels geraspte wortel, garneer de radijsschijfjes als bloemblaadjes eromheen. Verdeel de dressing over de sla en strooi de walnoten erover.

Gerstesoep met kastanje champignons Ingrediënten: • 300 g kastanje champignons in vieren gesneden • 1 teentje knoflook geperst • 2 tl tamari • 1 tl kurkuma • ½ tl zwarte peper • 1 fijngesnipperde ui • olijfolie • 1 el vegetarische bouillonpoeder • 1 lt water • 100 g gerst (24 uur geweekt) • 2 grof gehakte stengels bleekselderij • 2 kleine grof gehakte wortelen • 4 el fijngesneden bleekselderijblad

16

Ingrediënten: • 4 moten wilde zalm • 1 tl rozemarijnnaaldjes • 300 g zilvervliesrijst (2 uur weken) • 1 kg snijbonen • 2 fijngesneden sjalotten • 2 geplette en fijngehakte tenen knoflook • 10 kleine zure augurkjes • groentebouillonpoeder • olijfolie • 50 g zachte geitenkaas in blokjes • 4 el fijngeknipte bieslook • 2 tl paprikapoeder

Bereidingswijze: Giet de geweekte rijst af. Breng 6 dl water aan de kook met de rijst, kook deze gaar of zet de pan na 5 minuten ingepakt in een deken- of hooikist, zodat deze binnen een uur gaar is. Verwarm in een stoompan water. Maak de snijbonen schoon en snijd ze in stukjes van ongeveer 2 cm. Stoom ze beetgaar in 8-10 minuten. Leg de zalm op de snijbonen of erboven in een aparte pan, strooi er een beetje Keltisch zout over en de rozemarijn. Stoom deze beide in 8-10 minuten gaar. Gestoomde zalm is minder droog dan gebakken zalm. Fruit de sjalot en de knoflook in een grote hapjespan of wok in olijfolie. Snijd de augurkjes in stukjes en voeg ze bij de sjalot/knoflook. Voeg de gare rijst toe, evenals een groentebouillonpoeder. Roerbak dit kort. Voeg de snij­bonen toe, samen met de geitenkaas en de paprikapoeder, roer dit door elkaar tot de geitenkaas smelt. Voeg als laatste de in stukjes gesneden zalmmoten toe. Garneer met de bieslook. Eet smakelijk! Ingestuurd door Marianne Bakker, gedeeltelijk herschreven door mij.

Riëtte Janssen Het is mogelijk dat recepten en ingrediënten niet in overeenstemming zijn met uw persoonlijke dieet. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts.

Oosterse zoete pompoen Ingrediënten • 1 kg biologische pompoen • 4 biologische winterwortelen • 3 el biologische honing • 50 g gemalen amandelen • kaneel • 50 g gemalen kokos

Bereidingswijze: Halveer de pompoen en schep met een lepel de zaden eruit. De pompoen ongeschild en de wortels geschild gaar stomen in 10-15 minuten. Hierna de pompoen pas schillen. Met de staafmixer alles fijnmaken en 3 eetlepels honing toevoegen. De amandelen fijnmalen en eveneens toevoegen. Alles goed door elkaar roeren. Het geheel in een schaal doen en vlak strijken. Bestrooien met kaneel en vervolgens met de gemalen kokos. Afgedekt 24 uur in de koelkast plaatsen. Heerlijk op brood of als bijgerecht bij een graangerecht. Ook als toetje of ‘gebakje’ lekker, snijd het dan in punten.

Chutney van appel, abrikoos gember en rozijnen Ingrediënten: • 2 fijngesnipperde uien • 20 g roomboter • 1 kg rijpe (val)appels •2  00 g verse abrikozen of 100 gr gedroogde (weken) • 150 g rozijnen •4  cm verse gember geschild en zeer fijn gesneden • ½ fijngesneden rood pepertje • 1 tl kaneel • sap van 1 citroen • fijn geraspte schil van biologische citroen • 3 el appelazijn •5  met soda uitgekookte, goed sluitende glazen potjes van ± ¼ liter

Bereidingswijze: Smoor de ui goudgeel in de roomboter. Was en schil de appels, verwijder het klokhuis en snijd ze grof. Ontpit de abrikozen of snijd de geweekte abrikozen in stukjes. Voeg bij de ui, appels, abrikozen, rozijnen, gember, pepertje, citroenschil en -sap en breng dit zachtjes aan de kook. Voeg de azijn toe. Roer goed tot het moes is. Spoel de schone potjes om met kokend water en zet ze op z’n kop. Vul ze helemaal tot aan de rand met de hete chutney. Draai het deksel erop en laat de potjes op z’n kop afkoelen.

Hangop met bosbessen Ingrediënten deeg: • 1 lt biologische karnemelk, voldoende voor 5 dl hangop • 200 g bosbessen • 1 el honing

Bereidingswijze: *Neem een grote kom waar een vergiet of zeef in past leg er een stuk kaasdoek of dunne katoen in. Giet de karnemelk erin en laat afgedekt dit 6-12 uur uitlekken. Roer de honing door de hangop en verdeel deze over vier schaaltjes en leg er de bosbessen op.

Bereidingswijze: *Zie vorige recept. Meng alle ingrediënten door elkaar en smullen maar. Dit kan ook met kwark of biogarde gemaakt worden. Andere variaties: - Knolselderij, appel en rozijnen - Radijsjes, komkommer en bieslook. - Wortel, venkel en citroensap. - Rode biet, appel, sinaasappelsap en kaneel.

Hangopvariaties voor op brood Ingrediënten deeg: • 5 dl hangop • 5 heel fijngesneden zongedroogde tomaatjes uit de olie • 1 heel fijngesneden teen knoflook • 4 el fijngehakte basilicum • 4 fijngesneden ontpitte olijven

Recepten insturen Heeft u een lekker recept dat past binnen de Moerman­ keuken? Kok Riëtte Janssen ontvangt het graag van u. Zij wil deze recepten in deze rubriek gebruiken, zodat anderen ook kunnen meegenieten. Stuur uw recepten per mail naar [email protected].

17

Met vijanden zoals Renckens heeft MMV geen vrienden meer nodig

Favoriete boek van Ockels leidt tot veel websitebezoek Met de vernieuwde website MMV.nl blijft de vereniging aan de weg timmeren. Het aantal bezoekers groeit nog steeds. Half september kon weer een nieuwe piek worden gesignaleerd vanwege het optreden

Oproep: Doe mee aan een onderzoek zorgbehoeften kankerpatiënten In het kader van haar afstudeerproject doet Roseline Kustner, student HBO Complementary and Alternative Medicine (CAM), in samenwerking met de MMV, onderzoek naar de zorgbehoeften van mensen die kanker hebben gehad, regulier zijn behandeld en zich in de ziektevrije periode bevinden. Met dit onderzoek willen zij bijdragen aan het verbeteren van de nazorg van mensen die voor kanker zijn behandeld. Voor de uitvoering van dit onderzoek wordt per deelnemer een individueel interview afgenomen. Tijdens dit interview wordt er gesproken over hun behoefte aan zorg in de periode waarin de reguliere behandeling grotendeels werd afgerond. Alle informatie wordt anoniem en volgens de Wet Bescherming Persoonsgegevens verzameld en verwerkt. We zijn nu op zoek naar mensen die aan dit onderzoek willen meewerken en een interview willen geven. Heeft u kanker gehad en bevindt u zich momenteel in de ziektevrije periode? Doe dan mee aan het onderzoek en geef u op voor een interview. U kunt zich aanmelden via een e-mail naar [email protected] of telefonisch via nummer (06) 52 03 26 39. Ook vragen en opmerkingen zijn altijd zeer welkom. Uw deelname wordt zeer gewaardeerd!

