Jaargang 39 Mei 2012 Uitgave van MMV

4

Jaargang 39 Mei 2012 Uitgave van MMV

• Aardbeienexpert beleeft weer plezier aan supergezonde vrucht • MMV biedt meer ondersteuning aan vrijwilligers • Goed voor de darmflora: Biogarde, kefir, karnemelk en synbiotica • Alarmsignaal over suiker niet opgepikt

Waar het werkelijk om “draait” in de darmen om Coli + opbouw

Zoethoudertjes Het gebruik van probiotica voor de opbouw van de darmflora en ter bevordering van het natuurlijke afweersysteem wint nog altijd aan populariteit.

Suiker is gif. Dat was de kernachtige samenvatting in de NRC van een alarme­ rend artikel van de Amerikaanse hoog­ leraar Robert Lustig in het toonaangeven­ de blad Nature. De hooggeleerde, een top­wetenschapper met een voortreffelijke reputatie, wil dat suiker op één lijn gesteld wordt met alcohol en tabak. Van zo’n alarmsignaal moeten op verschillen­ de plekken de seinen toch onmiddellijk op rood springen, denk je dan. Mis. Zo makkelijk laten instituten die geacht worden te waken over de kwaliteit van ons eten en drinken en onze gezondheid zich niet van de wijs brengen.

In onze darmen “wonen” miljarden bacteriën (1014). De gezondheid van de darmen en van de mens als totaal wordt in grote mate bepaald door deze bacteriën en de mate waarop zij met elkaar in evenwicht verkeren. In perioden van stress, tijdens de vakantie (o.a. zuidelijke landen) en tijdens ziekte, maar ook door veranderingen in het voedingspatroon en/of door het gebruik van antibiotica kan dit evenwicht verstoord raken. Dan is het gebruik van probiotica aan te bevelen. Deksel met spiraal Speciaal ontworpen om beschadiging van de capsules tijdens transport en opslag te voorkomen.

Eenvoudig te openen Het deksel is eenvoudig te openen en weer goed te sluiten wat vochtvorming voorkomt.

Speciale “drooglaag” Een speciale laag aan de binnenzijde voorkomt het vochtig worden van de capsules en daarmee kwaliteitsverlies na opening.

Vochtig bestendig plastic Voor alle verpakkingen gebruiken we hoogwaardig plastic vanwege superieure eigenschappen om de capsules te beschermen tegen licht en vocht.

In de maag (normale pH 1.4) lossen de capsules binnen 5-15 minuten op

Zuurbestendige bacteriën

De bacteriën in deze drie preparaten zijn gevriesdroogd opgenomen en omringt door een zuurstabiele polysacharide-matrix. De gel die ontstaat na het oplossen van de capsule en blootstelling aan de omgeving beschermt de bacteriën tegen de zure condities in de maag. Deze speciale matrix verhoogt de overlevingskans van de bacteriën in de maag met een factor 50.

Acidophilus Extra 4 en 10, die respectievelijk 4x10 en 10x10 levende bacteriën bevatten, helpen de darmflora op te bouwen en bevorderen het natuurlijke afweersysteem. Zij verhogen de weerstand tegen ongunstige bacteriën en schimmels in de darm, helpen de darmflora te versterken en bevorderen de darmperistaltiek. Probioguard bevat 4 miljard (4x109) levende bacteriën en kan dankzij de twee extra stammen bovendien worden gebruikt tijdens het reizen en op vakantie en/of na het gebruik van antibiotica. 9

Minimaal 1 miljard kiemen

Als de capsules zijn opgelost, wordt de zuurstabiele matrix blootgesteld aan de omgevingsvloeistof en vormt zich een gel die de bacteriën beschermt tegen het maagzuur

De overlevingskans van de bacteriën tijdens de maagpassage is hierdoor 50x hoger. In het duodenum (pH 6,5) lost de gel op, waarna de bacteriën kunnen vrijkomen om hun positieve taken te kunnen volbrengen

9

In alle drie de preparaten zijn de Lactobacillus acidophilus La-5 en Bifidumbacterium lactis BB-12 aanwezig. Probioguard bevat naast deze twee stammen bovendien ook de Streptococcus thermophilus STY-31 en Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus LBY-27. De eigenschappen van al deze bacteriestammen zijn eenvoudig na te zoeken en uitvoerig beschreven in de literatuur. Acidophilus Extra 4 of 10 en Probioguard zijn verder melkvrij. De verpakking van de drie preparaten is speciaal ontwikkeld om ervoor te zorgen dat er geen vocht van buitenaf bij de capsules kan komen. Bovendien hoeven de preparaten niet in de koelkast bewaard te worden. Daardoor wordt het veel gemakkelijker om de preparaten te bewaren en/of mee te nemen op reis.

De volledige naam

Het darmslijmvlies gezond

Ook een intact darmslijmvlies is belangrijk voor de gezondheid van het totale lichaam. Met een promucoticum als Colibiogen is er maximale ondersteuning. Voor verdere informatie kunt u de gratis folder aanvragen via onderstaand adres.

Voor informatie zie www.hb08.nl

tel 088-0075700

mail [email protected]

Het Voedingscentrum vindt de relatie tussen voeding en ziekten zo complex dat de oorzaak van ziekten niet te herleiden is tot één voedingsstof (pag. 22). Natuur­ lijk niet. Dat heeft ook niemand beweerd. Van tabak betwisten dat het geen ‘gif’ is en dus niet schadelijk voor de gezondheid, haalt niemand meer in zijn hoofd. Even afgezien dan van het feit dat onze minis­ ter van Volksgezondheid de producenten ervan wel een erg warm hart toedraagt. De risico’s van alcohol bagatelliseren we ook niet, evenmin als van zout, een voedingsstof die volgens het RIVM zo overvloedig geconsumeerd wordt dat er jaarlijks zevenduizend slachtoffers vallen! Waarom zou je dan voor suiker een uitzondering maken? De Gezondheidsraad kan met de bood­ schap van Lustig ook al weinig. Tja, wat moet je met ‘een specifiek artikel’? Al jarenlang liggen de wetenschappelijke bewijzen voor de schadelijke gevolgen van onze voeding hoog opgetast. Maar niemand is blinder dan degene die niet zien wil. Het heeft volstrekt geen zin dagelijks van de daken te schreeuwen dat de gezondheidszorg onbetaalbaar wordt, als je niet van plan bent om preventief een paar stevige stappen te zetten. Misschien is dat wel niet goed voor de economie… Zoethoudertjes genoeg achter de hand. Het lijkt de Fabeltjeskrant wel: oogjes dicht, snaveltjes toe. Slaap lekker!

Aardbeienexpert beleeft weer plezier aan supergezonde vrucht

4

De planten die aardbeienteler Jan Robben kweekt, zijn bedoeld voor de consument want de weg tussen de vrucht en de eter moet niet langer zijn dan tien meter. Dan is de aardbei op zijn lekkerst en waarschijnlijk ook op z’n gezondst.

MMV wil meer ondersteuning aan vrijwilligers bieden

6

Er moet meer professionele ondersteuning voor de vrijwilligers komen. Ook de positie van MMV in het maatschappelijke krachtenveld dient danig versterkt te worden. Voor het uitvoeren van die agenda gaf de Algemene Ledenvergadering zaterdag 21 april 2012 groen licht.

Aanraders: Biogarde, kefir, karnemelk en synbiotica

8

In het vervolg van zijn tweeluik over de functie van onze darmen richt dr. Hans Stoop zich op de praktische toepassing van de jongste wetenschappelijke inzichten. Zijn advies om onze darmflora gunstig te beïnvloeden: Kies voor Biogarde, kefir, karnemelk en synbiotica.

Nieuwe bestuursleden enthousiast over nieuwe plannen

12

Jan Meijerink en Nico Sleeuwenhoek traden beiden tijdens de Algemene Ledenvergadering van 21 april toe tot het bestuur van MMV. Ze hebben veel vertrouwen in de toekomst van de organisatie. De plannen zijn volgens hen ambitieus maar haalbaar.

Alarmsignaal over suiker niet opgepikt Met zijn publicatie over suiker in het tijdschrift Nature gooide de Amerikaanse hoogleraar Robert Lustig begin dit jaar de knuppel in het wetenschappelijke hoenderhok. Het genotsmiddel is volgens hem gif. Dat alarmsignaal zal Nederland niet uit zijn zoete droom doen ontwaken, zo blijkt.

22

Cor van Groningen eindredacteur Uitzicht

3

Aardbeienexpert Robben beleeft weer plezier aan supergezonde vrucht

Zomerkoning vol antioxidanten In de loods op zijn erf is hij druk in de weer met aardbeienplanten. “Voor de Floriade”, vertelt hij. Jan Robben blijkt betrokken te zijn bij de promotie van de aardbei tijdens dit evenement. Een kolfje naar zijn hand. Robben kan met recht de ongekroonde aardbeienkoning van ons land worden genoemd. Tekst: Jan van Klinken

A

ardbeienacademie, luidt de tekst op het bord in de tuin van Jan Robbens boerderij in het Brabantse Oirschot. Verwacht evenwel niet dat hier studenten in- en uitlopen om college te volgen. Wel is er sprake van een kenniscentrum. Er zijn maar weinig telers in dit land met zoveel expertise als Robben, zij het dat hij door schade en schande wijs moest worden.

Steeds minder plezier

aardbeien veel te vroeg geplukt moeten worden. Ze zijn dan nog niet rijp en dat worden ze ook niet. Bananen kun je onrijp plukken terwijl de smaakontwikkeling daarna gewoon doorgaat. Bij de aardbei is dat niet zo. Gevolg is dat de consument een aardbei eet die eigenlijk helemaal niet lekker is. Vandaar dat er zoveel geklaagd wordt.”

Hard en smakeloos

Supermarkten willen ook het hele jaar door aardbeien en Vanaf zijn jeugd is hij vertrouwd met de bekende zomerkohet liefst dezelfde. Van half april tot december liggen er ninkjes. Zijn vader had een tamelijk grote kwekerij van drie Nederlandse in de schappen, in de tussenliggende tijd vaak hectare en hij was niet de enige in deze regio. De grond is er Spaanse. “Die zijn heel hard en smaken echt helemaal nererg geschikt voor de aardbeienteelt en bovendien paste deze gens naar”, tekent Robben aan. Dat ze toch worden verkocht, bedrijfsactiviteit goed bij katholieke gezinnen. "Die telden in komt volgens hem alleen omdat ze er zo smakelijk uitzien. die tijd vaak heel wat kinderen", lacht Robben. "AardbeienMensen proeven ervan en vervolgens teelt brengt veel werk met zich mee. Neem alleen maar het belanden ze vaak in de kliko. plukken. In een groot gezin is er dan voor Jan Robben kreeg ook te maken met tegeniedereen werk." slagen. Een heftige hagelbui verwoestte zijn Zij waren thuis met zijn achten. Jan hielp Onderzoek wijst uit: hele oogst, inclusief de planten. Bovendien graag mee. De aardbei was om het zo te werd in die tijd bij zijn vrouw kanker vastaardbei helpt tegen gesteld. Hij besloot om twee derde van zijn zeggen niet ver van de plant gevallen. Zowel hij als zijn jongste broer gingen ermee areaal te verkopen en zich voortaan uitsluislokdarmkanker door. Jan startte niet ver van het ouderlijk tend toe te leggen op smaak. Dat betekende huis een productiebedrijf op, waarbij hij andere rassen. Ook leverde hij niet meer zich zowel richtte op de teelt van aardbeiaan grote supermarkten maar aan regionale en als het kweken van planten voor derden. Dat deed hij 26 bedrijven zoals restaurants en bakkers. Verder had hij nog wel jaar lang. Hij had in die tijd 7,5 hectare. een aantal Plus supermarkten als afnemer. Die zagen zijn Rond 2000 kwam er een kentering. Hij teelde steeds meer smaakaardbeien wel zitten. voor de supermarkten maar beleefde daaraan steeds minder Toch floreerde de business niet echt. Het bleek moeilijk om plezier. Het moest voor steeds minder geld. De concurrentie een markt te vinden. Daarin kwam verandering dankzij Twitwas moordend. Sommige bedrijven kozen voor schaalvergroter. De Youth Food Movement, een club die ijvert voor gezonting maar dat paste niet bij Jan Robben. Bovendien stuitte de voeding, kreeg lucht van zijn situatie en organiseerde een hem tegen de borst dat de consument genoegen moest nemen zogeheten strawberrymob op het Museumplein in Amstermet een aardbei die helemaal niet optimaal van smaak was. dam. Dat werd een ongekend succes. Hij was in één keer door Hij licht toe: "Tussen het plukken en de verkoop in de superzijn hele voorraad heen. Dankzij Twitter kwamen mensen uit markt ligt een periode van soms wel tien dagen. Zo zijn het hele land op het evenement af om van zijn aardbeien te supermarkten nu eenmaal georganiseerd. Dat betekent dat de proeven. Vervolgens ontstond een run op zijn producten bij

4

de Plus supermarkten. Hij kreeg telefoontje op telefoontje. Het leek wel een gekkenhuis.

Duurzame sector

Al snel kreeg hij landelijke bekendheid. Televisiezenders, schrijvende journalisten en radioreporters wisten hem te vinden. Die aandacht werd nog eens versterkt omdat hij zich behalve op smaak ook begon toe te leggen op duurzaamheid. Milieuorganisaties drongen aan op maatregelen tegen het gebruik van pesticiden en andere chemicaliën in de aardbeienteelt en Jan Robben was daar wel gevoelig voor. Hij was in die tijd voorzitter van de landelijke telersvereniging en vatte samen met anderen het plan op om over te schakelen op duurzame teelt. Dat lukte wonderwel. Het gebruik van pesticiden en andere giftige stoffen bleek met maar liefst 96 procent terug te dringen! Hoe dat kon? Jan Robben: “Er werden bijvoorbeeld pesticiden gebruikt die niet alleen schadelijke insecten verdelgen maar ook hun natuurlijke vijanden. Dat schiet uiteraard niet op. Ook werd er dikwijls preventief gespoten terwijl dat vaak helemaal niet nodig was.” Veel kwekers waren aanvankelijk sceptisch, maar na deze geslaagde experimenten ging de hele sector vrij snel om. Op dit moment is de Nederlandse aardbeiensector een van de duurzaamste ter wereld. Hoewel de levering aan de Plus supermarkten hem aanvankelijk geen windeieren legde, begon ook deze wijze van telen tegen te staan. Hij kon het niet meer alleen af en moest met andere telers in zee, waarna er toch weer een prijzenslag ontstond. Ook bleef voor hem onbevredigend dat de aardbei niet op z'n lekkerst werd gegeten vanwege het lange traject van teler naar consument. Op een dag was hij het zat en trok hij de stekker eruit. Op zijn blog op internet publiceerde hij dat hij was gestopt met het telen van aardbeien.

Op z’n lekkerst

De reacties logen er niet om. Er verschenen alarmerende krantenberichten en mensen smeekten hem om zijn besluit te herzien. Het bracht hem op het idee voortaan alleen nog plantma-

teriaal voor particulieren te leveren. Hij was dan eigen baas, hoefde niet langer aan de leiband van supermarkten te lopen en bovendien leverde deze manier van werken een aardbei op die op z'n lekkerst is. De afstand tussen teelt en consumptie moet niet langer zijn dan tien meter, vindt Robben. Dan kan de aardbei optimaal rijpen en is hij op z'n lekkerst. Wat hij nu hoofdzakelijk doet, is planten kweken en die per postpakket versturen. Dat varieert van plantjes zonder kluit, die in augustus en september moeten worden gepoot tot plantjes met een kluit eraan. Dat kan praktisch het hele jaar. Hij heeft tien soorten, die hij allemaal tot de categorie smaakaardbei rekent. Een moestuin is niet nodig. Een stuk of vijf potten op het balkon leveren al heel wat smakelijke vruchten op.

