Jaargang 39 Augustus 2012 Uitgave van MMV

7

Jaargang 39 Augustus 2012 Uitgave van MMV

Hoe Agaath Siemensma de elektrostress ontvluchtte Elektromagnetische velden zijn alomtegenwoordig. Agaath Siemensma is er super gevoelig voor en paste haar huis drastisch aan maar zonder het gewenste effect. Pas toen ze was verhuisd naar een plek ver van de zendmasten, verdwenen haar gezondheidsklachten. Langzaam maar zeker probeert ze nu de draad weer op te pakken.

Kanker inderdaad een wond die niet genas Hoe wonden genezen, wordt nog steeds niet precies begrepen. Wel is duidelijk dat wonden dienen te genezen omdat er anders kanker kan ontstaan. Dat wist Cornelis Moerman al en wetenschappers ontdekken het nu ook. Dr. Hans Stoop belicht de laatste stand van zaken.

Onbetaalbare zorg maar echte keuzes blijven uit

4

6

10

Op 12 september kiezen we weer een nieuw parlement. In de verkiezingsprogramma’s is de zorg een prominente kwes­ tie want die dreigt onbetaalbaar te worden. Preventieve ge­ zondheidszorg lijkt een van de aangewezen antwoorden maar de omschakeling laat nog op zich wachten, concludeert Arjan van Groningen na het doorlichten van de standpunten van links tot rechts.

Fotodynamische therapie:slopen met licht Breng een stof in het lichaam die cellen sloopt als er licht bij komt. Op dat principe is de foto­ dynamische therapie gebaseerd. Deel drie in de serie over energiebehandelingen tegen kanker belicht hoe deze therapie succesvol wordt toegepast in de strijd tegen tumoren.

Antikankerdieet dat oncologen aan het denken moet zetten

14

18

De vooraanstaande Franse oncoloog David Khayat besloot zich grondig in de rol van voeding bij kan­ ker te verdiepen en schreef er een boek over. Het is nu ook in het Nederlands beschikbaar. De in­ houd zou veel van Khayats collega’s aan het den­ ken moeten zetten.

3

Op weg naar het interview met Agaath Siemensma: even mobiel bellen dat het wat later wordt omdat het vorige interview is uitgelopen. De TomTom wijst de weg over kleine weggetjes diep in Drenthe. De radio speelt zacht. Niets bijzonders, zou je zeggen. Maar voor mensen zoals Agaath Siemensma zou een dergelijke reis niet mogelijk zijn omdat al die ‘gewone’ apparaten voor haar een bron van ziekte zijn. Een onthutsend gesprek over leven met elektrogevoeligheid. Tekst: Petra Pronk – Foto’s: Leonard Davids

‘Schoon wonen’ zonder straling

Elektrogevoeligheid ruïneerde Agaaths leven

A

gaath Siemensma en Ton van Lieshout wonen op een prachtig plekje in Drenthe. Al tientallen kilometers in de omtrek van hun huis niets dan bos, heideland­ schap en af en toe een verdwaalde boerderij of een klein dorpje. Hun huis staat aan de rand van zo’n dorpje, in een rustige straat met een prachtig uitzicht op een weiland. Om de hoek grazen een paar paarden met hun veulentjes. Het eerste dat opvalt is de stilte. Niets te horen dan het ruisen van de bomen. Er is hier niets. En dat was ook precies de bedoeling. “We zochten een schone omgeving”, verklaart Agaath Siemensma de keuze voor hun huidige woonplaats. “Een plek zonder zendmasten in de wijde omtrek, want de straling daarvan maakt me ziek.” Dat merkte ze voor het eerst in 1985 toen er in Dronten, hun toenmalige woonplaats, een flink aantal zendmasten geplaatst werd. Agaath kreeg allerlei klachten, van migraine, gewrichts­ klachten en duizeligheid tot darmproblemen en candidainfec­ ties. Er volgde een jarenlang traject langs allerlei specialisten, maar niemand kon erachter komen waar de klachten vandaan kwamen.

Wrak

“Je probeert van alles”, vertelt Agaath. “Ik kreeg eindeloos fysio­ therapie en chemische pillen, maar niets nam de klachten weg. Integendeel, ze werden steeds erger. Mijn immuunsysteem was compleet ondergraven. Ik was echt een wrak.” Tot ze in 2005 bij

NTTT-arts Bob Hornstra terechtkwam. Die opperde dat ze eens moest proberen om ’s nachts de stroom uit te zetten en haar huis moest laten doormeten. “Dat hebben we gedaan en toen bleek dat de elektromagnetische velden de boosdoeners waren. Al die straling in de lucht blijkt de elektrofrequentie van je eigen lichaam en van de aarde te verstoren. Als we onderweg waren voelde ik altijd dat er een zendmast aankwam voordat ik hem zag. Dan voelde ik me echt onprettig worden, hoofdpijn, buikpijn, spanning in m’n hele lijf. Als ik op een meter afstand was van een mobieltje, kreeg ik hartkloppingen.” Toen dat verband eenmaal gelegd was gooiden Ton en Agaath hun leven radicaal om. Alle knoppen in de meterkast gingen ’s nachts uit, de magnetron moest het veld ruimen, evenals de DECT-telefoon en het elektrische kooktoestel. Ook de leidingen in de muren en de plafonds moesten eraan geloven. Om de zwerfstroom kwijt te raken werden die met aparte aarde omgeven en zwaar geïsoleerd. De kast van de computer verdween in de meterkast die zwaar geïsoleerd werd tot een kooi van Faraday: een gecontroleerde omgeving waar de al­ daar aanwezige EM-velden worden geïsoleerd en afgevoerd naar de nieuw geslagen en verbeterde aardpen. En de stek­ kers van alle elektrische apparaten liggen standaard uit het stopcontact, behalve op het moment dat ze ingeschakeld moeten worden. Het complete huis werd gesaneerd.

Verhuizing

Maar ondanks de aanpassingen bleven de klachten bestaan. Het was dweilen met de kraan open, wat ook wel logisch was want in een straal van twee kilometer stonden elf zendmasten. Ook dichterbij huis stond Agaath bloot aan straling, al was het maar door de WiFi van de buren. “Je kon een ei op me bakken, zo stond ik onder spanning”, zegt Agaath. Daarom gingen Agaath en Ton op zoek naar een ‘schoon’ plekje. Dat betekende in hun geval: een plek waar in de wijde omtrek geen zend­ masten te vinden waren. Zo kwamen ze uit in Zorgvlied. Het huis en de tuin werden eerst aan alle kanten doorgemeten en bekeken; toen de randvoorwaarden goed bleken werd ook hier de slag gemaakt naar het vervangen van de leidingen in muur en plafond. Een kostbare operatie, maar wel de moeite waard want Agaath voelde zich langzaam opknappen.

Impact

De impact van elektrogevoeligheid is groot. Straling is alom­ tegenwoordig, dus als je dat wilt vermijden kom je nergens meer. Agaath vereenzaamde zienderogen. Geen bruiloften, geen verjaarsvisites, geen boodschappen, geen bezoekje aan de bibliotheek, geen reünie meer van de kweekschool. Niets. Ook haar hobby’s zoals mandala’s maken van theezakjes en breien, kwamen in de knel door gebrek aan energie. Soms was dat zo zwaar dat ze moeite had om haar levensvreugde

te behouden. Het hoefde van haar allemaal niet meer. Dat ziet ze bij meer mensen. Doordat ze lid zijn van de stichting EHS hebben ze ook contact met lotgenoten. Daar horen ze schrij­ nende verhalen van kinderen die niet meer naar school kunnen omdat daar alles met de laptop gaat en van echtparen die compleet zonder elektriciteit leven en alles met kaarsjes doen. “Schokkend”, vindt Agaath. “Dan hebben wij het nog relatief makkelijk.” Ook voor Ton was het moeilijk. Hun sociale leven lag prak­ tisch plat omdat Agaath de deur niet meer uitkwam. Zelf houdt hij van motorrijden en dus gaat hij af en toe een paar dagen weg, maar samen op vakantie is er niet meer bij want elk hotel heeft tegenwoordig WiFi.

Veel onbegrip

Zoiets kan voor een partner al moeilijk te begrijpen zijn, laat staan voor de buitenwereld. Ze stuiten dan ook vaak op onbe­ grip. De kennismaking met MMV was wat dat betreft een ver­ ademing. De manier waarop MMV gezondheid benadert bevalt hen wel. “In het reguliere circuit werd alleen aan symptoombe­ strijding gedaan en was niemand geïnteresseerd in de oorzaak van de klachten. Daar kom je dus niet verder mee”, stelt Agaath. Ze maakt zich hevig zorgen over het gebrek aan interesse van­ uit de reguliere medische wereld en de politiek voor de schade die wordt toegebracht door elektromagnetische velden. Lees verder op pagina 31 >

4

5

Kanker blijkt inderdaad wond die niet genas Hoe wonden genezen, wordt nog steeds niet precies begrepen. Wel is duidelijk dat wonden dienen te genezen omdat er anders kanker kan ontstaan. Dat wist Cornelis Moerman al en wetenschap­ pers ontdekken het nu ook. Dr. Hans Stoop belicht de laatste stand van zaken op dit gebied. Tekst: Dr. Hans Stoop

Nauwe relatie ontdekt tussen chronische weefselbeschadiging, ontsteking en tumorvorming

I

edereen heeft wel eens te maken gehad met een ver­ wonding. En in de meeste gevallen herstelt het verwonde weefsel in een relatief korte tijd zonder duidelijke ken­ merken van de verwonding achter te laten. In het ergste geval is een klein litteken alles wat ons nog herinnert aan de ver­ wonding. Dit gaat allemaal ‘vanzelf’. Ons afweermechanisme gaat de indringers te lijf zodat de kans op een wondinfectie minimaal is en de cellen in de omgeving van de beschadiging zorgen voor de reparatie en het weefselherstel.

Ontsporing

Toch is dit niet zo vanzelfsprekend als het lijkt. Dat blijkt wel wanneer de verwonding plaatsvindt bij iemand die in een slechte conditie verkeert. In dat geval kan de genezing wel eens heel wat langer duren en kan het proces gepaard gaan met infectie. Wanneer de wond lang blijft bestaan is er nog kans op een heel vervelende bijkomstigheid. In de onder­ staande tekst, die is overgenomen uit het boekje ‘De oplossing van het kankervraagstuk’ van C. Moerman, arts te Vlaardin­ gen, wordt dit onder de aandacht gebracht. “Toen ik (Cornelis Moerman-HS) destijds examen deed bij de wereldvermaarde hoogleraar Tendeloo te Leiden, legde hij een preparaat onder de lens van de microscoop en sprak de woorden: ‘Ziet u maar eens.’ Ik kende de hoogleraar. Ik wist ook zijn stelling: ‘Men kan pas denken wanneer men moge­ lijkheden kan overdenken.’ Derhalve achtte ik het raadzaam in de eerste plaats te beschrij­ ven wat ik in het gezichtsveld van het microscoop aanschouw­ de, om vervolgens verschillende mogelijkheden te noemen. En pas daarna te zeggen: ‘Het meest waarschijnlijk acht ik dat we hier te maken hebben met kanker.’ De hoogleraar knikte be­ vestigend en vroeg: ’Wat denkt u van de oorzaak van kanker?’ Ik noemde als mogelijkheden: een infectie van tot nog toe on­ bekende aard; een verdwaalde cel, uit het embryonale tijdperk; een voortdurende prikkeling en beschadiging, zoals men dat kan zien bij rokers, als de steel van de pijp een voortdurende druk uitoefent op dezelfde plaats van de lip; om tenslotte te

6

eindigen met de opmerking, dat de oorzaak van kanker mis­ schien kon zijn gelegen in een plaatselijke deraillering (ont­ sporing-HS) van de stofwisseling, welke zijn grond kan hebben in een abnormale toestand van het gehele lichaam. Terstond vroeg de hoogleraar: ‘Kunt u dat motiveren?’ Ik antwoordde: U heeft indertijd op het college een preparaat gedemonstreerd, dat bestond uit een geamputeerd onderbeen. Aan dit been toonde u een ulcus cruris (open zweer), dat al jarenlang had bestaan en waarin zich tenslotte een kanker had ontwikkeld, die de amputatie noodzakelijk had gemaakt. .Dat preparaat, professor, heeft mij nog altijd iets te zeggen. Het zegt mij aller­ eerst, dat de wond niet wilde genezen. Waarom wilde de wond niet genezen? De wondplek was betrekkelijk klein. Ook was ze tamelijk oppervlakkig. Gelooft u dat deze wondplek, indien ze had bestaan bij een volkomen gezond organisme, met een per­ fecte stofwisseling, dezelfde treurige gang zou zijn gegaan? De heelkracht van het gezonde organisme is altijd groot genoeg om een plaatselijke beschadiging van het weefsel te doen genezen. De plaatselijke beschadiging kwam van buiten

af, maar het niet willen genezen kwam van binnenuit. En deze factor ‘van binnenuit’ zie ik in de eerste plaats als een derail­ lement, indien het langdurig bestaat, zou het wel eens de hoofdrol kunnen gaan spelen bij het ontstaan van kanker.”

het herstel van een wond en direct daaraan gekoppeld, het ontstaan van kanker. Een snelle conclusie: Moerman heeft het goed gezien. De recent verschenen publicaties geven aan dat een efficiënte wondgenezing van groot belang is. Als er geen juiste wond­ Uit het bovenstaande blijkt dat de relatie tussen een wond reparatie optreedt, blijkt de vorming van kanker mogelijk te en het ontstaan van kanker al in die tijd bekend was. Dokter worden gemaakt. Er is waargenomen dat er een nauwe relatie Moerman legde op dat moment precies de juiste nadruk op bestaat tussen een langdurige (chronische) weefselbeschadi­ het verband tussen een gezonde stofwisseling, een goed ging, ontsteking en het voorkomen van kanker. Tumoren wondherstel en hiermee het voorkomen van kanker. kunnen zich namelijk ontwikkelen op de plaats van een Moerman baseerde hier heel zijn kankertherapie op. Een thera­ chronische wond van de huid of in zweren in de mond. pie gericht op het voorkomen van kanker door het lichaam ge­ Bekend zijn de duidelijke relaties tussen colitis en dikke darm­ zond te houden. Dit kan volgens hem met volwaardige voeding, kanker en tussen een chronische leverontsteking en lever­ het Moermandieet en, indien no­ kanker. In de maag is een duide­ dig aangevuld met de acht stoffen lijk verband aangetoond tussen die hij gevonden heeft gedurende Volwaardige voeding speelt de bacterie die een maagzweer zijn onderzoeken. doet ontstaan en het voorkomen cruciale rol in herstelproces In eerste instantie zijn deze acht van maagkanker. Deze associaties essentiële stoffen ontdekt tijdens en de overeenkomsten tussen de experimenten met zijn gezon­ het microscopische beeld van de duiven, maar later nog eens bevestigd bij de behandeling wonden en kanker heeft geleid tot een uitspraak die ook prof. van zijn kankerpatiënten. Het lukte hem om met zijn dieet en Tendeloo tijdens de colleges in aanwezigheid van Moerman al deze acht stoffen het lichaam weer gezond te maken, waar­ deed: ´Kanker is een wond die niet geneest.´ door het kankerproces kan vertragen, kan stoppen en zelfs kan verdwijnen. Leerlingen van Moerman hebben op deze Nauwe samenwerking manier eveneens successen geboekt. Wat het proces van wondgenezing betreft wordt nog steeds niet precies begrepen hoe dat in zijn werk gaat. Het is een ´Wond die niet geneest´ zeer complex proces dat van vele verschillende factoren in We zijn nu zo’n 55 jaar verder. Hoe staat het er op wetenschap­ de directe wondomgeving afhankelijk is. Alle betrokken cellen pelijk gebied nu voor met de relatie tussen wondgenezing, communiceren onderling en door de nauwe samenwerking kanker en voeding? Kan de visie van Cornelis Moerman stand­ van de verschillende soorten cellen wordt een genezing en houden? De laatste jaren zijn er wetenschappelijke publicaties een reparatie tot stand gebracht. Een belangrijke rol is hier verschenen over de overeenkomsten tussen het herstel van weggelegd voor de aanwezige stamcellen. een wond en het ontstaan van kanker. Daarnaast zijn er ook Recente ontdekkingen suggereren dat het ´aanpakken´ van publicaties verschenen over de resultaten van onderzoeken deze stamcellen om wondgenezing te verbeteren, de kans op die een duidelijke relatie laten zien tussen wondgenezing en het ontwikkelen van kanker verkleint. En voor dit aanpakken voeding. Deze meer analytische en moleculaire beschouwingen zijn ´ingrediënten´ nodig. Ingrediënten die met name uit de laten overtuigend zien dat voeding alles te maken heeft met voeding dienen te komen.

