Jaargang 40 Maart 2013 Uitgave van MMV

2

Jaargang 40 Maart 2013 Uitgave van MMV

Prof. dr. Michael Müller: Je bent wat je eet • MMV ontwikkelt kroonjuweel • Farmacoloog pleit voor verbetering complementaire preparaten • Kanker ontstaat helemaal niet ‘zo maar’ • Chinese kruiden breken door

Visolie voor kinderen dat smaakt naar meer! Door op de capsules te kauwen ervaar je de heerlijke bessensmaak en ondertussen krijg je het belangrijke Omega 3 en verschillende vitamines (A, C, D en E) binnen. Speciaal ontwikkelt voor kinderen vanaf 3 jaar. Omega 3 for Kids: optimaal de winter door.

NZVT

Ook verkrijgbaar Pure Visolie 1100mg 60c, 120c of 180c

en OracOmega Pure Visolie met 2500 ORAC eenheden

Het vegetarische alternatief voor vis

Winst boeken

‘Je bent van je eet’

De natuur heeft veel te bieden in de strijd tegen ernstige ziekten, zowel giftige als niet-giftige planten en stoffen. Onze vereniging is het vooral om de niet-giftige te doen en dan met name in de strijd tegen kanker. We zijn er vaak om uitgelachen. Kwakzalvers, die denken dat je met groentesoep en rode bietensap de meest gevreesde van alle ziekten kunt bestrijden…! De man die in ons land de basis legde voor deze benadering, is er een leven lang om gehoond en verguisd. Zijn ideeën werden afgedaan als absurde gedachtespinsels.

“Gezond eten betekent volgens de inzichten anno 2013: zoveel mogelijk natuurlijk voedsel, liefst met veel verse seizoensgroente, voldoende vezels en als het om de hoeveelheden gaat: niet teveel!” Dat zegt prof. dr. Michael Müller, hoogleraar Voeding, Metabolismeen Genomics aan Wageningen Universiteit. In een interview met Petra Pronk bevestigt hij: ‘Je bent wat je eet.’

Nee, niet altijd konden stellingen tot achter de komma worden onderbouwd en waterdicht worden bewezen. Maar de overtuiging was te sterk, de ervaringen van patiënten en artsen te evident en de aanwijzingen te talrijk. Met elkaar vormden ze een hechte basis voor een effectieve therapie. Geen ‘wetenschappelijk bewijs’ maar wel empirisch bewijs. De vele, vele interviews met patiënten die in de loop der jaren in Uitzicht gepubliceerd zijn laten daar geen twijfel over bestaan. Intussen stapelt ook het wetenschappelijk bewijs zich in rap tempo op: natuurlijke, niet-toxische (voedings)middelen zijn van eminent belang bij het gevecht tegen volksziekte nummer één. Wie daar nog aan twijfelt, moet vooral dit nummer goed lezen. Zo vertelt de Wageningse hoogleraar Michael Müller over de actuele stand van het onderzoek dat voeding een belangrijke rol blijkt te spelen in de diverse stadia van ziekte. Behalve preventief helpt het ook bij het opruimen van ziekte. Dat laatste kost namelijk veel energie. “De rol van voeding daarbij is lang onderschat. Een pil kan alleen maar optimaal werken als het lichaam goed werkt. Er valt met goede voeding veel winst te boeken bij het herstel na een operatie of bij een ziekte.” Wij kunnen het niet duidelijker formuleren.

Waarom zijn capsules beter

Informatie via www.hb08.nl tel 088-0075700 mail [email protected]

Binnen MMV schittert te midden van nog meer pronkstuk­ ken het nieuwe kroonjuweel: een lijst met 350 voedings­ middelen die een voor een wetenschappelijk zijn getoetst dan wel door ervaringsdeskundige MMV-medici zijn aan­ bevolen. De lijst is een van de vele acties die momenteel op stapel staan en waarvan de eerste resultaten tijdens de ALV in april worden gepresenteerd. MMV-voorzitter Dave Schut wordt “alleen maar enthousiaster”.

Dringend betere preparaten gewenst Nadat zijn zoontje Jochem was genezen van een uiterst gemene vorm van kanker, bekroop farma­ coloog dr. Klaas Riepma steeds meer de behoefte zich op verbetering van bestaande complemen­ taire preparaten te gaan richten. Wat hem opviel, was dat ze niet voldoen aan de minimale eisen die van dergelijke middelen verwacht mogen worden. Hij ziet hier een belangrijke rol voor MMV.

Kanker ontstaat helemaal niet ‘zo maar’ Volgens de reguliere geneeskunde kan kanker ‘zo maar’ ontstaan, een stelling die Cornelis Moerman al ernstig betwistte. Kankeronderzoeker dr. Hans Stoop gaat in op de uiteenlopende zienswijzen als inleiding op een serie artikelen over de reguliere én complementaire mogelijkhe­ den bij de aanpak van de belangrijkste vormen van kanker.

Doorbraak voor Chinese kruiden

Lijnzaadolie 1000mg Koud geperst

Lijnzaadolie degradeert snel als het in contact komt met lucht en krijgt dan een wat ranzige “industriële” olie smaak. Daarom levert Lamberts lijnzaadolie in een donker gecoate capsule die oxidatie van de olie voorkomt. Een simpele smaaktest geeft aan of de olie goed is. De lijnzaadolie voor het behoud van een gezonde huid hoort een milde notensmaak te hebben.

“Alleen maar enthousiaster”

Cor van Groningen eindredacteur Uitzicht

China is hard bezig om met kruiden uit een meer dan 2000 jaar oude natuurapotheek de wereld te veroveren. De traditionele Chinese volksgenees­ kunde kent vele tienduizenden plantenextracten waaronder middelen die van belang zijn voor kankerpatiënten. Het Nederlandse TNO werkt nu samen met Chinese wetenschappers en heeft kort geleden een doorbraak bereikt.

4

7

8

10

15

3

Moderne definitie van gezondheid: capaciteit om je aan te passen aan nieuwe uitdagingen

Michael Müller: ‘Je bent wat je eet’ De laatste jaren gaat er in het geneeskundig onderzoek veel aandacht naar genomics, de wetenschap die zich bezighoudt met de genetische kant van ziekte en gezondheid. Er wordt hard gewerkt aan medicijnen die heel gericht te werk kunnen gaan en lokaal worden afgeleverd. De materie is zo ingewikkeld dat je bijna zou vergeten dat er ook nog een relatief simpele oplossing mogelijk is voor chronische ziekten: gezonder leven! Voor hoogleraar Michael Müller hangen beide dingen nauw samen: “Je bent wat je eet.” Tekst: Petra Pronk

L Prof. dr. Michael Müller is hoogleraar Voeding, Metabolisme en Genomics aan Wageningen Universiteit. Hiervoor werkte hij als post-doc bij het Duitse Kanker­ onderzoek Centrum in Heidelberg en als universitair hoofddocent aan de Universiteit van Groningen. In Wageningen houdt hij zich bezig met onderzoek naar de moleculaire mechanismen die ten grondslag liggen aan de effecten van bepaalde voedingscomponenten op onze genen. Oftewel: de wisselwerking tussen voeding en onze genen.

4

ange tijd was het in de gezond­ heidszorg gebruikelijk om te focussen op ziekte. Sinds kort is er een verandering merkbaar. In plaats van op ziekte, ligt de focus nu steeds meer op gezondheid. Voedingswetenschap 2.0 draait niet meer om het bestrijden van ziekte maar om zo gezond mogelijk blij­ ven. Een compleet andere insteek die onderzoekers en medici voor grote uitda­ gingen stelt, want: “We weten veel van de zieke mens, maar nog veel te weinig van de gezonde mens”, aldus Michael Müller. Maar het inzicht groeit met de dag. Zo is inmiddels duidelijk dat complexe ziekten niet uit de lucht komen vallen, maar een opeenstapeling zijn van veel kleine foutjes. Fouten die pas echt aan het licht komen als je continu verkeerd eet en te weinig beweegt. Een mix van oorzaken dus met ook eigen verant­ woordelijkheid als belangrijke variabele. “Of risico’s in genen tot uitdrukking ko­ men of niet, hangt grotendeels af van leefstijl”, stelt Müller. “Foutjes’ worden pas manifest bij een leefstijl die het uiterste vergt van je systeem. Als je fit bent kun je wel tegen een stootje maar als je te veel en te ongezond eet, gaat je lichaam protesteren.“

‘Niet optimaal leven’

In die optiek kan een leefstijlziekte een eindstadium zijn van een proces van langdurig niet optimaal leven. “We laten door onze verkeerde levensstijl als het ware een vuurtje in ons lichaam ont­ staan, dat orgaan voor orgaan aansteekt. Pas als een aantal organen aangetast en minder functioneel is en de ziekte manifest wordt, gaan we naar de dokter, in de verwachting dat die ons beter maakt. Maar de dokter staat aan het eind van een lange keten van oorzaak

en gevolg. Als onderzoekers volgen wij het spoor terug. Dat betekent dat we in kaart brengen wat nu precies leidt tot het eindstadium waarin dingen defi­ nitief mis gaan. Het is bijna een ‘crime scene investigation’. We kijken welke dominostenen in welke volgorde omval­ len. Het laatste orgaan waar je last van hebt is de klacht waarmee je naar de dokter komt, maar wat daaraan vooraf­ ging is minstens zo relevant. Door dat proces in kaart te brengen, krijgen we meer inzicht in het verloop van ziektes en krijgen we hopelijk ook meer zicht op oplossingen.”

‘Verantwoording nemen’

Het goede nieuws is dat we dus niet ge­ doemd zijn om ziek te worden. “Genen zijn weliswaar belangrijk, maar niet al­ lesbepalend. Ook de leefstijl speelt een belangrijke rol. Stress, teveel eten, weinig bewegen… Alles laat sporen na in het genoom. Die sporen worden opgeslagen in onze organen, mogelijk in de stamcel­ len die een soort geheugen vormen en onthouden hoeveel stress een orgaan doormaakt, of er teveel of te weinig ener­ gie binnenkomt.. Het lichaam onthoudt

veel. Je bent wat je eet en wat je ouders gegeten hebben. Ook dat is een wissel­ werking. Reden genoeg om je verant­ woording te nemen voor jezelf en je kinderen.” Dat vraagt wel om bewuste keuzes, want er zijn diverse dingen die onze gezondheid kunnen dwarsbomen. Aller­ eerst onze genetische programmering. We zijn zo geprogrammeerd dat we het

'Stress, teveel eten, weinig bewegen… Alles laat sporen na' maximale uit onze voeding halen. Dat was ooit een voordeel, toen we te maken hadden met voedselschaarste, maar nu we in overvloed leven keert die ge­ netische programmering op het ‘spaar­ programma’ zich tegen ons en wij eten snel te veel. Het gevolg: overgewicht en welvaartsziektes. Daarnaast leven we in een maatschappij die gezond leven bemoeilijkt. Zo hebben

we in de eerste plaats een ander voe­ dingspatroon dan vroeger. We eten te weinig gezonde dingen en teveel indu­ strieel bewerkt voedsel. Een kenmerk van dit voedsel is dat het snel uit elkaar valt en het lichaam geen moeite hoeft te doen voor het proces van vertering. Terwijl we daar wel op gemaakt zijn. We hebben zes tot acht meter dunne darm, en het is de bedoeling om die helemaal te bedienen en aan het werk te houden. Die activiteit levert een verzadigd gevoel op. Iets wat gemaksvoedsel niet doet, omdat het in no time door de darm wordt heen gejaagd. Op zich is er niet echt iets mis met het bewerkte makke­ lijke voedsel. Het is veilig en heeft altijd dezelfde smaak die je gewend bent, maar je hebt meer moeite om niet te overeten en je mist mogelijk essentiële voedingsstoffen zoals vezels en bepaal­ de bioactieve voedingsstoffen die wel in verse groenten of fruit aanwezig zijn. In de tweede plaats is het bestaan ook niet meer ingericht op zwaar fysiek werk en daar betalen we nu de prijs voor. Lees verder >

Gezond oud worden: een mix van genen en keuzes

D

e genen die je als kind van je ouders krijgt, vormen het startpunt van je leven. Daar heb je geen invloed op, maar vanaf dat moment staat de wereld open. Cellen hebben een enorm potentieel en of dat aangesproken wordt is sterk afhankelijk van de keuzes die we maken. Gezond oud worden is dus een mix van genetica en gezonde keuzes. Genen bevatten een cellulair programma. Hoe dat programma precies gebruikt wordt, verschilt per mens en is afhankelijk van de omgeving en de voeding. Cellen zijn vrij plastisch en hebben een groot aanpassingsvermogen. Dat blijkt bijvoorbeeld duidelijk uit onderzoek naar de invloed van de Hongerwinter op

zwangerschappen. Vrouwen die in de Hongerwinter van 1944 zwanger waren, hebben kinderen gekregen die geprogrammeerd zijn op de ‘spaarversie’. Deze kinderen werden sneller ziek dan een broertje of zusje dat onder normale omstandigheden was geboren. Dat is de genetische component. Maar die vormt maar een deel van het verhaal. Naast omgeving en genen hebben we nog een extra regulatiemechanisme: ons vermogen om keuzes te maken en met het gegeven genoom op een bepaalde manier om te gaan. Die manier kan gezond of ongezond zijn. Aangezien al die variabelen gewicht in de schaal leggen, is het belangrijk dat je zo vroeg mogelijk omstandigheden creëert die optimaal zijn om het maximale uit je genen te halen en dat je dat zo lang mogelijk volhoudt.

Dat laatste is het geheim van gezond ouder worden. ‘Het maximale uit je genen halen’ betekent dat je je genen steeds aanzet tot die reactie die in een bepaalde situatie wenselijk is. Gezond ouder worden is dus weinig anders dan in staat zijn om steeds een adequate reactie te geven. Dit proces van het activeren van de juiste genen kun je vergelijken met een enorme bibliotheek waar je steeds maar één boek uit nodig hebt. Het vermogen om dat ene boek eruit te vissen wordt in de loop der jaren echter steeds minder. Met andere woorden: de toegankelijkheid tot het genetisch potentieel daalt en de kunst is om dat vermogen zo lang mogelijk aan te blijven spreken. Gezonde voeding is daarbij een belangrijke sleutel.

5

Vroeger paste je je aan aan de jaargetij­ den, de kou, het gebrek aan voedsel. Lange perioden van schaarste werden afgewisseld met korte perioden van overvloed. Het lichaam werd continu uitgedaagd om de juiste respons te ge­ ven. Nu is het continu ‘feest’. Daar kan ons lichaam veel minder goed tegen, ge­ tuige alle welvaartsziekten.” Dus eigen­ lijk moeten wij weer snel leren dat min­ der beter is voor onze gezondheid.

Preventie

Een ouderwetse genetische programme­ ring en een soms obesogene omgeving: wat kun je daar met goed fatsoen nog aan doen? Het antwoord: inzetten op preven­ tie! Veel ziektes zijn onomkeerbaar, dus kun je het maar beter niet zover laten ko­ men. Dat betekent niet alleen rondkijken in de familie omdat sommigen van ons genetisch ietsje kwetsbaar zijn en gevoe­ lig voor het ontwikkelen van leefstijlziek­ ten, maar ook: gezond leven. Voeding kan volgens Müller een belang­ rijke rol spelen in de diverse stadia van ziekte. Om te beginnen heeft het een duidelijke preventieve functie. En is er eenmaal sprake van ziekte, dan kan het ingezet worden om de voedingsstatus en kwaliteit van leven te verbeteren. “Het opruimen van ziekte kost veel energie. De rol van voeding daarbij is lang on­

derschat. Een pil kan alleen maar opti­ maal werken als het lichaam goed werkt. Er valt met goede voeding veel winst te boeken bij het herstel na een operatie of bij een ziekte.”