Vol antoxidanten

Een zelf geteelde aardbei is niet alleen lekker maar ook gezond. Het is wetenschappelijk bewezen dat de zomerkoning vol zit met antioxidanten. Ook zijn er diverse onderzoeken die aangeven dat de vrucht nog meer gezondheidsvoordelen biedt. Zo heeft de Ohio State University eerder dit jaar ontdekt dat aardbeien helpen tegen slokdarmkanker. Ze bevatten vitaminen, mineralen en foliumzuur die de kankerveroorzakende stof N-NMBA afremmen. Bovendien bevatten aardbeien weinig fructose: 3,8 gram per beker; bij druiven bijvoorbeeld ligt dat op het drievoudige. Of de stelling opgaat: hoe rijper, hoe gezonder? Dat durft Jan Robben niet te beamen. “Bij mijn weten is dat niet onderzocht. Het is wel aannemelijk omdat er tot het laatst toe uitwisseling blijft plaats vinden tussen vrucht en plant.” Zie ook www.aardbeienacademie.nl met tientallen teelttips! en http:// janrobben.blogspot.com/

5

Meer professionele ondersteuning voor de vrijwilligers. Een sterkere positie innemen in het maatschappelijke krachten­ veld. Een nieuwe website. Voor het uitvoeren van die agenda gaf de Algemene Ledenvergadering van MMV zaterdag 21 april 2012 groen licht. Met als doel, zoals voorzitter Dave Schut het formuleerde, "ons ideaal te verwezenlijken dat de keuzes van de patiënt meer en meer worden gerespecteerd." Tekst en foto’s: Jan van Klinken

Meer ondersteuning voor vrij willigers ALV 2012: ‘Gedachtegoed MMV onder aandacht veel meer mensen brengen’

een eenmalig extra bedrag gemoeid van € 250.000,-. Deze middelen zullen worden onttrokken aan de reserves van de stichting Steunfonds Amnestie. Structureel kunnen de inkomsten omhoog dankzij de geplande toename van het ledental, meer activiteiten, meer sponsoring en mogelijk een hogere contributie.

Tijdens de ALV in Baarn bood dr. Hans Stoop MMV-voorzitter Dave Schut de vernieuwde Voedingswijzer aan. Het betreft de Voedingswijzer volgens het klassieke Moermandieet, bedoeld voor patiënten die hiervoor bewust kiezen. Stoop verzorgde de redactie. Later dit jaar komt er een Voedingswijzer uit waarin ook nieuwe(re) inzichten zijn verwerkt.

O

nderzoek onder de MMV-leden laat zien dat drie kernwaarden voor de achterban erg belangrijk zijn: deskundig, verbindend, zichtbaar. Het verbindend element als kernwaarde vond Dave Schut verrassend. “Dat betekent: aandacht voor de omgeving, aandacht voor kankerpatiënten. Nu worden ze als individu door de maatschappij vaak aan hun lot overgelaten. MMV kan iets voor hen betekenen. Neem uw ervaring mee, maar ook de therapie waar de patiënt wellicht wat aan heeft.” Zijn ideaal zou zijn dat kankerpatiënten die de hulp van MMV inroepen nog diezelfde dag een goed getrainde buddy aan de deur krijgen. “Niet om allerlei zaken op te dringen, maar als klankbord.”

Meer menskracht

Er moet de komende anderhalf jaar meer menskracht ingezet worden om de orga-

6

nisatie van MMV in te richten naar het model dat voorzitter Schut aan de vergadering voorlegde. Ten behoeve van de projectorganisatie moet het Centraal Bureau (tijdelijk) worden uitgebreid. Er komt meer menskracht beschikbaar in de vorm van anderhalve fte extra. Dat is onder meer nodig om de vrijwilligers optimaal te kunnen laten functioneren, maar ook om de voorgenomen plannen projectmatig aan te pakken. Die plannen voorzien naast een verbetering van de organisatie en de instelling van adviesraden ook in het verbeteren van de algemene informatievoorziening en, zoals in het voorgaande al is opgemerkt, het verder uitbouwen van de activiteiten voor persoonlijke contacten. Voorts zal de huisvesting uitgebreid moeten worden. Met de uitvoering van het programma dat in 2012-2013 uitgevoerd moet worden, is

Er komen drie (advies)raden: een Leden AdviesRaad (LAR) en een Medische AdviesRaad (MAR) met daarin de artsen Henk Schram en Hans Moolenburgh en de onderzoeker Hans Stoop. Om de informatiestroom in de toekomst kwalitatief te borgen komt er een RedactieRaad (RER). “We hebben veel ambities maar het gedachtegoed van Moerman is het waard om het onder de aandacht te brengen van veel meer mensen”, sloot voorzitter Dave Schut af. Voorafgaand aan de uitgebreide presentatie van de plannen en de goedkeuring daarvan door de vergadering, waren de verslagen van secretaris en penningmeester (ad interim) goedgekeurd. Voor wat de financiële gang van zaken betreft adviseerde mevrouw Else Wannee namens de financiële commissie tot goedkeuring. De heer Arie Stans werd benoemd tot lid van de financiële commissie voor de boekencontrole over 2012.

Bestuurslid en penningmeester

De heren Jan Meijerink uit Dalfsen en Nico Sleeuwenhoek uit Delft werden bij acclamatie benoemd tot respectievelijk bestuurslid en penningmeester. In een korte toespraak stelden ze zich aan de vergadering voor. Interviews met hen leest u elders in dit magazine. Penningmeester Sleeuwenhoek kon in zijn nieuwe functie gelijk aan de slag met een toelichting op de begroting voor 2012. De vergadering stelde de datum voor de Algemene Ledenvergadering 2013 vast op zaterdag 20 april.

Activiteiten MMV in 2012-2013 Een greep uit de activiteiten die op stapel staan in de periode 2012-2013: • Opleiding en scholing ambassadeurs en buddy's. • Kookcursussen. • Opleiding en scholing patiënten­ begeleiders. • Opleiding en scholing telefoon­ medewerkers. • Opstellen en uitgeven voedingsrichtlijnen volgens de nieuwste inzichten met betrekking tot gezonde voeding. • Persoonlijke verhalen verzamelen en opschrijven onder meer ten behoeve van de nieuwe website. • Invoering van een rubriek ‘Vraag en antwoord’ voor de website. • Faciliteren lotgenotencontact. • Verkenning lidmaatschap Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie.

Kanker genezen als proces nog omkeerbaar is

W

etenschappelijk onderzoek laat een steeds duidelijker verband zien tussen dieet en welvaartsziekten. Oftewel: er was achteraf weinig reden om Cornelis Moerman tot kwakzalver te bestempelen. Dat bleek uit de presentatie van kankeronderzoeker en MMV-bestuurslid dr. Hans Stoop tijdens de Algemene Ledenvergadering. Als uitputtend, omvangrijk en gerenommeerd onderzoek voerde Stoop de internationale studie op van het Wereld Kanker Onderzoeksfonds (WKOF) uit 2007 (1). Het had als uitkomst dat voeding verantwoordelijk is voor zeker een derde van alle kankers.

Boeren op Kreta

Een ander opmerkelijk onderzoek vond hij dat van de Griek Constantine Ilias Vardavas die in 2010 promoveerde aan de universiteit van Maastricht op een onderzoek naar de gezondheidssituatie van de boeren op Kreta. Onder hen kwam 40 jaar geleden nauwelijks kanker voor, nu net zo vaak als elders. Vardavas ontdekte dat de boeren hun traditionele voedings- en leefpatroon hadden ingewisseld voor een meer westerse leefstijl. Ook wees Stoop op het recente proefschrift van de Nederlandse wetenschapper Remko Kuipers die tot de slotsom komt dat we terug moeten naar het dieet van onze voorouders als we kanker en andere welvaartsziekten verder willen terugdringen. “Het is precies wat Moerman ook zegt”, benadrukte Stoop. Een frappant voorbeeld vond hij ook dat

in de folders van een aantal ziekenhuizen, waaronder de Isala-ziekenhuizen in Overijssel, wordt aangeraden om gezonde voeding te nuttigen om zo goed mogelijk door operaties te komen.

Omvorming cellen

Momenteel wordt veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de mogelijkheid om kankercellen om te vormen tot normale cellen. Ook dat is volgens Stoop in lijn met het uitgangspunt van Moerman: kanker genezen in een stadium dat er nog een terugkeer mogelijk is. De laatste stand van het onderzoek is dat kanker weliswaar een gevolg is van veranderingen aan het DNA maar dat die veranderingen te beïnvloeden zijn door voeding. “Een gen kun je aan- en uitzetten in die zin dat het gen een bepaald stofje wel of niet produceert. Omgevingsfactoren, zoals voeding en leefstijl, hebben daar heel veel invloed op. Vandaar dat wel gezegd wordt: ‘Je bent wat je (moeder) eet of niet eet.’ Het bijzondere van deze veranderingen aan het DNA is dat ze overdraagbaar zijn van moeder op kind en op kleinkind. Epigenetica heet deze tak van wetenschap. Het blijkt dat deze epigenetische veranderingen omkeerbaar zijn en dat “voeding daarbij een belangrijke rol speelt. Gelukkig is onder het publiek een groeiende belangstelling voor gezonde voeding”, aldus Stoop.

(1) Food, Nutrition, Physical Activity and the Prevention of Cancer: a Global Perspective.

7

Een gezonde darmflora is niet alleen van belang voor onze spijsvertering, maar ook voor ons afweer­ systeem. Dankzij deze vrij recente wetenschappelijke ontdekking is er tegenwoordig veel aandacht voor goed functionerende darmen, zo meldde dr. Hans Stoop in het vorige nummer. In dit vervolg richt hij zich op de praktische toepassing van de verworven inzichten en geeft hij adviezen hoe we zelf onze darmflora gunstig kunnen beïnvloeden. Aanraders: Biogarde, kefir, karnemelk en synbiotica.

Biogarde, kefir en karnemelk goed voor gezonde darmflora Tijdens natuurlijke geboorte worden melkzuurbacteriën de lichaamsopeningen ingeperst (deel 2) Tekst: Dr. Hans Stoop

B

egin dit jaar wijdde het Nederlands Instituut voor Biologie (NIBI) haar jaarlijkse onderwijsconferentie aan het thema ‘Bescherm jezelf’. Daarbij werden de schijnwerpers gericht op de darmbacteriën. Dat zegt iets over de veranderingen die gaande zijn. Het vakgebied dat de bacteriegemeenschappen in de menselijke darm bestudeert, is aan een stevige opmars bezig. Wetenschappelijk gezien staat het nu vast dat er een relatie is tussen de specifieke samenstelling van de darmflora en talrijke aandoeningen zoals suikerziekten, overgewicht, autisme en depressiviteit.

Poeptransplantaties

Dat het manipuleren en bijsturen van de darmflora een krachtig middel kan zijn, blijkt uit de zogenaamde poeptransplantaties, netter gezegd feces- of microbiologische transplantaties. Die worden op beperkte schaal wereldwijd in academische centra toegepast als laatste redmiddel bij diarreepatiënten. Binnenkort starten de studies waarbij onderzoekers de wetenschappelijke bewijsvoering hopen te verkrijgen. Hierbij worden microbiologische transplantaties vergeleken met de traditionele antibioticatherapie. Dankzij langdurig onderzoek waaraan ook Wageningse microbiologen deelnamen, zijn er nu aanwijzingen dat be-

8

paalde darmbacteriën een specifieke rol spelen in de darmstofwisseling, in de productie van verschillende vitaminen, bij de bescherming van het darmslijmvlies en bij immuunreacties. Een Nederlandse onderzoeksgroep doet onderzoek bij obesitas- en suikerpatiënten waarbij microbiologische transplantaties en manipulaties worden uitgevoerd om de ziekten te bestrijden. Maar ook voor gezonde mensen bieden

Gezond evenwicht darmbacteriën van levensbelang de transplantaties mogelijkheden. Zo kunnen reizigers in het EHBO-pakket ‘een ingedikt monster van de eigen feces’ meenemen dat ingezet kan worden bij heftige diarree. Het darmsysteem wordt dan als het ware gereset. Een andere uitkomst van het onderzoek is dat de samenstelling van de microbiota (darmflora) mogelijk bepaalt hoe efficiënt voedsel wordt afgebroken en in welke mate vetreserves worden opgeslagen. De schuld van de vetzuchtepidemie wordt vaak bij de patiënt zelf

gelegd, maar dat zou dan dus niet helemaal terecht zijn. Mensen die zeggen dat ze al dik worden als ze alleen maar naar eten kijken, hebben misschien niet helemaal ongelijk. Uiteraard moeten we ons wel afvragen wat oorzaak en wat gevolg is.

Natuurgeneeskunde

In de natuurgeneeskunde wordt het belang van een gezonde darmflora al sinds jaar en dag onderkend. Vandaar dat zure melkproducten en rauw plantaardig voedsel tot de voedingsrichtlijnen van deze geneeswijze behoren. Ook worden met regelmaat fysiologische bacteriën voorgeschreven, dat wil zeggen bacteriën die van nature in de darmen voorkomen. Verder streeft de natuurgeneeskunde ernaar dat het milieu in de darmen zo goed functioneert dat fysiologische bacteriën zich er kunnen handhaven. Bij een juiste voeding en een goede verhouding tussen de bacteriën onderling heeft elke soort bacterie het milieu waarin ze het best gedijt. Door wijziging van de verhouding van de basisvoedingsstoffen (eiwitten, vetten en koolhydraten) wordt ook de verhouding tussen de bacteriën onderling beïnvloed. Daardoor kan bijvoorbeeld de vorming van melkzuur verminderen met als gevolg dat de zuurgraad van het darmmilieu verandert. Onze darmflora is een hechte gemeenschap en verstoring van het

9

Antibiotica ruimen behalve ziekmakende organismen ook veel nuttige bacteriën in de microbiota op, waardoor ongevoelige bacteriën zich kunnen vermenigvuldigen en beschadigingen aanrichten aan het darmslijmvlies. Behandeling met melkzuurbacteriën helpt na een antibioticakuur om overmatige groei van nadelige bacteriën te remmen, de toestand van het darmslijmvlies weer te normaliseren en verschijnselen als diarree te verminderen. Probiotica kunnen veranderingen teweegbrengen in de microflora die gunstig zijn voor onze gezondheid. Ze zegevieren over ziekmakende microorganismen in het menselijke maagdarmkanaal. Deze micro-organismen produceren stofwisselingsproducten die zowel biologisch gunstig zijn als gunstig voor het immuunsysteem (postbiotica). Onderzoeken hebben aangetoond dat ze effectief zijn bij acute infectieuze diarree, antibiotica gerelateerde diarree, atopische ziekten als atopisch eczeem, astma, maagontsteking veroorzaakt door H. pylori, colitis ulcerosa, ziekte van Crohn, spastisch colon, constipatie en kolieken bij pas­geborenen. De meest gebruikte bacteriestammen bij probiotica behoren tot lactobacillus en bifidobacterium. Ook melkzuurbacteriën kunnen als probiotica worden toegepast, net als gisten en gistbijproducten. Te denken valt aan de gist saccharomycesboulardii. De inname van probiotica kan via medicijnen of supplementen, maar ze kunnen ook gemengd worden. Verder kunnen ze van nature aanwezig zijn in zogenaamd functioneel voedsel. Prebiotica zijn onverteerbare voedsel­ ingrediënten met een gunstig effect doordat ze selectief de groei en activiteit van een of meer autochtone probiotische bacteriën stimuleren. Voorbeelden van prebiotica: fructo-oligosacharide (FOSs),Inulin, galacto-oligosacharide (GOSs). Synbiotica zijn producten die zowel probiotica als prebiotica bevatten.