7

Totaalpakket Moerman doet wond sneller genezen Een optimale wondgenezing vereist een adequate voeding. Slechte voeding gaat nauw samen met een afname van de genezing en een verhoogde kans op een infectie. Het is algemeen bekend dat slecht gevoede personen zweren (ulcera) en ontstekingen kunnen ontwikkelen en daarbij een vertraagd wondherstel. Wetenschappelijk is het interessant om mechanismen te onder­ zoeken en elk onderdeel apart te bestuderen. Op deze manier is van een aantal voedingsstoffen bekend geworden dat ze een posi­ tieve invloed hebben op de verschillende fasen van wondgenezing. Eiwitten, vetten, vitamines en water zijn hier de hoofdrolspelers. Tevens is er een extra inname van essentiële vetzuren nodig. Daardoor verbetert onze afweer, verminderen infecties en vindt wondherstel sneller plaats. De omega 3 vetzuren hebben een ontstekingsremmende werking. Uiteraard is water een erg belangrijke speler in het herstel omdat het zorgt voor een goede (bloed)doorstroming en de zeer belang­ rijke zuurstofvoorziening in gezond weefsel, maar ook in het genezende weefsel.

Om kanker te voorkomen is het dus van groot belang dat een wond snel en op de juiste manier geneest. Moerman wist dat dit goed te realiseren is met de juiste voedingsstoffen die aan­ wezig zijn in volwaardige voeding. Ook de wetenschap heeft het nu aangetoond. Wanneer we het over wonden hebben, denken we hierbij in eerste instantie aan wonden die we kunnen waarnemen met het blote oog. Maar er bestaan ook wonden die we niet direct kunnen zien, zoals de eerder genoemde ontstekingen die zich bevinden in het maag-darmkanaal, in de luchtwegen, in de le­ ver of alvleesklier. Een goede wondgenezing is dus ook op die plaatsen van het allergrootste belang. Zoals al eerder gezegd, chronische (niet herstellende, langdurig bestaande) verwon­ dingen kunnen aanleiding geven tot het ontstaan van kanker.

Effectief reparatiemechanisme

De verschillende fasen van wondherstel, met name in de huid, zijn zeer goed bestudeerd. Het blijkt een zeer dynamisch geheel te zijn waarbij een zeer nauwe samenwerking bestaat tussen epitheelcellen, cellen van de onderhuid en cellen af­ komstig van het beenmerg. Dit leidt tot het snel dichtgaan van de wond en vervolgens tot het herstel van het weefsel. Hierbij spelen de eerder genoemde stamcellen een belangrijke rol door zich te vermenigvuldigen en er vervolgens voor te zor­ gen dat de gevormde cellen pas hun specifieke eigenschappen aannemen wanneer de beschadiging hersteld is. Het lichaam is dus voorzien van een effectief reparatiemechanisme. Om wondherstel zo snel mogelijk te doen plaatsvinden met zo min mogelijk pijn en littekenvorming, is de rol van de voeding essentieel. Het herstel van een wond moet in een zo natuur­ lijk mogelijke omgeving plaatsvinden die bevorderlijk is voor weefselreparatie en herstel. Voldoende zuurstof dient er aan­ wezig te zijn en geen ontsteking. Ook stofwisselingsziekten zoals diabetes mellitus type 1 en 2, bepaalde medicijnen en een voedingspatroon met een tekort aan eiwitten, vitaminen, mineralen en essentiële vetzuren zijn factoren die een herstel kunnen belemmeren. Het herstel van weefselbeschadiging is een zelfregulerend proces. Wanneer de wond genezen is, stopt dit proces. Bij

8

De vitamines die door de wetenschappers als belangrijk worden beschouwd bij het herstel van wonden zijn met name de vitamine A, B, C, D, E en K. Logisch denken Dat voeding een duidelijke rol speelt bij het herstel van een wond is niet meer te ontkennen. En dat kanker een wond is die niet geneest, is vandaag de dag voor de wetenschap ook duidelijk. Nu deze relatie zo duidelijk is en kanker steeds meer voorkomt, vindt er met name op dit gebied uitgebreid onderzoek plaats en worden er steeds weer nieuwe componenten gevonden die van belang zijn. Moerman was daarin zijn tijd vooruit door logisch na te denken. Het ‘recept’ bestond en bestaat nog steeds uit volwaardige voeding met daarin alle vitaminen, mineralen, sporenelementen, essentiële vetzuren, voldoende vocht (de verse sappen), goede eiwitten en karnemelk vanwege de probiotica. Kortom, het Moermandieet. Dit biedt een totaalpakket, zodat wonden sneller genezen en kanker wordt voorkomen.

kanker echter is er sprake van een voortdurend activeren (het proces stopt niet) van de wegen die zouden moeten leiden tot herstel. Ontstekingscellen verdwijnen wanneer de wond is genezen, maar dit is niet het geval bij de vorming van kanker. Het tegengaan van de vorming van kanker kan dus door het ontstekingsproces af te remmen. Bij wondherstel vermenigvuldigen en verplaatsen de cellen zich naar de naar plek waar ze nodig zijn. In het geval van kanker vinden deze processen echter ongecontroleerd plaats. Gelukkig is bijstu­ ring mogelijk door de omgevingsinvloeden te handhaven die bij een optimaal wondherstel aanwezig zijn.

Wetenschap die bekend voorkomt In een vooraanstaand wetenschappelijk tijdschrift (EMBO reports (2011) 12; 307-310) wordt de betekenis van voeding onderstreept op een wijze die regelrecht doet denken aan de visie van Cornelis Moerman: “Micronutriënten blijken veel beter te werken wanneer ze geconsumeerd wor­ den door middel van een gebalanceerd dieet, dan wanneer ze via pillen worden ingenomen. De enige uitzonde­ ring wanneer supplementen effectief kunnen zijn, is wanneer er ernstige tekorten zijn. Door het micronutriënten gehalte te verhogen, biedt het gehele dieet grote verbeteringen in de kwaliteit van het leven en het reduceren van mortaliteit (sterfte).”

Kruiden natuurlijke heelmeesters

Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

De rozenbottel: een must bij gewrichtsklachten

D

e natuur trekt zich niet veel aan van een regenachtige zomer. Inmiddels is het rozenbottel­ seizoen gewoon in aantocht. De rozen­ bottel is een van de lekkerste vruchten uit de natuur. Niet alleen om te eten, maar ook fantastisch voor de gezond­ heid. Zeker bij gewrichtsklachten echt een ‘must’ Roosvicee. Welk kind is er niet groot mee geworden? Dit drankje, dat grote hoeveelheden vitamine C bevat, werd uitgevonden door een achterbuurman van Marry Foelkel: professor Schoorl, hoogleraar aan de Universiteit Wage­ ningen en woonachtig in Beekbergen. Maar de gezonde eigenschappen waren al eerder bekend. De Romeinen ge­ bruikten ze al als geneesmiddel tegen beten van hondsdolle honden, terwijl scheepslieden tijdens hun lange reizen ladingen rozenbottels meenamen tegen scheurbuik. Ook in deze tijd staat de rozenbottel nog volop in de belangstelling. De rozenbot­ tel is de vlezige vrucht van een roos die groeit in Europa, Azië, Zuid- en NoordAmerika. De struik groeit vooral op kalkrijke grond, vandaar dat hij welig tiert in Engeland en Denemarken. Zo gauw de roos is uitgebloeid verschijnen de vruchten. Ze kunnen verschillen van kleur en vorm, maar ze hebben een ding gemeen: samen met de duindoorn bezit­ ten ze het hoogste gehalte aan vitamine C van alle inheemse vruchten. Ze bevat­ ten bovendien veel vitamine A, K, P en B, en zijn rijk aan pectine, mineralen, aminozuren en antioxidanten en zijn een rijke bron van ijzer. Ze mogen nooit in hun geheel gegeten worden, want

rozenbottels bevatten veel geelwitte, harde zaden met scherpe haakjes die de darmwand kunnen beschadigen. Deze pitjes zijn wel geschikt om te per­ sen. Ze geven dan een vettige olie af.

Ontstekingsremmer

“De rozenbottel is een echte roosachtige, verwant met appel, pruim en aardbei”, zegt Marry. “In het schilletje van de roos zit omega 7 vetzuur, een stof die de huid laat glanzen en waar we in de toekomst vermoedelijk meer van zullen horen.” Rozenbottelolie is niet alleen goed voor de huid, de vrucht staat vooral bekend als een krachtige ontstekingsremmer. “Een boer uit Denemarken herinnerde zich dat zijn ouders altijd rozenbottelge­ lei aten om de pijn in hun gewrichten te verminderen. Hij gaf de Universiteit van Kopenhagen opdracht om uit te zoeken

of daar een wetenschappelijke verkla­ ring voor was. En inderdaad, wat zijn voorouders al wisten, werd wetenschap­ pelijk onderbouwd: de rozenbottel blijkt een uitstekend medicijn tegen artrose en artritis. Rozenbottels zijn dus krachtige ontstekingsremmers. Goed tegen stijve gewrichten. Natuurlijk kun je daar dure pillen voor kopen, maar waarom zou je als je er zelf puree van kunt maken?” Klazien, de kookdocent van MMV, gebruikt rozenbottelmeel als broodver­ beteraar: een beetje van dit meel zorgt ervoor dat het brood beter rijst. En wat weinig mensen weten: van rozenbottels kun je ook heel lekkere wijn maken. Minstens vergelijkbaar of zelfs lekker­ der dan champagne! Inhoud: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

Recept rozenbotteljam (moes) Jam maken zonder de vruchten te koken of te verhitten? Dat kan met dit recept. Ingrediënten: een gelijke hoeveelheid rozenbottels en honing Pluk rijpe rozenbottels. Haal de pitjes eruit. (Die zijn wegens de scherpe haak­ jes onder andere geschikt om thee van te zetten, geschikt als hulp bij blaas- en nierstenen. De industrie perst hier een zeer fijne olie uit). Doe het vruchtvlees door een roerzeef. Voeg gelijke delen honing toe. Roer elke dag tot er een ver­ zadigde massa is en alles een geheel is. Dit kan 5 tot 6 dagen duren. Dan heb je een jam (of pasta of puree of moes) die meer dan een jaar houdbaar is. Van deze moes kun je zowel broodbeleg als limonade en vruchtenthee maken. In de Scandinavische landen eten ze het warm als soep en ‘s zomers koud met een bolletje ijs er in. Wat kan gezond toch ongelooflijk lekker zijn!

9

Preventie in de verkiezingsprogramma’s

Zorg wordt onbetaalbaar, maar echte keuzes blijven uit

A

lle partijen wijzen op de sterk stijgende kosten van de gezond­ heidszorg. Een trend die voorlo­ pig aanhoudt. Al was het alleen maar omdat de komende decennia steeds minder werkenden de rekening betalen voor steeds meer ouderen én steeds meer chronisch zieken. De aanslag van de zorgkosten op een modaal gezinsin­ komen stijgt van twintig procent nu, tot bijna veertig procent in 2040. Willen we

andere belangrijke collectieve voorzie­ ningen als veiligheid, infrastructuur en onderwijs ook overeind houden dan moet er iets gebeuren. Achter deze open deur bevindt zich een blinde muur. Want veel verder dan het heen en weer schuiven van de rekening komen de meeste partijen feitelijk niet. Er lijkt consensus te bestaan over het inkomen van specialisten. Dat moet

CDA: ‘Van preventie naar zelfredzaamheid’ Nadat het CDA in de laatste regering het eigen anti-rookbeleid uitkleedde en de diëtist uit het basispakket schrapte, blazen de christendemocraten nu minder hoog van de toren. In het vorige program heette preventie nog ‘een vitaal aspect van de zorg’ en moesten burgers ‘intensiever gemotiveerd worden’ door artsen en verzekeraars. Van ‘preventieve interventies’ door huisartsen is in het huidige programma geen sprake meer. Er is een ‘mentaliteitsverandering’ nodig en het CDA wil ‘samenwerking bevorde­ ren en komen tot een nationale agenda voor een gezonder Nederland.’ Associaties met het normen- en waardendebat en het Innovatieplatform dringen zich op. Ironisch genoeg betreft de meest duidelijke uitspraak het rookverbod. Dat ‘is een goede preventiemaatregel en moet worden gehandhaafd.’

naar beneden. Het persoonsgebonden budget (pgb) moet blijven, zorg dient dicht bij huis georganiseerd, overbodige behandelingen teruggedrongen en preventie gestimuleerd te worden. De links-rechts verhouding vinden we terug in de verdelingsvraagstukken, de ideeën over marktwerking en de vraag of zorginstellingen winst mogen uitkeren. De standpunten over preven­ tie in vogelvlucht.

D66:

‘Gezond gedrag belonen’ In vergelijking met het voorlaatste ver­ kiezingsprogramma staan veel wensen van de partij van Pechtold nog over­ eind. Soms is zelfs de formulering nog exact dezelfde: ‘D66 steunt financiële beloningen van gezond gedrag in de zorgverzekeringswet.’ Andere financiële prikkels ziet deze partij in hogere BTW op te vette, zoute en gesuikerde producten. Daarbij zouden er wettelijke normen moeten komen voor het percentage zout in levensmiddelen. Patiëntenorganisaties ziet D66 liefst fuseren en uit de zorg­ premie gefinancierd. Dieetadvisering en anti-rookprogramma’s moeten weer terug in het basispakket en D66 wil zorgverzekeraars ‘stimuleren om te investeren in preventie.’ Bijvoorbeeld door de regie te nemen in experimenten ‘met zorgbudgetten per inwoner van een regio’. Verder wil D66 alternatieve vor­ men van financiering uittesten ‘waarbij de gezondheid van de patiënt centraal staat en dit de basis vormt van de belo­ ning van samenwerkende zorgverleners in een buurt of regio.’ Huisartsen staan grote veranderingen te wachten, als het aan D66 ligt. Niet al­ leen krijgen zij veel meer collega’s, door het afschaffen van de numerus fixus bij de studie geneeskunde, hun beloning gaat ook op de schop. Die moet gericht zijn ‘op het bevorderen van gezondheid en het voorkomen van zorgvraag.’

