Jaargang 39 November 2012 Uitgave van MMV

9

Jaargang 39 November 2012 Uitgave van MMV

Ria volgde haar eigen weg en koos voor Moerman • Prachtige middelen uit Pijnacker die meer kracht geven • Vasten effectief in strijd tegen kanker • Chemo én mariadistel in Duitse Helios kliniek • Zoeken naar maatwerk bij leefstijl loont

Welke Multi van Lamberts past bij u? Aangeklaagde eenling

Multi-Guard for Kids Voor kinderen vanaf 4 jaar.

Multi-Guard Control

Multi-Guard Voor jong volwassenen.

In relatie tot de bloedsuikerspiegel

Multi-Guard Advance 50+ Voor de vijftigplusser. Met zoveel multi preparaten op de markt met een grote verscheidenheid aan sterktes en combinaties, is het vaak een uitdaging om de juiste formule te vinden die past bij de behoefte van de gebruiker. Maar met het Lamberts assortiment aan multi’s is het eenvoudig.

Multi-Guard OsteoAdvance Extra calcium & magnesium

We herkennen bepaalde groepen mensen met gemeenschappelijke micronutriënt behoeften, vandaar dat we een serie multi preparaten ontwikkeld hebben passende bij deze behoeftes voor deze groepen. Deze formules zijn bedoeld om de best mogelijke basisnutriënten te leveren voor de doelgroep met inachtneming van de dieetbehoeftes van deze groep. Vanuit deze basis is het mogelijk om, afhankelijk van de individuele behoefte, eventueel andere supplementen toe te voegen.

StrongStart voor de Vrouw Voor de vrouw, vóór en tijdens de zwangerschap.

StrongStart voor de Man Voor de man, voor meer energie en potent voelen

FEMA 45+ A-Z Multi

Voor de vrouw tijdens en na de menopauze.

Voor teenagers en jong volwassenen.

Premtesse

Al vrij snel nadat de Capelse huisarts Hans van der Linde in 1969 was afgestu­ deerd, kreeg hij een uitnodiging voor een snoepreisje van een farmaceutisch bedrijf. Nascholing, werd dat genoemd. Verwacht werd uiteraard van de deelnemers dat ze de middelen van de vrijgevige pillenboer aan hun patiënten zouden voorschrijven. Voor wat hoort wat. Zo simpel is dat. Van der Linde hield een heel slecht gevoel aan dit soort evenementen over en kwam in actie. Met steun van de overheid zette hij samen met anderen een instituut op waar huisartsen onafhankelijk nascholing kregen. Dat werd een groot succes. Intussen bleef Van der Linde de strijd aanbinden tegen de farmaceutische indu­ strie. Vorig jaar nog wees de inmiddels gepensioneerde huisarts er in een dag­ bladinterview op dat de jaarlijkse griep­ vaccinaties vooral goed zijn voor de fabrikanten, maar dat nog nooit over­ tuigend is aangetoond dat ze ook goed zijn voor de gevaccineerden. Hij voegde eraan toe dat de bestaande studies onder invloed van fabrikanten zijn bijgekleurd. Het RIVM, dat gaat over het landelijk vaccinatieprogramma, reageerde als door een adder gebeten. Samen met de Staat der Nederlanden daagde het Van der Linde voor de rechter. Daar kwamen ze evenwel van een koude kermis thuis. De rechter bepaalde enkele weken geleden dat Van der Linde niets onrechtmatigs had gezegd. Groot was de ontsteltenis bij de gezond­ heidsautoriteiten. Een eenling mocht toch zo maar niet het medisch circuit verdacht maken?! Er zijn wel vaker eenlingen geweest van wie ‘de gevestigde orde’ riep dat ze niet serieus genomen moesten worden omdat ze de gebaande wegen ter discussie durf­ den te stellen. Daar kunnen als MMV behoorlijk over meepraten. Weet u wat zo jammer is? Dat de medische bastions kennelijk nog altijd niet van plan zijn om hun lesje te leren. De aangewende energie is een zoveel beter doel waardig.

Voor de vrouw in de menstruele leeftijd.

Tante Ria volgde haar eigen weg en koos voor Moerman

4

Toen Ria Borgmeyer rond haar 65ste borstkanker kreeg, koos ze direct voor het Moermandieet. Dat zat nog volop in de alternatieve hoek en om het te gaan volgen, moest je stevig in je schoenen staan. Ook moest je beschikken over een zekere eigenwijsheid. De 91-jarige Ria bezat beide in flinke mate. Ze bleef tot op hoge leeftijd kerngezond.

Prachtige middelen uit Pijnacker die meer kracht geven

6

Je kunt het zo gek niet bedenken of de Natuur Apotheek in Pijnacker kan ze leveren: mineralen, vitaminen, paddenstoelenextracten, kruiden uit China, India en Europa, in alle gewenste combi­ naties. De apotheek is voor Nederlandse begrippen uniek. “We hebben hier prachtige middelen die je meer kracht geven en je immuunsysteem sterker maken”, zegt eigenaar Charles Wauters.

Vasten effectief in strijd tegen kanker

10

Hoe beter patiënten zich voeden en hoe sterker ze zijn, des te beter slaan ze zich door de chemotherapie heen. Dat was lange tijd de heersende gedachte. Sinds enkele jaren is dit denkbeeld. Achterhaald, meldt dr. Hans Stoop. Wie gedurende een korte periode vast, zal de lichamelijke belasting van de chemotherapiebeter doorstaan!

Chemo én mariadistel in Duitse Helios kliniek

14

Het bestaat, net over de grens met Duitsland: een ziekenhuis dat reguliere kankertherapieën toepast maar ook werkt met kurkuma, mariadistel en sociaalpsychologische hulpverleners. De behandelingen worden ook nog eens door Nederlandse zorgverzekeraars vergoed. Op bezoek bij de Helios kliniek in Krefeld-Hüls.

Zoeken naar maatwerk bij leefstijl loont Voeding heeft veel effect op de gezondheid. Welk effect­ precies, dat is voor iedereen anders. Juist daarom is het belangrijk om er zelf mee aan de slag te gaan, zodat je een voedingswijze kunt samenstellen die voor jou werkt – en ook blijft werken. Dat stelt diëtiste en journaliste Karine Hoenderdos.“Zoek iets dat echt bij jou past.”

22

Cor van Groningen eindredacteur Uitzicht

Voor informatie zie www.hb08.nl

tel 088-0075700

mail [email protected]

3

Zo’n 30 jaar gelegen zat het Moermandieet nog volop in de alternatieve hoek. Om in die tijd de Moermanvoedings­ wijze te gaan volgen, moest je stevig in je schoenen staan en beschikken over een zekere eigenwijsheid. Ria Borgmeyer (91) bezat beide in hoge mate. Toen ze rond haar 65ste borstkanker kreeg, koos ze direct voor het Moerman­dieet. Met succes want ze bleef tot op hoge leeftijd kerngezond. Tekst: Petra Pronk | Foto: Leonard Davids

Lonneke van der Veen:

‘Knap dat tante haar eigen weg volgde’

E

igenwijs. Assertief. Relaxed. Die kwaliteiten zijn volgens Lonneke van der Veen van toepassing op haar tante Ria Borgmeyer, voormalig dirigente van onder andere het Shell Mannenkoor, het Rottes Mannenkoor en het Schiedams Vrouwenkoor. Ria Borgmeyer is inmiddels dement, reden waarom haar langdurige lidmaatschap van MMV onlangs door haar nicht werd beëindigd. Maar Lonneke vertelt graag het verhaal van haar tante die nog behandeld werd door Cornelis Moerman zelf.

‘Absoluut eigenwijs’

“Mijn moeder is een zus van Ria. Hun ouders stierven jong; de beide meisjes werden verder opgevoed door een tante. Wij zijn een kleine familie en daardoor erg close met elkaar. Ik ben dol op mijn tante. Door haar zelfstandigheid is zij altijd een voorbeeld voor mij geweest. Nooit getrouwd, ze haalde veel plezier uit haar beroep: dirigente. Daarnaast was ze ook lerares Duits omdat haar ouders het verstandig vonden om ook een ‘echt’ vak te leren. Maar na een aantal jaren onderwijzen en dirigeren bleek ze in dat laatste het meest succesvol te zijn, dus legde ze zich daarop toe. Ze is voor mij echt een belangrijk rolmodel geweest en ze was ook gewoon een fantastisch mens. Ze was absoluut eigenwijs, maar leuk eigenwijs. Ze kreeg borstkanker toen ik net het huis uit was. Ik was nog jong en inhoudelijk niet echt geïnteresseerd. Maar ik had wel bewondering voor haar keuze om het Moermandieet te gaan volgen en ik heb me met terugwerkende kracht eigenlijk pas gerealiseerd hoe bijzonder het was wat zij deed. Ze kreeg een borstamputatie, maar weigerde de bestraling die destijds standaard gegeven werd. In plaats

4

daarvan ging ze het Moermandieet volgen. Ik vond het knap dat ze het heeft opgebracht om in die tijd de keuze te maken om tegen het advies van de dokter in niet te bestralen maar haar eigen weg te volgen. En ik was er ook van onder de indruk dat het haar was gelukt om een afspraak met dokter Moerman zelf te maken en bij hem onder behandeling te komen.”

Obstakel

Gezond en natuurlijk leven was iets wat Ria van huis uit had meegekregen. De wil was er wel, maar er was alleen één obstakel: ze kon niet koken.. Zij was samen met haar zus door de tante die hen opvoedde enorm in de watten gelegd. De meisjes hoefden nooit iets te doen in het huishouden en konden dus ook niet koken. “Als ik bij haar ging eten dan haalden we wat, gingen we naar een restaurant of aten we een kant-en-klaar maaltijd”, herinnert Lonneke zich. “Maar toen ze het Moermandieet ging volgen moest ze ineens gaan koken. Als tante iets in haar kop heeft, dan moet het ook gebeuren. Dus kocht ze zilvervliesrijst en volkorenspagetthi. Daar kon je uit kiezen als je bij haar kwam eten.” En als de familie uit eten ging bij Van der Valk omdat er iets te vieren viel, wat nogal eens gebeurde, dan nam tante haar eigen plastic zakje zilvervliesrijst mee dat linea recta naar de keuken verdween om daar klaargemaakt te worden.

‘Fit en vol energie’

Volgens Lonneke heeft haar tante het Moermandieet tien tot twintig jaar heel serieus gevolgd. Daarbij mobiliseerde ze ook haar omgeving. “Ik geloof niet dat ze het zelf moeilijk vond om zich aan het

dieet te houden. Als zij iets in haar hoofd had, deed ze het ook. Ik denk dat het eerder lastig was voor haar omgeving… Tante riep zó op dat mensen voor haar gingen rennen. Als ze ergens op bezoek ging moest iedereen rekening houden met haar dieet.” Het resultaat was in elk geval positief. De kanker is nooit meer teruggekomen en ze bleef tot op hoge leeftijd fit en vol energie. Daar deed ze volgens haar nicht Lonneke ook veel voor. “Gezond leven zit niet alleen in eten. Ze was ook lichamelijk heel actief. Als ze van haar huis naar het centrum van Den Haag ging, wat een flinke afstand was, ging ze lopen. Ze nam nooit de tram, zeker niet nadat de strippenkaart was ingevoerd. Dat vond ze veel te ingewikkeld. Daarnaast wandelde ze elke dag minstens een uur. Pas toen ze dement werd, is daar de klad in gekomen.” Het feit dat Lonneke heeft gezien hoe goed de keuze voor het Moermandieet bij haar tante uitgepakte, maakt dat ze zelf ook gezonder is gaan leven. Niet fanatiek, maar in grote lijnen eet ze wel gezond. Veel groente en fruit in elk geval. “Ik heb aan mijn tante gezien wat voeding met je lichaam kan doen. Als ik ooit zelf kanker mocht krijgen dan denk ik wel dat ik het dieet ga volgen. En als ik mezelf dat zo hoor zeggen denk ik: waarom wachten tot het zover is? Waarom ga ik er nu niet mee aan de slag, want ik geloof echt dat het een heel gezonde levenswijze is.”

Bep Borgmeyer (88) over haar zuster Ria: ‘Ria werd gezonder door het dieet’ “Ik ben samen met mijn zus Ria opgevoed door een tante van ons nadat onze ouders gestorven waren. Zij was onze tweede moeder. We hebben van huis uit meegekregen dat gezond eten belangrijk was en ook onze tante had veel aandacht voor gezond leven. Het paste wel bij Ria dat ze het Moermandieet ging volgen. Ze is haar leven lang bang geweest dat ze kanker zou krijgen en ze was altijd geïnteresseerd in gezond leven. Het boek van Cornelis Moerman stond altijd bij haar in de kast, maar ze ging het pas echt le-

zen toen ze zelf kanker kreeg. Toen de diagnose gesteld was en ze geopereerd was, is ze direct de volgende dag begonnen met het dieet. Toen de zuster op zaal kwam vragen wat ze wou drinken zei ze; ‘Doe mij maar karnemelk’, en dat heeft ze heel lang volgehouden. Als ze ergens voor koos, ging ze er ook echt helemaal voor, dan kreeg niemand haar er meer vanaf. Ze heeft het dieet altijd blijmoedig gevolgd. Ze vond het zelfs lekker. En dat was het ook. Ik heb vaak met haar meegegeten. Als dirigente reisde ze veel en ook op reis hield ze

zich strikt aan het dieet. Dat heeft ze nooit als een straf ervaren. Als ze in restaurants apart voor zich liet koken, was het lekkerste op de tafel vaak het Moermandieet. Ze heeft zich er jarenlang strikt aan gehouden. Met succes, want ze heeft nooit meer kanker gekregen. Eigenlijk kan ik zeggen dat ze door het dieet gezonder is geworden dan ze vroeger was. Ze is nu 91 en hoewel haar geestelijke gezondheid helaas niet meer goed is, is ze fysiek nog in prima conditie. Alle organen zijn nog heel gezond.”

5

Op bezoek bij Charles Wauters, NatuurApotheek in Pijnacker

Prachtige middelen die meer geven

kracht

Mineralen, vitaminen, paddenstoelenextracten, kruiden uit China, India en Europa in allerlei vormen: je kunt het zo gek niet bedenken of de NatuurApotheek in Pijnacker kan ze leveren, in alle gewenste combinaties en in elke toedieningsvorm. Of het nu als poeder, zalf, tablet of tinctuur moet, het kan allemaal. De apotheek is voor Nederlandse begrippen uniek. "Ik ken eigenlijk maar één vergelijkbare onderneming", zegt eigenaar Charles Wauters, "en die zit in Duitsland." Tekst en foto: Jan van Klinken Apotheker Charles Wauters met op de achtergrond de kast met kruiden waarin een robot combinaties samenstelt.

B

ij het woord natuurapotheek ben je geneigd te denken aan een nostalgisch pand dat ruikt naar kamille en jasmijn, waar achterin de zaak een man met een brilletje met vijzel en stamper blaadjes fijn stampt en de stoffen op een ouderwetse weegschaal deponeert. Vraag hem of hij een middel heeft tegen netelroos en hij trekt zo een paar potten open. Geen aandoening of hij weet er wel een middeltje tegen. De vloer kraakt onder zijn voetstappen en als er een klant binnenkomt, klingelt een koperen belletje. Wie zo'n entourage verwacht bij de apotheek van Charles Wauters, zal zijn beeld drastisch moeten bijstellen. Het bedrijf is gehuisvest op een afgelegen industrieterrein in een anoniem gebouw, waar mensen in witte jassen druk bezig zijn achter computers en voortdurend bestellingen verwerken die digitaal, per fax, per post of telefonisch binnenkomen. De apotheek is voorzien van uiterst geavanceerde apparatuur en is waar mogelijk geautomatiseerd.