‘Aanpassen aan uitdagingen’

Wat is gezond leven eigenlijk volgens de laatste wetenschappelijke inzichten? Michael Müller: “De moderne definitie van gezondheid is niet de afwezigheid van ziekte, maar de capaciteit om je aan te passen aan nieuwe uitdagingen. Als je die definitie hanteert kunnen we alle­ maal tot op hoge leeftijd gezond blijven.” Dat is minder moeilijk dan het lijkt, want het lichaam geeft zelf eigenlijk al aan wat het nodig heeft. Het is dus een kwestie van goed luisteren naar je li­ chaam. Iedereen kent het gevoel van ‘goed in je vel zitten’ en weet dat dat meestal het resultaat is van gezond eten, voldoende bewegen en een gezonde ba­ lans. Om dat vol te houden is het belang­ rijk om dingen te kiezen die bij je passen en die je levenslang vol kan houden, zo­ wel qua beweging als qua voeding. Ge­ zond eten betekent volgens de inzichten anno 2013: zoveel mogelijk natuurlijk voedsel, liefst met veel verse seizoens­ groente, voldoende vezels en als het om de hoeveelheden gaat: niet teveel! Als het een keer te veel is, is dat ook

geen probleem. Als wij de volgende dag dan maar iets minder eten. Maar verreweg het belangrijkste is: variatie. “Het is zaak om het lichaam op verschil­ lende manieren uit te dagen, zodat het alert blijft. Dat kun je doen door het aanbieden van verschillende prikkels. Dat gebeurt automatisch als je gezond en gevarieerd eet. Als je groente en fruit en ander gezond voedsel op chemisch niveau bekijkt, zie je dat ze stoffen bevatten die vaak licht giftig zijn. Het lichaam reageert op die ‘stressfactor’ door stofjes aan te maken die het lichaam beschermen. Het is net als met sporten: door het aanbieden van zo’n prikkel train je je lichaam op gezonde stress en het geven van een adequate reactie. Gezond voedsel zorgt ervoor dat we het maximale uit ons genoom halen. Dat zie je duidelijk doordat de responscapaciteit na de maaltijd aan­ toonbaar verbetert. Onze darmen flore­ ren het best in een gevarieerd micro­ biotisch milieu. Eigenlijk maakt het niet uit welke uitdaging je het lichaam aan­ biedt, zolang je het maar een beetje op gevarieerde manier prikkelt. Hoe langer je dat volhoudt, hoe langer je flexibel en gezond blijft.”

ien jaar geleden werd het humane genoom ontcijferd. Daarmee kregen we tot in detail inzicht in onze genetische codering. Die ontdekking maakte dat we op een nieuwe manier tegen ons lichaam aan gingen kijken, waardoor we in staat waren om gerichter in te grijpen op DNA-niveau. Een belangrijk keerpunt, stelt Michael Müller. De traditionele wetenschap is gewend om daar te kijken waar het licht is. Als je je sleutels kwijt bent dan zoek je onder de lamp, wat niet noodzakelijk de plek is waar ze liggen. Daardoor zien we veel van wat zich ‘in het donker’ bevindt, over het hoofd. ‘Breder perspectief’ Michael Müller: “Tegenwoordig doen we het anders. Focussen is nog steeds nodig, maar we bekijken dingen nu wel in een breder perspectief. Daardoor zien we verschijnselen in hun samenhang en zijn we beter in staat om relevante relaties in data op te sporen. Zo wordt de relatie tussen voeding en gezondheid steeds duidelijker. Vroeger gingen we bijvoorbeeld vanuit het idee dat vette vis en groente gezond zijn,

6

op zoek naar het stofje dat daar verantwoordelijk voor was. Maar vette vis is veel meer dan dat ene stofje. Als we een ding geleerd hebben, is het wel dat voeding niet te reduceren is tot zijn onderdelen, net zo min als het menselijk lichaam. Er is sprake van een ingewikkeld samenspel. Dat inzicht heeft grote gevolgen voor onze visie op ziekte en gezondheid.” In de klassieke opvatting wordt ziekte gereduceerd tot een fout in het systeem. Maar de natuur is niet eendimensionaal en gezondheid is dus niet een kwestie van een aan/uit knopje. In elke cel zitten ‘schakelaars’ die processen modelleren en al die processen hangen nauw met elkaar samen. Dat verklaart dat de huidige generatie geneesmiddelen maar beperkt kan werken bij complexe ziekten. Die is namelijk ontworpen vanuit de gedachte van een ‘aan/uit schakelaar’. Veel medicijnen werken volgens het principe: één pil voor één aandoening. Maar bij de meer complexe ziekten zouden wij meer ‘schakelaars-in’ tegelijk moeten moduleren voor een meer gebalan-

MMV-voorzitter: ‘Alleen maar enthousiaster’ Buitenstaanders zouden kunnen denken dat er de afgelopen periode weinig gebeurde binnen de MMV, het bestuur weet wel beter. “Er is ongelooflijk veel gedaan, zelfs meer dan afgesproken", zegt voorzitter Dave Schut met gepaste trots. Twee jaar geleden trad hij aan als nieuwe voorzitter en beloofde hij de MMV op de kaart te zetten. Nederland zou gaan horen dat de Moermanbeweging nog springlevend is en een boodschap heeft die actueler is dan ooit.

Tekst en foto: Jan van Klinken

T

ijdens de Algemene Ledenvergadering in april 2012 ontvouwde Dave Schut namens het bestuur een ambi­ tieus plan dat voorzag in een serie concrete maatrege­ len. Er zouden allerlei raden ingesteld worden, er dienden publicaties te komen, de website zou op de schop gaan en zo wachtte er nog een handvol projecten. Hij vroeg en kreeg toe­ stemming van de vergadering om € 250.000,- aan de reserves te onttrekken en die in de vernieuwing van de organisatie te investeren.

Kroonjuweel

Nieuwe inzichten over gezondheid en medicatie

T

Grote vorderingen gemaakt bij uitvoering van ambitieuze plannen

ceerd effect, juist omdat alles in het lichaam met elkaar samenhangt. “De nieuwe wetenschappelijke inzichten maken duidelijk dat je deze complexe ziekten systeembreed aan zou moeten pakken en verschillende netwerken tegelijk zou moeten zien aan te spreken”, stelt Müller. “Voeding doet dat uit zichzelf! Een vetzuur reguleert bijvoorbeeld verschillende ‘schakelaars’. Om datzelfde effect te bereiken via medicijnen, zou je veel verschillende geneesmiddelen nodig hebben. Voeding doet ook nog iets anders: het activeert de schakelaars die de processen regelen en maakt ze tijdelijk actief, om ze na een tijdje weer om te zetten in de normale stand. Dat is een natuurlijk proces en dat verklaart ook waarom traditionele geneesmiddelen zoveel bijwerkingen kunnen geven: die activeren continu de ‘aan-schakelaar’, terwijl we gemaakt zijn om meer subtiel te switchen tussen ‘aan’ en ‘uit’. Het zijn meer dimmers dan aan/uit knopjes.”

We zijn bijna een jaar verder en als de MMV-voorzitter het geheel overziet, is hij zeer content over de vorderingen die zijn gemaakt. Al werkende is er zelfs nog een onderdeel aan de plannen toegevoegd. De afgelopen maanden is heel veel tijd gestoken in het samenstellen van een voedingsmiddelen­ lijst. Dat proces is nu halverwege. Het is de bedoeling dat de lijst 350 voedingsmiddelen zal tellen die een voor een wetenschappelijk zijn getoetst dan wel door ervaringsdeskun­ dige medici van de MMV zijn aanbevolen. “Het kroonjuweel van de vereniging”, noemt Dave Schut de lijst. Daarnaast komt er een lijst met voedingssupplementen. Daarbij zal de werking worden aangegeven, afhankelijk van de doelgroep. Dat kan zijn de groep die supplementen wil slikken om (ernstige) ziekten te voor­komen, het kan ook de groep zijn die de middelen wil aanwenden bij de aanpak van kanker. “Ook als bepaalde voedingsmiddelen of supplementen ontraden dienen te worden, zullen we dat aangeven”, zegt hij.

worden georganiseerd: voor artsen, voor therapeuten en voor ambassadeurs in combinatie met kookdocenten. Wat de ambassadeurs betreft plaatst Dave als kanttekening dat op dit onderdeel nog veel werk verzet moet worden. Hij had gehoopt dat er meer zou zijn bereikt. Tijdens de Algemene Leden­ vergadering in april zal ook Plan voor krant een eerste tastbare resultaat van alle inspanningen die huis-aan-huis worden gepresenteerd in de vorm van een kookboek. wordt bezorgd Andere publicaties in voor­ bereiding zijn een interview­ bundel met patiëntenverhalen en een historisch overzicht van de Moermanbeweging. Het is de bedoeling dat beide boeken nog dit jaar verschijnen.

Meer leden

Een volgend omvangrijk project is de restyling van de web­ site. De huidige website gaat op zijn kop en zal worden omgevormd tot een portal. Daarin zal een beveiligd gedeelte worden ondergebracht dat alleen toegankelijk is voor leden. De nieuwe website zal fungeren als uithangbord van de ver­ eniging op internet. Verder zal de vormgeving van Uitzicht worden gemoderniseerd en, alsof dat allemaal nog niet genoeg is, wordt ook nog nage­ dacht over een plan om in heel Nederland huis-aan-huis een eenmalige krant te verspreiden. De MMV-voorzitter zegt de afgelopen periode “alleen maar enthousiaster” te zijn geworden. De belangstelling voor ge­ zonde voeding en dito leefstijl neemt sterk toe terwijl de MMV juist op die onderdelen zoveel te bieden heeft. “Het is vooral zaak dat we onze boodschap zo kernachtig en eendui­ dig mogelijk weten over te brengen. Ik ben ervan overtuigd dat dit gaat lukken.”

Bij de instelling en samenstelling van adviesraden zijn even­ eens de nodige meters gemaakt. Er functioneert intussen een Medische Adviesraad (MAR) onder voorzitterschap van kankeronderzoeker Hans Stoop. De MAR houdt zich onder andere bezig met eerdergenoemde lijsten. De raad bestaat op dit moment uit vier mensen, wat Dave overigens te weinig vindt. Hij streeft naar een verdubbeling. De Ledenadviesraad is al wel van de grond getild maar moet nog worden geïnstalleerd. Dat zal tijdens de Algemene Leden­ vergadering in april gebeuren. Hierbij tekent Dave aan dat ook hiervoor nog meer leden aangetrokken moeten worden. De laatste in dit rijtje is de Media Adviesraad die al volop aan de slag is. De Moerman Academie, die nieuw leven zou worden ingebla­ zen, is de afgelopen periode eveneens van start gegaan. Het is de bedoeling dat er voor een drietal doelgroepen cursussen

Enthousiaster

7

Acht heftige maanden uit het leven van

Betere preparaten voor een fractie van de kosten

Marieke, Klaas en Jochem Riepma (deel 2)

‘Je kunt nog

Acht maanden lang leefden Marieke en Klaas Riepma tussen een sprankje hoop en inktzwarte wanhoop. Hun zoontje Jochem van twee had kanker aan de bijnierschors met uitzaaiingen door

zoveel slikken maar

het hele lichaam. De kans dat hij zou genezen, was miniem. Maar Jochem, ondersteund door de

als het niet goed

complementaire middelen die vader Klaas als apotheker inzette, overwon zijn ziekte. Acht jaar

wordt opgenomen,

later staat Riepma nu op een cruciale tweesprong. Tekst: Jan van Klinken

heb je er niks aan’

N

adat het hoofdstuk ‘Kanker bij Jochem’ langzaam maar zeker kon worden afgesloten (zie Uitzicht nummer 10 van 2012), bekroop dr. Klaas Riepma steeds nadrukkelijker de aandrang zich op verbetering van bestaande complementaire preparaten te gaan richten. Veel producten die hij kende, vond hij matig van kwaliteit en bovendien schrikbarend duur. Wat hem opviel, was dat ze niet voldoen aan de minimale eisen die van dergelijke mid­ delen verwacht mogen worden. Ze lossen slecht op, hebben vaak niet de juiste dosering of zelfs niet eens het juiste in­ grediënt. Op dit vlak wordt in Nederland (bijna) geen onderzoek gedaan, is zijn ondervinding. “Ik ben bang”, zegt de farmacoloog uit Valkenburg, “dat veel mensen die dit soort middelen voor grote merken ont­ wikkelen, nog nooit zelf een preparaat eigenhandig hebben gemaakt. Product­ ontwikkeling vindt vaak plaats achter de computer en niet in het laboratorium. Het is hetzelfde als een fietsenmaker die alleen een internetsite kan bedie­ nen. Ik heb er liever een die zelf een fiets kan repareren.”

Oplosbaarheid

Het aantal apothekers dat zelf nog ont­ wikkelt en produceert, is erg klein. “Mijn ervaring leert me dat zodra je zelf begint te werken in het laboratorium, je met uitdagingen wordt geconfronteerd die niet in de leerboekjes zijn te vinden. Materiaal gedraagt zich altijd anders dan je verwacht. Denk daarbij aan oplosbaar­ heid en interacties met andere grond­ stoffen zoals hulpstoffen. Hier ligt nog

8

een heel veld te winnen.” In de periode dat Jochem ziek was, maakte Klaas de meeste middelen ge­ woon zelf. Hij zorgde dat ze goed te ge­ bruiken waren, goed smaakten en, indien nodig, snel door een sonde te spuiten. “Voor een fractie van de kosten voor de commerciële producten zijn betere pre­ paraten te maken. Ik zou wensen dat er initiatieven tot stand komen waar veel mensen van kunnen profiteren.” Daarbij denkt hij met name aan kankerpatiënten. Bij de ontwikkeling van betere en goed­ kopere preparaten moet er naar zijn mening ook veel meer aandacht komen voor de opneembaarheid. Op dat vlak deed hij onthutsende ontdekkingen. “Ik had gedacht dat er toch wel íets moest zijn. Neem als voorbeeld de opneem­ baarheid van vitamine C. Dat wordt zoals iedereen weet als supplement op grote schaal geslikt. Bovendien wordt er veel geclaimd en zijn er veel verschillende types vitamine C in allerlei samenstel­ lingen en toedieningsvormen. Ik had om die reden veel bewijs verwacht dat het goed door het lichaam zou worden opge­ nomen. Zeker bij hogere doseringen is het van belang dat er opname plaats­ vindt. Er zijn voldoende aanwijzingen dat bijvoorbeeld kankerpatiënten gebaat zijn bij hogere doses vitamine C. Maar je kunt nog zoveel van dat spul slikken, als het niet goed door het lichaam wordt opgenomen, heb je er niks aan.”

Reclamefolders

Hij voerde eenvoudige tests uit met enkele bestaande preparaten bij zijn vrouw en zichzelf. Dat laatste was om de ethische protocollen op dit gebied te

omzeilen. Je mag immers niet zomaar preparaten op mensen testen. Beiden slikten hoge doseringen vitamine C maar in het bloed vond hij geen echt hoge waarden. Dat was opvallend. Een simpel testje toonde al aan dat de ver­ halen in de reclamefolders niet werden waargemaakt. Als enige mogelijkheid om toch effectief hogere doses vitamine C toe te dienen, blijft dan intraveneus over. Dat wil zeggen: spuiten. Maar dat is geen aantrekkelijke optie. Klaas dook in de literatuur en ontdekte dat liposomen uitkomst bieden. Dat zijn minuscule vetbolletjes die tegenwoordig wel vaker worden gebruikt om medicij­ nen in op te sluiten. Ze brengen een middel op de juiste plaats in het lichaam. Na veel onderzoek had hij het vitamine C-preparaat ontwikkeld dat hij wenste. Zowel Marieke als hij slikten het en hij mat hun bloedwaardes. Die waren nu extreem hoog. “Het is dus mogelijk om een goed werkzaam preparaat te maken”, is zijn conclusie. Onlangs heeft hij het preparaat, dat hij onder eigen label uitbrengt, op een in­ ternationale beurs in Madrid gepresen­ teerd. De reacties waren ronduit positief. “Eindelijk eens echt wat anders dan de pilletjes van het Kruidvat”, vatte een potentiële klant kernachtig samen.

Kurkuma

De hele ontwikkeling van het product heeft hem tot nu toe veel geld gekost. Hij heeft met verschillende commerciële partijen gepraat over medefinanciering, maar tot nu toe zonder resultaat. Men is geïnteresseerd in het preparaat maar schrikt terug voor de investering. Zo­

aan middelen waarmee wij in de strijd te­ gen kanker onze winst kunnen doen. Die kant moet het op”, benadrukt hij. Het probleem bij een onderzoek als dat in het AMC is alleen dat we er wellicht nooit meer van horen. Klaas: “Zodra een goede formule is gevonden, zal men het als geneesmiddel willen laten registreren. Daar zijn onderzoeken voor nodig die tientallen miljoenen euro's kosten. Wie gaat dat betalen? Niet de farmaceutische industrie want kurkuma kun je niet pa­ tenteren. Er is niks aan te verdienen. Als we niet uitkijken, eindigt het onderzoek ergens in een la.”