10

Voor de vijfde keer in tien jaar tijd mag Nederland in september een nieuw parlement kiezen. In het huidige politieke klimaat is het meer dan ooit de vraag welke standpunten in een coalitie overeind blijven. Zie de versoepeling van het rookbeleid van de laatste regering. Als de verkiezingsprogramma’s voorspellende waarde hebben dan laat de omschakeling naar preventieve gezondheidszorg nog even op zich wachten. Tekst: Arjan van Groningen

CU: ‘Preventie in het basispakket’ Ook de ChristenUnie lijkt zich op het preventieve vlak wat bescheidener op te stellen. Geen woord meer over het verbieden van kinderreclame voor ongezonde producten. Of over het sluiten van winkels die leeftijdsregels overtreden. En de eisen van meer uren bewegingsonderwijs en de verkoop van uitsluitend nog gezonde producten in school­ kantines? Ze zijn verdwenen. Samen met prikkels in de zorgpremie die gezond gedrag bevorderen. Toch blijft het thema een apart hoofdstukje waard. Ten eerste hoort preven­ tie nog altijd in het basispakket en wordt de versoepeling van het rookverbod terugge­ draaid. Verder belooft de CU zich ‘krachtig in te zetten op maatregelen die overgewicht, diabetes en andere leefstijlgerelateerde aandoeningen voorkomen.’ Zelf suggereren ze uitbreiding van het programma Jongeren Op Gezond Gewicht. Verder wil deze partij ‘bedrijven stimuleren minder zout, suiker en andere chemische additieven in bewerkte producten te verwerken.’ In de directe gezondheidszorg lijkt de CU preventie vooral uit te leggen als het vroeg­ tijdig en correct diagnosticeren van ziektes om erger te voorkomen.

PvdA en SP: ‘Gezondheidsverschillen verkleinen’ Laagopgeleide mensen met een dito salaris leven korter en zijn langer ziek dan mensen uit de ‘hogere’ sociale milieus. Met name SP en PvdA stellen dat aan de kaak. De socialis­ ten gaan net iets verder dan de sociaaldemocraten door te stellen dat ‘leefstijlinterventie (…) geen betutteling’ is. De SP wil chronische ziekten voorkomen door ‘in te zetten op fors minder jongeren die roken en drinken.’ Het ‘tegengaan van overgewicht, in het bijzonder bij jongeren’ wordt genoemd, maar het terugdringen van zout en fout vet gebeurt ‘samen met de voedingssector’. De SP wil nog steeds de macht van de farmaceutische industrie inperken door strenger optreden en een onafhankelijk onderzoeksfonds. Patiëntenverenigingen verdienen een ‘duurzame financiering.’ Het PvdA-program is minder consistent met het vorige. Woor­ den als ‘gezonde voeding’ zijn dit keer niet in het zorghoofdstuk te vinden. Ook geen uitspraak meer over het ontmoedigen van alcohol en drugsgebruik onder de jeugd. Wel wil de PvdA ‘inspelen’ op sociaaleconomische gezondheidsverschillen door ‘zorg op regionaal en lokaal niveau met openbare gezondheidszorg, welzijnswerk, onderwijs, werk en wonen te verbinden.’ Even interessant en vaag omlijnd is het idee van ‘selectieve preventie’. Waarbij het de bedoeling is ‘bevolkingsgroepen met een hoog risico op bepaalde aandoeningen’ gericht te benaderen. De PvdA stelt dat Nederland 4,5 miljoen chronisch zieken telt en zoekt naast preventie, integrale zorg en wetenschappelijk onderzoek ook heil in ‘een nationaal actieprogramma chronische ziekten.’

Groen Links en PvD:

‘Gezonde schoolkantine’ Ook Groen Links houdt merendeels vast aan de eerder ingenomen standpunten rond ziektepreventie. Weliswaar is de wekelijkse drie uur gymles voor scho­ lieren afgezwakt tot ‘voldoende sport­ mogelijkheden (…) organiseren’, de ‘gezonde schoolkantine’ promoveert daarentegen tot een verplichting. Met de industrie wil Groen Links onder dreiging van wetgeving, tot ‘bindende afspraken’ komen over het terugdrin­ gen van ‘foute vetten’ en zout in het eten. Datzelfde geldt voor een reclame­ verbod op snoepreclames voor kinderen onder twaalf jaar. De leeftijdsgrens voor alcoholconsumptie moet omhoog naar achttien jaar en het bezit van alcohol door minderjarigen wordt wat Groen Links betreft strafbaar. Om gezonde voeding goedkoper te ma­ ken bepleit Groen Links btw-vrijstelling voor biologische groenten en fruit en hogere belastingen op ongezond voed­ sel. Overigens zou het o zo gezonde vette visje in het hoge btw-tarief moeten vallen. Troostprijs: ‘Kwalitatief hoog­ staande alternatieve zorg (…) moet vrijgesteld blijven van btw-heffing.’ De Partij voor de Dieren neemt ‘preven­ tieve gezondheidszorg’ het meest serieus. Zij steunt alle door Groen Links voorge­ stane maatregelen en gaat nog verder door te stellen dat verpleeg- en zieken­ huizen moeten ‘investeren in gezonde, smakelijke en biologische voeding.’

SGP en VVD: ‘Eigen verantwoordelijkheid’ Zowel SGP als VVD vinden leefstijl een kwestie van individuele verantwoordelijkheid. De overheid hoort zich daar niet in te mengen. Preventie ligt in vrijblijvende informatieverstrekking en het tijdig herkennen van (gezondheids)problemen zodat erger voorkomen kan worden. Voor alcohol maken de staatkundig gereformeerden een uitzondering. De leeftijdsgrens moet omhoog naar achttien, daar­ onder is het bezit en gebruik strafbaar. Hogere belasting op alcohol, afschaffing van drankketen, happy hours, en stuntprijzen in super­ markten, alcoholvrije openbare ruimte en schoolfeesten, meer alcoholpoli’s en uitgebreide vervolgtrajecten van nazorg en voorlichting: de SGP haalt alles uit de kast om de jeugd tegen de gevaren van alcohol te beschermen.

11

Lijf & Leden Leden van de Moermanvereniging vertellen hoe ze persoonlijk invulling geven aan het thema ‘gezond eten – gezond leven’.

Puur en bioactief shiitake mycelium concentraat met betaglucaan Mycelent - een nieuw en bijzonder geconcentreerd betaglucaanconcentraat

Bevordert het natuurlijk afweersysteem van de lichaamscellen SHIITAKE Shiitake, Lentinula edodes, is een eetbare paddenstoel die van nature voorkomt in China en Japan en daar al eeuwen-lang gegeten en gewaardeerd wordt. Wereldwijd worden talloze studies gedaan naar de werking van shiitake, die binnen de traditionele Chinese geneeskunde (TCM) al eeuwenlang als een opmerkelijke paddenstoel beschouwd wordt.

De gezondheidsbevorderende effecten worden toegeschreven aan de polysacchariden, vooral de betaglucanen. Deze betaglucanen hebben een regulerende invloed op het immuunsysteem. Eén van de best beschreven betaglucanen is lentinan.

MYCELIUM EN BIOACTIEF BETAGLUCAAN Mycelent bevat betaglucanen uit het mycelium van de shiitake-paddenstoel (Lentinula edodes). Mycelium is het deel van de padenstoel dat onder de grond groeit. Dit mycelium wordt gekweekt in een gesloten en gecontroleerd fermentatieproces, waardoor een puur, bioactief betaglucaanconcentraat ontstaat, vrij van pesticiden en zware metalen. De drievoudige helix structuur van de betaglucanen is belangrijk voor de werking. In het gepatenteerde productieproces van Mycelent blijft deze structuur zorgvuldig behouden.

STIMULEERT HET IMMUUNSYSTEEM Mycelent helpt het natuurlijke afweersysteem en beschermt daarmee gezonde cellen en weefsels. Mycelent is vervaardigd volgens recente wetenschappelijke inzichten.

AANBEVOLEN GEBRUIK: 1 tot 3 ml per dag. Kan makkelijk met vloeistof ingenomen worden. Mycelent is puur en volledig wateroplosbaar. Hierdoor volstaat een lage dagelijkse inname. Mycelent myceliumconcentraat van shiitake (Lentinula edodes) bevat 0,1% betaglucanen. Een verpakking Mycelent bevat 50 ml - goed voor ca. 6 weken - en kost € 39,95.

Springfield Nutraceuticals, T 0186 626173 E [email protected]

‘Het maakt veel uit op welke brandstof je rijdt’

Z

e was almaar moe en kreeg van de huisarts een pilletje maar dat hielp niet. Zelf kwam ze toen op het idee om veel meer groenten en fruit te gaan eten. En dat hielp wél. "Mijn lichaam had geen gebrek aan dat stofje in dat pilletje maar aan de stoffen die in gezonde voeding zitten", concludeert ze achteraf. Het was een keerpunt in haar leven. Jenny Baan uit Rijssen had een druk bestaan als moeder van twee kleine kin­ deren en als vrouw van een zelfstandig ondernemer. Haar man had een rijden­ de winkel en dat betekende dat er vaak een handje geholpen moest worden. 's Nachts moest ze er nogal eens uit voor de kinderen en dus was het niet zo gek dat ze overdag zo moe was. "Het is net als met een auto. Het maakt heel veel uit op welke brandstof je rijdt."

Meer inzicht

Toen ze het belang van gezonde voeding eenmaal had ontdekt, was haar interes­ se gewekt. Ze las een advertentie waarin een blad werd aangeprezen dat veel over dit onderwerp publiceerde. Dat sprak haar wel aan. Het bleek om het blad van de Moermanvereniging te gaan. "Zo kwam ik helemaal op het spoor van gezond eten en gezond leven. Dat heeft echt zo moeten zijn ", blikt Jenny terug. Ze begon zich steeds meer in het onder­ werp te verdiepen en leerde vooral naar haar lichaam te luisteren. Door veel te lezen, deed ze de ene ontdekking na de andere. "Wij hebben geen dashboard. In de auto begint er een lampje te branden als er een belangrijk onderdeel niet meer werkt. Mensen hebben een ander alarmsysteem. Daarin heb ik in de loop der jaren meer inzicht gekregen. Het is

wel gebeurd dat ik aan iemand zag dat het niet goed met hem ging en dat mijn man zei: Jij ziet altijd van alles. Maar een week later lag die man in het ziekenhuis met een hartinfarct.” Een ander voorbeeld betrof haar klein­ zoontje. Ze was helemaal weg van zijn mooie bruine ogen met om de iris een blauwe rand. Toch vertrouwde ze het niet helemaal en ze ging op zoek naar de betekenis van die blauwe rand. Zo ontdekte ze dat dit een aanwijzing is voor ijzertekort. Zo zijn er veel meer kentekenen. Jenny: "Het oogwit, de nagels en de huid leveren vaak ook aanwijzingen op. Een beslagen tong is evenmin een goed teken want dat duidt vaak op schimmels of gisten."

Nu is de Jenny ambassadeur voor MMV en leert ze nog steeds bij. Een van haar docenten is Moermanarts Schram, die ze roemt om zijn kennis.

Nooit vergeten

Spannend

In de jaren negentig besloot ze zich aan te melden als medewerker voor de tele­ fonische hulpdienst van MMV. Ze deed dit werk met veel liefde. "Het één op één contact vond ik buitengewoon waarde­ vol. Alleen al het aanhoren van iemands verhaal is van grote betekenis." Toen de hulpdienst in 2009 opging in de Infolijn Alternatieve Geneeswijzen, vond ze het moment aangebroken om met het werk te stoppen. Ze hield er een schat aan kennis aan over want ze kreeg een opleiding en leerde ook veel bij. Veel indruk maakte het telefoontje van een dame van wie de echtgenoot kanker in een vergevorderd stadium had. Ze wilde uitvoerig worden geïnformeerd over het Moermandieet. Aan het slot zei de vrouw dat ze zelf arts was en “dat wij niets meer voor hem kunnen doen.” Jenny: "Ze was daarin heel eerlijk. Het gesprek ben ik nooit vergeten."

Naam: Jenny Baan Woonplaats: Rijssen Lid sinds: 1977

De Rijssense organiseerde ook bijeen­ komsten in haar woonplaats. Dat was soms best spannend. Ze had een Moer­ manarts uit de omgeving bereid gevon­ den een lezing te verzorgen, maar ze had slechts een handjevol aanmeldingen. Ze zat er vooraf best over in maar tot haar grote opluchting stroomde de zaal die ze had afgehuurd helemaal vol. Sinds ze dergelijke avonden organiseer­ de, wordt ze zo links en rechts nogal eens aangeschoten door mensen die zich niet fit voelen. "Wat ik mensen vaak aanraad, is om op vitamine D te laten prikken. Dat bind ik ze dan echt op het hart, ook al zou de huisarts het niet nodig vinden. Eigen­ lijk kwam al die keren dat ik dat gedaan heb, eruit dat mensen een tekort hadden en dat ze zienderogen opknapten nadat ze extra vitamine D waren gaan slikken. Zo kan ik, ook al doe ik het telefoonwerk niet meer, toch het nodige voor anderen betekenen.”

Health through nature, science and innovation 13

Tumoren aanvallen met energiebehandeling (3) Breng een stof in het lichaam die tumoren sloopt als er licht bij komt. Op dat principe is de fotodynamische therapie gebaseerd. De oude Grieken kenden het al maar het zou toch nog tot de tweede helft van de vorige eeuw duren voordat deze therapie succesvol in de strijd tegen tumoren kon worden toegepast. Deel 3 in de serie over behandelingen tegen kanker die op energie zijn gebaseerd. Tekst: Jan van Klinken

Fotodynamische therapie: slopen met

licht

Z

elfs in het oude Egypte was bekend dat sommige stoffen werkzaam worden als ze in contact met licht worden gebracht. Om die reden smeerden patiënten met de huidaandoeningen psoriasis en vitiligo zich in met plantenextracten. Zodra die stoffen fel door de zon werden beschenen, veranderden ze in geneeskrachtige middelen.

Niet toxisch

Pas in het begin van de 20e eeuw deed het zogeheten foto­ chemisch principe zijn intrede in de ziekenhuisgeneeskunde. In eerste instantie verliep het proces vrij traag. Dat verander­ de rond de jaren zestig toen een fluorescerende stof werd ontwikkeld die hielp bij de diagnose van kanker. Daarna ging het snel. Het bleek niet alleen mogelijk tumoren in kaart te brengen maar ook te behandelen. Er kwamen diverse bruik­ bare stoffen op de markt en fabrikanten stortten zich op de productie van lichtbronnen. De fotodynamische therapie (FDT) was een feit. De stof die de patiënt in de bloedbaan of direct in het tumor­ weefsel krijgt toegediend, is wel chemisch maar is op zichzelf niet schadelijk. Vandaar dat FDT een niet-toxische tumor­ therapie kan worden genoemd. De stof heeft als kenmerken­ de eigenschap dat ze reageert op licht. Maar eerst moet ze voldoende zijn opgenomen in het kankerweefsel. Dat kan enkele minuten tot enkele dagen duren. De lichtgevoelige stof wordt vervolgens geactiveerd door monochromatisch licht. Dat bestaat uit één kleur. Het licht van een laserlamp is er een voorbeeld van. Onder invloed van het monochromatisch licht en van zuurstof ontstaat een bepaalde reactie die kankercellen vernietigt. Ook

de bloedvaten in de tumor zijn vaak niet tegen deze aanval bestand, waardoor de toevoer van voedingsstoffen en zuurstof stil komt te liggen. Het behandelde gebied zwelt op en het afgestorven weefsel verdwijnt doorgaans vanzelf. Hierna volgt een normaal genezingsproces. Een groot voordeel van de fotodynamische therapie is dat er vrijwel geen bijwerkingen zijn. Bijna alle patiënten kunnen de therapie goed verdragen en er is geen sprake van resisten­ tie, zoals bijvoorbeeld bij chemotherapie. Soms kan de patiënt binnen een dag naar huis. Schade aan organen die ‘schoon’ zijn, treedt niet op. Wel kan de behandeling van grotere tumo­ ren pijnlijk zijn. Dat geldt met name in het begin en tijdens het uitvoeren van de therapie.

