Jaargang 38 Juni 2011 Uitgave van MMV

5

Jaargang 38 Juni 2011 Uitgave van MMV

Weinig aandacht voor preventie in nieuwe Gezondheidsnota • Wonderdiëten bestaan niet • Louis Bolk Instituut verzamelt ervaringen over rol biologische voeding bij kanker • Veelbelovend sint-janskruid breekt (nog) niet door

algemene informatie De Moermanvereniging voor natuurlijke kankerbestrijding stelt zich ten doel welzijn en belangen te behartigen van patiënten die met de Moermantherapie worden behandeld, en zoveel mogelijk bekendheid te geven aan deze therapie ter bestrijding van kanker.

Bestuur Vriendelijk verzoek alle post bestemd

Administratie/ algemene informatie

Patiëntenvoorlichting Telefoon 088-2424240 (Infolijn)

voor het bestuur te zenden aan:

De administratie van de vereniging

Of voor algemene informatie over de

Postbus 508

wordt gevoerd door de heer

vereniging: (0172) 49 79 44

2400 AM Alphen aan den Rijn

Wim Kuling.

Voorzitter:

Centraal Bureau:

Dave Schut

Postbus 508

Eefde

2400 AM Alphen aan den Rijn telefoon (0172) 49 79 44 (werkdagen

Secretaris:

tussen 09.00 uur en 13.00 uur)

Johan Klumpenaar

fax (0172) 47 06 44

Vlissingen

e-mail: [email protected]

Penningmeester a.i. Rob Kappé Bestuursleden: Sietze Blom Bant Jan Bor Hoogblokland Hans Stoop Bergen op Zoom Adviseurs: Cor van Groningen Drs. Bob Hornstra Piet Sijpersma

Aanmelding nieuwe leden Schriftelijk bij het Centraal Bureau of via de website.

Lidmaatschap Nieuwe leden: € 22,- per kalender­jaar (automatische incasso), € 26,- per kalender­jaar (acceptkaart). Voor Belgische leden minimaal € 35,50 op rekening ING bank 335-0078672-51 t.n.v. Moerman­ vereniging. Voor de overige leden in Europa € 35,50, buiten Europa € 40,-. Een kleine ’overbetaling’ op de minimumcontributie wordt zeer op prijs gesteld. Contributie giro 42.39.229 t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Opzegging lidmaatschap: vóór 1 december van het lopende jaar. Administratiekosten: € 3,50 wanneer een herinnering gestuurd moet worden. De Moermanvereniging en de

Informatie lezingen en kooklessen Schriftelijke vragen naar: Postbus 508 2400 AM Alphen aan den Rijn Postzegel insluiten.

Klachten van patiënten

telefoon (026) 844 95 16 Zeeland/West-Brabant Mevr. K. Walhout Oranje Nassaustraat 26 4341 GC Arnemuiden telefoon (0118) 60 18 68 Den Haag Mevr R Rosier Gerrit van de Veenlaan 216 telefoon (070) 391 02 79

Vaartstraat 247, 1075 RM Amsterdam Friesland

Advertenties Uitzicht

Mevr. T. Meesters Singel 7

Advertentietarieven kunnen worden

8771 SV Nijland

aangevraagd bij:

telefoon (0515) 56 98 13

J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36, 6006 LL Weert

Groningen/Drenthe

telefoon (0495) 53 22 20

Mevr. H. Prins

e-mail: [email protected]

Schout Poelmanweg 32 9617 BX Harkstede

Stichting Steunfonds Amnestie Giro 3290997 t.n.v. de Stichting Steunfonds Amnestie, Reijerskoop 291, 2771BL Boskoop of via ING bank, rekeningnummer 67.20.27.240 t.n.v. Stichting Steunfonds Amnestie in Boskoop. Bovenstaande rekeningnummers van Stichting Steunfonds uitsluitend te gebruiken voor giften.

Legaten Wie het Steunfonds testamentair wil

(ANBI), sinds 01-01-2008. Een schen-

gedenken, wordt aanbevolen gebruik

king aan onze stichting is aftrekbaar

te maken van de volgende formulering:

van de inkomstenbelasting (binnen

‘Ik legateer aan de Stichting Steun-

de daarvoor geldende regels).

fonds Amnestie, gevestigd te Elst (Gld) de som van €……… vrij van rechten en kosten’.

Regio-secretariaten

telefoon (050) 404 22 46 Limburg De heer J.H.P. Peters Oude Heerweg 145 5941 EK Velden Tel (077) 472 14 53 e-mail: [email protected] Noord-Holland Noord Vacature Overijssel Dhr. G.J.W. Tretmans Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo telefoon (0546) 56 94 11 Rotterdam Dhr. M. Ouwehand Statenweg 405 3039 HP Rotterdam

Centraal Bureau.

Mevr. T. Visser

Rijnmond/Westland

Quellijnstraat 128

Vacature

e-mail: [email protected]

Enkele weken geleden werd het honderdduizendste exemplaar van het boekje ‘Wat zit er in uw eten?’ in Amsterdam uitgereikt aan de Franse auteur Corinne Couget. Zij wil ons bewust maken van de risico’s van E-nummers. De massale belangstelling van consumenten voor haar boekje zegt iets over de argwaan die is ontstaan over het voedselaanbod. Dat krijg je als de voedingsindustrie zich voortdurend schuldig blijkt te maken aan misleiding en minachting van het publiek. Het artikel in dit nummer over de acties van Foodwatch spreekt wat dat betreft boekdelen.

Niet alles wat nieuw is valt te bejubelen. Dat geldt ook voor de nieuwe Gezondheidsnota ‘Gezondheid dichtbij’ van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Edith Schippers. Een veelbelovende titel, maar feitelijk een stap terug in de tijd. En verrassend weinig aandacht voor preventie. Met deze nota, een vierjaarlijkse uitgave die beoogt te inspireren, komt gezondheid niet echt dichtbij.

Nu is het bepaald niet zo dat Corinne Couget iedereen heeft kunnen overtuigen. “Bangmakerij”, wordt haar vanuit wetenschappelijke kringen verweten. Alle stoffen met een E-nummer zouden grondig zijn onderzocht. De instantie die zich met dat onderzoek bezighoudt is EFSA, het officiële bureau van de Europese Unie. Volgens de critici van mevrouw Couget kunnen we op EFSA blindvaren. De inkt van hun pennenvruchten was echter nog niet opgedroogd of er verscheen een onderzoek over de risico’s voor zwangere vrouwen bij het gebruik van de suiker­ vervanger aspartaam. Een Deens onderzoek wees uit dat deze stof veel minder veilig is dan altijd was aangenomen. Over aspartaam is een complete oorlog uitgevochten. Met name op internetsites is het bedolven onder een lawine van waarschuwingen en kritiek. Maar van officiële zijde werden alle reserves weggewimpeld met een verwijzing naar EFSA. Die had alle rapporten over de suikervervanger doorgelicht en in orde bevonden. We konden het veilig innemen. Als E 951 komt het sindsdien voor in honderden zo niet duizenden producten. Nu moet hetzelfde EFSA met hangende pootjes terugkomen op haar eerdere fiat. Aspartaam gaat opnieuw de molen in. Misschien moeten de Europese onderzoekers toch het boekje van mevrouw Couget eens raadplegen. U weet wel, dat boekje dat ons onnodig bang zou maken.

mobiel 06 23234874

Amsterdam en Wijde Omgeving

www.moermanvereniging.nl

Nieuwe Gezondheidsnota: stap terug

telefoon (010) 467 78 64

kan schriftelijk of telefonisch bij het

Internet

2

6812 AH Arnhem

2552 WN Den Haag

algemeen nut beogende instelling

worden à € 5,25 per exemplaar. Dit

Utrechtseweg 84

federatie Additieve Geneeskunde)

door de Belastingdienst erkend als

Losse nummers kunnen (na)besteld

Mevrouw R. van Elk

Stichting Klachtrecht AAG (Artsen-

stichting Steunfonds Amnestie zijn

Losse nummers Uitzicht

Gelderland

Bangmakerij

Wonderdiëten bestaan niet

4

8

Wonderdiëten kunt u gerust vergeten. Ze bestaan niet. Het maakt niet uit aan welke dieetgoeroe u zich vastklampt. De Engelse voedingsadviseur Glenn Matten schreef een boek dat in ons land is verschenen onder de titel ‘Wat je zeker moet (w)eten’. Je wordt niet aantrekkelijker en superslank met dit boek, maar je kunt er wel veel uit opsteken over gezonde diëten.

Positief denken werkt echt

10

Positief denken werkt echt. Wie daar nog aan twijfelt, kan zich laten overtuigen door Marja Ruijterman. Zij ontdekte op een crisispunt in haar leven de kracht van gedachten en dat veranderde haar leven totaal. ‘Gedachtenkracht’ is de titel van het inspirerende boek dat ze erover schreef.

Onderzoek rol biologische voeding bij kanker

18

Stel, je hebt kanker. Kun je dan met wat je eet en drinkt je ziekteproces beïnvloeden? En kan biologisch voeding daar een rol bij spelen? Het Louis Bolk Instituut wil het antwoord op die vragen zien te vinden en is daarom een zogeheten ervarings­ onderzoek gestart. Daar kunt u aan meewerken. Hoe, dat leest u in dit artikel.

Sint-janskruid breekt niet door

22

De verwachtingen waren hooggespannen voor het sint-janskruid als natuurlijk geneesmiddel in de strijd tegen depressies. Er werd een doorbraak van verwacht als antidepressivum. Die doorbraak kwam er (nog) niet. Hoe een veelbelovend middel met weinig of geen bijwerkingen voorlopig nog op de plank blijft liggen, omdat artsen de boot afhouden.

1073 XL Amsterdam telefoon (020) 675 41 50

(Zie ook colofon pagina 27)

Cor van Groningen eindredacteur Uitzicht

3

Weinig aandacht voor preventie

Nieuwe Gezondheidsnota: stap terug in de tijd

r Edith Op 25 mei presenteerde ministe , Welzijn Schippers van Volksgezondheid dnota. en Sport de nieuwe Gezondhei uit voor Deze nota zet de beleidslijnen ied van de komende vier jaar op het geb

n zijn zelf gezondheid. De teneur: mense eigen verantwoordelijkheid voor hun , maar gezondheid. Dat klopt in principe in is, de burger die daar niet zo goed

erzoek naar darm­ vanaf 2013 een bevolkingsond kanker worden ingevoerd. , wordt nadrukkelijk Maar alles wat daarbuiten valt van de burger heid elijk als de eigen verantwoord r eigen verantvoo t staa inet kab t gepresenteerd. “He van mensen. Dat woordelijkheid en eigen kracht Dit betekent dat niet geldt ook voor de gezondheid. aan zet zijn. Bezelf sen de overheid, maar de men maatschappelijke n, leve rijfs bed trokkenheid van het zorgverleners bij het organisaties, het onderwijs en wordt vergroot. Indien stimuleren van gezond gedrag dzakelijk is, zijn de noo id een bijdrage van de overhe te aan zet”, aldus eers als n alle gev l gemeenten in vee ste baart zorgen in de minister in haar brief. Dat laat en met draconische een tijd dat gemeenten worstel bezuinigingen.

is het kind van de rekening. Tekst: Petra Pronk

van VWS met een lke vier jaar komt de minister den de landelijke Gezondheidsnota. Daarin wor spunten bieden ping prioriteiten benoemd die aankno beleid op te baeids ndh gezo voor gemeenten om hun iebron voor irat insp als ieel offic t seren. De nota dien de volksgezondheid. het behouden en verbeteren van id dichtbij’ laat dhe De nu verschenen nota ‘Gezon vorige nota nog de uit en zien dat de vijf speerpunt n wordt ingezet jare e end kom de steeds gelden. Ook ie, roken en schadeop overgewicht, diabetes, depress het accent gelegd dt lijk alcoholgebruik. Daarbij wor r lichamelijke voo d goe is op bewegen. “Bewegen onden met de verb is en eid ndh en geestelijke gezo de minister in haar andere speerpunten”, schrijft Kamer. aanbiedingsbrief aan de Tweede