Combinaties

Vele honderden potjes, doosjes en flesjes verlaten wekelijks het pand. De cliëntèle bestaat uit artsen, therapeuten en particulieren. De afgeleverde preparaten kunnen bestaan uit enkelvoudige middelen, zoals een vitamine of een mineraal, maar dat is niet waar de NatuurApotheek zijn reputatie aan te danken heeft. Wauters en zijn medewerkers zijn vooral gespecialiseerd in combinaties van preparaten. Formules, heten die in het jargon. Zoveel gram van dit en zoveel gram van dat. Antibiotica, bètablokkers, statinen of andere reguliere middelen zijn hier niet verkrijgbaar. Alleen orthomoleculaire en oosterse en westerse fytopreparaten zijn leverbaar. Homeo­ pathische middelen behoren evenmin tot het assortiment. "We kennen in Nederland een uitstekende homeopathische apotheek in Heiloo. Dan hoeven wij dat niet ook nog eens te

6

doen", legt Wauters uit. Zijn kantoor getuigt van een grote drang naar kennis. Behalve een bibliotheek herbergt het vertrek forse stapels literatuur, hier en daar wat potten en vooral veel ordners. Wauters is een professional die op natuurgeneeskundig gebied alles weet. Nou ja, laten we zeggen: bijna alles. "Dat zal hij zelf nooit toegeven", tekent zijn vrouw Nicole aan. "Daar is hij te bescheiden voor." En inderdaad, hij wimpelt de suggestie dat hij een wandelende encyclopedie is, onmiddellijk af. "Ik weet vaak wel waar ik iets vinden kan. Welke betrouwbare boeken er zoal zijn en waar ik goede informatie op internet kan verwachten. Maar als hier straks een opvolger komt, dan leert die ook weer snel de weg vinden. Nee, zo bijzonder ben ik niet."

Boycot

Toen Wauters in 1980 een apotheek in Schiedam overnam, had hij niet gedacht dat hij nog eens volledig in de kruiden, vitaminen en mineralen zou belanden. Hij schatte in dat reguliere preparaten de hoofdmoot van zijn omzet zouden vormen. In eerste instantie was dat ook zo. Sterker nog, homeopathische middelen verkocht hij niet of nauwelijks. Wat bleek? Ze werden min of meer geboycot. Dat kwam doordat leden van de farmaceutische vereniging in de regio Rotterdam automatisch lid waren van de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Geen apotheker die het in zijn hoofd haalde om van de gebaande reguliere paden af te wijken. Dan dreigde de schandpaal van de kwakzalverbestrijders. Wauters: "Al vrij snel kreeg ik lucht van die boycot en ik kon daar slecht tegen. Ik vond dat minachting van de patiënt. Die kiest in vrijheid voor een therapeut en die moet de middelen kunnen voorschrijven die hij aangewezen acht. Ook al geloof je zelf niet in de werkzaamheid, dan heb je in principe de taak om kwaliteit te leveren." Wauters ging gewoon zijn eigen gang

en verbreedde zijn assortiment met homeopathische middelen. Al snel kreeg hij klanten uit de hele regio, tot en met Hellevoetsluis toe. Anderen vroegen om kruiden en ook ontstond er vraag naar de preparaten die Cornelis Moerman voorschreef. "Die zat hier bij wijze van spreken om de hoek. In mijn studententijd had ik al een zekere interesse ontwikkeld voor natuurgeneeskunde. Ik ging de boekjes van en over Moerman lezen omdat ik wilde begrijpen wat ik afleverde."

Naar Pijnacker

Hij leerde op die manier welke therapeuten hun vak verstonden en welke maar wat aan knoeiden. Belangrijke criteria zijn voor hem of iemand lid is van een beroepsvereniging en een gedegen opleiding heeft gevolgd. Om zelf zijn kennis te vermeerderen, volgde hij cursussen en congressen. Zijn naam werd bekend in kringen van artsen en therapeuten. De vraag bleef maar toenemen. Zijn pand in de binnenstad van Schiedam stond op zeker moment tot de nok toe vol. Het kon zo Chinese kruiden niet verder. In 2002 waagde hij de sprong naar Pijnacker, waar Het zoeken van betrouwbare leveranciers was nog een hele hij zich vestigde op het industrieterrein. De gewone apotheek klus. Wauters kwam op zijn zoektocht vaak in Duitsland en liet hij helemaal los. Voortaan legde hij zich uitsluitend toe België terecht. Op zeker moment kruisten ook therapeuten op natuurgeneeskundige en orthomoleculaire middelen. die waren gespecialiseerd in de Chinese Het duurde vier jaar voordat de apotheek kruidengeneeskunde, zijn pad. “Dat was het break-even-point passeerde. In die ook weer helemaal nieuw voor me. Ik wilde ‘Plant was altijd periode kwam ook zijn vrouw – eveneens eraan meewerken maar ik wilde geen apotheker – de gelederen versterken. al rode draad rommel verkopen. Er is genoeg op de Anno 2012 werken er 20 mensen en is de markt maar ik deed en doe alleen zaken naam van de NatuurApotheek wijd en farmacie’ met leveranciers die een constante kwalizijd bekend. Zozeer zelfs dat andere apoteit leveren en hoge eisen stellen aan de thekers de term als soortnaam gebruiken. veiligheid." "Officieel mag dat niet", glimlacht Wauters. Langzaam maar zeker groeide hij in het vak. Zijn kennis werd "De naam 'natuurapotheek' hebben we laten beschermen. verbreed en hij ontdekte tal van literatuuringangen. "Je moet We moeten maar weer eens wat briefjes versturen." precies weten waarmee je bezig bent", legt hij uit. "Van een apotheker mag je verwachten dat hij de medicatie bewaakt. ‘Geen basale nieuwsgierigheid’ Om misverstanden te voorkomen benadrukt Wauters dat hij Als een therapeut bijvoorbeeld een middel voorschrijft met niets tegen de reguliere geneeskunde en medicijnen heeft. een stof die laxerend werkt en een andere stof die juist obstipatie veroorzaakt, dan moet ik dat signaleren. Dan bel ik die “Integendeel, de huidige farmacie is vele malen veiliger dan therapeut en vraag om een toelichting. Het kan een vergissing toen ik 35 jaar geleden het vak instapte. Het ontwikkelen zijn maar er kan ook goed over nagedacht zijn. Dat is wat je van nieuwe geneesmiddelen op chemische wijze is ook vele weten wilt. En je moet natuurlijk kunnen reageren op wat de malen moeilijker geworden en aanzienlijk duurder." patiënt verder nog slikt. Hoe zit het met de wisselwerking?" Wat hij van reguliere artsen niet begrijpt, is dat ze zo weinig

7

Kruiden natuurlijke heelmeesters

Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

Pompoen: natuurlijk antigriep medicijn Rembert Dodoens, de man van het Cruydtboek uit 1554.

doorvragen. "Als je vaststelt dat een patiënt ook andere De grootste kracht zit in de visie van Wauters uiteindelijk in middelen gebruikt dan je zelf voorschrijft en daar beter van de patiënt zelf. "Ga wat mij betreft naar Lourdes. Het maakt wordt, wil je toch weten hoe dat komt? Een beetje basale niet uit. Als het je kracht geeft, helpt het je." nieuwsgierigheid is wat ik mis. Ik adviseer nogal dringend Hoewel hij wat preparaten betreft voorzichtig is met algemene dat mensen hun behandelend arts informeren over de comadviezen omdat er vanwege de aard van de ziekte en van de plementaire middelen die ze gebruiken. patiënt altijd sprake moet zijn van maatSlechts een enkele arts wil in zo'n geval werk, zijn er bepaalde middelen die hij meer weten. Onbegrijpelijk." Geen vijzel vrijwel iedere kankerpatiënt kan aanraWaar hij slecht tegen kan, is de lacherige den. Een meta-analyse heeft uitgewezen en stamper sfeer rond natuurgeneeskunde. "Veel dat alle formules waar (voor een groot medici gaan er voetstoots vanuit dat het deel) Astragalus in zit, een gunstige inmaar unieke robot meeste flauwekul is. De werkzaamheid van vloed hebben op de kanker­behandeling. een deel van de toegepaste kruiden is echOok sommige paddenstoelen zoals Corioter wetenschappelijk bewezen, een ander lus en verder middelen als Echinacea zijn deel wordt gebruikt vanwege de positieve ervaringen die er- aanraders. "Een probleem bij een tweede of derde chemokuur mee zijn opgedaan in de traditie. Dat is vrij normaal. Zo werkt is dat patiënten vaak te weinig witte bloedlichamen hebben. de reguliere geneeskunde ook. Ook daar is niet alles weten- Gevolg is dan dat de chemokuur moet worden uitgesteld en schappelijk bewezen." dat zelfs het aantal moet worden opgehoogd. Als wij ervoor kunnen zorgen dat het bloed in orde is, dan hoeft dat niet. Prachtige middelen Dat zijn dingen die gebeuren." Wat hij zelf zou doen als bij hem de diagnose kanker zou zijn gesteld? Wauters hoeft niet lang na te denken. "Het hangt Rode draad er uiteraard vanaf hoe agressief de ziekte is maar als ik tijd Zijn vrouw Nicole, die de rondleiding door het bedrijf verzorgt, zou hebben, zou ik zoveel mogelijk doen: raadplegen van laat vol trots het paradepaardje van het bedrijf zien: een robot deskundigen in westerse fytotherapie, traditionele Chinese die de bestelde kruidencombinaties gereed maakt. Het appageneeskunde, Ayur Veda, orthomoleculaire geneeskunde, alles raat, ooit bedacht door Charles Wauters en speciaal voor de zonder de controle van de westerse reguliere geneeskunde NatuurApotheek gemaakt, zoeft van potje naar potje. Het stelt te verliezen natuurlijk. Dat kost inspanning en je moet goed tientallen combinaties per dag samen. opletten maar op die manier word je wel ervaringsdeskundige voor je eigen lijf. We hebben hier prachtige middelen die je Bij de balie staat Nicole even stil om te wijzen op een boek zo meer kracht geven en je immuunsysteem sterker maken. dik als een Statenbijbel: een kruidenencyclopedie uit 1554. Je immuunsysteem krijgt alleen al vanwege de impact van Ze zegt: “Daar staat veel in dat klopt met de inzichten van nu. de mededeling ‘u heeft kanker’ een behoorlijke opdoffer." Immers, de plant is altijd de rode draad geweest in de farmacie.”

8

H

alloween is weer in aantocht en daarmee verschijnt ook de uitgeholde pompoen weer in het straatbeeld, bedoeld om de geesten te verjagen. Een treffende symboliek, want de vele gezonde voedingsstoffen in de pompoen zijn sterk genoeg om de boze geesten uit het lichaam te jagen. “Pompoen is vooral heel geschikt tegen de ‘boze geest’ van de griepvaccinatie”, vindt Marry Foelkel. “Waarom zou je rommel in je lijf laten spuiten als je je weerstand ook op een natuurlijke manier kunt oppeppen?” De pompoen is familie van de komkommer en de meloen. Er zijn verschillende soorten pompoenen. De oranje pompoen is de bekendste. Daarnaast zie je in Nederland ook wel de patisson (kleine witte ovale pompoen), de winterpompoen (grote pompoen met bleekoranje wasachtige schil) en de spaghetti pompoen (ovale bleekgele pompoen met draderig vruchtvlees). De harde buitenkant van een halve pompoen werd van oudsher als bord gebruikt. Een soort prehistorisch ‘wegwerpservies’. Hoewel pompoen in Midden- en Zuid Amerika al meer dan 10.000 jaar gegeten wordt, is hij in Nederland pas een paar jaar bekend als groente.

Supergezond

Marry Foelkel roemt de pompoen om zijn vele gezonde stoffen. “Ze zitten boordevol vitamine A, C en E, allemaal antioxidanten die helpen om vrije radicalen te neutraliseren, wat de pompoen heel geschikt maakt bij de preventie en behandeling van kanker. Om te zorgen dat de vitamine A goed opgenomen kan worden, is het raadzaam om bij de bereiding van pompoen wat boter of olie te

gebruiken. Doordat pompoenen veel vezels bevatten zijn ze heel goed voor de darmen en worden ze ook gebruikt om af te vallen. Verder zit er ijzer, calcium, bèta caroteen en zink in, dat laatste met name in de pitten. Die worden vanwege hun sterke antioxidante werking ook gebruikt tegen darmparasieten en -infecties.”

Allemansvriend

Een pompoen is een allemansvriend. Marry: “Je kunt er alle kanten mee op, van hartig tot zoet. Met wat water erbij

Recept pompoenpasta Ingrediënten: Pompoen • olie of boter • gember of piment • snufje zeezout • ahornsiroop, kaneel, drupje venkel, anijs, munt. enz (voor de zoete variant) • knoflook, ui, tijm, koriander (voor de hartige variant) Bereiding: Maal de rauwe ongeschilde pompoen fijn in de keukenmachine. Doe een snufje zout en een raspje gember of piment erbij. Souteer het in de pan met een beetje boter of olie tot het gaar is. Pureer het geheel en je hebt een heerlijke pasta voor op brood of bij het avondeten. Voeg voor een zoete variant wat ahornsiroop of stevia en zoete kruiden toe. Voor een hartige variant een uitje, knoflook en de hartige kruiden licht bakken en erdoorheen mengen.

maak je een shake of soep, door de toevoeging van meel kun je pompoen verwerken tot een burger of koekjes en met een ei erbij maak je pannenkoekjes, broden of broodsmeersels. Of zelfs oranje mayonaise, waar de beroemde restaurantketen met twee verticale vetrollen in het vignet niet tegen op kan.” Hij is ‘met huid en haar’ te verwerken. Alleen aan het eind van het seizoen wordt de schil te hard om te eten. Alle onderdelen zijn geschikt voor consumptie en hebben een antioxidante werking. “Een plant is een organisme en heeft van top tot teen vergelijkbare eigenschappen. Dus eigenlijk is het heel logisch dat je alle onderdelen ervan kunt gebruiken voor gelijksoortige kwalen. Daarnaast bevatten de verschillende onderdelen elk hun eigen gezonde stoffen. Zo worden de pitten gebruikt bij de behandeling van prostaatkanker of andere hormonaal gestuurde kankers. In landen als Roemenië waar ze dagelijks pompoenpitolie gebruiken, komt nauwelijks prostaatkanker voor. De prachtige grote bladeren kunnen als thee gebruikt worden. Heel effectief tegen griep en verkoudheid.” Een tip om kinderen hun dagelijkse portie vitamine binnen te laten krijgen: laat ze als de pompoenen nog klein zijn met een spijker hun naam in de bast graveren. Dan hebben ze hun eigen pompoen, die ze ongetwijfeld met veel plezier op zullen eten. NB: Pompoenpitolie is doorgaans duur. Op de Nieuwe Ledendag van MMV kunt u bij Marry Foelkel en Klazien van der Toorren zeer betaalbare pompoenpitolie uit het buitenland aanschaffen. Een extra reden om te komen!

9

Hoe beter patiënten zich voeden en hoe sterker ze zijn, des te beter slaan ze zich door de chemo­ therapie heen. Dat was lange tijd de heersende gedachte. Sinds enkele jaren is dit denkbeeld achterhaald. Wie gedurende een korte periode vast, zal de lichamelijke belasting van de chemo­ therapie beter doorstaan. Tekst: Dr. Hans Stoop

Vasten effectieve methode in strijd tegen tumoren

Uithongeren van kankercellen

H

et is wel belangrijk om precies aan te geven wat we onder vasten verstaan. Bedoeld wordt het zich geheel of gedeeltelijk onthouden van voedsel voor een bepaalde periode. In de natuurgeneeskunde is vasten geen onbekende behandeling. Het wordt hier bijvoorbeeld gebruikt ter reiniging. Tijdens het vasten komen processen op gang waardoor we ons ontdoen van allerlei afvalproducten die zich hebben opgehoopt in het lichaam.