10

evenwicht heeft verstrekkende gevolgen voor het verloop van het verteringsproces van de voeding.

Tijdens geboorte

Al tijdens de geboorte wordt de basis voor een gezond evenwicht gelegd. Zodra de vliezen zijn gebroken, kunnen de in de schede van de moeder voorkomende bacteriën het kind bereiken. Doordat anus en vagina heel dicht naast elkaar liggen, raakt het kind al tijdens de geboorte bijna onvermijdelijk besmet met moeders fecale flora. Zowel melkzuurbacteriën als ook andere darm­ bacteriën worden tijdens het geboorteproces de lichaamsopeningen ingeperst. Na enkele uren kan men dan al de bacteriën op alle slijmvliezen in het lichaam aantreffen. De darmflora van de baby wordt verder opgebouwd uit bacteriën afkomstig van de huid van de moederborst, van de handen die de baby vasthouden en van alles waarmee de baby in aanraking komt. Baby’s die te vroeg geboren worden, door middel van een keizersnede ter wereld komen of worden blootgesteld aan antibiotica hebben een vertraging in de huisvesting van de probiotische bacteriën. Wat er verder gebeurt hangt af van de

voeding: in borstvoeding zit een fors aantal levende melkzuurbacteriën en een stof die de groei van de bifidobacteriën (melkzuurbacteriën) bevordert. Het betreft de oligosachariden (koolhydraten opgebouwd uit 3-9 enkelvoudige suikers). Zo ontstaat er bij het aan de borst gevoede kind een bifidusflora, waardoor alle niet-lichaamseigen kiemen worden verdrongen. Deze bifidogene factor komt van nature niet voor in koemelk of in kindervoeding, zodat de bifidusflora

Gewone yoghurt  verstoort gezonde  evenwicht (melkzuurbacteriën) zich bij gebruik van deze soorten voeding minder goed ontwikkelt. De bifidusflora verhindert dat ziekteverwekkers zich in de darmen vestigen. Melkzuurbacteriën produceren behalve melkzuur ook nog eens meer dan een twintigtal andere stoffen die microben of virussen bestrijden. Daarbij heeft moedermelk ook een direct remmend ef-

fect op de groei van ziekteverwekkende bacteriën en virussen. Na de periode van de borstvoeding wordt de flora uitgebreid met bacteriën die zonder zuurstof kunnen leven. Onze bacteriën worden op peil gehouden door de producten die we binnen krijgen als onverhitte zure melkproducten en rauw plantaardig voedsel. Ze moeten dan wel voldoen aan bepaalde voorwaarden: de zure melkproducten moeten gefermenteerd zijn met fysiologische melkzuurbacteriën, zoals het geval is bij biogarde, kefir en karnemelk. De gewone yoghurt voldoet hieraan niet, ook niet de biologisch(-dynamische) yoghurt. Kwark is een verhaal apart. Het is een prima (gefermenteerd) melkproduct maar de hierin aanwezige bacteriën overleven niet of nauwelijks in de maag. Het voegt dus wat de microbiota van de darmen betreft weinig toe. Hetzelfde geldt voor de cottagecheese ofwel hütenkase, die in het bekende Budwigpapje wordt verwerkt. Wat het rauwe plantaardige voedsel betreft: dit is een goede verschaffer van fysiologische bacteriën, vooral als ze biologisch zijn gekweekt en dus niet zijn behandeld met insecten verdelgende middelen.

Suiker Verband met kanker Tussen de processen in onze darmen en het ontstaan van kanker is een directe relatie. Bij de afbraak van eiwitten komen de stoffen ammonia, fenolen en cresolen vrij die zelf niet kankerverwekkend zijn, maar wél de werking van de echte kankerverwekkers versterken. Anders gezegd: hoe meer eiwitten in het dieet, hoe meer foute eiwitafbraakproducten. Wie weinig of geen vlees eet en veel plantaardige vezels, heeft minder eiwitafbraak en dankzij de overmaat aan plantaardige vezels, een zuurder darmmilieu. Dat zorgt ervoor dat minder kankerverwekkende stoffen zoals nitrosamine worden gemaakt. Nitrosamine wordt door darmbacteriën gemaakt uit nitriet, dat op haar beurt weer gemaakt is door bacteriën uit het nitraat dat we binnenkrijgen via onze voeding. Vandaar dat het verstandig is citroen aan spinazie toe te voegen omdat deze groente veel nitraat bevat en citroen de vorming van nitriet belemmert. In relatie tot kanker is het ook goed om te weten dat bij de vertering van plantaardige koolhydraten in onze darmen de flavonoïden quercetine en resveratrol worden gevormd. Dit zijn sterke antioxidanten die het ontstaan van kanker tegengaan.

Naast de aandacht voor voortdurende aanvulling met fysiologische bacteriën dient er voor te worden gewaakt dat de darmflora beschadigd raakt als gevolg van het eten van bepaalde voedings­ middelen. Zo kunnen kunstmatige conserveringsmiddelen de productie van vitamines van de darmflora negatief beïnvloeden. Suiker (sacharose, dus zowel biet- als rietsuiker) wordt niet afgebroken door alle bacteriën en met name niet door de colibacteriën. Ook veroorzaakt suiker krampen in de darm, waardoor de normale motiliteit (de bewegingen) van de darm wordt gestoord. De colibacteriën blijken dan in de dunne darm te kunnen komen, met als gevolg een verstoring van het evenwicht tussen de daar thuishorende bacteriën.

In het rijtje van ‘foute producten’ hoort ook yoghurt thuis. Het wordt onder andere bereid met behulp van lacto­ bacillusbulgaricus. Een melkproduct mag alleen maar yoghurt genoemd worden als de L. bulgaricus erin voorkomt. Dit is geen fysiologische darmbacterie voor de mens en zijn aanwezigheid heeft een nadelige invloed op de wél fysiologische flora. Anders gezegd: yoghurt verstoort het gezonde evenwicht. Gebruik van yoghurt heeft wel zin gedurende korte tijd na een darminfectie met ziekteverwekkende bacteriën. De lactobacillus bulgaricus helpt dan om de ziektekiemen op te ruimen. Daarna moet er echter weer herstel van de fysiologische microbiota plaatsvinden. Biologische yoghurt is ook vaak te verkrijgen met een aanvulling van (goede) acidophilus en bifidus bacteriën. Gekookte groente levert geen bacteriën en geen enzymen. Die worden bij het koken vernietigd. Plantaardige enzymen zijn behulpzaam bij de spijsvertering, die trager verloopt zonder die enzymen. Vandaar de ervaring dat iemand die dagelijks een flinke portie rauwe groente eet met minder voedsel toe kan dan iemand die alle groente kookt.

Wat is de functie van de darmflora?

1

2

De darmflora kan het slijmvlies van de darm verstevigen, waardoor de blootstelling aan bepaalde ziekmakende bacteriën (microben) vermindert en ontstekingsreacties worden voorkomen.

3

Doordat er regelmatig bacteriën, bacterieproducten en andere moleculen door het slijmvlies heen gaan, wordt het immuunsysteem regelmatig geprikkeld en in staat van paraatheid gehouden.

4

 H  et door de bacteriën gevormde melkzuur heeft verschillende functies: a. Het zorgt voor een zuurgraad waarbij de verteringsenzymen optimaal kunnen werken. b. Vele mineralen kunnen alleen worden opgenomen als zouten van melkzuur.

5

De bacteriën hebben een functie bij de verzorging van het lichaam met vitamines. Zelf produceren ze verschillende vitamines van de B-groep inclusief folium­zuur, vitamine B12, de actieve vorm van vitamine B6, vitamine B5, vitamine B3, biotine en vitamine K.

6

A  lle melkzuurbacteriën produceren suiker splitsende enzymen, die niet alleen lactose afbreken maar ook andere suikers zoals glucose, sacharose en maltose.

Verdediging

De samenstelling van onze microbiota vindt bij de pasgeborene al in het prilste begin plaats en zal later zeker niet veranderen. Wat we wel kunnen veranderen, is de hoeveelheid bacteriën die tot de verschillende bacteriestammen horen. Koolhydraten bevorderen de toename van de gunstige darmbacteriën (zoals bifidobacterium). Simpele suikers bevorderen de toename van ongewenste bacteriën (zoals coliformen). Zowel de nuttige als de schadelijke micro-organismen bereiken onze ingewanden via het voedsel dat we innemen. Een aantal bacteriestammen is zelfs in staat om een tijdje de omstandigheden in de maag te overleven. Een gezond dieet dat zorgt voor gunstige verhoudingen tussen de gewenste en ongewenste darmbacteriën is een eerste verdediging tegen aanvallen van buitenaf in het maagdarmkanaal.

 I n ons darmmilieu dient een gezond evenwicht te zijn. Dat voorkomt onder andere dat bacteriën zich vestigen in sectoren van het darmkanaal waar ze niet thuishoren en eventueel schade kunnen veroorzaken. Colibacteriën bijvoorbeeld veroorzaken ontstekingen wanneer ze zijn opgestegen tot in de afvoerwegen van galblaas en alvleesklier.

11

Nieuw bestuurslid Jan Meijerink:

‘Voeding verdient grote plek in denken over gezondheid’ Vorig jaar was Jan Meijerink kandidaat-bestuurslid voor MMV. Maar op 23 april, de dag van de Algemene Ledenvergadering, begon hij aan zijn wandeltocht naar Santiago de Compostella. Niet verkiesbaar dus. Dit jaar ging hij in de herkansing en inmiddels draait hij volop mee. Tekst: Petra Pronk

J

an Meijerink werd in 2007 lid van MMV toen zijn vrouw Fien maagkanker kreeg. Ze volgde, voor zo lang dat mogelijk was, het dieet en ging naast de reguliere zorg in behandeling bij een klassiek homeopaat. Daardoor zag Jan wat een natuurlijke behandeling kon doen om de bijwerkingen van o.a. chemotherapie te verminderen en de kwaliteit van leven te verhogen. Zijn vrouw overleed helaas eind 2007, maar sindsdien is Jan nog meer doordrongen van de noodzaak om mensen te overtuigen van het nut van gezond leven en gezonde voeding. Maar ook om te zorgen dat de patiënt in de zorg – regulier en complementair – meer centraal komt te staan, want daar ontbreekt het nog vaak aan.

Preventie

Het nieuwe bestuurslid loopt al vanaf september 2010 mee als vrijwilliger bij MMV. Zo is hij een van de drijvende krachten achter de geactualiseerde Voedingswijzer die op de ALV is

gepresenteerd. “Gezonde voeding is heel belangrijk”, zegt Jan Meijerink. “Ik wil mij er graag voor inzetten om het bewustzijn van mensen op dit punt te verbeteren. Daarom zal ik mij de komende tijd o.a. bezighouden met het realiseren van een Voedingswijzer hiervoor op basis van de Moermantherapie. Tot nu toe lag het accent vooral op de rol van voeding bij kanker; de komende tijd gaan we ook andere accenten leggen. Ik ben ervan overtuigd dat voeding veel kan betekenen in verschillende stadia van het leven. Zo komt er meer aandacht voor de preventieve rol van voeding. Voeding kan een belangrijke rol spelen in het voorkomen van kanker, daar gaan we mee naar buiten treden. Daarnaast is de op te zetten nieuwe Voedingswijzer, behalve op preventie, ook gericht op mensen die uitbehandeld zijn. Doel is het afweer- en immuunsysteem zo optimaal mogelijk te krijgen en de kwaliteit van leven zoveel mogelijk te verhogen. Verder gaan we een nieuw kookboek maken, gebaseerd op de nieuwste inzichten.”

Ambassadeurs

Afgezien van de coördinerende werkzaamheden voor de Voedingswijzer, zal Jan ook actief worden in het uitdragen van het MMV-gedachtegoed naar buiten. Dat zal o.a. gebeuren in nauwe samenwerking met de ambassadeurs. “Zij gaan in de nieuwe opzet een belangrijke rol vervullen. Zo zoeken we

contact met inloophuizen en zorginstellingen om te kijken wat we samen aan activiteiten kunnen organiseren. Te denken valt daarbij aan het deelnemen aan bijeenkomsten en het geven van voorlichting, lezingen en/of kookcursussen. De eerste afspraken zijn inmiddels gemaakt. We gaan binnenkort in gesprek met Nazorgcentrum Intermezzo in Zwolle, een kleinschalige ontmoetingsplek voor mensen met kanker, verbonden aan de Isalaklinieken. Dat zijn goede ontwikkelingen.” Daarnaast heeft het bestuur zich ook als doel gesteld een buddy­ systeem op te zetten. De bedoeling is dat het in de toekomst mogelijk wordt mensen met kanker te koppelen aan een buddy, als ze daar behoefte aan hebben. “Dat is een mooie manier om het onderlinge contact tussen mensen vorm te geven en steun te organiseren. Wij denken dat dat een waardevolle aanvulling is op de zorg voor mensen met kanker.”

Vertrouwen

Jan Meijerink heeft alle vertrouwen in de toekomst van MMV. Hij heeft zijn medebestuursleden ervaren als mensen die hun verantwoordelijkheid nemen, hun schouders eronder willen zetten, beslissingen durven nemen en er dan ook echt voor gaan. Dat zijn in zijn optiek belangrijke elementen om dingen van de grond te krijgen. Lees verder op pagina 24 >

Penningmeester Nico Sleeuwenhoek:

‘Ik beschouw mezelf als financiële waakhond’ Twee jaar lang was de positie van penningmeester van MMV vacant. Gelukkig is er sinds de laatste ledenvergadering weer iemand die met een professionele blik naar de centjes kan kijken. Met Nico Sleeuwenhoek krijgt de vereniging versterking van een financiële man in hart en nieren.

Nederlanden en ING Groep. De helft van zijn loopbaan was hij actief bij de interne accountantsdienst en voor de andere helft vervulde hij - in teamverband - een adviserende functie voor de Raad van Bestuur van ING. Nu gaat hij deze expertise dus inzetten voor MMV.

staan waarvan ik nu weet dat het geen positieve bijdrage aan mijn gezondheid levert. Dat ervaar ik voor mezelf als iets positiefs en ik wil graag mijn steentje bijdragen om dat gedachtegoed ook naar anderen te verspreiden.”

Tekst: Petra Pronk

Mooi en logisch

“Wat mij aanspreekt in MMV is dat het een vrijwilligersorganisatie is die focust op een gezonde wijze van leven”, zegt Nico. “De therapie zoals die bij Moerman vorm heeft gekregen vind ik een mooie en logische manier van werken aan je gezondheid. Door gezonde voeding kun je actief bijdragen aan het opbouwen van het immuunsysteem en het bevorderen van je weerstand. Dat idee past prima bij mijn christelijke levensvisie waarin het goed en juist is om het lichaam in conditie te houden en er goed voor te zorgen.” Voordat hij gevraagd werd voor de functie was hij niet bovenmatig bezig met gezondheid, maar in de tijd dat hij zich binnen het bestuur oriënteerde is zijn enthousiasme voor het gedachtegoed van MMV met stip gestegen. “Ik heb nooit echt ongezond geleefd, maar ik ben nu wel meer bewust met gezondheid bezig. Ik was nooit zo’n fruiteter, maar nu begin ik elke dag met fruit en eet heel bewust wat meer biologisch. Ik kies vaker voor voedsel dat bijdraagt aan het immuunsysteem en laat vaker iets

Als penningmeester gaat hij zich bezighouden met de financiële kant van de vereniging. “Ik beschouw mezelf als ‘financiële waakhond’. Dat houdt in dat ik moet opletten dat er in financieel opzicht geen gekke dingen gebeuren en dat alles loopt zoals het moet lopen. Daarnaast moet ik de administratie zodanig op orde houden dat er een goede financiële verantwoording richting bestuur en de leden kan gaan. Het is een ondersteunende taak, maar in het licht van de plannen die voor de komende jaren op stapel staan wel een belangrijke.” Het is de bedoeling dat het ledental de komende jaren stijgt van 6400 naar 10.000 en daar moet wel iets voor gebeuren. De plannen zijn ambitieus, maar Nico heeft er alle vertrouwen in dat dat gaat lukken. “Ik ben heel erg enthousiast over de nieuwe plannen, mede omdat die zeer goed zijn vorm­ gegeven door voorzitter Dave Schut, Wim Kuling en de andere bestuursleden.