18

van oud-ruimtevaarder Wubbo Ockels. Ockels heeft te horen gekregen dat hij nog maar 1 à 2 jaar te leven heeft. Hij leidt aan uitgezaaide nierkanker. Ockels weigert echter zich bij de slechte prognose neer te leggen. Daarover vertelde hij woensdagavond 10 juli 2013 in het programma Knevel & Van den Brink. Een belangrijke bron waaruit hij moed zegt te putten, is het boek ‘Antikanker’ van David Servan-Schreiber. De auteur pleit voor een dieet dat in grote lijnen overeenkomst met de voedingswijze van Moerman. Op de website werd aan de uitzending uitvoerig aandacht besteed. Ook kon (en kan) de bezoeker doorklikken naar de publicaties in Uitzicht over de internationale bestseller ‘Antikanker’. De berichtgeving over Ockels is nog steeds terug te vinden op de website onder de knop Nieuws. Donderdag 12 september was Ockels opnieuw te gast in een veelbekeken talkshow, nu bij Pauw en Witteman. Ook nu verwees hij weer naar het boek ‘Antikanker’. Dat leidde op internet tot veel zoekverkeer naar het boek met als gevolg dat velen op de site van MMV terecht kwamen. Gegevens over het webbezoek laten zien dat het merendeel lang op de site bleef ‘hangen’.

Aanval

Veel belangstelling was er ook voor de reactie van MMV-voorzitter Dave Schut op de aanval van Cees Renckens van de Vereniging tegen de Kwakzalverij op Cornelis Moerman in Trouw van 28 augustus. Schut kreeg in Trouw de gelegenheid om te reageren maar de hem toegemeten ruimte viel wel erg krap uit. Op MMV.nl was (en is) een uitgebreid weerwoord van de MMVvoorzitter te lezen.

Toevloed nieuwe leden na aanval op Moerman De aandacht die Renckens op Moerman vestigde, pakte overigens anders uit dan hij had gehoopt. De publicaties en het daarop volgende websitebezoek leidde tot een toevloed aan nieuwe leden! Dat ontlokte iemand de opmerking dat je met ‘vijanden zoals Renckens geen vrienden meer nodig hebt...!’ Ook werden weer nieuwe filmpjes op de site geplaatst met de verhalen van (ex-)patiënten. Die worden eveneens veel bekeken. Blijf de site dus volgen. Wekelijks en soms dagelijks wordt het nieuws ververst.

Lijf & Leden Leden van MMV vertellen hoe ze persoonlijk invulling geven aan het thema ‘gezond eten – gezond leven’.

Na 35 jaar van psoriasis af door eigen toedoen

P

recies weet ze het niet meer, maar ze denkt dat de korting bij de Roode Roos lang geleden de reden was om lid te worden van de Moermanvereniging (nu MMV). “Een hele mooie regeling waar nog veel te weinig mensen vanaf weten”, vindt ze. Foekje Rooyens en haar man Dirk hebben van het lidmaatschap van de ver­ eniging nooit spijt gekregen, al was het alleen al vanwege het bijwonen van de lezing van Hans Moolenburgh, vorig jaar in Baarn. Geweldig, blikken ze terug. MMV heeft de autonomie van de patiënt hoog in het vaandel staan en dat is wat beiden zeer aanspreekt. Foekje: “Ik ben er zelf het beste bewijs van dat je je gezondheid niet moet overlaten aan derden. Ik las ooit dat het middel dimethylfumaraat helpt tegen psoriasis. Ik had op dat moment al 35 jaar last van deze huidziekte en wist niet beter of ik moest ermee leren leven. Mijn huisarts had indertijd gezegd dat er geen kruid tegen gewassen was. Ik kwam dankzij die publicatie bij de arts Frederik van Loon terecht. Die werkt met genoemd middel en hij voorspelde dat ik binnen drie maanden van de psoriasis af zou zijn. En dat was zo!”

Heel naar

Ze kan nog steeds niet begrijpen waarom het zolang heeft moeten duren dat ze op het spoor van dat middel kwam en dat ze er zelf achteraan moest. “Ik had het best wel erg. Het was iets heel naars. Ik kon me bijvoorbeeld nooit in een rok of jurk vertonen. Daarom zag ik op tegen de zomer. We gingen naar Italië met vakantie omdat ik daar het water in durfde. Daar kende toch niemand me. Het zoute water was heel goed voor me. We namen jerrycans vol mee. Maar als het op was, begon het weer.”

Ze heeft indertijd werkelijk alles ge­pro­ beerd. Niets hielp. Totdat ze op het spoor kwam van het genoemde dimethylfumaraat, een niet-toxische koolstof­verbinding die tegenwoordig zelfs wordt ingezet bij MS patiënten.

Extra alert

Sindsdien zijn de Rooyens extra alert. Er is zoveel meer dan de reguliere geneeskunde, is hun ondervinding. Dirk: “Het is alleen zo jammer dat veel mensen het niet geloven. Die geven zich over aan de dokter, ook al kan die eigenlijk heel weinig voor ze doen. Zo onthouden ze zich behandelingen die van groot belang kunnen zijn.” In hun eigen omgeving zagen ze daar de laatste tijd nog een opzienbarend voorbeeld van. Een vrouw die lijdt aan speekselklierkanker, kreeg in het academisch ziekenhuis in Utrecht te horen dat ze nog wel een operatie kon ondergaan, maar dat ze daar waarschijnlijk als een wrak uit zou komen. Ze besloot af te zien van alle reguliere behandelingen en nam haar toevlucht tot een Duitse Heilpraktiker, net over de grens bij Kleve. Die werkt vooral met de vitaminen B 17 (laetrile) en C. “Je zult het niet geloven”, zegt Foekje, “maar wat is die vrouw in drie maanden tijd opgeknapt. Ze had een hele opgezette wang, zoals van een hamster, maar nu zie je niets meer aan haar.”

Biologisch wijntje

Gezonde voeding staat bij de Rooyens al zo lang op het menu als ze zich kunnen herinneren. De kiloknallers van de slager bijvoorbeeld zijn niet aan hen besteed. “Laat een ander die maar opeten”, grimast Foekje. Ze houden van een wijntje maar dan moet het wel biologisch zijn. In Italië

Naam: Foekje en Dirk Rooyens Woonplaats: Apeldoorn Lid sinds: jaren tachtig

hebben ze gezien hoe de wijngaarden volop werden bespoten door mannen in witte pakken. Toen wisten ze genoeg. Ook bakken ze hun eigen brood sinds een familielid die in een bakkerij werkte, vertelde over broodverbeteraar. Dat werd in grote hoeveelheden gebruikt, terwijl op het blik een afbeelding van een doodshoofd stond. Ook supermarktvoedsel wantrouwen ze. Foekje: “Ieder mens kan het eigenlijk zelf wel nagaan. Een pizza van een paar euro, daar kan nooit veel goeds inzitten. Geen wonder dat die op smaak wordt gebracht met kunstkaas en het nodige zout.” Dirk haalt uit de keuken een handje gedroogde cranberry’s. “Moet je eens proeven”, zegt hij. Het moet gezegd worden, ze smaken heerlijk. Koopt hij op de markt bij iemand die alles afweet van natuurlijke middelen. De cranberry’s zijn gezoet in frambozensap en niet met suiker of andere dikmakers. “Beren eten zich helemaal vol met die bessen voordat ze aan hun winterslaap beginnen. Dan hoeven ze niet te plassen”, weet Foekje. Waaraan Dirk lachend toevoegt: “Dat zegt toch wel iets over de werkzaamheid.” (zie www.pvnnet.nl voor meer informatie over de aanpak van psoriasis met dimethylfumaraat)

19

In deze rubriek gaat arts drs. Bob Hornstra in op de meest uiteenlopende medische vragen. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Vragen met een algemene strekking zijn altijd welkom. Voor dringende persoonlijke vragen: bel met Patiëntenvoor­ lichting 088-2424240.