In dialoog met oncoloog Klaas Riepma wil benadrukken dat complementaire middelen niet per definitie onschuldig zijn in die zin dat ze bijwerkingen kunnen hebben en contra-indicaties kennen. “Ze kunnen zelfs de werking van chemokuren negatief beïnvloeden.” Er moet een dialoog met oncologen komen over de preparaten die mensen slikken. “Het gros van de kankerpatiënten slikt iets. Dat vinden artsen niet leuk, maar wie is er nu eigenlijk ziek? Wiens lichaam is het? Beter is het er van uit te gaan dat het gebeurt en goed vast te leggen wat er wordt gebruikt en of dat kan bij een chemokuur.” Klaas ziet een grote rol voor de MMV weggelegd als vereniging die complementaire kankertherapieën kan ondersteunen en informatie kan bieden aan patiënten, maar ook aan behandelaars. “De vraag ligt er; de organisatie die erop inspringt, zal in een enorme behoefte voorzien.”

doende kan het tot zijn spijt niet aan een groot publiek worden aangeboden. Intussen heeft Klaas als volgende project de verbetering van de opname van kur­ kuma op zijn lijstje staan. Dat dit gele kruid uit India een belangrijke rol kan spelen in de strijd tegen kanker, wordt wereldwijd onderkend. De onderzoeken zijn veelbelovend. Een complicatie is echter dat hogere doseringen niet door het lichaam worden opgenomen. Ook hier kunnen liposomen, de bekende vet­

bolletjes, uitkomst bieden. Het AMC is die weg al ingeslagen, zoals in een van de voorgaande nummers van Uitzicht bleek. Riepma test momenteel zelf een eigen preparaat uit op proefpersonen. Is dat positief dan kan ook dat op de markt gebracht worden. Riepma zegt blij te zijn met het project bij het AMC. “De reguliere wereld krijgt er oog voor dat er meer is dan wat de farma­ ceutische industrie te bieden heeft. Met name Azië heeft een fantastisch arsenaal

Veel logischer vindt Riepma het om een hoog gedoseerd kurkumapreparaat te ontwikkelen dat als voedingsmiddel kan worden verkocht. Dat voorkomt peper­ dure onderzoeken en kan dan ook veel sneller op de markt worden gebracht. Het moet weliswaar ook op veiligheid worden getest maar niet via klinische trials en uitgebreide dubbelblind onderzoeken. Dat laatste vindt hij helemaal niet nodig bij een voedingsmiddel. “Kurkuma wordt al over de hele wereld geslikt.” Hij is nu op zoek naar fondsen. “Ik heb tot nu toe mijn brood verdiend als consultant. Dat kan ik ook in de toekomst doen maar mijn hart ligt hier, bij innovatie van voe­ dingssupplementen. De ervaringen die we tijdens de ziekte van Jochem hebben opgedaan, hebben me op een weg gebracht waarop ik voor mijn gevoel veel voor anderen kan betekenen.” In het volgende nummer deel 3 (en slot): De dooltocht in het sociaal­ psychologische bos.

9

Ontstaan van tumoren & mogelijke behandel­ingen

deel 1

Wegen lopen uiteen over rol van voeding bij de ontsporing van lichaamsprocessen

Kanker ontstaat helemaal niet ‘zo maar’ Volgens de reguliere geneeskunde kan kanker ‘zo maar’ ontstaan, een stelling



20

15

10

5 2,5

%

2,5 5 10 15 20

die Cornelis Moerman al ernstig betwistte. Kankeronderzoeker dr. Hans Stoop gaat in op de uiteenlopende zienswijzen als inleiding op een serie artikelen over de reguliere én complementaire mogelijkheden bij de aanpak van de

hoofd / hals

4,4%

belangrijkste vormen van kanker. Tekst: dr. Hans Stoop

2,7%

slokdarm long

16,3%

H

et lichaam van een mens telt tussen de 50 en 100 biljoen cellen die verdeeld zijn in meer dan 100 ver­ schillende celtypes. Bijna al deze cellen vernieuwen zich regelmatig en vermenigvuldigen zich. Sommige cellen doen dat zelfs dagelijks. De cellen van ons darmstelsel ver­ nieuwen zich ongeveer elke vier dagen. Vandaar dat zich in onze ontlasting best wel eens een afwijkende cel kan bevinden die door het lichaam is afgestoten. Elke cel die zich kan vermenigvuldigen, kan ontaarden in een kankercel. Onder de naam ‘kanker’ gaan dus honderden verschillende ziektes schuil die één eigenschap gemeen heb­ ben, namelijk het ongeremd vermenigvuldigen van cellen.

Goedaardig en kwaadaardig

Ongeremde groei van cellen vormt een gezwel, of in het Latijn een tumor. Die is niet altijd kwaadaardig, hij kan ook goed­ aardig (benigne) zijn. Als het gezwel weefselgrenzen niet respecteert en overal doorheen groeit, zich verspreidt door het lichaam (uitzaait) en levensbedreigend wordt, noemen we het kwaadaardig (maligne) en spreken we van ‘kanker’. Een tumor bestaat dus uit een groep cellen (meestal ontstaan uit één enkele cel) die ongecontroleerd groeien om de simpele reden dat de normale mechanismen die de celgroei onder controle houden, verloren zijn gegaan. Kankercellen kunnen overal, in de weefsels van alle organen, ontstaan. Kanker­ cellen ontwikkelen zich dus uit gezonde cellen. Hoe dit komt? Daarover zijn de meningen verdeeld. Cornelis Moerman deelde de opvatting dat kanker ontstaat wanneer een nieuwe cel ontstaat uit een oude cel. Een cel heeft in zich om altijd te doen waarvoor ze gemaakt is. Een maagcel wordt een maagcel, een huidcel wordt een huidcel. Dit is wat Moerman ‘op finaliteit gerichte processen’ noemt. Het zit in de cel geprogrammeerd dat het altijd gaat zoals het moet gaan. Maar wanneer en waarom gaat het nu mis? Volgens Moerman gebeurt dit niet ‘zo maar’. Het gaat mis wanneer de processen in de cel, die normaal moeten plaats­ vinden, niet meer tot stand kunnen komen. Wanneer er iets hapert aan het mechanisme, de stofwisseling niet goed meer werkt omdat ze niet voldoende stofjes krijgt om te functione­ ren zoals ze moet functioneren. Moerman noemt dit ‘het deraillement’ (ontsporing) van de stofwisseling. De stofwisseling van de cel is afhankelijk van haar omgeving. Die is afhankelijk van de permanente proces­

10

sen die in het hele lichaam plaatsvinden. Alles bepalend hierbij is het voedsel dat we dagelijks eten. Als dat niet deugt, gaat er ergens iets mis. Een cel kan dan afwijken van de voorbestemming. In plaats van een maagcel wordt het een niet-maagcel. Ze lijkt er wel op, maar reageert anders. De cel doet niet meer wat ze moet doen. Ze wordt een kankercel.

8,1% borst

maag

3,4%

32,7% 2,0%

dikke darm

13,8% 5,3%

Voedsel

Wanneer zich een kankercel aandient, probeert het lichaam zich te verdedigen. Hiervoor heeft het zijn afweermechanisme tot zijn beschikking. Dit afweermechanisme is afhankelijk van de status van onze gezondheid. Die is op zich weer afhanke­ lijk van het geconsumeerde voedsel en alle stofjes die nodig zijn om de stofwisseling optimaal te laten functioneren. Kortom, er dient een volwaardig dieet met voldoende vitami­ nen en tal van andere noodzakelijke stofjes aanwezig te zijn. De stofjes die niet direct kankerverwekkend zijn maar wel slecht voor het lichaam, moeten aangepakt worden. Te den­ ken valt aan onvolwaardige voeding, medicijnen, hormonen, stress. Kanker ontstaat altijd op het moment dat er een nieuwe cel gevormd wordt. Om van een oude cel een nieuwe te maken, moet er een kopie gemaakt worden van de zogenaamde moedercel. Dit is het proces waarbij kanker kan ontstaan.

2,1%

13,3%

urinewegen baarmoederlichaam

4,5%

Kanker ontstaat

prostaat

21,1%

eierstok

3,1%

altijd op het moment dat er een nieuwe cel

5,9% 3,1% 4,2% 3,4%

huid / overig

4,7%

melanoom

4,8%

lymfklier

3,6%

primaire lokalisatie onbekend

gevormd wordt

3,3%

Lees verder >

Ondeugdelijke verklaring voor toename kanker In de periode 2000 – 2010 is het aantal nieuwe patiënten met kanker in Nederland toegenomen van 70.300 naar 95.500 per jaar; een stijging van maar liefst 36 procent. Borst-, huid-, darm-, long- en prostaatkanker komen het meeste voor. De stijging van het aantal nieuwe patiënten met huidkanker is het meest opvallend, een toename van 113 procent! In tien jaar tijd is er ook een forse stijging geweest van het aantal vrouwen met longkanker, namelijk 79 procent. Voor vrouwen is de kans op kanker in twintig jaar toegenomen van 1 op 4 naar 1 op 3 en voor mannen van 1 op 3 naar 1 op 2 (bron IKNL). Kanker bij kinderen Het aantal nieuwe kankerpatiënten stijgt al jaren met ongeveer 3 procent per jaar. De verwachting is dat de groei de komende

decennia nog verder zal doorzetten. Een van de meest gebruikte verklaringen is dat dit onder andere het gevolg is van de stijgende levensverwachting. Maar dit klopt niet met het stijgingspercentage bij kinderen. De laatste 20 jaar treedt óók in deze groep een stijging op van bijna 30 procent, van 382 kinderen in 1989 naar 489 in 2010. Een andere reden die aangegeven wordt voor de toenemende kans op kanker is een verandering van de leefgewoonten. Deze factor is naar mijn mening de meest belangrijke en niet dat we ouder worden, zeker als we ook de groep van kinderen met kanker beschouwen. Als een van de belangrijkste oorzaken wordt roken aangeduid. Zo zijn meer vrouwen gaan roken, waardoor het aantal vrouwen met longkanker toeneemt. Dit is maar één item dat aangehaald wordt.

Hoe zit het met onze andere leefgewoonten als voeding, ontspanning, lichaamsbeweging met name in de buitenlucht? Deze factoren kunnen mede voor een gezond lichaam zorgen dat de beschikking heeft over een goed functionerend afweersysteem en herstelmechanisme. Voorkomen is nog altijd beter dan genezen. In 2010 stierven volgens het CBS 42.600 mensen als gevolg van kanker. Dit is een toename van ongeveer 1.100 in vergelijking met 2009. Het aantal sterfgevallen vertoonde de afgelopen twintig jaar een beduidend lichtere stijging dan het aantal nieuwe gevallen. Dat bevestigt dat kanker steeds meer een chronische ziekte wordt.

Met dank aan Henk Schram, Moermanarts (niet praktiserend)

11

Advertenties

> Vervolg van pagina 10-11

Kruiden

Moerman zag dit als de laatste schakel in het proces als het deraillement van de stofwisseling niet wordt aangepakt. Voor hem was de tumor niet het begin van kanker, maar het eind­ stadium van een ziek zijn van het lichaam als geheel. Daarin week hij af van de visie van de universitaire geneeskunde die dit moment ziet als het allereerste begin.

natuurlijke heelmeesters

Reguliere visie

De reguliere geneeskundige volgt en gebruikt de ideeën van Rudolf Virchow (1821-1902). Dit is de grondlegger van de zoge­ naamde cellulaire pathologie, wat wil zeggen: de ziekteleer die uitgaat van de individuele cel. Kanker ontstaat volgens deze man uit een cel die ongecontroleerd groeit. Het ontsporen van een cel is een ingewikkeld proces dat uiteindelijk resulteert in een verandering van het genetisch materiaal van de cel (het DNA). De verandering van het genetisch materiaal gebeurt ‘zo maar’ volgens de theorie van Virchow. Maar kanker kan ook worden veroorzaakt door een kankerverwekkende stof, een carcinogeen. Carcinogenen zijn onder andere chemische stof­ fen, stoffen in tabak, ioniserende straling en zonlicht. Sommige carcinogene stoffen zijn zó krachtig dat ze meteen kanker kunnen veroorzaken. Ioniserende stralen bijvoorbeeld kunnen verschillende vormen van kanker veroorzaken zoals sarcomen, leukemie, schildklierkanker en borstkanker. Deze straling wordt gebruikt bij röntgenonderzoek en bij bestra­ ling. Het is een product van kerncentrales en komt vrij bij kernexplosies.

Na verloop van tijd

Niet alle carcinogene stoffen veroorzaken meteen kanker. Denk maar aan zonlicht, dat voor ons en de natuur een eerste levensbehoefte is. Alleen verkeerd gebruik – bijvoorbeeld overmatig zonlicht – kan een carcinogene werking bevorde­ ren. Ook kunnen carcinogene stoffen na verloop van tijd een kwaadaardige ontwikkeling veroorzaken. Een schadelijk gif kan na generaties nog een funeste uitwerking hebben. Behalve carcinogene stoffen zijn er ook stoffen die een ont­ wikkeling in gang zetten die kan leiden tot een kwaadaardige of maligne ontaarding van de cel. Deze stofjes worden ook wel promotors genoemd. Het stofje op zich hoeft geen kanker te veroorzaken, maar de combinatie van verschillende stofjes en omstandigheden kunnen wel een kwaadaardige ontwik­ keling inluiden. Te denken valt hier aan geneesmiddelen, bijvoorbeeld hormonen die verkeerd gebruikt worden. Ook stress en vooral chronische stress vallen hieronder. De reguliere geneeskunde kent dus drie oorzaken: kanker ontstaat ‘zo maar uit het niets’, carcinogene stoffen en ver­ schillende factoren die elkaar versterken en zo kanker ver­ oorzaken. De oplossingen die geboden worden zijn multi­ disciplinair: chirurgie, bestraling, chemotherapie, hormoontherapie en psychotherapie. Het verschil in opvatting tussen de reguliere geneeskunde en Moerman zit vooral in de oorzaak ‘zo maar uit het niets’ en de rol van voeding. Overigens stapelen de aanwijzingen over voeding als belangrijke factor bij het ontstaan van kanker zich de laatste kwart eeuw zodanig op dat ook de reguliere geneeskunde haar visie heeft moeten bijstellen. Schoorvoe­ tend. Dat wel.

12

Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

De kracht van zuiver water Drinkt u ook 2 liter (8 glazen) water per dag? Reverse Osmose waterfilter geeft u puur zuiver water. Bel voor een gratis watertest bij u thuis:

Gember: winterse opwarmer

Van Driel waterzuivering B.V. Ook het adres voor waterontharders

Fred. Hendrikstraat 4, 2665 CK Bleiswijk, Tel.: 010-5215566 06-22706377 e-mail: [email protected]

Voorjaarsschoonmaak Het voorjaar is van oudsher altijd HET moment om het hele huis grondig schoon te maken. Ook ons lichaam kan af en toe wel eens een reinigingsbeurt gebruiken. Deze producten kunnen hierbij een goede bijdrage leveren. 9084 Paardenbloem 100 Caps € 10,90 9228 Silymarine Extract 150 mg 60 Vcaps € 14,95 9070 Curcuma Longa 60 Vcaps € 37,50

liteit Topsskupwpleamenten voor

voeding ezonde prijs! een g

D

e kou zit nog steeds in de lucht. Reden genoeg om eens wat meer gember op het menu te zetten, want net als veel andere wortels heeft gember verwarmende en verster­ kende eigenschappen. In afwachting van de lente dus nog even snel een lek­ kere kop soep met deze stevige smaak­ maker of een geurige gemberthee. De winter is het seizoen van de wortels en de knollen. Gember behoort tot dezelfde familie als geelwortel en laos. Deze kruiden zijn bekend om hun ster­ ke en uitgesproken smaak. Gember wordt gewonnen uit de wortelstok van de gemberplant. In Nederland gebrui­ ken we het vooral in koek en gebak, terwijl het in de Indonesische keuken veelal gebruikt wordt in hartige gerech­ ten zoals Babi Ketjap. Ook kerriemeng­ sels bevatten altijd wat gember. Gember komt oorspronkelijk uit India en China. Het verhaal gaat dat Marco Polo hem in Europa heeft geïntroduceerd. Gember is een goede smaakmaker in de keuken. Zeker met gefermenteerde gember geef je een soep echt ‘body’. Ook in een rondje-door-de-tuin-thee mag hij volgens Marry Foelkel niet ont­ breken. “Het blad van de gemberwortel is zeer geschikt voor een lekkere thee”, zegt Marry. “En met een paar raspjes

van de wortel trek je een heerlijke smaakvolle soep. Gebruik vooral niet meer, anders gaat de smaak overheer­ sen. Ook belangrijk: laat gember nooit meekoken, maar voeg het pas op het laatst toe, anders gaan de werkzame stoffen verloren. De meeste mensen schillen de gember, maar ik gebruik hem altijd gewoon met schil. Bewaren kun je hem het beste in een bakje met kanariezand in de koelkast, samen met andere wortelachtigen zoals mieriks­ wortel of knoflook. Zo blijft hij lekker fris en droogt niet uit.”