Overleving

Evolutionair gezien is vasten een overlevingsstrategie. Als een organisme gedurende een periode van onthouding van voedsel wordt blootgesteld aan aanvallen zoals uv-straling van de zon, hitte, kou en dergelijke blijkt er een aanpassing te hebben plaatsgevonden. De beperkte energie die voorhanden is in het organisme, wordt geïnvesteerd in de verschillende beschermingssystemen om schade zoveel mogelijk te voor­ komen. Deze eigenschap wordt in de natuurgeneeskunde gebruikt om het lichaam de gelegenheid geven beschermingsmechanismen van de cellen in gereedheid te brengen. Hierdoor is vasten een universeel geneesmiddel. Talloze ziekten worden door vasten in hun genezing bevorderd. Een natuurlijke reactie van het lichaam is niet voor niets een verminderde eetlust als een reactie op het doormaken van een ziekte. Voor vasten hoeven we dus geen angst te hebben. Wel is het verstandig om een vastenkuur te volgen onder begeleiding van een deskundige, zeker als het voor het eerst gebeurt.

Minder calorieën

Beperking van de calorie-inname kan wel zonder deskundige begeleiding. Wie dat voor langere tijd doet, moet wel zorgen dat er geen tekorten ontstaan aan enzymen, vitaminen, mineralen en sporenelementen. Met andere woorden: volwaardige producten eten. Wanneer we 20 tot 40 procent minder calorieën tot ons nemen, beschermen we ons tegen stress, veroudering en chronische ziekten. Dat het ook kanker kan voorkomen, is in wetenschappelijke kringen pas enkele jaren aanvaard. De ontdekking dat leefstijl en omgevingsfactoren invloed hebben op het ontwikkelen van kanker, hebben deze theorie, die in de natuurgeneeskunde al lang bekend was, bevestigd. Epidemiologische studies suggereren sterk dat

het effect op de kankercellen veel groter te zijn. Daarbij steunt het vasten de gezonde cellen om resistent te zijn voor cytostatica. Ook bij uitgezaaide tumoren blijkt dat het vasten en het daarbij toedienen van cytostatica, voor een overleving van 50 procent zorgde!

vetzucht, een afname van lichamelijke activiteit en een ongezond dieet, een sleutelrol spelen bij het ontstaan van veel vormen van kanker. De verklaring hiervoor kan zijn dat de beschermingsmechanismen van een cel niet optimaal werken in een omgeving die celvermeerdering stimuleert en celdood (apoptose) remt. Zo’n omgeving wordt gevormd door het nuttigen van veel calorieën. De inname van minder calorieën heeft tot gevolg dat er een daling ontstaat van stoffen zoals groeifactoren. Die laten het niveau van de anabole hormonen afnemen. Deze hormonen stimuleren de celvermeerdering. Juist daarom wordt beperking van calorie-inname gezien als een mogelijkheid om de kans op kanker te verkleinen.

Vasten vermindert de hoeveelheid circulerende groeifactoren en stimuleert mechanismen in de gezonde cel die het mogelijk maken antikanker medicijnen te weerstaan. Dit biedt nu juist de mogelijkheid dat vasten een effectieve kankerbehandeling of een effectief onderdeel van een kankerbehandeling kan zijn (Safdie 2009). Herhaalde perioden van vasten blijken namelijk net zo effectief te kunnen zijn als chemotherapie in het vertragen van de groei van tumoren. De giftigheid van cytostatica beperkt de behandelmogelijk­ heden voor de kankerpatiënt. Ook kan resistentie van de kankercellen tegen deze toxische medicijnen optreden. In dat kader zijn de studies van belang waarbij kankerpatiënten behandeld werden met chemotherapie voorafgaand door vasten. Bij deze patiënten bleken de bijwerkingen van de chemotherapie sterk te zijn afgenomen.

Effectiever

Vasten is een extreme vorm van beperking van calorie-inname. In verschillende studies is al aangetoond dat vasten bescherming biedt tegen een slechte doorbloeding, maar het biedt ook bescherming tegen letsel van hart- en hersencellen. Zoals al eerder vermeld, wordt in de natuurgeneeskunde een groot belang toegekend aan de vastenkuren. Tijdens deze kuren is soms wel enig voedsel toegestaan, zoals fruit of fruitsappen. Vasten is een prima manier om het maag/darmstelsel enige tijd rust te geven. Dit laatste zien we ook toegepast worden in de reguliere geneeskunde, bijvoorbeeld bij een ontsteking van de alvleesklier.

Reactie op vasten

De reactie van het lichaam op vasten kent een drietal fasen. De eerste fase, die begint na de voedselstop, kan tien uur of langer duren. In deze periode is glycogeen (de suikervoorraad in de spieren en in de lever) de belangrijkste energiebron. Wanneer het glycogeen van de lever verbruikt is, treedt de tweede fase op waarin de aminozuren als brandstof gebruikt gaan worden. Tijdens de laatste fase zet het lichaam glycerol en vetzuren in. De resterende glucose wordt alleen nog maar gebruikt door de hersenen. Gedurende de laatste fase van het langdurig vasten raken ook de vetreserves uitgeput en vindt er een snelle spierafbraak plaats.

Behandeling effectiever en minder bijwerkingen De gevolgen van vasten in normale cellen is dat ze zich gaan beschermen. Dit mechanisme bezitten kankercellen niet. Experimenten met muizen hebben laten zien dat een tumor halveert in grootte wanneer er gedurende 34 dagen om de vijf dagen een vastenperiode van 48 uur werd toegepast. Deze resultaten suggereren dat gedurende een bepaalde periode herhaaldelijk vasten de groei van tumoren kan vertragen. In bepaalde gevallen is het net zo effectief als chemotherapie. Wanneer er gelijktijdig cytostatica worden toegediend, blijkt

Chemotherapie zorgt voor een afname van celvermeerdering en de overleving van kankercellen. Echter chemotherapie heeft ook in­ vloed op normale cellen wat tot bijwerkingen kan leiden. In normale cellen stimuleert vasten beschermingsfactoren, maar deze bescher­ mingsfactoren kunnen niet gevormd worden in kankercellen. Kankercellen zijn daardoor kwetsbaarder voor chemotherapie.

Uit verschillende studies is gebleken dat langdurig vasten goed wordt getolereerd door mensen. Er kunnen wel bijwerkingen optreden zoals hoofdpijn, misselijkheid, zwakte en bloedarmoede. In enkele zeldzame gevallen zijn er fatale complicaties als nierstoornissen en hartstoornissen opgetreden bij het vasten gedurende verscheidene weken. Lees verder op pagina 29 >

10

11

AMC aan de slag met kurkuma

In de

media

Bewijs het maar!

N

Tekst: Hans Nieuwstad

V

eel onderzoek in academische ziekenhuizen heeft betrekking op medicijnen met de meest ingewikkelde namen. Zo ook bij het AMC in Amsterdam. Soms echter durft een onderzoeker het aan om de gebaande wegen te verlaten. Zo iemand is Michal Heger van de afdeling Experimentele Chirurgie. Hij doet onderzoek naar de antikanker werking van geelwortel oftewel kurkuma. De verwachtingen zijn hooggespannen. Kurkuma is voor de lezers van dit blad een bekend ingrediënt. Het is de laatste jaren sterk in opkomst vanwege de heilzame werking die eraan wordt toegeschreven, ook en met name voor kankerpatiënten. In India en omgeving weten ze al veel langer dat geelwortel goed is voor ons. In de oosterse geneeskunde staat kurkuma al eeuwen te boek als een middel dat helpt tegen een waaier van klachten. Wetenschappelijk onderzoek van het laatste decennium wijst erop dat de Aziaten dat goed hebben gezien.

Hoge doses

De werkzame stof in kurkuma heet curcumine. Deze stof is in staat zowel de cellen te beschermen als de cellen en de celkern gezond te maken en te houden. Ze is actief op DNAniveau, zo wees recent onderzoek uit. Ook knijpt ze de toevoer van brandstof naar tumorcellen af. Daarbij moet wel aangetekend worden dat het gaat om onderzoek in het lab. Er is ook onderzoek gedaan met curcumine op dieren. Daaruit komt naar voren dat de stof bij proefdieren een aanzienlijke bescherming biedt tegen het ontwikkelen van kanker. Ook was ze bij proefdieren in staat de tumor in sommige gevallen zelfs helemaal te laten ¬verdwijnen. Wel werden daarbij hoge doses gebruikt, die vertaald naar de mens neerkomen op 6 tot 10 gram kurkumapoeder per dag. Het is volgens AMC-onderzoeker Michal Heger zeer de vraag of dat soort doses door het menselijk lichaam worden opgenomen. Curcumine kan namelijk niet goed tegen licht, water en zuurstof en ook het koken bevordert de werkzaamheid niet. Daarnaast wordt het slecht opgenomen uit de darmen, afgebroken in het bloed, en omgezet naar een inactieve vorm door de lever. Curcumine is dus in principe effectief zolang het stofje intact aankomt.

12

Weerbarstig

In ideale omstandigheden remt kurkuma uitzaaiingen, gaat het de vorming van bloedvaten in een tumor tegen, remt het de aanmaak van groeifactoren, stimuleert het de antigroeifactoren, remt het de oneindige celdeling en stimuleert het dat de cellen dood gaan. Bovendien is het in vergelijking met cytostatica spotgoedkoop en biedt het ook nog eens bescherming voor gezonde cellen in plaats van die te beschadigen, aldus Michal Heger. Dat het in de weerbarstige werkelijkheid allemaal tegenvalt, heeft vooral te maken met de opneembaarheid. Een tweede complicatie is dat curcumine niet vanzelf in de tumor terechtkomt. Heger heeft daar wat op gevonden. Hij maakt gebruik van dezelfde techniek als bij de fotodynamische therapie. Daarbij wordt met hele kleine vetbolletjes een middel in de tumor gebracht dat gevoelig is voor licht van een bepaalde golflengte. Het middel hoopt zich op in de tumor. Die wordt daarna beschenen met een laser waarna de tumor als het ware wordt weggebrand. Om de curcumine op de juiste plaats in het lichaam te krijgen, gebruikt Heger dezelfde bolletjes die worden ingespoten om het lichtgevoelige middel te vervoeren. Het zijn liposomen, bijzondere kleine vetdruppeltjes, die gebruik maken van het verschijnsel dat de kleine bloedvaten in kankergezwellen als het ware een beetje ‘lek’ zijn. Bij gezonde bloedvaten blijven de vetbolletjes keurig in de bloedbaan, maar bij kankergezwellen zien ze kans uit het bloedvat te ontsnappen.

Galwegkanker

Het idee van Michal Heger is om met de curcumine de tumor te verzwakken. Daarna volgt de fotodynamische therapie, zoals die nu al wordt toegepast. Die moet de knock-out toedienen. Het zal nog wel even duren voordat er resultaten zijn maar er zijn hoge verwachtingen van het onderzoek. Heger noemt als voorbeeld galwegkanker, wat een slechte prognose heeft. Vaak overlijdt de patiënt binnen zes maanden. Met de huidige fotodynamische therapie is de overleving zestien maanden. De hoop van Heger is dat de voorbehandeling met curcumine die periode fors kan verlengen en dat in het meest gunstige scenario een mogelijkheid wordt gevonden de patiënt te genezen. De Stichting Nationaal Fonds tegen Kanker heeft in totaal € 280.000,- voor het onderzoek beschikbaar gesteld.

Bijna de helft van alle kankerpatiënten slikt een gevaarlijke medicijnmix. Dertigduizend diabetespatiënten gebruiken een nieuw medicijn dat niet beter werkt dan de bestaande middelen, maar wel tot vijftien maal zo duur is en meer bijwerkingen geeft. En ruzie over de claim dat driekwart van alle reguliere behandelingen niet ‘evidence based’ is. Tijd voor de medicijnronde.

aar aanleiding van de voorgenomen btw-heffing van 21procent over alternatieve behandelingen, bracht Felix Meurders op 28 augustus in ‘De Gids.fm’ een voor- en een tegenstander van deze politiek in stelling. Wim Verest van de verenigde CAM-artsen trad aan tegen Lucas Stalpers van de Vereniging tegen Kwakzalverij, in het dagelijks leven radiotherapeut. In het vriendschappelijke vechtpartijtje dat volgde, won Verest op punten door te schermen met de stelling dat driekwart van de reguliere behandelingen net zo min wetenschappelijk bewezen is als veel complementaire behandelingen. In de praktijk, zo verwacht Verest, zal het onmogelijk blijken om bewezen werkzaamheid als criterium te hanteren voor het al dan niet belasten van een behandeling. De in het Bigregister ingeschreven CAM-artsen zijn vrijgesteld van btw. “Moet de belastinginspecteur dan mijn patiëntendossiers uitpluizen? Ik denk niet dat de belastingdienst onderscheid zal maken, daar waar het Big-register dat niet doet.” Maar klopt het dat driekwart van de reguliere behandelingen niet ‘evidence based’ is? De ‘factcheckers’ van NRC Next oordeelden op 14 september: ‘half waar’. Een discutabel compromis, zo blijkt uit de tientallen reacties onderaan het artikel. Want met hetzelfde recht kon de stelling als ‘waar’ of ‘onwaar’ bestempeld wor-

den. Voor de nuance verdient het aanbeveling de eerste vijftien reacties te lezen. Daarna ontaardt het, zoals te doen gebruikelijk bij dit soort onderwerpen, in vijandelijkheden.

Dure bijwerkingen

Over bewijs gesproken. Brandpunt zorgde 16 september voor onrust onder diabetici met een reportage over het middel sitagliptine. Dit medicijn is nieuw en lijkt veel ontevreden gebruikers te hebben. Volgens de door Brandpunt geraadpleegde deskundigen heeft sitagliptine geen enkele meerwaarde vergeleken met de bestaande medicijnen. Toch slikken dertigduizend patiënten het. Waarom kiezen artsen voor dit tien tot vijftien maal duurdere middel en nemen ze de bijkomende onzeker­heden voor lief? De vraag stellen is hem beantwoorden, suggereert Brandpunt. En hoe zit dat met die bijwerkingen? Er gaat toch zo veel onderzoek vooraf aan de introductie van een medicijn? Jawel, maar die studies hebben plaats in zorgvuldig geselecteerde kleine groepen gezonde jonge mannen, die geen medicijnen gebruiken. Wat het doet in grote groepen zieke, oudere mannen en vrouwen, dat leert de praktijk. Vandaar dat Brandpunt kopt: ‘Patiënt wordt gebruikt als proefkonijn’. In een reactie op de site van de actualiteitenrubriek bestrijdt de producent deze conclusie en brengt daar “19 dubbelblind controleerde klinische studies” voor mee “met data van meer dan 10.000 patiënten met T2 diabetes”.

Het kan nog gekker. Ook als gevaarlijke medicijncombinaties al jaren bekend zijn, worden ze nog voorgeschreven. Promovendus Roelf van Leeuwen van het Erasmus MC in Rotterdam onderzocht het medicijngebruik van 900 kankerpatiënten en vond dat bijna de helft medicatie gebruikte die de chemo nadelig beïnvloeden, bijwerkingen verergeren en in het ergste geval levensgevaarlijk zijn. Hoogleraar gezondheidszorg en cultuur Ivan Wolffers toont zich in De Gids.fm van 26 september geschokt dat het zelfs binnen ziekenhuizen misloopt. Kankermedicatie wordt daar afzonderlijk geregistreerd waardoor deze vaak niet in hetzelfde dossier terechtkomen. “Daar schrok ik van”, zegt Wolffers die zelf ook kanker heeft. “Je denkt: dat zullen ze toch allemaal wel netjes aan elkaar gekoppeld hebben? Er is namelijk niets makkelijker dan het koppelen van informatie. Daar zijn computers voor bedoeld.” Hoog tijd de computer een grotere rol te geven, vindt Wolffers. Als een arts een verkeerd recept uitschrijft dan moet de computer automatisch alarm geven. Het elektronisch patiëntdossier? “Ja, we moeten ons maar eens over die angst heen zetten.”

