Jaargang 40 November 2013 Uitgave van MMV

9

Jaargang 40 November 2013 Uitgave van MMV

Christian Oerlemans: Klaag niet maar relativeer • Kruisbloemige groenten in strijd tegen prostaatproblemen • Eerherstel voor antioxidanten • Gezond eten? Houd het simpel en puur • Hans Moolenburgh ziet kinderen steeds zieker worden

Vitamine D(oen) Vitamine D is nodig voor de normale groei en ontwikkeling van botten bij kinderen. Bij ouderen draagt het bij tot instandhouding van normale botten, tanden en een normale werking van de spieren. Vitamine D draagt bij tot de normale werking van het immuunsysteem en speelt een rol in het celdelingsproces.

Hoge dosis, lage prijs

Informatie via www.hb08.nl tel 088-0075700 mail [email protected] Lamberts adv Vitamine D A5.indd 1

Laboratoriumtests voor de eindgebruiker

05-12-12 10:53

www.medivere.nl

Gezocht: nieuwe naam Vanaf 1981 gaat dit blad onder de naam Uitzicht door het leven. Die naam is een begrip geworden en er is dan ook hele­ maal niets mis mee. Er is slechts één maar: de naam Uitzicht zegt niet zoveel over de inhoud. Dat het blad gaat over complementaire mogelijkheden voor kankerpatiënten, over gezonde voeding, en over een gezonde leefstijl valt uit de naam niet direct op te maken. Met ingang van 2014 wordt Uitzicht ­ingrijpend vernieuwd. Omslag en binnen­ pagina’s ondergaan een restyling. Dat is een goed moment om over een nieuwe naam na te denken. Dat kunnen we natuurlijk als redactie doen (en dat doen we ook!), maar ons gezelschap is beperkt. U als lezers bent met duizenden! Ik weet zeker dat u met elkaar zoveel suggesties voor een nieuwe naam kunt doen dat er een winnende bij zit. Daar zien we ver­ wachtingsvol naar uit! Het winnende idee zal worden beloond met twee toegangskaarten voor Corpus in Oegstgeest ter waarde van € 17,75 per persoon. U kunt daar een reis door de mens kunt maken, een belevenis die er zijn mag. Mag ik u uitnodigen deze uit­ daging aan te nemen en uw idee vóór 10 november te zenden naar het Centraal Bureau ([email protected] of MMV, Postbus 508, 2400 AM Alphen aan den Rijn)? Alvast heel veel dank! Het resultaat ziet u als het december­ nummer bij u op de mat ploft. Dat zal namelijk worden vergezeld door het nul­ nummer van het vernieuwde magazine van MMV. Dat nulnummer laat zien welke gedaantewisseling het blad vanaf volgend jaar ondergaat en wordt tevens ingezet bij een nieuwe ledenwerfcampagne. Een niet geheel onbevooroordeelde com­ mentator meende zeer onlangs dat het gedachtegoed van Cornelis Moerman wel in het museum kon worden bijgezet. Helaas voor hem, het is springlevend en actueler dan ooit!

“Denk als patiënt goed na over het spoor dat je volgt”

4

De les die Christian Oerlemans geleerd heeft tijdens de periode dat hij werd behandeld voor prostaatkanker, vat hij zo samen: “Toon eigen initiatief en blijf bij jezelf. Zie je ziekte als een project en werk eraan. Klaag niet, maar relativeer! En ik zou iedereen aanraden om goed na te denken over het spoor dat hij wil volgen.” Hij schreef een boek over zijn bevindingen. Het is voor patiënten een feest van herkenning.

Eerherstel voor supplementen Eerst werden ze de hemel ingeprezen, toen vielen ze in ongenade. Zijn supplementen nu wel of niet aan te raden? De Maastrichtse toxicologen Aalt Bast en Guido Haenen waren de onduidelijkheid zat en hebben nu een manmoedige poging ondernomen om de tien meest hardnekkige misverstanden de wereld uit te helpen. “Antioxidanten, voedingsstoffen en supplementen hebben een meervoud aan subtiele effecten.”

Gezond eten? Houd het simpel en puur Het valt niet mee om als leek je weg te vinden temidden van de vele stemmen van eet- en dieet­schrijvers, die allemaal wat anders beweren. Wat moeten we kiezen en wie moeten we geloven? Houd het simpel en puur, zegt detoxcoach Jacqueline van Lieshout.

Wachten op Brussel tot we twee ons groenten wegen

10

12

14

In muizen blijken kleine hoeveelheden landbouwgif effect op de hersenontwikkeling en het immuunstelsel te hebben. Voor emeritus hoogleraar Pieter Sauer reden om voor meer onderzoek én voor extra maatregelen te pleiten. Maar dat is een zaak van Europa en dan kun je wachten tot je twee ons groenten weegt.

Hans Moolenburgh heeft het niet op vaccinaties van prille baby’s

18

De nu 88-jarige Hans Moolenburgh vroeg zich als huisarts al af hoe het toch kwam dat hij steeds vaker ernstig zieke kinderen zag. Leukemie, autisme, adhd en voedselintolerantie zijn explosief toegenomen onder kinderen. Voor de arts staat vast dat het bombardement aan ziektekiemen in de vormvan vaccinaties tegen kinderziekten een van de grote boosdoeners is. Hij geeft alvast een inkijkje in zijn nieuwe boek. Cor van Groningen eindredacteur Uitzicht

3

Prostaatkanker. Alle mannen van 80 jaar en ouder blijken bij hun overlijden een vorm van prostaatkanker te hebben. Maar, dat is niet de oorzaak van hun overlijden… Deze ‘dooddoener’ zorgt dat er vaak nogal luchtig over gedaan wordt. Onterecht, stelt Christian Oerlemans. In zijn boek ‘Mannen je sluipmoordenaar heet testosteron’ doet hij op humoristische wijze verslag van zijn leven met prostaatkanker. Tekst: Petra Pronk

Verslag van een leven met prostaatkanker

Christian Oerlemans: ‘Toon

W

ie kanker heeft, kan doorgaans rekenen op mee­ levende reacties en ernstige gezichten. Maar prostaatkanker is een uitzondering. Er wordt vaak wat lacherig over gedaan en het is aanleiding voor besmuikte grapjes. Zelfs artsen benaderen het met een zekere luchtigheid. Velen leven met prostaatkanker, maar uiteindelijk overlijden er slechts weinigen aan, is een veelgehoord commentaar. Niet echt een gelukkige uitspraak, want daardoor wordt er schijnzekerheid gecreëerd, vindt Christian Oerlemans.

kelijke maar veel voorkomende ervaring voor mannen met deze ziekte. Hij beschrijft ook dat dit gevoel na talloze onderzoeken en behandelingen overgaat. Alsof je noodgedwongen afstand neemt van je eigen lijf. Maar er is ook aandacht voor andere zaken. Zoals zijn verbazing toen hij merkte dat zijn medicatie samen met een speels dagboek in een mooi vormgeven paarse doos door een vertegenwoordiger van de farmaceut thuis werd afgeleverd, alsof het om een leuk cadeautje ging. Heel vervreemdend.

In zijn boek doet hij verslag van zijn persoonlijke proces, van de diagnose tot en met de laatste bestraling. Het begon voor hem zoals bij de meeste mannen: ze horen hun leeftijdgenoten wel praten over PSA (een marker voor prostaatkanker), maar dat gebeurt vaak op zo’n manier dat niemand prostaatkanker erg serieus neemt. Het is niet levensbedreigend, je kunt er oud mee worden en de klachten zijn weliswaar vervelend, maar er valt mee te leven, is de teneur. Dat geldt ook voor de medische wereld. Zoals hij het zelf verwoordt: “De prostaat wordt een beetje doodgezwegen in de gezondheidszorg.” Kortom: het was een ver-van-zijn-bed-show. Bij de controle voor verlenging van zijn rijbewijs (75 jaar) liet hij echter voor alle zekerheid zijn PSA checken en kwam erachter dat dat behoorlijk verhoogd was. Toen gingen de alarmbellen rinkelen en kwam hij op volle snelheid in het medische circuit terecht.

’Zere plekken’

Inmiddels weet hij dat prostaatkanker wel degelijk levensbedreigend is en dat je er aan kunt sterven. Sterker nog, velen gaan er ook daadwerkelijk dood aan. Het is de tweede doodsoorzaak van kanker bij mannen. Toen Oerlemans daarachter kwam, kreeg hij de behoefte om mannen daarvoor te waarschuwen en te zorgen dat ze deze ziekte serieus nemen. “Omdat ik schrijver ben, schreef ik op wat ik zag en meemaakte. Toen mij bleek dat er nogal een taboe rust op prostaatkanker (mannen klagen niet, mannen zeuren niet, mannen voelen zich aangetast in hun mannelijkheid enz.) en dat mannen er met lotgenoten wel over willen praten omdat er toch sprake is van angst en onzekerheid, heb ik besloten er een open boekje van te maken. Uit reacties blijkt dat ik mannen – maar vooral ook hun vrouwen – er een hart mee onder de riem steek.”

Schaamte

Voor mannen met prostaatkanker zal het boekje vermoedelijk een feest van herkenning zijn. De auteur benoemt de dingen die van prostaatkanker een ongemakkelijke ziekte maken. Zoals het feit dat het om je geslachtsorgaan gaat. Dat is toch iets anders dan een zere knie. Schaamte voor je naaktheid terwijl allerlei deskundigen en verpleegkundigen (beroepshalve, maar toch!) naar je onderlijf staren, is een ongemak­

4

Ook mensen die lijden aan een andere vorm van kanker zullen veel herkennen in het boekje, want Oerlemans kijkt met de blik van een kritische consument van de gezondheidszorg naar wat er in de ziekenhuizen gebeurt. Dat is vaak behoorlijk ontluisterend. Hoewel hij ook de positieve dingen benoemt, legt hij toch ook moeiteloos de vinger op heel wat zere plekken. Om te beginnen het nogal technologische en daardoor vaak ongewild ‘onmenselijke’ karakter van de zorg. Op de behandelingen is weinig aan te merken. Het gaat om technisch hoogwaardige zorg die doorgaans vrij vlekkeloos wordt verleend door goed opgeleide professionals. Maar dat is nog iets anders dan je prettig voelen bij die zorg. In de praktijk overheerst vaak een gevoel van verlorenheid, omdat behandelaars over je hoofd heen praten in een hoge mate van detail en je als patiënt gereduceerd lijkt te worden tot je zieke orgaan. Oerlemans schrijft hierover, nadat hij een zeer technische uiteenzetting heeft gehad over zijn mogelijke behandeling met goudstaafjes, goudmarkers en uitzaaiingen in de lymfeklieren: “Jaja, je hoort het aan en je knikt begrijpend, alsof het een technische verhandeling is over je auto of je wasmachine. De denkstap naar je eigen buik maak je gewoon niet. Die komt pas later, als je bijkomt uit de narcose.” Er is weinig aandacht voor de emotionele kant van de zaak en praktische dingen waar je als patiënt tegenaan loopt, zoals dat je moeite kunt hebben met het feit dat je geholpen wordt door de vervanger van je vaste specialist, het enorme lawaai van de MRI-scan of een hardhandig fysiek onderzoek. Ook de manier van praten van verpleegkundigen moet het ontgelden. Ondanks de goede intenties en het feit dat er natuurlijk uitzonderingen zijn, voelde Oerlemans zich toch geregeld aangesproken op het niveau van ‘baby’s en oude mannen’. “Prima behandeling, prima ziekenhuis”, schrijft hij ergens. “Alleen moet je nu en dan wel voor jezelf opkomen en laten merken dat je een mens bent, een cliënt in plaats van de willoze patiënt.”

Lastige afwegingen

Behalve inzicht in de praktijk van prostaatkanker, biedt het boekje ook inzicht in de psychische en emotionele factoren

eigen initiatief en blijf bij jezelf’

Inzicht in valkuilen Behalve een feest van herkenning voor patiënten, is het boek ook een eyeopener voor professionals in de zorg. Professor Simon Horenblad, hoofd afdeling urologie van het Nederlands Kanker Instituut Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis, noemt het boekje in zijn voorwoord ‘onthullend’, omdat de vele details hem bepaalden bij zaken die hem als arts niet (meer) opvielen. Het gaf hem naar eigen zeggen inzicht in de valkuilen en de problemen van mensen met prostaatkanker. “Wij denken vaak in cijfers en percentage en zijn gespitst op het voorkomen van ernstige complicaties en gevaarlijke situaties. De meeste behandelingen kunnen daardoor ook veilig worden uitgevoerd. We neigen, ook door de druk van de aantallen patiënten, geen oog meer te hebben voor het persoonlijke. In dit boek wordt daar op een lezenswaardige manier aandacht voor gevraagd.”

5

van kanker en de moeilijke beslissingen waar je als patiënt voor komt te staan. Ga je voor een zware hormoonkuur met een 10% hogere kans op genezing of kies je voor je kwaliteit van leven? Lastige afwegingen…. Ondanks de directheid waarmee Christian Oerlemans de dingen bij hun naam noemt, is het boek bepaald geen klaagzang geworden. Integendeel. Hij schrijft met afstand en humor over zijn ervaringen. Zoals zijn pogingen om de bureaucratie van het afsprakenbureau te tackelen door met lef, list en bedrog voorbij de onverzettelijke dame te komen die hem op een onmenselijk vroeg tijdstip zijn bed uit wil laten komen omdat dit zo fijn in de agenda past, en niet genegen is hem op een later tijdstip in te roosteren. Zomaar een voorbeeld van het ziekenhuis als een plek van regels die weinig rekening houdt met degene om wie het eigenlijk gaat, namelijk de patiënt.

‘Toon eigen initiatief

Als Christian een ding geleerd heeft en door wil geven, is het wel dit: “Toon eigen initiatief en blijf bij jezelf. Zie je ziekte als een project en werk eraan. Klaag niet, maar relativeer! En ik zou iedereen aanraden om goed na te denken over het spoor dat hij wil volgen.” Voor hem zelf betekende dit onder andere dat hij bewust gekozen heeft voor een tweesporenbeleid: reguliere behandeling en dingen uit het complementaire circuit, zoals het Moermandieet. “Ik heb ooit een whiplash gehad. Toen heb ik het hele alternatieve circuit afgereisd. Je moet alles doen wat je denkt dat goed voor je is, maar de ‘echte’ dokter niet overslaan! Het is dus geen kwestie van het een of het ander. Beide behandelwijzen kunnen prima naast elkaar bestaan, maar je moet niet de discussie aangaan over wat ‘beter’ is. Het heeft geen zin om over je eigen keuzes qua aanpak en therapie met anderen in discussie te gaan. Iedereen wil altijd gelijk hebben, maar uiteindelijk moet je toch je eigen koers varen.”