Verwarmend

Wat de medicinale werking betreft: gember stimuleert de bloedsomloop, voert afvalstoffen en giftige stoffen af en is een sterke antioxidant. Verder werkt hij verwarmend, eetlust opwek­ kend en pijnstillend. Marry: “In de Chinese geneeskunde wordt veel gebruik gemaakt van de medicinale kwaliteiten van gember. Zo zijn de gem­ bercompressen voor in- en uitwendige pijn, bijvoorbeeld voor nieren en inge­ wanden, beroemd. Gember heeft ook invloed op de elasticiteit van het vaat­ stelsel en helpt je vaten in een goede conditie te houden.”

Recept Gembercompressen Ingrediënten: • gemberwortel • een linnen doek • een pan water Breng een pan water aan de kook. Rasp of pers een stukje gemberwor­ tel en laat het ongeveer 5 minuten meekoken. Vooral niet langer, anders gaat het effect verloren. Dompel vervolgens de linnen doek in het water, knijp hem uit en leg die zo warm als maar mogelijk is op de gevoelige plek. Dek het geheel af met een handdoek.

Inhoud: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

www.vitortho.nl

13

Peking wil met tienduizenden extracten Europa veroveren

Kaderdag vrijwilligers op 23 maart De MMV is volop in beweging en er wordt gewerkt aan vele projecten. Ze beogen het gedachtegoed van dokter Moerman onder de aandacht van meer mensen te brengen, de Moermantherapie krachtig te promoten en de positie van de MMV te versterken. Los van al die projecten gaat ook al het andere werk binnen de vereniging gewoon door. Om de vrijwilligers van de MMV, artsen, voedingsdeskun­ digen en ambassadeurs de gelegenheid te bieden elkaar te ontmoeten, bij te praten (ook met het bestuur) en elkaar te inspireren, heeft het bestuur voor zaterdag 23 maart een kaderdag georganiseerd in Driebergen-Rijsenburg. Ook de ambassadeurs in opleiding zijn daar zeer welkom.

Zet 'm a lvas t in u w agenda!

Alle Europeanen aan de Chinese kruiden? Als het aan de autoriteiten in Peking ligt wel. Er wordt hard gewerkt aan plannen om met de vele

De bijeenkomst die om 10.00 uur begint (zaal open om 09.30 uur) wordt gehouden in het Antropia Cultuur- en Congrescentrum aan de Hoofdstraat 8 in Driebergen. De kaderdag wordt 15.30 uur afgesloten. Het programma voorziet in twee sprekers met interessante en uitdagende bijdragen! Aanmeldingen zijn welkom bij het Centraal Bureau: e-mail: [email protected] of telefonisch/schriftelijk (graag voor 10 maart 2013).

tienduizenden plantenextracten die de traditionele Chinese geneeskunde kent, ons continent te veroveren. Goed nieuws voor ons allemaal, ook voor kankerpatiënten, zo blijkt. Intussen zijn de eerste stappen gezet. Tekst: Jan van Klinken

Meedenkers gevraagd voor de LAR Het bestuur van de MMV is dringend op zoek naar meedenkers, mensen die de Ledenadviesraad (LAR) willen versterken. Meedenken in de vereniging, meedenken met het bestuur. Adviseren over de grote ontwikkelingen waar binnen de vereniging aan wordt gewerkt. U bent meer dan welkom bent om erover mee te praten! Wanneer u zich wilt inzetten voor de belangen van de MMV en daarmee voor u en uw medeleden, dan kunt u zich aanmelden voor de Ledenadvies­ raad (LAR). Het werk van de LAR kost ongeveer 2 uur per week. Deze tijd besteed u aan het onderhouden van contact met leden, het inlezen van bestuursdocumentatie en het adviseren van het Bestuur. De LAR komt frequent bij elkaar volgens een te voren vastgesteld vergaderschema. Dit is tenminste 1 keer in de 2 maanden. Belangstelling? Meld u dan aan bij het Centraal Bureau van de MMV in Alphen aan den Rijn.

Gezond slank door volkoren Volkorenproducten zijn niet alleen ge­ zonder dan witmeel producten vanwege de vezels, je valt er ook nog eens van af, zo blijkt uit Deens onderzoek onder 79 vrouwen met overgewicht. In een peri­ ode van twaalf weken volgden de vrou­ wen een energiebeperkt dieet met ge­ raffineerde of volkoren tarweproducten. Aan het eind van deze periode had de volkorengroep meer lichaamsvet verlo­ ren dan de tarwegroep. Dat is bijzonder, want in volkorenpro­ ducten zitten meer calorieën. Overigens hadden beide groepen evenveel gewicht verloren. Alleen zijn de ‘volkorenvrou­

14

wen’ meer vet kwijtgeraakt waardoor er een gezondere balans in hun lichaam is ontstaan. Niet alleen raak je door volko­ renproducten eerder vet kwijt, het heeft ook een gunstig effect op het choleste­ rolniveau. In de volkorengroep zijn de cholesterolwaarden namelijk op hetzelf­ de niveau gebleven, terwijl die in de tar­ wegroep flink gestegen zijn. Waarschijn­ lijk hebben volkorenproducten een beschermende werking op hart en va­ ten. Dus weg met het witbrood, witte rijst, ‘gewone’ pasta en ontbijtgranen. Kies liever voor volkorenpasta, zilver­ vliesrijst en volkorenbrood. Voor gezond slank.

Roode Roos sponsor Ledendag november 2012 Al meerdere keren sponsorde de Roode Roos de welkomstdag voor nieuwe leden van de MMV. Dat was ook op 24 november 2012 het geval. Dankzij de bijdrage van de Roode Roos kon weer een boeiende welkomstdag georganiseerd worden, waar de nieuwe leden van genoten en enthousiast op gereageerd hebben. Daar past een welgemeend bedankje aan het adres van de Roode Roos voor. Bij deze!

Chinese kruiden breken door

H

et persbericht dat TNO op woensdag 13 februari jl. onder de kop ‘Internationale erkenning voor systeem­ biologische aanpak’ naar de vaderlandse media stuur­ de, trok nauwelijks de aandacht. Toch was de inhoud belang­ wekkend genoeg. Een project van TNO bleek te zijn opgenomen in de top 10 van meest prestigieuze wetenschappelijke en tech­ nologische innovaties van China in 2012. Wat het TNO-project zo bijzonder maakt, is dat het de westerse en Chinese genees­ kunde samenbrengt.

Op individuen

TNO doorbrak met het project de traditionele aanpak waarbij geneesmiddelen voornamelijk worden ontwikkeld tegen (acute) ziektebeelden, zonder te letten op het individuele effect. Helpt middeltje A niet bij meneer Janse, dan krijgt hij gewoon middel­ tje B. Dat doet het wel. Of ook niet. Waarom dat zo is, weet niemand. Behalve Chinese medici. De Chinese geneeskunst is juist wel gericht op individuen en past zich aan naar gelang de fysieke en mentale problema­ tiek. Met dat gegeven in het achterhoofd ging het weten­ schappelijk ‘Sino-Dutch center for Preventive and Personali­ sed Medicine’ aan de slag. Dit Chinees/Nederlands instituut waarvan TNO de trekker is, deed de afgelopen jaren onder­ zoek in samenwerking met de Universiteit van Leiden en de Chinese Academy of Sciences. Het resultaat is dat het eerste traditionele kruidenmedicijn door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) in Europa (dus ook in Nederland) is toegelaten. Dit Chinese middel is nu onder de naam Diao Xin Xue Kang (DXXK) be­ schikbaar. Het is een middel dat bereid is van de wortelstok­ ken van de yamknollen. Diao Xin Xue Kang werd vorig jaar door het CBG toegelaten als een medicijn ter verlichting van hoofdpijn, spierpijn en spierkrampen in nek, rug en benen.

Wetenschappelijk onderzoek

Het is het eerste middel maar zeker niet het laatste. De Chinese overheid steekt kapitalen in het wetenschappelijk onderzoek naar de werkzaamheid van Chinese kruiden. Daarbij kan ze voortbouwen op duizenden jaren ervaring. In China zelf is de traditionele geneeskunde goed voor 40 procent van de markt. In ronde cijfers gaat het om een bedrag van 21 miljard (!) dollar per jaar. Ook in veel andere Aziatische landen hoeft niemand de be­ volking uit te leggen dat de traditionele Chinese geneeskunde bij allerhande kwalen en kwaaltjes effect sorteert. In de rest van de wereld moet dat nog wel gebeuren en zeker in Neder­ land. Geneeskrachtige kruiden worden hier door reguliere medici doorgaans op één lijn gezet met kwakzalverij. Er zijn in China rond de honderdduizend formules die meer dan 2000 jaar in gebruik zijn. Het gaat om geneesmiddelen die met succes worden toegepast bij aandoeningen variërend van slape­ loosheid tot kanker. De uitdaging voor de Chinezen is vooral om de werking van individuele actieve ingrediënten te isoleren. De planten die de kruiden leveren, zijn vaak moleculair erg com­ plex. Eén kruid kan wel honderden componenten bevatten. De verwachting is dat de moderne biotechnologie de sleutel kan aanreiken om die complexiteit aan te pakken. De combi­ natie van stoffen kan dan toch intact blijven. En dat kan een belangrijk verschil maken. Zo is ontdekt dat een drietal krui­ den de ontsteking van de ingewanden kan tegengaan die soms ontstaat als gevolg van chemotherapie. Elk afzonderlijk zijn ze lang niet zo krachtig dan wanneer ze alledrie samenwerken. In het volgende nummer van Uitzicht een interview met dr. Mei Wang, directeur van SU BioMedicine (onderdeel van TNO) in Zeist.

15

Lekker eten met Recepten voor 4 personen

Voorjaarssap met bieten, wortel, sinaasappel en kruiden Ingrediënten: • 4 rode rauwe bieten • 2 winterpeen • 2 sinaasappels • 2 handenvol voorjaarskruiden* • 1 el lijnzaadolie

Bereidingswijze: Was de bieten, wor­ tels en voorjaarskruiden in lauw water. Schil de sinaasappels en verwijder de pitjes. Doe biet, wortel, sinaasappel en voorjaarskruiden door de sapcentrifuge en maak er sap van. Roer in elk glas een beetje lijnzaadolie. Deze drank geeft u vitaliteit en reinigt het lichaam. Wilt u de pulp verwerken tot crackers zie dan Uitzicht nr. 2 – 2012.

Winterpostelein met voorjaarskruiden Ingrediënten: • 200 g winterpostelein • 50 g paardenbloemblad, smalle weeg­ bree, hondsdraf, duizendblad, zevenblad* • 2 eidooiers • 4 el olijfolie • sap van 1 biologische sinaasappel • schilletjes van ¼ biologische sinaasappel • 1 tl honing • peper • 4 el pompoenpitten

Het is mogelijk dat recepten en ingrediënten niet in overeenstemming zijn met uw persoonlijke dieet. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts.

Bereidingswijze: Was de verzamelde voorjaarskruiden drie keer met lauw­ warm water, snijd deze fijn en dep ze droog. Maak een dressing met de ei­ dooiers, olie, sinaasappelsap en schille­ tjes, peper en honing en roer die door de voorjaarskruiden. Was de winter­ postelein en droog deze voorzichtig. Schep vlak voor het eten de winter­ postelein door de dressing. Garneer met pompoenpitten.

Paddenstoelen in yoghurtsaus

* Verzamel de voorjaarskruiden uit de tuin, een wei of berm van een holle weg waar niet gespoten wordt met bestrijdingsmiddelen en geen druk verkeer is. Was ze altijd heel grondig met lauwwarm water. Salvestrolen zitten volop in deze kruiden en geven een natuurlijke ondersteuning bij kanker. Er is veel eetbaar; sommige zijn bitter van smaak, daar zet ik een ≤ voor, van weinig gebruiken: paardenbloemblad, smalle weegbree, ≤ hondsdraf, ≤ duizendblad, zevenblad, look zonder look, ≤ jonge blaadjes van de es en de ≤ meidoorn, ≤ bijvoet, melde, ≤ wilde cichorei, brandneteltoppen en daslook.

Bereidingswijze: Verwarm de ghee of boter, voeg de komijnzaadjes toe en laat ze lichtbruin worden. Snijd de padden­ stoelen in plakjes, voeg ze bij de komijn en kook ze op zacht vuur 5 à 7 minuten. Voeg de rest van de specerijen en het zout toe. Zet de vuurbron uit. Roer de biogarde door de paddenstoelen en ser­ veer meteen bij de de ayurvedische rijst. Variatie: Voeg bij dit mengsel 200 g warme gare volle erwten.

Erwtensoep met rauwe raapstelen Ingrediënten: • 400 g gare volle erwten* • 1 fijngehakte ui

Ingrediënten: • 1 pond kastanje champignons of shiitake • 3 dl biogarde • 30 g ghee of boter • ½ tl komijnzaad • ½ tl gemalen komijnzaad • ½ tl Keltisch zeezout • ¼ tl vers gemalen zwarte peper • ¼ tl nootmuskaat

Gestoomde wintergroenten met zacht ei Ayurvedische rijst • 1 grof gehakte wortel • ¼ geschilde en grof gehakte knolselderij • 40 g kokosolie of milde olijfolie • takje lava fijngehakt • 1 tl kurkuma • zwarte peper • 1 tl Keltisch zeezout • 1 l water • 400 g gewassen en grof gehakte raapstelen

Bereidingswijze: Smoor in de olie de ui, wortel, knolselderij, kurkuma en zwarte peper goudgeel. Voeg ¾ liter water toe met lava en Keltisch zeezout en de gekookte erwten.* Breng dit aan de kook en mix het fijn na 5 min. Doe de raapstelen in een hoge mengbeker en voeg er ¼ warm liter water bij, mix dit met de staafmixer of blender fijn. Voeg dit bij de rest van de soep, proef en maak op smaak met peper. Verwarm de borden voor, zodat de soep niet te vlug afkoelt. * Week een pond volle erwten 24 uur en kook ze met bonenkruid in een uur gaar. Gekookt is dit ruim 1 kilo. Bewaar een paar porties in de koelkast/vriezer.

16

Riëtte Janssen

Ingrediënten: • 200 g zilvervliesrijst • 6 dl water • 1 el kokosolie • 1 stuk kaneelschors of 1 tl kaneelpoeder • 4 groene opengeknipte kardemompeulen • 5 gemalen peperkorrels • 2 kruidnagel • 1 tl komijnzaad • 1 tl Keltisch zeezout

Bereidingswijze: Week de rijst drie uur en gooi het weekwater weg. Kies een van de drie manier van bereiden: Klassieke manier: Rooster de specerijen in de olie. Voeg het water, rijst en zout toe. Laat de rijst eerst goed opkoken zonder deksel. Laat de rijst dan op een zacht vuurtje gaar worden. Giet er zono­ dig nog wat water bij. Bereiding: ± 1 uur Snelle manier: Doe alle ingrediënten in een pan en laat ze gaarkoken: ± 1 uur. De moderne manier: Doe alle ingrediën­ ten in een stomer en stoom de rijst gaar. Kook rijst voor twee dagen als het te zwaar is om iedere dag vers te koken. In de ayurveda en ook bij de dokter Moerman wordt opwarmen niet aan­ bevolen. Toch is het beter rijst één keer op te warmen dan grijpen naar fastfood.