Tekst: Arjan van Laar

Onderzoeker zet vetbolletjes in om curcumine naar de tumor te brengen

Tips? [email protected] • http://degidsfm.vara.nl/gemist/ archief. Zoekwoorden: Wim Verest en Ivan Wolffers • www.nrcnext.nl/blog/2012/09/14/ • http://brandpunt.kro.nl • Voor de petitie: www.camartsen.nl

13

Chemo, mariadistel, bestralingen of hyperthermie: in Krefeld kan het allemaal

Een ziekenhuis dat reguliere kankertherapieën toepast maar ook werkt met kurkuma, mariadistel en sociaalpsychologische hulpverleners? Het bestaat, net over de grens met Duitsland. De behande­ lingen worden ook nog eens door Nederlandse zorgverzekeraars vergoed. Op bezoek bij de Helios kliniek in Krefeld-Hüls. Tekst en foto: Jan van Klinken

Cor Kroes leeft nog dankzij Helios

C

hef-arts Sabine Helmer moet even toestemming vragen aan de patiënt of we binnen mogen komen. Ja hoor, zegt ze even later, geen enkel probleem. We hebben geluk want de man die in zijn blote buik op de behandeltafel ligt, is een Nederlander. Cor Kroes is zijn naam en hij komt uit Almere. Op zijn buik bevindt zich een groot rond apparaat dat vanaf een laptop wordt bestuurd. Cor krijgt hyperthermie, een niet-toxische behandeling waarbij wordt gewerkt met warmte.

Maagkanker

De 53-jarige Cor Kroes is de opgewektheid zelf. Je zou niet zeggen dat hij al dood en begraven had moeten zijn. Rond de kerst van 2011 werd bij hem maagkanker geconstateerd. Vervolgens onderging hij in het AMC een operatie. Dat wil zeggen: zijn buik werd opengemaakt maar na een korte inspectie meteen weer dichtgenaaid. Een hopeloos geval. De tumor was te groot. “Jammer, niets meer aan te doen”, vertelde de oncoloog hem. Het enige wat de arts nog in de aanbieding had, was palliatieve chemo. Cor vroeg of hij ook hyperthermie kon krijgen. Op internet had hij gelezen dat de chemo dan beter werkt en dat de tumor er een optater van krijgt. De oncoloog schudde van nee. Hij bekende van hyperthermie nog nooit te hebben gehoord. Bij navraag bleek de apparatuur wel in het AMC aanwezig te zijn maar helaas voor Cor, hij kwam er niet voor in aanmerking. De arts wenste hem verder veel sterkte. Hij gaf Cor nog drie maanden. Dat was in januari dit jaar. Cor weigerde ten enenmale zich bij de

14

sombere prognose neer te leggen. Hij zocht net zo lang op internet tot hij een adres had gevonden waar hij wel terecht kon voor hyperthermie. Dat was bij de Helios kliniek in KrefeldHüls, een uurtje of twee rijden vanuit Almere. Hij werd er met open armen ontvangen. De kliniek heeft een samenwerkingsverband met het Zorgloket Duitsland in Venlo. Dat kantoor is opgezet door een aantal zorgverzekeringen om patiënten die op een Nederlandse wachtlijst zijn geplaatst, sneller van dienst te kunnen zijn. In Duitsland is dat doorgaans mogelijk.

Trots

Cor heeft in Krefeld vijf chemokuren achter de rug plus een aantal bestralingen. De chemokuren gingen steeds gepaard met een hyperthermiebehandeling. Die combinatie is bewezen effectiever dan alleen een chemo maar wordt in Nederland vaak niet vergoed. Cor had er volgens zijn Nederlandse oncoloog al een half jaar niet meer moeten zijn. “Maar ik ben er nog steeds”, lacht hij. Vol trots vertelt hij dat de tumor volgens de laatst genomen foto al met de helft is geslonken. Hij is bepaald niet de enige Nederlander die de weg naar Krefeld-Hüls heeft gevonden. Van de 14 bedden op de afdeling oncologie van de kliniek worden er doorgaans vier tot vijf door landgenoten bezet. De taal hoeft voor niemand een probleem te zijn. Wie het Duits niet of niet voldoende machtig is, kan gebruikenmaken van een tolk die vlekkeloos Nederlands spreekt. Ook bij het aantrekken van personeel wordt meegewogen of iemand Nederlands spreekt dan wel verstaat. Zo blijkt de verpleegkundige die de apparatuur voor hyperthermie bedient, in haar jeugd onze taal te hebben gesproken. “Het was even wennen”, bekent ze, “maar nu gaat het vanzelf.” Wie aangesloten is bij een zorgverzekeraar die niet deelneemt aan het zorgloket in Venlo, kan in Krefeld een offerte aanvragen. Meestal wordt die door de verzekeraar geaccepteerd.

Uniek

Complementaire geneeskunde mag dan bij onze oosterburen een veel hogere status hebben dan bij ons, de werkwijze in Krefeld-Hüls is ook voor Duitse begrippen uniek. Wel zijn er privé-klinieken waar complementair wordt gewerkt maar

Cor Kroes ondergaat hyperthermie. Achter de laptop chef-arts Sabine Helmer. geen reguliere ziekenhuizen. Het idee is afkomstig van Sabine Emoties Helmer, die als ‘Chef-Artz’ de scepter zwaait in de kliniek. Maar er is meer. De omgang met de patiënt Ze was werkzaam in een ander ziekenhuis van de Heliosis eveneens afwijkend van wat gebruikelijk groep en stelde voor in Krefeld-Hüls aan de slag te gaan met is. Sabine Helmer: “Een patiënt is meer dan complementaire behandelingen nadat deze kliniek door iemand die hier komt om behandeld te Helios was overgenomen. worden. Hij is ook iemand met emoties. “Voorheen werd hier ook al meer gedaan dan alleen reguliere Soms zelfs met hele sterke emoties. In onze behandelingen”, vertelt ze. “Het leek me goed om daarop aan omgang met de patiënt leggen we dan ook te sluiten. Veel patiënten bezoeken een complementaire thera- het accent op het aangaan van een relatie peut maar vertellen dat niet aan hun behandelend arts. Dat is met hem of haar.” een slechte zaak. Zo kunnen ze gemakkelijk in handen van Gerhard Schnitzler, die als ‘Oberartz’ het een kwakzalver vallen. Ook bestaat het risico dat ze middelen gesprek bijwoont, beaamt dat. “Bij het aanslikken die de reguliere therapie doorkruist.” nemen van artsen en andere medewerkers Bovendien interesseerde Helmer zich al langer voor compleis dit een serieus punt van aandacht. Iementaire geneeskunde. Niet dat ze alles uit die mand moet in het team sector blindelings omarmt. “We bieden hier passen en zich thuis voelen heel veel, maar als de patiënt om iets vraagt Accent in kliniek bij onze aanpak.” dat we niet kennen, onderzoeken we eerst of Helmer en Schnitzler benaligt op relatie het schadelijk is. Verder staan we overal open drukken dat het van groot voor.” belang is om de patiënt acmet patiënt In de praktijk betekent het dat patiënten getief bij de behandeling te woon hun orthomoleculaire middelen kunnen betrekken. “Niets is zo frusblijven slikken. Ook kruidenpreparaten en trerend voor een patiënt als paddenstoelenextracten worden geaccepteerd, tenzij ze het gevoel dat hij hulpeloos is”, zegt onveilig zijn of niet gunstig voor de behandeling. Meditatie Schnitzler. Ook een dosis optimisme doet behoort eveneens tot de mogelijkheden, net als massage, de patiënt goed. “Als je zegt tegen een paaangepaste voeding, voetreflexologie, extra beweging en tiënt dat hij nog twee maanden te leven mindfullnes. “Alles waarbij patiënten ervaren dat heeft en hij legt zich erbij neer, dan zal hij het goed is voor lichaam en geest”, vat Helmer samen. ook echt over twee maanden overlijden. Sommige middelen uit het complementaire veld heeft de Het is heel fout om zo met mensen om te kliniek intussen zelf in het standaardpakket opgenomen. gaan.” Wat artsen een patiënt in de Helios Voorbeelden zijn vitamine D, kurkuma, selenium en enzymen. kliniek ook nooit zullen zeggen, is dat Van die middelen acht de staf voldoende bewezen dat ze de ze niets meer voor hem of haar kunnen behandeling van kankerpatiënten adequaat ondersteunen. doen. Helmer: “In de palliatieve sfeer kun Of Helmer zich ergert aan de afwijzende houding van de je juist heel veel voor de patiënt doen, ook reguliere geneeskunde tegenover dit soort middelen? “Nee”, als je hem niet meer beter kunt maken.” schudt ze het hoofd, “ergeren niet, verwonderen wel.” Meer info: http://www.zorgloketduitsland.nl/, telefoon (077) 477 19 70. Op de website van het zorgloket zijn ook ervaringen van patiënten te vinden.

15

Recepten voor 4 personen

Het is mogelijk dat recepten en ingrediënten niet in overeenstemming zijn met uw persoonlijke dieet. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts.

Lekker eten

Appelcitroen smoothie Ingrediënten: • 650 g rijpe biologische (val)appels • 200 g sap van ± 5 citroenen • 1 el lijnzaad • 1 el pompoenpitten • 10 abrikozenpitten • 1 el lijnzaadolie • 2 g geschilde gember • 5 gedroogde abrikozen • 1 tl kaneel • 4 druppels stevia • 4,5 dl gefilterd of mineraal water

Bereidingswijze: Was de appels en verwijder het klokhuis, steeltje, kroontje en eventuele beurse plekken. Snijd ze in stukken. Pers de citroenen uit. Doe de appels, citroensap, abrikozen, lijnzaad, pompoen- en abrikozenpitten, lijnzaadolie, gember, kaneel, stevia en het water in een blender. Blend dit een paar keer zodat het vrij fijn is van structuur. Proef en maak op smaak met stevia en kaneel.

Witte bonen maaltijdsoep Ingrediënten: • 350 g witte bonen (24 uur weken) • 2 l groentebouillon • 4 takjes tijm • 1 takje lava • 1 tl bonenkruid • 3 fijngehakte rode uien • 3 tenen geplette knoflook • 1 pond boerenkool of Cavolo nero • 1 pond pompoen of winterpeen • 6 rijpe ontvelde tomaten in blokjes • 1 grof gehakte bleekselderij of 1 kleine knolselderij in blokjes • 3 el milde olijfolie • 4 el fijngesneden selderijgroen • bio-shoyu • peper

16

Bereidingswijze: Kook de geweekte bonen in een uur gaar in de groentebouillon met tijm, lava en bonenkruid. Halveer de pompoen en verwijder de zaden en de kurkachtige stukjes. Voeg de pompoen of winterpeen bij de kokende witte bonen na een half uur. Snijd de boerenkool of Cavolo nero langs de nerf af en was deze heel grondig. Hak de bladen fijn en voeg ze de laatste 5 minuten bij de kokende bonen. Neem een andere pan en smoor in de olijfolie de uien, knoflook, selderij en tomaten. Proef na een uur of de bonen, pompoen of wortels en kool gaar zijn. Verwijder het bonenkruid, lava en tijmtakjes. Mix dit met de staafmixer fijn. Voeg de gesmoorde groenten toe en kook het geheel nog een paar minuten. Proef en maak op smaak met het selderijgroen, bio-shoyu en peper.

Zuurkoolsalade met ananas, appel en krenten Ingrediënten: • 1 pond biologische zuurkool • ½ verse ananas • 1 dikke rijpe appel • 50 g krenten • 4 el olijfolie • 1 tl komijnzaad • 4 jeneverbessen • sap van 1 sinaasappel • geraspte schil van 1 biologische sinaasappel

Bereidingswijze: Laat de zuurkool uitlekken en snijd deze fijn. Schil de ananas en snijd deze in blokjes (bewaar de harde kern om sap te maken, deze is rijk

aan bromelaïne). Doe alle ingrediënten bij elkaar en meng ze goed. Laat de smaken ½ uur intrekken. Deze salade is ook heerlijk bij Moermanbrood.

Groenten met tagliatelle en zalm Ingrediënten: • 1 courgette in blokjes • 2 rode uien in ringen gesneden • 250 g in plakjes gesneden kastanje­ champignons • 1 pond broccoli • 1 rode paprika in blokjes • 2 geplette, fijngesneden tenen knoflook • 2 tl oregano of 3 el verse oregano • 1 tl tijm • 1 tl rozemarijn

met Riëtte Janssen • 1 tl kurkuma • ½ tl zwarte peper • 200 g volkoren tagliatelle • 1 lt groentebouillon • 4 stukjes zalm van 100 g • sap van ½ citroen • 40 g roomboter • 4 schijfjes citroen • 1 tl tamari

Citroen roomkwark

Bereidingswijze: Was de zalm en dep deze droog. Besprenkel de zalm met citroen en strooi er een beetje kurkuma op en zwarte peper. Was de broccoli. Snijd de roosjes van de steel. Schil de steel en snijd deze in kleine blokjes. Breng de bouillon aan de kook in een stoompan en voeg bij die bouillon de blokjes broccolisteel en de tagliatelle. Kook de pasta al dente. Zet de tweede pan erop met de broccoliroosjes en stoom die drie minuten. Smelt in een andere pan de boter de ui, knoflook, paprika, blokjes courgette en kastanjechampignons met de oregano, tijm, rozemarijn, kurkuma, tamari en peper. Leg de stukjes zalm tussen dit groentemengsel en smoor deze gaar. Draai de zalm na 2 minuten en laat deze gaar worden. Verwarm vier borden voor. Leg op elk bord een stukje zalm met een citroenschijfje en een beetje rozemarijn. Giet de pasta af en roer deze met de stukjes broccolisteel door de gesmoorde groenten en champignons. Schep de gestoomde broccoliroosjes erdoor. Proef en maak op smaak met tamari en peper.

Bereidingswijze: Rasp de citroenschil heel fijn. Pers de citroenen uit. Roer de honing, citroenrasp en de stevia door het sap zodat de honing goed oplost. Meng de kwark erdoor en klop dit tot een romig geheel. Proef en voeg naar smaak stevia toe. Verdeel dit over vier coupes en strooi in het midden een beetje citroenrasp. Dit toetje is geschikt na een lichte groenteschotel, soep of salade met weinig eiwitten.

Ingrediënten: • 450 g volle (geiten)kwark • 1 dl citroensap ± 2 citroenen • rasp van 1 biologische citroenschil • 1 el honing • 4 druppels stevia • 1 tl citroenrasp

Appelcitroen snack Ingrediënten: • 650 g biologische (val)appels • 250 g rozijnen • 150 g citroensap ± 4 citroenen • 1 el kaneel • 1 tl gemberpoeder • 125 g hennepzaad * • 30 g gemalen vlozaad • stevia Garnering: • krenten • gojibessen

Bereidingswijze: Pers de citroenen uit. Was de appels en verwijder het klokhuis, steeltje en beurse plekken. Snijd ze in grove stukken. Doe de appelstukken, citroensap, rozijnen, kaneel en gemberpoeder in de keukenmachine en maal dit helemaal fijn. Voeg het gemalen vlozaad toe en meng dit goed. Schep nu handmatig het hennepzaad erdoor en proef. De smaak is friszuur. Proef en maak op smaak met kaneel en een enkele druppel stevia. Smeer het mengsel uit op stuk bakpapier ± 2 mm dik. Trek er met een mes lijnen is zodat blokjes van 3 cm bij 3 cm ontstaan en versier de bovenkant met krenten en/of gojibessen. Leg het bakpapier op een rooster en laat het geheel opstijven. Heeft u een droogoven dan kunt u het 2 uur laten drogen op 35° C. Heeft u geen droogoven plaats het rooster dan boven een radiator of convector gedurende 2 à 3

uur. Bewaar deze stukjes in een afgesloten bak in de koelkast. Heerlijk als tussendoortje of bij een kopje gemberthee.