Meer ervaring

FDT is vooral geschikt voor tumoren ter hoogte van de huid of aan de binnenkant van organen en holten. Dat komt doordat het licht met de huidige laser- en LED-technologie maar een tot twee centimeter in het weefsel kan doordringen. Dermatologen passen FDT toe bij de behandeling van huidkankers. Vergele­ ken met chirurgie is de cosmetische schade veel beperkter. Ver­ der wordt FDT bijvoorbeeld ingezet bij tumoren in een vroeg stadium en ter verzachting (palliatie) van symptomen. Gunstige resultaten werden ook geboekt bij vergevorderde galbuiskanker (in combinatie met stenting), bij slokdarmkanker en bij long­ kanker in een vroeg stadium. Volledig is dit overzicht niet, ook al doordat de therapie nog niet is uitontwikkeld en nieuwe toe­ passingen in het verschiet liggen. Er moet nog meer ervaring mee worden opgedaan en meer onderzoek worden gedaan om alle effecten van FDT scherper in beeld te krijgen.

Heeft je oncoloog niet opgelet, dan heb je pech Het is nog helemaal niet zo vanzelf­ sprekend dat een patiënt die voor een therapie met energie (zoals FDT) in aanmerking komt, er ook mee wordt behandeld. Veel hangt af van het be­ treffende ziekenhuis en de behande­ lend arts. Eigen initiatief van de patiënt kan bepalend zijn voor de prognose.

De lezeres die in de vorige aflevering aan het woord kwam, is een goed voor­ beeld van een patiënt die haar eigen weg zocht. In Nederland had ze drie chemo­ cycli ondergaan zonder enig resultaat. Ze week uit naar Duitsland, waar ze exact dezelfde behandeling kreeg maar dan aangevuld met hyperthermie. Plot­ seling bleek de cytostatica aan te slaan. Van een kansloze patiënt veranderde ze zodoende in een kansrijke.

Speurtocht

Eigen initiatief is niet altijd eenvoudig. Wie op zoek gaat naar informatie over hyperthermie en andere op energie ge­ baseerde behandelingen, moet rekening houden met een speurtocht. Wat er op internet is te vinden, is verbrokkeld en doorgaans in medisch jargon gegoten. Het zal veel patiënten de nodige hoofd­ brekens kosten om uit te vinden voor welke behandeling zij in aanmerking komen. Zoals eerder gemeld, is deze situatie sinds kort belangrijk verbeterd dankzij Reliable Cancer Therapies (RCT), een Zwitserse non-profit organisatie die vanuit België werkt. Op de RCT-website is in begrijpelijke taal een grote hoeveel­ heid relevante informatie overzichtelijk weergegeven. De man die dit project vorm geeft, Erik Cabuy, is een bioweten­ schapper die zich sterk voor deze mate­ rie interesseert. Het vergaren van informatie is zelfs voor hem een probleem. Echte experts die het hele terrein overzien, is hij niet te­ gengekomen. Dat betekent dat ook onder oncologen de kennis beperkt is. Cabuy: “Vaak zie je dat ziekenhuizen hun eigen ervaring opbouwen met een beperkt aantal behandelingen. Daarvan is de patiënt afhankelijk. Het is zeker niet per definitie zo dat hij of zij de behandeling krijgt die het meest aangewezen is.” Als voorbeeld gebruikt hij ablatie, de techniek waarbij de tumor met hitte (of juiste koude) wordt vernietigd. “Elk ziekenhuis heeft de apparatuur in huis maar bij welke vormen van kanker die wordt ingezet, is heel verschillend. Tref je toevallig een arts die net van de op­

leiding afkomt en zich er verder in wil verdiepen, dan heb je geluk. Heeft je oncoloog de ontwikkelingen niet goed bijgehouden, dan heb je pech.”

Vaktaal

Er zijn wel Europese richtlijnen, maar of artsen zich er veel aan gelegen laten lig­ gen, betwijfelt Cabuy. Voor patiënten zijn ze moeilijk toegankelijk vanwege de vak­ taal. Een uitzondering zijn de richtlijnen van de Engelse gezondheidsorganisatie NICE. Die publiceert publieksbrochures op internet. Kennis van de Engelse taal is uiteraard wel vereist. Wat patiënten ook kunnen doen, is op de homepagina van de RCT-site via ‘kankers’ en de soortnaam doorklikken. Een andere optie is via ‘behandelingen’ doorklikken naar ‘energie gebaseerde behandelingen’. Een andere mogelijkheid die Cabuy patiënten aanraadt, is op de pagina ‘energiegebaseerde behandeling’ van de RCT-site op zoek te gaan naar de informatie voor professionals. Daar is een lijst met referenties te vinden die soms aanknopingspunten biedt. Zo wordt bij de referenties voor ablatie verwezen naar een publicatie van radio­ logen en artsen van het UMC. Zij heb­ ben de resultaten gemeten van ablatie met radiofrequentie bij kleinere tumo­ ren in de borst. Hun bevinding is dat ablatie in die gevallen een prima alter­ natief is voor opereren en bestralen. “Patiënten kunnen met dat soort infor­ matie hun voordeel doen”, aldus Cabuy. www.nice.org.uk/patientsandpublic/ index.jsp www.reliablecancertherapies.com

Therapie zonder bijwerkingen en schade 14

15

Recepten voor 4 personen

Het is mogelijk dat recepten en ingrediënten niet in overeenstemming zijn met uw persoonlijke dieet. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts.

Lekker eten

met Riëtte Janssen

Bessenlassi

Bonte salade met geitenkaas­ dressing

Ingrediënten: • 200 g bosbessen • 200 g aardbeien of Japanse wijnbes of framboos • handje gojibessen • 5 dl biogarde • 1 mespunt vanillepoeder • 1 druppel stevia • 1 dl water

(Gebruik alle ingrediënten of maak een keuze uit wat beschikbaar is) Ingrediënten: • 200 g rucola of fijngesneden krulandijvie • 1 rode paprika in blokjes • 1 gele paprika in blokjes • ½ komkommer in schijfjes • 1 rode ui zeer fijngesneden • 1 rauwe rode biet fijn geraspt • handvol kleingesneden jong paarden­ bloemblad, weegbree en vogelmuur • handvol rode of groene melde • 4 el pompoenpitten • 4 el alfalfa of andere kiemen • Oost-Indische kersbloemen of gouds­ bloemblaadjes, of bloemen van kaasjes­ kruid of borage.

Bereidingswijze: Maak de bosbessen en aardbeien schoon en doe ze in de blender. Voeg hier de biogarde, vanillepoeder en stevia aan toe en zet de blender aan tot een heerlijk zacht en smeuïg geheel is ont­ staan. Giet de lassi in vier glazen en garneer het met wat gojibessen. Mocht de lassi te dik worden, giet er dan nog een scheutje water bij.

Bereidingswijze: Was de rucola of krulandijvie en droog ze. Verdeel ze over de 4 borden. Verdeel alle fijngesneden groenten over de borden. Geef de dressing er los bij. Garneer met pompoenpitten, kiemen en bloemen. Serveer er zuurdesem­ brood bij.

Venkelsoep met courgette en wortel Ingrediënten: • 1 grof gehakte ui • 1 grof gesneden venkelknol • 1 grof gesneden courgette • 1 fijngesneden wortel • 1 geplette teen knoflook • 2 el olijfolie • zwarte peper • 1 tl kurkuma • 1 l kruidenbouillon • 1 eidooier • 1 el fijngehakt venkelgroen of peterselie • bio-shoyu

Bereidingswijze: Was de groenten en snijd ze grof. Bewaar het venkelgroen. Verwarm de olie in de soeppan, fruit daarin ui, knof­ look, peper en kurkuma. Voeg daarna de venkel, courgette en wortel toe en smoor nog 5 min. Voeg de kokende bouillon erbij. Kook dit 5-7 min en maak het fijn met de staafmixer. Doe de warmtebron uit. Proef en maak op smaak met bioshoyu. Neem een soepopscheplepel met soep en roer daar de eidooier door. Meng deze door de soep. Niet meer laten koken. Opdienen in een soepkom met wat vers venkelgroen als garnering.

16

Gerst met amandelen Ingrediënten: • 300 g gerst (12 uur weken) • 4 fijngesneden rode uien • 4 el olijfolie • 1 tl kurkuma • zwarte peper • 9 dl water met 1 el bouillonpoeder • tamari • 3 cm verse gemberwortel • 200 g amandelen (4 uur geweekt) • 8 Oost-Indische kers-, malve- borage- of madeliefjesbloemen

Bereidingswijze: Was de gerst en daarna circa 12 uur weken. Overgiet de amandelen met kokend water en verwijder de schille­

tjes. Laat de amandelen daarna nog 4 uur weken. Kook de gerst gaar met water en bouil­ lonpoeder in ± 40 min. Laat de gerst nog 10 min. nawellen totdat de korrels open­ gesprongen zijn. Neem een grote pan en smoor daarin de uien met olijfolie, kurkuma, zwarte peper en amandelen. Voeg de gare gerst toe en smoor die even mee. Snijd de gemberwortel klein en pers deze in de knoflookpers. Voeg het gembersap bij de gerst. Proef en maak op smaak met meer gembersap en/of tamari. Neem een bolvormige soepkop, doe daar de gerst in, goed aandrukken. Neem een groot bord, zet dit boven op de soepkop en draai deze om. Leg om de bol de eet­ bare bloemen. Maak zo 4 borden klaar.

Productinformatie: Amandelen behoren tot de rijkste bronnen van alfa-tocoferol, dat beschouwd wordt als de meest efficiënte vorm van vitamine E. Deze vitamine werkt in ons lichaam als een antioxidant, die vrije radicalen zuivert. Om de antioxiderende functie te optimaliseren is het aan te bevelen voedsel rijk aan vitamine E samen met voedsel rijk aan vitamine C te consumeren. Van alle notensoorten zijn amandelen ook het rijkst aan calcium. Daarnaast zijn ze ook een zeer goede bron van magnesium, koper, zink, B6 en riboflavine (vitamine B2). Bron:http://terramadre.webs.com/voedseluitdenatuur.htm

Ingrediënten geitenkaasdressing: • 50 g geitenkaas van een rolletje • 3 geweekte abrikozen

• sap van ½ sinaasappel • dun schilletje van de sinaasappel • ½ dl walnootolie, olijfolie of sesamolie • 2 geplette tenen knoflook • 1 dl biogarde • zwarte peper • 2 el verse peterselie of majoraan

Bereidingswijze: Doe alle ingrediënten in een hoge kom en maak er met de staafmixer een smeuïge dressing van. Geef die bij de salade. Wat over is maximaal 4 dagen bewaren in de koelkast

koriander en paprikapoeder. Voeg 1½ dl water toe met 2 takjes bonenkruid en breng dit aan de kook. Doe de jonge tuinboontjes erbij en kook ze gaar in 10 min. Verwijder de takjes bonenkruid. Roer de olijven door de tuinboontjes en de fijngehakte koriander of bonenkruid. Tip: Bij dikke tuinbonen kan de tuin­ bonenschil te hard zijn, verwijder ze na het bereiden.

Lauwwarme tuinboonsalade Ingrediënten: • 2 kilo tuinbonen • 2 takjes vers bonenkruid • 1 el paprikapoeder • 1 tl gemalen koriander • 3 geplette tenen knoflook • 3 el olijfolie • 100 g groene olijven • 3 el fijngehakte verse koriander of bonenkruid

Bereidingswijze: Dop de jonge tuinbonen. Verwarm in een hapjespan de olijfolie en smoor daarin de fijngesneden knoflook met

Appelsap met munt Ingrediënten: • 8 sappige appels uit de koelkast of 750 cl appelsap • 4 el citroensap • 2 el gehakte munt • 4 muntblaadjes ter garnering

Bereidingswijze: Was de appels en pers ze in de sap­ centrifuge met de munt. Vermeng appel­ sap met citroensap. Direct serveren. Garneer elk glas met een muntblaadje. Sappen met kruiden erin zijn niet lang houdbaar.

Recepten insturen Heeft u een lekker recept dat past binnen de Moermankeuken? Kok Riëtte Janssen ontvangt het graag van u. Zij wil deze recepten in deze rubriek gebruiken, zodat anderen ook kunnen meegenieten. Stuur uw recepten per mail naar [email protected].

17

Boek van Franse arts David Khayat nu in Nederlands vertaald

Antikankerdieet dat oncologen aan het denken moet zetten Je zou wensen dat zijn voorbeeld door al zijn collega's wordt gevolgd. David Khayat(55) is een Franse oncoloog en hij was het zat dat hij steeds met de mond vol tanden stond als patiënten vroegen of ze hun voeding moesten aanpassen omdat ze kanker hadden. Dat hadden ze op internet gelezen. Khayat besloot zich grondig in de materie te verdiepen en schreef er een boek over. Dat is op zich opzienbarend. Het boek is nu ook in het Nederlands beschikbaar. Er valt nog wel wat op af te dingen. Tekst: Jan van Klinken

K

hayat is niet zomaar een oncoloog in zomaar een zie­ kenhuisje. Hij is hoofd van de afdeling Oncologie van het Pitié-Salpêtrière ziekenhuis in Parijs en torent binnen zijn vakgebied ver boven anderen uit. Hij leidde van 2002 tot 2007 het nationale programma tegen kanker en was president van de Franse Federatie van Medisch Oncologen (FFOM). Niet wat je noemt een grijze muis. Des te opmerkelijker is het dat uitgerekend hij een boek schreef over de betekenis van voeding in relatie tot kanker. Zo hoog staat voeding niet genoteerd binnen zijn beroepsgroep. Heel lang heeft het zelfs helemaal onderaan het lijstje gebungeld en het is nog maar kort dat daar verandering in begint te komen.

Suiker en vlees

Aan zijn boek ging dat van die andere bekende Fransman en die andere David vooraf: ‘Antikanker’ van David ServanSchreiber. Nou ja Fransman: eigenlijk was Servan-Schreiber, die vorig jaar overleed, een Amerikaan met Franse wortels. Wie de boeken van Khayat en Servan-Schreiber naast elkaar legt, ziet vooral veel overeenkomsten. Maar er zijn ook verschillen. Waar Servan-Schreiber indringend waarschuwt tegen de consumptie van suiker, doet Khayat daar vrij lucht­ hartig over. Hij zegt geen onder­ zoeken te hebben kunnen vinden waarin een keiharde relatie wordt aangetoond tussen sui­ ker en kanker. Duidelijk is dat hij het belang van de publica­ ties van Robert Lustig niet heeft onderkend. De jongste publicatie van Lustig in Nature heeft hij zelfs helemaal gemist omdat zijn boek toen al lang en breed was geschreven. Wel jammer want op dit onderdeel gaat hij nu de mist in. Op z’n minst had hij uitgebreider op de schadelijkheid van fructose moeten wijzen. Een ander menings­ verschil tussen beide

18

auteurs betreft rood vlees. Servan-Schreiber geeft het welge­ meende advies om rood vlees met mate te consumeren, volgens Khayat wordt vlees ten onrechte gedemoniseerd. Uiteraard kent ook hij de grote internationale studie van het Wereld Kan­ ker Onderzoek Fonds uit 2007 waarin rood vlees wel degelijk als risicovoedsel wordt aangemerkt. Maar hij stelt daartegen­ over dat de waarschuwing vooral bedoeld is voor Amerikanen die rood vlees bijkans per vierkante meter nuttigen. Matige consumptie is volgens Khayat geen enkel probleem. Daarin staat hij dicht bij de opvattingen van de voorstanders van het oerdieet, onder wie Uitzichtmedewerker Gert Schuitemaker. Die zegt er dan wel bij dat we vooral biologisch vlees moeten consumeren. Khayat zal het daar vast wel mee eens zijn want hij is een warm voorstander van biologische producten. Boeiend is ook dat Khayat wijst op de grote verschillen in de samenstelling van vlees. Bevat een ons runderfilet in Frank­ rijk 150 calorieën, in de VS zijn dat er 300. Een Nederlandse biefstuk bevat 29 procent eiwitten en een Amerikaanse

slechts 17. Voor het vetgehalte in biefstuk is het omgekeerde het geval. Het Nederlandse biefstukje heeft een vetgehalte van 3 procent, het Amerikaanse bevat het achtvoudige. Een gigantisch verschil.