Praktische informatie Titel: MANNEN je sluipmoordenaar heet testosteron Auteur: Christian Oerlemans Uitgeverij: Elikser Prijs: € 14,Te koop in elke boekhandel of via internet. Of via de webshop van de uitgever: http://webshop.elikser.nl/mannen-je-sluipmoordenaar-heet-testosteron.html

Interesse voor gezonde voeding Christian Oerlemans is al meer dan 10 jaar lid van MMV. “Ik heb voor MMV gekozen omdat ik tien jaar geleden al een tumor had, een zeer langzaam groeiend sarcoom in mijn wang, waarmee ik uniek schijn te zijn in de wereld (deze tumor heeft overigens geen enkele relatie met de prostaatkanker). Ik ging op zoek naar therapieën en kwam uiteraard ook dokter Moerman tegen. Inmiddels is zijn visie over de samenhang van kanker en voeding meer gemeengoed geworden, maar hij was toch wel een pionier in dit veld. Het sprak mij aan en heeft mijn voedingsgewoonten (en die van mijn vrouw) wel beïnvloed. Geen gefrituurde dingen, geen rood vlees, veel fruit, enfin de basics. Ik ben geen fanaticus, geen man voor de strikte leefwijze en het dieet, maar er zijn

6

dingen die je als mens gewoon niet moet eten of drinken. De industrie stopt overal suiker in bijvoorbeeld, terwijl dit vergif is voor je lijf. En melk is helemaal niet goed voor elk. Ik vind Uitzicht een interessant blad, omdat het in feite over gezonde voeding gaat. Hoewel ik net 76 ben geworden, werd ik onlangs nog 65 geschat door een Franse filmer (die dus een goed oog heeft) van 40. Ik speelde zelfs ook dit voorjaar nog competitie golf, weliswaar seniorenklasse, maar toch... Al mijn partijen trouwens verloren, want ik had mij vergist in de aanslag die 35 bestralingen plegen op je conditie! Als je me vraagt hoe het nu gaat, een half jaar later, dan zeg ik: gaat wel. Ik leg de lat namelijk altijd hoog.”

Kruiden natuurlijke heelmeesters ­

Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

Recept Kruidenbitter Ingrediënten: 48% alcohol • kruiden, zoals kaneel, koriander en kummel • citroenrasp of sinaasappelrasp (eco!) • een scheutje mapelsiroop of honing • gemalen amandelen • gedroogde vruchten Mispels lenen zich goed voor het maken van een lekkere kruiden­ bitter, en van het ‘afvalproduct’ kunnen gezonde energierepen gemaakt worden. Laat de mispels liggen tot ze zacht zijn geworden. Overgiet ze met 48% alcohol of strorum en laat ze trekken met de kruiden en de sinaasappelrasp of citroenschil (eco!). Voeg er vervolgens een scheut mapelsiroop of honing aan toe. Het kruidenelixer kan dan rijpen tot kerst en nieuwjaar en gebotteld worden. De vruchten kunnen eruit gezeefd worden en verwerkt worden in energiebolletjes of repen. Dit kun je doen door ze te ontpitten in een roerzeef en er gesnipperde gedroogde vruchten aan toe te voegen (bijv. abrikozen) en wat gemalen amandelen. Rol de dikke brij vervolgens door de kokos en maak er energiebolletjes van. Reepjes maken kan ook. Rol het deeg dan tussen twee stukken keukenpapier in plat met een deegroller. De bolletjes zijn direct te eten. De repen moeten voor de stevigheid even in de droogoven tot ze knapperig zijn. De energiekoekjes zijn in principe de hele winter houdbaar, maar meestal overleven ze het nieuwe jaar niet, zo lekker zijn ze!

Eerherstel voor de mispel

D

e meeste mensen kennen de mispel alleen van de uitdrukking ‘zo rot als een mispel’. Daardoor ben je niet zo gauw geneigd erin te bijten. Dat is jammer, want mispels zijn juist als ze zacht zijn op hun lekkerst. En door hun geneeskrachtige eigenschappen waren ze te vinden in elke middeleeuwse kloostertuin. Eerherstel dus voor de mispels!

aan Roomse kamille of Roomse kervel.” Behalve in de kloostertuin kwam de mispel ook voor op landgoederen en kastelen, en daarmee werd het een exclusieve plant. Mispels kunnen vanaf oktober geplukt worden, als de eerste vorst eroverheen is gegaan. Ze zijn dan niet direct eetbaar. Je moet de vrucht laten liggen totdat die zacht wordt en hem dan uitzuigen.

De mispel is een plant uit de rozenfamilie en daarmee verwant aan de appel en de peer. Een mispel is een kleine boom die bloeit in mei en juni en mooie, witte bloemen geeft. De vruchten zien er wat minder mooi uit, maar daarvoor geldt: hoe lelijker hoe beter! Klein en verschrompeld laat de mispel zich pas van zijn beste kant zien.

Medicinaal

“Deze oude groente is oorspronkelijk afkomstig uit Klein-Azië en meegenomen door de Romeinen naar Europa”, vertelt Marry Foelkel. “De mispel komt voor in het bekende boek van Karel de Grote ‘Capitulare de Vilis’, als een van de ongeveer 72 verplichte planten in kloostertuinen. Karel vond dat de mispel daar thuishoorde, omdat de plant essentieel was voor de gezondheid. Daarmee gaf hij een geweldige ‘boost’ aan deze uitheemse vrucht. Elke kloostertuin in Noord-Europa had sindsdien deze boom in zijn tuin staan. Uit kloostertuinen kwamen beroemde recepten en geneeskrachtige kruiden. Deze link met de katholieke kerk is nog terug te vinden in verschillende kruidennamen. Denk maar

De mispel stond natuurlijk niet voor niets in de kloostertuinen. Aan de plant werden diverse geneeskrachtige eigenschappen toegeschreven. Marry: “Mispels bevatten veel mineralen en sporen en zijn erg rijk aan ijzer, net zoals wilde appels. Het hoge gehalte aan mineralen en sporen zorgt ervoor dat ze sterk ontzurend werken. Ze zijn goed voor maag en darmen en hebben een ontgiftende en sterk laxerende werking. Het hoge vezelgehalte stimuleert de darmen en ontzuurt de maag. Overigens is het grootste deel van darmklachten terug te voeren op slecht kauwen. Kauwen zorgt ervoor dat voedsel al in de mond wordt afgebroken. Als je niet genoeg kauwt moeten je darmen als het ware het ‘kauwwerk’ doen en dat zorgt voor darmklachten.” Mispel werkt dus eigenlijk als een natuurlijke Rennie. Daarnaast bevatten mispels ook pectine. Deze plantaardige glucosamine-achtige stof, die ook te vinden is in rozenbottels en de schil van appels, werkt ontstekingsremmend.

7

Hij weegt 15 tot 20 gram, is gelegen rondom de plasbuis en speelt een belangrijke rol bij de voortplanting. Inderdaad, het gaat over de prostaat. Hij is ongeveer zo groot als een walnoot. En toeval of niet, het eten van walnoten kan de groei van prostaatkanker vertragen. Tekst: Dr. Hans Stoop

Onnodige screening maakt van gezonde mensen patiënten

Voorkom prostaatproblemen:

V

anaf de puberteit groeit de prostaat onder invloed van mannelijke hormonen. Vanaf het 40ste levensjaar kan die groei tot klachten leiden bij het urineren. De prostaat duwt dan de plasbuis dicht. Hierdoor wordt het moeilijk om de urine door de plasbuis te persen. De urinestraal wordt minder krachtig, het duurt soms even voordat de urine eruit komt en het kan erg lang duren voordat je bent uitgeplast.

Zaagpalm

Omdat de blaas niet volledig geleegd kan worden, moeten mensen met een vergrote prostaat ook vaker urineren. Gelukkig bieden de natuur en de complementaire geneeskunde probate middelen om aan dit ongemak het hoofd te bieden. Saw palmetto (zaagpalm), groene thee, tomaat, granaatappel en lijnzaadolie helpen om prostaatproblemen en verergering ervan te voorkomen. Neem ze wel in de meest natuurlijke vorm, dan werken ze het best!

ellende voorkomen. Het probleem is alleen dat aan de tumor niet is af te leiden welk aangezicht hij heeft. Om die reden is er een grote kans op overbehandeling. In een (groot) aantal gevallen is er namelijk geen reden om tot actie zoals opereren en bestralen over te gaan. Mede daarom werd al in 2008 in de Verenigde Staten gewaarschuwd om geen screening uit te voeren onder mannen boven de 75. Weliswaar kan screening op prostaatkanker het aantal prostaatkankerdoden met 20 tot 40 procent terugbrengen, maar daar moet dan wel een hoge prijs voor worden betaald. Veel van deze kankers geven immers nooit klachten. Zouden alle mannen worden gescreend, dan worden veel gezonde mannen plotseling patiënt!

Een actuele vraag is of prostaatvergroting een voorloperstadium is van prostaatkanker? Hierover is nog geen duidelijkheid. Eén ding is zeker: prostaatkanker is veel gemener dan een vergrote prostaat. Behandelingen met goede gevolgen zijn er niet zoveel en bovendien gaan ze gepaard met ernstige bijwerkingen. Een chirurgische ingreep kan leiden tot impotentie en incontinentie terwijl chemo vaak maar tijdelijk helpt. De kankercel wordt namelijk vaak resistent voor het gebruikte cytostaticum. Nog niet zo lang geleden is de wetenschap erachter gekomen dat chemotherapie zorgt voor de aanmaak van cellen die de kankercellen helpen te overleven. Veelbelovend is immunotherapie, waarbij het immuunsysteem wordt getraind om specifiek de kankercel aan te vallen en deze onder controle te houden. Steeds talrijker zijn de studies die gunstige resultaten laten zien en er wordt zelfs al gesproken over een verandering in de behandeling van prostaatkanker.

Slecht dieet

Het risico om prostaatkanker te ontwikkelen neemt toe na het 50ste levensjaar, bij donkere mannen (bijvoorbeeld Afrikanen) zelfs al na hun veertigste. Een slecht dieet al dan niet in combinatie met erfelijke aanleg wordt als een mogelijke oorzaak gezien. Prostaatkanker heeft verschillende aangezichten. Bij de een doet de ziekte zich voor in de vorm van een langzaam groeiende, haast slapende (verborgen) tumor, bij de ander als een zeer snel groeiende fatale kanker. Voor deze laatste groep mannen is screening heel belangrijk. Tijdig erbij zijn kan veel

8

Ligging van de prostaat 1. Blaas 2. Prostaat 3. Penis met plasbuis 4. Balzak met zaadbal (testis)

Ontstaan van tumoren & mogelijke behandel­ingen

deel 7

eet kruisbloemige groenten Infectie

De risicofactoren voor prostaatkanker zijn: • Erfelijkheid. Familiestudies tonen dat aan. Er zijn echter geen specifieke genen bekend die hierbij betrokken zijn. • De interactie tussen omgeving (leefstijl, voeding) en erfelijkheid lijkt een steeds belangrijkere rol te spelen in de wetenschap die onderzoek doet naar kanker. Dit geldt uiteraard ook voor prostaatkanker. De biologische geneeskunde verkondigt dit overigens al eeuwen maar niet met zulke dure woorden. • Infecties en chronische ontstekingen. • Metabole factoren als insulineachtige groeifactor en verhoogd vetgehalte in het bloed (hypertriglyceridemie). • Hormonale invloeden van mannelijke geslachtshormonen (androgenen).

Goede voeding helpt zelfs bij agressieve vormen Quercetine

Zoals gezegd kan een ontstekingsproces een kwalijke rol spelen. De ontstekingscellen bij een chronische prostaatontsteking (prostatitis) beïnvloeden namelijk de epitheelcellen en tevens de bindweefselcellen van de prostaat. Ook prostaatsteentjes worden in verband gebracht met prostaatkanker. Ze nemen in aantal en grootte toe met de leeftijd. In verse groenten en fruit en in groene thee zit quercetine waarvan aangetoond is dat het een ontstekingsremmende werking heeft. Ook van de vetzuren met een hoog gehalte omega-3 is bekend dat zij ontsteking tegengaan. Wie prostaatproblemen wil voorkomen en het immuunsysteem wil stimuleren zodat een eventuele tumor zoveel mogelijk onder controle blijft, doet er verstandig aan te kiezen voor een voedingswijze en leefstijl conform de inzichten van Moerman. Bijenpollen, brandnetels en Pygeum Africanum (Afrikana van Prunus) kunnen hierbij de helpende hand bieden. De reguliere geneeskunde kiest voor het aanpakken van het ontstekingsproces met behulp van ontstekingsremmende medicijnen. De bijdrage aan het bestrijden van prostaatproblemen is langs die weg evenwel zeer beperkt.

Insuline

Volwaardige voeding gaat niet alleen ontstekingen tegen, ze

Curcumine ook anti-prostaatkanker Een stof die het verdient om speciaal te worden genoemd, is curcumine, een van de bestanddelen van kurkuma. Verschillende studies laten zien dat dit Indiase geelwortelpoeder een anti-kankerwerking heeft, ook bij prostaatkanker. Curcumine blijkt tevens invloed te hebben op de omgeving van de kanker­cellen, zeker als het gericht wordt toegediend. Het kan dan de aanleg van bloedvaten en uitzaaiing remmen.

beïnvloedt ook metabole factoren zoals bloeddruk, bloed­ suiker, vetten in het bloed en de body mass index (BMI). Gezonde voeding helpt om hart- en vaataandoeningen en suikerziekte (diabetes type 2) te voorkomen, maar ook prostaatproblemen. Daarbij wordt insuline gezien als een van de boosdoeners. Het is een hormoon dat door de alvleesklier in het bloed gebracht wordt wanneer de suikerspiegel in het bloed toeneemt. Een sterke toename van de suikerspiegel in het bloed is het gevolg van het eten van ongezond voedsel, zoals producten met een hoge glycemische index; kortom suiker (koolhydraatrijke) bevattende voedingsmiddelen die de suikerspiegel in het bloed snel doen stijgen. Zelfs op agressieve vormen van prostaatkanker heeft goede voeding een gunstig effect. Zo laten onderzoeken zien dat een gezond dieet en dito leefstijl leiden tot een afname van het aantal prostaatkankerdoden. Jammer dat de reguliere gezondheidszorg de nadruk vooral legt op het vroeg ontdekken van prostaatkanker, terwijl ze ook op de hoogte is van de invloed van leefstijl op het ontstaan van zowel prostaatkanker als prostaatvergroting.

Kruisbloemige groenten

Al met al is er een duidelijke relatie tussen voeding en het risico op prostaatkanker. Helaas spreken de vele wetenschappelijke studies elkaar nog wel eens tegen, maar over enkele zaken zijn de meeste onderzoekers het wel eens. Wie de kans op prostaatkanker wil verkleinen, doet er verstandig aan dierlijke vetten te vermijden en kruisbloemige groenten (broccoli, bloemkool, boerenkool, spruitjes) te eten, evenals tomaten en andere voeding die rijk is aan lycopeen. Verder blijkt zonlicht (UV) het risico op prostaatkanker te verminderen. De aanmaak van vitamine D zal hier vast mee te maken hebben. Tot slot: Overleg als patiënt altijd met uw behandelaar! Op www.mmv.nl/kanker/kankersoorten/prostaatkanker is een uitgebreide versie van dit artikel te vinden.