E

Leefstijlinterventie

een omgeving te De overheid ziet het als haar rol t zijn om gezonde staa in creëren waarin burgers zelf mee, maar het is mis niks zich Op keuzes te maken. van gezonde omgede vraag of er van dat ‘creëren t. De gezondheidsnota vingen’ wel zoveel terecht kom de geest van bezuiniten kan ademt namelijk aan alle uit voortkomen: gebrek gingen. Dat is waar de keuzes en uit het gezondaan geld en de noodzaak om ding er langetermijnzek e, heidspakket te schrappen. Visi en. vind te visie, is op weinig punten

r Schippers geen Zo is het glashelder dat ministe id gefinancierde rhe voorstander is van door de ove gers zelf moeten bur dat idee leefstijlinterventies. Het ent in de nota min pro is stijl leef beslissen over hun eving waarin geaanwezig. Daarbij wordt een omg , gepropageerd. zijn zonde keuzes makkelijk moeten iken is volgens bere te dat Een van de manieren om erking. Campagenw Sam ate Priv de nota: via Publiek ijn van mensen als nes die werken aan het bewustz sen daar niet in. Het is het gaat om gezond leven, pas Op korte termijn is. ig de vraag of dat zo verstand lange termijn op r maa , mee bespaar je daar geld r hoger. wordt de rekening alleen maa geval teleurgesteld elk in is g ijdin estr Liberaal stempel kerb Kan F pel. Wat de KW stem raal libe een oog heeft voor elijk nig duid wei gt r iste De nota draa over het feit dat de min id alleen een functie rhe ove eidsbevordede ft ndh hee gezo eft en e betr r enti iste min het belang van prev op oed invl n gee zelf itief leefger bur op de terreinen waar de ister streeft weliswaar een pos lveiligheid. ring. ‘De min dse voe ingen eeld ster oorb inve bijv n ls gee zoa , uit kan oefenen stijlbeleid na, maar wil daartoe duidelijke r rs voo ippe nota Sch de r t doo gaa eft den betr wor t s Wat dat pun doen. Leefstijlinterventie op de naleving hierenlijk icht wez toez een en als ing niet lgev en ost rege en tenp wet gezien als een kos de bevolkingsonder. Een ongezonde leefvan. Ook zal er naast de bestaan onderdeel van volksgezondheid r nke lska rha ede rmo baa en r nke zoeken op borstka

4

gt op de lange stijl, zoals roken en vet eten, bren el als immaterieel erie mat el termijn veel kosten, zow dit negeert, getuigt van met zich mee. Dat de minister ondheid”, aldus KWF een beperkte visie op volksgez op de nota. tie Kankerbestrijding in een reac t zich kritisch. Directeur Ook het Voedingscentrum toon ng van goede voeding Felix Cohen benadrukt het bela kanttekeningen bij het tst voor de gezondheid. Hij plaa . “Overgewicht, een egen bew op accent dat de nota legt t van alle Nederprobleem van deze tijd bij de helf r aanpassingen in landers, is ook te voorkomen doo voldoende dagemet tie ons eetpatroon, in combina volgens Cohen n effe bes sen lijkse beweging.” Men is om verkeerd eten niet hoeveel beweging er nodig minuten wandelen te compenseren. Zo moet je 80 bier en drie bitteren om de calorieën van twee glaz ft de moderne hee tijd die En . ballen te verbranden helemaal niet. “Het is mens met zijn drukke agenda ze om minder te dan een relatief eenvoudiger keu beweging. Die met n eten dan om te compensere nde gezo om ig nod informatie heb je wel en. Coh s aldu en”, nem nen besluiten te kun

Aandacht voor jeugd

in deze nota. Naast De jeugd krijgt extra aandacht leefstijl, vroege signabevordering van een gezonde

weerbaarheid om lering van risico’s en inzet op rstaan, vindt het kabidagelijkse verleidingen te wee en het stimuleren van net dat het stellen van grenzen chtvaardigd is. gere d jeug de een gezonde basis bij en scholen een ers oud r voo in hier De minister ziet is ook zo, maar ook belangrijke rol weggelegd. Dat n theorie. Uit het feit hier geldt: dat is in veel gevalle rm in opkomst is, eno d jeug dat obesitas onder de niet voldoende is en pak aan ige huid blijkt wel dat de l ouders en scholen in veel gevallen niet werkt. Vee nu eenmaal niet heid nemen hun verantwoordelijk kinderen. Zijn die van eid ndh als het gaat om de gezo de rekening? Intenkinderen dus maar het kind van Er zullen ook heel ties uitspreken is niet genoeg. om jongeren aan te zijn concreet maatregelen nodig

Lees verder >

Brandbrief over preventiebeleid De Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst en de Nederlandse Public Health Federatie hebben in een brief aan minister Schippers hun zorg uitge­ sproken over de tendens om te bezuinigen op prikkels die mensen kunnen aanzetten tot gezond leven. De twee organi­ saties pleiten juist voor extra prikkels, niet alleen gericht op de individuele burger, maar ook op partijen als zorgaanbie­ ders, producenten van voedsel en drank, zorgverzekeraars, werkgeversorganisaties en platforms van scholen. Eind 2010 hebben diverse partijen de koppen bij elkaar gesto­ ken om te praten over een goed preventiebeleid. Uit die bij­ eenkomst kwam duidelijk naar voren dat er grote consensus bestaat over de noodzaak van het beoogde doel: een beter prikkelbeleid. “Uit de discussies kwam naar voren dat er bij velen weinig vertrouwen is in het vooral voortborduren op hoofdzakelijk vrijblijvende pogingen tot gedragsbeïnvloeding van de burger of ander actoren”, zo schrijven de KNMG en de NPHG in de brief. En dat is zorgelijk, want: “Met nadruk en met cijfers onder­ bouwd kwam naar voren dat de ontwikkeling van ongezond­ heid in Nederland het patroon van vele westerse landen (met name de USA ) volgt, en dat de uitkomsten dramatisch zullen blijken te zijn. Zelfs met drastisch ingrijpen zullen bijvoor­ beeld overgewicht en diabetes type 2 bij kinderen, de komen­ de decennia fors toenemen en een groot beslag leggen op de schaarse middelen in de zorg. Ook de participatie met de burger in onze samenleving zal daar onder lijden.”

5

Advertenties

Gezond leven Gezond blijven 10% kort i Rood ng bij de e Ro os

, en juist op dat zetten tot een gezondere leefstijl . eten afw punt laat de nota het

Roken

ksbeleid vreemd Naast preventie is ook het taba wel roken Hoe . ning genoeg kind van de reke erpunten, en spe vijf de van een benoemd is als meest kosten­ tabaksontmoediging een van de gezondheid te volk effectieve methoden is om de nota concrete de in s gen verbeteren, worden ner rokers terug tal aan het om d oem maatregelen gen roken heeft op te dringen. Gezien de impact die vreemd. Elk st min de gezondheid is dat op z’n 00 mensen als 20.0 a bijn nd jaar sterven in Nederla de rokers sterft gevolg van roken. Een kwart van ien is het bekend voor het 65e levensjaar. Bovend langer ziek zijn en dat mensen die roken, vaker arbeidsproces. het aan n en dus minder bijdrage t in tijden Juis ost. tenp kos een t Ze zijn dus ech zijn om sch logi van bezuinigingen zou het dus zeggen. je zou p, stevig in te zetten op deze groe een ziet atie anis Org s De Wereld Gezondheid k ook als taba r voo d elei gsb igin oed effectief ontm ondheid wereldhet beste middel om de volksgez ister laat het min e wijd te verbeteren. Maar onz de overheid dat wel t vind Zij bij mooie woorden. eids­ ndh gezo om t gaa het als een taak heeft die ren creë bescherming en wil omgevingen niet kt maa ze r maa gezond gedrag stimuleren, ker Ster ten. moe zou dan echt concreet hoe dat zich die ken plek te ijks ngr bela de nog, een van het roken – de zouden lenen voor aanpak van officiële beleid is Het horeca – laat zij ongemoeid. wordt dit echktijk pra de In een rookvrije horeca. . Door de slechte ter aan alle kanten geschonden in Nederland handhaving van het rookverbod ken nog steeds plek l kunnen mensen op heel vee teken. ops ret siga zonder problemen een reden tot zorg. Al met al geeft de nieuwe nota ijderd van de verw ver We zijn hiermee wel heel overwoog om nog dat inet kab geest van het vorige ezonde voeding. een vettax in te voeren op ong een stap terug De nieuwe Gezondheidsnota lijkt in de tijd.

Een leven lang vitaal! Squalene is een bijzondere stof die zowel in het menselijk lichaam als in de natuur wordt aangemaakt. Het behoort tot een speciale groep antioxidanten, de zogenaamde isoprenoïden en wordt uit de levertraan van de diepzee dogfish verkregen. Squalene heeft het vermogen om zuurstof toe te voegen aan de menselijke cel. Hierdoor beschermt het de cellen waardoor het lichaam wordt behoed voor de ziekmakende moleculen. Issho Genki® Squalene iP6 is een veelzijdig, natuurlijk en zuiver voedingssupplement dat uw lichaam weer in balans brengt.

Versnelt herstel

Toename energie, vitaliteit en uithoudingsvermogen

OVERPEINZINGEN...

Beschermt tegen vroegtijdige veroudering van de huid

Beschermt tijdens chemotherapie en bestraling Beschermt cellen en weefsels

Fyto-Life van Hogendorpplein 28 5051 SR Goirle T: +31 (0) 13 534 6437 F: +31 (0) 13 530 2247 E: [email protected] W: www.fyto-life.nl www.isshogenki.com

Vascu-Vitaal® doet wat het belooft:

het houdt de bloedvaten schoon.

In de achterliggende 20 jaar heeft Vascu-Vitaal® haar werking bewezen blijkens de vele positieve reacties van mensen in binnenen buitenland, die Vascu-Vitaal® gebruikt hebben. Vele natuurgeneeskundigen hebben ervaren dat hun cliënten/patiënten klachtenvrij waren na een behandeling met Vascu-Vitaal®.

Houdt de bloedvaten schoon

VASCU-VITAAL

ondersteunt het lichamelijke weerstandsvermogen en bevordert een algemene goede gezondheid

OLIGO PHARMA BV, Kerklaan 2, 1211 PP Hilversum Tel. 035 - 6244671, fax 035 - 6244672 e-mail: [email protected] www.vascuvitaal.com

Luisterend voelen U kent ze vast wel. Mensen die hun gevoel volgen en mensen die hun verstand gebruiken. Intuïtie en ratio lijken lijnrecht tegenover elkaar te staan. De gevoelsmatige beslisser zegt bijvoorbeeld: ‘Dat huis voelt goed aan’. Zo’n intuïtieve keuze wordt gerechtvaardigd met sprekende voorbeelden van succesvolle gevoelskeuzen. Wij weten echter dat voorbeelden de waarheid nooit bevestigen. Wie bijvoorbeeld wil aantonen dat alle zwanen wit zijn, heeft zelfs aan miljoenen voorbeelden nog niet genoeg. Wel bewijst één tegenvoorbeeld van een zwarte zwaan zijn ongelijk. De gevoelsmatige keuze is zwak gefundeerd. Het kan goed gaan, maar vaker ook mis. De rationele beslisser zegt bijvoorbeeld: ‘Dat huis is ruim, betaalbaar en het ligt op een rustige plek’. Hij rechtvaardigt zijn keuze niet met voorbeelden, maar met feitelijke argumenten. Rationele beslissingen zijn krachtig gefundeerd, maar kunnen toch verkeerd uitpakken. Drogredenen liggen op de loer, omstandigheden kunnen wijzigen of verkeerd worden ingeschat. Soms falen zowel gevoel als ratio. Wie wel eens naar tv-spelletjes kijkt zoals Miljoenenjacht, kan de machteloosheid van zowel gevoel als ratio goed observeren. De uitverkoren deelnemer wint als hij voor zichzelf een gesloten koffer uitzoekt met veel geld en vervolgens andere koffers opent met weinig geld. Het meest aangevoerde ‘argument’ voor die keuzen is: ‘Die koffer voelt goed’. Dat is natuurlijk een drogreden. Zowel gevoel als ratio staan volledig buitenspel. Waar ‘het toeval’ regeert, bepaalt het willekeurige lot het resultaat. Terwijl bij het vervolg van het spel het gevoel blijft falen, krijgt de ratio enig houvast. De deelnemer moet beslissen: ‘doorgaan’ of ‘stoppen’. De ratio kan de kans op succes enigszins berekenen. Stoppen betekent de zekerheid van een vaststaand gewonnen bedrag. Doorgaan biedt een kans op ‘bijna niets’, ‘veel meer’ of zelfs ‘alles’. Het is verstandig de gevoelsmatige hebzucht onder controle te houden van de nuchtere ratio. De noodzaak tot rationele controle geldt niet alleen bij dit spelletje. Het echte leven is een ander spelletje, waarbij toeval ongetwijfeld ook een grote rol speelt. Het leven gaat zoals het gaat.