Rode kleur

Vlees wordt ook niet overal op dezelfde manier bereid. Bij Amerikanen is de grill of de barbecue favoriet. Daardoor wordt de buitenkant zwart waardoor er in hoge mate kanker­ verwekkende stoffen ontstaan. Er komt nog bij dat de Ameri­ kanen hun vlees erg lang laten doorbakken. Bij ons wordt bij het bakken van vlees een laagje vet in de pan gebruikt waar­ door het vlees zachter blijft en er minder kankerverwekkende stoffen gevormd worden.

Titel: ‘Het echte antikankerdieet’ Auteur: David Khayat Uitgave: Lannoo ISBN: 9789020940466 Omvang: 280 pag. Prijs: € 19,99

En heem dan, de stof die vlees zijn rode kleur bezorgt? Die is toch ook kankerverwekkend? Klopt, zegt Khayat. Dit gevaarlijke effect kan evenwel vermeden worden door het bloed zoveel mogelijk uit het vlees te verwijderen voordat het wordt bereid. Een goede chef-kok zal dat ook doen. Een andere mogelijkheid is een calciumtablet na de maaltijd te slikken. Dat neutraliseert volgens hem het kankerverwekkend effect van heem. Bijzonder is verder dat Khayat het licht voor wijn ruimhartig op groen zet. Drie glazen per dag kunnen volgens hem geen kwaad. Hij heeft naar zijn zeggen in de literatuur geen echte bezwaren kunnen vinden. Kennelijk is het in de ban doen van wijn in Frankrijk toch nog steeds zoiets als vloeken in de kerk. Opmerkelijk is zijn dringende raad aan blonde mensen om geen sinaasappelsap te nemen. Dat is niet zomaar een losse flodder. Hij baseert zich daarbij op vrij uitgebreide weten­ schappelijke publicaties.

Waarschuwing voor roofvissen, te veel zuivel en drinkwater Moeilijk te volgen is Khayat in zijn uitspraken over de pre­ ventie van kanker. Twintig procent van de kankers is te wijten aan verkeerde voeding, luidt zijn conclusie. Dat is een schat­ ting die op zich aan de lage kant is maar vooruit. Merkwaardig is echter dat hij in interviews vervolgens vrij geringschattend doet over de betekenis van gezonde voeding op individueel niveau. Volgens hem kan een individu niet zijn kans op kan­ ker met twintig procent verminderen door gezond te eten. Dat komt, zo betoogt hij, doordat elk mens anders in elkaar steekt. Dat is natuurlijk waar maar daarmee is het belang van goede voeding nog niet gerelativeerd. Als sommigen de kans op kan­ ker slechts met een gering percentage kunnen terugdringen, bijvoorbeeld vanwege hun genetisch profiel, moet voor ande­ ren die kans juist veel hoger liggen. Anders kom je gemiddeld nooit aan die twintig procent.

Granaatappelsap

Khayat loopt erg warm voor granaatappelsap en dat is niet zonder reden. Het heeft een sterke antioxidatieve werking, voornamelijk door de hoge concentratie polyfenolen. Khayat heeft hier sterke papieren. Volgens de Amerikaanse celbio­

loog Manuela Martins-Green kan een aantal stoffen in gra­ naatappel de groei van kankercellen belemmeren. Zij presen­ teerde in 2010 een onderzoek dat onder haar leiding was uitgevoerd en dat wereldwijd de aandacht trok. Bestanddelen uit granaatappelsap blijken effectief te zijn tegen de vorming van nieuwe bloedvaten die maken dat tumoren kunnen groei­ en en uitzaaien. Tot dusver bestaat er maar één klinisch onderzoek onder kankerpatiënten. Dat is niet veel maar genoeg voor Khayat om de granaatappel warm aan te bevelen. Granaatappelsap is best prijzig. Voor 0,7 liter granaatappelsap (van het merk POM) moet € 3,75 worden neergeteld. Behalve de prijs is er nog een ander bezwaar. De polyfenolen in het sap zouden bij veel mensen niet goed door de darmen worden opgenomen. Wellicht loopt Khayat hier toch wat voor de muziek uit en is meer onderzoek gewenst.

Omega 3

Beschermen omega 3-vetzuren tegen kanker? Hoewel al heel wat voedingsdeskundigen ons hebben proberen te overtuigen van de juistheid van die stelling, moet Khayat er weinig van heb­ ben. Hij heeft er geen bewijs voor kunnen vinden. Ook in de bekende studie van het Wereld Kanker Onderzoek Fonds komt omega 3 niet voor als bioactieve stof die beschermt tegen kanker. Khayat waarschuwt zelfs tegen olie die rijk is aan omega 3en omega 6-vetzuren als ze in contact is gekomen met licht. De olie wordt daardoor al snel ranzig en komt vol te zitten met kankerverwekkende stoffen. Bewaar uw bakolie dus op een donkere plaats in een verpakking die geen licht doorlaat of maak de fles snel leeg (koop kleine flessen).

Verhitting

Ook verhitting kan de eigenschappen van olie veranderen waardoor er giftige stoffen kunnen ontstaan. Dat geldt voor alle soorten olie. Wel is er verschil tussen de ene olie en de andere qua rookpunt. Dat is het moment waarop de olie schadelijk wordt. Het volgende lijstje laat de verschillen zien:

19

Rookpunt (omslagpunt) • Vierge zonnebloemolie 107 • Vierge sojaolie 160 • Vierge arachideolie 160 • Extra vierge olijfolie 160 • Arachideolie 227 • Geraff. kokosolie 232 • Palmolie 240 • Rijstolie 255. Palm- en rijstolie zijn dus echte aanraders. Khayat wijst erop dat de temperatuur bij wokken wel kan oplopen tot 240 graden. Daar is dus bijna geen olie tegen bestand. De auteur legt een verband met alarmerende cijfers bij volkeren waar veel gewokt wordt. Onder hen komt veel longkanker voor. Het effect is wel af te zwakken door een ruime hoeveel­ heid quercitine te gebruiken. Die stof zit onder andere in kappertjes en uien. Bij bakken worden temperaturen van 200 graden en hoger nooit gehaald.

Supplementen

Gematigd positief is Khayat over voedingssupplementen. Een regelrecht voorstander is hij van het slikken van selenium, zeker voor mannen boven de 50. Ook calcium staat bij hem hoog genoteerd. Veel onderzoeken laten zien dat calciumsupplementen de kans op dikke darmen endeldarmkanker met 20 tot 25 procent verlagen. Andere voedingsmiddelen die hij hoog op zijn lijstje heeft staan in de strijd tegen kanker zijn, behalve het al genoemde granaatappelsap: kurkuma, groene thee, wijn, tomaten, voedingsvezels, knoflook, ui, quercitine (o.a. in kappertjes, lavas en Spaanse pepers). Aan het slot van het boek is een lijst opgenomen met voedingsmiddelen met een beoordeling door Khayat. Op zijn ‘zwarte lijst’ staan roofvissen, teveel zuivel en drink­ water met een te hoog gehalte aan arsenicum, nitrieten en nitraten. Zijn advies: informeer bij uw gemeente of water­ leidingbedrijf of het leidingwater deze stoffen bevat. Ook flessenwater is niet per definitie zonder risico. Op het boek van Khayat valt het nodige af te dingen. Zo is hij niet op de hoogte van de bezwaren die de laatste jaren met name tegen ongefermenteerde soja zijn ingebracht. Ook komen er diverse tegenstrijdigheden in het boek voor. Koffie bevat volgens hem relatief veel acrylamide, dat kankerverwekkend is. Toch vindt hij matig gebruik verant­ woord. Zo is er meer te noemen. Khayat is wel een prominent oncoloog maar dat maakt iemand nog niet tot een expert op het gebied van voeding. Het belang van het boek is vooral dat het is geschreven door iemand met een reguliere witte jas. De inhoud zou veel van zijn collega’s toch aan het denken moeten zetten.

20

Het verzwegen verhaal over kanker In ‘Het verzwegen verhaal over kanker’ vertelt prof.

te ondersteunen en te bevestigen heeft hij in dit ruim

kan aanmaken. Met andere woorden, we moeten ze via de voeding binnen krijgen. Deze vetzuren werden vroeger vita­ mine F genoemd. Ze mogen niet bewerkt zijn want dan ver­ liezen ze de eigenschappen die belangrijk zijn om zuurstof te binden en te transporteren. Niet alleen kanker heeft alles te maken met essentiële vetzuren. Bij een aantal andere aan­ doeningen, zoals hart- en vaatziekten, spelen deze vetzuren eveneens een zeer belangrijke rol. In een uitgebreid overzicht wordt hier verder op ingegaan.

vijfhonderd pagina’s tellende boek zeer vele weten­

Gedegen werk

dr. Brian S. Peskin, een autoriteit op het gebied van gezondheid en voeding, u alles over de hypothese van prof.dr. Otto Warburg. Om het gelijk van Warburg

schappelijke artikelen opgenomen en geciteerd. Wetenschappelijke werken waar maar weinig aandacht aan is geschonken door artsen, oncologen en andere specialisten. Met behulp van deze artikelen legt hij de lezer het belang uit van de Warburghypothese.

I

k heb u al eerder in Uitzicht het een en ander verteld over prof.dr. Warburg en zijn hypothese over het ontstaan van kanker; in dit boek kunt u er alles over vinden. Kanker komt over de gehele wereld steeds meer voor. De wetenschap vertelt ons dat het in onze genen zit en dat daar maar heel weinig aan te doen is. Hier leest u dat dit niet helemaal klopt en dat u er wel degelijk wat aan kunt doen.

Zuurstofgebrek

In het begin van de twintigste eeuw ontdekte Nobelprijs­ winnaar Otto Warburg, arts en fysioloog, de primaire oorzaak van kanker: een tekort aan zuurstof. Warburgs hypothese luidt in het kort als volgt: door een te laag aan­ bod van zuurstof in de cellen gaan deze over op een an­ dere stofwisseling, zodat ze met beduidend minder zuur­ stof kunnen overleven. Maar deze cellen hebben wel meer suiker nodig om met deze zeer geringe hoeveelheid zuur­ stof voldoende energie vrij te kunnen maken om te kun­ nen voortbestaan. Wanneer deze situatie wat langer duurt, veranderen deze cellen in kankercellen.

Essentiële vetzuren

Zuurstof is voor iedere cel in het lichaam van groot belang. Zonder zuurstof is er geen leven mogelijk. Zuurstof dient aangeboden te worden aan iedere lichaamscel en moet dan vervolgens door de celmembraan getransporteerd worden om gebruikt te kunnen worden in de cel. Het al­ lerbelangrijkste is uiteraard een omgeving met voldoende zuurstof, transport van de zuurstof door het lichaam naar de cellen toe (bewegen en een schone lucht hebben hier een duidelijke positieve uitwerking op) én het transport van de zuurstof door de celmembraan heen de cel in. Bij deze stappen spelen de essentiële vetzuren – omega-3 en omega-6 vetzuren – een zeer belangrijk rol. Essentiële vetzuren zijn vetzuren die het lichaam nodig heeft om normaal te kunnen functioneren maar niet zelf

Auteur: Brian S. Peskin Titel: Het verzwegen verhaal over kanker Uitgave: Succesboeken.nl Prijs: € 49,50 Omvang: 544 pagina's ISBN: 9789079872435

‘Het verzwegen verhaal over kanker’ is een boek van 544 pagina’s. Het boek is een gedegen werk met zeer veel referen­ ties die de misstanden in de relatie voeding en kanker aan de kaak stellen. De echte oorzaak van kanker die Warburg voor het eerst beschreven heeft, wordt onderbouwd en uitgelegd zowel aan de leek als de professional. Je kunt in dit boek lezen over zaken en onderzoeken die je zeer waarschijnlijk niet van je reguliere arts zal horen. Een eeuw geleden (!) is de informatie al beschreven door de Duitse arts Otto Warburg. De wetenschapper Peskin is ‘bij toeval’ op die documentatie gestuit. Hij heeft ze jaren bestudeerd en weten­ schappelijk gecheckt met bekende en met de meest recente onderzoeken. Daarvan is dit boek het resultaat. U zult zich uiteraard afvragen waarom de informatie van prof. dr. Warburg en prof.dr. Peskin niet bij de huidige specialisten bekend is. In dit boek leest u waarom. De conclusies van het werk van Warburg en Peskin: • Waarom kanker niet genetisch is. • Dat er geen verband bestaat tussen hartaandoeningen en kanker. • Hoe je een tumor goedaardig houdt. • Dat borstkanker is te voorkomen. • Dat mammografie kanker niet vroeg opspoort en waarom het schadelijk is.

Dieetadvies

Aan het slot van zijn beschouwingen over de invloed van es­ sentiële vetzuren geeft de auteur een dieet aan waarin het mogelijk is om voldoende van deze vetzuren binnen te krij­ gen. Dit doet hij in een programma, waarin eenvoudige kan­ kerwerende stappen beschreven worden. Er zijn duidelijke overeenkomsten met het traditionele Moermandieet. Bijvoor­ beeld: eet geen producten die mogelijk kankerverwekkende (carcinoge) stoffen bevatten; gebruik biologische, onbewerkte producten. Weinig koolhydraten waaronder suikers en suiker­ houdende producten, maar wel dierlijke eiwitten uit bijvoor­ beeld eidooiers, kaas en rauwe melk. Dagelijks ontgiften is een belangrijke stap in het programma. Een speciaal programma is opgenomen voor mensen die kan­ ker hebben en voor hen die daarvan herstellend zijn. Ook zijn er richtlijnen voor mensen die bestraling (gaan) krijgen. Een voorbeeld van een globaal maaltijdplan voor zeven dagen wordt gegeven aan het einde van het tweede deel van het boek. Deel drie bevat bijlagen die dieper ingaan op de weten­ schappelijke basis en de medische onderzoeken die het be­ lang van essentiële vetzuren verduidelijken bij de verdediging tegen kanker. Een boek dat zeer zeker de moeite van het kennisnemen waard is.

Nieuwe boeken Enkele recent verschenen boeken die ik van harte kan aan­ bevelen, breng ik graag onder uw aandacht. In het boek dat ik in dit nummer van Uitzicht bespreek, wordt de oplossing van het kankervraagstuk aangeboden in de vorm van essen­ tiële vetzuren: de sleutel tot het voorkomen en genezen van kanker. Aan dit boek ligt de Warburghypothese ten grond­ slag. Prof.dr. Otto Warburg heeft in het begin van de 20e eeuw ontdekt dat een gebrek aan zuurstof de aanleiding kan zijn tot het ontstaan van kanker. Prof.dr. Brian Preskin probeert u in zijn boek uitgebreid te informeren over het gelijk van Warburg en legt u in dit boek uit waarom essentiële vetzuren een tekort aan zuurstof in de cel kunnen voorkomen. Hij geeft u uiteindelijk een pro­ gramma dat wel erg veel lijkt op het Moermandieet. Ook Moerman was al op de hoogte van het feit dat zuurstof een belangrijke factor is in het ontstaan en voorkomen van kanker. Denkt u maar eens aan zijn experimenten die geleid hebben tot zijn therapie. Mogelijk is hij en ook de biochemi­ cus Johanna Budwig op het idee gebracht door de genoemde onderzoeken en publicaties van Nobelprijswinnaar Warburg. Het boek van Perskin is een wat meer wetenschappelijke getint werk met zeer veel referenties en verwijzingen naar eerder gepubliceerde artikelen. Hans Stoop

21

In deze rubriek gaat arts drs. Bob Hornstra in op de meest uiteenlopende medische vragen. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Vragen met een algemene strekking zijn altijd welkom. Voor dringende persoonlijke vragen: bel met Patiëntenvoor­ lichting 088-2424240.