9

Eerherstel voor natuurlijke onderdelen van ons dieet

Antioxidanten niet helend, wel helpend Antioxidanten zijn onderdeel van ons dagelijks dieet maar zijn ze ook goed voor ons? Wetenschappers zijn sterk verdeeld over die vraag. De Maastrichtse toxicologen Aalt Bast en Guido Haenen waren de onduidelijkheid zat. In het wetenschappelijke tijdschrift TiPS helpen ze tien misverstanden de wereld uit. “Wat zou het jammer zijn als een dieet met antioxidanten verwaarloosd zou worden omdat er twijfel bestaat over hun werking.” Tekst: Matilde Newman

A

ntioxidanten, zuurstof, oxidatie. Ze hangen allemaal nauw met elkaar samen. Simpel gezegd zit het zo: met elke ademhaling krijgen we een van de meest giftige stoffen binnen die er bestaat, zuurstof (O2). Zonder zuurstof kunnen we niet leven, maar behalve dat het ons lichaam voorziet van energie, zorgt O2 ook voor het vrijkomen van een hele reeks chemische stofjes. Deze tasten gevoelige onder­delen in het lichaam aan, zoals eiwitten, enzymen en cellen. Om het lichaam tegen de schade – de oxidatie – te beschermen hebben we antioxidanten nodig. Veroudering bijvoorbeeld is het directe gevolg van oxidatie: de afbraak van cellen. Antioxidanten kunnen dit proces van afbraak vertragen.

Mythes

De natuur helpt het lichaam een handje door antioxidanten aan te bieden in ons dagelijks dieet. Groenten, fruit, sappen, kruiden: ze zitten er boordevol mee. De wetenschap was hier in eerste instantie razend enthousiast over. Hoe meer hoe beter, was de gedachte. De geestdrift was zo groot dat er inmiddels een keur aan producten op de markt is die ver-

10

rijkt zijn met antioxidanten, van antiverouderingscrèmes tot gezondheids­ pillen met een sterke antioxidant. Al snel begon er echter ook twijfel te ontstaan over de positieve werking van de antioxidanten. Nieuwe studies toonden aan dat die pillen helemaal niet zouden werken en onze levensduur zelfs zouden verkorten in plaats van verlengen. De Maastrichtse wetenschappers Aalt Bast en Guido Haenen spreken in hun artikel ‘Ten Misconceptions about Antioxidants’, recent gepubliceerd in Trends in Pharmacological Sciences (TiPS), van “vechtende partijen die niet lijken te luisteren naar elkaars tegensprekende argumenten.”

Giftig

Tijd voor duidelijkheid, dachten de twee toxicologen van de Universiteit van Maastricht en voegden de daad bij het woord. Op basis van gedegen onderzoek en het vergelijken van talloze studies kwamen ze tot tien mythes die de antioxidanten omringen. Want nee, antioxidanten kunnen absoluut niet elke ziekte voorkomen of genezen en ja, ook antioxidanten kunnen giftig zijn. Voor dit laatste argument gaan ze 500 jaar terug

in de tijd. De arts Paracelsus stelde toen al vast dat elke stof, hoe wezenlijk of gezond ook, in hoge dosering giftig kan zijn. Zo ook met antioxidanten. Bast en Haenen denken dan ook dat daar de mythe vandaan komt dat antioxidanten dodelijk kunnen zijn. In een studie met het antioxidant betacaroteen, dat in hoge dosering (20mg) werd gegeven aan mannelijke rokers, steeg het percentage longkankerpatiënten in deze groep met 18 procent. Echter, de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid van deze stof ligt tussen de 2 en 7 miligram. Ook studies waarin antioxidanten het ontstaan van kankercellen lijken te stimuleren, worden vaak genoemd in het rijtje van dodelijke claims. Wat deze studies buiten beschouwing laten, is dat veel andere factoren van invloed zijn op de werking van antioxidanten, zoals de hoeveelheid vetten die aanwezig zijn in het lichaam. De Maastrichtse wetenschappers pleiten dan ook voor een juiste afweging van voor- en nadelen als het gaat om de toepassing van antioxidanten. Dat is een betere maatstaf dan de huidige trend waarin enkel de vraag gesteld wordt of het antioxidant een goede uitwerking op het lichaam heeft. “Want”, zo zeggen ze, “antioxidanten hebben niet per se een positieve uitwerking.”

Uniek

Het is ook om die reden dat antioxidanten niet zomaar willekeurig kunnen worden toegepast. Er is een grote verscheidenheid aan antioxidanten en “deze diversiteit geeft elke antioxidant zijn eigen unieke biochemische profiel. Verschillende antioxidanten laten verschillende biologische effecten zien”,

Dankzij ‘bioactiven’ kan lichaam zich beter aanpassen aan verstoringen aldus de wetenschappers. “We moeten de aanduiding ‘antioxidant’ niet zien als een containerbegrip waarin alle stoffen die een antioxidant-eigenschap hebben op dezelfde wijze een effect zullen hebben,” legt prof. Bast in een toelichting uit.“Sommige antioxidanten gaan in de membraan zitten, andere in de waterfase. Sommige antioxidanten beschermen met name vetten in de membraan, terwijl andere juist water oplosbare enzymen beschermen.” Het unieke profiel van elke antioxidant

speelt ook een rol in het meten van de algehele werking ervan. De mythe dat we door het meten van de hoeveelheid antioxidanten in een lichaam iemands algehele welzijn kunnen aantonen, is volkomen ongegrond. Wel is het omgekeerde het geval: iemands welzijn is een indicatie dat verschillende antioxidanten in het lichaam hun werk doen. “Maar”, voegt Bast eraan toe, “je kunt niet met iedere antioxidant altijd de algehele conditie verbeteren.”

Medicijn

Meerdere keren onderstrepen Bast en Haenen in hun artikel dat antioxidanten niet te vergelijken zijn met medicijnen. “Medicijnen richten zich op een specifiek doel (bijvoorbeeld een enzym) en hebben een sterk effect tot gevolg. Daarom is de werking van medicijnen relatief makkelijk te meten. Dit in tegenstelling tot voeding en de onderdelen die hiermee samenhangen, zoals supplementen. Deze richten zich niet op een specifiek doel en het effect op de menselijke gezondheid is moeilijk te meten.” Desondanks kunnen antioxidanten wel ingezet worden met een specifiek doel. Bast: “We weten dat met bepaalde antioxidanten de schade van bestraling in gezond weefsel tegengegaan kan

worden.” Maar ook hier is weer voorzichtigheid op zijn plaats. “Een waarschuwing moet hier wel zijn dat antioxidanten mogelijk ook de werking van bestraling op de tumor zouden kunnen remmen. Er moet dus gezocht worden naar specificiteit: wel het gezonde weefsel maar niet de tumor beschermen.” Of antioxidanten dan ook ingezet kunnen worden om kanker te voorkomen? Prof. Bast blijft ook hier waarschuwen voor teveel enthousiasme. “Zeker is dat niet iedere antioxidant kankerpreventie teweeg brengt. Met andere woorden, niet iedere antioxidant voorkomt het ontstaan van kanker.”

Subtiele effecten

Wat hebben we dan verder nog aan antioxidanten, behalve de broodnodige bescherming tegen oxidatie? In de samenvatting van het artikel in TiPS stellen de wetenschappers dezelfde vraag. Bij het beantwoorden ervan beschouwen ze eerst het begrip gezondheid. Hierbij merken ze op dat gezondheid steeds meer gezien wordt als iets dynamisch en dat het er vooral om gaat hoe het lichaam in staat is zich aan te passen aan veranderingen en verstoringen in plaats van dat het een algehele staat van perfectie is. Waar antioxidanten in dit verhaal passen? “Antioxidanten, voedingsstoffen en supplementen hebben een meervoud aan subtiele effecten. Vandaar dat wij pleiten voor een ‘upgrade’ van het woord antioxidant naar ‘bioactiven’, dit dekt de lading beter. Subtiele veranderingen in het lichamelijk welzijn door de toepassing van deze ‘bioactiven’ kan de mogelijkheid vergroten dat het lichaam zich beter aanpast aan verstoringen.”

11

Wat eten we vandaag?

‘Eet met liefde, gebruik authentieke ingrediënten’ Nederlanders zijn met regelmaat in verwarring over wat gezond eten nu eigenlijk is, zo blijkt uit recent onderzoek. Het is ook niet makkelijk om je weg te vinden temidden van de vele stemmen van eet- en dieetschrijvers, die allemaal wat anders beweren. Wat moeten we kiezen en wie moeten we geloven? Hou het simpel en puur, zegt detoxcoach Jacqueline van Lieshout. Tekst: Ellen Hameeteman – Foto: Leonard Davids/BVF

V

an Lieshout (1974) studeerde economie, werkte voor ABN AMRO en adidas, maar besloot nadat ze met rsi in beide armen thuis kwam te zitten het roer drastisch om te gooien. Sinds 2004 heeft ze een eigen opleidingsinstituut en praktijk voor massagetherapie. Ze bleek daarnaast voeding razend interessant te vinden, verdiepte zich in de achtergronden, begon mensen te coachen en haar ervaringen op te schrijven. In 2010 verscheen ‘In 28 dagen van gifbelt naar tempel’. Spoedig volgde een kookboek. Binnenkort verschijnt een boek voor kinderen. Haar methode: eet 28 dagen lang geen gluten, suiker, zoetstoffen, E-nummers, koemelkproducten, cafeïne, vlees, alcohol, witte rijst, ongeschilde aardappels, pasta, pinda’s en alle voorverpakte producten. Eet wel groente, fruit, noten, zaden, kiemen, zilvervliesrijst, eieren, vis, geiten- of schapenzuivel, glutenvrije granen zoals quinoa en peulvruchten. U noemt zichzelf detoxcoach. Wat is dat precies? “Detoxen is voor mij iets anders dan ontslakken op een extreme sapkuur, waarmee het vaak wordt geas­ socieerd. Mijn pauze van 28 dagen is een bewustwordingsproces. Het gaat erom dat mensen ervaren wat het effect is van de voeding die ze tot zich nemen. Het idee is dat ze na die maand op basis van hun ervaring kunnen bepalen welke producten ze voortaan laten staan en welke ze wel weer gaan eten. Ik stel geen strikte voorschriften, extremen zijn nooit goed. Ik wil mensen zelf conclusies laten trekken.” Mensen vinden het lastig om te bepalen wat zin en onzin is in voedselland. Eet- en dieetschrijvers spreken elkaar tegen, schermen met professoren aan Harvard of doen claims zonder bewijzen te noemen. Hoe verantwoordt u uw keuzes? “Hoe moet je überhaupt iets bewijzen in de voedings-

12

wereld? Elke toxicoloog kan je bijvoorbeeld vertellen dat we nog niet weten wat E-nummers doen op de langere termijn. We gebruiken ze relatief kort. Wie ze eet, doet in feite mee aan een groot experiment. De vraag is: wil je dat? Wat ik daarnaast echt kwalijk vind is dat de meeste artsen weinig kennis hebben over voeding, in hun opleiding komt het nauwelijks aan de orde. Ik geloof dus dat de waarheid is te vinden in je eigen ervaring. Drink eens een tijd geen koffie en ervaar het verschil. Veel kinderen hebben constant snotneuzen. Dat zijn we normáál gaan vinden. Maar uit mijn ervaring blijkt dat als ze stoppen met koemelk, die snotneus verdwijnt als sneeuw voor de zon. Mijn leeftijdgenoten, veertigers, hebben allerlei klachten: hoofdpijn, ellendig, niet vooruit te branden. Tja, we worden ouder hé, zeggen ze dan. Maar hallo, ze zijn nog maar veertig! Ze hoeven dat toch niet te accepteren? Ik wil niet zeggen: je mag dit niet en je mag dat niet. Ik zeg alleen: probeer het eens anders. Ik krijg zeker veertig e-mails per week van mensen die ongelofelijk blij zijn met wat de verandering in hun eetpatroon met hen heeft gedaan. Heel opvallend, 95 procent van de reacties is van de strekking: ik weet niet wat ik meemaak sinds ik geen gluten meer eet.” Wat is er mis met een boterham? Ik eet bijvoorbeeld graag brood, heb geen glutenallergie en ervaar geen problemen. “Brood is heerlijk! Absoluut. Ik zeg ook niet dat het niet meer gegeten zou mogen worden. Maar veel mensen blijken gluten lastig te kunnen verteren, ook al hebben ze geen allergie als coeliakie. Ik denk gewoon dat we er steeds meer van zijn gaan eten. Die richtlijn van het Voedingscentrum, dat een volwassen vrouw zeven boterhammen per dag nodig heeft, vind ik bijvoorbeeld echt onzin.” Lopen mensen dan geen risico tekorten op te bouwen als ze zomaar besluiten zaken als brood, rijst en pasta weg te laten? Hoe kom je erachter of je voldoende voedingsstoffen en calorieën binnenkrijgt? “We moeten eens ophouden met het tellen van calorieën. Het

‘Alleen het beste is goed genoeg’

gaat om wát je eet. Onze boterhammen-met-melkcultuur houdt daarnaast veel onwetendheid in stand. Het komt bijvoorbeeld niet in ons op dat calcium ook in andere producten zou kunnen zitten. Maar het zit in groene bladgroenten, in noten, in bepaalde koolsoorten. En in wortels. In een wortel zit meer calcium dan in een glas melk. Het is zelfs de vraag of melk niet meer schade aanricht dan ze goeddoet. Nederland en Denemarken zijn de landen waar de meeste melk wordt gedronken. In beide landen komt in vergelijking met de rest van de wereld relatief veel osteoporose voor. Nog meer bewijs?” Is het niet wat suggestief om deze twee feiten zomaar met elkaar in verband te brengen? “Noem het dan opmerkelijk, het is toch op z’n minst opmerke­ lijk? In Azië wordt heel weinig melk gedronken, veel Aziaten hebben een lactose-intolerantie, maar het percentage mensen dat kampt met botontkalking is extreem klein. Dus hoe onontbeerlijk is melk nou?” U schrijft op dit moment een boek voor kinderen. Waarom? “Ik wil ze alternatieven bieden. Er is zo veel onkunde onder ouders. Massa’s ouders sturen hun kinderen met pakjes Wicky naar school en geven hun baby ’s avonds een Pyama-

Papje van Nestlé. Daar zit 37 procent suiker in. Zévenendertig procent! Of ze krijgen vruchtenhagel op hun brood: 98 procent suiker en nog wat kleurstoffen. De voedingsindustrie verdient miljarden aan onze onwetendheid.” Ontgiften, rigoureus je voedingspatroon wijzigen. Gaat het uiteindelijk niet simpelweg om matigheid? “Nee, het gaat allereerst om verandering. Eet puur, eet producten zonder ingrediëntenlijst op de verpakking. Ik denk dat de matigheid dan vanzelf komt. Als jij een snee écht goed brood eet, met een mooie laag room­ boter erop, dan neem je er niet meteen nóg vier. Er is een groeiende groep mensen die al heel puur eet, maar het gros van Nederland eet producten met toevoegingen, van die Wereldgerechten bijvoorbeeld, die je domweg verleiden tot het eten van méér. Mensen denken heel naïef. Het staat in de winkel, dus het zal wel goed zijn. Maar als ze naar de supermarkt gaan, kopen ze een karretje vol suiker. En ze hebben het niet eens door. We moeten toe naar een Italiaanse beleving van eten. Eet met liefde, gebruik authentieke ingrediënten, alleen het beste is goed genoeg.”