Vraag Radioactieve slok ‘We zijn al bijna twee jaar lid. In onze beginperiode ontvingen we een MMV-magazine met een artikel dat ging over Henriëtte van Rijn. Daarin zegt ze dat ze geen radioactieve slok wil. ‘De rommel plas je uit’, verzekerden mensen haar, maar ze wist zelf wel beter. Ze kende iemand die in een laboratorium werkte, die vertelde haar er meer over. Graag zou ik daar meer over willen weten. Kunt u daar eens een artikeltje aan wijden?’ De mevrouw die deze vraag stelt vervolgt: ‘Ik weet van iemand die voor kanker behandeld was. Ter controle kreeg ze een PET scan en alles was weg. Maar twee tot vier maanden later was de kanker helemaal uitgezaaid en kon er niets meer voor haar gedaan worden. Een soortgelijk verhaal ken ik van iemand met borstkanker waar alles al een paar jaar goed ging met dieet en al. Toen liet ze een controle mammogram maken en was de kanker heel snel daarna terug. Wellicht is hier geen sprake van toeval als je al een kwetsbare gezondheid hebt.’ Om maar te beginnen met uw vraag over de radio­ actieve slok. De schildklier bezit het vermogen jodium te stapelen vanuit het bloed waarbij de concentratie ongeveer veertig maal de bloedspiegel is maar kan wel oplopen tot vijfhonderd maal de bloedspiegel. Het jodium wordt dan omgezet tot schildklierhormoon en opgestapeld. Van deze eigenschap maakt men diagnostisch gebruik om door middel van radioactief gemerkt jodium (J-131) de ‘jodiumgretigheid’ en de functie van de schildklier na te gaan, of therapeutisch om door stapeling van radioactief jodium in de schildklier een vernietiging van overactieve schildklier­ cellen te veroorzaken om zo een te snel werkende schildklier (hyperthyreoidie) of schildklierkanker te behandelen. Het radioactieve jodium (J-131) heeft een halfwaardetijd van 8 dagen of het J-121 dat een halfwaardetijd heeft van 13 uur; dit laatste isotoop wordt dan ook bij kinderen gebruikt, gezien zijn geringe stralenbelasting. De halfwaardetijd wil zeggen dat in genoemde tijd de helft van de radioactieve straling is verdwenen

20

uit het lichaam (na 8 dagen, respectievelijk 13 uur in ons voorbeeld dus). Overigens wordt voor diag­ nos­tische doeleinden thans vaak het Technetium (99m- Tc) gebruikt met een halfwaardetijd van 6 uur. De ‘radioactieve slok’ (J-131) leidt bij de behandeling van een te snelle schildklier nogal eens tot een te traag werkende schildklier (hypothyreoidie), met als gevolg dat de patiënt dan meestal de rest van het leven schildklierhormoon moet slikken. Een alternatief voor behandeling van een te snelle schildklier kan soms de homeopathie bieden. Nu het tweede deel van uw vraag. De PET scan (Positron Emission Tomography) is gebaseerd op relatief kortlevende zogenaamde radionucliden, zoals Technetium en Thallium. Om een moeilijk verhaal niet nog ingewikkelder te maken bespaar ik u de details, maar de positronenstralers hebben een halveringstijd die varieert van seconden tot minuten. Ook in de cardiologie wordt tegenwoordig deze methode gebruikt voor diagnostische doeleinden. Bij de MRI wordt gebruik gemaakt van magnetische resonantie en hier komt dus geen straling aan te pas. Anders ligt het bij de mammografie dat is röntgenografie van de borst zonder contrastmiddel. Tegenwoordig is de gebruikte straling minder dan vele jaren geleden, maar na twintig jaar jaarlijkse mammografie achtereen heb je toch aardig wat straling te pakken. Bovendien kan bij het vervaardigen van een mammogram door grote druk op het borstweefsel, als zich daar een tumor bevindt, mogelijk ruptuur van bloedvaatjes ontstaan met de kans op het vrij­ komen van tumorcellen. Artsen die klassieke homeopathie beheersen geven de laatste jaren vooraf aan de mammografie Radium bromatum of X-Ray C30 ter bescherming. Ook tijdens een ‘therapeutische’ bestraling worden deze remedies voorgeschreven om eventuele stralingsbelasting te verminderen. Het maken van een echo (ultrasonografie) heeft, zover we nu weten, geen of weinig bijwerkingen vergeleken met de mammografie. Dit is een onderzoekmethode die gebruik maakt van geluidsgolven. Ik moet een voorbehoud maken bij de echo’s die

Antwoord van de foetus in de zwangere baarmoeder wordt gemaakt; er zijn onderzoekers die abnormale reacties van de foetus hierbij hebben waargenomen en verder onderzoek moet nog plaatsvinden. Misschien is het hier wel op zijn plaats om nog eens een pleidooi te houden voor een gecombineerde behandeling van - als het moet - chemo en bestraling samen met de niet toxische tumortherapie. Dat stelt het lichaam in staat niet alleen de tumor uit te schakelen, maar vooral het lange traject dat vooraf ging aan de tumorvorming in beeld te krijgen. Alleen de lichaamseigen afweer, het immuunsysteem, is in staat het proces dat tot kanker leidde te helen.

Effectiviteit ‘Wat is nu eigenlijk de effectiviteit van de synthetische vitaminen A, D3, E, etc. Dit is een ernstige zaak. Heb ik - en met mij vele anderen - deze supplementen jarenlang voor niets geslikt?’ De vraagsteller schrijft onder meer: ‘Ik las uw altijd zeer interessante Vraag & Antwoordrubriek, maar moest helaas constateren dat u bij de beantwoording van een vraag van een lezer over supplementen dacht dat ik de vraagsteller was. Dat is niet zo. Blijkbaar boeit het onderwerp meer lezers van Uitzicht. Ik heb op 3 maart 2013 een vraag over supplementen gesteld waarop u in het meinummer gedeeltelijk antwoord heeft gegeven. De vraag blijft echter nog steeds hoe het nu zit met de minimale opname in het bloed van het vitamine C supplement (Uitzicht maart 2013, artikel van Klaas Riepma) en de minimale werking van het synthetische vitamine B1 (‘U kunt meer dan u denkt’, van Hans Moolenburgh sr). Om te beginnen het vitamine C. Dit vitamine is chemisch gezien acidum ascorbinicum ofwel ascor­ binezuur dat in ieder geval voor een deel wordt opgenomen door het lichaam. Dit gebeurt ter plaatse van een klein traject hoog in het darmkanaal. Met name daar vindt opname plaats. Vele orthomoleculaire voorschrijvers inclusief dokter Moerman heb-