Ingrediënten: • 250 g schoongemaakte schorseneren of pastinaak of knolselderij

• 250 g schoongemaakte spruiten, boeren­ kool of broccoli • 250 g in blokjes gesneden pompoen of wortel • 1 ui grof gesneden • 1 teen knoflook geplet en fijn gesneden • 1 el kokosolie • 1 tl kurkuma • 1 tl rozemarijn • ½ tl zwarte peper • paprikapoeder • kiemen

Bereidingswijze: Stoom drie verschil­ lende kleuren wintergroenten beetgaar in 5 tot 8 minuten. Neem een pan met dikke bodem en smelt daarin de olie, smoor de uien, knoflook, kurkuma, roze­ marijn en peper op zacht vuur. Schep de gestoomde groenten er door. Breek voorzichtig vier eieren en houd de dooi­ ers heel en apart. Roer de eiwitten door het groentemengsel en laat dit stollen. Verwarm de borden voor. Vul een soep­ kommetje met ayurvedische rijst en draai dat om op elk bord. Schep ¼ van het groenten/eimengsel ernaast, maak er een kuiltje in en leg daarin de rauwe eidooier, strooi een beetje paprikapoe­ der op de eidooier. Garneer met kiemen.

Recepten insturen Heeft u een lekker recept dat past binnen de Moerman­ keuken? Kok Riëtte Janssen ontvangt het graag van u. Zij wil deze recepten in deze rubriek gebruiken, zodat anderen ook kunnen meegenieten. Stuur uw recepten per mail naar [email protected].

17

Lijf & Leden

In de

media

Leden van de Moermanvereniging vertellen hoe ze persoonlijk invulling geven aan het thema ‘gezond eten – gezond leven’. Wat niet weet wat niet deert, zegt het spreekwoord. Waarschijnlijk is deze dubieuze slogan door een gezagdrager bedacht. Al die wetenschap zou het volk maar angstig maken. Toch is het goed te weten dat paling uit de delta bomvol dioxines zit, welke vaatchirurg een alcoholprobleem heeft en of uw neuroloog ze ziet vliegen. Helaas blijft vaak onduidelijk waar serieuze informatie ophoudt en bangmakerij begint.

Veel geleerd van bizarre ervaringen

Programma’s waar je bang van wordt

Afgaand op de Argosuitzending van 8 december 2012, ben je geneigd te denken dat het allemaal wel meevalt met die goeie ouwe trombosedienst. Noac’s, de nieuw geïntroduceerde antistollingsmiddelen waardoor de trombosedienst overbodig wordt, dát is pas linke soep! Zeven doden in een paar maanden tijd. Waarom zijn die middelen zo snel geïntrodu­ ceerd? Waarom maakt minister Schippers de details van haar deal met Bayer niet bekend? Welke rol speelt de scoringsdrift van deze farmaciereus? Wordt dit een nieuwe Vioxx-afaire, waarbij honderden doden vielen door onverwachte bij­ werkingen? Onmiddellijk schoonpa bellen: “Gerrit blijf van die Noac’s af!” En wat blijkt? De New Delhi Super Killer Bacterie rukt op (Antibiotica-

18

alarm III, Zembla 10 januari). Alles wat we tot nu toe aan multi- tot megaresi­ stente bacteriën kenden, valt in het niet bij de ellende die ons nog te wachten staat. Onbehandelbare tuberculose en vreselijke infecties die maar op één manier bestreden kunnen worden. Door amputatie. Professor Grayson uit Melbourne, Australië, had het al aan de hand. Hij moest een patiënt voor de keus stellen: afwachten en nog maxi­ maal zes maanden leven, of rigoureus snijden met een vijftig procent kans op de operatietafel te sterven. We keren terug naar de tijd waarin een ‘simpele’ infectie een zaak van leven of dood is. Hopelijk gaan de farmaceuten plots­ klaps wel nuttige medicijnen ontwik­ kelen, in plaats van de zoveelste choles­ terolverlager. Maar we kunnen zelf ook iets doen. Thuisblijven. Op vakantie naar Zuid-Europa is niet meer verant­ woord. Oost-Europa nog minder en India al helemaal niet. Gezond leven en thuisblijven. Veilig op de bank met z’n allen naar Het Klokhuis kijken. Onschuldig, educatief vermaak. Behalve dan op 13 februari toen het kinder­ programma een thema-uitzending wijd­ de aan de plastic soep die onze oceanen bedreigt. In het water zwevende vuilnis­ belten ter grootte van Frankrijk en Spanje bij elkaar. Was dochterlief net de beelden van de olieramp in de Golf van Mexico kwijt, wordt ze geconfronteerd met zeehond­ jes die zichzelf wurgen in plastic zakken en een dood albatrosjong met een buik vol plastic doppen. Niet alleen zielig,

Z

ook gevaarlijk. Want onder invloed van zout en zon, breekt het plastic af tot minuscule deeltjes en belandt in de voedselketen. Wellicht ook in onze levertraan. Optimisten die de dans denken te ontspringen door vette zoetwatervis te eten, hebben het nieuws over microplastics gemist. Onder andere Kassa Groen bericht hierover (29 januari). Het zit in van alles en, jawel, nu ook in de voedsel­ keten. Bij mens en dier veroorzaken microplastics ontstekingen.

e komt eigenlijk uit de wereld van de cijfertjes. Lisette Heijboer was jarenlang assistent-accoun­ tant. Ingrijpende gebeurtenissen in haar privéleven waren aanleiding om het vizier een andere kant op te richten. De nullen, de enen en de tweeën heeft ze ingeruild voor gezonde voeding en kennis over onze hormoonhuishouding. Vijf jaar geleden zag ze haar man Ad veranderen van een gezonde sporter in een kwetsbaar mens. Haar bekroop het gevoel dat ze hem aan het kwijtra­ ken was. Dat bleek te kloppen. De diag­ nose in de ‘Daniël den Hoed’ in Rotter­ dam ontnam haar zelfs iedere hoop dat ze haar ‘maatje’ zou behouden. In zijn hersenen hadden zich vier tumoren ontwikkeld die al helemaal met elkaar waren verweven. Zijn dood op 26 mei 2009 was het onontkoombare gevolg.

Voeg daarbij de moord op de honing­ bij (deel II Zembla, 24 januari) en de winterdip is compleet. Iedereen denkt dat de neonicotoïden van Bayer er veel mee te maken hebben, behalve het door de producent be­ taalde onderzoekcentrum, dat tevens de enige adviseur van de minister is. Straks staan onze schoolkinderen, net als in China, op laddertjes de appelbomen te bestuiven. Moeten we wel eerst de teken platspuiten. Kijk- en luistertips? [email protected]

zembla.vara.nl kassa.vara.nl vpro.nl/argos http://plasticsoupfoundation.org/ media/het-klokhuis/

Machteloosheid

Tekst: Arjan van Laar

D

e begintune van Argos klinkt onheilspellend. Het doet denken aan de muziek uit Steven Spielbergs’ Jaws in de scene waarin de grote witte haai onderweg is naar zijn nietsvermoedende slacht­ offer. En dan die titel: ‘Bloedstollende trombosezorg.’ Brrr! Tussen de schrijnende voorbeelden van de do­ den die vallen ‘door domme fouten’, klinken de bekende dissonerende pianoklanken en als de schrille viool op het eind is uitgestorven, blijft de luisteraar zitten met de vraag: 25 doden op 400.000 patiënten; is dat veel? Goed, het topje van de ijsberg, maar hoe groot is die ijsberg?

Lisette leed zwaar onder het verlies van Ad maar bleef niet bij de pakken neerzitten. Ze besloot haar bizarre erva­ ringen aan te wenden ten behoeve van anderen. Vooral de machteloosheid, het gevoel een onbetekenend nummer te zijn en het ronddwalen in de medische doolhof inspireerden haar om voor anderen een raadgever te zijn op wie ze als patiënt steeds kunnen terugvallen. Op advies van een goede vriendin volg­ de ze eerst een medische basisopleiding. Daarna verdiepte ze zich via een vol­ gende opleiding in de hormoonhuis­ houding van de mens. Ze leerde hoe een verstoring van de hormoonbalans desastreuze gevolgen kan hebben voor de gezondheid. Bovendien bleek het vaak helemaal niet zo ingewikkeld die balans te herstellen. Daarbij speelt voeding een hele belang­ rijke rol. “Op zich”, zegt ze, “was ik er altijd al mee bekend dat voeding en

gezondheid veel met elkaar te maken hebben. De naam van Moerman ken ik al van de tijd dat ik nog jong was. Mijn vader was jarenlang lid van de vereniging. Ook in de periode dat ik met Ad was getrouwd, leefden we best wel gezond. We waren altijd met sport bezig en ik wist bijvoorbeeld dat groenten heel erg goed voor je zijn. Naderhand kwam ik er nog veel meer over aan de weet.”

Health coach

Na enkele jaren kon ze definitief afscheid nemen van haar bestaan als financieel controller. Ze trad in dienst bij een web­ winkel die is gespecialiseerd in super­ food. Daar werkt ze nu vier dagen in de week. Verder heeft ze een eigen praktijk waarbij ze als health coach patiënten met raad en daad terzijde staat. Ze is ook bezig met het schrijven van een boek. Tijdens de ziekte van Ad hield ze een dagboek bij dat ze nu aanvult met de kennis die ze in de loop der jaren heeft opgedaan over gezondheid, voeding, ver­ storing van de hormoonbalans en andere factoren die de opmaat kunnen vormen tot ernstige en minder ernstige ziekten. “Op de T-splitsing van kanker”, gaat het heten. Vorig jaar maakte ze van nabij kennis met de MMV toen een goede vriendin van haar, Jeannette Moors, was uitgeno­ digd om tijdens een dag voor nieuwe le­ den te vertellen hoe ze van borstkanker was genezen. Tijdens het middagge­ deelte woonde ze de presentatie bij van Moermanarts Hans Moolenburgh. Adem­ loos volgde ze zijn verhaal. “Ik vond het jammer dat het was afgelopen”, lacht ze. Wat haar vooral aanspreekt in de MMVbenadering, is dat kankerpatiënten worden aangespoord om zich niet zon­ dermeer neer te leggen bij de diagnose. “De mededeling dat je kanker hebt,

Naam: Lisette Heijboer Woonplaats: Amsterdam Lid sinds: 2012

hoeft niet het einde van de wereld te betekenen. Je kunt zelf heel veel doen, al moet ik er wel bij zeggen dat je er­ gens terecht moet kunnen. Daarvoor heb ik een stappenplan ontwikkeld dat ik in mijn boek ontvouw. Ook is het belangrijk dat je meer inzicht krijgt in je eigen lijf. Kanker is een signaal dat je moet aangrijpen. Wie door het ziekte­ proces heen komt, doet er verstandig aan de nieuwe kansen te benutten.“

Ideaal

Over enkele weken zal ze als spreker fungeren tijdens een dag voor kaderleden van de MMV. Ze zal daar haar ideaal uit de doeken doen dat ze tijdens een van haar opleidingen heeft opgebouwd. Ze moest een presentatie geven van haar situatie over vijf jaar. “Je haalt dan het ultieme uit jezelf.“ Het werd een fantastisch vergezicht. Het betreft een voorziening die er nog niet is in ons land. “Wel in verschillende andere landen maar merkwaardig ge­ noeg niet bij ons. Het wordt een moeilijk begaanbaar pad vol uitdagingen, maar door mijn gedrevenheid en passie zal mijn droom uiteindelijk werkelijkheid worden”, zo licht ze een tipje van de sluier op.

19

In deze rubriek gaat arts drs. Bob Hornstra in op de meest uiteenlopende medische vragen. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Vragen met een algemene strekking zijn altijd welkom. Voor dringende persoonlijke vragen: bel met Patiëntenvoor­ lichting 088-2424240.

Vraag

Antwoord

Vitamine D3 ‘Naar aanleiding van het artikel van Gert Schuite­ maker in het julinummer van 2012 ben ik ook een grote dosis vitamine D3, zoals door hem aangegeven, gaan gebruiken. Binnen een paar maanden was de huid van mijn vingers volledig kapot en ingescheurd. Ik ging eerst uit van winterhanden. Het heeft tot kortgeleden geduurd voordat een alternatief arts,constateerde dat de schuld toch echt bij de vitamine D3 gezocht moest worden. Ik ben er meteen mee gestopt en er begint iets van verbetering op te treden. Ik ben behoorlijk geschrokken en heb ontzettende pijn aan mijn vingers. Ik kan niets meer aan mijn vingers verdragen. Graag een reactie van u.’ Dr. Gert Schuitemaker schrijft de volgende reactie: ‘Een dergelijke lichamelijke reactie is een zeldzaam­ heid. Zoiets kan altijd gebeuren óók bij een voe­ dingsmiddel of een voedingsstof (zoals vitamine D). Er zijn van vitamine D enkele mogelijke (zeldzame) granuloma vormende ziektes bekend, waarbij in het lichaam een ongereguleerde synthese van 1,25(OH)2D (uit vitamine D) kan optreden. Het is de arts aan te raden om te onderzoeken of deze lezer aan één van deze ziekten lijdt, en ook te kijken naar een verhoogd calcium. Het spijt me werkelijk dat deze lezer zo reageert op vitamine D. Ik kan hem slechts beterschap wensen. Experts aan wie ik dit probleem heb voorgelegd zijn van mening dat het zeker niet onmogelijk is dat het probleem niet is veroorzaakt door de vitamine D, maar wellicht een gevolg is van de vulstof die voor zo’n vitaminepre­ paraat wordt gebruikt.’

Inductiekoken ‘Al meer dan 30 jaar zijn wij lid van de Moerman­ vereniging, waardoor we periodiek het blad ‘Uitzicht’ ontvangen. Vandaag lopen we tegen een probleem aan, wat we bij u deponeren. Recent moesten wij ons kookstel vervangen. Bij de keukenleverancier kozen we toen voor inductiekoken. Inmiddels is dat geïnstalleerd en het bevalt ons buitengewoon. We zijn er zeer content over. Nu is ons verteld dat inductiekoken erg ongezond is. Zeker uitgaande van de Moermantherapie zou het absoluut niet kunnen. Kunt u ons vertellen hoe dit precies zit en wat u ons aanraadt.’

20

Dr. Hans Stoop zegt daarover: ‘Een inductiekookplaat werkt met een magnetisch veld. Het magnetische veld zorgt voor een zeer snelle verwarming van de pan. Omdat de magneet zelf geen warmtebron is maar de combinatie van de magneet met de pan warmte veroorzaakt, wordt het kookoppervlak nooit zo heet als bij een keramische of gaskookplaat. Water kookt sneller en boter is sneller gesmolten. Er is inderdaad een elektromagnetisch veld dat hoog is en snel wisselt. Hier geldt dus feitelijk: blijf niet te lang bij de kookplaten staan. Vooral mensen die hier gevoelig voor zijn moeten dat niet doen. Aange­ zien het inductiekoken u prima bevalt, heeft u daar echter geen last van en behoort u niet tot de gevoe­ lige groep. U hoeft zich dan ook zeker geen zorgen te maken. Bij inductiekoken gaan de vitamines niet verloren en evenmin vermindert de vitaliteit van het voedsel.’