Veel beslissingen moeten wij toch voor eigen rekening nemen. Zijn wij hier geheel en al overgeleverd aan toevalligheden en onberekenbare kansen? Geenszins, wij kennen ook wat zeker­ heden, – die steen valt immers altijd naar beneden. Ook kan een mens zijn eigen zekerheden creëren door goed te kiezen. Hoe doe je dat? Wat is goed? Hoe kun je adequaat beslissen? In een wereld waarin niet alles – zoals bij het kofferspelletje – toevallig is, is het alternatief van tossen om ‘kop of munt’, niet erg verstandig. Zet u uw gevoel in of uw ratio, uw intuïtie of uw verstand? Moet u dan toch kiezen voor het een óf het ander? Die zwart-wit tegenstelling is echter een fictie en daarmee een oneigenlijke keuze. Die polaire tegenstelling is een erfenis van dualistisch denken. Hetzelfde geldt voor andere scheidingen, zoals die tussen lichaam en geest, geluk en ongeluk, goed en kwaad, mooi en lelijk etc. Uiterste polen kunnen wel denkend onderscheiden worden, maar in het leven niet gescheiden. De ene pool bestaat zelfs bij de gratie van de andere. Dergelijke tegenstellingen versmelten in menselijk handelen en ervaren tot één geïntegreerd totaal, waarin alle nuances van ‘grijs’ voorkomen. Iedere gedachte is doordrenkt van gevoel en ieder gevoel doordesemd met gedachten. Wie zegt gevoelsmatig te kiezen, verzuimt zijn verborgen argumenten te verwoorden. Wie zegt rationeel te kiezen, miskent de rol van zijn gevoel. Ratio en gevoel staan niet lijnrecht tegenover elkaar, maar liggen – elkaar overlappend enigszins hiërarchisch – onder en boven, en in elkaar. Onder onze gevoelens liggen gevoelsbepalende gedachten. Om die reden laten (negatieve) gevoelens zich niet rechtstreeks positief beïnvloeden, maar alleen via verandering van gedachten. Wie in staat is door zijn gevoel heen de onderliggende gedachten naar boven te halen, maakt zijn argumenten helder, voor zichzelf en anderen. Wie goed luistert naar zijn gevoel, zal het horen spreken, in woorden en ideeën. Je moet er alleen even over nadenken. Dat geeft een goed gevoel en het best haalbare resultaat in een onzekere wereld. Rein Stoel

Reacties: [email protected] of schriftelijk via de redactie van dit blad. Informatie en contact via www.filosofischepraktijk.eu of telefonisch (026) 339 08 15.

6

7

De nieuwe dieetgoeroe heet dr. Frank. Hij is internist, wordt gepromoot door dagblad De Telegraaf en verslaat zijn honderdduizenden. De resultaten die hij weet te bereiken, ogen verbluffend. Toch is niet iedereen even enthousiast. Wonderdiëten bestaan volgens de critici niet. Tekst: Jan van Klinken

Engelse voedingsadviseur Glen Matten: betere informatie dan Voedingscentrum

Wonderdiëten bestaan niet V

Frans Kok

olgens prof. Frans Kok krijg je bij het wonderdieet van dr. Frank te weinig eten binnen. Kok is verbonden aan de Universiteit Wageningen en schreef samen met wetenschapsjournalist Broer Scholtens het boek ‘Gezond eten, gewoon doen’. Daarin pleit de hoogleraar voor nuchterheid. We moeten ons volgens hem door alle mooie beloftes niet het hoofd op hol laten brengen.

Experiment

Dr. Frank van Berkum is verbonden aan een kliniek voor mensen met overgewicht. Zijn dieet is gebaseerd op eiwitten. Die zorgen al snel voor een vol gevoel, terwijl je er niet dik van wordt. Medisch is het allemaal verantwoord, zou je mogen verwachten. Zijn boek ‘Slank met Dr. Frank’ is een van de bestsellers van 2010. De Wageningse hoogleraar Kok is er niet van onder de indruk. Het dieet van dr. Frank leidt volgens hem tot ondervoeding en er zijn gezonde alternatieven waarbij je ook nog voldoende voedsel in de maag krijgt. Bovendien zijn die diëten wel vol te houden, in tegenstelling tot wat dr. Frank ons voorschotelt. Ze zijn ook nog eens lekker en bevatten voldoende calorieën. In het boek geven Kok en Scholtens een aantal bijbehorende recepten. Waar prof. Frans en dr. Frank het beiden roerend over eens zijn, is dat we gezonder moeten eten. Kok onderging zelf een experiment waarbij hij een maandlang ongezond at en daarna een maand gezond. In de ongezonde periode nam zijn gewicht met twee kilo toe. Bloedmonsters en MRI-foto’s lieten zien dat een groot deel van het overtollige vet in de buikstreek ging zitten. Foute boel, zoals we weten. Ook zijn bloedwaarden vertoonden al snel een slecht beeld. In de gezonde maand at Kok volgens de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum. Ook bewoog hij meer. De extra kilo's verdwenen in rap tempo. Conclusie van Kok en Scholtens: afslankdiëten kunnen met de vuilnisman mee als we ons houden aan de Schijf van Vijf.

Overstelpend aanbod

Prachtig, al die aandacht voor gezonde voeding. Langzaam maar zeker breekt het besef door dat er op dit gebied heel

8

veel mis is. Wetenschappers die helpen ons daarvan bewust te maken, verdienen waardering. Ze hebben moed want gek genoeg is voeding in de academische onderzoekswereld een ondergeschoven kindje. Dát er iets mis is, is zeker. Wat er precies mis is, blijft voor velen in nevelen gehuld. Wel is duidelijk dat ons gedrag het grootste probleem is. Zoet, zout en vet zijn op zich de boosdoeners niet, wel het gegeven dat we er met zijn allen veel te veel van innemen. En dat is weer het gevolg van het overstelpende aanbod waar de meeste mensen helaas geen weerstand tegen kunnen bieden. Het wordt ook zo geraffineerd aan de man en de (huis)vrouw gebracht. De ‘slechte’ voedingsproducten zijn bovendien spotgoedkoop vanwege de overproductie. Er is zelfs een zuivel-, vlees- en graanberg. Verder worden ze ook nog eens zwaar gesubsidieerd. Gezonde producten zoals groenten en fruit moeten die subsidies missen, zijn verhoudingsgewijs duur en daardoor voor de voedingsindustrie niet aantrekkelijk. Vandaar dat er geen verleidelijke dames op de buis verschijnen om ons aan te zetten tot de consumptie van verse spinazie of supergezonde frambozen.

Meer kennis

Toch is dat nog niet het hele probleem. Zeker, er is van alles mis met het gemiddelde consumptiegedrag en er zou al heel veel gewonnen zijn als iedereen morgen massaal het hedendaagse flutvoedsel liet staan en zou overstappen op de aanbevolen dagelijkse porties groenten en fruit. Volgens de omvattende studie van het Wereld Kanker Onderzoeksfonds (WKOF) uit 2008 zou de sterfte aan kanker daardoor met ongeveer een derde omlaag kunnen. Wat echter net zo goed nodig is, is dat de kennis over gezond eten veel verder toeneemt. Meer groente eten is op zich toe je juichen, maar wie vervolgens meer soja op het menu zet is toch niet goed bezig. Drs. Hans Stoop heeft dat eerder in dit blad overtuigend aangetoond. En een appel is prima maar een portie aardbeien is beter. Op dit gebied is er maar weinig informatie voorhanden die geschikt is voor een breed publiek, ook niet op de website van het Voedingscentrum. Er is slechts een handvol geslaagde pogingen ondernomen en ze kunnen dienen als hoopgevend voorbeeld. Het boek ‘Wat je zeker moet (w)eten’ is zo’n

poging. Het is geschreven door de Engelse voedingsadviseur Glen Matten en is sinds kort als Nederlandse versie op de markt gebracht door uitgeverij Kosmos.

Prei hoort erbij

Honderd producten

Matten heeft honderd alledaagse producten op een rij gezet waarvan hij van mening is dat we die meer zouden moeten eten. Hij geeft aan waarom en vertelt er meteen bij hoe je ze moet klaarmaken. Ook vermeldt hij bij ieder product een eenvoudig recept waarin het is verwerkt. Een greep uit de producten die Matten opvoert: amandelen, eieren, frambozen, haver, tomaten, bananen, selderie, pompoenzaden, waterkers, roggebrood, prei, erwten, rode linzen, basilicum, makreel, peterselie, hennepzaadolie, miso, bieslook, eend, kurkuma, walnoten, spelt, boerenkool, mosselen, witte bonen, rode kool, bruine rijst, bosbessen, aardbeien, ananas, granaatappelsap en witte thee. Dit korte overzicht zal voor de trouwe lezers van Uitzicht duidelijk maken dat we hier van doen hebben met iemand die zijn zaakjes goed heeft bijgehouden, beter dan bijvoorbeeld het Voedingscentrum. Dat wil niet zeggen dat het boek zonder tekortkomingen is. Het begrip glycemische index (of beter nog: glycemische last) kwam ik in het boek niet tegen, ook niet in algemene termen. Dat is jammer want dat leert ons veel over de dreiging van overtollig vet. Hoe groter de glycemische last van een product, hoe groter het risico dat het zich omvormt tot vet.

Als voorbeeld van de aanpak van Matten het hoofdstukje over prei. Hij noemt het een ondergewaardeerde groente. Prei behoort tot de alliumfamilie en bevat een redelijke hoeveelheid organo zwavel­ verbindingen. “Als je veel van deze planten­ familie eet (waartoe ook uien en look behoren), zou dat het risico op maagkanker verlagen”, aldus de auteur. Ook bevat prei een overvloed aan pre­ biotica. Dat is niet alleen goed nieuws voor onze spijsvertering maar “prebiotica bevor­ deren ook de absorptie van mineralen zoals calcium en versterken de werking van ons immuunsysteem.” Verder bevat prei redelijke hoeveelheden carotenoïden (vooral luteïne enzeaxanthine die goed zijn voor de ogen), het antioxidant vitamine C en de homocysteïne verlagende­ vitaminen B6 en folaat. Bij het kopen let Matten erop dat de prei ultravers is en lokaal geteeld. Als recept heeft hij een puree van prei met mosterd.

Gezonde diëten

Ook het belang van biologische voeding komt niet helemaal uit de verf bij Matten. Desgevraagd zegt hij dat hij daarover bewust terughoudend is. “Ik onderken de noodzaak van bio­ logische voeding. Maar mijn missie bij het schrijven van het boek was de boodschap zo simpel mogelijk neer te zetten. Ik zou het al heel wat vinden als mensen gezonde maaltijden nuttigen met verse ingrediënten. Als het biologisch is, is dat nog beter maar niet iedereen kan zich dat permitteren. En ik wil juist dat mijn boek iedereen bereikt en niet een bepaalde groep.”