Vraag Churg-Strauss ‘Kunnen de meest gezonde voedingsmiddelen mensen met een intolerantie voor salicylaten (fenolen) ziek maken?’ Deze vraag wordt gesteld door een mevrouw van wie de dochter (29 jaar) in het voorjaar van 2011 de diag­nose Churg-Strauss (allergische granulomateu­ ze angitis) heeft gekregen. De moeder schrijft: “Er zijn wat allergieën in de familie: een zusje heeft ast­ ma, een ander zusje is lactose intolerant en kan sommige groenten en vruchten zoals andijvie, wor­ telen, kiwi’s, appels en dergelijke niet verdragen. Mijn dochter heeft voordien nooit iets gemankeerd, nooit enig teken van allergie behalve een reactie op nikkel in sierraden. Zo rond de jaarwisseling 20092010 werd ze opeens astmatisch. Ze reageerde niet of nauwelijks op de standaard medicijnen die daar­ voor werden voorgeschreven, maar alleen op pred­ nison. Prednison was noodzakelijk want de astma werd levensbedreigend. In juni 2011 zijn er poliepen uit haar neus verwijderd. Ze is nu heel langzaam aan het afbouwen van 50 mg naar 7,5 mg prednison, samen met het medicijn Imuran (azathioprine). Ze neemt wel een aantal supplementen waaronder Phenol Assist. Op het ogenblik gaat het redelijk maar ze is nog lang niet klachtenvrij. Wij vragen ons af waar het nu door is gekomen en hoe we de oor­ zaak kunnen aanpakken. Sommige onderzoekers denken dat Churg-Strauss wordt uitgelokt door sali­ cylaten in de voeding. De meest gezonde voedings­ middelen zoals sinaasappelen, andijvie en de meeste andere vruchten en groenten zijn hoog in de salicy­ laten, een verbinding die de plant beschermt tegen schimmels, bacteriën en insecten. De meest gezonde voedingsmiddelen kunnen mensen met een intole­ rantie voor salicylaten (fenolen) ziek maken; van­ daar de Phenol Assist, een enzym om deze stof te kunnen verteren waardoor het mogelijk wordt geva­ rieerder te eten. In de 35 jaar dat ik lid ben van de MMV heb ik er nooit iets over gelezen, dat juist ge­ zonde voedingsmiddelen mensen ziek kunnen ma­ ken. Churg-Strauss is dan ook een zeer zeldzame ziekte. Denkt u ook dat we de oorzaak in deze rich­ ting moeten zoeken? Een enzym dat zij teveel of als een tekort bij zich heeft?” Een patiënt met het syndroom van Churg-Strauss heb ik nooit behandeld. In de literatuur wordt het

22

vergeleken met allergische vasculitis of ook wel hy­ persensitivity vasculitis, waarbij vooral de kleinere bloedvaatjes worden aangetast. Bij Churg-Straus is inderdaad meestal een voorgeschiedenis van astma aanwezig, naast eosinofilie. Eosinofilie betreft het feit dat bepaalde witte bloedcellen in grotere aantal­ len dan normaal in het bloed en in sommige weef­ sels voorkomen. Deze vermeerderde eosinofiele leu­ cocyten kunnen wijzen op een late IgE- gemedieerde allergische reactie. Maar bij het syndroom van Churg-Strauss heb je te maken met een groep pa­ tiënten met onder andere meestal niet-allergische rhinitis (ontsteking neusslijmvlies), neuspoliepen, astma en huidaandoeningen. Of daarbij een intole­ rantie voor acetylsalicylzuur bestaat is maar zeer de vraag en is, naar mijn weten, ook nooit aangetoond. Het feit dat uw dochter goed reageert op Imuran, een immunosuppressivum (onderdrukker van het im­ muunsysteem via het afremmen van de witte bloed­ cellen) en op prednison, wijzen in de richting van een immuniteitsprobleem. Over het algemeen maken ook recente onderzoeken duidelijk dat we hier te maken hebben met een auto-immuun ziekte. Daarbij houdt het afweersysteem lichaamseigen cellen voor vijandig, herkent ze niet (meer) als lichaamseigen, bijvoorbeeld zoals voorkomt bij de ziekte van Crohn, reuma en MS. Er zijn bij Churg-Strauss zogenaamde biological response modifiers (waaronder bepaalde interleukines) aangetoond in sommige weefsels; deze kunnen o.a. lymfocyten stimuleren. Als dat gebeurt in kleine bloedvaatjes treedt een soort chronische ont­ steking op die (systeem)vasculitis genoemd wordt en waarvan de diagnose definitief kan worden bevestigd door biopsie. Als het syndroom van Churg-Strauss actief wordt, manifesteert zich dat vooral in de lucht­ wegen (rhinitis) longen (astma), maar eventueel ook in huid, darmen, zenuwen en het hart. De aandoening is chronisch maar kan met medicijnen (prednison, Imuran, methotrexaat) tot rust gebracht worden. Bij vroegtijdige onderkenning en goede be­ handeling van de ziekte kan schade aan organen veelal nog beperkt blijven. Vermoeidheid komt, zoals bij de meeste auto-immuunziekten, veel voor. Of een enzym zoals in Phenol Assist een rol kan spe­ len om salicylaten te ‘verteren’ waag ik te betwijfelen. Het salicylatenverhaal is immers ook dubieus. Ik denk eerder aan een of andere spontaan opgetreden gene­ tische mutatie of cytochroombeschadiging als de aan­

Antwoord leiding tot deze ziekte, maar dat is maar een hypo­ these. Een van de andere mogelijkheden is dat er vaccinatieschade is ontstaan in het verleden, bijvoor­ beeld na de BMR of DKTP. U kunt misschien nog achterhalen of uw dochter indertijd heeft gereageerd op vaccinaties (koorts, dagen huilen, enz.). Naar onze ervaring kan vaccinatieschade bij het ontstaan van immuniteitsontregelingen als auto-immuunziekten een rol spelen. Het gebeurt regelmatig dat we (met de zogenaamde CEASE therapie) moeten detoxificeren (het deleten van het celgeheugen), zelfs als de vacci­ natie jaren geleden heeft plaatsgehad. Is u iets bekend over genoemde eosinofilie bij uw dochter? Omdat ik geen ervaring heb met de behande­ ling van Churg-Strauss kan ik u alleen maar mogelijkheden aanbieden voor wat betreft therapie. OPC (Anthogenol) is een plantaardig middel met onder andere pijnboombast en extract van druivenpit­ ten en bevat de zogenaamde proanthocyanidinen. Professor Masquelier heeft de belangrijke werking van deze proanthocyanidinen indertijd aangetoond: een anti-allergische werking (anti-histamine effect) en verbetering van de conditie van de kleine bloedvaatjes.

Deze gecombineerde werking maakt Anthogenol mijns inziens geschikt om bij Churg-Strauss in te zetten. Coenzyme Q10 (bioquinol) heeft direct invloed op de energieproductie in de cytochromen en is ook een groot antioxidant. Bij vermoeidheid driemaal daags, in dit geval, 100 mg. Wobenzyme of bromelaïne zijn te overwegen omdat deze enzymen ontstekingen in bloedvaten helpen voorkomen. Belangrijk lijkt me ook hier de mogelijkheden die de klassieke homeopathie kan bieden. Auto-immuun­ ziekten met hun vijandige reacties op lichaamseigen cellen hebben een gelijksoortig beeld in de gestoor­ de integriteit zoals die voorkomt bij het thema van de Lanthaniden. Lanthaniden zijn in de homeopa­ thie recent ontdekte elementen van het periodiek systeem met atoomnummer 57 tot 73. Deze elemen­ ten hebben autonomie als hoofdthema. Lanthaniden kunnen helpen de mens en zijn lichaam te leren zijn eigen leven te leiden en helpen te ontdekken wat ‘eigen’ is. De Nederlandse homeopathische arts Jan Scholten heeft hier baanbrekend werk verricht. Ik raad u dan ook met klem aan hem te raadplegen of dokter Alex Leupen werkzaam in het homeopathisch centrum in Utrecht.

Klink: Gezondheidszorg in greep van geld De gezondheidszorg in ons land wordt beheerst door financieel gewin. Niet de vraag waar de patiënt het beste mee af is maar wat het oplevert aan geld is doorslaggevend. Bovendien is van de meeste reguliere medische behandelingen onvol­ doende onderzocht of ze wel helpen. Die conclusies trekt oud-minister van Volksgezond­ heid Ab Klink in het rapport ‘Kwaliteit als medicijn’. Na gesprekken met ziekenhuisbestuurders, hoog­ leraren en artsen geeft de oud-bewindsman, die tegenwoordig consultant is bij een onderzoeks­bureau, aan hoe aanzienlijke besparingen in de zorg kunnen worden bereikt. Als er niet rigoureus wordt ingegre­ pen, dreigt de gezondheidszorg onbetaalbaar te wor­ den. Dat komt vooral doordat er steeds meer wordt behandeld. De zorg kost nu 30 miljard euro per jaar. Een gemiddeld gezin is een kwart van het besteedbaar inkomen kwijt aan premies. Dat wordt de helft als de

dreigende explosie van kosten niet wordt voorkomen. Volgens Klink zitten er in het huidige systeem prikkels die het voor artsen en ziekenhuizen aan­ trekkelijk maken om zoveel mogelijk te behandelen. Daardoor zijn de zorgkosten sterk gestegen en zullen ze bij voortzetting van het huidige stelsel alleen nog maar verder toenemen. Artsen worden in het huidige concept betaald per verrichting. Voor ziekenhuizen is bovendien omzet belangrijk. Zo wordt volgens Klink veel zorg verleend die eigenlijk onnodig en vermijdbaar is. Dat geldt zeker voor twin­ tig procent van alle handelingen. "Meer zorg is geen betere zorg", schrijft Klink. Bij oudere patiënten kan meer zorg zelfs schadelijk zijn, waarschuwt hij. Aan preventie als belangrijke mogelijkheid om kos­ ten te besparen schenkt het rapport geen aandacht. Ook de vraag of de patiënt bij andere vormen van geneeskunde buiten de reguliere wellicht beter af is, vermijdt Klink zorgvuldig. JK

23

In de

media

Mocht u de indruk hebben dat ‘de jeugd van tegenwoordig’ aanmerkelijk molliger is dan dertig jaar geleden dan geven de statistieken u gelijk. De gewichtstoename in de geïndustrialiseerde wereld is nu zo lang gaande, dat de BBC de tijd rijp achtte voor een omvattend verhaal over de achtergronden van de ‘obesitas epidemie’. De driedelige documentaire­ serie ‘The men who made us fat’ laat, aan de hand van tientallen inter­ views met direct betrokkenen, zien waar het fout ging en fout blijft gaan.

Gewrichtsklachten. Beschouw het hele lichaam! Onlangs verscheen mijn nieuwste boek: ‘Gewrichten en Voeding’. Natuurlijk vanuit een holistische visie geschreven. Nog steeds zijn medicijnen de klassieke manier om gewrichts­ klachten te lijf te gaan. Symptoombestrijding dus, zeker waar het gaat om de pijn tegen te gaan. Maar beschouw pijnstillers en ontstekingsremmers echter altijd als een vluchtroute voor noodgevallen. Ze hebben over het algemeen bepaald geen onschuldige bijwerkingen.

De mannen die ons vetmestten

Zijn boek ‘Puur, wit en dodelijk’ uit 1972, over de gevaren van suiker, was een inspiratie voor Robert Lustig (zie ook Uitzicht 4) die in de film nog eens uitlegt hoe de vork in de steel zit. Fructose schakelt het ‘verzadi­ gingshormoon’ leptin uit en transfor­ meert supersnel in fout vet. Suiker, fructose in het bijzonder, is de rode draad in de serie. Van de landbouw­ politiek van Nixon, de daaruit voort­ vloeiende maisoverschotten tot de uitvinding van high fructose corn syrup (hfcs) en de massale aanwen­ ding ervan door de voedingsindustrie en fastfoodproducenten. Een voormalig lid van de Amerikaanse gezondheidsraad doet een boekje open over agressieve lobbypraktijken, die in 2003 zelfs de Wereldgezond­ heidsorganisatie op de knieën kreeg.

En we zien een mri-scan van de presen­ tator die aantoont dat hij twee liter vet teveel in zijn buikholte meetorst. Precies de inhoud van zo’n enorme colafles.

Super sized

Deel twee schildert de ontstaansgeschie­ denis van de alsmaar groter wordende porties en verpakkingen. McDonalds in­ troduceerde daar in de jaren negentig een eigen begrip voor: super sizing. Waarbij de klant voor slechts een dollar meer, honderden calorieën extra op zijn bordje kreeg. Eigenlijk zegt één beeld hier al genoeg: het 0,2 literflesje dat eind jaren zestig nog gebruikelijk was, naast zo’n emmer waarin het suikerwater vandaag de dag over de toonbank gaat. De aantrekkingskracht van de serie zit hem voor een deel in al die oude snoepen snackreclames. Terugblikkend ont­ dekt de argeloze consument welke over­ wegingen er zoal ten grondslag lagen aan bijvoorbeeld de gedaantewisselingen van zijn favoriete chocoladesnack, de snicker. Die werd eerst groter, toen nog groter en plots zaten er twee kleintjes in dezelfde verpakking. Wat blijkt, een open brief van een clubje criticasters had het in een nieuwsluwe periode tot de voorpagina’s geschopt, waarna de fabrikanten razend­ snel een constructieve dialoog opstartten met de dubbele candybar als resultaat. Blije reclamefilmpjes maakten duidelijk wat de bedoeling was. Delen met je vrienden!

Gezondheidsgekheid

Diezelfde morele en commerciële wendbaarheid staat centraal in het laatste deel. Dat zoomt in op de laatste trend waarin de voedings­ industrie inzet op een gezond imago. Te dik? Koop onze koekjes met 0 % vet! Groene verpakkingen. Woorden als gezond, natuurlijk, puur, vol en romig die de suggestie wekken dat we met verantwoorde producten van doen hebben in plaats van een aan­ slag op de gezondheid. Beeld een fraaie zonnebloem op je chips af en de gemiddelde consument voelt zich toch iets minder schuldig, weet de marketingman. Toegevoegde vitamines, gebruik van ander vet, light producten: de fabrikant presen­ teert het als een reusachtige bijdrage aan onze gezondheid. En ze komen er mee weg. Het geloof in zelfregulering, vrije keuze en eigen verantwoordelijkheid zit diep. Het moeizame interview met de Britse minister van volksgezondheid maakt duidelijk dat de fabrikanten voorlopig nog zelf mogen bepalen wat ze in hun fleurige verpakkingen stoppen.

Maar niet alleen hiervan. Ooit gehoord van een ‘stille ontsteking’? De Engelse term luidt ‘low grade inflammation’. Dit fenomeen kent men nog maar pas. Vanaf 2005 is er een explosieve groei van wetenschappelijke publicaties. In het menselijk lichaam kunnen zich in alle weef­ sels in het lichaam deze stille ontstekingen voordoen. Bijvoorbeeld in het vetweefsel. Vetweef­ sel is niet zomaar passief ‘vet’. Het is een grote bron van ontstekingsstoffen die een enorme belasting vormen voor het hele lichaam. Er is een direct verband met gewrichtsziekten als reumatoïde artritis en artrose. Maar ook met andere ziekten die op – itis (-itis staat voor ont­ steking) eindigen zoals parodontitis (gebit), colitis (darm), vasculitis (bloedvaten), bronchitis (luchtwegen), enzovoort. Maar zelfs hier blijft het niet bij. De stille ontsteking is ook een onder­ liggend risico voor hart- en vaatziekten, ouderdomsdiabetes, beroerte, ziekte van Alzheimer, ziekte van Parkinson, astma, maagzweren, prikkelbare darmsyndroom en zelfs kanker. ‘Er is nog weinig bekend over het effect van voeding op reuma’, lees ik op de site van het Reumafonds. Niets is minder waar! Voeding, voedingssupplementen en in het bijzonder de omega-3 visvetzuren staan ons ter beschikking om de oorzaak aan te pakken. Wetenschap­ pelijk onderbouwd en holistisch. Niet alleen tegen stramme gewrichten, maar ook tegen andere ongemakken die met het vorderen van de jaren komen.