ben het met dit (chemische) vitamine C moeten doen en dat lukte ook nog aardig gezien de resultaten bij onder andere kankerpatiënten. De nieuwe aan liposomen gebonden vitamine C wordt goed opgenomen en beter afgeleverd bij de cellen waar het werkzaam moet zijn. Je kunt het vergelijken met Caelyx, een chemotherapeutisch werkend liposomaal doxorubicine dat een veel hogere plasmaconcentratie bereikt doordat de liposomen (geëmulgeerd lipoïd bevattende deeltjes) de doxorubicine als het ware meer gericht afleveren op de plaats waar de werking moet plaats vinden met alle voordelen van dien. Deze ‘transport­ vorm’ is inmiddels beschikbaar voor vitamine C (artikel van klaas Riepma), maar ook al voor curcumine en glutathion. De plasma- en cellulaire concentratie zal hiermee dus aanzienlijk toenemen. Voor het door u genoemde vitamine D ligt de zaak anders. Vitamine D wordt geproduceerd in de huid onder invloed van het zonlicht en verder werkzaam gemaakt in lever en nieren. De synthetische vitaminen B1, 2, 3 etc. waaruit vitamine B-complex bestaat worden wel opgenomen in het lichaam maar moeten als het ware gemetaboliseerd (omzetten in de stofwisseling) worden om werkzaam te kunnen zijn. In natuurlijke vorm (vergelijk de B1 in zilvervliesrijst in het verhaal van dokter Moolenburgh), bevindt zich B1 ook in gezelschap van nog andere noodzakelijke stoffen en deze ‘natuurlijke’ B1 is daardoor actiever werkzaam in het lichaam. Ook spelen nog andere factoren een rol zoals biofotonen die in fruit en groenten aanwezig zijn (zonlichteffect); dit ‘levend’ voedsel is noodzakelijk om ons lichaam gezond te maken of te houden. Dat is het verschil tussen doorgekookte groente en verse rauwkost. Zo zal het chemische ascorbinezuur wel worden opgenomen in het lichaam, maar voornamelijk zijn werking kunnen ontplooien als er ook voldoende stoffen aanwezig zijn die ook voorkomen in de natuurlijke bronnen van vitamine C zoals de talrijke citrusbio­ flavonoiden. In vroeger dagen werden daarom op lange zeereizen citroenen meegenomen (natuurlijk vorm met vitamine C) om scheurbuik te voorkomen. Lees verder op pagina 27 >

21

De enige echte, volgens de originele Hagiwara formule.

Gerstegras-sap-extract Gerstegras superfood bevat meer dan 70 voedingsstoffen, waaronder vitaminen, mineralen, antioxidanten, aminozuren, enzymen en chlorofyl.

met meer dan 70 voedingsstoffen

Green Magma is het enige echte superfood dat door Y. Hagiwara is ontdekt. Het is namelijk geen gemalen gerstegras, maar een extract van het sap uit gerstegras. Dat betekent zonder vezels, dus meer ruimte voor de belangrijke bestanddelen zoals vitaminen en veel makkelijker op te nemen voor het lichaam.

biologisch glutenvrij

Door het speciale productieproces wordt de versheid en kwaliteit gegarandeerd. Dus vergelijkbaar met vers geperst sap, alleen makkelijker in gebruik en bovendien smaakt het nog lekker ook! Voor meer informatie kijkt u op de website www.greenmagma.nl of neem contact op met: TS Products, Harderwijk Informatielijn: 0341 – 46 21 46 e-mail: [email protected]

Proef zelf het verschil en vraag nu een gratis proefzakje* aan via [email protected] o.v.v. de code GMU13.

*Zolang de voorraad strekt

zonder vezels – hogere concentratie – maximale opneembaarheid TS130128 GM ADV UITZICHT 185x130.indd 1

22

18-03-13 13:14

Workshops en interessante lezingen

Nieuwe Ledendag: 16 november in Baarn

De jaarlijkse ontmoetingsdag voor nieuwe leden wordt dit jaar gehouden op zaterdag 16 november in Het Brandpunt in Baarn. Er is opnieuw een aantrekkelijk en gevarieerd programma samengesteld. Nieuwe leden mogen deze dag dus zeker niet missen. Het programma biedt tussen 10.00 en 12.30 uur een kennis­ making met de vereniging en met het bestuur, maar ook boeiende interessante workshops met Paul Fagel (Natuurrijke Keuken) en Marrie Foelkel (Kruidenhuis Beekbergen). Ervaringsdeskundige Marlie Hillekens uit Alphen aan den Rijn sluit het ochtendgedeelte af met een lezing. Na de lunch houdt de complementair arts E.J. de Rijk uit Kampen een lezing. De Rijk is een verklaard voorstander van integrale geneeskunde. Samen­vattend: de Nieuwe Ledendag 2013 wordt opnieuw een dag vol ontmoetingen en met veel informatie.

Natuu rrijk leven, Moerman.

De bijeenkomst wordt ook dit jaar gehouden in Het Brandpunt in Baarn en begint om 10.00 uur. De zaal is om 09.30 uur open. Aanmelden bij het Centraal Bureau Moermanvereniging in Alphen aan den Rijn tot donderdag 2 november. Dat kan per telefoon (0172) 49 79 44 maar het is voor de administratieve verwerking van uw aanmelding het makkelijkst als u dat per e-mail doet: [email protected]

Complementaire therapie | Patiëntenbegeleiding | Natuurlijke preventie | Leefstijl- en voedingsadvies

Word lid van MMV en ontvang ons kookboek MMV doet niet-leden een mooi aanbod: Word lid van MMV en u ontvangt het kookboek ‘De Natuurrijke Keuken’ en de nummers 6 t/m 10 van Uitzicht 2013 voor slechts € 29,-. Voorwaarde is wel dat u tenminste ook in 2014 lid blijft.

Naam _____________________________________________________________

Speciaal aanbod!

Adres _____________________________________________________________ Postcode + woonplaats _____________________________________________

Datum ________________ Handtekening ______________________________

Na inschrijving in de ledenadministratie ontvangt u een acceptkaart. Als die is betaald volgt de toezending van het kookboek en de uitgaven van Uitzicht.

Stuur de bon in een voldoende gefrankeerde envelop naar: MMV Postbus 508 2400 AM Alphen a/d Rijn

✂ 23

Vitamine B12-varianten

Silicium, het vergeten mineraal Optimal life – Optimal beauty

AloëSil ™

B-12 Kauwtabletten 1000 mcg Voedingssupplement Bestelcode: 3290 Adviesverkoopprijs: € 17,00 100 kauwtabletten

B-12 Actief 1000 mcg Voedingssupplement Bestelcode: 3289 Adviesverkoopprijs: € 21,85 100 zuigtabletten

B-12 Geheugen Formule 1000 mcg Voedingssupplement Bestelcode: 3292 Adviesverkoopprijs: € 22,49 100 zuigtabletten

Energy B-12 2000 mcg Voedingssupplement Bestelcode: 3291 Adviesverkoopprijs: € 25,92 75 sachets

• • • •

Ondersteunen het energieniveau Helpen tegen vermoeidheid Bevorderen de gemoedstoestand Ook beschikbaar als sachets met B12-poeder dat zonder water ingenomen kan worden

voor huid, haar, nagels en uw darmflora

MobiloSil ™ voor uw spier- en gewrichtscomfort verkrijgbaar bij Ook verkrijgbaar bij Roode Roos

Gezond leven Gezond blijven 10% kort i Rood ng bij de e Ro os

Een leven lang vitaal! Squalene is een bijzondere stof die zowel in het menselijk lichaam als in de natuur wordt aangemaakt. Het behoort tot een speciale groep antioxidanten, de zogenaamde isoprenoïden en wordt uit de levertraan van de diepzee dogfish verkregen. Squalene heeft het vermogen om zuurstof toe te voegen aan de menselijke cel. Hierdoor beschermt het de cellen waardoor het lichaam wordt behoed voor de ziekmakende moleculen. Issho Genki® Squalene iP6 is een veelzijdig, natuurlijk en zuiver voedingssupplement dat uw lichaam weer in balans brengt.