* Hennepzaden zijn uiterst voedzaam. Na sojabonen zijn zij het rijkst aan eiwitten, maar hennep­eiwitten verteren beter. De zaden zijn bovendien rijk aan onverzadigde vetzuren (Omega 3, 6 én 9) in de meest natuurlijke verhouding en gammalinoleen zuur (GLA), een zeldzaam essentieel vetzuur dat ook wordt teruggevonden bij moedermelk!). Onverzadigde vetzuren houden vaten, gewrichten, huid en geheugen in topconditie maar zijn moeilijk te vinden in natuurlijke producten. Ze worden vaak kunstmatig toegevoegd in voeding zoals in boter. Hennepzaad bevat ook vitamine B en E en bestaat voor 35% uit vezels die het lichaam ‘proper' houden. Hennep speelt een rol bij het behoud van een gezond immuunsysteem dat antilichamen aanmaakt tegen binnendringende aanvallers. Onverzadigde vetzuren zijn erg gevoelig voor warmte, licht en zuurstof en moeten daarom zorgvuldig verwerkt en bewaard worden (donker, koel en afgesloten) om hun kracht te behouden. Onverzadigde vetzuren kunnen worden omgezet in prostaglandines die bijvoorbeeld de aanmaak van cholesterol remmen, de bloedvaten verwijden en het samenklonteren van de bloedplaatjes in de aderen voorkomen. Ook de bloeddruk daalt na het een aantal weken eten van hennepzaad. Bron: http://www.hartpatienten.nl/ array/174-lichaam-en-gezondheid/85voeding/6641-hennepzaad-goed-voorde-gezondheid

17

Lijf & Leden Leden van de Moermanvereniging vertellen hoe ze persoonlijk invulling geven aan het thema ‘gezond eten – gezond leven’.

‘Dan kan ik uw man niet helpen’

MMV Kookcommissie benoemd en aan de slag Begin oktober werd de nieuwe, onlangs door het Algemeen Bestuur ingestelde ‘MMV Kookcommissie’ in de bloemetjes gezet. Deze commissie, die op dit moment vijf vrijwilligers telt, heeft als belangrijkste taak recepten te maken en te beoordelen die passen in de ‘voedingsstijl’ van de MMV. De kookcommissie mee momenteel mee aan het bereiden en testen van recepten voor het nieuwe MMV kookboek. V.l.n.r. op de foto: Jan Meijerink (MMV-bestuurslid), kookcommissieleden Han van der Toorren, Cocky Berrevoets, Klazien van der Toorren en Else Wannee. Daarnaast Esther de Hek, lid van het MMV-projectteam. Niet op de foto: kookcommissielid Riëtte Janssen.

Slik niet teveel magnesium In het artikel: ‘Magnesium: Het hielp niet zomaar een beetje’ staat: "Nies slikt nu al een tijdje 3 tabletten van 365 mg per dag". Nu leidt teveel magnesium tot diarree, maar het is niet de bedoeling om maandenlang 3 tabletten per dag

te blijven slikken. Bij een tekort aan een bepaalde stof begin je met flinke dosis. Wanneer dit tekort is aangevuld, kan je met minder volstaan. Ik adviseer Nies om nog twee maanden 2 tabletten per dag te slikken en als dat goed gaat,

nog 1 tablet per dag te slikken. Teveel magnesium slikken, leidt tot verstoring van de balans van calcium en magnesium in het lichaam. Leo P. Huijsen, C.A.M.-arts n.p.

Advertentie

VASCULAIRE NUTRIËNTEN

Naam:  Corry van Tilburgvan Gerwen Woonplaats: Arnhem Leeftijd: 71 jaar Lid sinds: 1984

Z

ij is dochter van een Bredase banketbakker en zodoende van huisuit meer vertrouwd met krentenbollen en (heerlijk) slagroom­ gebak dan met bietensap en het Budwigpapje. De belangstelling van Corry van Tilburg voor de Moermanbeweging volgde pas later. Corry verloochent haar Brabantse afkomst niet. Ze kan onderhoudend vertellen, waarbij ze graag put uit haar herinneringen aan de mooie tijd die ze had bij een grote kunstzijdefabriek in haar woonplaats. Ze begon onderaan de ladder en zou maar een tijdelijke baan gaan vervullen omdat ze de verpleging in wilde. De werkkring beviel haar echter zo goed en haar chef drong zo sterk bij haar aan dat ze de keuze maakte om bij het bedrijf te blijven. Via via kwam ze uiteindelijk bij de bedrijfsarts te werken en hoefde niet meer zo nodig de verpleging in.

Mooie beloftes…

Ze verzorgde voor halve dagen de administratie en de resterende tijd was ze assistente van de bedrijfsarts. Die zag haar helemaal zitten en liet haar alles

18

doen wat een verpleegkundige ook mag, op het toedienen van injecties na. De medische kant van haar baan had de liefde van haar hart. Zo was Corry op haar manier toch in de gezondheidszorg terechtgekomen. Na haar verhuizing naar Arnhem volgde een opleiding voor estheticienne, waarbij het accent niet ligt op geurige poedertjes en agressieve smeerseltjes maar op de vraag hoe het uiterlijk zo goed mogelijk van binnenuit bediend kan worden. “Dat heeft alles te maken met een goede stofwisseling en met verzorging van de spieren”, licht Corry toe. In de praktijk betekent dat goede voeding, veel vocht en verantwoorde huidproducten gebruiken. Wel had ze haar twijfels over alle mooie beloftes met betrekking tot de schoonheidsmiddelen.

Gastdocente

Ze hoefde niet lang na te denken toen ze gevraagd werd gastdocente uiterlijke verzorging en gezondheidskunde op een vormingsschool te worden. Ze genoot van haar nieuwe job. “Het mooiste werk wat ik gedaan heb”, blikt Corry terug op deze tijd. Nog steeds kan ze gefascineerd over haar leerlingen vertellen. Ze zou in totaal 23 jaar deze groepen begeleiden. In die tijd werd haar belangstelling voor gezonde voeding en een dito leefstijl gewekt tijdens een lezing van de in MMV bekende Else Wannee. Het belang van de inzichten van Moerman werd voor Corry nog eens onderstreept door het voorbeeld van haar neef. Bij hem openbaarde zich darmkanker toen hij nog maar 21 was. Hij kwam in contact met de arts uit Vlaardingen en had baat bij diens adviezen. Corry: “Mijn neef is nu 73 en maakt het nog steeds heel erg goed. Al sinds jaar en dag woont hij in Spanje, waar hij zijn kennis over gezond eten en leven doorgeeft aan anderen.”

Alleen prednison

Nog een bijzondere ervaring die ze graag doorgeeft, is die met de complementaire arts Hamburger uit Nijmegen. Jaren eerder had zij kennis gemaakt met deze arts. Hij was bekend van wat ze noemt “het geweldig mooie en bijzondere acupunctuurcentrum” in Nijmegen. Corry‘s man werd op zeker moment ernstig ziek met een te laag Hb. De internist had nog maar één middel te bieden: prednison. Met dit medicijn had Corry grote moeite… “Dan kan ik uw man niet helpen”, was de reactie van de arts. Toevallig ontmoette zij kort daarna op een MMV-avond in Gelderland dokter Hamburger die daar een lezing gaf. Een consult in Nijmegen was het gevolg. De arts had de oorzaak van de kwaal al snel gevonden nadat hij het levensverhaal van haar man had aangehoord. Tijdens de oorlog was hij in het ziekenhuis terechtgekomen waarbij er toediening van bloed moest plaatsvinden. In die tijd moest er zo snel mogelijk worden gehandeld, waarbij het bloed van de donoren bij elkaar werd gevoegd. Dat had er bij haar man toe geleid dat hij allerlei afweerstoffen had aangemaakt die zich nu tegen zijn lichaam hadden gekeerd, zo luidde de diagnose van de Nijmeegse dokter. Behalve foliumzuur en vitamine B12 schreef hij injecties voor met een cocktail van slangengif en nog andere homeopathische medicamenten. Het resultaat van de behandeling was verbluffend. “Na verloop van tijd was hij weer helemaal de oude”, meldt Corry. Het wel en wee van MMV ligt haar nog steeds na aan het hart. Vaak denkt ze na over het bereiken van jongeren. Voorlichting op scholen geven zou ze helemaal top vinden. “Wie weet”, klinkt het optimistisch.

19

In deze rubriek gaat arts drs. Bob Hornstra in op de meest uiteenlopende medische vragen. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Vragen met een algemene strekking zijn altijd welkom. Voor dringende persoonlijke vragen: bel met Patiëntenvoor­ lichting 088-2424240.

Vraag Lijnzaadolie

Lijnzaadolie en prostaatkanker

‘In een recent nummer van Uitzicht is een uitgebreid artikel geplaatst van dr. Hans Stoop over prostaatpro­ blemen en niet- toxische middelen om er wat aan te doen. Genoemd wordt onder andere lijnzaadolie. Nu heeft dokter Hornstra in vorige afleveringen van Uit­ zicht er diverse malen op gewezen dat lijnzaadolie op zich prima is, maar dat het juist niet moet worden ge­ bruikt door iemand die al prostaatkanker heeft. Deze verschillende visies kunnen tot verwarring leiden. Daarom zou ik het op prijs stellen als u hier nog eens aandacht aan zou willen besteden.’

In een kortgeleden verschenen artikel van mijn hand in Uitzicht over prostaatkanker, heb ik lijnzaadolie niet als een verboden stof aangeduid. In tegenstelling tot de vaak wat oudere literatuur waarin gesteld wordt dat lijnzaadolie prostaatkanker kan bevorderen, zijn er de laatste jaren artikelen verschenen die deze werking juist ontkennen.

De lijnzaadolie is vooral bekend als een belangrijk onderdeel in het Budwigpapje. De alfa-linoleenzuur waaraan lijnzaad(olie) rijk is, wordt door enzymen omgezet in de gunstige omega-3 vetzuren. Maar deze omzetting verloopt vooral op oudere leeftijd moeizaam en slechts een kleine fractie van genoemde alfa-linoleenzuur kan worden omgezet. Er zijn echter recent aanwijzingen, onderzoekers vonden in vijf van zes studies promotie van prostaatkankercellen door lijnzaadolie, dat lijnzaadolie ongunstig werkt in geval het gaat om prostaatkanker. Mogelijk neemt er tijdens het persen van lijnzaad tot lijnzaadolie een chemische verandering plaats en/of gaat er een belangrijk stofje verloren dat juist erg belangrijk is voor het bestrijden van prostaatkanker. Mijn advies is thans om eventueel lijnzaad te blijven gebruiken in verband met de omega-3 productie (al is dat meestal niet zo veel), maar ook vanwege de vele vezels, fyto-oestrogenen en mineralen die lijnzaad rijk is. En dus geen lijnzaadolie meer, zeker bij kans op prostaatkanker. Een andere mogelijkheid is overigens chiazaad met zelfs nog wat meer bouwstoffen; het kan sneller een verzadigingsgevoel geven en ook laxerend werken. Sommige mensen rapporteren wat meer energie door het gebruik van chiazaad. Bob Hornstra, arts

20

In deze recent verschenen literatuur is geen aanleiding gevonden dat prostaatkanker wordt bevorderd. Echter, in de visie van dokter Moerman dient alles zo onbewerkt mogelijk gegeten en gedronken te worden. Hier heeft lijnzaad dus een duidelijke voorkeur boven lijnzaadolie. Vanwege de tegenstrijdigheid in de verschenen artikelen wordt door vele artsen en therapeuten voor alle zekerheid afgeraden om dagelijks veel lijnzaadolie te gebruiken. Om hier wat duidelijkheid in te scheppen breng ik graag het volgende onder de aandacht van de lezers. In 2004 verscheen een artikel in het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift ‘Nature’ dat de gedachte wel eens zou kunnen bevestigen dat alfa-linoleenzuur (ALA) goed is voor het hart maar misschien wel slecht voor de prostaat. ALA is een omega-3-vetzuur dat je via dierlijk maar ook via plantaardig voedsel kunt binnenkrijgen. Het komt ook ruim voor in ook lijnzaadolie. Echter, de biologische mechanismen waardoor ALA de kans op prostaatkanker zou doen toenemen, zijn nog niet bekend. Tot de hier eerder genoemde conclusie zijn de onderzoekers uit Wageningen gekomen, toen zij de beschikbare literatuur doornamen voor de Nederlandse voedingsindustrie. Ze hebben daarbij gezien dat ALA misschien de kans op prostaatkanker verhoogt, maar helemaal zeker van hun zaak waren ze niet. Uit de dieetgegevens van de mannen met prostaatkanker bleek dat een hoge inname van dierlijk vet de kans op kanker verhoogde zoals ook de inname van ALA deed. Later vonden ook andere onderzoekers dat mannen die veel ALA binnenkregen

Antwoord twee tot drie keer meer kans op kanker hadden dan mannen met een lage inname. De mannen in de studies kregen hun ALA vooral uit vlees. Van rood vlees weten we al jarenlang dat het de kans op sommige soorten kanker verhoogt. Misschien is het gevonden verband tussen ALA en prostaatkanker dus wel een schijnverband. Er was een vermoeden dat het gevonden verband het werk is van een achterliggende, onbekende factor. In de meeste studies namelijk krijgen de mannen het gros van hun alfa-linoleenzuur binnen met vlees. Het gunstige effect van ALA op hart- en vaatziekten weegt hier zwaarder dan het mogelijke ongunstige effect op de prostaat is de conclusie van de Wageningers. Een studie uit 2006 weerlegt deze resultaten. De eerder gevonden resultaten kunnen namelijk beïnvloed zijn door o.a. bevooroordeling vinden de wetenschappers van dit artikel. In de studie werd in een screeningsonderzoek de invloed van ALA uit verschillende voedselbronnen, op het voorkomen van prostaatkanker bestudeerd. Deze prospectieve studie van voornamelijk blanke mannen leverde geen relatie op met de totale inname van ALA. Geen relatie met prostaatkanker. (Koralek DO (2006) 17:783791) Een studie van Leitzmann (Am J Clin Nutr 2004;80:204-16) waarin hij gedurende 14 jaar een groep mannen volgde liet zien dat een toegenomen inname van ALA juist resulteerde in een gereduceerd risico op het risico op prostaatkanker!

De conclusie en aanbeveling van beiden: gebruik lijnzaad voorlopig alleen in zijn natuurlijke vorm en zelf malen vóór gebruik (in verband met oxydatiegevaar). Vermijd lijnzaadolie totdat er nog meer wetenschappelijke studies zijn gedaan naar het posiitief of negatief effect op prostaatkanker.

Stevia ‘Is stevia een anticonceptieproduct? ‘Stevia lijkt zo'n mooi alternatief voor suiker en daarom gebruiken we het vrijwel dagelijks’, schrijft een lezeres. Ze vervolgt: ‘Nu had ik een gesprek met Dinah Rodrigues bij wie ik een cursus hormoonyoga deed. Zij komt uit Brazilië en vertelde dat de Indianen vroeger stevia gebruikten als ze een slechte oogst hadden. Stevia is een anticonceptieproduct, dan hadden ze dat jaar geen nieuwe kinderen te voeden. Klopt dat? Is er iets bekend over? Als stevia de hormoonspiegel omlaag brengt lijkt het me geen goed idee voor vrouwen om te gebruiken. Behalve als anticonceptie misschien.’ Dr. Hans Stoop heeft er de medische literatuur op nagezocht en dit is zijn conclusie: Die bewering heb ik in één artikel teruggevonden (Planas GM, Kucacute J. 1968) In wetenschappelijke onderzoeken heeft echter sindsdien nog niemand deze bewering opnieuw kunnen bevestigen.

Dr. Hans Stoop, wetenschappelijk onderzoeker

Patiënt zoekt tijdelijk kost en inwoning Henriette van Rijn (52) wordt momenteel behandeld vanwege borstkanker. Ze woont sinds enige tijd in Nieuw-Zeeland maar is overgekomen naar Nederland om zich hier te laten behandelen. Ze zoekt op korte termijn een tijdelijk adres voor kost en inwoning tot en met herstel/revalidatie, bij een familie die met kanker bekend is en de Moerman voedingsrichtlijnen volgt. Haar emailadres is: [email protected]. Telefonisch is ze bereikbaar onder 06 15 54 50 92.