13

In de

media Denk je goed bezig te zijn door lekker veel groenten en fruit te eten, komen Foodwatch en Milieudefensie de eetlust bederven. Want hoeveel bestrijdingsmiddelen kauwen wij al met al naar binnen? Wist u dat de veiligheidsnormen niet kloppen? En de Voedsel- en Warenautoriteit (VWA) chronisch onderbemand is? Tijd om zelf het heft in handen te nemen.

Appels en peren

Wat is het geval? Bij de normen voor de maximale hoeveelheid gifresidu gaat de wetgever uit van bepaalde voedingsgewoonten. Dat we bijvoorbeeld veel appels eten en nauwelijks mango’s. Zodoende geldt voor appels een veel lagere Maximale Residu Limiet (MRL) dan voor mango’s. Maar gezien ons grensoverschrijdende eetgedrag is dat niet realistisch meer, aldus Milieudefensie en Foodwatch. Zij hielden 957 MRL’s tegen het licht en concluderen dat in negen procent van de gevallen de wettelijke norm de gezondheidsnorm overschrijdt. Het sterkste voorbeeld is een partij sinaasappelen en perziken die de gezondheidsnorm voor baby’s met duizend procent overschreed, maar volgens de wettelijke norm gewoon de markt op mocht. Je kunt stellen dat er weinig tot geen onderzoek gedaan is naar de langetermijneffecten van bestrijdingsmiddelen. Dus waarom moeilijk doen

14

over gezondheidsnormen die op schattingen berusten? Emeritus hoogleraar kindergeneeskunde Pieter Sauer vindt dat geen argument (Tros Radar 9 september). In muizen, zegt hij, hebben kleine hoeveelheden landbouwgif effect op de hersenontwikkeling en het immuunstelsel. “Er moet dus meer, en onafhankelijk, onderzoek komen. En je moet bij voorbaat maatregelen nemen.” Nederland wacht op Europa en dan kun je wachten tot je twee ons groenten weegt, weet Europarlementariër voor de SP Kartika Liotard: “We hoeven ons niet te verschuilen achter Europa, maar Nederland doet dat wel. De prioriteit ligt bij de economische en handelsbelangen.” In dit soort kwesties staat het de lidstaten vrij een eigen lijn te volgen. Zoals België deed door het gebruik van Bisfenol A te verbieden; de chemische stof die onze Gezondheidsraad vorige maand vrijsprak wegens gebrek aan bewijs. Overigens is het twijfelachtig of de Voedsel- en Warenautoriteit (VWA) in staat is welke norm dan ook af te dwingen. Afgaand op de publicatie ‘Uitgebeend’, in opdracht van de Stichting Maatschappij en Veiligheid is de organisatie “kapot bezuinigd” en “zodanig verzwakt dat er grote risico’s zijn als het gaat om het ontstaan van voedselincidenten”. Wie na deze berichten twijfelt aan de waarde van het dagelijkse fruithapje van geprakte banaan voor (klein)kindlief, die kan zich laten overtuigen door de films ‘Bananas!’ en ‘Big boys gone bananas!’ Of beter: Tegenlicht van 3 december 2012. Die is gratis en vat de

twee films kundig samen. Het gaat over de dreigende uitroeiing van een dorp door landbouwgif en dreigende vernietiging van de man die er een film over maakte. De oplossing ligt voor de hand. Appels en peren uit eigen land. Liefst van eigen land. Dan weet u zeker dat ze onbespoten zijn. Geen geld voor biologische waar, geen tuin, laat staan een boomgaard? Op marktplaats adverteren 76 verkopers hun appels en peren. Meestal biologisch en voor een prikkie. Zoals Marijke uit Didam die slechts twintig cent vraagt voor een kilo biologische moesappelen. Voor een luttele vijftig cent per kilo eet u Dubbele Bellefleur en Lunterse Pippeling. Nu we toch in de sfeer van goede voornemens geraken, is een eigen moestuin het overwegen waard. Jelle Medema ontwikkelde een concept voor de luie tuinier waarmee hij de Vroege Vogels’ Pluk van de Pettefletprijs won. Zijn makkelijke moestuin past op een balkon en je kunt er bij staan. Tips, suggesties: [email protected]

www.trosradar.nl www.maatschappijenveiligheid.nl http://tegenlicht.vpro.nl www.marktplaats.nl www.makkelijkemoestuin.nl

Tekst: Arjan van Laar

‘D

agelijks twee ons groenten en twee stuks fruit.” Misschien wel de bekendste aanbeveling van het Voedingscentrum. Critici betogen dat twee ons te weinig is. Eveneens omstreden is het standpunt dat blikgroenten evengoed zijn als verse. Recent haalden Foodwatch en Milieudefensie het nieuws met een nieuwe invalshoek: huidige veiligheidsnormen vormen een potentieel gevaar; met name voor ongeboren kinderen en kinderen tot en met twee jaar.

Lijf & Leden Leden van MMV vertellen hoe ze persoonlijk invulling geven aan het thema ‘gezond eten – gezond leven’.

‘Kennis en ervaring met andere mensen delen’

D

at er een direct verband is tussen voeding en gezondheid, ondervond Gerlinde Stam uit Arnhem wel heel persoonlijk. Dertig jaar geleden werd ze vegetariër en al snel voelde ze zich een stuk vitaler worden ondanks dat ze geen gezondheidsproblemen had. Gerlinde heeft een lange loopbaan in de zorg achter de rug. Ze begon als verpleegkundige in een ziekenhuis, stapte na enige tijd over op de wijkverpleging en werkt nu freelance in de 24-uurs terminale thuiszorg.

gezondheid en ziekte toch wel heel beperkt is. Behalve dat deze zorg niet of nauwelijks aandacht heeft voor gezonde voeding, wordt ook de invloed van de geest op het lichaam zwaar onderschat en krijgt dus ook nauwelijks aandacht. Dat vindt ze onbegrijpelijk. “Neem nu mensen die na een slechte boodschap het hoofd laten hangen. Vaak zie je dan dat deze mensen ook binnen korte tijd overlijden. Terwijl andere mensen met eenzelfde boodschap, die dit niet als een feit willen accepteren, het veel langer volhouden.”

Jonge kankerpatiënten

Ze denkt in dit verband als vanzelf aan een oude dame die ze thuis verzorgde en die al vanaf haar 38ste jaar kanker had. Ze was toen meteen overgeschakeld op het Moermandieet en volgde dat zeer trouw. Heel veel jaren later keerde de kanker terug. Gerlinde verpleegde haar in de laatste fase van haar leven. “In mijn werk als verpleegkundige zie ik veel terminale patiënten die vaak complicaties hebben. Bij deze vrouw waren die vrijwel geheel afwezig. Ze heeft tot het laatst toe een goede kwaliteit van leven gehad. Die oude dame was ook een echte strijdster. Dat zegt mij genoeg over de invloed van onze geest op ons lichaam. Het is een onlosmakelijk geheel.“

Een ontwikkeling die haar al vroeg aan het denken zette, was dat ze steeds meer jonge mensen met kanker zag. “Wat gebeurt hier?“, was haar reactie. Het laatste wat ze wilde, was dat het haar zelf zou overkomen. Ze ging op zoek naar informatie over gezonde voeding en het mogelijke verband met chronische ziekten. Het boek ‘Een leven lang fit’ van Harvey en Marylin Diamond vond ze een eyeopener en bracht haar tot de overtuiging dat ze vegetariër moest worden. Nadat ze haar huidige man had leren kennen, ging ze daarin nog een stapje verder. Hij is veganist en zij volgde zijn voorbeeld. Ze laten niet alleen vlees en vis staan maar ook allerlei afgeleide producten. “Af en toe een beetje zuivel vind ik zelf niet zo´n probleem hoor“, klinkt het bijna verontschuldigend.

Heel beperkt

Haar persoonlijke ervaring met en interesse in gezonde voeding hebben ertoe geleid dat ze zich steeds minder thuis voelde in de regulier medische wereld. Ze ontdekte dat de reguliere visie op

Holistisch

Zelf is ze sinds vijf jaar ook actief als natuurgeneeskundige en voedings­ therapeut. Bij haar adviezen aan de cliënt staat de holistische aanpak centraal. “Als lichaam en geest goed samenwerken, is er heel veel mogelijk”, is haar ervaring. Essentieel voor haar is dat de behandeling op de persoon van de cliënt is toegesneden. Wat is voor die

Naam: Gerlinde Stam Geboortejaar: 1965

persoon een passende aanpak? Welke voorgeschiedenis heeft iemand? Kennen de spijsverteringsorganen zwakke plekken? Welke terugkerende klachten zijn er? Gerlinde: “Zo kun je mensen ook inzicht geven in mogelijke oorzaken. Vandaar uit kun je dan werken aan een innerlijke motivatie om weer gezond te worden. Dat werkt veel beter dan mensen iets voorschrijven zonder dat ze begrijpen waarom iets wel of niet goed is. Bewustwording is het belangrijkste. Laten zien aan mensen dat ze keuze­ mogelijkheden hebben. Mensen doen vaak dingen uit gewoonte, terwijl het de vraag is of die ook nu nog goed voor ze zijn. Zelf de regie weer oppakken. Dat is de grootste winst die er te halen valt”. Zo heeft ze al mooie en bijzonder resultaten gezien bij haar cliënten die een gezonder eetpatroon zijn gaan volgen. Sinds kort is ze lid van de nieuwe Leden­adviesraad van MMV. “Alleen lid zijn vind ik niet voldoende. Ik wil mijn kennis en ervaring met andere mensen delen en laat me ook graag door hen inspireren. Dat is een beetje mijn aard”, glimlacht ze.

15

Lekker eten met Recepten voor 4 personen

Maaltijdsalade met geitenkaas en kastanjechampignons Ingrediënten: • 200 g rucola en/of fijngesneden krul­ andijvie, of veldsla of gemengd • 1 rode ui zeer fijngesneden • 12 kerstomaatjes • 250 g kastanjechampignons • 30 g roomboter • 2 geplette tenen knoflook • 4 x 70 g plakken zachte geitenkaas • 4 el pompoenpitten of pijnboompitten, geweekt in 1 tl tamari met 2 el water • 2 el kappertjes • 4 el alfalfa of andere kiemen

Bereidingswijze: Was de salade en droog ze. Verdeel ze over de vier borden. Verdeel de rode ui, tomaatjes en kappertjes over de borden. Leg in het midden de plak(ken) geitenkaas. Druppel de dressing over de salade. Borstel de paddenstoelen schoon en snijd ze in vieren. Smelt in een braadpan de roomboter, voeg de knoflook en kastanjechampignons toe en bak dit kort. Blus het met de geweekte pompoen- of pijnboompitten. Laat dit een beetje afkoelen en schik het mengsel rond de geitenkaas. Garneer met kiemen. Serveer er zuurdesembrood bij of warm volkoren stokbrood.

Een bouquet garni is een bosje van diverse kruiden dat wordt meegetrokken in de bouillon en andere gerechten. De kruiden worden samengebonden in een bosje of worden in een katoenen zakje gestopt en meegekookt met gerechten als bouillon, maaltijdsoepen, eenpansmaaltijden, of smoorgerechten. Vóór het opdienen wordt het bouquet garni uit de pan verwijderd. Een klassiek bouquet garni bestaat uit peterselie, tijm en laurier. Afhankelijk van het gerecht worden ook kruiden als salie, rozemarijn, selderij, dragon, bonenkruid, basilicum en kervel gebruikt. Daarnaast behoren tot de mogelijkheden het groen van de prei, knoflook, wortel en citroenschil. De kleine pimpernel, in Nederland minder gangbaar dan in Engeland en Duitsland, wordt soms ook in het bouquet verwerkt. Bron: Wikipedia.

Frambozendressing

Oost Indische kers chips

Ingrediënten: • sap van ½ sinaasappel • 1 el dunne gehakte schilletjes van bio-sinaasappel • ½ dl walnootolie, olijfolie of sesamolie • zwarte peper • 1 el honing • 1 tl mosterd • 8 frambozen (diepvries)

Deze ragfijne knapperige chips zijn verrassend smaakvol!

Bereidingswijze: Plet de frambozen en meng deze goed met de overige ingrediënten.

16

Ingrediënten: • ± 100 blaadjes van de O.I. Kers • 1 el olijfolie • 1 mespunt zout

Bereidingswijze: Pluk de blaadjes en kijk aan de onderkant of er geen luisjes op zitten. Was ze en droog ze voorzichtig. Meng in een grote pan de droge blaadjes met de olie en het zout en laat dit ½ uurtje intrekken. Meng het dan nog eens. Gebruik maar héél weinig olie dan zijn ze het smakelijkst. Verdeel de blaadjes over de platen en schuif deze in de oven of droogoven. Zet de droogoven op 46°C en laat deze circa 1½ tot 2 uur drogen. Contoleer en proef of ze knapperig zijn. Zet de oven op hete lucht 50°C en laat de deur een beetje open om ze te drogen en knapperig te worden in ± 1½ uur.

Pompoenmaaltijdsoep (12 porties) Ingrediënten: • 500 g oranje linzen (12 uur geweekt in ruim water en afgespoeld)* • 3 lt bouillon (lava, rozemarijn, tijm, Himalaya zout, bonenkruid, 1 blad kombu) • 1500 gr oranje pompoen (met zaad ± 1800 gr.) in grove stukken gehakt • 1 knolselderij geschild en grof gehakt of 3 pastinaakwortels • 3 uien fijngehakt • 4 teentjes knoflook grof gehakt • 1el kurkuma • 1 tl zwarte peper • 3 cm verse gember geschild in dunne schijfjes • 1 el kerriepoeder • 2 tl korianderzaad • 2 tl komijnzaad • 40 g roomboter • 12 el fijngehakt selderijblad of peterselie

Bereidingswijze: Giet de geweekte linzen af en spoel ze na met schoon water. Maak een bouquet garni met:

Riëtte Janssen Het is mogelijk dat recepten en ingrediënten niet in overeenstemming zijn met uw persoonlijke dieet. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts.

lava, rozemarijn, tijm, bonenkruid en selderijstelen. Breng drie liter water aan de kook met dit bouquet garni, Himalaya zout, een blad kombu en de afgespoelde linzen. Was de pompoen, verwijder de kurkachtige stukjes en zaden. Voeg bij de kokende bouillon de pompoenstukken en knolselderij of pastinaak en laat dit 20 minuten koken. Maal de korianderzaadjes en komijn in de koffiemolen fijn. Verwarm de boter. Voeg de gember, kurkuma, peper, kerrie, koriander en komijn toe en verwarm dit zachtjes. Smoor hierin de ui en knoflook tot ze glazig worden. Haal de bouquet garni uit de soep en snijd de kombu in kleine stukjes. Mix met de staafmixer de bouillon met gare linzen en groenten fijn. Voeg daarna de gesmoorde specerijen en uien en knoflook toe. Roer de soep goed door. Voeg de stukjes kombu toe. Proef en maak op smaak. Versier elk bord met selderijblad of peterselie.