N

ico Sleeuwenhoek heeft zoals hij zelf zegt ‘geen historie’ bij MMV. Toen hij ruim een jaar geleden stopte met werken wilde hij wel graag nuttig bezig blijven. Daarom ging hij vrijwilligerswerk doen. Eerst in de hoek van de schuldenproblematiek, en toen hij vervolgens gevraagd werd of hij misschien ook iets voelde voor een bestuursfunctie bij MMV, ging hij op ‘snuffelstage’. Door diverse bestuursvergaderingen mee te maken kreeg hij gevoel bij de organisatie, en dat gevoel was positief. “Ik was niet bekend met MMV”, zegt Nico. “Maar het boekje dat ik las van Cor van Groningen en Albert Ronhaar over dokter Moerman sprak mij zeer aan. En omdat MMV al twee jaar zonder penningmeester zat heb ik ja gezegd.” Dat Nico Sleeuwenhoek juist gevraagd werd voor de functie van penningmeester is niet zo vreemd. Hij studeerde bedrijfseconomie en kwam in financiële functies terecht bij Nationale

12

Waakhond

Lees verder op pagina 24 >

13

n a v w u e ! i s l N ita V

Kruiden natuurlijke heelmeesters

Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

True Superfood Onbespoten, wilde soorten en oerrassen van de meest gezonde groente, fruit, paddenstoelen, kiemen en greens

True Superfood bevat spirulina, sap van tarwegras, sap van gerstegras, chlorella, brandnetel, appel, acerolaextract, rijsbes, blauwe bes, vossenbes, wortelsap, bietensap, tomatensap, peterselie, spinazie, boerenkool, gladde boerenkool, Reishi mycelia, Maitake mycelia, Shiitake mycelia, Cordyceps mycelia, broccolikiemen, bloemkoolkiemen, boerenkoolkiemen, amylase, cellulase, lipase en protease. En verder niets. 100% natuurlijk. Geen goedkoop vulmateriaal, geen hulpstoffen, geen gentechniek en geen hittebehandeling. True Superfood dus. Voor uitgebreide informatie kijkt u op www.vitals.nl (het makkelijkst typt u True Superfood in de zoekbalk rechtsboven). U kunt True Superfood natuurlijk gemakkelijk bestellen via de Roode Roos. V2023 True Superfood 400 gram (2 maanden) € 65,-

puur en werkzaam

Paardenbloem: natuur belegd met goud

W

e hebben de eerste warme lentezon al weer gevoeld en het effect is ook direct zichtbaar in de natuur: alles is belegd met goud. De oorzaak van dit prachtige kleurenspel: de paardenbloem. In april kan hij hele weiden geel kleuren. Niet alleen een vrolijk gezicht maar ook een kans op een gezond voorjaar, want de paardenbloem heet niet voor niets ‘toverkruid’. Het is een van de gewoonste bloemen die er bestaan, de Hollandse paardenbloem. Hij bloeit overal en is onverwoestbaar. Niks bijzonders, zou je zeggen. Maar uit gezondheidsoogpunt is hij juist heel bijzonder. Een bron van gezonde stoffen, van de wortels tot de puntjes van de bloem. “Onze voorouders noemden hem niet voor niets het toverkruid”, zegt Marry. “Hij groeit op sterk vervuilde en op heel arme grond en doet op beide locaties hetzelfde: de mineraalhuishouding herstellen. En dat is ook precies wat hij doet in het lichaam.”

De paardenbloem bevat veel vitamine A en C, kalium, calcium, silicium en borium. “Vanwege die laatste eigenschap is hij heel geschikt voor mensen met osteoporose”, vertelt Marry. “Verder bevat hij lechitine, een voorloper van choline, dat ook wel ‘hersenbrandstof’ wordt genoemd omdat die stof het denkvermogen bevordert. Het lijkt erop dat deze stof ook een rol speelt bij Alzheimer.”

De bitterstof in de paardenbloem stimuleert de galproductie en de nieren. De Franse naam verraadt die laatste werking: daar heet de paardenbloem Pis-en-lit (‘plas in ’t bed’). Het helpt bij gal- en nierstenen, maar ook bij jicht en reuma. “Na 6 tot 8 weken ben je van al je stofwisselingsklachten af”, verzekert Marry. “Bij alles wat met verzuring te maken heeft, verricht de paardenbloem zijn evenwichtstkunst.” Verder wordt de paardenbloem in de homeopathie gebruikt bij maagklachten en heeft hij een positieve invloed op het bindweefsel.

Alle delen

Het bijzondere van de paardenbloem is dat je alle delen van de plant kunt gebruiken. In Frankrijk wordt deze bloem verbouwd als groente in de tuin. De bloem is mooi als garnering op een salade, snack, of de pinkstertaart en ook

eetbaar als je de lintbloemetjes eruit haalt. De stengel is giftig, maar als je hem in de lengte doorsnijdt en in zout water legt gaat de bittere smaak eraf en is hij prima eetbaar. Het blad kan heel fijn gesneden gebruikt worden in salades of je kunt het koken als spinazie. De wortel kan gedroogd gebruikt worden in de salade of droog geroosterd om koffie mee te zetten. De knoppen zijn heel goed te gebruiken als chutney of kappertjes. De paardenbloem laat zich ook prima tot drankjes verwerken. Marry: “In Engeland kun je een beroemd drankje kopen: dandelion lemonade, gemaakt van paardenbloemen. Erg lekker, het smaakt naar honing. En er bestaat ook dandelion beer. De blaadjes zijn ook lekker in de thee. Je krijgt er een prachtige gouden bloementhee van.”

Recept voor paardenbloemkoffie Ingrediënten: paardenbloemwortels Trek de paardenbloemen uit de grond en borstel de wortels schoon. Snijd ze in stukjes van 2 cm. Rooster ze vervolgens in een droge koekenpan tot ze lichtbruin zijn. Maal ze in een vijzel of een koffiemolen tot poeder en giet er dan heet water overheen. Deze natuurlijk koffie heeft de verrassende smaak van chocola. Het werd in de oorlog veel gebruikt als vervanging voor koffie.

www.vitals.nl 15

Recepten voor 4 personen

Het is mogelijk dat recepten en ingrediënten niet in overeenstemming zijn met uw persoonlijke dieet. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts.

Eiersalade Ingrediënten: • 8 zacht gekookte eieren (4 min.) • 1 komkommer • ½ bos lente-uitjes • 8 radijsjes • 4 el kwark • sap van ½ citroen • 1 tl kerrie • 1 tl kurkuma • ½ tl zwarte peper • ½ tl keltisch of hymalayazout • 4 el fijngesneden peterselie, paarden­ bloemblad, vogelmuur of kervel

Bereidingswijze: Snijd de komkommer in blokjes en leg deze in een vergiet, bestrooi ze met het zout. De komkommer laat zo wat vocht los. Was de radijsjes en snijd ze in schijfjes. Meng deze door de komkommer. Breng water aan de kook en kook de eieren zacht in ± 4 min. Dompel de eieren meteen in koud water en pel ze een stukje. Wip dan met een koffielepel het ei uit de schaal. Snijd met een mes de eieren in stukken. Voeg kwark, citroensap, kerrie, kurkuma, zwarte peper en kruiden toe. Prak dit met een vork zorgvuldig door elkaar. Voeg de uitgelekte komkommer en radijsjes toe. Snijd de lente-uitjes in dunne ringetjes en meng een gedeelte erdoor. Strooi de rest erover ter garnering.

16

Lekker eten

Tip: door over de paardenbloem een pot te zetten bleekt deze, word minder bitter en krijgt de naam molsla.

Oriëntaalse groene erwten­ salade Ingrediënten: • 300 g gekookte volle groene erwten • 4 rijpe tomaten • 1 rode ui zeer fijngehakt • 4 el extra virgin olijfolie • 1 el citroensap • 4 el grof gehakte en gepelde pistachenoten • zwarte peper • ½ tl kurkuma • 1 tl kaneel • 4 el fijngehakte bosuitjes

Bereidingswijze: Dompel de tomaten een minuut in kokend water, pel ze en snijd ze in kleine blokjes. Doe de tomaten, uitgelekte groene erwten, ui, olie, citroensap, pistachenoten, zwarte peper, kurkuma , kaneel en bosuitjes in een kom en meng het goed. Laat de smaken een uur in de koelkast intrekken.

met Riëtte Janssen

Snelle linzensoep (8 personen)

Lauwwarme aspergeschotel

Ingrediënten: • 500 g rode linzen (2 uur weken) • 1 ui grof gesneden • 2 tenen geplette knoflook • 3 prei grof gesneden • ½ knolselderij geschild en grof gesneden • 1 dikke winterpeen geschild en grof gesneden • ½ koolrabi geschild en grof gesneden • 4 el kokosolie • 2 gepelde tomaten • 2 tl. kurkuma • ½ tl zwarte peper • 1 tl gemberpoeder • 1 tl himalayazout • 2 l groentebouillon getrokken van tijm, lavas, rozemarijn, stelen selderij, peter­ selie enz. • 2 el selderijgroen of peterselie om te garneren • 1 tl fijn zeewier

Ingrediënten: • 2 kg asperges • 1 l bouillon van 1 el bouillonpoeder met lavas • 8 el gehakte peterselie • 30 g roomboter

Bereidingswijze: Zet een soeppan op met 2 l water. Als het kookt dompel dan de tomaten 1 minuut onder en pel ze. Doe er lavas, tijm, rozemarijn, selderijstelen, wortelen tomaten schillen bij en laat dit met het himalayazout zachtjes een ½ uurtje trekken. Smoor in een grote pan in de kokosolie de ui, kurkuma, peper, tomaat en gemberpoeder. Giet door een zeef de bouillon erbij. Breng dit aan de kook en voeg eerst de linzen toe. Laat dit even koken. Voeg alle grof gesneden groenten toe en laat dit 5-7 min koken, zodat ze bijna gaar zijn. Staafmixer erin klaar. Proef en maak op smaak. Garneer met fijngesneden selderij of peterselie en fijn zeewier.

Bereidingswijze: Was de asperges en schil ze zo dun mogelijk, vanaf 1 cm onder het kopje. Snijd de onderkant er dun af. Ga met het schilmes langs de asperge van beneden naar boven totdat het mes er gemakkelijk doorheen gaat. Maak van die hardere stukjes en de schillen met het kookwater een lekkere soep. (Uitzicht/4, 2007) Breng de bouillon aan de kook en kook de hele asperges in 10 tot 15 min. beetgaar. Schep ze met een schuimspaan uit de bouillon op een voorverwarmde schaal. Bestrijk ze met roomboter en garneer met peterselie. Geef er eiersalade bij met warm bruin stokbrood.

vierkanten in. Zo kun je de haverkoeken beter breken. Strijk het mengsel glad tot het circa 8 mm dik is. Zet de bakplaten in de oven op 50° C. op hete lucht of bij een droogoven op 46° C. Keer de koeken na 2 uur en laat ze dan nog 2 uur stevig worden. Breek ze in vierkanten als ze afgekoeld zijn. Tip: voor peuters is het raadzaam dit mengsel (grof) te malen voor het droogproces.

Haverkoeken (2 bakplaten) Deze koeken lenen zich uitstekend als broodvervanger bij het ontbijt of voor on­ derweg. In de koelkast in een afgesloten doos blijven ze een week goed. Ingrediënten: • 500 g grove havervlokken • 200 g krenten • 100 g lijnzaad • 100 g pompoenpitten • 100 g zonnebloempitten • 100 g zeer grof gehakte hazel- of aman­ delnoten • 1 el kaneel • ½ tl himalayazout

Bereidingswijze: Doe alle ingrediënten in een grote pan en giet er water over zodat alles onder staat. Laat dit vier uur weken. Is tussentijds alle water opgenomen, voeg dan nog een beetje toe. Giet na vier uur het overtollige vocht af en verdeel dit mengsel over 2 bakplaten of 2 á 3 vellen voor de droogoven. Trek er met een spatel

Gevulde tomaten met avocado Ingrediënten: • 4 rijpe middelgrote trostomaten of pomodori’s • 1 rijpe avocado • 8 groene ontpitte olijven • 1 tl verse tijm • ¼ tl kurkuma • zwarte peper • 1 tl olijfolie • garnering: blaadjes tijm en/of 8 madeliefjes

Bereidingswijze: Dompel de tomaten een minuut in kokend water en pel ze. Halveer de tomaten en schep het zaad eruit. Meng de olie met de kurkuma, peper en tijm. Ontpit de olijven en snijd ze in kleine stukjes. Halveer de avocado, wip de pit eruit en schraap de schil uit met een le-

Recepten insturen Heeft u een lekker recept dat past binnen de Moermankeuken? Kok Riëtte Janssen ontvangt het graag van u. Zij wil deze recepten in deze rubriek gebruiken, zodat anderen ook kunnen meegenieten. Stuur uw recepten per mail naar [email protected].

pel. Prak de avocado met een vork fijn en meng deze met de olijven en het olie/ kruidenmengsel. Vul de tomaten met dit mengsel en garneer met blaadjes tijm en/of madeliefjes.

17

Lijf & Leden

In de

media

Leden van de Moermanvereniging vertellen hoe ze persoonlijk invulling geven aan het thema ‘gezond eten – gezond leven’. Commerciële omroepen krijgen geen geld van de overheid en toch maken ze winst. Eén van de methoden om dat voor elkaar te krijgen is sponsoring. Een supermarktketen betaalt het kookprogramma, een tuincentrum betaalt het tuinprogramma enzovoort. Uiteraard brengt zo’n verdienmodel weinig onafhankelijke journalistiek voort. De RTL-serie ‘Lang zullen we leven’, mede mogelijk gemaakt door het Netherlands Genomic Initiative, vormt daar geen uitzondering op.