21

Karine Hoenderdos

‘Inzetten op leefstijl loont’

K

Voeding heeft veel effect op de gezondheid. Welk effect precies, dat is voor iedereen anders. Juist daarom is het belangrijk om er zelf mee aan de slag te gaan, zodat je een voedingswijze kunt samenstellen die voor jou werkt – en ook blijft werken. Dat stelt diëtiste en journaliste Karine Hoenderdos. “Om structureel gezonder te leven is het belangrijk om iets te zoeken dat echt bij jou past.” Tekst: Petra Pronk

arine Hoenderdos was al jong geïnteresseerd in voeding. Na haar opleiding tot diëtiste werkte ze een aantal jaren in een psychiatrisch ziekenhuis, waarna ze de overstap maakte naar de journalistiek. Nu schrijft ze voor Scriptum communicatie over voeding, is ze medeoprichter van www.puurgezond.nl en auteur van het boek ‘Puur Gezond! Slank in 8 stappen’. Schrijven over voeding is voor haar de ideale combinatie van haar verschillende interesses. Ze gelooft in het belang van bewust leven, met aandacht voor lichaam, geest en omgeving. Gezond eten is daar een vanzelfsprekend onderdeel van. “Je wordt geboren met een bepaalde genetische aanleg. Dat is iets waar je geen invloed op hebt. Maar er zijn ook dingen waar je wel invloed op hebt. Eten is bijna het enige wat je zelf in de hand hebt als je iets wilt doen aan je gezondheid. Het is heel interessant om te zien wat voeding kan doen bij het in balans komen en houden van je lichaam. Het werkt op allerlei manieren en heeft overal effect op: hormonen, energieniveau, weerbaarheid, immuunsysteem, geheugen. En dat is dan alleen nog maar de fysieke kant. Daarnaast is voeding ook een sociaal, culinair en historisch interessant verschijnsel.”

‘Main stream’

Er is veel veranderd sinds Karine begon met werken. Een van de belangrijkste veranderingen is dat er nu fundamenteel anders aangekeken wordt tegen de relatie tussen voeding en gezondheid dan vroeger. “Zilvervliesrijst en kikkererwten waren vroeger zeer alternatief. Dat is nu niet meer zo. Het idee dat voeding de gezondheid beïnvloedt is nu algemeen geaccepteerd, het is meer main stream geworden. Maar de keerzijde is dat we er nu soms teveel over nadenken. Daardoor verliezen we het gevoel voor gezond eten en eten we

niet meer uit intuïtie wat goed voor ons is. Er is nu zoveel bekend over voedingsmiddelen en hun effect op de gezondheid dat dat belemmerend kan werken.” Dat kan er bijvoorbeeld toe leiden dat we ons schuldig voelen als we roomboter eten of niet genoeg sinaasappels. En paradoxaal genoeg kan de nadruk op gezond eten er ook voor zorgen dat mensen eenzijdig gaan eten – wat juist helemaal niet gezond is. Ter illustratie verwijst ze naar de Amerikaanse journalist Michael Pollan die in zijn boeken en artikelen de nutritionistische visie op eten aan de kaak stelt. De praktijk om voeding te bekijken in de vorm van de afzonderlijke voedingsstoffen, is in zijn optiek rechtstreeks verantwoordelijk voor de gezondheidscrisis in de VS. Voedingsstoffen worden daardoor ‘losgezogen’ van hun oorspronkelijke verband, terwijl de wisselwerking tussen de verschillende stoffen in natuurlijke voedingsstoffen nu juist een hoeksteen van gezond eten is. Daarbij: het is goed om voeding te blijven zien in de sociale en maatschappelijke context. “Genieten is ook belangrijk!”

Voeding en preventie

Als het gaat om de relatie tussen voeding en gezondheid is de belangrijkste les van de afgelopen jaren volgens Karine: er kan meer dan je denkt. Juist bij preventie van chronische ziekten kan voeding een heel belangrijke rol spelen. “Het overgrote deel van chronische westerse ziektes is terug te voeren op leefstijl. Dat betekent dat daar ook de grootste winst te behalen valt, zowel qua gezondheid als financieel. Het effect van gezond eten vertaalt zich heel direct in een besparing op de kosten voor de gezondheidszorg. Dat effect is aanzienlijk: elke euro aan dieetzorg verdient zich 56 keer terug.” Inzetten op leefstijl loont dus. Het is dan ook schrijnend om te merken dat de politiek blijft koersen op korte termijnoplossingen. Zeker in de crisis is preventie het kind

Mijn Eet Experiment Dat gezond eten belangrijk is voor de gezondheid, daar twijfelt niemand meer aan. Maar dat is nog iets anders dan het ook daadwerkelijk doen. Het blijkt erg moeilijk om mensen de stap te laten maken van weten naar doen. De kans dat iemand er echt mee aan de slag gaat stijgt als mensen het gevoel hebben dat ze zelf aan het roer staan en iets te kiezen hebben. ‘Mijn Eet Experiment’speelt in op die behoefte aan regie.

ondervinden wat goed voor hen is en wat minder goed. Dat betekent heel concreet dat je als deelnemer aan ‘Mijn Eet Experiment’ uit kunt proberen wat het effect is als je tien dagen bepaalde dingen veel of juist weinig eet of drinkt. Je kunt kiezen uit zes verschillende experimenten, variërend van ‘suikervrij’ tot ‘extra groente en fruit’. De termijn van tien dagen is heel overzichtelijk en maakt de experimenten goed ‘behapbaar’.

‘Mijn Eet Experiment’ is een initiatief van de Stichting Voeding Leeft. Het is een digitaal instrument dat mensen op een laagdrempelige en niet-betuttelende manier in beweging wil brengen richting een structureel gezonder eetpatroon. Niet door een belerend vingertje, maar door hen zelf aan den lijve te laten

Eenvoudig Deelname is eenvoudig. Via een app die je gratis kunt downloaden op www.mijneetexperiment.nl kun je twee keer per dag een korte vragenlijst invullen over je eetpatroon. De vragenlijst is gebaseerd op de Welzijnsindex van de Wereld­gezondheidsorganisatie WHO.

22

Het bijzondere van de eetexperimenten is dat ze volstrekt persoonlijk zijn. Geen eenheidsworst, maar echt toegesneden op het individu. Heb je geen enkele behoefte om te onderzoeken hoe de dag eruit ziet zonder een kopje koffie, maar vind je eigenlijk wel dat je teveel zoet eet, dan laat je het cafeïnevrij-experiment lekker links liggen en kies je gewoon voor tien dagen suikervrij. Ben je stiekem wel erg gehecht aan dat glaasje wijn ’s avonds en baal je er eigenlijk van dat het er veel te vaak twee of drie worden, dan is het aardig om eens te kijken hoe je je voelt bij een alcoholvrij bestaan. Resultaten De pilotstudie naar ‘Mijn Eet Experiment’ is inmiddels afgerond. Het is nog te vroeg om wetenschappelijk gefundeerde conclusies

te geven, maar de eerste aanwijzingen zijn wel dat ‘Mijn Eet Experiment’ het bewustzijn rondom voeding blijvend vergroot en het gedrag daadwerkelijk verandert (zie kadertje resultaten). Op grond van de positieve resultaten wordt het aantal experimenten uitgebreid. Zo komt er onder andere een ‘Open Experiment’ waarmee deelnemers zelf iets kunnen kiezen om mee te experimenteren, bijvoorbeeld drop of chocola. Ook wordt de mogelijkheid geboden voor andere termijnen: drie en zeven dagen. En omdat dingen samen doen motiverend werkt, wordt het ook mogelijk om samen met anderen deel te nemen en ervaringen te delen.

23

Voorlopige resultaten van ‘Mijn Eet Experiment’ Sinds de introductie een jaar geleden hebben duizenden mensen de app gedownload. De belangrijkste bevindingen van de deelnemers aan de pilotstudie:

van de rekening – en mensen schuiven die rekening kennelijk liever voor zich uit. Dat geldt niet alleen voor politici, maar ook voor consumenten. Karine: “Gezond leven vraagt om een langetermijnvisie. Je moet mensen ervan zien te overtuigen dat ze nu gezond moeten eten om over 30 jaar geen kanker te krijgen, of minder kans op hart- en vaatziekten of diabetes. Dat is best lastig. Daarom is het belangrijk om mensen te laten ervaren dat er ook op de korte termijn positieve effecten merkbaar zijn, zoals meer energie, een mooiere huid, geen dip midden op de dag….Juist die ervaring kan het gat dichten dat er zit tussen weten en doen. Het is niet genoeg dat mensen weten dat gezond eten belangrijk is en dat het ziektes kan voorkomen. Het gaat erom dat ze hun gedrag veranderen en daarbij is eigen ervaring een belangrijke sleutel.”

• De meerderheid voelt zich na 10 dagen daadwerkelijke fitter en energieker dan daarvoor.

Gezondheidsraad bijzonder vaag over vitamine D-suppletie

• 80% raadt anderen aan om ook mee te doen.

Internationale vitamine D-experts zoals van Harvard bevelen voor bewoners van een land als Nederland aan om dagelijks 2000 IE (50 mcg) vitamine D binnen te krijgen. Zo niet de Nederlandse Gezondheidsraad in het advies dat in september is verschenen. Die zegt dat 400 IE meer dan voldoende is (vanaf 70 jaar 800 IE), óók in de winter als de zon niet voldoende kracht heeft om vitamine D in de huid aan te maken. Al met al een advies dat onnodig veel ziekte en overlijden in ons land tot gevolg heeft. In 2007 is al uitgerekend dat als iedere Nederlander elke dag 1000 IE binnen zou krijgen, jaarlijks het aantal kankerdoden met 6000 zou kunnen worden verminderd (ter vergelijking: circa 600 verkeersdoden per jaar). Hoogleraar aan de Universiteit van Bochum, Armin Zitterman, berekende voor Duits­ land (82 miljoen inwoners) dat de kosten daar jaarlijks met 37,5 miljard euro kunnen worden verminderd bij een afdoende verzorging met vitamine D.

• 90% denkt dat het experiment leidt tot een blijvende verandering in het eetpatroon • De helft geeft ook na drie maanden nog aan blijvende veranderingen te hebben doorgevoerd in zijn eetpatroon en zich daar beter bij te voelen.

Digitaal instrument

Dat is precies waar ‘Mijn Eet Experiment’ (zie kader) op inzet. Deze app biedt mensen de ruimte om te experimenten met voeding door ze aan den lijve te laten ervaren wat bepaalde voeding doet voor hun gezondheid. Karine is lid van de adviesraad en schreef de teksten voor de apps en de website van ‘Mijn Eet Experiment’. Apps zijn in opkomst als instrument voor gezond leven, doordat veel mensen tegenwoordig een smartphone hebben en die overal met zich meedragen. Een app is een praktische en laagdrempelige manier om een doelgroep te bereiken die zich normaal gesproken lastig laat aanspreken op gezondheid: jongeren. Ouderdom, ziekte en gebreken zijn nog ver weg, dus waarom zouden zij zich er druk om maken? Ze hebben andere dingen aan hun hoofd. Maar juist omdat op jonge leeftijd beginnen met gezond leven

‘Gezond leven vraagt om een langetermijnvisie’ zo belangrijk is met het oog op de toekomst, zou je eigenlijk willen dat zij ermee aan de slag gingen. De kans dat ze dat doen stijgt aanmerkelijk door een aanpak te kiezen die aansluit bij hun belevingswereld.

‘Eigen ervaring’

‘Mijn Eet Experiment’ dicht volgens Karine Hoenderdos de kloof tussen denken en doen. “De kracht van deze aanpak zit hem in de eigen ervaring. Zelf fysiek ervaren wat het met je doet als je een paar dagen extra groente en fruit eet, is echt iets anders dan in een folder lezen dat groente en fruit gezond zijn. Als je zelf merkt wat gezond eten met je doet – meer energie, beter slapen, evenwichtiger etc. – is de kans dat je je leefstijl aanpast aanmerkelijk groter en ben je ook gemotiveerd om het vol te houden. Dat blijkt ook uit de wetenschappelijke literatuur over gedragsverandering. De mensen die met succes afvielen, zijn mensen die hun eigen doelen

We kennen vitamine D, samen met calcium, al lang als de voedingsstof die nodig is voor gezonde botten. Vooral op oudere leeftijd wanneer de kans op vallen en daarmee op fracturen én overlijden steeds groter wordt. Maar daarnaast doet vitamine D, mits in voldoende hoge dosering, veel meer: het verlaagt de kans op hart- en vaatziekten, depressie, diabetes, MS, rug- en spierpijn en zelfs bepaalde kankervormen. Maar de Gezondheidsraad vindt dit alles nog niet bewezen en weigert in het rapport onderzoek hiernaar in haar conclusie mee te nemen.

hadden gesteld en in beweging kwamen, niet omdat de dokter zei dat het moest maar omdat ze zelf ervoeren wat het met hun deed.” Dat vraagt wel om maatwerk. “We moeten af van het idee dat er een richtlijn is die voor iedereen geldt. Behandelingen in de toekomst zullen steeds meer op het individu worden toegesneden. Iemand met een druk bestaan moet je niet uitgebreid willen laten ontbijten. Dan is een smoothie met fruit en groente prima om te zorgen dat hij de noodzakelijke stoffen binnenkrijgt. Om structureel gezonder te leven is het belangrijk om iets te zoeken wat echt bij jou past.”

Maar de hamvraag is of Nederlanders elke dag zelfs over deze luttele 400 IE kunnen beschik­ ken met de magere zonneschijn en twee boterhammen met margarine die samen slechts 25 IE vitamine D leveren? Onmogelijk, zeker in de winter, én in de zomer. Als je het rapport nauwkeurig leest, dan komt de Gezondheidsraad nota bene zelf ook tot deze conclusie! De tekst is echter zó geformuleerd dat dit er heel moeilijk uit valt te lezen. Zelfs dusdanig moeilijk dat in veel kranten, overgenomen van het ANP, de zinsnede verscheen: “Het grootste gedeelte van de bevolking heeft geen extra vitamine D nodig uit een supplement.” Nu weet ik wel - elke Nederlander elke dag een supplement aanbevelen – dat zou een groot precedent zijn. Het zou meteen de Schijf-van-Vijf naar de prullenbak verwijzen. Dus dat nooit.

Toenemend bewustzijn

Karine constateert een toenemend bewustzijn van het effect van gezonde voeding doordat er steeds meer wetenschappelijke onderzoeken komen die de relatie tussen voeding en gezondheid blootleggen. Dat sijpelt door. Toch zijn er ook signalen die zorgelijk stemmen. Ze vertelt over een congres in de VS waar de handen op elkaar gingen voor de nieuwste afslankpil. “Dat is symptoombestrijding. Dweilen met de kraan open. Wil je echt blijvend effect bereiken, dan zullen we met z’n allen in moeten zetten op het veranderen van onze leefstijl. Meer bewegen, gezond eten, extra vitamines: dat is wat het verschil maakt.” Daarbij is het wat haar betreft niet ‘alles of niets’. “Als de grote lijn goed is en je overwegend gezond eet, dan stijgt de weerstand zo dat je je ook wel eens iets kunt permitteren wat minder goed is. Het hoeft allemaal niet volgens het boekje, het gaat erom dat er sprake is van een opgaande lijn. Zoek iets wat bij je past en waar je plezier in hebt en begin daaraan. Zoek anderen op, deel je ervaringen en stel realistische doelen. Wees niet bang om klein te beginnen. Ook al ga je niet zo hard, elke stap vooruit is er één. Elke dag een kiwi bij het ontbijt lijkt niks, maar als je er een gewoonte van maakt is het wel 365 dagen per jaar een kiwi. Het duurt drie maanden voor een gewoonte gestabiliseerd is. Als je elk jaar vier nieuwe gewoontes aanleert, dan zit je na een jaar toch op een structureel gezonder eetpatroon.”