24

Versnelt herstel

Toename energie, vitaliteit en uithoudingsvermogen Beschermt tegen vroegtijdige veroudering van de huid

Beschermt tijdens chemotherapie en bestraling Beschermt cellen en weefsels

Fyto-Life van Hogendorpplein 28 5051 SR Goirle T: +31 (0) 13 534 6437 F: +31 (0) 13 530 2247 E: [email protected] W: www.fyto-life.nl www.isshogenki.com

www.vitortho.nl

Ook voor het hart: eerst voeding, dan medicijnen Eerst voeding, dan medicijnen. Helaas is het in de praktijk maar al te vaak andersom. Zeker als het gaat om hart- en vaatziekten, terwijl juist bij dit type aandoening voeding zo’n belangrijke rol speelt. Je zou zelfs kunnen zeggen dat de huisarts meestal vergeet u te adviseren over uw voeding en mogelijke voedingstekorten en juist in plaats hiervan u gaat behandelen met medicijnen! Dat het ook niet het beoogde effect heeft, blijkt uit het feit dat hart- en vaatziekten samen met kanker de belangrijkste doodsoorzaken zijn. Vroeger waren het vooral mannen die veel te vroeg een hartinfarct kregen. Maar nu halen vrouwen de mannen in, omdat de eersten meer en meer de lifestyle van de laatsten aan het overnemen zijn. Zelfs kinderen ontsnappen tegenwoordig niet meer aan de tentakels van hart- en vaatziekten. Bij hen worden steeds vaker risicofactoren gesignaleerd zoals over­ gewicht en zelfs ouderdomssuiker. Naast fastfood, veel calorieën en te weinig vitamines en mineralen, is te weinig beweging bij hen een van de aanwijsbare factoren. Hun ouders proberen het onheil te keren door vetarm te eten en vooral light producten op tafel te zetten. De overheid staat echter toe dat de voedingsindustrie haar producten weliswaar minder vet maakt, maar dit compenseert door suiker toe te voegen. Dit levert netto weinig op. Ja zelfs wordt het omgekeerde bereikt: door het weinige vet wordt de honger niet gestild, waardoor men meer gaat eten. Van de suikers dus, óók calorieën! Gevolg: dik door light. Terwijl ‘minder vet’ een van de mantra’s is van de huisarts, wanneer hij toch een lifestyleaanbeveling doet. Een andere mantra is ‘minder zout’. Dat is niet het beetje zout dat u op uw zachtgekookt eitje doet, maar dat is vooral zout dat in brood, kaas en de hoogbewerkte levensmiddelen zit waarmee de schappen in de supermarkt vol staan. Zijn derde mantra is ‘rook niet’. Hier heeft hij natuurlijk gelijk in, maar wist u dat ongezonde voeding tegenwoordig méér wordt gezien als bijdrage aan uw ‘ongezondheid’ dan roken? Dat zegt de Stuurgroep Technology Assessment in een advies aan de Minister van Landbouw. De vierde lifestyle-mantra van uw huisarts treft doel: ‘beweeg meer’. En hier trappen we mogelijk op uw staart, want de huisarts heeft ondertussen de moed ook een beetje opgegeven om uw lifestyle te veranderen. Uiteindelijk ligt die verantwoordelijkheid toch bij u zelf. Maar daarom is het nog niet goed dat hij de gevolgen van verkeerde voeding en voedingstekorten, zoals een verhoogde bloeddruk en een te hoog cholesterol, stelselmatig behandelt met medi­ cijnen. Het mist niet alleen elke logica, maar is ook verkeerd omdat medicijnen bijwerkingen hebben. Voor een gezond hart: denk aan uw voeding en aan orthomoleculaire voedingssupplementen. Eet mediterraan (met een glas rode wijn), neem dagelijks een multivitamine en een voedingssupplement met vitamine C, ’s winters met vitamine D en voor slechte viseters een voedingssupplement met visolie.

Dr. Gert Schuitemaker (Uit: Het Gouden Boekje voor het Hart, 4e druk.)

www.ortho.nl

25

Kruiswoordraadsel

Oplossing Geen puzzeloplossing Dit keer geen puzzeloplossing en prijswinnaars. Dat komt omdat in een van de vorige uitgaven van Uitzicht geen puzzel was opgenomen en we dus ook een keer een oplossing missen. Dat is nu het geval. De inzenddatum voor de puzzel in Uitzicht 2013/08 sluit 1 november 2013. LET OP! Het inzenden van de oplossing is alleen mogelijk door: overschrijving van tenminste € 1,op ING rekening 6189, t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Vermeld uw oplossing onder mededelingen. Gert Tretmans. Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo tel.: (0546) 56 94 11 E-mail: [email protected]

Gezond leven is rustig leven Roken, te weinig lichaamsbeweging en ongezonde voeding zijn bekende oorzaken van hart- en vaatziekten. Daar mogen we nu ook ‘geluidsoverlast’ aan toevoegen, als oorzaak van stress die bijdraagt aan hart- en vaatziekten. Dat werd duidelijk op een Europees cardiologiecongres in Amsterdam. Bijna een op de drie Nederlanders sterft aan een hart- en vaatziekte. Het is daarmee een van de dodelijkste ziekten in Nederland. Bij geluidsoverlast neemt het risico op een hartaanval toe met 14 procent, zo blijkt uit onderzoek van Frank Schmidt. Hij bekeek de effecten van geluid van nachtvluchten op hart- en vaatziekten bij 75 gezonde vrijwilligers. Uit zijn onderzoek bleek dat een korte blootstelling aan vliegtuiglawaai ‘s nacht het lichaam sti­ muleert meer adrenaline aan te maken. Dat kan leiden tot een hogere bloeddruk. Zwitserse wetenschappers berichtten drie jaar eerder ook al dat geluidsoverlast kan leiden tot een hartaanval. De wetenschappers onderzochten in Zwitserland 4,6 miljoen mensen ouder dan dertig. Van hen kwamen tussen 2000 en 2005 ruim vijftienduizend mensen om door een hartaanval. Mensen die elke dag bloot­ gesteld werden aan geluidsoverlast van vlieg­verkeer van 60 decibel (volume van een stofzuiger), hadden 30 procent meer kans op een hartaanval. Mensen die vijftien jaar in een lawaaiige omgeving woonden, zelfs 50 procent. (Bron: GezondNU)

26

1

2

3

4

5

6

7

15 19

20

26

16 21

17

22

27

23

39

44

45

49 52

61

67

68

73 79

47

63

80

70 75

81

85

76

48

57

64

65

71

58 66

72

77

78 83

87

84

88

90 81

42

56

82 86

36

51

62

74

14

31

41

55

69

13

25

35

46

54

60

12

30

40

50

53

11

24

34

38 43

10

29

33

37

9 18

28

32

59

8

89

91 20

9

91

78

31

87

78

71

52

90

29

48

16

49

28

43

3

67

69

14

63

45

37

32

5

46

16

32

26

42

16

80

34

43

86

33

12

51

9

!