Wie betaalt, bepaalt

‘Lang zullen we leven’ behandelt in drie afleveringen migraine, obesitas/ diabetes en kanker. De vierde aflevering vat alles nog eens samen. We krijgen fraaie apparaten te zien, een celdeling, slangetjes, buisjes en stekkers. En heel veel wetenschappers van al die verschillende instituten die ‘hun’ aflevering co-sponsoren. “We zoeken het antwoord op de vraag waarom de ene persoon met obesitas gezond blijft, terwijl de andere ziek wordt.” “Met dit onderzoek hopen we biomarkers te vinden die kunnen voorspellen of iemand later diabetes zal ontwikkelen.” In de aflevering over kanker kan prof. René Bernards, van co-sponsor Cancer Genomics Centre, overigens een concreet resultaat over het voetlicht

brengen. Gepersonaliseerde medicatie voor melanoompatiënten met een b-raf genmutatie. Het is fantastisch dat de 250 mensen bij wie deze vorm jaarlijks gevonden wordt, nu betere vooruitzichten hebben dan voorheen. Maar de hele serie ademt de sfeer van juist een gebrek aan concrete resultaten. Doctor Bernards desgevraagd: “Vroeger of later worden bijna alle tumoren resistent tegen de medicatie.” Niettemin blijft hij optimistisch. “Ik denk dat over tien jaar de meeste vormen van kanker zijn terug te brengen tot een chronische ziekte in plaats van een dodelijke ziekte.” Hier en daar ontaardt de sponsoring in regelrechte belediging van de intelligentie. Zoals bij de wist-u-datjes. “Wist u dat jaarlijks negentigduizend mensen kanker krijgen? Dat beweging bepaalde soorten kanker voorkomt? Het Cancer Genomics Centre onderzoek doet om nóg betere medicijnen en behandelmethoden te ontdekken?” Je zou willen weten: hoeveel beweging, welke soorten kanker en waar blijven die medicijnen?! Ongetwijfeld gaat de techniek ons nog veel goeds brengen. Een microscoop die de beweging van tumorcellen door de tijd heen kan volgen; dat is een knap staaltje ingenieurswerk. Maar tien jaar NGI smaakt, op deze manier in beeld gebracht, toch vooral als een mislukking. Stel, het lukt Emile Voest in het UMC Utrecht om de genetische codes

van een tumor volledig uit te lezen. Stel, het lukt deze codes nog sneller uit te lezen dan de kanker zichzelf muteert, én dat het lukt daar tijdig het passende medicijn bij te vinden. Dan heeft dat nog altijd niets met preventie van doen.

Commentaar of tips? Mail met [email protected]

www.rtl.nl/xl, zoekterm: lang zullen we leven www.genomics.nl www.google.nl, zoekterm: NGI_SP_NL[1].pdf

18

Naam: Nikla van der Horst Woonplaats: Amsterdam

Toch rekent het NGI preventie in het eerder genoemde strategisch plan uitdrukkelijk wel tot haar missie. Pagina 19: “Het belang van voeding voor de gezondheid wordt meer en meer onderkend en voeding krijgt een grotere rol in de preventie van ziekten.” De aflevering over kanker rept echter met geen woord over voeding. “Het ouder worden van de bevolking brengt nieuwe vragen met zich mee. Hoe zorgen we ervoor dat ouderen langer gezond, vitaal en actief blijven?” Je zou denken: eerder door gepersonaliseerde voeding(ssupplementen) dan door medicijnen. Maar wellicht is dat een onwetenschappelijke gedachte.

“V

Tekst: Arjan van Laar

H

et strategisch plan 2006 van het Netherlands Genomic Initiative (NGI) laat zich met google eenvoudig boven water halen. Investeren in “onderzoek, infrastructuur en talent op het gebied van genomics (gen-onderzoek)” is de missie, “concrete resultaten” het doel van het NGI. Dat alles met “een scherpe focus op economische en maatschappelijke benutting en (publieks)communicatie. Het mocht wat kosten ook: 298 miljoen euro tot 2012 waarvan 30 miljoen voor communicatie. Daar kun je een leuk filmpje voor draaien. En zo sponsort de overheid via een omweg toch nog de commerciële omroep.

‘Probeer negatieve stoorzenders te weren’

an jongs af aan ben ik gewend om gezond te eten. Mijn moeder die nu 80 is, had reuma en een jaar of twintig geleden schakelden we van de ene op de andere dag over op andere voeding. Dat was even wennen voor mij en mijn twee broers. Gierst bijvoorbeeld. Maar mijn moeder had er baat bij. Ze heeft eigenlijk nooit meer echt last van reuma gehad. Dat maakte indruk op me en ik kreeg meer en meer belangstelling voor alles wat met natuurgeneeswijzen te maken had. Op zeker moment ben ik zelf de SAGHO-opleiding in Amersfoort gaan volgen. Behalve op natuurgeneeskunde heb ik me ook toegelegd op fytotherapie, orthomoleculaire geneeskunde en homeopathie.

Zelf reuma

Toen ik 33 was, kreeg ik zelf acute reuma. Ik houd erg van sporten maar kwam huilend van de sportschool vandaan. Ik gebruikte al aloë vera maar kwam in aanraking met het product Freedom, dat ook msm, chondroïtine en glucosamine bevat. Dat spul deed echt wonderen. Na een half jaar was ik klachtenvrij. Gaandeweg ben ik ook anderen gaan helpen. Van het een kwam het ander. Eerst heb ik me gericht op het helpen opstarten van mensen die in de gezond-

heids- en wellnessbranche willen werken. Dat doe ik nog steeds. Sinds drie jaar ben ik ook zelf therapeut. Ik werk met diverse supplementen maar favoriet bij mij is pure, hoogwaardige aloë vera. Dat is voor ontzettend veel klachten een zeer probaat middel. Het zuivert ons lichaam en zorgt voor schone darmen. In de natuurgeneeskunde weten we al veel langer dat heel veel klachten te maken hebben met darmen die niet goed functioneren. Ook de reguliere medische wetenschap heeft daar sinds kort oog voor. Als je zorgt voor een gezonde darmflora, is het niet zo gek dat allerlei klachten die daarmee verband houden verdwijnen.

Maatwerk

Dat wil niet zeggen dat het effect van aloë vera bij iedereen op dezelfde wijze merkbaar is. Ieder mens is uniek. Bij de een zijn de resultaten meer en sneller zichtbaar dan bij de ander. Verder werk ik met een preventieve lichaamsscan, de zogeheten V-check. Daarmee kan ik bijvoorbeeld stress, verzuring, cholesterol, gewrichtsklachten, ontstekingen, spijsvertering, stofwisseling en voedingsstoffen meten. Dat maakt maatwerk mogelijk en zo kun je ook heel gericht aan preventie doen. De arts Hans Moolenburgh ken ik al een tijdje. Hij is zeer enthousiast over ARGI+, een van onze nieuwe producten. Deze bevat arginine, een stof die stikstofmonoxide in ons lichaam aanmaakt. Volgens hem is het een van de mooiste stoffen die kankercellen opblaast. In 1992 is het uitgeroepen tot een moleculair wonder en mede ontdekt door

Nobelprijswinnaar dr. F. Murad. Ik geloof sterk in supplementen. In mijn optiek zijn ze noodzakelijk in verband met de tekorten aan vitaminen en mineralen en vanwege de gifstoffen van tegenwoordig. Uiteraard staat gezonde voeding op nummer één. Zelf begin ik de dag met een gezonde scheut aloë vera en daarna maak ik een fruitshake of smoothie. Om vlees geef ik niet zo. Voor mij is het niet moeilijk om daarmee te matigen. Als ik al vlees eet, is het meestal kip. Biologische voeding koop ik af en toe. Het is helaas nog vrij prijzig. Wat ik wel doe, is fruit en groente wassen met aloë vera zeep. Dan gaan de resten van de bestrijdingsmiddelen er goed af. Dat scheelt al heel veel. Verder ben ik niet zo heel strikt. Te krampachtig met voeding omgaan is ook niet goed. Ik eet soms gerust een frietje en houd erg van feestjes en gezelligheid. Als je maar compenseert.

Gezonde geest

Wat ik niet genoeg kan benadrukken is, om te zorgen voor een gezonde geest. Probeer negatieve stoorzenders uit je omgeving te weren. Houd je geest positief. Ik weet dat ik makkelijk praten heb en dat het heus niet meevalt als je het heel moeilijk hebt. Maar ga dan toch op zoek naar een therapeut die je kan helpen. Kanker is volgens Moolenburgh het laatste stadium van vergiftiging. Hoe vaak hoor je niet dat mensen die genezen zijn van kanker, anders in het leven staan? Ze zijn veel bewuster en genieten van elke dag. Waarom zou je wachten tot je die ziekte hebt? Ga uit van je eigenwaarde en voed je geest.”

19

Voedselleugens ontmaskerd

In deze rubriek gaat arts drs. Bob Hornstra in op de meest uiteenlopende medische vragen. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Vragen met een algemene strekking zijn altijd welkom. Voor dringende persoonlijke vragen: bel met Patiëntenvoor­ lichting 088-2424240.

Vraag Oedeemverdrijvende middelen ‘Tien jaar geleden zijn bij mij vanwege borstkanker de lymfklieren verwijderd, gevolgd door tien oksel­ bestralingen. Mijn arm is de laatste acht jaar geleide­ lijk dikker geworden. In het begin had ik het niet in de gaten, maar later merkte ik het aan de blouses. Ik kreeg vier jaar geleden voor het eerst oedeemtherapie bij een fysiotherapeute, dat hielp niets en nu ben ik weer in behandeling maar nog zonder resultaat. Er is een elastische kous aangemeten. Mijn vraag aan u is: bestaan er goede oedeemverdrijvende middelen om dit probleem te verminderen?’ Over het algemeen geef ik na lymfklierverwijdering in de oksel, het zogenaamde okseltoilet, preventief Barium jodatum (200K). Na bestraling in dat gebied: Radium bromatum (30K). Of deze middelen ook werken als de ingrepen zo lang geleden hebben plaatsgehad is mij niet bekend. Een ander middel dat bij lymfoedeem ingezet kan worden is Lymphomyosot van de firma Heel (Sonnenapotheke in Emmerich). Orthomoleculair zou Quercetine te proberen zijn, driemaal daags 500 mg; het blokkeert onder andere het uitsluizen van melkzuur uit de cel. U kunt altijd een Moermanarts om nader advies vragen.

Uitvalsverschijnselen ‘Ik ben een vrouw van 62 jaar en heb sinds 2,5 jaar uitvalsverschijnselen van het evenwichtsorgaan. Dat is geconstateerd in het ziekenhuis en hier zouden geen medicijnen voor zijn. Ik krijg momenteel fysiotherapie en Betahistine (ook wel bekend als Betaserc), boven­ dien ook Geriaforce van Vogel, maar niets schijnt te helpen. Ook heb ik veel last van mijn oren. Ik heb al veel moeten opgeven wat niet meer gaat, zoals zwem­ men en gymnastiek. Wandelen gaat nog wel maar dan moet ik naar mijn voeten kijken anders val ik. Ik hoop dat u mij raad kunt geven.’

De klachten van uw oren hebben betrekking op oorsuizen? En wanneer heeft u voor het eerst de klach-

20

ten van duizeligheid opgemerkt? Indien u namelijk een val of ongeluk heeft meegemaakt waarna de klachten zijn opgetreden, zelfs al heeft u dat pas veel later opgemerkt, dan kan er een (hals)wervel verschoven zijn. In dat geval heeft het zin om een arts voor manuele therapie te consulteren. Ook acupunctuur heb ik soms goed zien werken bij bovenstaande klachten. Geriaforce is eigenlijk ginkgo biloba verdunning; u kunt eventueel een sterker ginkgopreparaat proberen zoals cerenorm van AOV of ginkgo capsules van Fytocura, enz. Een klassiek homeopathisch arts kan proberen voor u een geschikte, pasklare remedie te vinden. Vanachter mijn bureau kan ik u alleen een homeopathisch complex noemen dat soms werkzaam is op dit gebied: Vertigo-Heel van de firma Heel, driemaal daags 15 druppels op een beetje water.

Onrustige benen

Antwoord deze klachten steken vaak hun voeten buiten bed om af te koelen. U zou daarvoor een homeopathisch werkend arts kunnen raadplegen, maar probeer eerst de Zincum valerianicum maar. Fractuurgevoeligheid luistert meestal niet naar 10 mcg vitamine D per dag. Op uw leeftijd is 45 mcg vitamine D meer effectief. Het is verstandig een onderzoek te laten dopen naar de botdichtheid om osteoporose uit te sluiten. In het laatste geval zou u er dan ook calcium en magnesium bij moeten nemen, maar niet via bruistabletten waar aspartaam in zit! Een uitstekend preparaat is Ultra-Bone. In verband met langdurig gebruik van een maagzuurremmer (Losec) verdient het aanbeveling uw bloed te checken op een mogelijk vitamine B12-tekort. Een tekort van dit vitamine kan onder andere ook ‘dove voeten’ veroorzaken (naast andere symptomen als geheugenzwakte en vermoeidheid). En ten slotte nog dit: als u weer van plan bent een bot te breken, neem dan direct Symphytum D6 driemaal daags 3 korrels. Dit middel versnelt de botgenezing aanzienlijk.

‘Ik heb sinds jaren onrustige benen en dat wordt steeds erger, vooral in de nacht. Om het uur word ik er wakker van. Heeft u raad voor dit probleem?’ De vraagsteller is 77 jaar. Hij schrijft: ‘Ik gebruik vanaf 1996 acenocoumarol vanwege factor 5 Leiden. Verder gebruik ik maagtabletten Losec vanwege een gat in het middenrif en daarnaast vitamine C 1000, D3 10 mcg en cranberry capsules voor mijn blaas.’ Als hij ’s nachts wakker wordt, gaat hij even lopen, wordt koud en dan gaat het weer een poosje. ‘Ik heb ook erg dove voeten, vermoedelijk door verkeerde pijnbestrijding na een ongeluk. Ik heb vorig jaar mijn bekken gebroken boven de heup en ben daarvoor vijf maanden opgenomen. Dat is allemaal goed gegaan en verder ben ik in alles nog zeer actief.’

Bij onrustige benen in bed werkt het homeopathische middel Zincum valerianicum D4 of D6 vaak goed; in de loop van de avond tweemaal 2 tabletjes opzuigen, waarvan de laatste dosis voor het naar bed gaan. Wanneer door koude de klachten afnemen, zijn er nog enkele andere remedies waaronder Magnesium carbonicum en Sulphur. Patiënten met

Bakproces mede debet aan coeliakie Volgens nieuwe inzichten heeft de toename van glutenintolerantie (coeliakie) te maken met de modernisering van het broodbakproces. Dit meldt het tijdschrift ORTHO in het aprilnummer. Het aantal mensen met glutenintolerantie is de laatste decennia sterk toegenomen. Bij coeliakie leidt het eten van voedsel met gluteneiwitten, zoals tarwe en rogge, tot beschadiging van het darmslijmvlies. De gevolgen zijn onder andere diarree, buikpijn en een tekort aan voedingsstoffen. De oorzaak van de toename is niet duidelijk. Onderzoekers denken dat een betere diagnostiek meespeelt, maar ook veranderingen in ons voedingspatroon worden aangevoerd als mogelijke reden. Deskundigen wijzen onder meer op de introductie van het industriële brood, vanaf de jaren vijftig. Hierbij wordt door gebruik van een grotere hoeveelheid gist en kunstmatige rijsmiddelen de duur van het bakproces flink ingekort. Dit gaat echter ten koste van de afbraak van gluten. Recent Italiaans onderzoek geeft aan dat de oplossing mogelijk te vinden is in een terugkeer naar ‘oude’ bakprocessen op basis van zuurdesem.

“De levensmiddelenindustrie is gehaaid”, luidt de conclusie van Foodwatch na het doorlichten van een groot aantal supermarktproducten. Foodwatch is een onafhankelijke organisatie die zich de “voedselwaakhond” noemt.