Ik zal het kort uitleggen, anders gelooft u me niet. Het rapport zegt dat de zonlichtbloot­ stelling naar schatting gemiddeld over het hele jaar 280 IE vitamine D per dag oplevert (de overige 120 IE moet van halvarine, margarine en bak- en braadproducten komen). Maar het is écht niet zo dat wat je aan zon in de zomer méér krijgt, compenseert voor wat je in de winter nodig hebt. En wat verstaat de Gezondheidsraad onder voldoende zonlichtblootstel­ ling? Welnu, dagelijks 15 tot 30 minuten aan hoog staande zon (tussen 11.00 en 15.00 uur) met hoofd en handen ontbloot. Maar wat als je je job dagelijks binnen hebt? En hebben we zomers niet dikwijls behoorlijk wat bewolkte dagen? Dus de rekensom van de Gezondheids­ raad deugt niet. Al met al een bijzonder vaag rapport waaruit we niet mogen lezen dat vitamine D-suppletie noodzakelijk is. Met bovendien aanbevelingen die veel te laag zijn. Overeind blijft wat inter­ nationale vitamine D-experts aanbevelen voor een land als Nederland met relatief weinig zon: 2000 IE per dag, ‘s winters én ‘s zomers. Daar verandert dit Gezondheidsraadrapport niets aan. Mijn boek Nieuw licht op vitamine D is helaas nog steeds actueel.

www.ortho.nl

24

Dr. Gert Schuitemaker

25

Kruiswoordraadsel

‘Levensstijl drastisch veranderen.’ Dat is de oplossing van de puzzel in Uitzicht 2012/07. In ieder geval: regelmaat! Weet u nog wel? De 3 R’s. Regelmaat, Reinheid en Rust. Acht uur slapen. In ieder geval in bed tussen 23.00 uur en 03.00. ‘s Morgens een goed ontbijt als een keizer, ’s middags een maaltijd als een landheer en ’s avonds een maaltijd als een bediende! Een patiënt moet ook ‘s middags rusten in bed, ongeveer 2 uur. En zoveel mogelijk bewegen. Wandelen en/of fietsen, je niet te veel vermoeien. Zoek dan zoveel mogelijk de bossen of de zee op, daar is de rust en de lucht nog het gezondst met de meeste zuurstof en dat is wat wij nodig hebben. En de voeding! Wetenschappers ontdekten met de Kirlianfotografie, dat biologisch voedsel duidelijk een meer levendig en harmonieus energieveld heeft dan onze tegenwoordige maagvulling. Ook bleek dat rauw voedsel een beter energieveld heeft dan gekookt of gepasteuriseerd voedsel. Het energieveld van gepasteuriseerd voedsel lijkt somber en minder uniform dan de rauwe tegenhanger. Als dit energieveld een indicatie is van de levenskracht van voedsel is het duidelijk dat schoon en rauw voedsel, zoals de natuur het bedoeld heeft, beter is dan verwerkt voedsel dat overladen is met pesticiden. Het betekent ook dat het aantal calorieën en de gebruikte ingrediënten niet voldoende zijn om vast te stellen wat de voedingswaarde is van bepaalde levensmiddelen. Wat de mens het meest nodig heeft is de energie, de bio-fotonen van biologische rauwe voeding. Biologisch? Toch heel logisch! De prijzen gaan naar de volgende winnaars: 1e prijs: mevr. Beelen, Utrecht 2e prijs: mevr. Poeijer, Oost Souburg 3e prijs: dhr. Romkens, Breda. De inzenddatum voor de puzzel in Uitzicht 2012/09 sluit 15 januari 2013. LET OP! Het inzenden van de oplossing is alleen mogelijk door: overschrijving van tenminste € 1,- op ING rekening 6189, t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Vermeld uw oplossing onder mededelingen. Gert Tretmans Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo tel. (0546) 56 94 11. E-mail: [email protected]

26

1

2

13

1

3

4

14

1

15

21

1

22

27

1

28

32

1

33

39

1

40

47

1

20 1

26

30

1 1

44

31

45

1

54

1 1

61

62

67

68

1

69

1

75

76

1

6

16

38

51

7 1 23

46 1

1

55

56

1

23

1

17

18

94

87

9

51

62

84

27

10

1 1

1

34

41

1 1

1

11

12

19

25

35

42

48

52

1 1

1

53

59

1

1

1

57

58

63

64

1

65

71

72

1

73

78

1

79

84

1

85

91

1

70

88

1

9

24

1

77

1

93

1

1

82

87

1

8

29

1

81

81

5

1

1

83

89

1

1

95

22

90

60

32

4

75

17

45

76

35

40

62

1

36

43

1

49

50

60

66

90

37

1

1 86

92

1

96

53

9

39

7

46

97

97

94

15

39

45

77

42

27

Verantwoording De redactie van Uitzicht en het bestuur van MMV brengen de inhoud ter kennis en beoordeling; zij aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing ervan. Overname van artikelen door derden is uitsluitend toegestaan met schriftelijke toestemming vooraf. Redactie en bestuur behouden zich het recht voor zonder opgave van redenen teksten, advertenties en te beantwoorden vragen te weigeren. Eindredactie Cor van Groningen

74 80

Uitzicht is het tijdschrift van MMV Natuurlijke kankerpreventie en Ondersteunende therapieën. Het verschijnt tien keer per jaar en wordt gratis aan de leden van de vereniging beschikbaar gesteld.

23

Horizontaal: 1. televisie 3. aanwijzend voornaamwoord 6. kleine hoeveelheid 9. vluchtige stof 11. vennootschap 13. Europeaan 15. drietal 17. balken 19. watering 20. koraaleiland 22. honingbij 24. Algemeen Nut Beogende Instelling 25. langwerpige bak 26. voedsel 28. beschrijving van het leven van een martelaar 29. venster 30. de oudste 31. Europees Ontwikkelingsfonds 33. no good 34. tasto solo 35. zachte haren 36. vaartuig 38. naaigerei 40. lof 42. autonoom gebied in China 44. een en ander 46. lariks 48. interval 49. veilige haven 51. Groningse mansnaam 52. voorwerp van spot 53. de verschrikkelijke sneeuwman 54. autokenteken van Laos 55. vreemde munt 57. vlek 60. deel van een etmaal 61. windrichting 63. tam 65. meisjesnaam 67. vervoersmaatschappij 69. loterijbriefje 70. bazige vrouw 71. getij 73. spoedig 74. slee 75. deel van een pc 77. twist 79. wandelplaats 81. groef 82. meisjesnaam 83. strook 85. het beoogde 87. snelle loop 88. ovenkrabber 89. plaats voor vee strook 84. het beoogde 87. snelle loop 88. ovenkrabber 90. plaats voor vee 92. groente 93. koude lekkernij 94. zandheuvel 95. afgezonderd 96. uitgang van de overtreffende trap 97. Amsterdams Peil. Verticaal: 1. licht herseninfarct 2. nestel 4. astatium 5. vlekkenwater 6. naderen 7. aankomend 8. sedert 9. scheepstouw 10. meisjesnaam 11. verfstof 12. huid 14. bedorven 16. dun 18. Friese mansnaam 19. gesteente 21. sluw 23. landbouwwerktuig 24. vierkante kantzuil 25. bepaald weefsel 27. Frans kerstlied 29. jurk 30. zacht branden zonder vlam 32. vuurwapen 35. plant 37. aanlegplaats 38. drukletter 39. titel 41. haardracht 42. tegenover 43. deel van een trap 45. eenmansvennootschap met beperkte aansprakelijkheid 47. omroepvereniging 48. plaats op Ameland 50. Griekse letter 55. tijdje 56. sine deï 58. zangnoot 59. heuvel 62. vette vloeistof 63. Nederlandse rivier 64. maal 66. voeg 68. uitvlucht 70. Grieks eiland 72. dier 74. welpenleidster 76. grafvaas 77. melkleverancier 78. Europeaan 80. roodachtig 81. ongebonden 82. plezier 84. juist 86. doek 88. soort onderwijs 89. schuifbak 91. luitenant. Als u de hele puzzel hebt ingevuld, kunt u ook de rest van de puzzel oplossen. U leest dan tevens de uiteindelijke oplossing.

Medewerkers aan dit nummer: Drs. Bob Hornstra, arts Riëtte Janssen Jan van Klinken Arjan van Laar Hans Nieuwstad Petra Pronk Dr. Gert Schuitemaker Dr. Hans Stoop

Redactiecommissie Truus Hartsink Dr. Hans Stoop Cor van Groningen

Uitzicht op internet www.moermanvereniging.nl E-mail: [email protected] Kopij volgend nummer: Magazine 10/2012 vóór 17 november 2012

Voor de jaarlijkse ontmoetingsdag voor nieuwe leden die in maart 2012 werd gehouden in Het Brandpunt in Baarn, moesten nogal wat mensen teleurgesteld worden. De belangstelling was zo groot dat ze lang niet allemaal een plekje in de zaal konden krijgen. Om die reden komt er op 24 november nogmaals een Nieuwe Ledendag. Het programma biedt tussen 10.00 en 12.30 uur een kennismaking met de vereniging en het bestuur, maar ook met boeiende lezingen. Van ervaringsdeskundigen mw. Jeannette Snoeijen-Moors en haar dochter Denise, en van diëtist Riëtte Janssen die ook de recepten in

Uitzicht verzorgt. In het middagprogramma neem de arts/schrijver Hans Moolenburgh u mee in zijn lezing ‘U kunt meer dan u denkt’. Het wordt een dag vol ontmoetingen en informatie. De bijeenkomst wordt ook dit keer gehouden in Het Brandpunt in Baarn en begint om 10.00 uur. De zaal is om 09.30 uur open. Aanmelden bij het Centraal Bureau Moermanvereniging in Alphen aan den Rijn tot uiterlijk donderdag 8 november. Dat kan per telefoon (0172) 49 79 44 maar het is voor de administratieve verwerking van uw aanmelding het makkelijkst als u dat per e-mail doet: [email protected]

Fitter in no time

Redactieadres Redactie Uitzicht Hof van Azuur 30 2614 TB Delft

Inschrijving Uitzicht ISSN 0169-9938

Nieuwe Ledendag: 24 november in Baarn

In de tweede week van november 2012 verzend de MMV de accept­ kaarten naar de leden voor de betaling van de contributie voor 2013. U vergemakkelijkt de verwerking van uw contributiebetaling als u van deze acceptkaart gebruik maakt. De MMV stelt het op prijs wanneer u de contributie vóór 1 januari 2013 wilt overmaken.

Fotografie Stef Breukel e.a.

Advertenties Advertentiemogelijkheden en tarieven kunnen worden aangevraagd bij: J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert Telefoon (0495) 53 22 20

Korte berichten

Uw contributie voor 2013

c o l o f o n

Oplossing

Wil je aan je conditie werken maar heb je weinig tijd of weinig discipline? Dan is HIT de moeite waard. HIT staat voor High Intensity Training. Dit is een vorm van zeer intensieve training is heel weinig tijd. Om precies te zijn: één minuut! Het klinkt onwaarschijnlijk dat dat effect heeft, maar de University of Abertay in Schotland heeft het effect van HIT onderzocht op de gezondheid en vond een positieve relatie. Volgens de onderzoekers maakt drie keer per week zestig seconden sporten iemand al fitter. Een groep proefpersonen kreeg de opdracht om tien kilometer zo snel mogelijk af te leggen. Vervolgens werd de groep in tweeën gedeeld. De ene helft heeft elke week drie keer een minuut gesport op een hometrainer, de andere deed dat niet. Na twee weken kregen de proefpersonen opnieuw de opdracht om zo snel mogelijk tien kilometer af te leggen. De mensen met training fietsten gemiddeld tien procent sneller.

Volgens de onderzoekers hebben de proefpersonen met drie keer een minuut training hun sportprestatie behoorlijk kunnen verbeteren dankzij het stofje ‘lactaat’. Lactaat is een belangrijke brandstof die het lichaam tijdens trainingen aanmaakt. Het geeft energie en zorgt ervoor dat we langer op een hoger niveau kunnen presteren. Lactaat wordt ook wel melkzuur genoemd. In het onderzoek is gekeken hoeveel tijd atleten nodig hebben om lactaat op te bouwen. Het blijkt dat dit zestig seconden duurt, daarna vertraagt het. Een minuut trainen zorgt ervoor dat je lactaat efficiënter kunt gebruiken, zodat je een betere sportprestatie neerzet. Dat is goed nieuws voor mensen die fitter willen worden, maar weinig tijd of motivatie hebben. Drie keer per week zestig seconden sporten kan je in twee weken fitter en gezonder maken, en de kans op blessures is met HIT ook kleiner. (Bron: GezondNu)

27

Advertentie

Postbus 16035 2500 BA Den Haag Telefoon 070-3010701 Fax 070-3010707

De Roode Roos B.V. Magazijn voor orthomoleculaire voeding Deze keer een andere selectie van producten, welke door “De Roode Roos B.V.” geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een inzicht van ons ruime assortiment, van meer dan 3500 producten en 80 leveranciers. Bestellen bij De Roode Roos B.V. Alle producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Eventueel kunt u eerst een fotokopie maken. Onze volledige catalogus is op aanvraag verkrijgbaar. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door TNT-Post bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. Internetgebruikers kunnen een e-mail versturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com Vanaf nu biedt De Roode Roos u de mogelijkheid uw bestellingen te betalen via doorlopende machtiging voor automatische incasso. Een machtigingskaart hiervoor kunt u opvragen via onze website: www.derooderoos.com/machtigen

Nr

Fabrikant

Leden

205 Multi vit.& mineralen (240 tab)

Plantina

€ 98,75

€ 74,06

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 46,50

€ 34,87

547 BioSil (30 ml)

Bio Minerals

€ 30,50

€ 22,88

586 MaxEPA (100 softgels)

Cardio Vasc. Res.

€ 37,00

€ 27,75

1388 MultiVit Basic (module 1) (90 vcaps)

Alfytal

€ 20,75

€ 18,68

2308 DHA 250 (120 caps)

Now Foods

€ 38,25

€ 28,69

2836 MetaRelax (90 tab)

Metagenics

€ 23,99

€ 17,99

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 19,95

€ 14,96

3402 Optimal Prenatal DHA Formula (60 softgel Minami Nutrition

€ 28,50

€ 21,38

3492 Bio Bran MGN3 250 mg (50 tab)

Medpro

€ 65,00

€ 58,50

3588 Symbioflor 1 (50 ml)

Energetica Nat.

€ 13,60

€ 10,88

3654 Prostaatformule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

3924 MagAsorb 150 mg (Magnesium als Citraat Lamberts

€ 12,20

€ 9,15

4084 Women's Mood (30 caps)

Care For Women

€ 19,95

€ 14,96

4105 Levertraan Forte (60 softgels)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

4126 Coriolus Versicolor-extract 750 mg (90 cap AOV

€ 31,70

€ 23,78

4398 Active Biodream (800 gram)

Biodream

€ 45,00

€ 36,00

4456 Spirulina (180 tab)

Marcus Rohrer

€ 13,32

€ 11,32

4617 Solidago Complex Tinctuur (50 ml)

Zonnegoud

€ 11,59

€ 8,69

4630 Co Enzyme Q10 with MCT (60 vcaps)

Viridian

€ 37,25

€ 29,80

4646 Super Greens (220 gram)

VitaKruid

€ 46,70

€ 39,70

4754 Bio Nutriënt l-Tryptofaan (60 vcaps)

CellCare

€ 21,90

€ 17,52

5400 Vitamine D3 15 mcg (90 softgel)

Bonusan

€ 11,00

€ 8,25

5696 Luchtweg Formule (60 vcaps)

VitOrtho

€ 19,95

€ 14,96

5861 Delima Feminin (10 ovula)

Pekana

€ 14,90

€ 11,18

5878 Glucosamine Summum (120 tab)

Supplemed

€ 35,90

€ 26,92

6096 CalAsorb (180 tab)

Lamberts

€ 27,50

€ 20,62

6097 Salvestrol Prostaat (60 caps)

Vitals

€ 39,95

€ 29,96

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

6599 True Superfood (400 gram)

Vitals

€ 65,00

€ 48,75

Prijswijzigingen voorbehouden Vermeld hier uw adresgegevens: Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

E-Mailadres:

Telefoonnummer:

(evt.) voorschrift van:

28

Normaal

Boekenlijst Deze boeken kunt u bestellen bij de Moermanvereniging. Wilt u één of meerdere boeken toegestuurd krijgen, geef dan op uw bankoverschrijving het juiste bedrag en de titels van de gewenste boeken. Geen geld opsturen! Het gironummer waarop u kunt bestellen is: 355.999 t.n.v. De Moermanvereniging Postbus 508 2400 AM Alphen aan den Rijn. De prijzen zijn inclusief verzendkosten binnen Nederland. Daarbuiten wordt € 3,50 extra berekend.