Horizontaal: 1. overbelast 8. niet meer bewust zijn van 15. gereedschap 16. atoom 18. studeren 19. internetadres van Bolivia 21. huisdier 22. werkelijk 24. grappenmaker 25. sine anno 26. kledingstuk 28. hulpmiddel voor paarden 30. lied van de Israëlieten 32. rivier in Duitsland 33. deel van een schip 34. ton 36. pas 37. opstandje 38. dwalen 40. comfort 42. een en ander 43. meer in Amerika 45. schaakstuk 47. mogelijkheid 49. nakomeling 50. lichaamsdeel 51. wreed keizer 53. toeslaande val 54. voormalig Russisch staatsman 56. plaats in Oostenrijk 59. hoeveelheid 61. meubelstuk 63. plaag 65. Engels bier 67. vlijt 69. drinkgerei 71. orgaan van een vis 72. vervelend 73. Noord Nederlander 75. oefenen 78. ondergrondse 79. boksterm 80. ongeletterd 82. niemand uitgezonderd 83. deksel 84. kunstmatige inseminatie 85. kweken 87. honingdrank 88. ten onrechte menen 90. beschermvrouwe 91. terugtocht. Verticaal: 1. stakker 2. procureur-generaal 3. gewis 4. overblijfsel van een verongelukt schip 5. aetatis 6. tandeloos zoogdier 7. ijverig 9. meetstok 10. snelle loop 11. mop 12. voor alle anderen 13. tarif normal 14. dag gewijd aan de heilige wiens naam men draagt 16. dun 17. visgerei 20. regel 22. gereedschap 23. inwendig orgaan 25. wintervoertuig 27. gekheid 28. eeuwig vuur 29. mannelijk schaap 31. oorlogsgod 33. keeper 35. ophijsen 38. leefregel 39. edel 40. geelachtig 41. jongensnaam 44. commerciële omroep 46. pennetje 48. Nederlands Olympisch Comité 52. iemand die niet gemakkelijk het hoofd buigt 53. grondsoort 54. melaatsheid 55. naast 57. hevige afkeer 58. harddrug 60. omroepvereniging 62. dandy 64. sinus 66. vaartuig 68. scheepsuitruster 70. uitgesneden stuk vis 72. omlaag 74. alleenzang 76. bergweide 77. ontkenning 78. bepaalde mode 81. de mensen 83. dun stuk hout 85. totus tuus 86. neon 88. persoonlijk voornaamwoord 89. achter. Als u de hele puzzel hebt opgelost, kunt u ook de onderste balk invullen. Hier ontstaat dan de uiteindelijke oplossing.

Uitzicht is het tijdschrift van MMV Natuurlijke kankerpreventie en Ondersteunende therapieën. Het verschijnt tien keer per jaar en wordt gratis aan de leden van de vereniging beschikbaar gesteld.

Vraag

Antwoord

Vervolg van pagina 21 >

Verantwoording De redactie van Uitzicht en het bestuur van MMV brengen de inhoud ter kennis en beoordeling; zij aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing ervan. Overname van artikelen door derden is uitsluitend toegestaan met schriftelijke toestemming vooraf. Redactie en bestuur behouden zich het recht voor zonder opgave van redenen teksten, advertenties en te beantwoorden vragen te weigeren.

Samengevat: Synthetische vitaminen kunnen werkzaam zijn, maar voor hun maximale werking zijn er nog biologische elementen nodig die voorkomen in (biologische) groente en fruit. Alleen (synthetische) vitaminen slikken zonder opname van de noodzakelijke nutriënten die in groente, fruit, zilvervliesrijst e.d. voorkomen zal niet voldoende zijn om je gezond te houden. Vandaar dat dokter Moerman destijds al zijn dieet adviseerde.

Eindredactie Cor van Groningen

‘Ik ben een man van 70 jaar en heb een jaar geleden een in­ grijpende operatie ondergaan. Ik had nierkanker en een van mijn nieren is verwijderd. Daarna ben ik maar heel langzaam opgeknapt en nog altijd ben ik heel snel ontzettend moe. De overgebleven nier heeft het werk maar gedeeltelijk overgenomen en veel meer verbetering zit er niet in mijn situatie. Mijn vraag aan u is of ik met vitaminen e.d. mijn vermoeidheid kan laten afnemen zodat ik mij wat fitter ga voelen.

Medewerkers aan dit nummer: Drs. Bob Hornstra, arts Riëtte Janssen Jan van Klinken Arjan van Laar Hans Nieuwstad Petra Pronk Dr. Gert Schuitemaker Dr. Hans Stoop

Er kunnen nogal wat factoren een rol spelen die maken dat u zo langzaam herstelt. De eerste vraag is: hoe weet u dat de overgebleven nier het werk maar gedeeltelijk heeft overge­ nomen? Weet u de kreatinine/ureum waarden in uw bloed? Heeft u al overwogen om een homeopathisch arts te raad­ plegen? Het kan zijn dat de narcose die u heeft gekregen een rol speelt bij de vermoeidheid; soms helpt dan het homeopathische middel Polyanaesthetics C30. Bij vermoeidheid na een operatie zie ik soms goede resultaten met Kalium phosphoricum D6 driemaal daags 2 korrels onder de tong. Als u vitaminen overweegt denk ik aan een B-complex en Co-enzyme Q10 (bijvoorbeeld Uniquinol Q10 driemaal daags 100 mg bij de maaltijd). Ook is het mogelijk de werking van de overgebleven nier te ondersteunen met bijvoorbeeld Ren 4Ch, Lespedeza en andere homeopathische remedies. Orthomoleculair kan ook R- Alpha-liponzuur aangewezen zijn om uw anti-oxidant status te verbeteren (vorming van glutathion). U ziet, er zijn mogelijkheden maar die moeten wel onderzocht worden, het best door een klassiek homeo­ pathisch arts die ook ervaring heeft met de niet toxische tumortherapie.

Fotografie Stef Breukel e.a. Redactiecommissie Truus Hartsink Dr. Hans Stoop Cor van Groningen

Inschrijving Uitzicht ISSN 0169-9938 Uitzicht op internet www.mmv.nl E-mail: [email protected] Kopij volgend nummer: Magazine 9/2013 vóór 12 oktober 2013

c o l o f o n

Redactieadres Redactie Uitzicht Hof van Azuur 30 2614 TB Delft Advertenties Advertentiemogelijkheden en tarieven kunnen worden aangevraagd bij: J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert Telefoon (0495) 53 22 20

Vermoeidheid

Selenium beschermt bij prostaatkanker Mannen met hogere concentraties van het mineraal selenium in teennagels hebben een verlaagd risico op gevorderde stadia van prostaatkanker. Dit blijkt uit een studie van Maastricht UMC+ uitgevoerd bij meer dan 58.000 Nederlandse mannen van 55 tot 69 jaar. Bij mannen met hogere hoeveelheden selenium in de teennagels is het risico met meer dan zestig procent verlaagd in vergelijking met mannen met lage waarden. De resultaten van het Maastrichtse onderzoek zijn onlangs

gepubliceerd in het toonaangevende Journal of the National Cancer Institute. Het Maastrichtse onderzoek is uitgevoerd binnen de Nederlandse Cohortstudie (NLCS), waarin 58.000 mannen en 62.000 vrouwen uit het hele land zijn opgenomen. Bij alle deelnemers in de NLCS zijn in 1986 voedingsen leefgewoonten gemeten. Op hetzelfde moment zijn van ruim tachtig procent van de deelnemers teennagelknipsels verzameld. Deze zijn gebruikt voor de bepaling van de concentratie selenium in het lichaam.