F

oodwatch heeft vastgesteld dat bijna alle kant-en-klare producten uit potjes, pakjes en zakjes bomvol suiker zitten, ook als ze pretenderen gezond te zijn. Zo beweert Peijnenburg dat het product Complete Start Vezels een verantwoord ontbijt is, maar vertelt er niet bij dat het voor circa 30 procent uit suiker bestaat. Het eerste ingrediënt blijkt de beruchte glucose/fructosestroop te zijn, een hoog geconcentreerde suiker. Ook de gezondheidsclaims op de verpakkingen hebben volgens Foodwatch vaak een misleidend karakter, zoals “goed voor hart en bloedvaten” of “helpt de weerstand te versterken”. Foodwatch is absoluut geen voorstander van gezondheidsclaims in de supermarkt. Gezondheid wordt bereikt door een gezond en gevarieerd eetpatroon, in combinatie met voldoende beweging. Evenmin deugen veel ‘light’ producten. Fabrikanten zwijgen volgens Foodwatch glashard over de dikmakers die erin schuilgaan. Er bestaan wettelijke voorschriften voor het gebruik van de term light, namelijk dat het product minstens 30 procent minder van bijvoorbeeld suiker of vet moet bevatten. Nietszeggende regels, omdat het wat calorieën betreft geen verschil hoeft te maken. Een aantal voorbeelden: • “Calvé pindakaas light met 30 procent minder vet.” Wat er niet bij wordt verteld, is dat het slechts 13 procent minder calorieën bevat omdat er 60 procent meer suiker in zit. • “Duo Penotti met 25 procent minder suiker.” (slechts 3,6 procent minder calorieën); • “Lay's Chips met 33 procent minder vet (slechts 12,7 procent minder calorieën).

Nog zo’n misleidende reclamekreet op de verpakking: “Volgens traditioneel recept”. Foodwatch nam Casa Fiesta Guacamole Dip van Santa Maria onder de loep. Op de verpakking staat ‘Authentic Mexican Food since 1928’. In werkelijkheid bestaat de dip uit suiker, zout, raapzaadolie, groene paprika, kaas, gemodificeerd maïszetmeel, citroensapconcentraat en nog een hele rij E-nummers. Verder bestaat de Casa Fiesta Guacamole Dip vooral uit water. “Hoezo authentiek?”, vraagt Foodwatch zich af. Verder heeft Foodwatch geconstateerd dat er vaak met claims wordt gewerkt die op het randje zijn. Een goed voorbeeld hiervan is de Liga Fruitkick eXtra Framboos. Op de verpakking staat: ‘met 46 procent fruitvulling’. Dit wekt de suggestie dat zo'n reep uit 46 procent fruit bestaat. In werkelijkheid bevat de reep maar 6,7 procent fruit. Het is mogelijk door een maas in de warenwet. Bron: www.foodwatch.nl

21

Voedingscentrum en Gezondheidsraad niet van plan seinen op rood te zetten

Alarmsignaal over suiker tot dovemans oren gericht Met zijn publicatie over suiker in het tijdschrift Nature gooide de Amerikaanse hoogleraar Robert Lustig begin dit jaar de knuppel in het wetenschappelijke hoenderhok. Hij pleitte ervoor suiker op één lijn te stellen met alcohol en tabak. In Nederland lijkt dat alarmsignaal tot dovemans oren te zijn gericht, zo komt uit een eerste verkenning van Uitzicht naar voren. Tekst: Jan van Klinken

cholesterolgehalte in je bloed laten stijgen en vergroot daarmee de kans op hart- en vaatziekten.” Dat was tien jaar geleden een onomstreden stelling, maar wie de discussie op wetenschappelijke fora sinds die tijd heeft gevolgd, kan onmogelijk volhouden dat hierover tegenwoordig brede overeenstemming bestaat. Integendeel, de bodem onder deze bewering komt meer en meer weg te vallen. Snelle koolhydraten, zoals suiker, zijn het probleem, niet vet.

‘Ludwig’

L

ustig, die in de VS naam en faam geniet vanwege zijn strijd tegen de vetzucht bij kinderen, vindt dat de gevaren van suiker, en dan met name fructose, schromelijk worden onderschat. Terwijl ook nu nog vaak de gedachte rondwaart dat suiker vooral lege calorieën bevat, laat Lustig in Nature zien dat dat een sprookje is. Teveel fructose is giftig voor de lever en kan allerlei chronische kwalen veroorzaken. Vandaar dat hij suiker naar de gevarenzone verwijst. In ons land kreeg de publicatie van Nature veel aandacht en dat is niet zo gek want het blad behoort tot de hoogste wetenschappelijke podia ter wereld. Met name NRC pakte uit. ‘Suiker is gif’, rapporteerde wetenschapsjournalist Wim Köhler in een paginagroot artikel. Hij bekende dat hij de afgelopen jaren had getwijfeld aan de gedegenheid van Lustigs onderzoek maar dat de publicatie in Nature hem volledig had overtuigd.

‘Kinderarts’

Het stuk van Köhler is het Voedingscentrum niet ontgaan. De organisatie wordt door het ministerie van Volksgezondheid betaald om Nederland betrouwbare voorlichting over voeding aan te bieden en de publicatie in NRC moet daar dan ook met rode oortjes gelezen zijn. Met name het supermarktaanbod staat bol van de suiker en als dat tot gif is verklaard, is er voor het Voedingscentrum werk aan de winkel. Althans, dat zou je denken. In werkelijkheid blijkt het best nog wel even zoeken om de reactie van

22

het centrum te achterhalen. Bovendien lijkt die reactie vooral een poging de status van Lustig te minimaliseren. Het Voedingscentrum maakt melding van de bewering van “de Amerikaanse kinderarts Robert Lustig” dat suiker gif is maar tekent hierbij onmiddellijk aan dat de relatie tussen voeding en ziekten zo complex is, dat de oorzaak van ziekten niet te herleiden is tot één voedingsstof. Het Voedingscentrum vervolgt: “Amerikaanse fabrikanten zoeten veel producten met 'high fructose corn syrup'. Dit zou volgens Lustig een belangrijke

Gerenommeerd wetenschapper Robert Lustig afgeserveerd

oorzaak zijn van onder andere leverkwalen, diabetes en hart- en vaatziekten. High fructose corn syrup is een stof die relatief veel fructose bevat. Fructose zou de grote boosdoener zijn. De situatie in Nederland is anders. Ten eerste maken Nederlandse fabrikanten geen gebruik van high fructose corn syrup. Ten tweede is het lastig om te veel fructose binnen te krijgen, zeker als je gevarieerd eet en geen grote hoeveelheden vruchtensap per dag drinkt.” Tot zo ver het Voedingscentrum op de website.

Deze reactie mag best bijzonder worden genoemd. Wie Lustig als een vrij onbetekenend iemand wil afserveren, moet zijn best doen maar het kan wel. Dan zet je hem weg als kinderarts want behalve een wetenschapper met een dijk van een reputatie is hij dat ook nog.

In navolging van het Voedingscentrum lijkt ook de Gezondheidsraad niet van plan de seinen naar aanleiding van de publicatie van Lustig op rood te zetten. Woordvoerder Rianne Weggemans laat weten dat de raad niet veel kan met “een specifiek artikel”. Bovendien zijn de beraadslagingen van de raad ver-

trouwelijk. “Daarom kan ik u nu en tijdens het komende adviestraject geen antwoord geven op de vraag wat de Gezondheidsraad van het artikel van Ludwig vindt”, geeft Weggemans in een schriftelijke reactie te kennen. Ludwig? Ja, het staat er echt. Er zijn in ons land wetenschappers die Lustig wel serieus nemen. Aan de universiteit van Groningen promoveerde op 26 maart Remko Kuipers op een studie over vetzuren. Hoofdredacteur Dick Veerman van de veelgeprezen website Foodlog legde hem naar aanleiding van zijn promotie de vraag voor welke massaal gebruikte voedingsmiddelen op grond van zijn onderzoeks­ resultaten tegen het licht gehouden dienden te worden. Kuipers reageerde zo: “Wat mij betreft zou de consumptie van koolhydraten

nu eindelijk eens goed tegen het licht gehouden moeten worden. Ik vind het persoonlijk erg bijzonder dat de literatuur wereldwijd inmiddels bol staat van de gevaren van met name de koolhydraten met een hoge glycemische index, dat er in Nature al gesproken wordt over "the toxic truth about sugar" (de publicatie van Lustig-JvK) terwijl we in Nederland nog van alle kanten gebombardeerd worden met het verhaal dat we moeten oppassen met vet en met name verzadigd vet, hetgeen er in de praktijk op neerkomt dat we meer koolhydraten gaan eten (….)”. Kuipers gaat op Foodlog nog dieper op de aan hem voorgelegde vraag in maar de conclusie is helder: ga vooral niet af op de officiële voedingsvoorlichters in ons land want die lijken in een diepe, zoete slaap te zijn weggezakt!

Consensus

Al even aanvechtbaar is de bewering van het Voedingscentrum dat glucosefructose stroop niet in ons land wordt gebruikt. In werkelijkheid zit het in Nederland in het gros van de supermarktproducten waaraan een zoete smaak moet worden toegevoegd. Merkwaardig is ook het commentaar van het Voedingscentrum dat de relatie tussen voeding en ziekten zo complex is, dat de oorzaak van ziekten niet te herleiden is tot één voedingsstof. De vraag rijst hier wie dat beweerd zou hebben. In ieder geval niet Lustig. Hij zegt alleen dat suiker gif is. En inderdaad, van gif kan een mens ziek worden. Maar hij zegt zeker niet dat suiker de enige oorzaak van ziekten is. Desgevraagd laat het Voedingscentrum weten dat de informatie die het aan consumenten verstrekt, altijd is gebaseerd op wetenschappelijke consensus. Kennelijk vond het dat daarvan in dit geval geen sprake was. Interessant is in dit verband te weten wanneer het Voedingscentrum dan wel vindt dat er sprake is van consensus. Over verzadigd vet zegt de website van het centrum bijvoorbeeld: “Verzadigd vet kan het

“Kinderarts” Robert Lustig Volgens het Nederlandse Voedingscentrum is dr. Robert Lustig een Amerikaanse kinderarts. Dat klopt. Maar zijn staat van dienst bevat tocht echt nog wel wat meer functies. In werkelijkheid behoort Lustig tot de top van de Amerikaanse wetenschappers op het gebied van obesitas. Zijn dagen brengt Lustig vooral door als hoogleraar Klinische Kindergeneeskunde van de afdeling Endocrinologie van de Universiteit van Californië te San Francisco (UCSF) en als directeur van het programma voor gewichtscontrole van tieners en kinderen (WATCH) aan genoemde universiteit. De website van de universiteit licht toe: “Dr. Lustig is een landelijk erkende autoriteit op het gebied van neuro-endocrinologie, met een specifieke nadruk op de regulatie van de energiebalans door het centrale zenuwstelsel. Hij doet momenteel onderzoek naar de bijdrage van biochemische, neurale, hormonale en genetische invloeden op de huidige obesitas-epidemie zowel bij kinderen als volwassenen.” Lustig is auteur van meer dan 85 onderzoeksartikelen en 45 hoofdstukken. Hij is de voormalig voorzitter van de Obesity Task Force van de Maatschappij voor endocrinologische kindergeneeskunde , is nog steeds lid van die organisatie net als van de stuurgroep van de Internationale Endocrinologische Alliantie ter bestrijding van obesitas. Ook is hij redacteur van de uitgave "Obesity before birth: maternal and prenatal effects on the offspring".

23

Mensgerichte zorg

Vervolg van pagina 13: Jan Meijerink

“In mijn werkende leven was ik actief met het realiseren van infrastructurele projecten bij de overheid. Dat is heel wat anders dan werken voor een patiëntenvereniging, maar ik heb in mijn diverse functies wel geleerd dat alles wat je wilt organiseren eigenlijk op hetzelfde neerkomt: er moet de bereidheid zijn om te gaan voor een gezamenlijk doel, je moet samen beslissingen durven nemen, kunnen plannen en focussen en elkaar aan durven spreken op gemaakte afspraken. In de kern zijn dat kwaliteiten waar het om draait en die zijn volop aanwezig.”

Zijn droom voor de komende jaren: een bijdrage leveren aan het neerzetten van een bloeiende vereniging. Een vereniging die werkt aan het verhogen van het bewustzijn van mensen rondom gezond leven, en die een bijdrage levert aan het hervormen van de gezondheidszorg tot een meer mensgerichte zorg. “Ik hoop dat we afkoersen op een toekomst waarin de patiënt centraal staat en mensen meer hun eigen verantwoordelijkheid nemen voor gezond leven; waarin ze doordrongen raken van het belang van preventie. Ik zou het mooi vinden als MMV daar een bijdrage aan kan leveren. Het zou logisch zijn als we dat doen in samenwerking met andere patiëntenverenigingen, maar we kunnen niet alles tegelijk.”

Gezondheidsbubbel We zijn onderhand vertrouwd met de hypotheekcrisis, bankencrisis, schuldencrisis, eurocrisis, vastgoedcrisis, we weten er ondertussen alles van. Wat men zich niet realiseert, is dat we allang in het voorland zitten van een gezondheidscrisis. Ziekten worden al decennialang behandeld met voorbijgaan aan ‘eerst voeding, dan medicijnen’. Bovendien eten de mensen zoveel voedsel van dubieuze kwaliteit dat ze er ziek van worden: overgewicht, diabetes, hart- en vaatziekten, enzovoort.

Vervolg van pagina 13: Nico Sleeuwenhoek

We staan voor de uitdaging MMV weer op de kaart te zetten. Dat vraagt veel van het bestuur en de leden. Het zal heel veel tijd en energie kosten, maar het moet gewoon slagen. MMV is het waard!”

Actiever presenteren

Nico hoopt dat er over een paar jaar een organisatie staat die zijn zaakjes goed op orde heeft en in staat is de boodschap over de noodzaak van gezond leven goed over het

De gezondheidscrisis blijft onontdekt door en voor politici, voornamelijk omdat wetenschap­ pers en dokters het vertikken om hun verantwoordelijkheid te nemen en eindelijk eens toe te geven dat ze het met hun consensuswetenschap al jaren bij het verkeerde eind hebben. Ze blijven in gewichtige commissies discussiëren over ‘evidence based’ en dat soort dingen. De arts volhardt erin symptomen te maskeren met medicijnen. Alsof er niets aan de hand is! Alsof er geen gezondheidscrisis is.

voetlicht te brengen. “We zetten in de eerste plaats in op het verbeteren van de service aan onze leden. Recepten, Voedingswijzer, lotgenotencontact e.d. staan hoog op de agenda. Daarnaast zullen we ons actiever naar de buiten­ wereld presenteren. Dat betekent o.a. dat er een goede eigentijdse website moet komen waar mensen snel de informatie kunnen vinden die ze nodig hebben. Door een heel scala aan activiteiten hopen we meer mensen enthousiast te maken voor MMV.“

Fundament van een crisis is de door omstandigheden gedwongen gewaarwording – na jaren wegkijken – dat de waarde die aan een hypotheek, een bank, een schuld, de euro, het vastgoed en de gezondheid wordt toegekend niet in overeenstemming is met de werkelijke waarde. Dus schijnbare wereld versus werkelijke wereld: een bubbel. Dan moet er worden afgewaardeerd om beide in balans te brengen. Dat doet pijn en dat heet ‘crisis’. Voorbeeld: banken moeten schulden afschrijven van bijvoorbeeld Griekenland omdat de waardepapieren van dat land allang niet meer de werkelijke waarde vertegenwoordigen.