01. Dr. Moerman, een weg tot genezing, C. van Groningen en A. Ronhaar 02. U kunt meer dan u denkt, aanvullende maatregelen om kanker te helpen voorkomen en genezen, Hans Moolenburgh sr. 09. Verhütung und Heilung von Krebs, Jac. Landman 10. Die Moerman-Krebs-Diät, E. Wannee-Immerzeel 17. A solution to the Cancer Problem 24. Kookboek, Lia v.d. Geest en Lydia Sleutel 28. De actuele voedingstabel, wat zit waar in? 29. Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de Moermantherapie 37. Het Gouden boekje voor de Gezondheid, G.E. Schuitemaker Voor meer boeken van de heer Schuitemaker zie: www.gezondeboeken.nl 41. Bondgenoot, autobiografie van een immuuncel, Henk Fransen 42. De helende factor, Bob Th. Hornstra 44. Voed je goed, voel je goed, Monique van den Assum 45. Dvd ‘Geef ziekte geen kans, eet en leef gezond’, Kees Braam

€ 12,75 € 16,50 € 4,95 € 6,95

Koopt u onze verrassingstas! Met in ieder geval de complete jaaruitgave van Uitzicht 2011. Leuke hebbedingetjes en heel veel informatie! Een gezond en prachtig cadeau om weg te geven.

€ 15,00

€ 11,30 € 25,00 € 6,80 € 6,80 € 7,95 € 7,95 € 9,50 € 20,40 € 12,50

> Vervolg van pagina 11

Personen met afwijkingen in het stofwisselingsproces (bijvoorbeeld enzymafwijkingen) moeten niet aan vasten beginnen. Vasten dient goed te worden voorbereid, bij voorkeur onder (bege)leiding van een deskundige.

Invloed op kankercellen

Kankercellen bezitten een tweetal eigenschappen die ze kwaad­aardig maakt: ze kunnen zichzelf voorzien van een signaal om te groeien en ze zijn ongevoelig voor signalen die de groei remmen. Dit in tegenstelling tot normale cellen die niet in staat zijn om te groeien bij afwezigheid van groeifactoren. Het voortdurend delen van kankercellen vraagt een ander functioneren van de celmechanismen. Veel van onze voedingsstoffen worden gebruikt als bouwstoffen en als energieleverancier. Wanneer we vasten, vermindert dit de beschikbaarheid van voedingsstoffen, in het bijzonder glucose. Hierdoor wordt de omgeving heel ongunstig voor de kankercel. Kankercellen gebruiken suiker als bron van energie. In experimenten waarbij beperking van glucose (suiker) plaatsvond, bleek dat kankercellen kwetsbaarder werden voor cytostatica. De kankercellen reageren zoals gezegd niet op de antigroei signalen die voortkomen uit het tekort aan glucose en ze kunnen zich niet aanpassen aan een omgeving van weinig glucose. Daarom gaan ze juist te gronde. Dit is dan ook de reden dat suiker in het Moermandieet niet is toegestaan. In de reguliere geneeskunde wordt dit gezien als een mogelijkheid om een betere reactie te verkrijgen op een behandeling, zonder de dosis te verhogen. In recente onderzoeken is zelfs aangetoond dat vasten een omgeving creëert die voor kankercellen giftig is.

Minder calorieën innemen is een bewezen methode om kanker te voorkomen, maar het dieet dient wel volwaardig te zijn. Totaal geen voedsel innemen, vasten dus, is een ander verhaal. Vasten doet men goed voorbereid en bij voorkeur onder deskundige begeleiding. Belangrijk bij het vasten is dat de vastenperiode ingeleid wordt zodat het lichaam kan wennen aan minder eten en vervolgens aan het niet eten. Na het beëindigen van de vastenperiode dient het lichaam weer langzaam gewend te raken aan het opnemen van voedsel. Tijdens het vasten dienen een aantal maatregelen genomen te worden, onder andere ten aanzien van het stimuleren van de ontgifting en ter ondersteuning van de darmfunctie. Uiteraard is extreem vasten gedurende een lange tijd niet goed voor het lichaam. Een slecht of verkeerd gevoed lichaam kan namelijk de basis zijn voor het ontstaan van ziekten, waaronder kanker.

29

Advertenties

Activiteitenkalender

algemene informatie De Moermanvereniging voor natuurlijke kankerbestrijding stelt zich ten doel welzijn en belangen te behartigen van patiënten die met de Moermantherapie worden behandeld, en zoveel mogelijk bekendheid te geven aan deze therapie ter bestrijding van kanker.

Bestuur Vriendelijk verzoek alle post bestemd

Administratie/ algemene informatie

Informatie lezingen en kooklessen

voor het bestuur te zenden aan:

De administratie van de vereniging

Schriftelijke vragen naar:

Postbus 508

wordt gevoerd door de heer

Postbus 508

2400 AM Alphen aan den Rijn

Wim Kuling.

2400 AM Alphen aan den Rijn

Voorzitter:

Centraal Bureau:

Dave Schut

Postbus 508

Eefde

2400 AM Alphen aan den Rijn

Postzegel insluiten.

Klachten van patiënten

Telefoon: (0172) 49 79 44 (werkdagen Secretaris:

tussen 09.00 uur en 13.00 uur)

Johan Klumpenaar

Fax: (0172) 47 06 44

President Wilsonlaan 33

E-mail: [email protected]

4334 GB Middelburg Telefoon: (0118) 63 59 89 E-mail: [email protected] Penningmeester: Nico Sleeuwenhoek De Eendracht 20 2614 LX Delft Telefoon (015) 2562921 E-mail: [email protected] Marketing: Sietze Blom Buitenom 1 8314 AM Bant Telefoon: (0527) 26 18 25 E-mail: [email protected] Interne contacten: Jan Bor Schoolstraat 1 4221 LR Hoogblokland Telefoon: (0183) 56 36 28 E-mail: [email protected] Jan Meijerink De Bese 2 7722 PD Dalfsen

Aanmelding nieuwe leden Schriftelijk bij het Centraal Bureau of via de website.

Lidmaatschap

(automatische incasso), € 29,- per kalender­jaar (acceptkaart). Voor Belgische leden minimaal € 37,- (accept € 42,-) op rekening ING bank 335-0078672-51 t.n.v. Moerman­vereniging. Voor de overige leden in Europa € 37,- (accept € 42,-), buiten Europa € 42,- (accept € 47,-). Een kleine ‘overbetaling’ op de minimumcontributie wordt zeer op prijs gesteld. Contributie giro 42.39.229 t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Opzegging lidmaatschap: vóór 1 december van het lopende jaar. Administratiekosten: € 3,50 wanneer een herinnering gestuurd moet worden.

E-mail: [email protected]

worden à € 5,25 per exemplaar. Dit kan schriftelijk of telefonisch bij het Centraal Bureau.

Hans Stoop

Internet

4611 KS Bergen op Zoom Telefoon: (0164) 25 04 61

www.moermanvereniging.nl

E-mail: [email protected]

E-mail: [email protected]

Adviseurs: Cor van Groningen Bob Hornstra Piet Sijpersma

Vaartstraat 247, 1075 RM Amsterdam

Advertenties Uitzicht

Groot Vijverdal 21 6822 MB Arnhem Telefoon: 06 44386268 Zeeland/West-Brabant Dhr. H. Stoop Coehoornstraat 40 4611 KS Bergen op Zoom Telefoon: (0164) 25 04 61 Den Haag Mevr. R. Rosier Gerrit van de Veenlaan 216 2552 WN Den Haag

aangevraagd bij:

Telefoon: (070) 391 02 79

J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36, 6006 LL Weert

Friesland

Telefoon: (0495) 53 22 20

Mevr. T. Meesters

E-mail: [email protected]

Singel 7 8771 SV Nijland

Stichting Steunfonds Amnestie

24 november – Baarn Nieuwe Ledendag Thema: Ontmoeting en informatie Plaats: Het Brandpunt, Oude Utrechtseweg 4A, Baarn Tijd: 10.00 uur, zaal open 09.30 uur Lezingen: Arts/schrijver H. Moolenburgh en diëtist Riëtte Jansen Info/opgave: Aanmelden bij Centraal Bureau Moermanvereniging (0172) 49 79 44 of e-mail: [email protected]

Telefoon: (0515) 56 98 13 Groningen/Drenthe

Giro 3290997 t.n.v. de Stichting

Mevr. H. Prins

Steunfonds Amnestie, Reijerskoop

Schout Poelmanweg 32

291, 2771 BL Boskoop of via ING

9617 BX Harkstede

bank, rekeningnummer 67.20.27.240

Telefoon: (050) 404 22 46

t.n.v. Stichting Steunfonds Amnestie in Boskoop.

Limburg

Bovenstaande rekeningnummers van

De heer J.H.P. Peters

Stichting Steunfonds uitsluitend te

Oude Heerweg 145

gebruiken voor giften.

5941 EK Velden

De stichting Steunfonds Amnestie is

Telefoon: (077) 472 14 53

door de Belastingdienst erkend als

E-mail: [email protected]

algemeen nut beogende instelling (ANBI), sinds 01-01-2008. Een schen-

Noord-Holland Noord

king aan deze stichting is aftrekbaar

Vacature

November – Roermond Kookcursus Plaats: Klooster Broeders der Liefde, Heinsbergerweg 190, Roermond. Cursus: Met deskundigen gezonde, smakelijke maaltijden klaarmaken. Data: Donderdagen 8,15, 22 en 29 november 2012. Tijd: Van 10.00 tot 14.00 uur. Kosten: Leden € 80,Opgave: Voor 15 oktober bij Mien v.d. Vijfeijken (0493) 49 58 91 of Toos Scheres (0475) 49 29 20.

van de inkomstenbelasting (binnen de daarvoor geldende regels).

Overijssel Dhr. G.J.W. Tretmans

Legaten Wie het Steunfonds testamentair wil gedenken, wordt aanbevolen gebruik te maken van de volgende formulering: ‘Ik legateer aan de Stichting Steunfonds Amnestie, gevestigd te Elst (Gld) de som van €……… vrij van rechten en kosten’.

Regio-secretariaten Patiëntenvoorlichting

Mevrouw R. van Elk

Advertentietarieven kunnen worden

Losse nummers Uitzicht Losse nummers kunnen (na)besteld

Coehoornstraat 40

federatie Additieve Geneeskunde)

Nieuwe leden: € 25,- per kalender­jaar

Telefoon (0529) 42 71 45

Wetenschap en artsencontact:

Stichting Klachtrecht AAG (Artsen-

Gelderland

6 november – Den Haag Lezing Thema: Traditionele Chinese Geneeskunde MORA bioresonantietherapie Spreker: Leon Gobert Plaats: Laan van Meerdervoort 1A, Den Haag. Betaald parkeren. Goede bereikbaarheid vanaf Den Haag CS. Tijd: 19.30 uur Kosten: Vrijwillige bijdrage. Info/opgave: Aanmelden (070) 328 04 80 (voor 10.00u of na 17.00u) of e-mail: [email protected]

Amsterdam en Wijde Omgeving

Telefoon: 088-2424240 (Infolijn)

Mevr. T. Visser

Of voor algemene informatie over de

Quellijnstraat 128

vereniging: (0172) 49 79 44

1073 XL Amsterdam

Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo Telefoon: (0546) 56 94 11 Rotterdam Dhr. M. Ouwehand Statenweg 405 3039 HP Rotterdam Telefoon: (010) 467 78 64

In het volgende nummer van Uitzicht • Peuter Jochem was vrijwel kansloos maar overwon toch een neuroblastoom

Mobiel: 06 23234874

• Hoe nieuwe leden kennis maakten met springlevende MMV Rijnmond/Westland Vacature

• Een keizer van wie niet te winnen valt

Telefoon: (020) 675 41 50

(Zie ook colofon pagina 27)

30

31

www.vitortho.nl

NIEUW!

BIOLOGISCH ACTIEF De nieuwe producten van VitOrtho zijn met de grootste zorg vervaardigd. Hierbij wordt rekening gehouden met mens en natuur. Alle producten zijn zeer goed opneembaar door het lichaam.

Topkwaliteit voedingssupplementen met een gezonde prijs

Bi

ol

Green Magma

og

isc

uw dagelijkse portie (extra) groenten Door onze drukke levensstijl komen we niet altijd toe aan onze dagelijkse portie groenten. Green Magma kan u helpen. Het bevat het extract van biologisch geteelde jonge, groene gerstebladeren. Dit groene gerstextract bevat alle belangrijke vitaminen, mineralen,

enzymen en spoorelementen zoals die ook voorkomen in verse bladgroente. Bovendien is Green Magma rijk aan chlorofyl. Chlorofyl helpt ons lichaam op een milde wijze te reinigen, het stimuleert de spijsvertering en beschermt ons tegen vrije radicalen.

Dankzij de natuurlijke uitgebalanceerde samenstelling heeft Green Magma een gunstige invloed op de gezondheid. U voelt zich fit en energiek. r sap aa



   

Uw dagelijkse (extra) portie groenten en activiteit van de enzymen

Bevat meer dan 70 voedingsstoffen waaronder vitaminen en mineralen

np

oe d e

i



n

ras ng

Reinigende eigenschappen Krachtige antioxidant

Het gepatenteerde productieproces garandeert kwaliteit en de aanwezigheid

TS Products, Harderwijk Infolijn: 0341 - 46 21 46 [email protected] www.tsproducts.nl

Verkrijgbaar in poeder en tabletten, bij uw natuurwinkel en gezondheidswinkel, o.a. De Tuinen.

Vraag nu een gratis proefzakje aan via [email protected] o.v.v. de code GMU12.

orm rv

va

Green Magma:

TS Products, Harderwijk

Infolijn: 0341 - 46 21 46 [email protected]

www.greenmagma.nl

h

Gezond leven Gezond blijven 10% kort i Rood ng bij de e Ro os

Een leven lang vitaal! Squalene is een bijzondere stof die zowel in het menselijk lichaam als in de natuur wordt aangemaakt. Het behoort tot een speciale groep antioxidanten, de zogenaamde isoprenoïden en wordt uit de levertraan van de diepzee dogfish verkregen. Squalene heeft het vermogen om zuurstof toe te voegen aan de menselijke cel. Hierdoor beschermt het de cellen waardoor het lichaam wordt behoed voor de ziekmakende moleculen. Issho Genki® Squalene iP6 is een veelzijdig, natuurlijk en zuiver voedingssupplement dat uw lichaam weer in balans brengt.

Versnelt herstel

Toename energie, vitaliteit en uithoudingsvermogen Beschermt tegen vroegtijdige veroudering van de huid

Beschermt tijdens chemotherapie en bestraling Beschermt cellen en weefsels

Fyto-Life van Hogendorpplein 28 5051 SR Goirle T: +31 (0) 13 534 6437 F: +31 (0) 13 530 2247 E: [email protected] W: www.fyto-life.nl www.isshogenki.com