Appel-wortelsap Ingrediënten: • 3 kg (val)appels • 2 winterpeen • 4 cm geschilde gemberwortel

Bereidingswijze: Was de appels en winterpeen. Snijd de appels in vieren, verwijder de klokhuizen en bewaar ze. Pers appels, wortels en gemberwortel uit in de slow-juicer of sapcentrifuge. Bewaar de pulp.

Zoete en hartige appelwortelkoekjes Ingrediënten zoete appelwortelkoekjes: • ± 2 kg pulp van appels, wortels en gember • 150 g sesamzaad en 150 g pompoenpitten (om te weken sap ½ citroen + water) • 2 tl vers gemalen venkelzaad • 150 g krenten • 1 el kaneel • 1 el gemalen vlozaad • schilletjes van 1 bio-citroen fijngehakt Ingrediënten hartige appelwortelkoekjes: • ± 2 kg pulp appels, wortels en gember • 150 g sesamzaad en 150 g pompoenpitten (om te weken sap ½ citroen + water) • 1 el kurkuma • 1 el kerrie • 1 tl zwarte peper • 2 tl Keltisch zeezout • 4 blaadjes nori, verpulverd • 1 ons zeekraal (strooi deze boven de

koekjes en druk ze aan) • 1 el gemalen vlozaad • schilletjes van 1 bio-citroen fijngehakt

Bereidingswijze: Week de zaden 4 uur in ruim water met citroensap en gooi het water weg. Meng de rest van de ingre­diënten goed door elkaar met je handen. Verdeel het gelijkmatig over de met bakpapier bedekte bakplaten of droogoven vellen. Trek met een mes lijnen zodat koekjes ontstaan van ± 4 bij 4 cm en van ½ cm dik. Schuif de platen in de oven en zet op hete lucht 50° C. met de deur op een kier. Draai de koekjes na 3-4 uur door het bakpapier om te keren en droog ze nog 3-4 uur. Proef tussendoor of ze droog genoeg zijn. Bewaar ze in de koelkast. Zet de temperatuur bij de droogoven op 46°C. en droog 4-5 uur en draai daarna de vellen en leg ze op het gaasrooster. Droog nog eens 4-5 uur controleer en proef of ze droog genoeg zijn. Deze heerlijke koekjes kun je ook zonder wortel maken en de kruiden afwisselen met versgemalen kardemom en of korianderzaad.

Appelazijn Ingrediënten: • appelklokhuizen van 3 kg appels (of meer) • grote glazen pot(ten) • water • stukjes kaasdoek van 20 x 20 cm met touwtje • schone flessen

Recepten insturen Heeft u een lekker recept dat past binnen de Moerman­ keuken? Kok Riëtte Janssen ontvangt het graag van u. Zij wil deze recepten in deze rubriek gebruiken, zodat anderen ook kunnen meegenieten. Stuur uw recepten per mail naar [email protected].

Bereidingswijze: Maak de potten brand­schoon. Vul ze tot 3 cm onder de rand met appelklokhuizen en vul dit tot 3 cm onder de rand met zuiver water. Om te zorgen dat de schillen niet boven kunnen drijven, kun je er een schoteltje op leggen. Bedek de opening met een stukje kaasdoek zodat er zuurstof bij kan komen. Laat dit 14 dagen in het donker, op een niet te koude plaats, staan. Tussen de 15 en 26°C. Roer dagelijks om. Zo gaat de gisting sneller. Het sap zal gaan gisten en je zal een alcohollucht gaan ruiken. Bovenop ontstaat een wit laagje; dit geeft aan dat het water in azijn verandert. De appelazijn gaat gisten en niet schimmelen. Filter de appelazijn dan door een kaasdoek en verwarm deze tot 60°C. Afvullen in schone flessen.

17

Buiten was het aangenaam herfstweer, maar desondanks waren zaterdag 19 oktober in het Noord-Hollandse Bergen binnen maar liefst 150 mensen aangeschoven voor de presentatie van het nieuwe boek van Hans Moolenburgh. “Een levende legende“, zo werd de auteur aangekondigd. Tekst en foto: Jan van Klinken

Moolenburgh ziet kinderen steeds zieker worden

E

n inderdaad, als je niet beter wist, zou je denken dat het om een legende gaat. Iemand van 88 jaar die hoogst belangwekkende inzichten heeft te delen met de gezondheidsautoriteiten over de verontrustende opmars van chronische ziekten onder kinderen - dat grenst aan het onwaarschijnlijke. Maar het tastbare bewijs dat het levende werkelijkheid is, leverde Moolenburgh die middag zelf. Zijn geestkracht is ongebroken, zijn humor nog net zo fijnzinnig als altijd en op zijn scherpte kan menige jongere jaloers zijn.

Leukemie

Mudvol zat de zaal. Bijna moesten er mensen worden teruggestuurd. De huis-

18

arts in ruste stelde zijn publiek bepaald niet teleur. Bijna drie uur lang voerde hij het woord en er was niemand die zich afvroeg of het nog niet was afgelopen. Integendeel, vraagstellers konden niet eens allemaal aan het woord komen omdat het anders te laat zou worden. Moolenburgh, die zich specialiseerde in de complementaire behandeling van kankerpatiënten én van kinderen met chronische aandoeningen, vroeg zich als huisarts al af hoe het toch kwam dat hij steeds vaker ernstig zieke kinderen zag. Die vraag werd voor hem nog actueler toen hij zijn zoon sprak over diens opleiding op de kinderafdeling van het academisch ziekenhuis in Leiden. Moolenburgh had daar zelf ook zijn opleiding genoten, toen 30 jaar geleden.

Hij dacht er met veel genoegen aan terug en verwachtte niet anders dan dat zijn zoon ook enthousiast zou zijn. Maar dat bleek helemaal niet het geval te zijn. “Niks an. Alleen maar kinderen met leukemie“, vertelde hij zijn vader. Moolenburgh senior was hoogst verbaasd. Dat was nieuw voor hem. Ook andere aandoeningen, zoals autisme, adhd en voedselintolerantie, zijn explosief toegenomen onder kinderen. Voor de arts staat vast dat het bombardement aan ziektekiemen in de vorm van vaccinaties tegen kinderziekten een van de grote boosdoeners is. Baby’s krijgen al een cocktail van vaccinaties als ze nog maar zes weken oud zijn. De ziektekiemen in de vaccinaties zijn weliswaar verzwakt maar de arts is er van over-

Tien tips van Moolenburgh

tuigd dat ze desondanks veel schade aanrichten aan het immuunsysteem.

Zwaar overdreven

Hij vindt de angst voor veel kinderziekten zwaar overdreven. Bovendien wordt er niet logisch geënt. Zo worden meisjes gevaccineerd tegen de bof terwijl de ziekte bij hen helemaal geen kwaad kan (bij jongens kan de bof onvruchtbaarheid veroorzaken) en jongens worden ingeënt tegen de rode hond vanwege de schadelijke gevolgen voor de vrucht! De vaccinatiedrang wordt volgens hem ingegeven door de illusie van een ziektevrije wereld. Dat wil niet zeggen dat hij de angst van jonge moeders voor bijvoorbeeld polio ongepast vindt. Maar laat alleen inenten tegen die bepaalde ziekte en niet eerder dan na 10 maanden, was zijn advies. Andere bijdragen aan het ontstaan van chronische aandoeningen onder kinderen zijn naar zijn mening: degeneratie van ons voedsel, de opmars van suiker, het passieve gedrag vanwege tv-kijken en computerspelletjes, grootschalige landbouw en gefluorideerde tandpasta. Hij herinnert zich Fritsje nog, een jochie

‘Niks aan, alleen maar kinderen met leukemie’ die in zijn spreekkamer vertelde dat hij dood wilde. Moolenburgh raadde de moeder met klem aan om onmiddellijk te stoppen met gefluorideerde tandpasta. Na vijf dagen was de doodswens als sneeuw voor de zon verdwenen. Een van de kwalijke effecten van fluoride is volgens Moolenburgh dat het jodium uit de schildklier verdrijft, met alle gevolgen van dien.

De pil

Wat hij alom ziet, is een vergrijzing van de jeugd. De buitenkant is hetzelfde maar van binnen doen zich processen voor die voorheen alleen bij senioren optraden. Objectieve metingen laten zien dat het weefsel van jonge mensen versneld veroudert. Ook de anticonceptiepil vindt hij een griezelig fenomeen. Toen een vertegen-

1. Vermijd het drinken van leidingwater; er zitten resten in van de anticonceptiepil. 2. Eet geen roofvissen (tonijn, heilbot) want daarin hopen zich de resten op van de plastic soep uit de wereldzeeën. 3. Eet waar mogelijk uit natuur­ voedingswinkels. 4. Drink anderhalve liter mineraalwater per dag. 5. Volg regelmatig ontgiftingskuren. 6. Vermijd langdurige gesprekken met een mobieltje vanwege stralingsgevaar. 7. ´Ontscherm´ kinderen tot 12 jaar omdat bewezen is dat ze digitale dementie kunnen oplopen. 8. Laat kinderen vooral bewegen. 9. Ent niet in tegen griep maar ziek gewoon uit. 10. Bereid geen voedsel in de magnetron want vetten veranderen in transvetten en alle enzymen gaan kapot.

woordiger van de betreffende fabrikant zich voor het eerst bij hem meldde en Moolenburgh de samenstelling had bestudeerd, was zijn reactie dat er een kankerverwekkende stof in zat. Dat klopte, zei de man, om eraan toe te voegen dat een zwangerschap ook niet alles is…. Als wijze raad gaf hij zijn publiek mee om de krachten te bundelen en de politiek onder druk te zetten. Want: “Een goed idee gekoesterd door een idealist is sterker dan een atoombom.“ Titel: Hoe houden we onze kinderen gezond Auteur: Hans Moolenburgh sr. Omvang: 300 pagina’s Uitgave: Lemniscaat Rotterdam ISBN: 9789047706069 Prijs: € 24,95

19

In deze rubriek gaat arts drs. Bob Hornstra in op de meest uiteenlopende medische vragen. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Vragen met een algemene strekking zijn altijd welkom. Voor dringende persoonlijke vragen: bel met Patiëntenvoor­ lichting 088-2424240.

Vraag Vitamine C

Macula degeneratie

‘Met veel belangstelling heb ik het artikel ‘Vitamine C, patent antivirusmiddel’ gelezen in uitzicht van augus­ tus 2013. In een telefoongesprek met De Roode Roos werd me duidelijk dat er veel vitamine C soorten en sterkten zijn. Wat is als goede aanvulling op de voeding te gebruiken?’

‘Bij mij is macula degeneratie vastgesteld. Nog niet in ernstige mate, maar toch. Kunt u mij vertellen welke middelen ik mogelijk kan gebruiken om het degenera­ tieproces te vertragen? En hebt u daar zelf ervaring mee in uw praktijk?’

Vitamine C is in principe acidum ascorbinicum of wel ascorbinezuur; dokter Moerman gebruikte deze in tabletvorm van aanvankelijk 250 mg. Tegenwoordig kennen we verschillende verbindingen van vitamine C die in bepaalde gevallen voordeel kunnen hebben. Bijvoorbeeld als vitamine C gebonden is aan calcium of magnesium, de zogenaamde (niet zure) ascorbaatvorm die ‘vriendelijk’ is voor de maag. De Ester vitamine C zou langer in het lichaam blijven dan de gewone vitamine C die na circa drie uur al weer het lichaam verlaten heeft via de urine. Een belangrijke variant is de palmitaatvorm, de ascorbylpalmitaat, een vetoplosbare vorm van vitamine C die daardoor ook de hersenen kan bereiken. Dit kan belangrijk zijn bij de behandeling van bijvoorbeeld hersentumoren. Gewone vitamine C is wateroplosbaar en biedt deze mogelijkheid niet. Een voorbeeld van combinatie van water- en vet­ oplosbare vitamine C is de Brain & Body C-500 van Alfytal. Vaak worden er bioflavonoïden aan toegevoegd zoals de vitamine C-1000 capsules van Now Foods, AOV, Salvé e.a. Gemiddelde aanvulling is, afhankelijk van wat er behandeld moet worden, driemaal daags 500-1000 mg na het eten. Als preventie kan de 500 mg dosering voldoende zijn. Ik wil hier nog eens onderstrepen dat het consumeren van veel en afwisselende groenten en fruit voorwaarde is voor een goede gezondheid.

20

Bij macula degeneratie gaat de gele vlek in het netvlies, de lichtgevoelige laag van het oog, langzaam in functie achteruit. Dat kan in principe op alle leeftijden voorkomen. Indien dit op oudere leeftijd voorkomt spreekt men nu over ouderdomsmaculopathie. Er zijn twee grote varianten te onderscheiden, de natte en de droge vorm. Het afnemen van gezichtsscherpte bij de natte vorm van macula degeneratie verloopt doorgaans veel sneller dan bij de droge vorm. Oogartsen beschikken tegenwoordig over injecties die het degeneratieproces aanmerkelijk kunnen vertragen; Avastin injecties worden in het oog gespoten (intra-oculair) tegen de lekkende bloedvaatjes bij de natte vorm; het middel remt de vorming van nieuwe bloedvaatjes. Orthomoleculair zie ik in de praktijk goede effecten van de combinatie van Omega-3 vetzuren , Coenzyme Q10, Alpha-liponzuur, Acetyl-L carnitine en niet te vergeten vitamine D3 dat de netvlieselementen beschermt (vooral eerst de vitamine D spiegel in het bloed laten bepalen). Wat voeding betreft is het gebruik van verse bioeieren aan te bevelen en veel groene en oranje groenten, zoals spinazie, andijvie, wortels en in olijfolie geroerbakte tomaten (Luteïne en Zeaxanthine). Het klein fruit als frambozen, bramen en vooral ook de blauwe bessen zijn zeer gezond voor een goede conditie van de ogen. Homeopathische middelen kunnen van dienst zijn, maar dienen individueel te worden toegepast. Uitzondering is de therapie met bepaalde retina preparaten die in de anthroposofische geneeskunst in de vorm van onderhuidse injecties worden toegepast; ik heb daar veel goeds van gezien.

Antwoord U ziet dat er nogal wat mogelijkheden zijn om de macula degeneratie te vertragen of zelfs te stoppen. Vanzelfsprekend dient men dan ook niet te roken!