Advertenties

Nu onze gezondheid. De politiek heeft nog niet in de gaten – maar dan ook helemaal niet – dat de gezondheid veel hoger wordt ingeschat, of misschien beter ‘volledig verkeerd’ wordt ingeschat, dan die feitelijk is. Zolang we geen koorts hebben en niet misselijk zijn, zijn we gezond. Ogenschijnlijk. Want vele ziekten verkeren in een voorstadium of zijn onontdekt: verborgen osteoporose, diabetes, beginnende gewrichtsklachten, een komend hart- of hersen­ infarct, langzame mentale veroudering, om er een paar te noemen. Maar zolang we nog functioneren… Niets aan de hand, we zijn gezond, zo is de inschatting. Een bubbel dus. Politici hebben bijvoorbeeld onvoldoende in de gaten dat ze zich grote zorgen moeten maken over de kwaliteit van de volksgezondheid. De standaard wordt gezet door nauw met elkaar verweven instituties zoals de universiteiten, de Gezondheidsraad en de voedings- en farma­ ceutische industrie. Het Voedingscentrum – als spreekbuis – houdt het beeld in stand dat middels consensus binnen dit wereldje goed voor ons wordt gedacht. Politici geloven in de schijnbare wereld, voor de gek gehouden met statistieken over prestaties van ziekenhuizen en specialisten, en onder de indruk van geavanceerde medische behandelingen met super­ technologische apparatuur. Maar de werkelijkheid is anders. De werkelijke gezondheidswaarde staat niet in verhouding tot de toegekende (over)waarde(ring). De gezondheidsbubbel dus. Een voorbeeld. Minister Schippers begrijpt er helemaal niets van. Bij haar besluit om mensen zelf voor de diëtist te laten betalen, gaf ze te kennen dat ze haar besluit goed heeft afgewogen. Nu kunnen volgens de minister dure medische ingrepen tenminste nog wel worden vergoed. Medische verzorging wordt gesteld boven ‘voedingsverzorging’. Geheel in lijn met ‘eerst medicijnen, dan nog geen voeding’. Handhaving van de status-quo, de ogen gesloten en dus de gezondheidsbubbel niet eens in de gaten hebben. De rekening zal ongetwijfeld gepresenteerd gaan worden in de vorm van een onvervalste gezondheidscrisis. Wel denk ik dat deze nog een tijdje op zich zal laten wachten. De politiek is volledig in slaap gesust.

www.ortho.nl

24

Dr. Gert Schuitemaker

25

Kruiswoordraadsel ‘Omgaan met mensen met kanker vereist bijzondere aandacht’. Dat is de oplossing van de puzzel in Uitzicht 2012/02. Nadat je te horen krijgt dat je kanker hebt, voel je je waarschijnlijk helemaal van de kaart en gestresst. Onzekerheid over je toekomst, financiële zorgen…, iedere patiënt reageert er anders op. Er zijn veel manieren om met angst en stress die kanker teweegbrengen, om te gaan. Met voldoende informatie en steun kun je beter omgaan met de diagnose en de behandeling van kanker. Als je voelt dat je de stress niet alleen meer aan kan, moet je zo snel mogelijk hulp zoeken. Dat zal je helpen om te gaan met de gevolgen van je ziekte. Als je kanker hebt, kan de stress zich ophopen en een invloed hebben op hoe je tegen het leven aankijkt. Als je langere tijd stress hebt, kan dit leiden tot frustratie, angst, hopeloosheid en soms zelfs depressie. De kankerpatiënt is niet de enige die hieronder te lijden heeft. Ook familie krijgt de problemen mee. Zoek niet alleen steun bij vrienden en familie, maar ook op andere plaatsen. Therapie kan je helpen beter om te gaan met je problemen. Andere kankerpatiënten zullen het beste weten hoe je je voelt. Het lotgenotencontact. Die kun je ervaren bij zelfhulpgroepen, patiëntenverenigingen en ook bij inloophuizen. Maar het allerbelangrijkste is: Geef een luisterend oor! De patiënt moet zijn verhaal kwijt. Wordt niet boos als je twee of vaker naar hetzelfde verhaal moet luisteren. De patiënt wil zijn frustratie vertellen aan jou. De prijzen gaan naar deze winnaars: 1e prijs: dhr. Rebel, Den Haag 2e prijs: mevr. Hurford, Voorschoten 3e prijs: dhr. Barends, Sliedrecht. De inzenddatum voor de puzzel in Uitzicht nr. 2012/04 sluit 15 juni 2012.

LET OP! Het inzenden van de oplossing is alleen mogelijk door: overschrijving van tenminste € 1,- op ING rekening 6189, t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Vermeld uw oplossing onder mededelingen. Gert Tretmans Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo tel. (0546) 56 94 11. E-mail: [email protected]

26

1

2

13

1

3

4

14

1

15

21

1

22

27

1

28

32

1

33

39

1

40

47

1

20 1

26

30

1 1

44

31

45

1

54

1 1

61

62

67

68

1

69

1

74

75

1

6

16

38

51

7 1 23

46 1

1

55

56

1

1

1

1

17

18

34

41

1 1

93

55

28

52

16

68

74

1 1

11

12

19

25

1

48

1 1

1

53

59

1

1

57

58

63

64

1

65

1

71

1

1

82

88

1

1

94

22

48

72

32

93

63

51

62

65

93

40

71

35

42

1

70

87

1

10

1

76

1

9

24

52

81

86

1

8

29

1

80

92

5

1

36

43

1

49

50

72

77

1

78

83

1

84

90

1

89

Eindredactie Cor van Groningen

60

66

1

37

Verantwoording De redactie van Uitzicht en het bestuur van MMV brengen de inhoud ter kennis en beoordeling; zij aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing ervan. Overname van artikelen door derden is uitsluitend toegestaan met schriftelijke toestemming vooraf. Redactie en bestuur behouden zich het recht voor zonder opgave van redenen teksten, advertenties en te beantwoorden vragen te weigeren.

1 73 79

1 85

91

1

95

96

89

46

56

18

30

4

93

41

79

17

38

43

Horizontaal: 1. voegwoord 3. onheilsgodin 6. plaats in Noord-Holland 9. roofdier 11. namelijk 13. verlaagde toon 15. meisjesnaam 17. esdoorn 19. meisjesnaam 20. bakplaats 22. vrucht 24. mondwater 25. aardig 26. struisachtige vogel 28. braakbal van een uil 29. aasvogel 30. inhoudsmaat 31. meisjesnaam 33. bevel 34. ex tempore 35. plaaggeest 36. soortelijk gewicht 38. godin van de vrede 40. piepschuim 42. roofdier 43. dwaas 44. dwaas 46. ontvangstbewijs 48. verbond 49. alstublieft 51. azijn 52. begroten 53. aanspreektitel van een vorst 54. bijbelse figuur 55. lekkernij 57. iedere 60. gestold vleesnat 61. boosaardig 63. onderzoeksinstituut 65. gedeeltelijk 67. achter 69. elektrisch geladen deeltje 70. famililielid 71. in orde 72. dieper gedeelte in een zandbank 73. voorzetsel 74. kus 76. een gift afstaan 78. dans 80. nacht (Frans) 81. betaalmiddel 82. menigte 84. Antwerps bier 86. inhoudsmaat 87. zoetwatervis 89. uniek 91. lof 92. titel 93. voor 94. holte onder de arm 95. gevuld 96. meetstok. Verticaal: 1. ik (Latijn) 2. mist 4. televisie 5. eikenschors 6. behaard 7. voegwoord 8. voegwoord 9. huid 10. ondernemingsraad 11. rivier in Limburg 12. zonder moed 14. bijbelse figuur -16. mannelijke hond 18. bergpas -19. Chinese vermicelli 21. Euopeaan 23. buigzaam 24. kelner 25. oude munt 27. rivier in Duitsland 29. toegangspoort tot een vliegtuig 30. stad in Duitsland 32. bloem 35. heimelijk 37. wandtapijt 38. heldendicht van Homerus 39. Europese Commissie 41. klagen 42. niet even 43. spoorstaven 45. groet 47. voormalig Nederlands eiland 48. Frans telwoord 50. kanton in Zwitserland 55. wang 56. jongensnaam 58. laus Deo 59. lange tijd 62. ontkenning 63. deel van het gebit 64. plaats 66. brievensnoer 68. blauwe kleurstof 70. kinderverlamming 73. rivier in Frankrijk 75. of iets dergelijks 76. rivier in Schotland 77. kloosterzuster -79. watering 80. naar mijn mening 81. soort onderwijs 83. met ingang van 85. hevig 87. broeder 88. dominee 90. Japans bordspel. Als u de hele puzzel hebt ingevuld, kunt u ook de rest van de puzzel oplossen. U leest dan tevens de uiteindelijke oplossing.

Medewerkers aan dit nummer: Drs. Bob Hornstra, arts Riëtte Janssen Jan van Klinken Arjan van Laar Hans Nieuwstad Petra Pronk Dr. Gert Schuitemaker Fotografie Stef Breukel e.a. Redactiecommissie Truus Hartsink Dr. Hans Stoop Cor van Groningen Redactieadres Redactie Uitzicht Hof van Azuur 30 2614 TB Delft Advertenties Advertentiemogelijkheden en tarieven kunnen worden aangevraagd bij: J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert Telefoon (0495) 53 22 20 Inschrijving Uitzicht ISSN 0169-9938 Uitzicht op internet www.moermanvereniging.nl E-mail: [email protected] Kopij volgend nummer: Magazine 5/2012 vóór 19 mei 2012

Korte berichten Aanraken stimuleert ‘gelukshormoon’ Als de relatie zich ervoor leent, is het goed om dat sociale contact af en toe ook eens te bevestigen met een aanraking. In Nederland zijn we niet zo ‘aanrakerig’. Dat is jammer, want aanraken is gezond. Uit onderzoek naar communicatievormen bij verschillende culturen blijkt dat mensen in tropische en Mediterrane landen elkaar al pratend soms wel twintig tot dertig keer aanraken. In de noordelijke landen is dat hooguit één of twee keer per gesprek. Als noorderlingen hebben we daarmee een ongezonde achterstand, want bij aanraken komt er oxytocine vrij, een stof die

de onderlinge band tussen mensen versterkt. Als deze stof vrijkomt ervaar je een geluksgevoel en een natuurlijk verlangen je te verbinden met anderen. Het wordt daarom ook wel het geluks- of het knuffelhormoon genoemd. Echt contact ontstaat door iemand eerst aan te kijken, dan aan te raken en vervolgens te glimlachen. Door zoiets simpels stimuleer je niet alleen het gelukshormoon bij de ander én bij jezelf, maar geef je ook jouw immuunsysteem een positieve prikkel. Reden genoeg om de culturele barrière eens te doorbreken en letterlijk en figuurlijk eens wat meer ‘uit te reiken’ naar de ander.

Sporten op het werk: een aanrader

c o l o f o n

Oplossing

Uitzicht is het tijdschrift van MMV Natuurlijke kankerpreventie en Ondersteunende therapieën. Het verschijnt tien keer per jaar en wordt gratis aan de leden van de vereniging beschikbaar gesteld.

Elk bedrijf zou zijn werknemers de kans moeten aanbieden om te sporten op het werk. Dat is een van de conclusies van een Israëlisch onderzoek naar geestelijke gezondheid. Vier uur bewegen per week zou ideaal zijn en de kans op psychische problemen met meer dan de helft doen verminderen. Na een lange dag op het werk is een bezoekje aan de sportschool of gaan joggen door het bos vaak het laatste waar je dan zin in hebt. Toch is er een goede reden om het wel te doen. Onderzoekers aan de universiteit van Tel Aviv ontdekten namelijk dat regelmatig bewegen niet alleen je humeur aanzienlijk verbetert, maar zelfs een burn-out kan voorkomen. Dr. Sharon Toker en haar team volgden negen jaar lang 1.632 – bij aanvang gezonde – werknemers. Via enquêtes, tussentijdse controles en onderzoeken werd hun gemoedsgesteldheid op persoonlijk, psychisch en werkgebied bekeken. De proefpersonen werden in vier groepen verdeeld: niet-sporters, mensen die 75 tot 150 minuten per week bewegen, mensen die 150 tot 240 minuten per week bewe-

gen en een groep die meer dan 240 minuten, of vier uur per week sport. De niet-sporters bleken veel last te hebben van een depressie of burn-out. Hoe meer de proefpersonen bewogen, hoe kleiner de kans werd dat ze psychische klachten kregen. Zo had elke week 2,5 uur sporten een positief effect op het zelfvertrouwen en op de werkprestaties. Vier uur per week bewegen bleek ideaal. Die controlegroep vertoonde amper tekenen van mentale druk en liep meer dan de helft minder kans om psychische problemen te krijgen. “Beweging is heel efficiënt tegen stress”, zegt Luc Swinnen, een arts gespecialiseerd in stress. “Stress verhoogt het adrenalinepeil in je lijf. Als je sport kan je dat er voor een deel uit krijgen. Wij raden stresspatiënten dan ook altijd beweging aan.” Volgens de Israëlische onderzoekers zou elk bedrijf sport op het werk moeten aanbieden, of moeten meebetalen een fitnessabonnement. Op langere termijn, zo redeneren de onderzoekers, betaalt dat zichzelf terug. Bron: Happynews.nl

Gezond zelfbeeld Wie een goed zelfbeeld heeft, stapt gezonder door het leven. Onderzoekers aan de University of Canterbury stelden vast dat het hart en het immuunsysteem baat hebben bij een goed gevoel van eigenwaarde. Aan 185 vrijwilligers werd valse informatie doorgespeeld over hun intelligentie en persoonlijkheid. Die informatie maakte dat hun zelfrespect hoger of lager werd ingeschat. Tijdens een ander experiment dienden vrijwilligers hun ge-

voel van eigenwaarde dagelijks in te schalen. De onderzoekers bekeken op elk moment hoe het zenuwstelsel en het hart op die info reageerden. De resultaten waren helder: bij een groter gevoel van eigenwaarde is er een belangrijk positief effect op het zenuwstelsel. Daarmee is volgens de onderzoekers het verband tussen eigenwaarde en gezondheid voor het eerst bewezen. Bron: Happynews.nl

27

Advertentie

Postbus 16035 2500 BA Den Haag Telefoon 070-3010701 Fax 070-3010707

De Roode Roos B.V. Magazijn voor orthomoleculaire voeding Deze keer een andere selectie van producten, welke door “De Roode Roos B.V.” geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een inzicht van ons ruime assortiment, van meer dan 3500 producten en 80 leveranciers. Bestellen bij De Roode Roos B.V. Alle producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Eventueel kunt u eerst een fotokopie maken. Onze volledige catalogus is op aanvraag verkrijgbaar. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door TNT-Post bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. Internetgebruikers kunnen een e-mail versturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com Vanaf nu biedt De Roode Roos u de mogelijkheid uw bestellingen te betalen via doorlopende machtiging voor automatische incasso. Een machtigingskaart hiervoor kunt u opvragen via onze website: www.derooderoos.com/machtigen

Nr

Fabrikant

Leden

205 Multi vit.& mineralen (240 tab)

Plantina

€ 98,75

€ 74,06

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 46,50

€ 34,87

547 BioSil (30 ml)

Bio Minerals

€ 30,50

€ 22,88

586 MaxEPA (100 softgels)

Cardio Vasc. Res.

€ 37,00

€ 27,75

1388 MultiVit Basic (module 1) (90 vcaps)

Alfytal

€ 20,75

€ 18,68

2308 DHA 250 (120 caps)

Now Foods

€ 38,25

€ 28,69

2836 MetaRelax (90 tab)

Metagenics

€ 23,99

€ 17,99

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 19,95

€ 14,96

3402 Optimal Prenatal DHA Formula (60 softgel Minami Nutrition

€ 28,50

€ 21,38

3492 Bio Bran MGN3 250 mg (50 tab)

Medpro

€ 65,00

€ 58,50

3588 Symbioflor 1 (50 ml)

Energetica Nat.