27

Advertentie

Postbus 16035 2500 BA Den Haag Telefoon 070-3010701 Fax 070-3010707

De Roode Roos B.V. Magazijn voor orthomoleculaire voeding Deze keer een andere selectie van producten, welke door “De Roode Roos B.V.” geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een inzicht van ons ruime assortiment, van meer dan 3500 producten en 80 leveranciers. Bestellen bij De Roode Roos B.V. Alle producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Eventueel kunt u eerst een fotokopie maken. Onze volledige catalogus is op aanvraag verkrijgbaar. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door TNT-Post bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. Internetgebruikers kunnen een e-mail versturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com Vanaf nu biedt De Roode Roos u de mogelijkheid uw bestellingen te betalen via doorlopende machtiging voor automatische incasso. Een machtigingskaart hiervoor kunt u opvragen via onze website: www.derooderoos.com/machtigen

Nr

Fabrikant

Leden

205 Multi vit.& mineralen (240 tab)

Plantina

€ 99,75

€ 74,81

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 46,50

€ 34,87

1388 MultiVit Basic (module 1) (90 vcaps)

Alfytal

€ 21,40

€ 19,26

2308 DHA 250 (120 caps)

Now Foods

€ 38,20

€ 28,65

2572 B-12 Brein Formule 1000 mcg (100 zuigta Now Foods

€ 22,49

€ 16,87

2621 Hylak forte (100 ml)

Homeoropa

€ 26,95

€ 20,21

2836 MetaRelax (90 tab)

Metagenics

€ 23,99

€ 17,99

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 19,95

€ 14,96

3312 MorEPA (sinaasappel) (60 softgel)

Minami Nutrition

€ 32,95

€ 24,71

3402 More DHA Prenetal (60 softgel)

Minami Nutrition

€ 28,95

€ 21,71

3492 Bio Bran MGN3 250 mg (50 tab)

Medpro

€ 65,00

€ 58,50

3588 Symbioflor 1 (50 ml)

Energetica Nat.

€ 13,60

€ 10,88

3654 Prostaatformule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

3924 MagAsorb 150 mg (magnesium als Citraat Lamberts

€ 12,70

€ 9,52

4084 Mood (30 caps)

Care For Women

€ 19,95

€ 14,96

4105 Levertraan Forte (60 softgels)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

4398 Active Biodream (800 gram)

Biodream

€ 45,00

€ 36,00

4456 Spirulina (180 tab)

Marcus Rohrer

€ 13,32

€ 11,32

4617 Solidago Complex Tinctuur (50 ml)

Zonnegoud

€ 11,59

€ 8,69

4646 Super Greens (220 gram)

VitaKruid

€ 46,70

€ 39,70

4754 l-Tryptofaan 400 (60 vcaps)

CellCare

€ 21,90

€ 17,52

5400 Vitamine D3 15 mcg (90 softgel)

Bonusan

€ 11,00

€ 8,25

5603 Echinaforce Forte (60 tab)

A. Vogel

€ 14,99

€ 11,24

5765 Astaxanthin-eco (120 caps)

Plantina

€ 60,10

€ 45,08

5878 Glucosamine Summum (120 tab)

Supplemed

€ 36,95

€ 27,71

5968 Prostasol (60 tab)

Medpro

€ 95,00

€ 85,50

6096 CalAsorb (180 tab)

Lamberts

€ 28,60

€ 21,45

6097 Salvestrol GZ (60 caps)

Vitals

€ 39,95

€ 29,96

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

6599 True Superfood (400 gram)

Vitals

€ 65,00

€ 48,75

Prijswijzigingen voorbehouden Vermeld hier uw adresgegevens:

28

Normaal

Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

E-Mailadres:

Telefoonnummer:

(evt.) voorschrift van:

Boekenlijst Deze boeken kunt u bestellen bij de Moermanvereniging. Wilt u één of meerdere boeken toegestuurd krijgen, geef dan op uw bankoverschrijving het juiste bedrag en de titels van de gewenste boeken. Geen geld opsturen! Het rekeningnummer waarop u kunt bestellen is: 355.999 t.n.v. De Moermanvereniging Postbus 508 2400 AM Alphen aan den Rijn. De prijzen zijn inclusief verzendkosten binnen Nederland. Daarbuiten wordt € 3,50 extra berekend.

01. Dr. Moerman, een weg tot genezing, C. van Groningen en A. Ronhaar 02. U kunt meer dan u denkt, aanvullende maatregelen om kanker te helpen voorkomen en genezen, Hans Moolenburgh sr. 09. Verhütung und Heilung von Krebs, Jac. Landman 10. Die Moerman-Krebs-Diät, E. Wannee-Immerzeel 17. A solution to the Cancer Problem 03. Kookboek De Natuurrijke Keuken. Het kookboek voor als je gezond wilt worden of blijven (Prijs niet leden € 19,50) 28. De actuele voedingstabel, wat zit waar in? 29. Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de Moermantherapie 37. Het Gouden boekje voor de Gezondheid, G.E. Schuitemaker Voor meer boeken van de heer Schuitemaker zie: www.gezondeboeken.nl 41. Bondgenoot, autobiografie van een immuuncel, Henk Fransen 42. De helende factor, Bob Th. Hornstra 45. Dvd ‘Geef ziekte geen kans, eet en leef gezond’, Kees Braam

€ 12,75 € 16,50 € 6,95

Koopt u onze verrassingstas! Met in ieder geval de complete jaaruitgave van Uitzicht 2012. Leuke hebbedingetjes en heel veel informatie! Een gezond en prachtig cadeau om weg te geven.

€ 15,00

€ 11,30 € 25,00 € 6,80 € 6,80 € 7,95 € 17,50 € 10,00 € 20,40 € 12,50

Advertenties

advertentie 90 x 130 01-08-13 14:18 Pagina 1

MontAna® hoge snelheid blender

Mark1

Voedsel als natuurlijk geneesmiddel: Door de snelle maling (30.000 toeren/ minuut) worden de celwanden van groente en fruit opengebroken. Alle vrijgekomen vitaminen, mineralen en enzymen worden direct in het bloed opgenomen.

€ 398,-

• Gewicht 5,5 kilo • Italian design • 1680 Watt • Verlichte knoppen om makkelijker programma’s te selecteren • 2 liter container, • Container van BPA free (gifvrij) Tritan materiaal geschikt voor koude en hete vloeistoffen • High carbon edelstaal Met 6 voorgeprogrammeerde functies: 1) Groente 4) Smoothie blender mes 2) Soja melk 3) Saus

5) Bisque/Soep 6) Noten

www.hogesnelheidblender.nl 29

Natuu rrijk leven, Moerman.

Algemene informatie

De Moermanvereniging voor natuurlijke kankerbestrijding stelt zich ten doel welzijn en belangen te behartigen van patiënten die met de Moermantherapie worden behandeld, en zoveel mogelijk bekendheid te geven aan deze therapie ter bestrijding van kanker.

Bestuur Vriendelijk verzoek alle post bestemd

Informatie lezingen en kooklessen

Administratie/ algemene informatie

voor het bestuur te zenden aan:

De administratie van de vereniging

Schriftelijke vragen naar:

Postbus 508

wordt gevoerd door de heer

Postbus 508

2400 AM Alphen aan den Rijn

Wim Kuling.

2400 AM Alphen aan den Rijn

Voorzitter:

Centraal Bureau:

Dave Schut

Postbus 508

Eefde

2400 AM Alphen aan den Rijn

Postzegel insluiten.

Klachten van patiënten

Telefoon: (0172) 49 79 44 (werkdagen Secretaris:

tussen 09.00 uur en 13.00 uur)

Johan Klumpenaar

Fax: (0172) 47 06 44

President Wilsonlaan 33

E-mail: [email protected]

Stichting Klachtrecht AAG (Artsenfederatie Additieve Geneeskunde) Vaartstraat 247, 1075 RM Amsterdam

Advertenties Uitzicht

4334 GB Middelburg Telefoon: (0118) 63 59 89 E-mail: [email protected] Penningmeester:

Aanmelding nieuwe leden Schriftelijk bij het Centraal Bureau of via de website.