Wat je zeker moet (w)eten, Glen Matten, uitgeverij Kosmos, isbn 97890215 49378, 160 blz., € 14,95.

Glen Matten

Gezond eten, gewoon doen, Frans Kok en Broer Scholtens, uitgeverij Bert Bakker/ Prometheus, isbn 9789035136250, 157 blz., € 19,95.

Het boek zal je niet aantrekkelijker of superslank maken, waarschuwt Matten. “Wonderdiëten bestaan niet”, is zijn stelling. Wel gezonde diëten en daar reikt de schrijver veel nuttige informatie over aan waarvan je zou wensen dat die van huisje tot deurtje serieus genomen wordt.

9

Marja Ruijterman:

Tekst: Petra Pronk Foto’s: Leonard Davids/BVF

‘Positief denken werkt’

M

arja Ruijterman, auteur van het inspirerende boek ‘Gedachtenkracht’, vertelt in haar boek met grote openheid over de moeilijke periode die vooraf ging aan het grote keerpunt in haar leven: het moment dat chronische negativiteit plaatsmaakte voor positiviteit. “Ik was een jaar of dertig, heel feministisch en enorm strijdbaar. Ik was altijd in gevecht en behoorlijk cynisch, een gevangene van mijn eigen principes. Daardoor was ik heel wat vrienden kwijtgeraakt.” In haar boek schrijft ze over die periode: “Mijn principes kostten me heel wat banen. Ik weigerde ‘Geachte heer’ te typen als het ook een vrouw kon zijn. Ik vertrok meteen toen bleek dat de moertjes waar ik facturen voor moest typen voor geweren bleken te zijn. Ik deelde pamfletten uit voor demonstraties op mijn werk bij een keurige bank en weigerde nette kleren aan te trekken. Ik zei tegen mijn chef dat ik zijn driedelige maatpak ook niet mooi vond.” Kortom: Marja maakte het zichzelf reuze moeilijk doordat ze, zoals ze achteraf zegt, “verstarde in haar principes.”

‘Een ander mens’

Op een koude winterdag zag ze het leven echt niet meer zitten en fietste ze naar de Amstel om er een einde aan te maken. Maar ze had pech. Of eigenlijk: geluk, want het had flink gevroren en de rivier lag vol met ijs. Haar plan viel dus in het ijzige water. “Ik had het gevoel dat de hele wereld tegen me was”, lacht ze jaren later in haar zonnige keuken in Amsterdam. “Maar met de wanhoop kwam ook een nieuw besef: als dit de bodem was, dan kon het alleen nog maar omhoog!” Met die flits van inzicht begon haar leven opnieuw. “Ik was me er op dat moment heel sterk van bewust dat ik al mijn principiële ideeën overboord kon gooien, en helemaal opnieuw kon beginnen. Ik gaf mezelf als het ware toestemming om opnieuw te gaan leven. Dat was enorm bevrijdend. Ik liet alle

10

ruzie. Dat was altijd zo geweest, maar nadat ik macrobiotisch ging eten, was dat binnen drie maanden helemaal over.”

‘Slachtofferschap’

Marja Ruijterman kwam op een ongebruikelijke manier achter de kracht van gedachten: toen ze het leven niet meer zag zitten en er een einde aan wilde maken. Maar zoals het hele leven tegenzat, zat ook dát moment tegen. Er lag ijs in de Amstel, dus haar plan om erin te springen, viel in duigen. Het werd een keerpunt in haar leven.

vastgeroeste ideeën terplekke los en voelde me vreemd gelukkig. Ik kwam thuis als een ander mens.”

Positief denken

Marja gooide het roer radicaal om. Ze volgde trainingen in NLP, meditatie en een massageopleiding. Daardoor kwam ze anders in het leven te staan. Ook zocht ze in spiritueel opzicht een thuis. Dat vond ze bij de Brahma Kumaris. Deze non-gouvernementele organisatie, geleid door vrouwen, leert mensen hoe ze iets voor de wereld kunnen betekenen door hun eigen spirituele groei serieus te nemen en blokkades uit de weg te ruimen door positief te denken. “Daar maakte ik voor het eerst kennis met het idee dat gedachten een enorme kracht hebben en dus de wereld kunnen beïnvloeden. En dat het mooie is dat je dat helemaal zelf in de hand hebt, want jij

bent de baas over je gedachten.” Ze volgde diverse keren een cursus positief denken en merkte al snel het resultaat. “Ik was gewend om van mezelf te denken dat ik niks was en niks kon, maar nu werd ik uitgedaagd om constructief te denken. Dat maakte alles anders.” Ze voerde geen negatieve gesprekken meer en ineens leek het of de flow in haar leven zijn werk begon te doen. “Dingen gingen stromen. Ik was het levende bewijs dat positief denken werkt”, zegt ze achteraf. Het was een nieuwe ervaring: alle dingen die ze oppakte leken moeiteloos te verlopen. In diezelfde tijd begon ze ook macrobiotisch te eten. Dat maakte een wereld van verschil voor haar gezondheid. “Voor die tijd had ik last van PMS (premenstrueel syndroom - PP). Twee weken voordat ik ongesteld moest worden had ik pijn en maakte ik met iedereen

Hoe sterk de kracht van gedachten is, zag Marja niet alleen in haar eigen leven, maar ook in dat van anderen. Neem haar moeder. “Ze had een kwaal aan haar ogen. De dokter zei dat ze ermee moest leren leven. Maar moeder zei heel stellig: ‘Ik dacht het niet! Binnen drie maanden is het over!’ En het was binnen drie maanden over.” Ook bij haar cliënten ziet ze steeds opnieuw wat een verschil het maakt of je positief of negatief tegen het leven aankijkt (zie kadertje). Constructief denken is inmiddels een vanzelfsprekend onderdeel van haar leven geworden. Maar dat wil niet zeggen dat ze het altijd even goed onder de knie heeft. Zo was ze onlangs op vakantie in Zuid-Afrika, waar ze beroofd werd van al haar geld. “Dat was heel confronterend”, zegt ze eerlijk. “Ik was geschoold in positief denken, maar op dat moment was het enorm moeilijk om dat in de praktijk te brengen en me geen slachtoffer te voelen. Als je zonder geld in een vreemd land zit, kun je toch behoorlijk van slag zijn. Ik merkte dat ik bijna gehecht was aan het slachtofferschap. Maar zodra ik dat herkende heb ik ook de knop omgezet en besloten dat ik mijn vakantie daar niet door zou laten verpesten. Dan merk je toch wel dat oefening loont. Je valt soms terug, maar je weet ook steeds sneller weer op te krabbelen.”

‘Leven zelf vormgeven’

Positief denken valt te leren. Het begint volgens Marja allemaal met inzicht. “Je weet wat gedachten met je lichaam doen, zowel positief als negatief. Dus moet je de kracht van je wil gebruiken om daarop in te grijpen. Stel dat je altijd gewend bent om negatief te denken. ‘Het wordt nooit wat, dat kan ik toch niet, alles gaat ook altijd mis…’ Dat soort gedachten vertalen zich in je lichaam en

ondergraven uiteindelijk je gezondheid. Het probleem is dat je je slachtoffer van de omstandigheden voelt. Het keerpunt komt als je beseft dat je geen slachtoffer bent, maar dat je zelf je leven vorm kunt geven en de negatieve spiraal kunt doorbreken. Hoe? Door steeds opnieuw heel bewust de negatieve gedachten stop te zetten en je aandacht te richten op dingen waar je je lekker bij voelt. Je moet jezelf constant liefdevol bijsturen.” De ademhaling is een goed instrument om jezelf op het goede spoor te krijgen. Marja leert haar cursisten bijvoorbeeld om ontspannen te gaan zitten en vervolgens drie maal diep en hoorbaar in en uit te ademen (de ‘plofademhaling’). Vervolgens moet je alles loslaten, van je armen tot je wangen, en alle spanning laten wegvloeien. “Als je dat een aantal keren doet, merk je dat je ‘goed in je vel’ begint te zitten en dat er ruimte komt voor het echte wijze zelf”, is haar ervaring. “Het stukje van jezelf dat prima weet wat goed voor je is en wat niet. Van daaruit kun je besluiten wat je wilt doen en nieuwe paden inslaan.”

maak’ houden. Het is belangrijk om eventuele emotionele bagage te verwerken en los te laten. Positief denken is namelijk geen wondermiddel. Je kunt alleen bouwen op een schoongeveegd fundament, leerde Marja al vroeg. Haar moeder was half Joods en verloor in de Tweede Wereldoorlog dertig familieleden, onder wie haar vader en grootouders. Marja zag wat dat verdriet met haar moeder deed; daardoor is het belang van dingen verwerken haar goed duidelijk geworden. “Ik heb heel wat mensen gezien die na de oorlog gewoon de draad weer probeerden op te pakken zonder de tijd te nemen om hun verlies te verwerken. Schouders eronder en doorgaan, was het motto. Maar zo werkt het niet. Weglopen voor pijnlijke emoties is geen oplossing. Het is altijd belangrijk dat je pijn, angst en verdriet onder ogen ziet. Je moet erdoorheen om ermee af te kunnen rekenen. Anders zet het zich ergens vast in je lichaam.“ Lees verder >

‘Grote schoonmaak’

Om echt opnieuw te kunnen beginnen, moet je trouwens wel ‘grote schoon-

Tips om positiever in het leven te staan Stel jezelf een paar vragen: • Wat denk ik nu? • Hoe vaak heb ik dit gedacht? • Heb ik er wat aan gehad? • Zo niet, waar heb ik wel wat aan? Bij de laatste vraag schiet je direct door naar constructief denken. Je voet meteen meer energie. Doe dit een paar maal per dag. Ga er even rustig bij zitten en observeer je gedachten. ‘Gedachtenkracht’ is te bestellen in de boekwinkel, via bol.com en via Marja zelf. Nieuwe columns zijn te lezen op www.marjaruijterman.nl

11

Fragment uit ‘Gedachtenkracht’

Verspilde: Gedachten die je meer dan drie keer denkt. Angst voor de toekomst, spijt van het verleden, noodzake­ lijke gedachten die je meer dan drie keer denkt. Bijvoor­ beeld: Moet Jan nog bellen…

“… Je kunt ervoor kiezen te voelen. Het voelen van je verdriet of pijn maakt dat je op dat moment niet alleen maar denkt. Als je door het gevoel heen durft te gaan, zul je ervaren dat het op een gegeven moment langzaam wegebt. Als je niet durft te voelen en maar rond blijft malen met je gedachten, duw je de pijn weg en blijft het altijd op de achtergrond sluimeren. Dat werkt weer op de zwakke plekken in het lichaam. Ook kan dit doorwerken in je vriendschappen en/of relaties. Het is een constructieve gedachte te kiezen voor voelen en dus verwerken. Verspilde en negatieve gedachten nemen een hap uit je hersens en maken moe en je bent niet meer geneigd iets te ondernemen of risico’s te nemen, want het heeft toch geen zin. Positieve en constructieve gedachten geven energie.

Steeds maar weer dezelfde gedachten denken waar je niets aan hebt. Malen.

De pessimist en de optimist hebben allebei gelijk. Je creëert wat je denkt!”

Negatieve: Het wordt nooit wat met me… De wereld is slecht….

(Tekst afkomstig uit het boek ‘Geluk, ik kom er mijn bed niet voor uit’ van Tijn Touber en Jacqueline Berg)

“Ooit leerde ik dat je gedachten kunt kiezen. Had ik nooit bij stil gestaan. Er zijn vijf soorten gedachten. Positieve: Alles wat prettig is om aan te denken. Constructieve: Probleemoplossend denken. Noodzakelijke: Alles wat je denkt om goed te functioneren.