€ 13,60

€ 10,88

3654 Prostaatformule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

3924 MagAsorb 150 mg (Magnesium als Citraat Lamberts

€ 12,20

€ 9,15

4084 Women's Mood (30 caps)

Care For Women

€ 19,95

€ 14,96

4105 Levertraan Forte (60 softgels)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

4126 Coriolus Versicolor-extract 750 mg (90 cap AOV

€ 31,70

€ 23,78

4398 Active Biodream (800 gram)

Biodream

€ 45,00

€ 36,00

4456 Spirulina (180 tab)

Marcus Rohrer

€ 13,32

€ 11,32

4617 Solidago Complex Tinctuur (50 ml)

Zonnegoud

€ 11,59

€ 8,69

4630 Co Enzyme Q10 with MCT (60 vcaps)

Viridian

€ 37,25

€ 29,80

4646 Super Greens (220 gram)

VitaKruid

€ 46,70

€ 39,70

4754 Bio Nutriënt l-Tryptofaan (60 vcaps)

CellCare

€ 21,90

€ 17,52

5400 Vitamine D3 15 mcg (90 softgel)

Bonusan

€ 11,00

€ 8,25

5696 Luchtweg Formule (60 vcaps)

VitOrtho

€ 19,95

€ 14,96

5861 Delima Feminin (10 ovula)

Pekana

€ 14,90

€ 11,18

5878 Glucosamine Summum (120 tab)

Supplemed

€ 35,90

€ 26,92

6096 CalAsorb (180 tab)

Lamberts

€ 27,50

€ 20,62

6097 Salvestrol Prostaat (60 caps)

Vitals

€ 39,95

€ 29,96

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

6599 True Superfood (400 gram)

Vitals

€ 65,00

€ 48,75

Prijswijzigingen voorbehouden Vermeld hier uw adresgegevens: Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

E-Mailadres:

Telefoonnummer:

(evt.) voorschrift van:

28

Normaal

Boekenlijst Deze boeken kunt u bestellen bij de Moermanvereniging. Wilt u één of meerdere boeken toegestuurd krijgen, vul dan duidelijk een girokaart in met het juiste bedrag en de titels van de gewenste boeken. Geen geld opsturen! Het gironummer waarop u kunt bestellen is: 355.999 t.n.v. De Moermanvereniging Postbus 508 2400 AM Alphen aan den Rijn. De prijzen zijn inclusief verzendkosten binnen Nederland. Daarbuiten wordt € 3,50 extra berekend.

01. Dr. Moerman, een weg tot genezing, C. van Groningen en A. Ronhaar 02. U kunt meer dan u denkt, aanvullende maatregelen om kanker te helpen voorkomen en genezen, Hans Moolenburgh sr. 09. Verhütung und Heilung von Krebs, Jac. Landman 10. Die Moerman-Krebs-Diät, E. Wannee-Immerzeel 17. A solution to the Cancer Problem 24. Kookboek, Lia v.d. Geest en Lydia Sleutel 28. De actuele voedingstabel, wat zit waar in? 29. Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de Moermantherapie 37. Het Gouden boekje voor de Gezondheid, G.E. Schuitemaker Voor meer boeken van de heer Schuitemaker zie: www.gezondeboeken.nl 41. Bondgenoot, autobiografie van een immuuncel, Henk Fransen 42. De helende factor, Bob Th. Hornstra 44. Voed je goed, voel je goed, Monique van den Assum 45. Dvd ‘Geef ziekte geen kans, eet en leef gezond’, Kees Braam

€ 11,30 € 25,00 € 6,80 € 6,80 € 7,95 € 7,95 € 9,50 € 20,40 € 12,50

€ 12,75 € 16,50 € 4,95 € 6,95

Koopt u onze verrassingstas! Met in ieder geval de complete jaaruitgave van Uitzicht 2011. Leuke hebbedingetjes en heel veel informatie! Een gezond en prachtig cadeau om weg te geven.

€ 15,00

Advertenties

Gezond leven Gezond blijven 10% kort i Rood ng bij de e Ro os

Een leven lang vitaal! Squalene is een bijzondere stof die zowel in het menselijk lichaam als in de natuur wordt aangemaakt. Het behoort tot een speciale groep antioxidanten, de zogenaamde isoprenoïden en wordt uit de levertraan van de diepzee dogfish verkregen. Squalene heeft het vermogen om zuurstof toe te voegen aan de menselijke cel. Hierdoor beschermt het de cellen waardoor het lichaam wordt behoed voor de ziekmakende moleculen. Issho Genki® Squalene iP6 is een veelzijdig, natuurlijk en zuiver voedingssupplement dat uw lichaam weer in balans brengt.

Versnelt herstel

Toename energie, vitaliteit en uithoudingsvermogen Beschermt tegen vroegtijdige veroudering van de huid

Beschermt tijdens chemotherapie en bestraling Beschermt cellen en weefsels

Fyto-Life van Hogendorpplein 28 5051 SR Goirle T: +31 (0) 13 534 6437 F: +31 (0) 13 530 2247 E: [email protected] W: www.fyto-life.nl www.isshogenki.com

www.vitortho.nl

NIEUW!

BIOLOGISCH ACTIEF De nieuwe producten van VitOrtho zijn met de grootste zorg vervaardigd. Hierbij wordt rekening gehouden met mens en natuur. Alle producten zijn zeer goed opneembaar door het lichaam.

Topkwaliteit voedingssupplementen met een gezonde prijs

29

algemene informatie

Activiteitenkalender

De Moermanvereniging voor natuurlijke kankerbestrijding stelt zich ten doel welzijn en belangen te behartigen van patiënten die met de Moermantherapie worden behandeld, en zoveel mogelijk bekendheid te geven aan deze therapie ter bestrijding van kanker.

Bestuur Vriendelijk verzoek alle post bestemd

Administratie/ algemene informatie

Informatie lezingen en kooklessen

voor het bestuur te zenden aan:

De administratie van de vereniging

Schriftelijke vragen naar:

Postbus 508

wordt gevoerd door de heer

Postbus 508

2400 AM Alphen aan den Rijn

Wim Kuling.

2400 AM Alphen aan den Rijn Postzegel insluiten.

Voorzitter:

Centraal Bureau:

Dave Schut

Postbus 508

Eefde

2400 AM Alphen aan den Rijn

Klachten van patiënten

Telefoon: (0172) 49 79 44 (werkdagen Secretaris:

tussen 09.00 uur en 13.00 uur)

Johan Klumpenaar

Fax: (0172) 47 06 44

President Wilsonlaan 33

E-mail: [email protected]

4334 GB Middelburg Telefoon: (0118) 63 59 89 E-mail: [email protected] Penningmeester: Nico Sleeuwenhoek De Eendracht 20 2614 LX Delft Telefoon (015) 2562921 E-mail: [email protected] Marketing: Sietze Blom Buitenom 1 8314 AM Bant Telefoon: (0527) 26 18 25 E-mail: [email protected] Interne contacten: Jan Bor Schoolstraat 1 4221 LR Hoogblokland Telefoon: (0183) 56 36 28 E-mail: [email protected] Jan Meijerink De Bese 2 7722 PD Dalfsen

Aanmelding nieuwe leden Schriftelijk bij het Centraal Bureau of via de website.

Lidmaatschap

(automatische incasso), € 29,- per kalender­jaar (acceptkaart). Voor Belgische leden minimaal € 37,- (accept € 42,-) op rekening ING bank 335-0078672-51 t.n.v. Moerman­vereniging. Voor de overige leden in Europa € 37,- (accept € 42,-), buiten Europa € 42,- (accept € 47,-). Een kleine ‘overbetaling’ op de minimumcontributie wordt zeer op prijs gesteld. Contributie giro 42.39.229 t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Opzegging lidmaatschap: vóór 1 december van het lopende jaar. Administratiekosten: € 3,50 wanneer een herinnering gestuurd moet worden.

Losse nummers kunnen (na)besteld worden à € 5,25 per exemplaar. Dit kan schriftelijk of telefonisch bij het Centraal Bureau.

Hans Stoop

Internet

4611 KS Bergen op Zoom Telefoon: (0164) 25 04 61

www.moermanvereniging.nl

E-mail: [email protected]

E-mail: [email protected]

Adviseurs: Cor van Groningen Bob Hornstra Piet Sijpersma

Vaartstraat 247, 1075 RM Amsterdam

Advertenties Uitzicht

Groot Vijverdal 21 6822 MB Arnhem Telefoon: 06 44386268 Zeeland/West-Brabant Mevr. K. Walhout Oranje Nassaustraat 26 4341 GC Arnemuiden Telefoon: (0118) 60 18 68 Den Haag Mevr. R. Rosier Gerrit van de Veenlaan 216 2552 WN Den Haag

aangevraagd bij:

Telefoon: (070) 391 02 79

J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36, 6006 LL Weert

Friesland

Telefoon: (0495) 53 22 20

Mevr. T. Meesters

E-mail: [email protected]

Singel 7 8771 SV Nijland

Stichting Steunfonds Amnestie

Telefoon: (0515) 56 98 13 Groningen/Drenthe

Giro 3290997 t.n.v. de Stichting

Mevr. H. Prins

Steunfonds Amnestie, Reijerskoop

Schout Poelmanweg 32

291, 2771 BL Boskoop of via ING

9617 BX Harkstede

bank, rekeningnummer 67.20.27.240

Telefoon: (050) 404 22 46

t.n.v. Stichting Steunfonds Amnestie in Boskoop.

Limburg

Bovenstaande rekeningnummers van

De heer J.H.P. Peters

Stichting Steunfonds uitsluitend te

Oude Heerweg 145

gebruiken voor giften.

5941 EK Velden

De stichting Steunfonds Amnestie is

Telefoon: (077) 472 14 53

door de Belastingdienst erkend als

E-mail: [email protected]

algemeen nut beogende instelling (ANBI), sinds 01-01-2008. Een schen-

Noord-Holland Noord

king aan deze stichting is aftrekbaar

Vacature

van de inkomstenbelasting (binnen de daarvoor geldende regels).

Overijssel

25 t/m 27 mei – Valkenburg Weekend Óptimale gezondheid Docenten: Riëtte Janssen en Gerald Beek Informatie: [email protected] 28 mei – Valkenburg Rondleiding Kasteeltuin Plaats: Kasteeltuin Valkenburg Thema: Geneeskrachtige en eetbare kruiden, bloemen en planten Gids: Riëtte Jansen Kosten: geen Data: 28 mei, 19 augustus en 30 september Tijd: steeds om 13.30 uur Duur: circa 1½ uur 2 juni – Den Haag Boomwandeling Plaats: Boomwandeling Reigersbergen Merlot (met gids, 1½ uur) Verzamelen: 10.00 uur, ingang Bezuidenhoutseweg 360 (Korfbalveld). Openbaar vervoer: vanaf Den Haag CS bus 43, uitstappen halte Reigersbergenweg. Na afloop: drankje in Boschlust. Info/aanmelden: mw. F. van Sittert (070) 328 04 80) E-mail: [email protected] 2 juni – Ellecom Orthomoleculaire workshop Plaats: landgoed Avegoor, Docenten: dr. Gert Schuitemaker, drs. Toine de Graaf en Jac. van Dongen Kosten: € 125,- (na 10 mei € 135,-) Info: (0315) 69 52 11 10 juni – Baarn Orthomoleculaire workshop Plaats: Groot Kievitsdal Programma/kosten: identiek aan 2 juni.

Dhr. G.J.W. Tretmans

Legaten Wie het Steunfonds testamentair wil gedenken, wordt aanbevolen gebruik te maken van de volgende formulering: ‘Ik legateer aan de Stichting Steunfonds Amnestie, gevestigd te Elst (Gld) de som van €……… vrij van rechten en kosten’.

Regio-secretariaten Patiëntenvoorlichting

Mevrouw R. van Elk

Advertentietarieven kunnen worden

Losse nummers Uitzicht

E-mail: [email protected]

Coehoornstraat 40

federatie Additieve Geneeskunde)

Nieuwe leden: € 25,- per kalender­jaar

Telefoon (0529) 40 13 74

Wetenschap en artsencontact:

Stichting Klachtrecht AAG (Artsen-

Gelderland

Amsterdam en Wijde Omgeving

Telefoon: 088-2424240 (Infolijn)

Mevr. T. Visser

Of voor algemene informatie over de

Quellijnstraat 128

vereniging: (0172) 49 79 44

1073 XL Amsterdam

Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo Telefoon: (0546) 56 94 11 Rotterdam Dhr. M. Ouwehand Statenweg 405 3039 HP Rotterdam Telefoon: (010) 467 78 64

In het volgende nummer van Uitzicht • Moeizame strijd van moeders tegen vetzucht bij hun kinderen

Mobiel: 06 23234874 Rijnmond/Westland

• Focus op energetische kankertherapieën

Vacature

• Voedingsondersteuning en ziektemanagement

Vrees voor stapeling pesticiden Welke gevolgen heeft langdurige blootstelling aan pesticiden voor onze gezondheid? Voor het eerst komt daar onderzoek naar. Een commissie van de Gezondheidsraad brengt later dit jaar advies uit.

D

e commissie richt zich in eerste instantie op mensen die in agrarische gebieden wonen. In Nederland is nog nooit goed uitgezocht wat bestrijdingsmiddelen op langere termijn doen met omwonenden. De Gezondheidsraad wil ook uitzoeken welke rol het eten van bespoten groente en fruit speelt bij de blootstelling.

Stapeling

In ons land liggen woonwijken soms direct naast landbouwpercelen. Door spuitnevel worden omwonenden vaak veelvuldig blootgesteld aan overwaaiende stoffen. Van veel van deze stoffen wordt op grond van wetenschappelijk onderzoek aangenomen dat ze in lage doses onschadelijk zijn voor de mens. De vraag is echter of ze zich kunnen 'stapelen' in het lichaam en daar schade aanrichten. Milieugroepen dringen al langer aan op onderzoek. Momenteel buigt de Raad van State zich over een klacht van een milieuorganisatie tegen de Gelderse gemeente Buren. De eis is dat in het bestemmingsplan voor het buitengebied spuitzones worden opgenomen voor de talrijke fruitteeltbedrijven in dit gedeelte van het Rivierengebied. Buiten zo'n zone mogen dan geen bestrijdingsmiddelen worden gebruikt. Buren verzet zich daar tegen vanwege de economische gevolgen voor de fruittelers.

Gevolgen voor kinderen

Ook in gebieden waar veel bloembollen geteeld worden, is onrust. In deze sector wordt veelvuldig met landbouwgif gewerkt. Omwonenden vrezen met name gevolgen voor kinderen. Bij de beoordeling van bestrijdingsmiddelen worden risico's voor omwonenden niet meegenomen. Enkele jaren geleden bleek uit Brits onderzoek dat wijziging in de criteria wenselijk is. In Drenthe is de Stichting Bollenboos actief. Ze richt zich tegen de teelt van leliebollen die in deze provincie populair is. Bij die teelt wordt gebruikgemaakt van grote hoeveelheden pesticiden. Het is de stichting een doorn in het oog dat telers en loonwerkers krijgen voorgeschreven hoe ze zich met handschoenen en gesloten cabines tegen bestrijdingsmiddelen moeten beschermen, terwijl er voor omwonenden geen enkele aandacht is. Zij weten zelfs niet wanneer er wordt gespoten en met welke middelen. De Gelderse Natuur en Milieu Federatie richt zich momenteel tegen het gebruik van het schimmelwerend middel Captan dat in de griendhouthandel wordt toegepast. Het middel is in de EU legaal, maar volgens een Amerikaans onderzoek is het mogelijk kankerverwekkend en dient het onder verdenking te staan.

Telefoon: (020) 675 41 50

(Zie ook colofon pagina 27)

30

31