Welk brood? ‘In Uitzicht van augustus 2013 stond op pagina 26 een artikel n.a.v. een boek, geschreven door William Davis, over onder andere volkoren tarwebrood. Ik meende dat bruinbrood (niet kunstmatig gekleurd) een goede voe­ dingsbron was. Maar dat wordt gemaakt van tarwe en dat deugt niet, volgens Davis. Dus geen bruin brood meer op het menu? En wat voor brood dan wel? Ik ben zeer benieuwd naar uw antwoord.’ Een gegeven is dat het gemiddelde tarwebrood in de doorsnee winkel veelal gedenatureerd en gemanipuleerd is. Reden waarom ik altijd aanbeveel om, als je brood wil eten, dat in de reformwinkel moet kopen met granen van biologische kwaliteit. Speltbrood, één van de oudste granen, verdient de voorkeur. Ook geregeld gistbrood vervangen door zuurdesembrood (gistbrood kan de mineralen wegvangen met het fytinezuur als de gisting niet de nodige tijd heeft gekregen). Een ander verhaal is echter dat ons genoom (het totaal van erfelijke factoren in ons lichaam) niet voldoende zou zijn ingesteld op de stofwisseling van granen. Feit is vóórdat het graan zijn intrede deed, zo’n 10.000 jaar geleden, mensen voornamelijk leefden van groenten en fruit, vlees, vis, noten en kruiden en dan vooral zonder de vele chemische toevoegingen van onze tijd. Er zijn inderdaad nogal wat mensen die problemen hebben met de gluten (de eiwitfractie in de tarwe). Bovendien heeft het doorsnee brood een hoge glycemische index; dat betekent dat de koolhydraten die bij de vertering van brood vrij komen snel worden opgenomen door het lichaam. Vandaar dat in recente vermagerings­ diëten geen brood meer voorkomt! Kris Verburgh schrijft hierover in zijn interessante boek de ‘Voed-

selzandloper’. Hij schrapt overigens ook alle snelle koolhydraten als aardappel en witmeel producten zoals pasta’s en rijst in verband met die hoge glycemische index. Mijn mening is dat, indien iemand geen problemen als bovenstaand ondervindt bij het gebruik van biologisch (reform) brood, en dan liefst spelt en afgewisseld met zuurdesem varianten, brood een onderdeel vormt van de gezonde voeding. Zo kun je ook havermoutpap als ontbijt eten (zoals Verburgh zelf doet), Budwigpap met bio-kwark, lijnzaadolie met eventueel wat muesli en tarwekiemen. Bedenk ook dat brood belangrijke nutriënten kan bevatten als selenium, vezels, lignanen, vitamine E, Jodium e.a. Dokter Moerman verving de aardappelen niet voor niets door zilvervliesrijst, weliswaar een complex koolhydraat maar met ontelbare belang­ rijke nutriënten. Maar in zijn tijd was bruin brood,ook buiten de reformwinkel, nog echt brood!

Lymphomed ‘Kunt u mij iets vertellen over de Lymphomed? Kan dit apparaat ingezet worden bijvoorbeeld bij lipoedeem of als het lichaam vocht vasthoudt?’ De Lymphomed is een medisch apparaat dat na de tweede wereldoorlog in Duitsland is ontwikkeld. In de kuuroorden in Duitsland is daar toen veel ervaring mee opgedaan. Met dit apparaat zou een lymfblokkade vast te stellen zijn in het lichaam en het zou de lymf ook kunnen draineren (afvoeren). Ook zou het gebruikt worden om af te vallen en bij pijn. Omdat ik geen ervaring heb met dit toestel en ook geen collega’s spreek die wel ervaring hebben met de Lymphomed, kan ik u helaas verder geen betrouwbare informatie verstrekken.

21

‘Boek laat zien dat je ook op een leuke manier gezond kan leven’

Planteneters net als wij “Ik herinner me van de biologielessen op school dat mensen van nature omnivoren zijn. Maar ik geloof daar niks van. Goed beschouwd zijn we vooral gebouwd op het eten van planten.” Dat zegt persoonlijkheidscoach Boele Ytsma in de inleiding van zijn boek ‘Ik ben een Planteneter. Net als jij’. Op 4 oktober werd het gepresenteerd tijdens het eerste landelijke ‘Plantenetersevent’ en is sindsdien onderwerp van discussie. Want één ding is zeker: na het lezen van het boek kijk je ineens heel anders naar je bord eten én naar de wereld om je heen. Tekst: Matilde Newman

N

u we het toch over het kijken hebben: in het eerste hoofdstuk van zijn boek, waarin hij de misstanden in de zuivelindustrie benoemt, houdt Ytsma direct al een pleidooi om je ogen, oren en je verstand goed de kost te geven. “Ga op zoek en durf te kijken”, zo daagt hij uit. “Kijk naar de overvolle stallen en kooien, kijk naar de haantjes die levend worden versnipperd, kijk hoe gekweekte vissen spartelen in overvolle, zuurstofarme bassins. Kijk! Nogmaals: kijk!” Om wat Ytsma betreft vervolgens tot actie over te gaan: “Het heeft geen zin om te zeggen dat je tegen dergelijk leed bent als je intussen je geld blijft uitgeven aan deze industrie. Dan kies je ervoor”.

op bijvoorbeeld onze aderen. Bovendien is het vet zeer calorierijk. Door het eten van dierlijke producten krijgen we veel te veel eiwitten binnen wat aanzet tot versneld weefselgroei. Het laat zich raden waarom dat niet gewenst is. En als dat al niet genoeg redenen zijn, draagt Ytsma ook nog aan dat zuivel de zuurbalans in het lichaam verstoort, onze darmen veel te lang zijn om dierlijke producten te verwerken waardoor ze van binnen gaan rotten en daarnaast is veel zuivel vervuild met pesticiden, medicijnresiduen en zware metalen, zoals bij vis. “Waarom zou je je lichaam dit allemaal aan doen?”, vraagt hij zich verwonderd af.

Effecten op het lichaam

Iemand die het hartgrondig met deze vraag eens is, is dr. Luuk Simons van de TU Delft. Hij was op 4 oktober als spreker aanwezig op het Planteneter­s­ event en liet er in een betoog geen twijfel over bestaan: er moet iets veranderen aan de huidige leefwijze in het westen en snel. Dr. Simons kent als healthcoach als geen ander het welvaartsprobleem waar we mee te kampen hebben. Hij werkt nauw samen met bedrijven om het personeel niet alleen gezond te krijgen, maar ze ook gezond te houden. Hierbij richt hij zich op gedragsverandering. Simons licht desgevraagd toe: “Wat ik zie is dat er aan de ene kant een groep is die zich nog totaal niet bewust is van

Hoewel de zuivelindustrie in zijn boek uitgebreid aan bod komt, richt hij zich in zijn boek voornamelijk op de effecten van zuivel op het menselijk lichaam. Ons lichaam is niet gebouwd op de verwerking ervan, zo claimt hij. Sterker nog: het maakt ons ziek! Zo erg zelfs, dat het westen kampt met een zorgcrisis die zijn weerga niet kent. Welvaarts­ ziekten zijn doodsoorzaak nummer één en dit is allemaal te voorkomen door verandering in voeding en leefstijl. Voor wat betreft die voeding: Ytsma raadt aan alle dierlijke producten mijden. De vetten in dierlijke producten hebben we niet nodig en hebben een direct effect

22

Verandering

het nut van gezonde voeding, ik zie bijvoorbeeld steeds meer kinderen met dikke buiken in het zwembad, en aan de andere kant is er de groep mensen die het doorhebben. Voor deze laatste groep is het een fantastische tijd waarin we leven. Er zijn veel gezonde producten beschikbaar en ook aan informatie ontbreekt het niet”. Hij kan onderzoek na onderzoek aan­ halen om aan te tonen dat de switch naar een gezonde leefstijl veel voordelen oplevert. “Het is niet de bedoeling dat gezondheid je moeite kost. Veel mensen denken: gezond leven, dat is vervelend.” Een van de studies die hij aanhaalt is het beroemde Longevity Project waarin mensen een levenlang gevolgd werden, in eerste instantie bedoeld voor het doorzien van de ontwikkeling van maatschappelijk succes en leiderschap. Na verloop van tijd is hier gezondheid bij gekomen. Simons: “Wat blijkt nou? Basisgedragingen waarmee je jezelf gelukkig houdt, zijn hetzelfde als waarmee je jezelf gezond houdt in het leven. Gezond leven is plezieriger en levert meer op.”

Positief

Dat is precies de reden waarom hij het boek van Ytsma enthousiast aanprijst. “Het zet aan tot gedragsverandering op een positieve manier. Het laat zien dat je ook op een leuke manier gezond kan leven.” Zelf is Simons niet 100 procent

Ledenadviesraad van start Met gepaste trots loste MMV-voorzitter David Schut vrijdag 25 oktober het denkbeeldige startschot voor de nieuwe Ledenadviesraad (LAR). Blij verrast was hij dat de nieuwe adviesraad meteen al negen deelnemers telt. De LAR bestaat uit MVV-leden die graag willen meedenken over de verdere uitbouw van de organisatie. Een belangrijk onderwerp was de agenda voor 2014. Vanuit de MMV-achterban is de wens te kennen gegeven om naast de Nieuwe-Ledendag een bijeenkomst te organiseren voor mensen die al langer lid zijn. Hierover zal een volgende keer verder worden gesproken. Het idee is in het najaar een bijeenkomst te organiseren met verschillende workshops. Verder is de LAR gevraagd mee te denken over de opzet van de ledenwerfcampagne die in december van start gaat. De ledenadviesraad bestaat uit (vlnr.) Jacques Cuypers (voorzitter),

Klaus van Waveren (penningmeester). Jeannette Moors, Marlie Hillekens, Gerlinde Stam (secretaris), Klazien van der Toorren, Monique Wanders, Riet van Waveren en Han van der Toorren. Naast hen Wim Kuling van het Centraal Bureau van MMV, tevens coordinator van de LAR en MMV-bestuurslid Jan Bor. Ook als u geen lid bent van de LAR, mag u uiteraard ideeën over een nieuwe ledenwerfcampagne uitbroeden en doorgeven. Heel erg graag zelfs. Hoe kunnen we het voor anderen aantrekkelijk maken om lid te worden? Aan welke extra service is behoefte? Welke zwakke kanten van MVV moeten beter en welke sterke kunnen we verder ontwikkelen? Zegt u het maar! Ook wijzen we graag nog even op de oproep in de column op pag. 3. Het woord is aan u. Mail naar cb@mmv of schrijf naar MMV, Postbus 508, 2400 AM Alphen ad Rijn. Alvast heel veel dank.

planteneter “maar ik eet aanzienlijk minder vlees en vis dan in de grote hoeveelheden waarin anderen dat doen.” Daarnaast geeft hij mensen in zijn werk adviezen mee die raakvlakken hebben met de filosofie van Ytsma. Simons: “Eet veel planten en hoe milder bewerkt, hoe beter. Ik kan bijvoorbeeld olijfolie over mijn salade doen, maar ik kan ook de hele olijf opeten. Dan krijg ik al die andere honderden goede stoffen die in een olijf zitten ook gelijk mee.” Wie het boek van Ytsma leest, ontkomt er niet aan af en toe de wenkbrauwen op te trekken. De manier van schrijven heeft treffende verge­lijkingen met die van een enthousiast predikant. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de auteur van oorsprong theoloog is. Maar toch: slaat hij niet door? Dr. Luuk Simons fel: ”Helemaal niet! Al die gematigdheid van een extra appel per dag heeft veel te weinig nut. Zet grotere stappen, dan heb je groter resultaat. Ik denk zelfs dat we aan het begin staan van een nieuw tijdperk. Over 50 jaar kijken we hierop terug en zien we dat velen nu vrij onnozel bezig zijn met ziekte en gezondheid.” Dat is geheel in de lijn van Boele Ytsma. Wat hem betreft worden we allemaal vandaag nog planteneters, wat volgens hem een levensstijl is “die je lichaam sterk en vitaal maakt”.

Nieuwe Ledendag: 16 november in Baarn De ontmoetingsdag voor nieuwe leden wordt dit jaar gehouden op zaterdag 16 november in Het Brand­ punt in Baarn. De bijeenkomst begint om 10.00 uur. De zaal is om 09.30 uur open. Het programma biedt tussen 10.00 en 12.30 uur een kennismaking met de MMV en het bestuur, en interessante workshops met Paul Fagel (Natuurrijke Keuken) en Marrie Foelkel (Kruidenhuis Beekbergen). Ervaringsdeskundige Marlie Hillekens

sluit het ochtendgedeelte af met een lezing. De workshop met Paul Fagel is volgeboekt, in die met Marrie Foelkel zijn nog wat plaatsen beschikbaar. Zorg dat u er snel bij bent! Na de lunch houdt de complementair arts E.J. de Rijk uit Kampen een lezing. De Rijk is een verklaard voorstander van integrale geneeskunde. Aanmelden: Centraal Bureau MMV tot donderdag 6 november. Telefonisch (0172) 49 79 44, maar het liefst per e-mail: [email protected]

23

Advertenties

VASCULAIRE NUTRIËNTEN

De enige echte, volgens de originele Hagiwara formule.

Gerstegras-sap-extract Gerstegras superfood bevat meer dan 70 voedingsstoffen, waaronder vitaminen, mineralen, antioxidanten, aminozuren, enzymen en chlorofyl.

met meer dan 70 voedingsstoffen

Green Magma is het enige echte superfood dat door Y. Hagiwara is ontdekt. Het is namelijk geen gemalen gerstegras, maar een extract van het sap uit gerstegras. Dat betekent zonder vezels, dus meer ruimte voor de belangrijke bestanddelen zoals vitaminen en veel makkelijker op te nemen voor het lichaam.

biologisch glutenvrij

Door het speciale productieproces wordt de versheid en kwaliteit gegarandeerd. Dus vergelijkbaar met vers geperst sap, alleen makkelijker in gebruik en bovendien smaakt het nog lekker ook! Voor meer informatie kijkt u op de website www.greenmagma.nl of neem contact op met: TS Products, Harderwijk Informatielijn: 0341 – 46 21 46 e-mail: [email protected]

Proef zelf het verschil en vraag nu een gratis proefzakje* aan via [email protected] o.v.v. de code GMU13.