Tekst: Arjan van Laar

H

elemaal terecht is de titel van Jacques Perreti’s serie niet. Want ‘De mannen die ons vet maakten’ voert naast veel ‘slechteriken’, ook een hele serie mannen en vrouwen ten tonele die er alles aan gedaan hebben het tij te keren. Zoals voedingswetenschapper John Yudkin. Hij verzette zich al in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw tegen het idee dat vooral de consumptie van vet verantwoor­ delijk zou zijn voor de toename van hart- en vaatziekten.

In het boek ga ik dus niet uit van de symptomen, maar laat ik zien dat het hele lichaam erbij betrokken is. Hier ligt niet alleen de ingang om zo laat mogelijk met pijnstillers te beginnen, maar zeker ook waar het gaat om preventie van beginnende gewrichtsklachten zoals ochtendstijfheid. Ik ga uit van de holistische benadering. Deze krijgt gelukkig meer en meer de wind in de zeilen. Zo vernam ik onlangs dat reumatologen ook beginnen met voeding en voedingssupplementen te adviseren. Net zoals ik krijgen zij steun van het vele voedings­ onderzoek dat door de wetenschap wordt aangedragen. Dat is aanzienlijk. Wat we bijvoor­ beeld zien is dat de wetenschap aan universiteiten in sneltreinvaart op moleculair niveau bouwstenen aandraagt om dit holistische model te onderbouwen. Het is absoluut de tijd om ‘eerst voeding, dan medicijnen’ ook in geval van reuma en verwante ziekten toe te passen. Dat de huisarts en specialist eerst gaan kijken naar de vetzuurbalans! Dit betekent minder omega 6-vetzuren (linolzuur in zonnebloemolie, slaolie en dieetmargarines) en meer omega 3-vetzuren uit vette vis, noodzakelijkerwijs aangevuld met visolie capsules. En wel in hoge dosering en gedurende lange tijd, omdat het lichaam door de eenzijdige voeding met nauwe­ lijks vette vis is ‘uitgemergeld’. Op deze manier alleen wordt de balans omega-6/omega-3 in het immuunsysteem, in het bindweefsel en in het hele lichaam hersteld. Hiermee wordt de oorzaak van gewrichtsklachten werkelijk aangepakt.

Tips? Mail ze aan: [email protected] www.youtube.com – zoeken op: the men who made us fat

www.ortho.nl

24

Dr. Gert Schuitemaker

25

‘Kurkuma terecht razend populair’. Dat is de oplossing van de puzzel in Uit­ zicht 2012/04. Uit medische hoek komt er steeds meer belangstelling voor dit bijzondere kruid. Dit kruid, dat een on­ derdeel is van kerrie, wordt in oosterse landen veel aan gerechten toegevoegd. Maar het wordt er ook al eeuwen in de geneeskunde gebruikt. Dat dit terecht is, blijkt uit steeds meer onderzoeken. Re­ cent zelfs dat kurkuma een breed scala van gunstige effecten heeft op kanker. Mogelijk veel breder dan chemothera­ pie. En zonder de giftige bijwerkingen voor patiënten. Andere benamingen voor kurkuma: koenjit, geelwortel, Indi­ sche saffraan, turmeric (Engels). Kur­ kuma is een 'gewoon' keukenkruid dat vooral veel wordt gebruikt in de ooster­ se keuken en een belangrijk onderdeel is van kerrie (een mix van vele kruiden). Kurkuma zorgt voor de gele kleur van gerechten en geeft een mild bittere smaak. Het wordt ook wel gebruikt als kleurstof (E100; wat bewijst dat een Enummer niet automatisch gelijkstaat aan een chemische toevoeging). Er be­ staan wel tachtig verschillende soorten kurkumaplanten. De meest gebruikte en meest veelbelovende als het gaat om medisch gebruik is curcuma longa. Deze plant is familie van de gemberplant, waarvan de wortel ook culinair en medi­ cinaal wordt gebruikt. De sterkst werk­ zame stof van de wortel van de curcuma longa is curcumine. Dat is dan ook de stof die onderwerp is van diverse onder­ zoeken naar de medische toepassing van kurkuma. Er zijn al vele onderzoe­ ken verricht naar de werking en toepas­ baarheid van kurkuma. Hopelijk krijgt dit een gunstig gevolg voor patiënten. De prijzen gaan naar de volgende winnaars: 1e prijs: mevr. Linden, Nieuw-Lekker­ land 2e prijs: mevr. Lodder, Heerde 3e prijs: dhr. Slagter, Burum. De inzenddatum voor de puzzel in Uit­ zicht 2012/07 sluit 1 september 2012. LET OP! Het inzenden van de oplossing is alleen mogelijk door: overschrijving van tenminste € 1,- op ING rekening 6189, t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Vermeld uw oplossing onder mededelingen. Gert Tretmans Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo tel. (0546) 56 94 11. E-mail: [email protected]

26

1

1

1

1

1

16

1

1

2

11

21

1 12

3

4

1

13

17

1

5

6

27

31

1

43

46

1

51

52

1

18

28

32

1

33

47

15

1

34

35

1

36

1

40

48 53

41

42

1

45

1

54

55

1

20

1

24

25

30

37

65

1

70

71

1

1

1

76

77

66

1

72

73

50

56

57

61

62

67 74

58 63

68

78

1

1

49

60

80

1

19

44

64

10

14

29

39

59

9

23

1

38

8 1

22

26

7

1

69

75 79

81

82

68

61

16

4

65

70

18

77

8

64

42

26

28

77

24

32

40

55

81

33

42

26

57

52

53

74

33

25

65

Horizontaal: 1. ten afscheid 3. soepbeen 9. inkomstenbelasting 11. spier 13. landelijk 14. pagina 16. dal 18. sneeuwschaats 19. hoffelijk 21. inhoudsmaat 22. plaats in Zwiserland 23. preekstoel 24. in loco 26. bloeiwijze 28. garnituur 29. plaats in Noord-Brabant 30. heiblok 31. profeet 33. rivier in Spanje 35. dunne, doorschemerende plek 37. vis 38. stijf 41. voederbak 43. advies 44. prinses van den bloede 45. loven 47. niet hoog 49. beest 51. azijn 53. gast 55. muziekinstrument 57. taaie lekkernij 59. afgemat 60. voorkeur 61. nauw 63. regenscherm 64. zangnoot 65. van weinig waarde 67. bot 69. het aangehaalde werk 70. bepaald soort onderricht 72. sul 74. verslag 76. apparaat voor de opslag van o.m. 40.000 muzieknummers 77. af­ godspaal 79. slank en fijngebouwd 80. bijbeldeel 81. rapport 82. Gedeputeerde Staten. Verticaal: 1. hard vet 2. niets uitgezonderd 4. getij 5. wijnsoort 6. dwaas 7. steek 8. koude lekkernij 9. zeereservaat aan de Costa Brava 10. zak 11. uitroep 12. spreektaalvorm voor mijnheer 14. kortharige jachthond 15. dyne 16. tongvormig verbrandingsver­ schijnsel 17. een weinig 19. antilope 20. telwoord 21. kraakbeenvis 25. verbond 27. meisjesnaam 30. stroomopwaarts 32. lang, dun stuk hout 34. boom 36. kienspel 37. hoog bouwwerk 39. gravin van Holland 40. voertuig (Engels) 42. koordans 46. kledingstuk 48. klaar 49. duister 50. vogel 52. vepakking 54. klef 56. roofdier 58. drinkgerei 60. proefuitzending van een televisieuitzending 62. vertering 65. enquetebureau 66. smerig 67. bekneld 68. steekwapen 71. kunstmatige insemi­ natie 73. gravure 75. aankomend 77. voorzetsel 78. familielid Als u de hele puzzel hebt ingevuld, kunt u ook de rest van de puzzel oplossen. U leest dan tevens de uiteindelijke oplossing.

Uitzicht is het tijdschrift van MMV Natuur­ lijke kankerpreventie en Ondersteunende therapieën. Het verschijnt tien keer per jaar en wordt gratis aan de leden van de vereniging beschikbaar gesteld. Verantwoording De redactie van Uitzicht en het bestuur van MMV brengen de inhoud ter kennis en beoordeling; zij aanvaarden geen verant­ woordelijkheid voor de toepassing ervan. Overname van artikelen door derden is uitsluitend toegestaan met schriftelijke toestemming vooraf. Redactie en bestuur behouden zich het recht voor zonder opgave van redenen teksten, advertenties en te beantwoorden vragen te weigeren.

Medewerkers aan dit nummer: Drs. Bob Hornstra, arts Riëtte Janssen Jan van Klinken Arjan van Laar Hans Nieuwstad Petra Pronk Dr. Gert Schuitemaker Dr. Hans Stoop

E-mail: [email protected] Kopij volgend nummer: Magazine 8/2012 vóór 8 september 2012

was bijvoorbeeld een studie gedaan naar patiënten met een infectie die met antibiotica behandeld was. De studie wees uit dat zij baat hadden bij probio­ tica. Volgens EFSA betekent dit echter niet automatisch dat probiotica ook goed zijn voor de darmflora van gezon­ de personen. Ook constateerde EFSA een zwakte in de aangeleverde studies. De Global Alliance for Probiotica (GAP), de organisatie van producenten van probiotica, reageerde vol onbegrip. Ze begrijpt niet hoe ruim 7500 documenten die het nut van probiotica onderbou­ wen, categorisch zijn afgewezen. GAP wijst erop dat de voordelen van probio­ tica wel zijn erkend door gezondheids­ autoriteiten in diverse EU-lidstaten en andere delen van de wereld.

Om 10.00 uur willen we starten met koffie of thee met iets lekkers erbij. Marry Foelkel, Han en Klazien van der Toorren zullen een toelichting geven op de producten die door Klazien zijn bereid. De deelnemers kunnen de recepten met een toelichting over het belang van diverse ingrediënten mee naar huis nemen. De work­ shop wordt omstreeks 14.00 uur afgesloten. De kosten zijn € 20,-. Dit bedrag gaarne overmaken vóór 13 oktober 2012 op ING (giro)rekening 5403314 t.n.v. Klazien van der Toorren-Deutekom. Voor nadere infor­ matie en/of opgave (graag met naam, adres, telefoon en e-mailadres): Klazien van der Toorren-Deutekom, Meinsstraat 110, 3862 AE Nijkerk (Gld), telefoon (06) 10 12 84 08 of (033) 844 29 95 (beide met voicemail), e-mail: [email protected].

Redactieadres Redactie Uitzicht Hof van Azuur 30 2614 TB Delft

Uitzicht op internet www.moermanvereniging.nl

De Europese voedselautoriteit EFSA heeft toestemming gegeven aan produ­ centen om op de verpakking van ge­ droogde pruimen te vermelden dat ze goed zijn voor de darmen. Daarmee is EFSA teruggekomen van een eerder standpunt dat er onvoldoende bewijs was. Om het effect te bereiken moet per dag circa 100 gram aan gedroogde prui­ men worden gegeten.

Na het succes van de workshop op zaterdag 4 augustus jl. wil Klazien van der ToorrenDeutekom (MMV kookdocente en ambassadeur) bij Marrys Bloemen- en Kruidenhuis in Beekbergen op zaterdag 27 oktober een vergelijkbare workshop houden met als thema: ‘Immuunsysteem versterkende oorspronkelijke voeding’. Deze workshop is vooral bedoeld voor hen die niet meer konden deelnemen op 4 augustus. Natuurlijk zijn ook anderen welkom. De workshop gaat definitief door met minimaal 10 deel­ nemers; er kunnen er maximaal 15 deelnemen.

Redactiecommissie Truus Hartsink Dr. Hans Stoop Cor van Groningen

Inschrijving Uitzicht ISSN 0169-9938

Wel fiat voor pruimen, niet voor probiotica

Workshop in Beekbergen zaterdag 27 oktober

Fotografie Stef Breukel e.a.

Advertenties Advertentiemogelijkheden en tarieven kunnen worden aangevraagd bij: J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert Telefoon (0495) 53 22 20

Korte berichten

Daarentegen hebben probiotica het niet gehaald. Producenten zoals Danone, Ya­ kult, Chr. Hansen en Dupont-Danisco mogen niet beweren dat probiotica goed zijn voor onze gezondheid. EFSA be­ keek de aanvragen opnieuw na een eer­ dere afwijzing, maar blijft bij het oor­ deel dat er onvoldoende bewijs is. Er

Eindredactie Cor van Groningen

c o l o f o n

Kruiswoordraadsel

Oplossing

Te weinig bewegen net zo slecht als roken Roken is lang gezien als de grote boos­ doener als het gaat om gezondheid, maar er is reden om die stelling te her­ zien. Wereldwijd sterven er ongeveer evenveel mensen door gebrek aan be­ weging als door roken (beide ruim 5 miljoen). Dat blijkt uit een themanum­ mer over bewegen van het medisch-we­ tenschappelijke tijdschrift The Lancet. Die opvallende conclusie is gebaseerd op enquêtes van de WHO (WereldGe­ zonheidsOrganisatie) en epidemiologi­ sche studies waarbij per land gekeken

werd naar het verband tussen bewegen en het voorkomen van ziektes als darm­ kanker, hart- en vaatziekten en diabetes. De onderzoekers schrijven dat er per jaar zo’n 120.000 Europeanen minder aan hartinfarcten zouden sterven als ie­ dereen zich aan de bewegingsrichtlijnen van de WHO zou gehouden. De levens­ verwachting in Nederland zou gemid­ deld met zo’n 4 maanden stijgen als we meer zouden bewegen. En in individu­ ele gevallen zou dat getal nog flink om­ hoog kunnen.

27

Advertentie

Postbus 16035 2500 BA Den Haag Telefoon 070-3010701 Fax 070-3010707

De Roode Roos B.V. Magazijn voor orthomoleculaire voeding Deze keer een andere selectie van producten, welke door “De Roode Roos B.V.” geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een inzicht van ons ruime assortiment, van meer dan 3500 producten en 80 leveranciers. Bestellen bij De Roode Roos B.V. Alle producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Eventueel kunt u eerst een fotokopie maken. Onze volledige catalogus is op aanvraag verkrijgbaar. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door TNT-Post bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. Internetgebruikers kunnen een e-mail versturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com Vanaf nu biedt De Roode Roos u de mogelijkheid uw bestellingen te betalen via doorlopende machtiging voor automatische incasso. Een machtigingskaart hiervoor kunt u opvragen via onze website: www.derooderoos.com/machtigen

Nr

Fabrikant

Leden

205 Multi vit.& mineralen (240 tab)

Plantina

€ 98,75

€ 74,06

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 46,50

€ 34,87

547 BioSil (30 ml)

Bio Minerals

€ 30,50

€ 22,88

586 MaxEPA (100 softgels)

Cardio Vasc. Res.

€ 37,00

€ 27,75

1388 MultiVit Basic (module 1) (90 vcaps)

Alfytal

€ 20,75

€ 18,68

2308 DHA 250 (120 caps)

Now Foods

€ 38,25

€ 28,69

2836 MetaRelax (90 tab)

Metagenics

€ 23,99

€ 17,99

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 19,95

€ 14,96

3402 Optimal Prenatal DHA Formula (60 softgel Minami Nutrition

€ 28,50

€ 21,38

3492 Bio Bran MGN3 250 mg (50 tab)

Medpro

€ 65,00

€ 58,50

3588 Symbioflor 1 (50 ml)

Energetica Nat.