Kruiden natuurlijke heelmeesters

Linde: bron van huiselijk geluk en gezondheid Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

Advertentie

D

e eerste week van juli is traditie­ getrouw de tijd dat de linde bloeit. Behalve heerlijke bloesem levert deze boom eigenlijk het hele jaar door onderdelen die goed zijn voor de gezondheid. Van de blaadjes tot de bast, de linde doet goede dingen voor het lichaam. Je kunt er zelfs tandpasta van maken!

VASCULAIRE NUTRIËNTEN

De lindeboom is omgeven met mythes. De boom is volgens Marry Foelkel vooral bekend als een hoeder van huis en haard. “Daarom was de linde in de Oudheid gewijd aan Freya, de Germaanse aardmoeder. In de Middeleeuwen werd de boom ‘gekerstend’, waarna die opgedragen werd aan Maria. Vandaar dat er onder linden vaak Mariabeeldjes te vinden zijn. De linde is ook de boom van de echtelijke trouw (het silhouet heeft niet voor niets een hartvorm - PP). Er werden huwelijken onder gesloten. Daarnaast is de linde ook bekend als gerechtsboom: op de dorpspleinen werden er rechtszittingen onder gehouden. Dat had een praktische reden. Als het zomers heet was, was het onder de linde vijf graden koeler, zodat de rechters hun hoofd koel konden houden.”

Lindebloesemthee

“Het mooie van de linde is dat alle onderdelen gebruikt kunnen worden”, meldt Marry enthousiast. “Het begint met het blad, daarna hartje zomer de mooie roomwitte bloesems. Daar kun je NA 11501 adv vascusan 185x130.indd 1

12

Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

heerlijke thee van maken. De smaak is zacht en aromatisch als honing. Lindebloesem heeft een antivirale werking en werkt goed tegen griep en verkoudheid. Uitwendig gebruikt werkt hij tegen rimpels, couperose en netelroos. Inwendig gebruikt helpt lindebloesem tegen zwaarlijvigheid, hooikoorts en maagklachten. Als je tijdens de bloei onder de boom zit of staat, hoor je de boom zingen, de muziek van miljoenen bijen en andere insecten die de boom dankbaar bezoeken.”

Blad

In het vroege voorjaar kan het blad als groente gegeten worden. Het jonge lindeblad is heel mals en kan gegeten worden als wijndruivenblad, gevuld met bijvoorbeeld rijst, kruiden als dille en zonnepitten. Het blad is vochtafdrijvend en het voorkomt trombose. Kauwen op lindeblad is ook goed tegen aften en andere ontstekingen in de mond.

Hout

Het hout heeft een geneeskrachtige werking wanneer er houtskool van gemaakt wordt. Deze kool heeft een zuiverende werking. Houtskoolfilters worden gebruikt voor zuivering van water, en de beroemde norit is ervan gemaakt. Met havermout bindt het zich aan het maagzuur en fungeert zo als maagzuurremmer. In het oude Rome werd houtskool gebruikt om vergiftiging tegen te gaan.

Zaden

De zaden kunnen gebruikt worden om olie uit te persen. Die wordt bijna niet ranzig en smaakt net zo fijn als amandelolie.

Bast

De bast kan gebruikt worden tegen wondjes.

Recepten 1. Maak je eigen tandpasta Hoe vreemd het ook klinkt, verkoold lindehout is een fantastische tandpasta. Terwijl gewone tandpasta het glazuur van de tanden schuurt, doet lindehouttandpoeder dat niet. Takjes van de lindeboom in stukjes van 1 cm snijden en dan langzaam in een droge gietijzeren pan verkolen, of roosteren tot ze zwart worden. Maal het vervolgens fijn en je hebt zwart tandpoeder. “De oudste tandpasta ter wereld voor gezonde tandvlees en hagelwitte tanden”, lacht Marry. 2. Lindebloesem water Gezichtslotion maken door 30 gr. bloesem 10 minuten te trekken in ½ liter water en te conserveren met 1 dl appelazijn. Te gebruiken als verfrissende lotion voor een gevoelige huid.

30-05-11 11:02

13

Radio en

televisie Komkommernieuws Tekst: Arjan van Laar Alle bezuinigingen ten spijt blijven de zomervakanties bij de publieke omroep onverminderd lang. Zembla, Tegenlicht, Kassa, Radar, De Wilde Keuken en De Keuringsdienst van Waarde: ze zijn allemaal al op vakantie. Komkommertijd heet de periode dat politiek en media het rustig aan doen. Traditioneel krijgen de poema’s op de Veluwe en ontsnapte giftige slangen dan ruim baan.

ON

OFF

D

e uitbraak van een gemene buikbacterie, waarbij een aantal doden te betreuren zijn, kwalificeert zich normaal gesproken niet voor deze nieuwscategorie. Maar in dit geval toch een beetje omdat de beschuldigende vinger aanvankelijk naar Spaanse komkommers wees. De verkoop stortte in. Ook die van de Nederlandse telers. Daarna bleken ook tomaten verdacht. Waarschijnlijk om geen andere reden dan dat deze twee meestal naast elkaar in de supermarkt liggen. Behalve dat de meeste slachtoffers uit de regio Hamburg komen, heerst over de oorsprong van de EHEC-besmetting vooral onduidelijkheid. Dat voedt wilde speculaties. Een islamcriticus opperde al dat de uitbraak het werk van moslims kan zijn. Veel waarschijnlijker is echter dat de bacterie uit lokaal geproduceerde mest komt. Dat op deze manier antibioticaresistente (darm)bacteriën in de voedselketen belanden, betoogde Zembla op 7 mei in een onrustbarende uitzending over antibiotica­ gebruik in de veehouderij

ESBL

De aflevering was een herhaling van een jaar eerder. Destijds was de aanleiding de vondst van ESBL-producerende bacteriën in 88 procent van het kippenvlees en in 6 procent van de patiënten die in een Brabants ziekenhuis werden opgenomen. Ondertussen is niets gebeurd, behalve dan dat de ESBL-bacteriën nu ook op groenten gesignaleerd zijn. De Gezondheidsraad waarschuwt in 1977 al tegen het gebruik van antibiotica in de veeteelt. En in 1989 adviseert een commissie van de Gezondheidsraad: “Laat de levensreddende antibiotica niet toe bij dieren. Want resistente bacteriën kunnen via het voedsel bij de mens komen.” Antibiotica ging in 2005 als groeibevorderaar en als preventief middel in de ban. De consumptie bleef echter gelijk: jaarlijks krijgt onze veestapel bijna zeshonderd ton(!) antibiotica. Vooral in de pluimveesector loopt het de spuigaten uit. Daar werken de antibiotica al zo slecht dat ze aan de derde generatie Celafosporinen bezig zijn; een antibioticaklasse die bij mensen als reservemiddel geldt. Als één kip ziek is, krijgt de hele stal antibiotica. Op recept van de dierenarts die zelf apotheek houdt. Dat het anders kan bewijst Denemarken. Daar ligt het antibioticagebruik tachtig procent lager dan hier. MRSA, Q-koorts, ESBL: onze intensieve veehouderij levert behalve een goedkoop stukje vlees ook tal van gevaarlijke microben op is de boodschap van Zembla. Maar de Nederlandse agrarische sector is een belangrijke pijler onder de Nederlandse export. Kostprijsverhogende maatregelen zoals vermindering van het antibiotica­ gebruik komen dus niet zomaar tot stand.

Bij de bron

Directeur Coutinho van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu is duidelijk. Het heeft geen zin bepaalde etenswaren te mijden, je moet het probleem bij de bron aanpakken: bij de veetelers. “Maar ja (..) er zitten natuurlijk een heleboel partijen die er allemaal belang bij hebben en dus moet er echt iets gebeuren voordat mensen iets gaan doen.” Arts en hoogleraar microbiologie J. Kluytmans, die vorige jaar de ESBL in de kip en in zijn patiënten ontdekte: “Ik vrees toch dat de wereld zo in elkaar zit dat men pas maatregelen neemt op het moment dat er echt iets aantoonbaar mis gaat.” Of de EHEC-uitbraak voldoende aanleiding is voor ingrijpende veranderingen valt te betwijfelen. Het feit dat de Duitse autoriteiten zo gemakkelijk naar buitenlandse kasgroenten wijzen (waar geen dierlijke mest gebruikt wordt), geeft al aan dat het beschermen van de eigen agrariërs toch de eerste prioriteit blijft. De reactie van onze staatssecretaris van landbouw was ook veelzeggend. Binnen enkele uren wist Henk Bleker meer dan 127 tests te overleggen waaruit bleek dat Nederlandse tomaten en komkommers EHEC-vrij waren. Maar de onderzoeksresultaten naar ESBL op Nederlands vlees en groenten blijven geheim.

14

Foodwatch klaagt voedingsconcerns aan voor misleiding consument

Aspergesoep met 1,26 procent groente In Limburgse Asperge-crèmesoep van Honig zit zomaar een heel vingerkootje asperge. In een gulle bui heeft het bedrijf er ook nog ui en knolselderij bij gedaan zodat er in het zakje maar liefst 1,26 procent groente zit. De kritische consumentenorganisatie Foodwatch is dit soort misleiding zat en heeft de soepfabrikant, samen met drie andere voedselconcerns, aangeklaagd bij de Reclame Code Commissie. Tekst: Hans Nieuwstad

P

akjes en zakjes staan de laatste tijd in een kwade reuk. Foodwatch laat zien dat de scepsis terecht is. Menige consument die een pakje Limburgse ‘Asperce-crèmesoep’ van Honig uit het schap haalt en in het karretje legt, zal denken echt het ‘witte goud’ uit Limburg in huis te halen. In werkelijkheid bestaat het zakje uit een poedertje met een minieme hoeveelheid asperges: 7,5 gram op 1,5 liter. Dat is ongeveer een vingerkootje asperge en dan ook nog eens in poedervorm. In een echte asperge­soep gaat al gauw een half pond van deze groente. Gek genoeg smaakt het Honigbrouwsel wel degelijk naar asperges. Dat is te danken aan de smaakversterkers en een kunstmatig aspergearoma in de vorm van E-nummers. Zelfs de herkomst van het ministukje asperge is twijfelachtig. Volgens Foodwatch komen de verwerkte asperges vermoedelijk niet uit Limburg.

Op de knieën

Foodwatch Nederland is een afdeling van een internationale organisatie die opkomt voor goed en veilig voedsel. Foodwatch werkt vanuit een klein kantoortje in Amsterdam en moet het hebben van donateurs. In de paar jaar dat ze in Nederland actief is, heeft ze – onder de bezielende leiding van Bart van Opzeeland – al stevige successen behaald. Eerder dit jaar dwong ze samen met een consument voedingsgigant Unilever op de knieën. Dat concern

bracht Blue Band Goede Start Witbrood op de markt met als claim 'wit waar volkoren in zit'. De Reclame Code Commissie was het met klagers eens dat hier sprake was van misleiding. Daarop trok Unilever de claim terug. Foodwatch heeft nu vier nieuwe pijlen op haar boog. Behalve Honig zijn Liga, Heineken en Nestlé het mikpunt. Bij Liga gaat het om Fruitkick, een zogenaamd gezond tussendoortje. Er zit 46 procent fruitvulling in. Daar krijgt vooral je gewicht een kick van. De vulling bestaat voornamelijk uit suiker: een dikke laag glucose-fructosestroop die nog schadelijker is dan gewone tafel­ suiker. Volgens Liga zit er ook nog ‘extra framboos’ in. Het is ongelooflijk maar daarmee wordt bedoeld dat er welgeteld één echte framboos in verwerkt is. De fabrikant beweert verder dat het koekje nog voedingsvezels bevat. Klopt, heeft Foodwatch vastgesteld. Helaas zijn die vezels wel kunstmatig gefabriceerd.