*Zolang de voorraad strekt

zonder vezels – hogere concentratie – maximale opneembaarheid TS130128 GM ADV UITZICHT 185x130.indd 1

18-03-13 13:14

Vitamine D3-varianten

24

Vitamine D-3 400 IE Voedingssupplement Bestelcode: 2401 Adviesverkoopprijs: € 9,46 90 softgels

Vitamine D-3 Druppels Voedingssupplement Bestelcode: 2405 Adviesverkoopprijs: € 14,39 60 ml

Vitamine D-3 1000 IE Voedingssupplement Bestelcode: 2403 Adviesverkoopprijs: € 10,64 90 softgels

• Dragen bij aan een goede weerstand • Zijn goed voor het behoud van sterke botten • Spelen een rol bij het behoud van soepele spieren • Ook beschikbaar als makkelijk in te nemen vitamine D-druppels

Neem de basissuppletie bij ‘kleine ongemakken’ Wie kent niet die kleine dagelijkse of periodiek terugkerende ongemakken? Vaak is moeilijk vast te stellen wat nu precies de oorzaak is. ‘Kleine ongemakken’ kunnen voor ieder verschil­ lend zijn: broze nagels of dof haar, menstruatieklachten, snel verkouden, dikwijls last van hoofdpijn, geen energie meer hebben na het avondeten of juist moeilijk uit bed kunnen komen, onderhevig zijn aan stemmingswisselingen of af en toe een dipje. En moeheid in het algemeen kan hieronder vallen, een probleem waar veel Nederlanders mee kampen. Voedingssupplementen kunnen hier uitkomst bieden, omdat deze ongemakken het gevolg kunnen zijn van al of niet kleine (marginale) voedingstekorten. Zo heeft u de grootste kans uw stofwisseling te voorzien van alle essentiële voedingsstoffen zodat die weer optimaal kan functioneren en waardoor uw klachten als sneeuw voor de zon verdwijnen. Bovendien: u doet uw algehele gezondheid er ook een groot plezier mee. Goede voeding samen met een multi-voedingssupplement en een tot drie tabletten vitamine C van 1000 mg geeft dikwijls verlichting. Bijvoorbeeld bij opvliegers, een verschijnsel dat bijzonder hinderlijk kan zijn. Medicijnen (hormonen) zijn een optie. Een mildere therapie is fyto-oestrogenen (isoflavonen uit soja) in een voedingssupplement, of het kruid zilverkaars. Maar waarom voor deze middelen kiezen terwijl opvliegers kunnen optreden als gevolg van al of niet marginale voedingstekorten? Mijn aanbeveling is daarom eerst goed te letten op uw voeding, bij voorkeur direct van het land (groente en fruit) of direct uit de zee (vis). Eet niet te veel koolhydraten in de vorm van brood, pasta, aardappels of rijst, maar meer eiwitten. Elke dag een eitje is een prima én vullend voedingsmiddel. Weinig koolhydraten en meer eiwitten (vis en ook vlees) helpen bovendien tegen overtollige kilo’s. Ik geef de voorkeur aan biologisch, zeker het vlees. Neem bovendien gedurende een maand de genoemde voedingssupplementen. De kans is dan groot dat de opvliegers verdwijnen of minder hinderlijk worden. Als het opheffen van voedings­ tekorten niet het gewenste effect heeft gegeven, kunt u altijd nog zoeken naar een andere oplossing. Velen zullen huid-, haar en nagelproblemen tot ongemakken rekenen. Het is zeer waarschijn­ lijk dat ook bij de dagelijkse toevoer van voedingsstoffen naar de verschillende organen prioriteiten worden gesteld. Zo lijkt de huid te behoren tot de organen die het laagst in de rangorde staan. Eventuele voedingstekorten zijn daarom het eerst waar te nemen in dit orgaan. Dit sluit aan bij het ervaringsfeit dat de eerste verschijnselen van gebreksziekten vaak alle mogelijke huidverschijnselen zijn, zoals een droge of schilferige huid, een rode huid enzovoort. Hetzelfde geldt voor nagels en haar. Niet voor niets wordt de gezondheid van dieren vaak afgemeten aan de conditie van de vacht. Deze huidverschijnselen zijn daarom voorbeelden van de ‘kleine ongemakken’. Prettige bijwerking van het opheffen van deze ‘kleine ongemakken’ met voldoende voedings­ stoffen is dat u tevens wordt beschermd tegen voedingstekorten op de lange termijn.

www.ortho.nl

Dr. Gert Schuitemaker

25

Kruiswoordraadsel

Oplossing ‘Geniet van de gezonde natuurlijke keuken.’ Dat is de oplossing van de puzzel in Uitzicht 2013/07. Natuurlijk met biodynamische producten en met ‘superfoods’. Superfoods zijn voedingsmiddelen waarin van nature hoge concentraties (fyto)chemische verbindingen voorkomen. Deze superfoods zouden gunstig zijn voor de gezondheid en dienen als aanvulling op een gezonde basisvoeding. Maar bestaan ze wel echt? De helderrode kleur van frambozen, de karakteristieke geur van knoflook en de wrange smaak van cacao en thee houden verband met de aanwezigheid van duizenden verschillende complexe stoffen in die producten. Inname van deze stoffen wordt in verband gebracht met ziektepreventie, verbeterde mentale gezondheid en vertraging van verouderingsprocessen. Deze voedingsmiddelen worden daarom superfoods genoemd. De term superfood is een buzzwoord in de industrie en bij de productpromotie rond voeding en gezondheid. Natuurlijk is er wel onderzoek verricht naar vermeende gezondheids­ effecten van bepaalde voedingsmiddelen, zoals groenten, fruit, dranken en kruiden. Zo bevatten bijvoorbeeld de kruisbloemige groenten als broccoli, spruiten en bloemkool, glucosinolaten waarin verschillende fytochemicaliën zijn opgeslagen. Bij het kauwen van deze groenten komen kankerwerende eigenschappen vrij. Vele deskundigen en/of websites duiden verschillende dranken, kruiden, groenten enzovoorts aan als superfood. Misschien verdienen sommige voedingsmiddelen dat label superfood dus wel. Ik wens iedereen smakelijk en gezond eten, met of zonder superfood. De prijzen gaan naar: 1e prijs: mevr. Fikkerman, Amsterdam 2e prijs: mevr. Bouma, Drachten 3e prijs: mevr. Verloop, Alblasserdam. De inzenddatum voor de puzzel in Uitzicht nr. 2013/09 sluit 25 november 2013. LET OP! Het inzenden van de oplossing is alleen mogelijk door: overschrijving van tenminste € 1,op ING rekening 6189, t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Vermeld uw oplossing onder mededelingen. Gert Tretmans. Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo tel.: (0546) 56 94 11 E-mail: [email protected]

26

1

2

3

4

5

6

1

7

18

9

10

23

27

28

34

35

41

12

42

37

38

15

39

43

17

31

32

45

49

46

50

51

53

56

57

63

64

69

70

58 65

59

66

71

60

67 73

77 82

87

83

88

94

79

80

84

89

85

90

91

95

92

87

5

11

71

2

14

47

4

70

59

76

37

69

16

13

75

36

54

58

76

8

11

56

12

49

46

21

38

5

71

81

93

96

30

33

62

74

78

81

61

68

72

76

3

16

40

44

52

75

14

30

48

55

13

24

29

36

47

86

1

20

22

26

33

54

11

19 21

25

8

6

61

44

10

90

65

95

55

25

32

2

18

8

20

89

75

Horizontaal: 1. verwarmingstoestel 7. familielid 12. hetzelfde 18. baby 19. verdieping 20. plotseling 21. boekwerk waarin een register wordt bijgehouden 23. op een rustbank uitgestrekt zijn 25. de onbekende 27. kier 30. water 31. en personne 33. of iets dergelijks 35. lage rivierstand 36. land in Azië 39. nummer 40. Palestijnse bevrijdingsorganisatie 41. schoonmaakgerei 43. stuwdam 45. lichamelijke behoefte aan drinken 47. plakband 48. bar 49. roofdier 51. rivier in België 52. op te voeren stukken 53. klaar 54. bergplaats 57. roem 59. belemmering 60. droogvloer 63. vleesrooster 65. liniaalvormig houtje 68. Grieks eiland 69. een weinig 70. Eminentie 72. schaatsen 73. achter 74. roofzuchtige papegaai 75. boom 76. dakbedekking 78. jongensnaam 80. luitenant 81. vogel 84. haarvlecht 86. min of meer betreurenswaardig voornemen 88. manier 91. telkens weer 94. Frans schrijver 95. groot leger 96. gehucht ten zuiden van Leeuwarden. Verticaal: 1. kosten koper 2. reeds 3. klein vertrek 4. op deze plaats 5. vreemde taal 6. krijgsmacht 7. op grote afstand 8. astatium 9. laagte 10. landbouwwerktuig 11. opstandje 12. vertrouwd 13. griezel 14. omlaag 15. boom 16. voegwoord 17. rijschool 22. ex tempore 24. in memoriam 25. heimwee 26. stamloze moeraspalm 28. sprookjesfiguur 29. onderdompeling 31. plaats in Gelderland 32. vorst 34. leeg omhulsel 36. met de nek aankijken 37. voor 38. tegen de wind in zeilen 40. voorkeur 42. plant 43. gil 44. kers 46. voorzetsel 48. een zekere 50. bijbelse figuur 55. oorlogsgod 56. aanwijzend voornaamwoord 58. oorlog (Engels) 61. eikenschors 62. paar 64. deel van het alfabet 66. gevangenis 67. steen 68. vechtsport 71. kantlijn 73. neven 76. mestvocht 77. habijt 78. bruto 79. deel van een trap 81. met 82. bevel 83. jong schaap 84. uitgang van de overtreffende trap 85. samentrekking van te der 86. tasto solo 87. onder andere 89. regeringsreglement 90. neon 92. dyne 93. vaartuig. Als u de hele puzzel hebt opgelost, kunt u ook de onderste balk invullen. Hier ontstaat dan de naam van een film, die tevens de uiteindelijke oplossing vormt.

Uitzicht is het tijdschrift van MMV Natuurlijke kankerpreventie en Ondersteunende therapieën. Het verschijnt tien keer per jaar en wordt gratis aan de leden van de vereniging beschikbaar gesteld. Verantwoording De redactie van Uitzicht en het bestuur van MMV brengen de inhoud ter kennis en beoordeling; zij aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing ervan. Overname van artikelen door derden is uitsluitend toegestaan met schriftelijke toestemming vooraf. Redactie en bestuur behouden zich het recht voor zonder opgave van redenen teksten, advertenties en te beantwoorden vragen te weigeren. Eindredactie Cor van Groningen Medewerkers aan dit nummer: Ellen Hameeteman Drs. Bob Hornstra, arts Riëtte Janssen Jan van Klinken Arjan van Laar Matilde Newman Hans Nieuwstad Petra Pronk Dr. Gert Schuitemaker Dr. Hans Stoop

Voorjaar 2014

Reis naar Zwitserland gaat door De MMV-reis naar Zwitserland in het voorjaar van 2014 gaat door! De peiling onder de leden of er voldoende belangstelling voor dit initiatief bestaat heeft een positief resultaat opgeleverd. Tientallen leden hebben zich direct aangemeld of aangegeven dat ze er zeker belangstelling voor hebben. Het bestuur heeft daarom besloten de reis te laten doorgaan.

De details

Hier nogmaals de details van de reis: in de periode van 23 juni 2014 tot en met 2 juli 2014 maken we een busreis naar het Kanton Wallis in Zwitserland. Zowel op de heen- als de terugreis overnachten we in het zuiden van Duitsland. We logeren in het drie sterren hotel Mattmarkblick in Saas Almagell op basis van halfpension. In alle diëten kan worden voorzien, dus ook in het Moermandieet en de Natuurrijke Keuken. Maar kiezen voor het dagmenu van het hotel/restaurant kan ook. Voor het ont-

bijt staat er dagelijks een ontbijtbuffet klaar. Het Saasdal is bekend om zijn vele hoge bergen; daarvan zijn er 18 hoger zijn dan 4000 meter. De reis wordt geleid door een ervaren reisleider.

De kosten

De kosten liggen tussen € 900,- en € 1000,- per persoon. Dat is inclusief de toegang tot nagenoeg alle kabelbanen, treinen en ander openbaar vervoer in het Saasdal. Aanmelden? Dat kan via telefoonnummer (0172) 49 79 44 (werkdagen tussen 9 en 13 uur) of via e-mail: [email protected] Doe het snel!

Fotografie Stef Breukel e.a. Redactiecommissie Truus Hartsink Dr. Hans Stoop Cor van Groningen

Advertenties Advertentiemogelijkheden en tarieven kunnen worden aangevraagd bij: J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert Telefoon (0495) 53 22 20 Inschrijving Uitzicht ISSN 0169-9938 Uitzicht op internet www.mmv.nl E-mail: [email protected] Kopij volgend nummer: Magazine 10/2013 vóór 16 november 2013

c o l o f o n

Redactieadres Redactie Uitzicht Hof van Azuur 30 2614 TB Delft

27

Advertentie

Postbus 16035 2500 BA Den Haag Telefoon 070-3010701 Fax 070-3010707

De Roode Roos B.V. Magazijn voor orthomoleculaire voeding Deze keer een andere selectie van producten, welke door “De Roode Roos B.V.” geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een inzicht van ons ruime assortiment, van meer dan 3500 producten en 80 leveranciers. Bestellen bij De Roode Roos B.V. Alle producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Eventueel kunt u eerst een fotokopie maken. Onze volledige catalogus is op aanvraag verkrijgbaar. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door TNT-Post bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. Internetgebruikers kunnen een e-mail versturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com Vanaf nu biedt De Roode Roos u de mogelijkheid uw bestellingen te betalen via doorlopende machtiging voor automatische incasso. Een machtigingskaart hiervoor kunt u opvragen via onze website: www.derooderoos.com/machtigen

Nr

Fabrikant

Leden

205 Multi vit.& mineralen (240 tab)

Plantina

€ 99,75

€ 74,81

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 46,50

€ 34,87

1388 MultiVit Basic (module 1) (90 vcaps)

Alfytal

€ 21,40

€ 19,26

2308 DHA 250 (120 caps)

Now Foods

€ 38,20

€ 28,65

2572 B-12 Brein Formule 1000 mcg (100 zuigta Now Foods

€ 22,49

€ 16,87

2621 Hylak forte (100 ml)

Homeoropa

€ 26,95

€ 20,21

2836 MetaRelax (90 tab)

Metagenics

€ 23,99

€ 17,99

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 19,95

€ 14,96

3312 MorEPA (sinaasappel) (60 softgel)

Minami Nutrition

€ 32,95

€ 24,71

3402 More DHA Prenetal (60 softgel)

Minami Nutrition

€ 28,95

€ 21,71

3492 Bio Bran MGN3 250 mg (50 tab)

Medpro

€ 65,00

€ 58,50

3588 Symbioflor 1 (50 ml)

Energetica Nat.

€ 13,60

€ 10,88

3654 Prostaatformule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

3924 MagAsorb 150 mg (magnesium als Citraat Lamberts

€ 12,70

€ 9,52

4084 Mood (30 caps)

Care For Women

€ 19,95

€ 14,96

4105 Levertraan Forte (60 softgels)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

4398 Active Biodream (800 gram)

Biodream

€ 45,00

€ 36,00

4456 Spirulina (180 tab)

Marcus Rohrer

€ 13,32

€ 11,32

4617 Solidago Complex Tinctuur (50 ml)

Zonnegoud

€ 11,59

€ 8,69

4646 Super Greens (220 gram)

VitaKruid

€ 46,70

€ 39,70

4754 l-Tryptofaan 400 (60 vcaps)

CellCare

€ 21,90

€ 17,52

5400 Vitamine D3 15 mcg (90 softgel)

Bonusan

€ 11,00

€ 8,25

5603 Echinaforce Forte (60 tab)

A. Vogel

€ 14,99

€ 11,24

5765 Astaxanthin-eco (120 caps)

Plantina

€ 60,10

€ 45,08

5878 Glucosamine Summum (120 tab)

Supplemed

€ 36,95

€ 27,71

5968 Prostasol (60 tab)

Medpro

€ 95,00

€ 85,50

6096 CalAsorb (180 tab)

Lamberts

€ 28,60

€ 21,45

6097 Salvestrol GZ (60 caps)

Vitals

€ 39,95

€ 29,96

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

6599 True Superfood (400 gram)

Vitals

€ 65,00

€ 48,75

Prijswijzigingen voorbehouden Vermeld hier uw adresgegevens:

28

Normaal

Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

E-Mailadres:

Telefoonnummer:

(evt.) voorschrift van:

Boekenlijst Deze boeken kunt u bestellen bij de Moermanvereniging. Wilt u één of meerdere boeken toegestuurd krijgen, geef dan op uw bankoverschrijving het juiste bedrag en de titels van de gewenste boeken. Geen geld opsturen! Het rekeningnummer waarop u kunt bestellen is: 355.999 t.n.v. De Moermanvereniging Postbus 508 2400 AM Alphen aan den Rijn. De prijzen zijn inclusief verzendkosten binnen Nederland. Daarbuiten wordt € 3,50 extra berekend.