Omega-3 ‘In Uitzicht van augustus 2012 is een artikel van dr. Gert Schuitemaker opgenomen over gewrichtsklachten. Daarin schrijft hij over een ‘hoge dosering omega-3. Mijn vraag is: wat is een hoge dosering? Gaarne, indien mogelijk, uw antwoord met de aan­ bevolen hoeveelheden per dag.’ Drs. Hornstra: ‘Een advies over het gebruik van omega-3 vetzuren is afhankelijk van de persoon aan wie het advies wordt gegeven. Na een hartinfarct bijvoorbeeld is duidelijk vastgesteld dat het gebruik van omega-3 vetzuren zin heeft, omdat er minder kans is op een recidief. Als de persoon in kwestie geen visliefhebber is en nooit vette vis eet, is het verstandig regelmatig chi-, of lijnzaad te gebruiken en/of een capsule visolie van circa 1000 mg per dag. Als het gaat om een reumapatiënt kan een hogere dosis wenselijk zijn. Een hoge dosering zou dan bijvoorbeeld kunnen zijn dagelijks drie capsules van elk 1000 mg. Dit is echter mijn mening. Voor de zienswijze van dr. Schuitemaker zal ik contact met hem opnemen. Mocht zijn opvatting anders zijn dan zal ik dat in het volgende magazine laten weten. Dat hoge doseringen omega-3 moeten worden gebruikt onder begeleiding van een arts die hier verstand van

heeft, bijvoorbeeld een orthomoleculair werkend arts, zal duidelijk zijn.’

Vertrouwde merken zijn onder meer Amanprana (super maar wel duur!) en Royal green.’

Kokosvet

‘Alka druppels’

‘Sinds kort maken we in onze friteuse gebruik van kokosvet. Dit bakvet is vrij duur maar gaat ook veel langer mee. En, van groot belang, de frietjes zijn lekker knapperig. De temperatuur gaat nooit boven de 180 graden. In de Eko-winkel vertelde men dat dit vet wel tweehonderd keer kan worden gebruikt, mits regel­ matig gefilterd. Is het waar dat kokosvet zo lang mee kan en is het goed voor een mens?’

‘Laatst bezocht ik een haptonoom in verband met steken op onbepaalde tijden en in onbepaalde plekken in mijn lichaam. Ik ben 77 jaar, heb nooit gerookt en drink hoegenaamd geen alcohol. De haptonoom adviseerde mij te ontzuren, met dagelijks 5 glazen water met in elk glas 3 ‘Alka druppels’. Wat is verstandig?’

Drs. Hornstra: ‘Kokos- en palmpitvet, als ze extra vierge, zijn behoren tot de zogenaamde MCT vetten. Dat zijn vetten met een middellange vetzuurketen. Deze vetten worden gemakkelijker opgenomen door de darm, worden nauwelijks opgeslagen als vet en leveren snel energie; dat is onder andere de reden dat duursporters daar gebruik van maken. Ook zijn ze licht verteerbaar, verminderen het hongergevoel en zijn bijzonder geschikt voor mensen die proble­ men hebben met de vetvertering. Kokosvet is groten­ deels verzadigd vet en daardoor kun je het lange tijd gebruiken, bijvoorbeeld als je wilt frituren. Verzadigd vet verandert bij verhitting namelijk niet van struc­ tuur zoals bij meervoudig onverzadigde vetzuren (gewone zonnebloem-, saffloer-, mais- en sojaolie). Onderzoek de afgelopen 15 jaar heeft de specifieke rol van verzadigde vetten aangetoond. Enkele eigen­ schappen: verzadigde vetten zijn essentieel voor de opname van calcium en magnesium, ondersteunen ons hart (!), zorgen voor een betere ademhaling, beschermen de omega vetzuren en versterken onze weerstand. De kokos- en palmpitvetten versterken onze weerstand omdat ze onder andere laurinezuur, capryl- en myristinezuur bevatten en daar houden bacteriën en gisten niet zo van. Overigens bevat moedermelk ongeveer 50% verzadigd vet. Verzadigd vet zoals in kokos- en palmpitolie, is een zeer veilig vet omdat het niet kan oxideren. Het bevat geen dubbele bindingen, zoals in meervoudig onverzadigd vet. Dus ik ben helemaal akkoord met de informatie die u in de Eko-winkel kreeg. Als je beslist wil fritu­ ren is kokos- of palmpitvet een zeer goede keuze.

De briefschrijver vervolgt: ‘Genoemde druppels bevatten kalium- en natriumhydroxide. Bij het proefpakketje was een boekje bijgevoegd met als titel ‘Jonger door ontzuren’. Er wordt ook een appa­ raat aanbevolen om basisch water te maken. Wat is verstandig om te doen of juist niet met deze wonder­ druppels? De belangrijkste vraag blijft natuurlijk: wat is de oorzaak van die onverwachte, zeer irritante prikken/steken?’ Drs. Hornstra: ‘Wij leven in een wereld waar we letterlijk en figuurlijk verzuurd worden. Leefstijl en voeding zijn dermate gedenatureerd (van de natuur vervreemd) dat welvaartsziekten algemeen veel voorkomen. Op zich zou met dat onderwerp al een tijdschrift te vullen zijn, maar laat ik me beperken tot uw vraag. In verband met die onverwachte prik­ ken en steken in uw lichaam kan ik u geen advies geven; daarvoor moet u nader onderzocht en onder­ vraagd worden. Dan de alkali druppels. Als het gaat om de verzuring van onze lichaamscellen te vermin­ deren, is het gebruik van rauwkost en groente in het algemeen een goede zaak. Dokter Moerman en met hem nog veel natuurartsen hebben het belang aan­ getoond van het gebruik van alkalisch voedsel. Min­ der vlees en meer (rauwe) groente en fruit. Citroen bijvoorbeeld heeft een zure smaak maar werkt aan het alkaliseren van het lichaam. Ik heb echter bezwaar tegen (teveel) natrium, onder andere bij bijvoorbeeld hoge bloeddruk. Gebruik van tarwegras- of gerstesap, werkt ontzurend op onze lichaamscellen. Over het gebruik van `basisch water` kan ik u nog weinig informatie geven. Mijn advies is toch u door uw arts te laten onderzoeken naar de herkomst van uw klachten.

21

Schoonste groente en fruit bij Dirk

V

Wandelen in de natuur goed voor geestelijke gezondheid

an de twintig supermarkten die door de overheidsinspectie NVWA zijn bemonsterd op groente en fruit, is Dirk van den Broek de supermarkt die het beste presteert. Met een gemiddeld aantal gifsoorten van 1,1 per product en een vervuilingsscore van 14,9 leidt Dirk het klassement met verve. Het betreft de metingen over 2011. De resultaten zijn pas kortgeleden bekend gemaakt.

‘Natuur op recept’ Een wandeling in de natuur is een goed recept tegen depressie. Dit blijkt uit onderzoek van Fonds Psychische Gezondheid onder 1.026 respondenten, uitgevoerd door onderzoeksbureau Motivaction. Een flinke wandeling in

Van de acht grootste supermarkten van het land scoort Jumbo het beste. De grote keten moest echter wel vier kleinere voor laten gaan. Van de bemon­ sterde supermarkten staat Jumbo op plek nummer vijf. De vervuilingsscore van Jumbo is 24,5 met 1,2 gifsoorten per product. Lidl staat op 11, Plus op 12, C1000 op 13, Emté op 15, AH op 16 en Aldi op 17.

de natuur helpt stress te verminderen en de gedachten te ordenen. Ook in de wintermaanden is het advies dus: naar buiten! Tekst: Petra Pronk

D

epressies hebben veel weg van een vicieuze cirkel. Als je depressief bent heb je weinig fut om vrienden te bellen of de deur uit te gaan. Juist omdat je dat niet doet, zak je verder weg in je sombere gevoelens. Er zijn immers geen positieve prikkels om je eruit te halen, en zo blijf je doormalen. Hoe moeilijk het ook kan zijn, het is toch het beste om je na­ tuurlijke neiging om bij de pakken neer te zitten te weerstaan en in actie te komen. Concreet: je schoenen aantrekken en de natuur in gaan. Uit het onderzoek van Motivaction blijkt namelijk dat dit echt helpt. Zeker bij vrouwen. De natuur is bij vrouwen de meest genoemde remedie tegen somberheid en depressieve klachten. Vrouwen zijn zelfs enthousiaster over een wandeling in de natuur dan over erkende stemmingsverbeteraars als leuke dingen doen (63%), zelfvertrouwen vergroten (60%), meer gaan sporten (52%), op vakantie gaan (34%) of een zelfhulpboek lezen (20%).

Gezondheidswaarde

De uitkomsten geven aan dat het belangrijk is dat er in de natuur wordt geïnvesteerd. Niet alleen omdat de natuur een recreatieve functie heeft, maar ook een gezondheidswaarde. Hoe lastig ook in tijden van economische recessie, ook een ‘zachte’ waarde als de natuur verdient aandacht en geld. Eind vorig jaar plaatste de GGD Nederland daarom een oproep in die richting op zijn website. “Investeren in groen loont echt. Niet alleen door het bestaande groen toegankelijker en meer geschikt te maken voor allerlei vormen van gebruik, maar ook door méér groen aan te leggen in de steden en in hun directe omgeving. Daarnaast door vanuit de gezondheidszorg gericht in te zetten op ‘natuur op recept’.” Ondertekenaars waren behalve GGD Nederland, onder meer het Trimbos Instituut, Menzis, Alterra en Ziekenhuis Gelderse vallei.

Gemiste kansen

Dat wandelen in de natuur goed is voor de geestelijke gezond­ heid omdat we dan tot rust komen en de stress wegvloeit, is

22

geen nieuwerwets idee. De filosoof Immanuël Kant (18241904) meldde in zijn tijd al dat wandelen in de natuur helpt stress te verminderen en gedachten te ordenen. Het blijkt dat een wandeling in de natuur positieve gevoelens versterkt en tobben en angst vermindert. Dat is een opbrengst waar menig farmaceut jaloers op zou zijn. Daarom is het extra jammer dat de helende werking van natuur onvoldoende wordt benut. Scandinavisch onderzoek laat zien dat mensen die vaker pie­ keren en meer gebukt gaan onder het tempo van het moderne leven, vaker melden dat zij opknappen van een verblijf in de natuur. Toch is het juist deze gestresste groep die de natuur het minst opzoekt. Vermoedelijk omdat een wandeling in de natuur tijd kost. En die tijd is nu juist hard nodig om te besteden aan de dingen die hen gestresst maken. Ziehier de vicieuze cirkel.

Groene wandeling

Vanwege de helende werking van de natuur heeft het Fonds Psychische Gezondheid besloten het idee ‘natuur op recept’ verder uit te werken. Op de website van het Fonds is voor iedereen gratis een bestand te downloaden met oefeningen die de natuurbeleving kunnen versterken tijdens een groene wandeling naar keuze (zie onder). Fins onderzoek heeft aan­ getoond dat de meeste mensen hier enthousiast op reageren. De wandelaars hebben gemiddeld het gevoel dat de oefenin­ gen hen goed doen en zij voelen zich krachtiger. Meer dan de helft van de wandelaars vertelt de oefeningen te zullen aanraden aan kennissen en zelf nog eens te doen. Tijd doorbrengen in de natuur kost weinig en levert veel op. Je zou kunnen spreken van een ‘natuurlijk medicijn’. Het is overvloedig voorhanden, of je nu aan zee woont of in de Achterhoek. Dus laten we daar vooral gebruik van maken!

Van dipje naar depressie Veel mensen hebben last van depressie. Dat is wezenlijk iets anders dan een dipje, of eens een slechte dag. Iedereen is weleens treurig of ziet het even niet zitten. Meestal zijn die gevoelens terug te voeren op een concrete gebeurtenis. Je hebt bijvoorbeeld ruzie gehad, er is sprake van een onverwachte tegenslag, of je hebt net iemand verloren van wie je veel houdt. Daar is niks vreemds aan. Dergelijke dingen hebben tijd nodig. Het is anders als die somberheid blijft aanhouden. Als je gedurende lange tijd je energie weg voelt lekken omdat je nergens meer zin in hebt. Als niets meer in staat is om je uit je sombere gedachten te trekken en je de energie mist om die vicieuze cirkel te doorbreken. Als je lange tijd aan zo’n zwaarmoedige stemming lijdt, is er mogelijk sprake van een depressie. Klachten die een indicatie kunnen zijn voor depressie: somberheid, neerslachtigheid, neiging tot piekeren, concentratieproblemen, lusteloosheid, gevoelens van angst of wanhoop, grote vermoeidheid, gebrek aan eetlust of juist overdreven snoepgedrag, moeite met inslapen of doorslapen. Het is lastig om aan te geven waar de grens ligt tussen een dip en een depressie. Ook van een ‘gewone’ dip kun je behoorlijk in de put zitten. De definitiekwestie is dan minder belangrijk dan het feit dat het probleem opgelost moet worden. Een gesprek met de huisarts is in zo’n geval een logische eerste stap. Misschien kan het daarbij blijven en ben je met een goed gesprek of een paar tips zo weer op de been. Is dat niet zo, dan is de huisarts de aangewezen persoon om door te verwijzen voor specialistische hulp.

Van de groente- en fruitproducten in supermarkten waar voldoende meet­ gegevens over beschikbaar zijn, is bloemkool het schoonste product. Op 96 procent werd geen resten land­ bouwgif gevonden. Van de nummers twee en drie, ui en courgette, zijn op ca. 80 procent van de producten geen gifresten gevonden. Bij deze drie top­ producten werden geen wetsovertre­ dingen en gezondheidsrisico's geconsta­ teerd. En dat gold ook voor broccoli, avocado, aardappel, ijsbergsla en paprika. Sperzieboon en komkommer scoorden het slechtst. Bloemkool bewijst dat het telen zonder giftige bestrijdings­ middelen wel degelijk mogelijk is. Kiwi en pruim waren in 2011 het schoon­ ste fruit in de schappen. Beide scoorden ongeveer gelijk met 40 procent van de producten zonder aantoonbaar gif en 60 procent met gif onder de wettelijke norm. Peer staat op plek nummer drie, een opvallende plek aangezien peer normaal lager scoort. Daarnaast waren ook banaan, appel en druif zonder wets­ overtredingen en gezondheidsrisico's. De meest vervuilde fruitproducten waren mango, mandarijn en aardbei.

www.psychischegezondheid.nl/action/psycho­wijzer/221/ natuurbeleving.html

23

Boek van voedingspionier Weston Price

e multi menstelling

Samenstelling per tablet: %ADH* (dagdosering) Vitamine A (retinylacetaat)...........600 mcg 75 Vitamine D3 (cholecalciferol).......... 15 mcg 300 Vitamine E (natuurlijk, d-alfatocoferylacetaat, 200 ie). . . . . .134 mg-TE 1117 Vitamine K2 (menaquinon-7)......... 30 mcg 40 Vitamine B1 (thiamine-HCl). . . . . . . . . . . . 25 mg 2273 Vitamine B2 (riboflavine) .............. 25 mg 1786 Vitamine B3 (niacinamide)............. 25 mg 156 Vitamine B5 (calciumd-pantothenaat). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 mg 417 Vitamine B6 (pyridoxaal-5’-fosfaat) .... 15 mg 1071 Foliumzuur ..........................400 mcg 200 Vitamine B12 (methylcobalamine).................125 mcg 5000 Biotine ............................... 65 mcg 130 Vitamine C (calcium- en magnesiumascorbaat)................100 mg 125 Choline (bitartraat) .................... 25 mg Inositol ................................ 25 mg *ADH= Aanbevolen Dagelijkse Hoeveelheid Bestelcode: V1675 Inhoud: 90 tabletten

PABA .................................. 10 mg Calcium (natuurlijk, uit rode alg; ascorbaat).................... 55 mg Chroom (picolinaat)................... 25 mcg IJzer (bisglycinaat) .......................5 mg Jodium (kaliumjodide)................ 75 mcg Kalium (citraat) ........................ 25 mg Koper (citraat) ......................1000 mcg Magnesium (bisglycinaat; ascorbaat). . . 55 mg Mangaan (citraat) .......................2 mg Molybdeen (natriummolybdaat). . . . . . 50 mcg Selenium (l-selenomethionine)....... 75 mcg Zink (citraat) ........................... 10 mg Lithothamnion calcareum (rode alg) ..157 mg (bevat van nature calcium en spoorelementen) Carotenoïdencomplex (natuurlijk, 7%) ...5 mg Bioflavonoïdencomplex (citrus, 35%) .. 20 mg Luteïne (uit Calendula officinalis) .........5 mg Zeaxanthine (uitTagetes erecta)..........1 mg Co-enzym Q10 (natuurlijk, ubiquinon) ............................ 30 mg

7 63 36 50 1,3 100 15 100 100 136 100 -

©xHLGRLHy001675z

g

e d r e t ! e e b l r u e V orm f Al heel lang ben ik bekend met Weston Price (1870-1948) en zijn pas vertaalde boek ‘Voeding en fysieke degeneratie’ uit 1939. Veel van de voedingspioniers zijn Europeanen, zoals Cornelis Moerman, de Zweed Ragnar Berg, de Zwitser Bircher-Benner en de Brit Hugh Sinclair die de eetgewoonten van Eskimo’s op Groenland had bestudeerd. Weston Price, geboren Canadees, was Amerikaan. Als tandarts zag hij het verval van het gebit van zijn patiënten en dat van hun gezondheid. Al in 1894 realiseerde hij zich dat voeding hiervan een belangrijke oorzaak was. Hij wilde de diepere oorzaken kennen en reisde gedurende tien jaar de wereld rond om zijn hypothese dat de moderne levenswijze hierin een belangrijke factor is, te onderbouwen.