Fruitsmaak

Nestlé doet niet voor de vorige twee onder. Het FruitFlesje van dit concern is een kant-en-klare ‘opvolgmelk met fruitsmaak’ voor kinderen vanaf zes maanden. Dat ‘fruitsmaak’ doet het ergste vrezen en dat blijkt te kloppen: er zit slechts 7 procent echt fruit in. De aardbei en de peer doen het leuk op de verpakking, maar de consument die het goede met zijn kind voor heeft kan deze opvolgmelk maar beter in de winkel

laten. “Volledig overbodig”, oordeelt Foodwatch. Bovendien kost het vooral met water aangelengde drankje ook nog eens twee keer zoveel als standaard opvolgmelk. Tot slot de Crystal ClearShine Cranberry Vlierbloesem van Vrumona, onderdeel van het Heinekenconcern. Dat watertje zou ons helpen ‘gezond te leven en er stralend uit te zien’. Ook is er sprake van ‘zuiverend bronwater’. Volgens Foodwatch is het gewoon een onzinproduct. Water uit de kraan is honderden keren goedkoper dan het 'zuiverende bronwater' van Crystal Clear en voldoet in Nederland aan hogere eisen. Een echte dijenkletser is de aanduiding ‘cranberry vlierbloesem’ in het drankje. De gebruiker moet met een loep op zoek naar deze vrucht. Er zit namelijk een honderdste theelepel cranberrysap in een flesje van 0,5 liter.

Windei

Behalve dat Foodwatch de genoemde vier producenten heeft aangeklaagd bij de Reclame Code Commissie, heeft ze de producten genomineerd voor de Gouden Windei verkiezing. Ze maakten kans op de titel "De grootste misleider van 2011". Iedereen kon tot 7 juni zijn of haar stem uitbrengen. Het werd het nepvolkorenbrood van Blue Band. Op 8 juni stond Foodwatch bij Unilever aan de deur om het Gouden Windei uit te reiken. www.foodwatch.nl

15

Recepten voor 4 personen

Het is mogelijk dat recepten en ingrediënten niet in overeenstemming zijn met uw persoonlijke dieet. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts.

Appel-citroen-gemberdrank

Lekker eten

met Riëtte Janssen

(1 persoon)

Zomerse salade met pesto­ dressing

Oosterse koude wortelavocadosoep

Knapperige groenten-paddenstoelschotel

Ingrediënten: 2 biologische rijpe appels 2 biologische citroenen 1½ cm gemberwortel 1 mespunt cayennepeper 4 druppels stevia

Ingrediënten: 300 g gemengde slasoorten • 150 g gehalveerde kerstomaatjes • 3 el kappertjes of paardenbloemknoppen-kappertjes • 75 g olijven (ontzouten, ½ uurtje in water zetten) • 5 zongedroogde tomaatjes in dunne snippers snijden

Ingrediënten: 2 kilo wortels 2 rijpe avocado’s geschild, ontpit en in stukken gesneden 3 cm geraspte gemberwortel ½ tl kurkuma ½ tl zwarte peper 1 el kokosolie 2 el bio-tamari 4 fijngesneden bos- of lente-uitjes 3 el fijngesneden korianderblad 16 bloemetjes van borage (zonder harige onderblaadjes)

Ingrediënten: 1 rode ui in ringen • 1 rode paprika in slierten • 2 tenen knoflook fijn gehakt • 1 paksoi gewassen en in stukjes gesneden • 2 ontvelde rijpe tomaten • 250 g kastanjechampignons in schijfjes gesneden • 4 el kokosolie • 1 tl kerrie • Bio-shoyu • 1 tl gemalen citroenschil • 1 mespunt cayennepeper • 4 el pompoenpitten • 4 el kiemen • 4 el zomerse kruiden (bieslook, peterselie, basilicum, majoraan, duizendblad, melde, dragon, munt).

Bereidingswijze: Was de wortels en borstel ze schoon. Verwijder de onderkant. Pers de wortels uit in de sapcentrifuge. Doe het sap in een blender met de avocado’s, gemberwortel, kurkuma, peper, kokosolie en tamari en blend dit tot een romige soep. Verdeel deze soep over vier soepborden en garneer elk bord met korianderblad, lente-uitjes en vier blauwe boragebloemetjes.

Bereidingswijze: Verwarm de olie en voeg de ui, knoflook, kerrie en cayennepeper toe. Roer goed op hoog vuur en voeg de paprika, paksoi en tomaten toe. Laat de paksoi ietsje slinken en voeg de kastanje champignons en citroenschil toe. Warm deze even door, proef en maak op smaak met bio-shoyu. Garneer deze schotel met pompoenpitten, kiemen en kruiden. Gekookt graan of volkoren pasta kan er naar eigen inzicht bij gegeten worden.

Ingrediënten pestodressing: 1 sjalot • 3 dl extra virgine olijfolie • 50 g basilicum • 60 g pistachenootjes of pijnboompitten (4 uur geweekt) • 50 ml citroensap • ½ tl zwarte peper • ½ tl kurkuma • 3 teentjes knoflook • 4 druppels stevia

Bereidingswijze: Schil de citroen met een dunschiller en droog de schilletjes om later te malen. Schil de gemberwortel. Was de appels en snijd deze in vieren, verwijder het klokhuis. Haal de overblijvende witte schil van de citroenen. Pers nu alles uit in de sapcentrifuge. Voeg bij het uitgeperste sap de cayennepeper en stevia en roer dit goed door. Dit is een zeer geschikte ontgiftingsdrank voor aan het begin van de dag. Je krijgt er energie van en de cayennepeper activeert je lymfeklierensysteem.

Tip: Wil je er een maaltijdsalade van maken, voeg dan 100 g zachte geitenkaas toe. Bereidingswijze dressing: Spoel de pistachenootjes af, laat ze weken en daarna uitlekken. Doe de olijfolie, basilicumblaadjes, sjalot en knoflook in de blender en maak ze fijn. Voeg daarna de noten, het citroensap en peper, kurkuma en stevia toe. Blend dit tot een mooie dressing. Gebruik ongeveer de helft voor deze salade. Zet de rest in de koelkast, zo luchtdicht mogelijk afgesloten; raakt het potje leger, giet er dan een laagje olie over dan is het langer houdbaar.

Paardenbloemknoppen-kappertjes

Vlierbloesemflensjes Ingrediënten: 150 g volkoren meel 3 g zout 2 eieren ½ l volle melk mespunt kaneel 40 g kokosolie of boter 20 schermen vlierbloesem

Bereidingswijze: Het volkoren meel met het zout en kaneel vermengen. Maak hierin een kuiltje en breek daar de eieren in, voeg ½ dl melk toe en roer een dik glad beslag hiervan. Verdun het roerend met de rest van de melk zodat een zeer dun glad beslag ontstaat. Kijk de vlierbloesemschermen na op luizen en verwijder die stukken. Pluk de bloemen van de stelen en schep deze door het beslag. Het volume bloemen is ongeveer gelijk aan het beslag. Smelt een beetje olie of boter. Schep met een soep opscheplepel het beslag in de pan en laat dit helemaal uitvloeien, verdeel de bloemen met een vork zodat die over het hele flensje verdeeld zitten. Bak de flensjes goudbruin en houd ze warm op een schaal bovenop een pannetje heet water.

Ingrediënten: 1 potje met deksel • 2 dl appelazijn • 2 el honing • dichte paardenbloemknoppen

Bereidingswijze: Los de honing op in de appelazijn en giet dit in een afsluitbaar potje. Pluk uit de oksel van de paardenbloemplant dagelijks de verse knopjes van de bloemen die nog dicht zijn en stop ze in het potje in de koelkast. Na een paar dagen zijn ze klaar en kunnen ze toegevoegd worden aan salades.

16

Vlierbloesem van de gewone vlier (sambucus nigra.l) bevatten antioxidanten, flavonoïden, vitamine C, A en kalium, organische zuren, ‘antigriep proteïnes, is antiviraal en infectiewerend. Ze bevorderen het zweten. Zijn bloedzuiverend. Thee drinken van vlierbloesem verkort de ziekteduur bij griep in 90% van de gevallen met de helft, vermindert koorts en begeleidende verschijnselen. Uit: Groot handboek geneeskrachtige planten 3e Dr. Geert Verhelst

Muntchocolade Ingrediënten: 60 blaadjes van Marokaanse munt (of andere) 60 g bittere chocolade (85%)

Bereidingswijze: Pluk en was de munt en dep deze droog. Zet in een steelpannetje met kokend water een roestvrijstalen bakje en doe daar de chocolade in stukjes in. Smelt zo de chocolade Au bain-marie. Doop elk blaadje met een pincet in de vloeibare chocolade en leg op een schaaltje. Zet het schaaltje in de koelkast om op te stijven. Voor het serveren even voorzichtig lossteken van de ondergrond. Leuk en lekker om na een etentje bij de koffie te serveren.

Recepten insturen Heeft u een lekker recept dat past binnen de Moermankeuken? Kok Riëtte Janssen ontvangt het graag van u. Zij wil deze recepten in deze rubriek gebruiken, zodat anderen ook kunnen meegenieten. Stuur uw recepten per mail naar [email protected].

17

Lijf & Leden

Louis Bolk Instituut verzamelt ervaringen van patiënten

Onderzoek rol biologische voeding bij kanker Kun je als kankerpatiënt met voeding je ziekteproces beïnvloeden? Zo ja hoe dan? En wat kan biologische voeding daaraan bijdragen? Daarover wil het Louis Bolk Instituut gegevens van patiënten zelf verzamelen via een zogeheten ervaringsonderzoek.

U

it eerder onderzoek onder consumenten blijkt dat de helft van hen een betere algemene weerstand ervaart bij het eten van biologische producten. Met dit onderzoek wil het Louis Bolk Instituut nagaan welke ervaringen (ex-)kankerpatiënten hebben bij het eten van biologische voeding. Het Louis Bolk Instituut is een onafhankelijke organisatie die zich richt op een breed scala van ‘groene’ thema’s, zoals reductie van CO2-uitstoot, vermindering van pesticidengebruik, het stimuleren van duurzaam bodemgebruik en het beter vermarkten van biologische producten. Ook doet het onderzoek op het gebied van gezondheid en ziekte. Het werkt veelal voor overheden, natuurorganisaties en bedrijven.

Vragenlijst

Kankerpatiënten die aan het onderzoek naar de gezondheidseffecten van biologische voeding willen meewerken, dienen eenmalig een online vragenlijst in te vullen. Die bestaat uit verschillende onderdelen. Naast vragen over de bemerkte gezondheidseffecten, worden vragen gesteld over de biologische producten die de (ex-)patiënt doorgaans eet, over het type kanker dat hij of zij heeft (of had) en over de gevolgde therapieën. Het invullen van de vragenlijst duurt ongeveer vijftien minuten.

Voorwaarden deelname Wie kunnen aan het onderzoek van het Louis Bolk Instituut deelnemen? Mannen en vrouwen van alle leeftijden die: • momenteel kanker hebben of die ziekte in het verleden hebben gehad; • wel of niet onder behandeling zijn; • op een bepaald moment in hun leven biologische produc­ ten zijn gaan gebruiken. Dat kan zowel de totale voeding betreffen als een of meerdere voedingsmiddelen. Deze overstap kan zowel voor of tijdens de ziekte zijn geweest.

Het onderzoek loopt tot eind augustus 2011. Tot die tijd kan de vragenlijst worden ingevuld. Het Louis Bolk Instituut garandeert dat de gegevens anoniem worden verwerkt, uitsluitend voor dit onderzoek worden gebruikt en geen commerciële doeleinden dienen. De vragenlijst is te vinden op www. louisbolk.nl/ervaring.

Onderzoek leefstijlen

Het Louis Bolk is ook betrokken bij een onderzoek waarbij kinderen worden gevolgd van moeders met verschillende leefstijlen. In 2000 zijn daarvoor 2800 zwangere vrouwen geselecteerd, van wie een kwart met een alternatieve leefstijl. De eerste check vond twee jaar na de geboorte plaats. Een van de uitkomsten was dat kinderen die biologische zuivel kregen, minder last van eczeem hadden. Eerder bleek al in de moedermelk voor deze groep meer van het nuttige, onverzadigde vetzuur CLA te zitten. Het onderzoek, waaraan ook de Universiteit Maastricht deelneemt, loopt nog.