01. Dr. Moerman, een weg tot genezing, C. van Groningen en A. Ronhaar 02. U kunt meer dan u denkt, aanvullende maatregelen om kanker te helpen voorkomen en genezen, Hans Moolenburgh sr. 09. Verhütung und Heilung von Krebs, Jac. Landman 10. Die Moerman-Krebs-Diät, E. Wannee-Immerzeel 17. A solution to the Cancer Problem 03. Kookboek De Natuurrijke Keuken. Het kookboek voor als je gezond wilt worden of blijven (Prijs niet leden € 19,50) 28. De actuele voedingstabel, wat zit waar in? 29. Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de Moermantherapie 37. Het Gouden boekje voor de Gezondheid, G.E. Schuitemaker Voor meer boeken van de heer Schuitemaker zie: www.gezondeboeken.nl 41. Bondgenoot, autobiografie van een immuuncel, Henk Fransen 42. De helende factor, Bob Th. Hornstra 45. Dvd ‘Geef ziekte geen kans, eet en leef gezond’, Kees Braam

€ 12,75 € 16,50 € 6,95

Koopt u onze verrassingstas! Met in ieder geval de complete jaaruitgave van Uitzicht 2012. Leuke hebbedingetjes en heel veel informatie! Een gezond en prachtig cadeau om weg te geven.

€ 15,00

€ 11,30 € 25,00 € 6,80 € 6,80 € 7,95 € 17,50 € 10,00 € 20,40 € 12,50

Advertenties

Gezond leven Gezond blijven 10% kort i Rood ng bij de e Ro os

Een leven lang vitaal! Squalene is een bijzondere stof die zowel in het menselijk lichaam als in de natuur wordt aangemaakt. Het behoort tot een speciale groep antioxidanten, de zogenaamde isoprenoïden en wordt uit de levertraan van de diepzee dogfish verkregen. Squalene heeft het vermogen om zuurstof toe te voegen aan de menselijke cel. Hierdoor beschermt het de cellen waardoor het lichaam wordt behoed voor de ziekmakende moleculen. Issho Genki® Squalene iP6 is een veelzijdig, natuurlijk en zuiver voedingssupplement dat uw lichaam weer in balans brengt.

Versnelt herstel

Toename energie, vitaliteit en uithoudingsvermogen Beschermt tegen vroegtijdige veroudering van de huid

Beschermt tijdens chemotherapie en bestraling Beschermt cellen en weefsels

Hoogwaardig, biologische, hooggedoseerde vitamines, kruiden en mineralen. Kijk voor meer informatie op: www.santeproducts.nl

‘Je moet je bukken om een kruid te plukken.’ Auteur: A.G.M. de Laat Dit boek bevat zowel eeuwenoude als nieuwe inzichten over het ontstaan van ziekten. Het geeft je de kennis, gereedschap en technieken voor het bereiken van de totale mens op spiritueel, psychologisch en fysiek/Aards niveau om deze drie in balans kunt krijgen. Op diepgaande wijze, doch in eenvoudige taal wordt in dit boek beschreven hoe een mens zich via natuurlijke inzichten kan beschermen en genezen. ISBN: 978-90-8161-331-6 Bestellen: www.santeproducts.nl

Fyto-Life van Hogendorpplein 28 5051 SR Goirle T: +31 (0) 13 534 6437 F: +31 (0) 13 530 2247 E: [email protected] W: www.fyto-life.nl www.isshogenki.com

Prijs € 48,75 incl. BTW

 Een holistische praktijk met een veelvoud aan therapieën, zoals atlascorrectie, kinesiologie, orthomoleculaire voedingsadviezen, magneetveldtherapie, frequentie’s van Rife, Lymetherapie o.l.v. Natuurgeneeskundig Therapeut A.G.M. de Laat RTAG. www.natuurgeneeskundebudel.nl

Telefoon: 0495-49.35.52

29

Natuu rrijk leven, Moerman.

Algemene informatie

De Moermanvereniging voor natuurlijke kankerbestrijding stelt zich ten doel welzijn en belangen te behartigen van patiënten die met de Moermantherapie worden behandeld, en zoveel mogelijk bekendheid te geven aan deze therapie ter bestrijding van kanker.

Bestuur Vriendelijk verzoek alle post bestemd

Informatie lezingen en kooklessen

Administratie/ algemene informatie

voor het bestuur te zenden aan:

De administratie van de vereniging

Schriftelijke vragen naar:

Postbus 508

wordt gevoerd door de heer

Postbus 508

2400 AM Alphen aan den Rijn

Wim Kuling.

2400 AM Alphen aan den Rijn

Voorzitter:

Centraal Bureau:

Dave Schut

Postbus 508

Eefde

2400 AM Alphen aan den Rijn

Postzegel insluiten.

Klachten van patiënten

Telefoon: (0172) 49 79 44 (werkdagen Secretaris:

tussen 09.00 uur en 13.00 uur)

Johan Klumpenaar

Fax: (0172) 47 06 44

President Wilsonlaan 33

E-mail: [email protected]

Stichting Klachtrecht AAG (Artsenfederatie Additieve Geneeskunde) Vaartstraat 247, 1075 RM Amsterdam

Advertenties Uitzicht

4334 GB Middelburg Telefoon: (0118) 63 59 89 E-mail: [email protected] Penningmeester:

Aanmelding nieuwe leden Schriftelijk bij het Centraal Bureau of via de website.

Nico Sleeuwenhoek

Lidmaatschap

De Eendracht 20 2614 LX Delft Telefoon (015) 2562921 E-mail: [email protected] Marketing: Sietze Blom Buitenom 1 8314 AM Bant Telefoon: (0527) 26 18 25 E-mail: [email protected] Interne contacten: Jan Bor Schoolstraat 1 4221 LR Hoogblokland Telefoon: (0183) 56 36 28 E-mail: [email protected] Jan Meijerink

én buiten Europa € 42,- per jaar. Een kleine ‘overbetaling’ op de minimumcontributie wordt zeer op prijs gesteld. Contributie giro 42.39.229 t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Opzegging lidmaatschap: vóór 1 december van het lopende jaar. Administratiekosten: € 3,50 wanneer een herinnering gestuurd moet worden.

Losse nummers Uitzicht

De Bese 2

Losse nummers kunnen (na)besteld

7722 PD Dalfsen

worden à € 5,25 per exemplaar.

Telefoon (0529) 42 71 45

Dit kan schriftelijk of telefonisch bij

E-mail: [email protected]

het Centraal Bureau.

Wetenschap en artsencontact:

Internet

Hans Stoop

Piet Sijpersma

Den Haag Mevr. R. Rosier Robert Stolzplantsoen 121

E-mail: [email protected]

Singel 7 8771 SV Nijland

Stichting Steunfonds Amnestie

Telefoon: (0515) 56 98 13 Groningen/Drenthe

Giro 3290997 t.n.v. de Stichting

Mevr. H. Prins

Steunfonds Amnestie, de Eendracht

Schout Poelmanweg 32

20, 2614 LX Delft of via ING bank,

9617 BX Harkstede

rekeningnummer 67.20.27.240 t.n.v.

Telefoon: (050) 404 22 46

Stichting Steunfonds Amnestie in Delft.

Limburg

Bovenstaande rekeningnummers

De heer J.H.P. Peters

van Stichting Steunfonds uitsluitend

Oude Heerweg 145

te gebruiken voor giften.

5941 EK Velden

De stichting Steunfonds Amnestie is

Telefoon: (077) 472 14 53

door de Belastingdienst erkend als

E-mail: [email protected]

algemeen nut beogende instelling (ANBI), sinds 01-01-2008. Een schen-

Noord-Holland Noord

king aan deze stichting is aftrekbaar

Vacature

van de inkomstenbelasting (binnen de daarvoor geldende regels).

Overijssel Dhr. G.J.W. Tretmans

Legaten Wie het Steunfonds testamentair wil gedenken, wordt aanbevolen gebruik te maken van de volgende formulering: ‘Ik legateer aan de Stichting Steun-

en kosten’.

Patiëntenvoorlichting Regio-secretariaten

Of voor algemene informatie over de

Amsterdam en Wijde Omgeving

vereniging: (0172) 49 79 44

Mevr. T. Visser

Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo Telefoon: (0546) 56 94 11 Rotterdam Dhr. M. Ouwehand Statenweg 405 3039 HP Rotterdam Telefoon: (010) 467 78 64 Mobiel: 06 23234874 Rijnmond/Westland Vacature

Quellijnstraat 128 1073 XL Amsterdam Telefoon: (020) 675 41 50

30

Telefoon: (0164) 25 04 61

Mevr. T. Meesters

de som van €……… vrij van rechten

Bob Hornstra

4611 KS Bergen op Zoom

Friesland

E-mail: [email protected]

Cor van Groningen

Coehoornstraat 40

Telefoon: (0495) 53 22 20

4611 KS Bergen op Zoom

Telefoon: 088-2424240 (Infolijn)

Dhr. H. Stoop

Louis Regoutstraat 36, 6006 LL Weert

fonds Amnestie, gevestigd te Elst (Gld)

Adviseurs:

Zeeland/West-Brabant

Telefoon: (070) 391 02 79

www.mmv.nl

E-mail: [email protected]

Telefoon: 06 44386268

J.P.H. Geraats

Coehoornstraat 40 Telefoon: (0164) 25 04 61

6822 MB Arnhem

aangevraagd bij:

Op rekening ING bank

Voor de overige leden in Europa

Groot Vijverdal 21

2555 SG Den Haag

Voor Belgische leden € 42,- per jaar.

t.n.v. Moermanvereniging.

Mevrouw R. van Elk

Advertentietarieven kunnen worden

Nieuwe leden € 29,- per ­jaar.

335-0078672-51

Gelderland

Zie ook colofon pagina 27.

Activiteiten

In het volgende nummer van Uitzicht • Ralph Moorman kent trucs voedingsindustrie door en door • Hoe kruidenexpert Marry Foelkel en topkok Paul Fagel nieuwe leden bijspijkerden • Geneeskrachtige paddenstoelen in Nederland zwaar onderschat

Advertenties advertentie 90 x 130 01-08-13 14:18 Pagina 1

MontAna® hoge snelheid blender

Mark1

Asten (NB) – november 2013 Vegetarische kookcursus Onder deskundige leiding maaltijden klaarmaken die gezond en smakelijk zijn. Er is plaats voor maximaal 8 personen. Data:

Donderdag 7 november 2013 Donderdag 14 november 2013 Donderdag 21 november 2013 Donderdag 28 november 2013

Tijd:

van 10.00 tot 14.00 uur

Kosten:

Leden € 80,-.

Opgave:  Mien v.d. Vijfeijken, telefoon (0493) 49 58 91 of Toos Scheres, telefoon (0475) 49 29 20.

Voedsel als natuurlijk geneesmiddel: Door de snelle maling (30.000 toeren/ minuut) worden de celwanden van groente en fruit opengebroken. Alle vrijgekomen vitaminen, mineralen en enzymen worden direct in het bloed opgenomen.

€ 398,-

• Gewicht 5,5 kilo • Italian design • 1680 Watt • Verlichte knoppen om makkelijker programma’s te selecteren • 2 liter container, • Container van BPA free (gifvrij) Tritan materiaal geschikt voor koude en hete vloeistoffen • High carbon edelstaal Met 6 voorgeprogrammeerde functies: 1) Groente 4) Smoothie blender mes 2) Soja melk 3) Saus

5) Bisque/Soep 6) Noten

www.hogesnelheidblender.nl Silicium, het vergeten mineraal Optimal life – Optimal beauty

AloëSil ™

voor huid, haar, nagels en uw darmflora

MobiloSil ™ voor uw spier- en gewrichtscomfort verkrijgbaar bij Ook verkrijgbaar bij Roode Roos

Problemen met inloggen? Bel of mail naar Centraal Bureau Het inloggen van leden op MMV.nl verloopt nog lang niet altijd vlekkeloos. Daaraan is de afgelopen periode hard gewerkt en de oplossing is in zicht. Wie problemen ondervindt met inloggen, kan vanaf nu bellen naar het Centraal Bureau van MMV en krijgt dan meteen een nieuwe wachtwoord. Tel. 0172- 497944 (ma-za van 9.00 tot 13.00 uur). Mailen kan ook: [email protected].

Nieuw boek Gert Schuitemaker ‘Gezond met Voedingssupplementen; advies van een apotheker’, is de titel van een nieuw boek van dr. Gert Schuitemaker dat medio november verschijnt. In deze uitgave legt hij uit waarom voedingssupplementen een noodzakelijke aanvulling zijn op de dagelijkse voeding. Het is een vervolg op het boek ‘Fit met Voedings­ supplementen’ en telt zo’n 380 pagina’s. Ook de grond­ beginselen van de orthomoleculaire geneeskunde werden erin uitgelegd. Dit nieuwe boek is ‘lichtvoetiger’ en rijk geïllustreerd. ‘Voedingssupplementen’ is niet bepaald een onderwerp dat bij iedereen even gemakkelijk ligt. Officiële instanties zijn openlijk contra en een bezoek aan de huisarts levert op zijn best een gefronst gezicht op bij het aansnijden van het onderwerp. Schuitemaker zet in dit boek het nut van het gebruik van voedingssupplementen duidelijk en toegankelijk uiteen. Meer info? www.gezondeboeken.nl U kunt het boek bij voorinschrijving met korting bestellen.

31

Word lid van MMV en ontvang ons kookboek MMV doet niet-leden een mooi aanbod: Word lid van MMV en u ontvangt het kookboek ‘De Natuurrijke Keuken’ en de nummers 6 t/m 10 van Uitzicht 2013 voor slechts € 29,-. Voorwaarde is wel dat u tenminste ook in 2014 lid blijft.

Naam _____________________________________________________________

Speciaal aanbod!

Adres _____________________________________________________________ Postcode + woonplaats _____________________________________________

Datum ________________ Handtekening ______________________________

Na inschrijving in de ledenadministratie ontvangt u een acceptkaart. Als die is betaald volgt de toezending van het kookboek en de uitgaven van Uitzicht.

✂

Stuur de bon in een voldoende gefrankeerde envelop naar: MMV Postbus 508 2400 AM Alphen a/d Rijn