-

Hij bezocht veertien landen, zowel steden als afgelegen gebieden. Hij vergeleek de conditie, vooral van het aangezicht en het gebit, van ‘gemoderniseerde’ en ‘geïsoleerde’ bevolkings­ groepen, zoals van Kelten, Eskimo’s, Aboriginals, Afrikaanse stammen en Zwitsers. Zo vond hij in het moeilijk toegankelijke Lötschental een gemeenschap van zo'n tweeduizend mensen, zonder arts of tandarts. Omdat ze die niet nodig hadden, aldus Price. Ook hadden ze geen politieagent of gevangenis, omdat er geen noodzaak voor bestond. Tot 1932, toen hij er was, had zich in de vallei geen enkel sterfgeval als gevolg van tuberculose voorgedaan. Terwijl deze infectieziekte behoorde tot de ernstigste in Zwitserland.

-

Vitals Voedingssupplementen BV Antwoordnr. 894, 1500 VB Zaandam

Een multi? Elke Dag blijft het beste! 09-01-12 11:03

De Elke Dag blonk al uit in samenstelling en opneem-

in de vorm van methylcobalamine en IJzer in de vorm

baarheid. Met vitaminen en mineralen in de beste ver-

van ijzerbisglycinaat. Tot slot is zeaxanthine als nieuwe

bindingen en in doseringen die ertoe doen. Met bijvoor-

stof toegevoegd aan de multi. En de prijs, die is gelijk

beeld mangesiumbisglycinaat en calcium uit rode alg.

gebleven omdat we door de groeiende populariteit het

Maar ook met citrusbioflavonoïden, natuurlijke luteïne

product voordeliger kunnen inkopen! Elke Dag zal de

en maar liefst 30 mg Q10.

vergelijking met andere multi’s glansrijk doorstaan!

In de verbeterde Elke Dag is het gehalte aan vitamine

V1668 Elke Dag 30 tabletten € 19,95

D3 verhoogd naar 15 mcg en vitamine K2 naar 30 mcg.

V1675 Elke Dag 90 tabletten € 49,95

Met een schat aan notities en beeldmateriaal maakte hij een boek dat in 1939 verscheen en nu in het Nederlands is vertaald. Het unieke van dit boek is dat het letterlijk en figuurlijk een beeld geeft van wat voeding betekent voor de gezondheid. Nu eens niet op basis van onderzoeken waarin statistische methoden de boventoon voeren. Weston Price had in zijn loopbaan als tandarts wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd. Hij gebruikte ‘directe observatie‘ als wetenschappelijke methode door met eigen ogen de bevolkingsgroepen in de hele wereld te bestuderen. Het boek ademt daardoor een bepaalde sfeer uit die hier en daar als confronterend kan worden beschouwd. Zonder enige terughoudendheid wordt de invloed van rassen, erfelijke overdracht en omgevingsfactoren beschreven. Aangezichten, kaken en lichamen van ouders en kinderen en van kinderen onderling worden vergeleken, zoals ook overeenkomsten en onderscheid tussen rassen en bevolkingsgroepen worden besproken. De observaties bevestigden de hypothese van Price dat slechte voeding de belangrijkste factor is voor fysieke degeneratie. De eerste alinea's van het eerste hoofdstuk zetten de toon: ‘Sommige primitieve rassen zijn ontsnapt aan de problemen die gemoderniseerde groepen tegenkomen. De moderne mens heeft de beschikking over de methodes en kennis van primitieve volkeren om hem te helpen zijn problemen op te lossen. Veel primitieve volkeren hebben herhaaldelijk gebruik gemaakt van bepaalde voorzorgsmaatregelen om cruciale levensvraagstukken op te lossen. Wij hebben onze toevlucht genomen tot een zoektocht naar controlegroepen die zich bevinden onder de overgebleven leden van primitieve stammen, omdat we geen controlegroepen konden vinden onder onze moderne groepen.’ Deze tekst geeft aan dat Price zijn taak een wetenschappelijke grondslag gaf. Dat hij, reeds voor de oorlog, werd geconfronteerd met oppositie blijkt uit de volgende passage: ‘De auteur is er zich volledig van bewust dat zijn boodschap onorthodox is, maar aangezien orthodoxe theorieën ons geen redding hebben gebracht, zullen we ze moeten herzien om ze meer in harmonie te brengen met de wetten van de natuur. De natuur moet worden gehoorzaamd, niet de orthodoxie.’

Verder zijn er twee verbindingen verbeterd: vitamine B12

puur en werkzaam www.vitals.nl www.ortho.nl

Dr. Gert Schuitemaker

25

‘Integrale zorg vereist samenwerking’. Dat is de oplossing van de puzzel in Uitzicht 2012/10. Integraal wil onder andere zeggen: allesomvattend, volledig. De CAM (Complementary and Alterna­ tive Medicine) maakt zich hier al jaren sterk voor. CAM is niet een alternatief voor, maar een uitbreiding van de regu­ liere (conventionele) geneeskunde. CAM is onderdeel van het zorgbeleid op het gebied van de volksgezondheid van de Europese Unie en de WHO. CAM heeft desondanks nog geen duidelijke positie in de Nederlandse wet- en regelgeving. De overheid heeft tot taak de belangen van de burger te beschermen. Voor de gezondheidszorg betekent het daarom dat de overheid hoeder dient te zijn van pluralisme in de geneeskunde zodat burgers een hoge mate van keuzevrij­ heid hebben in verantwoorde behande­ ling van hun aandoeningen. Daarom begrijpen velen minister Schippers niet. Zij zet met haar maatregelen zoals: niet de werking van het product op de ver­ pakking vermelden en de heffing van 21 % BTW ook voor geschoolde thera­ peuten, de klok jaren terug. Het wordt hoog tijd dat alle geneeswijzen van regulier tot homeopathie, antroposofie, Moermantherapie enz., gaan samenwer­ ken in de complementaire geneeswij­ zen. Daar is winst te behalen en kunnen de ziektekosten verminderen. Juist waar deze therapieën chronisch zieken echt helpen, kunnen zij er geen gebruik van maken omdat ze de kosten niet kunnen betalen. Ik hoop dat minis­ ter Schippers verstandig wordt en deze besluiten terugdraait. Er zijn miljoenen mensen die van de CAM gebruik maken. Minister Schippers wat is uw motief? De prijzen gaan naar de volgende winnaars: 1e prijs: mevr. van Duijvenbode, Maassluis 2e prijs: dhr. Kramer, Heerenveen 3e prijs: mevr. Kemers, Arnhem. De inzenddatum voor de puzzel in Uitzicht nr. 2013/02 sluit 10 april 2013. LET OP! Het inzenden van de oplossing is alleen mogelijk door: overschrijving van tenminste € 1,- op ING rekening 6189, t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Vermeld uw oplossing onder mededelingen. Gert Tretmans Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo tel. (0546) 56 94 11. E-mail: [email protected]

26

1

2

3

15

16

20

4

5

21

8

22

23 28

33

45

51

29

75

30

46

64

71

81

42

48

49

58

59

65

66

60 67

73

84

88

74

79

83 89

80

85

86

90

91

92

94

93

50

54

78

82

87

41

72 77

14

37

53

63

76

36

47

57

62 70

13

31

40

56

69

12 19

35

52

55

11

25

39

44

10

24

34

38

61

9 18

27

32

68

7

17

26

43

6

95

93

93

80

42

57

73

35

45

51

93

3

44

15

82

90

77

37

93

93

56

27

74

5

39

93

51

25

94

59

93

53

91

85

41

10

43

70

81

Horizontaal: 1. vanaf 3. bepaalde handeling van een vakbond 13. paardenkracht 15. bouwland 17. keer 18. spijsverteringskanaal 19. register 20. hetzelfde 22. groot onheil 24. Japanse rijstdrank 25. meisjesnaam 26. kamhagedis 28. loterijbriefje 30. in ver­ schillende landen aaneengesloten gebied 32. titel 33. zonder moed 34. voorzetsel 36. Nederlandse rivier 37. Gedeputeerde Staten 38. duw 39. een handtekening zetten 41. uitgang van de overtreffende trap 43. vliegengaas 45. part 47. afvoer 49. voorkeur 51. domoor 52. buurtschap in de gemeente Oldebroek 53. pas gebak­ ken 54. op bout passende ring 55. atoom 56. tijding 58. overschot 60. debet 61. touw 63. lekkers eten 66. Frans telwoord 68. vaartuig 70. een weinig 72. zee­ zwaluw 73. Engels telwoord 74. adjudant-onderofficier 75. liniëren 78. wagenspoor 79. smalle straat 81. stelsel 82. walgvogel 84. vervallen woning 86. jongensnaam 87. bejaard 88. vader (Frans) 90. plan 92. Chinese vermicelli 93. telegraaf restant 94. het afsterven van een deel van de hersenen 95. nummer. Verticaal: 1. bepaalde vergrendeling 2. niet dezelfde 4. americium 5. wijdbuikige tafelfles 6. betrekking 7. boom 8. zangnoot 9. gravin van Holland 10. gebak 11. droefheid 12. in memoriam 13. gespierd 14. kloosterling 16. wig 19. web 21. voormalige onderwijsvorm 23. plaats 24. machinepistool 25. oude munt 27. natuur 29. kijken 31. voedsel 34. steeds weer 35. met de nek aankijken 38. afbeelding 39. grote hou­ ten priem 40. schaatsen 42. slotstrofe 44. windrichting 46. een en ander 48. plaats in Noord-Brabant 50. veilige haven 56. meisjesnaam 57. erg 59. herkennings­ melodie 62. melkklier 64. jongensnaam 65. opgewarmd eten 67. ontkenning 69. vis 71. liefdevol 73. roofdier 74. ui 76. rood (Engels) 77. bars 79. schoonmaakmiddel 80. lijm 83. rivier in Schotland 85. smalle ondiepte in zee 88. par exemple 89. bol­ gewas 91. Europese Commissie. Als u de hele puzzel hebt opgelost, kunt u ook de onderste balk invullen. Hier ontstaat dan de uiteindelijke oplossing.

Uitzicht is het tijdschrift van MMV Natuur­ lijke kankerpreventie en Ondersteunende therapieën. Het verschijnt tien keer per jaar en wordt gratis aan de leden van de vereniging beschikbaar gesteld. Verantwoording De redactie van Uitzicht en het bestuur van MMV brengen de inhoud ter kennis en beoordeling; zij aanvaarden geen verant­ woordelijkheid voor de toepassing ervan. Overname van artikelen door derden is uitsluitend toegestaan met schriftelijke toestemming vooraf. Redactie en bestuur behouden zich het recht voor zonder opgave van redenen teksten, advertenties en te beantwoorden vragen te weigeren. Eindredactie Cor van Groningen

Redactieadres Redactie Uitzicht Hof van Azuur 30 2614 TB Delft

Uitzicht op internet www.moermanvereniging.nl E-mail: [email protected] Kopij volgend nummer: Magazine 3/2013 vóór 16 maart 2013

Bij ‘genoeg bewegen’ denken we vaak aan afzien in de sportschool. Maar gezond leven is grotendeels een kwestie van de dagelijkse dingen anders doen. Zelfs lichte lichaamsbeweging is al goed om hoge bloeddruk, diabetes of ver­ hoogd cholesterolgehalte tegen te gaan. Dat meldt Oregon State University op basis van onderzoek onder 6.000 vol­ wassen Amerikanen.

Groene thee doet bijna de helft van de tumoren van een bepaald type huid­ kanker verdwijnen. Dat ontdekten onderzoekers van de universiteit van Strathclyde. Op basis van deze vondst willen ze nu een krachtig medicijn tegen kanker ontwikkelen. De onderzoekers slaagden erin 40 procent van de mense­ lijke huidkankertumoren te laten ver­ dwijnen met een bestanddeel uit groene thee, zo wordt gemeld in het Nano­ medicine Magazine.

Redactiecommissie Truus Hartsink Dr. Hans Stoop Cor van Groningen

Inschrijving Uitzicht ISSN 0169-9938

Dagelijkse beweging belangrijker dan sporten hun aanbevolen half uur lichaams­ beweging per dag. Van de regelmatige sporters haalde slechts 10 procent dat minimum. De onderzoekers geven veel tips. Een telefoongesprek kun je ook lopend voeren in plaats van zittend, neem de fiets voor boodschappen en in plaats van een elektrische maaier kun je ook een mechanische duwmaaier gebruiken. Tijdens tv-reclames kun je wat push-ups doen en trappen lopen is ook heel gezond. Dat half uur bewegen per dag haal je dan gemakkelijk.

Groene thee actief tegen huidkanker

Fotografie Stef Breukel e.a.

Advertenties Advertentiemogelijkheden en tarieven kunnen worden aangevraagd bij: J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert Telefoon (0495) 53 22 20

Korte berichten

Met veel korte ‘beweegmomenten’ haal­ de 43 procent van de proefpersonen

Medewerkers aan dit nummer: Drs. Bob Hornstra, arts Riëtte Janssen Jan van Klinken Arjan van Laar Hans Nieuwstad Petra Pronk Dr. Gert Schuitemaker Dr. Hans Stoop

Wetenschappers vermoeden al langer dat epigallocatechine gallaat (EGCG) kankerbestrijdende eigenschappen had. Daarom werd dit ook al eerder onder­ zocht. Maar het is de eerste keer dat onderzoekers hiermee tumoren konden

c o l o f o n

Kruiswoordraadsel

Oplossing

laten krimpen. Voorgaande pogingen met dit bestanddeel faalden omdat de onderzoekers intraveneuze infusen gebruikten, waardoor er niet genoeg van het extract naar de tumoren zelf ging. Nu ontwikkelden ze een efficiënter systeem om tumoren aan te vallen: ze lieten het extract mee door het lichaam reizen via proteïnes die ijzermoleculen dragen, die zuigen kankertumoren als het ware op. De labtests met deze methode zijn veelbelovend. Bij een type van huidkanker verdween 40 procent van de tumoren na een maand. Daar­ naast was nog eens 30 procent gekrom­ pen. Eerdere studies op mensen hadden al aangetoond dat groene thee kanker­ bestrijdende eigenschappen had. (Bron: HappyNews)

Vezels eten goed voor gezondheid Tijdens de Nationale Vezelweken wer­ den onlangs de positieve eigenschappen van voedingsvezels onder de aandacht gebracht. Vezels bieden bescherming tegen onder meer hart- en vaatziekten en diabetes en verlagen mogelijk het cholesterolgehalte. Voedingsvezels haal je vooral uit brood, ontbijtgranen, peul­ vruchten, groente, fruit, aardappelen en noten. Een volwassene zou volgens de officiële

richtlijnen minimaal 30 tot 40 gram voedingsvezels per dag binnen moeten krijgen. Dat haal je met volkorenbrood, volkorenpasta of zilvervliesrijst. Vezel­ rijke ontbijtgranen zijn ook gezond. Een salade kun je ‘pimpen’ met tomaten, noten, komkommer of paprika. Groente en fruit bevatten ook veel vezels, net zoals peulvruchten als bruine bonen, erwten, kapucijners en linzen. (Bron: GezondNU)

27

Advertentie

Postbus 16035 2500 BA Den Haag Telefoon 070-3010701 Fax 070-3010707

De Roode Roos B.V. Magazijn voor orthomoleculaire voeding Deze keer een andere selectie van producten, welke door “De Roode Roos B.V.” geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een inzicht van ons ruime assortiment, van meer dan 3500 producten en 80 leveranciers. Bestellen bij De Roode Roos B.V. Alle producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Eventueel kunt u eerst een fotokopie maken. Onze volledige catalogus is op aanvraag verkrijgbaar. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door TNT-Post bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. Internetgebruikers kunnen een e-mail versturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com Vanaf nu biedt De Roode Roos u de mogelijkheid uw bestellingen te betalen via doorlopende machtiging voor automatische incasso. Een machtigingskaart hiervoor kunt u opvragen via onze website: www.derooderoos.com/machtigen

Nr

Fabrikant

Leden

205 Multi vit.& mineralen (240 tab)

Plantina

€ 98,75

€ 74,06

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 46,50

€ 34,87

547 BioSil (30 ml)

Bio Minerals

€ 30,50

€ 22,88

586 MaxEPA (100 softgels)

Cardio Vasc. Res.