Nico Sleeuwenhoek

Lidmaatschap

De Eendracht 20 2614 LX Delft Telefoon (015) 2562921 E-mail: [email protected] Marketing: Sietze Blom Buitenom 1 8314 AM Bant Telefoon: (0527) 26 18 25 E-mail: [email protected] Interne contacten: Jan Bor Schoolstraat 1 4221 LR Hoogblokland Telefoon: (0183) 56 36 28 E-mail: [email protected] Jan Meijerink

én buiten Europa € 42,- per jaar. Een kleine ‘overbetaling’ op de minimumcontributie wordt zeer op prijs gesteld. Contributie giro 42.39.229 t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Opzegging lidmaatschap: vóór 1 december van het lopende jaar. Administratiekosten: € 3,50 wanneer een herinnering gestuurd moet worden.

Losse nummers Uitzicht

De Bese 2

Losse nummers kunnen (na)besteld

7722 PD Dalfsen

worden à € 5,25 per exemplaar.

Telefoon (0529) 42 71 45

Dit kan schriftelijk of telefonisch bij

E-mail: [email protected]

het Centraal Bureau.

Wetenschap en artsencontact:

Internet

Hans Stoop

Piet Sijpersma

Telefoon: (0164) 25 04 61 Den Haag Mevr. R. Rosier Robert Stolzplantsoen 121

Mevr. T. Meesters

E-mail: [email protected]

Singel 7 8771 SV Nijland

Stichting Steunfonds Amnestie

Telefoon: (0515) 56 98 13 Groningen/Drenthe

Giro 3290997 t.n.v. de Stichting

Mevr. H. Prins

Steunfonds Amnestie, de Eendracht

Schout Poelmanweg 32

20, 2614 LX Delft of via ING bank,

9617 BX Harkstede

rekeningnummer 67.20.27.240 t.n.v.

Telefoon: (050) 404 22 46

Stichting Steunfonds Amnestie in Delft.

Limburg

Bovenstaande rekeningnummers

De heer J.H.P. Peters

van Stichting Steunfonds uitsluitend

Oude Heerweg 145

te gebruiken voor giften.

5941 EK Velden

De stichting Steunfonds Amnestie is

Telefoon: (077) 472 14 53

door de Belastingdienst erkend als

E-mail: [email protected]

algemeen nut beogende instelling (ANBI), sinds 01-01-2008. Een schen-

Noord-Holland Noord

king aan deze stichting is aftrekbaar

Vacature

van de inkomstenbelasting (binnen de daarvoor geldende regels).

Overijssel Dhr. G.J.W. Tretmans

Legaten Wie het Steunfonds testamentair wil gedenken, wordt aanbevolen gebruik te maken van de volgende formulering: ‘Ik legateer aan de Stichting Steunde som van €……… vrij van rechten

Bob Hornstra

4611 KS Bergen op Zoom

Friesland

E-mail: [email protected]

Cor van Groningen

Coehoornstraat 40

Telefoon: (0495) 53 22 20

4611 KS Bergen op Zoom

en kosten’.

Patiëntenvoorlichting Telefoon: 088-2424240 (Infolijn)

Dhr. H. Stoop

Louis Regoutstraat 36, 6006 LL Weert

fonds Amnestie, gevestigd te Elst (Gld)

Adviseurs:

Zeeland/West-Brabant

Telefoon: (070) 391 02 79

www.mmv.nl

E-mail: [email protected]

Telefoon: 06 44386268

J.P.H. Geraats

Coehoornstraat 40 Telefoon: (0164) 25 04 61

6822 MB Arnhem

aangevraagd bij:

Op rekening ING bank

Voor de overige leden in Europa

Groot Vijverdal 21

2555 SG Den Haag

Voor Belgische leden € 42,- per jaar.

t.n.v. Moermanvereniging.

Mevrouw R. van Elk

Advertentietarieven kunnen worden

Nieuwe leden € 29,- per ­jaar.

335-0078672-51

Gelderland

Regio-secretariaten

Of voor algemene informatie over de

Amsterdam en Wijde Omgeving

vereniging: (0172) 49 79 44

Mevr. T. Visser

Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo Telefoon: (0546) 56 94 11 Rotterdam Dhr. M. Ouwehand Statenweg 405 3039 HP Rotterdam Telefoon: (010) 467 78 64 Mobiel: 06 23234874 Rijnmond/Westland Vacature

Quellijnstraat 128 1073 XL Amsterdam Telefoon: (020) 675 41 50

(Zie ook colofon pagina 27)

30

Korte berichten

Activiteiten

Gezonder eten in zorginstellingen

Asten (NB) – november 2013 Vegetarische kookcursus

Streekgebonden, biologische voeding en aandacht voor de ambiance. Die elementen zorgden ervoor dat het voedingspatroon en de gezondheid van de bewoners van een woonzorgcentrum verbeterden. In de periode 2011-2012 werd een nieuw voedingsconcept geïntroduceerd bij Woonzorgcentrum Insula Dei Huize Kohlmann in Arnhem, waarbij gezonde voeding en aandacht voor de manier van opdienen centraal stonden. Onderzoekers van het Louis Bolk Instituut hebben de effecten van deze voeding onderzocht en gemeten of er veranderingen optraden in de gezondheid, ondervoeding, smaakbeleving en tevredenheid van de bewoners. De voorlopige conclusie is dat het risico op ondervoeding bij ouderen afgenomen is sinds de introductie van het nieuwe concept. Maaltijdbeleving, smaak en tevredenheid verbeterden, bewoners leken bewuster te gaan nadenken over hun voedsel en gaven aan dat hun gezondheid steeds verder verbeterde. Daarnaast werden er minder lichamelijke klachten gerapporteerd direct na de maaltijd. In het algemeen lijkt aandacht voor de kwaliteit van voeding, de manier van aanbieden van voeding en ambiance rondom voeding in zorginstellingen gewenst om het risico op ondervoeding te bestrijden en de tevredenheid van de bewoners te vergroten. (Bron: HappyNews)

Onder deskundige leiding maaltijden klaarmaken die gezond en smakelijk zijn. Er is plaats voor maximaal 8 personen. Data: Donderdag 7 november 2013 Donderdag 14 november 2013 Donderdag 21 november 2013 Donderdag 28 november 2013 Tijd: van 10.00 tot 14.00 uur Kosten: Leden € 80,-. Opgave: Mien v.d. Vijfeijken, telefoon (0493) 49 58 91 of Toos Scheres, telefoon (0475) 49 29 20.

Advertentie

In het volgende nummer van Uitzicht

D3pels Drup el

nieuw

1 drupp 25 mcg

• Eerherstel voor supplementen (zoals eerder aangekondigd) • Waarom Jacqueline van Lieshout detoxcoach wordt genoemd • Planteneters presenteren zich

• Op oliebasis • Extra geconcentreerd • Makkelijk te doseren • Aantrekkelijk geprijsd • Past in een vegetarisch dieet • Vrij van allergenen en hulpstoffen

Advertentie R

R

ucht

etlcht Zwetl u ij! orb Zwee oedvovoorb ij! vooorgrg ed o vo eten!

Zonder parfum · hypoallergeen

! rt het zw etense ucee Red rt hetr zw ok ls uceeon de Redw oksels. elondede de r Zo en et Zowel op de vo eten. s sop de vo alal

t 036 5460920 • i www.aov.nl

Like ons op facebook

SYNEO.NL 31