Voor artsen Bij het Louis Bolk Instituut is informatie­ materiaal beschikbaar dat artsen in hun wachtkamers kunnen leggen of kunnen meegeven aan patiënten die voor het onderzoek in aanmerking komen.

18

Leden van de Moermanvereniging vertellen hoe ze persoonlijk invulling geven aan het thema ‘gezond eten – gezond leven’.

‘Ik was nogal een verkennend type’ Ze was nog maar goed en wel twintig toen Rieky van Elk al besloot om geen vlees meer te eten. Haar ouders kregen vaak vlees van familie uit het dorp, afkomstig van een echt scharrelbeest. Toen ze de verpleging inging en kamerbewoonster werd, moest ze voor haar lapje naar de slager. "En dat smaakte nergens naar. Dat was gewoon geen vlees", vertelt ze in haar sfeervolle herenhuis in het hartje van Arnhem. Het vlees was niet het enige wat ze voortaan liet staan. Het was in de jaren zeventig en de natuurvoedingswinkels waren in opkomst. Ze werd er vaste klant. Waarom ze zo kritisch werd, zou ze niet precies meer weten. "Ik was nogal een verkennend type", mijmert ze hardop. Ook koffie schrapte ze van haar lijstje. Het beviel haar niet meer.

Duurzaam

Nu, bijna veertig jaar later, is ze alleen maar nog kritischer geworden. Ze vindt niet alleen de relatie tussen voeding en gezondheid belangrijk, maar ook duurzaamheid is voor haar een aangelegen punt. Met haar man en vijf kinderen is ze in Afrika geweest en dat heeft tot nadenken gestemd. Het kan niet zo zijn, vindt ze, dat wij hier in het Westen met z’n allen consumeren dat het een aard heeft en dat de rest het maar moet uitzoeken. Ook het gesleep van voedsel over de wereld stuit haar tegen de borst. Uitzicht leest ze al sinds mensenheugenis, zij het dat ze haar abonnement tussendoor wel een tijdje heeft stopgezet. Maar voor het overige was ze al vroeg geïnteresseerd in het gedachtegoed van Cornelis Moerman. "In het ziekenhuis kwam ik als verpleegkundige voortdurend in aanraking met kankerpatiënten. Ik zag wat ze moesten doormaken en vroeg me af of er meer was dan de reguliere behandeling. Het boekje van Moer-

man dat ik eind jaren zeventig in handen kreeg, sprak me meteen aan."

‘Echt mijn ding’

Later werd ze actief binnen de vereniging. Ze raakte nauw betrokken bij het opzetten van de Moerman Academie. Ook is ze tot op de dag van vandaag coördinator van de regio Gelderland. Dat roept mogelijk de gedachte op dat ze heel erg recht in de ‘Moermanleer’ is. “Daar ben ik juist niet zo’n voorstander van”, tekent ze aan. "Daarmee bereik je geen grote groepen. En dat is echt mijn ding: hoe lukt dat dan wel? Hoe krijg ik anderen mee?” Aan haar actieve rol binnen de vereniging ging een ingrijpende gebeurtenis vooraf. Zeven jaar geleden werd bij haar beginnende borstkanker geconstateerd. De behandeling bleef beperkt tot een operatie, maar ze voelde wel de behoefte aan steun van anderen. Daarom meldde ze zich aan als vrijwilliger. Twee jaar geleden keerde de ziekte terug. Haar lymfeklieren bleken aangetast te zijn. Behalve een operatie onderging ze een chemokuur en bestralingen. Ze hield er lymfe-oedeem aan over, een buitengewoon hardnekkige en onaangename aandoening. “Hoewel er veel kankerpatiënten mee worstelen, is er onder dermatologen maar weinig kennis over deze complicatie. Je moet veel zelf uitzoeken. Het is ook nog eens bij iedereen anders.” De lymfe-oedeem zit bij haar met name in haar rechterarm die op dit moment continu moet zijn ingepakt. Voor haar functioneren lijkt de ziekte blijvende consequenties te hebben. Haar baan als docente maatschappijleer kan ze straks misschien niet meer uitoefenen. Ze moet elke dag masseren en veel sporten. Ook kosten veel handelingen extra tijd.

Naam: Rieky van Elk Woonplaats: Arnhem Lid sinds: Jaren zeventig

"Het eten koken bijvoorbeeld duurt twee keer zo lang als normaal."

Pijnlijk

Dat bij haar tot twee keer toe kanker werd geconstateerd, heeft in haar directe omgeving wel tot kritische opmerkingen geleid. Niemand die gezonder leeft dan zij en dan toch die ziekte. Pijnlijk, moet ze erkennen, al heeft het haar nooit van het standpunt kunnen afbrengen dat gezonde voeding grote invloed heeft op de conditie van ons lichaam. "Het is wel zo dat je er kanker lang niet altijd mee kunt voorkomen. Soms is het sterk genetisch bepaald. Mijn vader en moeder zijn beiden overleden aan kanker, in het voorgeslacht kwam het ook voor en mijn zus heeft het eveneens. Mijn nichtjes hebben nu het advies gekregen zich vanaf hun 25e om de twee jaar te laten controleren." Ze is tegenwoordig onder behandeling van een arts die zich toelegt op het opsporen van de oorzaak van kanker. Rieky: "Bij mij heeft hij vastgesteld dat het afvoeren van afvalstoffen niet helemaal goed functioneert. Met natuurlijke middelen probeert hij dat proces te corrigeren. Het is best wel bijzonder wat hij doet en dankzij hem ben ik hoopvol gestemd.”

19

In deze rubriek gaat arts drs. Bob Hornstra in op de meest uiteenlopende medische vragen. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Vragen met een algemene strekking zijn altijd welkom. Voor dringende persoonlijke vragen: bel met Patiëntenvoorlichting 088-2424240.

Vraag Lichen planus ‘In mijn mond is lichen planus geconstateerd. Geïrriteerd, rood tandvlees. De kaakkchirurg heeft een zalf (corticosteroid) voorgeschreven. Omdat lichen planus verband houdt met het immuunsysteem, is mijn vraag of ik bepaalde voedingsmiddelen of supplementen of iets dergelijks kan gebruiken (of juist niet gebruiken) om te proberen het probleem te bestrijden.’ Lichen planus is een huidziekte die zich voordoet aan het mondslijmvlies en in drie vormen kan voorkomen. Meestal betreft het een vorm die gekenmerkt wordt door een netvormig patroon van witte lijnen en stippen op het wangslijmvlies, meestal symmetrisch. De vorm waarbij wangslijmvlies verloren gaat, geeft de meeste klachten in de vorm van branderige pijn en komt voor op wang en tong. Het beeld heeft een golvend klachtenpatroon; bij ongeveer een op de vijf patiënten verdwijnen de klachten spontaan. De oorzaak is eigenlijk onbekend maar er wordt onder andere gedacht aan een auto-immuunreactie. De reguliere therapie bestaat uit symptoombestrijding met corticosteroidenzalf of Beconase spray, soms hoge dosis vitamine A of retinoiden. Mijn advies is om te proberen met Co-enzyme Q10 de toestand van het tandvlees te verbeteren; de dosering zou ik opvoeren tot driemaal daags 100 mg (Uniquinol). Afhankelijk van tekorten in uw lichaam zou ik vitamine A geven in combinatie met vitamine E (dan minder of geen bijwerkingen van de vitamine A); een orthomoleculair arts kan dan de dosis bepalen. Met het homeopathische middel Melitagrinum nosode (C30) heb ik soms goed resultaat gezien. Het kan de moeite lonen om een homeopathisch arts te raadplegen.

Buikklachten ‘Graag wil ik reageren op een door u beantwoorde vraag over buikklachten. Reeds eerder heb ik mijn ervaringen met coeliakie onder uw aandacht gebracht, maar uw antwoord gaf mij aanleiding om daar nog eens op terug te komen. Ik vraag mij namelijk af of de betrokken lezeres wellicht, net als ik, niet alleen glutenintolerantie heeft, maar ook lactose-intolerantie (intolerantie voor melksuiker). Nadat ik aan een glutenvrij dieet was begonnen verdwenen mijn klachten

20

voor ongeveer 90 procent maar ik bleef tobben met die laatste 10 procent, totdat een onderzoek uitwees dat ik ook lactose-intolerantie had. Door geen melken melkproducten meer te gebruiken, maar Alpro Soya, verdween ook de rest van mijn klachten. Ik zou ook graag twee vragen willen stellen. Vraag 1: Mijn kleindochter kreeg op haar negende jaar leukemie, waarvan zij door chemotherapie is genezen. De bijwerking was echter botontkalking, zodat zij een heupoperatie moest ondergaan. Daarna heeft zij echter steeds pijn gehouden, waar geen arts een oplossing voor weet. Onderzoeken hebben niets opgeleverd, behalve dat haar ene been langer is dan het andere; een inlegzool had geen succes. Door de pijn is zij ernstig gehandicapt. Mijn vraag is of u dit probleem wel eens meegemaakt hebt en of u een oplossing weet. Ik vermoed dat er bij de operatie een fout is gemaakt en dat men dat niet wil toegeven. Vraag 2: Mijn vrouw (82) kreeg in december acute leukemie, waaraan ze helaas in februari al is overleden. Wij vragen ons nu af of deze twee gevallen iets met elkaar te maken kunnen hebben, met andere woorden is leukemie een erfelijke kwaal?’ Dank voor uw nuttige aanvulling. Ik heb vaker gezien dat gluten- èn melkintolerantie gelijktijdig voorkomen bij dezelfde patiënt. Het is, bij verdenking van beide intoleranties, tijdwinst om gelijkertijd op beide te onderzoeken. In plaats van het gebruik van Alpro Soya bij lactose-intolerantie (ik ben niet enthousiast over het gedurende lange tijd nuttigen van ongefermenteerde sojaproducten) zijn er ook Lactase tabletten verkrijgbaar (o.a. AOV, Lamberts) die de melksuiker in gewone melk helpen om te zetten en de melk op deze manier voor genoemde groep mensen weer drinkbaar maakt. Uw kleindochter die op haar negende behandeld werd voor leukemie (waarschijnlijk een agressieve blastenleukemie) hield een ontkalking over aan de behandeling, zoals u schrijft. Ik denk dat prednisongebruik gedurende lange tijd de oorzaak is. Na de heupoperatie blijft ze ernstig pijn houden; ik ben het met u eens dat het mogelijk is dat deze operatie niet volgens de regels is verlopen maar dat is moeilijk te bewijzen. Ik zou haar het homeopathische Symphytum D6 en Calcium phosphoricum D12 willen geven, driemaal resp. tweemaal daags, gedurende zes weken. Indien dit niet helpt dan een homeopathisch arts raadplegen. Bij heupklachten zie ik ook goede

Antwoord resultaten van Harpagophytum D3/ D6 en Mierenzuur injecties (Formasan van het merk Sanum te verkrijgen via de Sonnenapotheek in Emmerich). Heeft zij niet een te laag vitamine D3 gehalte? Tegenwoordig hanteren we een normale waarde van minimaal 75 mmol/L. Dan over uw vrouw die eveneens leukemie heeft gekregen en wel op 82-jarige leeftijd. Het lijkt mij puur toeval dat kleindochter en grootmoeder beiden leukemie kregen. Als er erfelijkheid in het spel is dan zie je onder andere meerdere familieleden betrokken bij deze aandoening. Zo behandelde ik een vrouw met chronische leukemie van wie een aantal neven en nichten al overleden waren aan leukemie, de meesten rond dezelfde leeftijd. De homeopathische remedie Carcinosinum speelt meestal een grote rol bij families die erfelijk belast zijn met kanker; het voorschrijven van dit middel hoort echter thuis in de handen van een klassiek homeopathisch arts.