€ 13,60

€ 10,88

3654 Prostaatformule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

3924 MagAsorb 150 mg (Magnesium als Citraat Lamberts

€ 12,20

€ 9,15

4084 Women's Mood (30 caps)

Care For Women

€ 19,95

€ 14,96

4105 Levertraan Forte (60 softgels)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

4126 Coriolus Versicolor-extract 750 mg (90 cap AOV

€ 31,70

€ 23,78

4398 Active Biodream (800 gram)

Biodream

€ 45,00

€ 36,00

4456 Spirulina (180 tab)

Marcus Rohrer

€ 13,32

€ 11,32

4617 Solidago Complex Tinctuur (50 ml)

Zonnegoud

€ 11,59

€ 8,69

4630 Co Enzyme Q10 with MCT (60 vcaps)

Viridian

€ 37,25

€ 29,80

4646 Super Greens (220 gram)

VitaKruid

€ 46,70

€ 39,70

4754 Bio Nutriënt l-Tryptofaan (60 vcaps)

CellCare

€ 21,90

€ 17,52

5400 Vitamine D3 15 mcg (90 softgel)

Bonusan

€ 11,00

€ 8,25

5696 Luchtweg Formule (60 vcaps)

VitOrtho

€ 19,95

€ 14,96

5861 Delima Feminin (10 ovula)

Pekana

€ 14,90

€ 11,18

5878 Glucosamine Summum (120 tab)

Supplemed

€ 35,90

€ 26,92

6096 CalAsorb (180 tab)

Lamberts

€ 27,50

€ 20,62

6097 Salvestrol Prostaat (60 caps)

Vitals

€ 39,95

€ 29,96

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

6599 True Superfood (400 gram)

Vitals

€ 65,00

€ 48,75

Prijswijzigingen voorbehouden Vermeld hier uw adresgegevens: Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

E-Mailadres:

Telefoonnummer:

(evt.) voorschrift van:

28

Normaal

Boekenlijst Deze boeken kunt u bestellen bij de Moermanvereniging. Wilt u één of meerdere boeken toegestuurd krijgen, vul dan duidelijk een girokaart in met het juiste bedrag en de titels van de gewenste boeken. Geen geld opsturen! Het gironummer waarop u kunt bestellen is: 355.999 t.n.v. De Moermanvereniging Postbus 508 2400 AM Alphen aan den Rijn. De prijzen zijn inclusief verzendkosten binnen Nederland. Daarbuiten wordt € 3,50 extra berekend.

01. Dr. Moerman, een weg tot genezing, C. van Groningen en A. Ronhaar 02. U kunt meer dan u denkt, aanvullende maatregelen om kanker te helpen voorkomen en genezen, Hans Moolenburgh sr. 09. Verhütung und Heilung von Krebs, Jac. Landman 10. Die Moerman-Krebs-Diät, E. Wannee-Immerzeel 17. A solution to the Cancer Problem 24. Kookboek, Lia v.d. Geest en Lydia Sleutel 28. De actuele voedingstabel, wat zit waar in? 29. Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de Moermantherapie 37. Het Gouden boekje voor de Gezondheid, G.E. Schuitemaker Voor meer boeken van de heer Schuitemaker zie: www.gezondeboeken.nl 41. Bondgenoot, autobiografie van een immuuncel, Henk Fransen 42. De helende factor, Bob Th. Hornstra 44. Voed je goed, voel je goed, Monique van den Assum 45. Dvd ‘Geef ziekte geen kans, eet en leef gezond’, Kees Braam

€ 12,75 € 16,50 € 4,95 € 6,95

Koopt u onze verrassingstas! Met in ieder geval de complete jaaruitgave van Uitzicht 2011. Leuke hebbedingetjes en heel veel informatie! Een gezond en prachtig cadeau om weg te geven.

€ 15,00

€ 11,30 € 25,00 € 6,80 € 6,80 € 7,95 € 7,95 € 9,50 € 20,40 € 12,50

Advertentie

www.vitortho.nl

NIEUW!

BIOLOGISCH ACTIEF De nieuwe producten van VitOrtho zijn met de grootste zorg vervaardigd. Hierbij wordt rekening gehouden met mens en natuur. Alle producten zijn zeer goed opneembaar door het lichaam.

Topkwaliteit voedingssupplementen met een gezonde prijs

Tanden poetsen loont Kanker associeer je niet zo snel met tandplak, maar toch is er een relatie. Mensen met veel tandplak hebben op lange termijn een grotere kans om te overlijden aan kanker dan mensen zonder tandplak. Dat blijkt uit onderzoek van het Zweedse Karolinska Instituut dat onlangs werd gepubliceerd in het medisch-wetenschap­ pelijke tijdschrift BMJ Open. Eerder onderzoek liet al een relatie zien tussen mondkanker en ontstekingen in het lichaam. Dit onderzoek is een nieuwe aanwijzing dat er een relatie be­ staat tussen een goede mondhygiëne en de algehele gezondheid. Aan het Zweedse onder­ zoek deden ruim 400 mensen tussen de 30 en 40 jaar mee.

29

Activiteitenkalender algemene informatie 21 september – Wassenaar Rondleiding door Beeldentuin Caldic Collectie

De Moermanvereniging voor natuurlijke kankerbestrijding stelt zich ten doel welzijn en belangen te behartigen van patiënten die met de Moermantherapie worden behandeld, en zoveel mogelijk bekendheid te geven aan deze therapie ter bestrijding van kanker.

Bestuur Vriendelijk verzoek alle post bestemd

Administratie/ algemene informatie

Informatie lezingen en kooklessen

voor het bestuur te zenden aan:

De administratie van de vereniging

Schriftelijke vragen naar:

Postbus 508

wordt gevoerd door de heer

Postbus 508

2400 AM Alphen aan den Rijn

Wim Kuling.

2400 AM Alphen aan den Rijn

Voorzitter:

Centraal Bureau:

Dave Schut

Postbus 508

Eefde

2400 AM Alphen aan den Rijn

Postzegel insluiten.

Klachten van patiënten

Telefoon: (0172) 49 79 44 (werkdagen Secretaris:

tussen 09.00 uur en 13.00 uur)

Johan Klumpenaar

Fax: (0172) 47 06 44

President Wilsonlaan 33

E-mail: [email protected]

4334 GB Middelburg Telefoon: (0118) 63 59 89 E-mail: [email protected] Penningmeester: Nico Sleeuwenhoek De Eendracht 20 2614 LX Delft Telefoon (015) 2562921 E-mail: [email protected] Marketing: Sietze Blom Buitenom 1 8314 AM Bant Telefoon: (0527) 26 18 25 E-mail: [email protected] Interne contacten: Jan Bor Schoolstraat 1 4221 LR Hoogblokland Telefoon: (0183) 56 36 28 E-mail: [email protected] Jan Meijerink De Bese 2 7722 PD Dalfsen

Aanmelding nieuwe leden Schriftelijk bij het Centraal Bureau of via de website.

Lidmaatschap

(automatische incasso), € 29,- per kalender­jaar (acceptkaart). Voor Belgische leden minimaal € 37,- (accept € 42,-) op rekening ING bank 335-0078672-51 t.n.v. Moerman­vereniging. Voor de overige leden in Europa € 37,- (accept € 42,-), buiten Europa € 42,- (accept € 47,-). Een kleine ‘overbetaling’ op de minimumcontri­ butie wordt zeer op prijs gesteld. Contributie giro 42.39.229 t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Opzegging lidmaatschap: vóór 1 december van het lopende jaar. Administratiekosten: € 3,50 wanneer een herinnering gestuurd moet worden.

E-mail: [email protected]

worden à € 5,25 per exemplaar. Dit kan schriftelijk of telefonisch bij het Centraal Bureau.

Hans Stoop

Internet

4611 KS Bergen op Zoom Telefoon: (0164) 25 04 61

www.moermanvereniging.nl

E-mail: [email protected]

E-mail: [email protected]

Adviseurs: Cor van Groningen Bob Hornstra Piet Sijpersma

Vaartstraat 247, 1075 RM Amsterdam

Advertenties Uitzicht

Mevrouw R. van Elk Groot Vijverdal 21 Telefoon: 06 44386268

Dhr. H. Stoop Coehoornstraat 40 4611 KS Bergen op Zoom Telefoon: (0164) 25 04 61 Den Haag Mevr. R. Rosier Gerrit van de Veenlaan 216 Telefoon: (070) 391 02 79

J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36, 6006 LL Weert

Friesland

Telefoon: (0495) 53 22 20

Mevr. T. Meesters

E-mail: [email protected]

Singel 7 8771 SV Nijland Telefoon: (0515) 56 98 13 Groningen/Drenthe

Giro 3290997 t.n.v. de Stichting

Mevr. H. Prins

Steunfonds Amnestie, Reijerskoop

Schout Poelmanweg 32

291, 2771 BL Boskoop of via ING

9617 BX Harkstede

bank, rekeningnummer 67.20.27.240

Telefoon: (050) 404 22 46

t.n.v. Stichting Steunfonds Amnestie in Boskoop.

Limburg

Bovenstaande rekeningnummers van

De heer J.H.P. Peters

Stichting Steunfonds uitsluitend te

Oude Heerweg 145

gebruiken voor giften.

5941 EK Velden

De stichting Steunfonds Amnestie is

Telefoon: (077) 472 14 53

door de Belastingdienst erkend als

E-mail: [email protected]

algemeen nut beogende instelling (ANBI), sinds 01-01-2008. Een schen­

Noord-Holland Noord

king aan deze stichting is aftrekbaar

Vacature

van de inkomstenbelasting (binnen de daarvoor geldende regels).

Overijssel Dhr. G.J.W. Tretmans

Legaten Wie het Steunfonds testamentair wil gedenken, wordt aanbevolen gebruik te maken van de volgende formulering: ‘Ik legateer aan de Stichting Steun­ fonds Amnestie, gevestigd te Elst (Gld) de som van €……… vrij van rechten en kosten’.

Amsterdam en Wijde Omgeving

Telefoon: 088-2424240 (Infolijn)

Mevr. T. Visser

Of voor algemene informatie over de

Quellijnstraat 128

vereniging: (0172) 49 79 44

1073 XL Amsterdam

Kosten: geen; programma (inclusief drankjes) wordt aangeboden door de familie Van Caldenborgh

Zeeland/West-Brabant

2552 WN Den Haag

Stichting Steunfonds Amnestie

Datum: 21 september

6822 MB Arnhem

aangevraagd bij:

Regio-secretariaten Patiëntenvoorlichting

Gelderland

Advertentietarieven kunnen worden

Losse nummers Uitzicht Losse nummers kunnen (na)besteld

Coehoornstraat 40

federatie Additieve Geneeskunde)

Nieuwe leden: € 25,- per kalender­jaar

Telefoon (0529) 42 71 45

Wetenschap en artsencontact:

Stichting Klachtrecht AAG (Artsen­

Plaats: Dennenlaan 9, 2244 AK Wassenaar, Beeldentuin Caldic Collectie van kunst­ verzamelaar Van Caldenborgh

Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo Telefoon: (0546) 56 94 11 Rotterdam Dhr. M. Ouwehand Statenweg 405 3039 HP Rotterdam Telefoon: (010) 467 78 64 Mobiel: 06 23234874 Rijnmond/Westland Vacature

> Vervolg van pagina 5

“Iedereen staat bloot aan straling. We zijn vergeven met WiFi en andere apparaten. Elektromagnetische straling verzwakt het immuunsysteem zonder dat je het merkt. Daardoor is iedereen een potentiële kankerpatiënt.” Dat lijkt de beleidsmakers overigens niet te deren. Agaath: “Ik voel me enorm in de steek gelaten. Dit gaat in tegen fun­ damentele mensenrechten: het recht op een veilige omgeving. Ik voel me niet serieus genomen” Ton van Lieshout vermoedt handelen tegen beter weten in. “Een mobiel op het nachtkastje is vragen om problemen. Dat is met wetenschappelijk onderzoek aangetoond. Maar dat wordt weggewuifd. Net als het gevaar van roken en asbest destijds. Er zijn grote financiële belangen mee gemoeid, want de frequenties zijn duur verkocht, dus alle grote partijen heb­ ben er baat bij negatieve signalen onder het tapijt te vegen.”

Verzamelen: Om 15.00 uur tussen poort en toegangs­ hek Aanmelden: [email protected] of 070-3280480 (voor 10 uur of na 17 uur). Graag naam en adres opgeven. Max. 20 personen. Toekenning op volgorde van aanmelden. De rondleiding duurt 2 uur en gaat over bosachtig terrein en onverharde paden. Daarom is de wandeling niet geschikt voor mensen die minder goed ter been zijn. Rolstoelen niet toegestaan. Het maken van foto’s is verboden.

Op de rit

Ondanks alle hobbels hebben Ton en Agaath hun leven inmid­ dels weer enigszins op de rit. Omdat Agaath aan huis gebon­ den was, begon ze op een gegeven moment clubjes aan huis te organiseren. Dankzij het leven in de schone omgeving is haar immuunsysteem zover bijgetrokken dat ze inmiddels zelfs weer af en toe het huis uitkomt. “Ik kan weer boodschappen doen zonder op de vlucht te slaan als ik een mobieltje zie. Die paniek is gelukkig wel voorbij en ik denk dat ik ook wel weer in de buurt van een WiFi kan komen, maar dat durf ik nog niet.” Die positieve tendens is pas recent ingezet, mede dankzij ‘zuiverende elementen’. (zie www.wholismproject.nl). De elektrostress heeft hun leven diepgaand beïnvloed, maar naast alle problemen heeft het ook goeie dingen gebracht: door alle perikelen is gezond leven inmiddels voor hen een vanzelf­ sprekendheid geworden. Hier geen kant-en-klare pakjes uit de supermarkt. Alleen maar biologische spullen van de bioboer. “En we wonen nu heerlijk buiten in een prachtige gezonde omgeving en kunnen gaan en staan waar we willen”, zegt Ton. “Maar ik besef heel goed dat wij daarmee in een luxe positie verkeren. Dat is niet voor iedereen weggelegd om zomaar je huis te verkopen en ergens anders te gaan wonen.” Het leven krijgt weer enigszins zijn normale routine terug, maar met de normale trend van constante bereikbaarheid doen ze niet mee. Ervaren ze dat niet als een gemis? ”Absoluut niet”, verzuchten ze allebei. “We hebben in elke kamer een te­ lefoon aan een draadje en als we er met de auto op uit gaan gaat het mobieltje mee. Maar die staat wel uit, want we gebrui­ ken hem alleen voor noodgevallen, en dat bevalt uitstekend.”

In het volgende nummer van Uitzicht • Kijkje in de keuken van hedendaagse kankergeneeskunde • Magnesium(-ascorbaat en –citraat) aanrader bij migraine • Elektrotherapie biedt nieuwe kansen bij aanpak kanker

Telefoon: (020) 675 41 50

(Zie ook colofon pagina 27)

30

31

Gezond leven Gezond blijven 10% kort i Rood ng bij de e Ro os

Een leven lang vitaal! Squalene is een bijzondere stof die zowel in het menselijk lichaam als in de natuur wordt aangemaakt. Het behoort tot een speciale groep antioxidanten, de zogenaamde isoprenoïden en wordt uit de levertraan van de diepzee dogfish verkregen. Squalene heeft het vermogen om zuurstof toe te voegen aan de menselijke cel. Hierdoor beschermt het de cellen waardoor het lichaam wordt behoed voor de ziekmakende moleculen. Issho Genki® Squalene iP6 is een veelzijdig, natuurlijk en zuiver voedingssupplement dat uw lichaam weer in balans brengt.

Versnelt herstel

Toename energie, vitaliteit en uithoudingsvermogen Beschermt tegen vroegtijdige veroudering van de huid

Beschermt tijdens chemotherapie en bestraling Beschermt cellen en weefsels

Fyto-Life van Hogendorpplein 28 5051 SR Goirle T: +31 (0) 13 534 6437 F: +31 (0) 13 530 2247 E: [email protected] W: www.fyto-life.nl www.isshogenki.com