€ 37,00

€ 27,75

1388 MultiVit Basic (module 1) (90 vcaps)

Alfytal

€ 20,75

€ 18,68

2308 DHA 250 (120 caps)

Now Foods

€ 38,25

€ 28,69

2836 MetaRelax (90 tab)

Metagenics

€ 23,99

€ 17,99

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 19,95

€ 14,96

3402 Optimal Prenatal DHA Formula (60 softgel Minami Nutrition

€ 28,50

€ 21,38

3492 Bio Bran MGN3 250 mg (50 tab)

Medpro

€ 65,00

€ 58,50

3588 Symbioflor 1 (50 ml)

Energetica Nat.

€ 13,60

€ 10,88

3654 Prostaatformule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

3924 MagAsorb 150 mg (Magnesium als Citraat Lamberts

€ 12,20

€ 9,15

4084 Women's Mood (30 caps)

Care For Women

€ 19,95

€ 14,96

4105 Levertraan Forte (60 softgels)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

4126 Coriolus Versicolor-extract 750 mg (90 cap AOV

€ 31,70

€ 23,78

4398 Active Biodream (800 gram)

Biodream

€ 45,00

€ 36,00

4456 Spirulina (180 tab)

Marcus Rohrer

€ 13,32

€ 11,32

4617 Solidago Complex Tinctuur (50 ml)

Zonnegoud

€ 11,59

€ 8,69

4630 Co Enzyme Q10 with MCT (60 vcaps)

Viridian

€ 37,25

€ 29,80

4646 Super Greens (220 gram)

VitaKruid

€ 46,70

€ 39,70

4754 Bio Nutriënt l-Tryptofaan (60 vcaps)

CellCare

€ 21,90

€ 17,52

5400 Vitamine D3 15 mcg (90 softgel)

Bonusan

€ 11,00

€ 8,25

5696 Luchtweg Formule (60 vcaps)

VitOrtho

€ 19,95

€ 14,96

5861 Delima Feminin (10 ovula)

Pekana

€ 14,90

€ 11,18

5878 Glucosamine Summum (120 tab)

Supplemed

€ 35,90

€ 26,92

6096 CalAsorb (180 tab)

Lamberts

€ 27,50

€ 20,62

6097 Salvestrol Prostaat (60 caps)

Vitals

€ 39,95

€ 29,96

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

6599 True Superfood (400 gram)

Vitals

€ 65,00

€ 48,75

Prijswijzigingen voorbehouden Vermeld hier uw adresgegevens:

28

Normaal

Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

E-Mailadres:

Telefoonnummer:

(evt.) voorschrift van:

Boekenlijst Deze boeken kunt u bestellen bij de Moermanvereniging. Wilt u één of meerdere boeken toegestuurd krijgen, geef dan op uw bankoverschrijving het juiste bedrag en de titels van de gewenste boeken. Geen geld opsturen! Het rekeningnummer waarop u kunt bestellen is: 355.999 t.n.v. De Moermanvereniging Postbus 508 2400 AM Alphen aan den Rijn. De prijzen zijn inclusief verzendkosten binnen Nederland. Daarbuiten wordt € 3,50 extra berekend.

01. Dr. Moerman, een weg tot genezing, C. van Groningen en A. Ronhaar 02. U kunt meer dan u denkt, aanvullende maatregelen om kanker te helpen voorkomen en genezen, Hans Moolenburgh sr. 09. Verhütung und Heilung von Krebs, Jac. Landman 10. Die Moerman-Krebs-Diät, E. Wannee-Immerzeel 17. A solution to the Cancer Problem 24. Kookboek, Lia v.d. Geest en Lydia Sleutel 28. De actuele voedingstabel, wat zit waar in? 29. Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de Moermantherapie 37. Het Gouden boekje voor de Gezondheid, G.E. Schuitemaker Voor meer boeken van de heer Schuitemaker zie: www.gezondeboeken.nl 41. Bondgenoot, autobiografie van een immuuncel, Henk Fransen 42. De helende factor, Bob Th. Hornstra 45. Dvd ‘Geef ziekte geen kans, eet en leef gezond’, Kees Braam

€ 12,75 € 16,50 € 6,95

Koopt u onze verrassingstas! Met in ieder geval de complete jaaruitgave van Uitzicht 2012. Leuke hebbedingetjes en heel veel informatie! Een gezond en prachtig cadeau om weg te geven.

€ 15,00

€ 11,30 € 25,00 € 6,80 € 6,80 € 7,95 € 7,95 € 10,00 € 20,40 € 12,50

Advertenties

Gezond leven Gezond blijven 10% kort i Rood ng bij de e Ro os

Een leven lang vitaal! Squalene is een bijzondere stof die zowel in het menselijk lichaam als in de natuur wordt aangemaakt. Het behoort tot een speciale groep antioxidanten, de zogenaamde isoprenoïden en wordt uit de levertraan van de diepzee dogfish verkregen. Squalene heeft het vermogen om zuurstof toe te voegen aan de menselijke cel. Hierdoor beschermt het de cellen waardoor het lichaam wordt behoed voor de ziekmakende moleculen. Issho Genki® Squalene iP6 is een veelzijdig, natuurlijk en zuiver voedingssupplement dat uw lichaam weer in balans brengt.

Versnelt herstel

Toename energie, vitaliteit en uithoudingsvermogen Beschermt tegen vroegtijdige veroudering van de huid

Beschermt tijdens chemotherapie en bestraling Beschermt cellen en weefsels

Fyto-Life van Hogendorpplein 28 5051 SR Goirle T: +31 (0) 13 534 6437 F: +31 (0) 13 530 2247 E: [email protected] W: www.fyto-life.nl www.isshogenki.com

29

Activiteiten

algemene informatie

7 maart – Den Haag Lezing

De Moermanvereniging voor natuurlijke kankerbestrijding stelt zich ten doel welzijn en belangen te behartigen van patiënten die met de Moermantherapie worden behandeld, en zoveel mogelijk bekendheid te geven aan deze therapie ter bestrijding van kanker.

Bestuur Vriendelijk verzoek alle post bestemd

Administratie/ algemene informatie

Informatie lezingen en kooklessen

voor het bestuur te zenden aan:

De administratie van de vereniging

Schriftelijke vragen naar:

Postbus 508

wordt gevoerd door de heer

Postbus 508

2400 AM Alphen aan den Rijn

Wim Kuling.

2400 AM Alphen aan den Rijn

Voorzitter:

Centraal Bureau:

Dave Schut

Postbus 508

Eefde

2400 AM Alphen aan den Rijn

Postzegel insluiten.

Klachten van patiënten

Telefoon: (0172) 49 79 44 (werkdagen Secretaris:

tussen 09.00 uur en 13.00 uur)

Johan Klumpenaar

Fax: (0172) 47 06 44

President Wilsonlaan 33

E-mail: [email protected]

4334 GB Middelburg Telefoon: (0118) 63 59 89 E-mail: [email protected] Penningmeester: Nico Sleeuwenhoek De Eendracht 20 2614 LX Delft Telefoon (015) 2562921 E-mail: [email protected] Marketing: Sietze Blom Buitenom 1 8314 AM Bant Telefoon: (0527) 26 18 25 E-mail: [email protected] Interne contacten: Jan Bor Schoolstraat 1 4221 LR Hoogblokland Telefoon: (0183) 56 36 28 E-mail: [email protected] Jan Meijerink De Bese 2 7722 PD Dalfsen

Aanmelding nieuwe leden Schriftelijk bij het Centraal Bureau of via de website.

Lidmaatschap

(automatische incasso), € 29,- per kalender­jaar (acceptkaart). Voor Belgische leden minimaal € 37,- (accept € 42,-) op rekening ING bank 335-0078672-51 t.n.v. Moerman­vereniging. Voor de overige leden in Europa € 37,- (accept € 42,-), buiten Europa € 42,- (accept € 47,-). Een kleine ‘overbetaling’ op de minimumcontri­ butie wordt zeer op prijs gesteld. Contributie giro 42.39.229 t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Opzegging lidmaatschap: vóór 1 december van het lopende jaar. Administratiekosten: € 3,50 wanneer een herinnering gestuurd moet worden.

Vaartstraat 247, 1075 RM Amsterdam

Advertenties Uitzicht

E-mail: [email protected]

worden à € 5,25 per exemplaar. Dit kan schriftelijk of telefonisch bij het Centraal Bureau.

Hans Stoop

Internet

Dhr. H. Stoop Coehoornstraat 40 4611 KS Bergen op Zoom Telefoon: (0164) 25 04 61 Den Haag Mevr. R. Rosier

Friesland

Telefoon: (0495) 53 22 20

Mevr. T. Meesters

E-mail: [email protected]

Singel 7

We ontmoeten bekenden van kort en lang geleden, hoorden verhalen van hen die al een strijd hadden gestreden. Sterk kwamen die mensen uit de strijd, en waren tot een andere etenswijze bereid.

8771 SV Nijland

Stichting Steunfonds Amnestie

Telefoon: (0515) 56 98 13 Groningen/Drenthe

Giro 3290997 t.n.v. de Stichting

Mevr. H. Prins

Steunfonds Amnestie, Reijerskoop

Schout Poelmanweg 32

291, 2771 BL Boskoop of via ING

9617 BX Harkstede

bank, rekeningnummer 67.20.27.240

Telefoon: (050) 404 22 46

t.n.v. Stichting Steunfonds Amnestie in Boskoop.

Limburg

Bovenstaande rekeningnummers van

De heer J.H.P. Peters

Stichting Steunfonds uitsluitend te

Oude Heerweg 145

gebruiken voor giften.

5941 EK Velden

De stichting Steunfonds Amnestie is

Telefoon: (077) 472 14 53

door de Belastingdienst erkend als

E-mail: [email protected]

algemeen nut beogende instelling (ANBI), sinds 01-01-2008. Een schen­

Noord-Holland Noord

king aan deze stichting is aftrekbaar

Vacature

Samen koken Om te kunnen koken met voldoende mensen hebben we spontaan gereageerd op Toos’ wensen. Vier keer naar ‘de broeders van liefde’ in Roermond en zaten we met z’n twaalven om de tafel, in het rond.

Gerrit van de Veenlaan 216

Louis Regoutstraat 36, 6006 LL Weert

In het volgende nummer van Uitzicht

Vele recepten, kruiden en tips passeerden de revue, en we gingen koken met jij en jou, in plaats van u. Het maakte ons bewuster van wat we eten en leerden nieuwe groenten die bataten heten.

• Dooltocht van de Riepma’s door het sociaal­ psychologische bos

Vele manieren van bereiden leerden we kennen, en hoe we alles met kruiden extra konden verwennen. Samen aan tafel, alles bespreken en proeven, met veel uien en knoflook, dat had niet altijd gehoeven.

• Complementaire mogelijkheden bij alvleesklier­ kanker • Dr. Mei Wang over Chinese kruiden als grote belofte

Veel hebben we opgestoken en opgeslagen in ons brein. Mien en Toos, het was leerzaam, gezellig en fijn om deel van de groep te mogen zijn! Jacqueline

van de inkomstenbelasting (binnen de daarvoor geldende regels).

Overijssel Dhr. G.J.W. Tretmans

Legaten Wie het Steunfonds testamentair wil gedenken, wordt aanbevolen gebruik te maken van de volgende formulering: ‘Ik legateer aan de Stichting Steun­ fonds Amnestie, gevestigd te Elst (Gld)

www.moermanvereniging.nl

E-mail: [email protected]

E-mail: [email protected]

Piet Sijpersma

Zeeland/West-Brabant

Telefoon: (070) 391 02 79

Telefoon: (0164) 25 04 61

Bob Hornstra

Telefoon: 06 44386268

J.P.H. Geraats

kosten’.

Regio-secretariaten Patiëntenvoorlichting

6822 MB Arnhem

2552 WN Den Haag

de som van €……… vrij van rechten en

Cor van Groningen

Groot Vijverdal 21

aangevraagd bij:

4611 KS Bergen op Zoom

Adviseurs:

Mevrouw R. van Elk

Advertentietarieven kunnen worden

Losse nummers Uitzicht Losse nummers kunnen (na)besteld

Coehoornstraat 40

federatie Additieve Geneeskunde)

Nieuwe leden: € 25,- per kalender­jaar

Telefoon (0529) 42 71 45

Wetenschap en artsencontact:

Stichting Klachtrecht AAG (Artsen­

Gelderland

Datum: Donderdag 7 maart 2013, lezing voor afdeling Den Haag Thema: Antroposofie en visie op kanker. Spreker: Roger Crijns, Antroposofisch en Trignoso­ fisch arts. Plaats: Laan van Meerdervoort 1A, Den Haag (Gebouw Theosofische Vereniging) Aanvang: 20:15 uur Bereikbaar per openbaar vervoer: bus 22 (halte Javastraat), bus 24 (halte Alexander­ plein of Vredespaleis) of tram 1 (halte Java­ straat) Auto: Parkeren in de omgeving van het Vredes­paleis.

Amsterdam en Wijde Omgeving

Telefoon: 088-2424240 (Infolijn)

Mevr. T. Visser

Of voor algemene informatie over de

Quellijnstraat 128

vereniging: (0172) 49 79 44

1073 XL Amsterdam

Advertentie

Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo Telefoon: (0546) 56 94 11 Rotterdam Dhr. M. Ouwehand Statenweg 405 3039 HP Rotterdam

VASCULAIRE NUTRIËNTEN

Telefoon: (010) 467 78 64 Mobiel: 06 23234874 Rijnmond/Westland Vacature

Telefoon: (020) 675 41 50

(Zie ook colofon pagina 27)

30

31

De enige echte, volgens de originele Hagiwara formule.

Gerstegras-sap-extract Gerstegras superfood bevat meer dan 70 voedingsstoffen, waaronder vitaminen, mineralen, antioxidanten, aminozuren, enzymen en chlorofyl.

met meer dan 70 voedingsstoffen

Green Magma is het enige echte superfood dat door Y. Hagiwara is ontdekt. Het is namelijk geen gemalen gerstegras, maar een extract van het sap uit gerstegras. Dat betekent zonder vezels, dus meer ruimte voor de belangrijke bestanddelen zoals vitaminen en veel makkelijker op te nemen voor het lichaam.

biologisch glutenvrij

Door het speciale productieproces wordt de versheid en kwaliteit gegarandeerd. Dus vergelijkbaar met vers geperst sap, alleen makkelijker in gebruik en bovendien smaakt het nog lekker ook! Voor meer informatie kijkt u op de website www.greenmagma.nl of neem contact op met: TS Products, Harderwijk Informatielijn: 0341 – 46 21 46 e-mail: [email protected]

Proef zelf het verschil en vraag nu een gratis proefzakje* aan via [email protected] o.v.v. de code GMU13.

*Zolang de voorraad strekt

zonder vezels – hogere concentratie – maximale opneembaarheid TS130128 GM ADV UITZICHT 185x130.indd 1

28-01-13 11:20

Dagelijks een regelmatige stoelgang

DarmMild • Bevordert de darmwerking • Dagelijks gebruik • Milde vruchtenextracten

Natuurlijk ... het is Wapiti! Wapiti DarmMild is verkrijgbaar of te bestellen bij: Drogist, Apotheker, Reform- en Gezondheidswinkel. Voor meer informatie: Emonta B.V. Tel. 0512 - 518 085 www.wapitinatuur.nl