Supplementen ‘In 1983 ben ik begonnen met het innemen van voedingssupplementen en vitaminetabletten. Begin 2003 kreeg ik een bloeddrukverlager en een plastablet voorgeschreven. Eind 2010 kwam daar, na een darmonderzoek, een laxans bij. Inmiddels vraag ik me af of het zinvol is voedingssupplementen te blijven innemen. Gaan ze door het innemen van bovenstaande medicijnen er niet net zo hard weer uit als dat ze er ingaan? Mijn leeftijd is 76 jaar en ik ben een vrouw. Kunt u mij wijzer maken?’ Plastabletten van het soort dat u gebruikt kunnen soms mineralenverschuiving geven (bijvoorbeeld van kalium). Bovengenoemde medicijnen kunnen echter over het algemeen niet de vitamines die u via een multi inneemt uitdrijven. Het is daarentegen juist verstandig een multi als supplement te gebruiken, ook gezien uw leeftijd, bijvoorbeeld met extra calcium en magnesium. Van magnesium is bekend dat het bloeddrukverlagend kan werken, bijvoorbeeld via MetaRelax (met magnesiumglycinaat). Ook vitamine D3 aanvulling is op oudere leeftijd heel vaak noodzakelijk, bij veel binnen zitten kan een dagelijkse dosis van 1000 tot 2000 ie vitamine D3 nodig zijn, onder andere om het calcium in de botten te houden en ter ondersteuning van het hart.

Ontkalking ‘Ik ben 63 jaar en heb vorig jaar mijn arm op drie plaatsen gebroken. Ik ben geopereerd en heb een plaat in mijn arm gekregen en krijg nu fysiotherapie. Ik moest een dexa/botscan laten maken; het bleek dat ik ernstige osteoporose heb, dus botontkalking. Ik dacht hoe kan dat nou, ik slik vitamine D, een multi, kalk­ tabletten en noem maar op, een aardig rijtje dat ik niet zo gauw uit mijn hoofd ken. Ik rook niet, beweeg veel, fiets veel, drink wel een glas rode wijn. Ik heb Actokit gekregen, die moet ik vijf jaar innemen en dan weer een botscan laten maken. Mijn vraag is: hoe kan ik als ik zoveel slik aan supplementen ontkalking krijgen?’ (Vraag is ingekort). Ontkalking kan heriditair (erfelijk) voorkomen. Het kan ook gerelateerd zijn aan de hormonale status bij een vrouw, bijvoorbeeld een vroege menopauze waardoor de oestrogenen al vroeg verminderen of wegvallen. Osteoporose is ook en vooral een kwestie van tekorten aan kiezelzuur, buiten de aanwezige calcium- en magnesiumvoorraden. Vitamine D speelt een grote rol; u schrijft dat u vitamine D hebt ingenomen, maar hoeveel? Het kan nodig zijn om 2000 tot 3000 ie per dag te gebruiken. Het is zeker zinvol om een keer uw vitamine D3 gehalte te laten prikken. Een goede D3 spiegel ligt op of boven de 75mmol/L. Een goed preparaat bij osteoporose vind ik onder andere Ultra Bone van Fytocura, met voldoende kiezelzuur (bamboe), calcium, magnesium, boron en mangaanverbindingen die goed opneembaar zijn. Vitamine K2 kan nodig zijn; K2 haalt calcium als het ware uit de bloedvaten en drijft het in de botten. Even een ander wetenswaardig symptoom. Het blijkt dat bij mensen met hyperhomocysteïnaemie (een te hoog gehalte aan homocysteïne, een gevaarlijke cholesterolachtige verbinding in het bloed) de kans op fracturen, dus botbreuken, tweemaal zo groot is wegens osteoporose. Het artikel heeft gestaan een belangrijk regulier medisch blad: “New England Journal of Medicine”. Het kan dus raadzaam zijn bij osteoporose ook uw cholesterolgehalte te laten meten en dan met name ook het homocysteïnegehalte. Al met al kunt u, denk ik, uw botconditie verbeteren met bovenstaande middelen in combinatie met veel wandelen in de buitenlucht, vooral in de zon als die er is.

Zie ook pagina 30.

21

Sint-janskruid helpt tegen depressies. Natuurgeneeskundigen wisten dat al langer, maar sinds enkele jaren is ook de reguliere geneeskunde van de werkzaamheid van dit middel overtuigd. Toch houden artsen de boot af. Tekst: Jan van Klinken

Doorbraak sint-janskruid als antidepressivum blijft uit “N

ee meneer, daar kan ik u niets over zeggen. Het is een homeopathisch middel en daar hebben wij geen informatie over”, reageert de assistente van een willekeurig gekozen apotheker op de vraag of ze iets meer kan vertellen over sint-janskruid. Het is duidelijk dat ze haar zaakjes niet goed heeft bijgehouden en het valt te vrezen dat ze niet de enige is.

Zonneschijn

Natuurgeneeskundigen hadden het al eerder ontdekt: wie neerslachtig is, moet sint-janskruid gebruiken. “Zonneschijn voor de geest”, heet het middel in die kringen. Het kruid fleurt ons snel op wanneer we te maken hebben met depressieve gevoelens of lusteloosheid, zo luidde de ondervinding van velen. De aanwijzingen dat de gebruikers zichzelf niet voor de gek hielden, waren zo talrijk dat in wetenschappelijke laboratoria uitgebreid onderzoek werd gedaan naar de werkzaamheid van het sint-janskruid. Het was voor sommigen even slikken

Depressie Vereniging pleit voor sint-janskruid De voorstanders van sint-janskruid hebben kort geleden krachtig bijval gekregen van de Depressie Vereniging. Die pleit in een persbericht voor meer aandacht voor het middel als alternatief voor de gangbare antidepressiva bij lichte en matige depressieve klachten. De vereniging vindt dat het sint-janskruid niet serieus wordt genomen door het merendeel van de artsen in Nederland. Ook is er volgens haar weinig deskundig advies over het geschikte merk of preparaat. Er zijn volgens de vereniging nogal wat producten met de naam sint-janskruid die niet de juiste werkzaamheid bevatten als het gaat om het verlichten van depressieve klachten. Die mogen nog steeds door de drogist worden verkocht (alleen extracten zoals Hyperiplant zijn bij de apotheek ondergebracht). De vereniging beroept zich op het oordeel van prof. dr. Brenda Penninx, hoofd onderzoeker van de Nederlandse studie naar angst en depressie. Volgens Penninx lijkt sint-janskruid even goed te werken bij matige en lichte depressies als paroxetine en Prozac. Omdat sint-janskruid minder bijwerkingen kent, vindt de hoog­ leraar dat artsen moeten kiezen voor dit natuurlijke geneesmiddel.

22

dat de ‘kruidendokters’ zomaar gelijk hadden, maar de uitkomsten vielen niet te loochenen. Het kruid bleek bij depressiviteit uiterst effectief. In 2005 werd in het gerenommeerde British Medical Journal melding gemaakt van een Duits onderzoek waaraan 250 patiënten met een matige tot zware depressie hadden deelgenomen. De conclusie was niet voor tweeërlei uitleg vatbaar. Sint-janskruid is volgens de onderzoekers ten minste even effectief is als het populaire antidepressivum Seroxat (tegenwoordig beter bekend onder de soortnaam paroxetine), maar het werd aanwijsbaar beter verdragen. Mooie opsteker voor de verkopers van natuurgeneesmiddelen, zo leek het. Maar dat succes was van korte duur. “Het is tijd om hiermee naar het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen te stappen”, verklaarde prof.dr. P. de Smet, hoogleraar farmaceutische patiëntenzorg kort na de publicatie van het onderzoek tegenover dagblad Trouw. Behalve dat De Smet werkzaam is bij het Wetenschappelijk Instituut Nederlandse Apotheken is hij ook actief binnen de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Het leek de bekende reflex: eerst suggereren dat alle natuurgeneeskundigen prutsers zijn en als dan het nut van een van hun middelen is bewezen, het meteen annexeren. Als argument voerde De Smet aan dat depressies door een deskundige moeten worden begeleid.

Woedend

Vincent Bouwmeester, toentertijd directeur van Biohorma, reageerde woedend op de poging van De Smet. Het bedrijf is producent van de natuurlijke geneesmiddelen van Alfred Vogel. “De omgekeerde wereld", fulmineerde Bouwmeester. Hij wees erop dat duizenden mensen al jarenlang baat hebben bij sint-janskruidpreparaten en nu de werking ervan wetenschappelijk was aangetoond, zouden zij het ineens niet meer mogen verkopen? Het bekende concern VSM Geneesmiddelen had intussen een registratiedossier aangelegd waarin behalve de studie uit het British Medical Journal vele andere onderzoeken voorkwamen. VSM bracht (en brengt) zelf het extract Hyperiplant op de markt dat nu gold als bewezen effectief en veilig. Dat maakte dat het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen besloot Hyperiplant officieel te registreren als het geneesmiddel bij milde of matige depressieve klachten. Het product kreeg een

UA-status wat betekent dat het uitsluitend bij de apotheek verkrijgbaar is (zonder recept). “Een goede zaak”, vindt Annelies Klink van VSM. “Net als andere sint-janskruidmiddelen kent het interacties met andere medicijnen. De apotheker controleert of een patiënt het veilig kan gebruiken.” Dat het extract officieel is geregistreerd als geneesmiddel, betekent overigens niet dat het nu wordt vergoed, zelfs niet als het door de huisarts is voorgeschreven. De patiënt moet het dus zelf blijven betalen. Omdat sint-janskruid beter wordt verdragen dan de meeste synthetische middelen, zou het voor de hand liggen dat artsen massaal kiezen voor het sint-janskruidextract. Het tegendeel is echter het geval. Veel artsen blijven voorlopig trouw aan synthetische middelen, met name aan paroxetine (zie kader). Daarbij gaat het om enorme aantallen. Zo’n één miljoen mensen in ons land slikken antidepressiva. Onder hen zijn trouwens veel kankerpatiënten: 1 op de 6. Een deel van hen slikt

die overigens niet vanwege neerslachtigheid maar bijvoorbeeld ter bestrijding van angststoornissen.

Steen en been

Annelies Klink ziet dat er wel meer artsen open staan voor een middel als Hyperiplant, vooral als de patiënt er zelf om vraagt. Dat laatste is niet zo verwonderlijk. Op de verschillende internetfora blijkt dat het merendeel van de gebruikers een sint-janskruidproduct verkiest boven een synthetisch middel zoals paroxetine. Belangrijk argument is dat ze het eerste beter verdragen. Over de bijwerkingen van met name paroxetine wordt op fora steen en been geklaagd. Wie de bijsluiter raadpleegt, zal daar niet van opkijken (zie kader). Al met al is de situatie nog niet echt in gunstige zin veranderd. De doorbraak van sint-janskruid is ondanks de bewezen effectiviteit bepaald nog niet op handen, omdat veel artsen nu eenmaal zweren bij allopathische middelen.

Niet zomaar overstappen Sint-janskruid (Hypericum perforatum) is een vaste plant die van origine Europees is maar van daaruit verder is verspreid. De naam is niet bij toeval ontstaan. Het kruid bloeit rond het Sint-Jansfeest op 24 juni, de tijd dat de zon op zijn hoogst staat. Rond die tijd worden de gele bloemen van de plant geoogst. In de vorm van sint-jansolie kan het gebruikt worden tegen brandwonden en zonnebrand. Het kent bijwerkingen, zeker als het als antidepressivum in hoge concentraties (dus als extract) wordt gebruikt, maar ze komen zelden voor. Mogelijke klachten zijn vermoeidheid, maagdarmklachten en overgevoeligheid. Die bijwerkingen van het sint-janskruidextract vallen in het niet bij die van het synthetisch alternatieven zoals paroxetine. De bij­ sluiter van dat middel maakt melding van slapeloosheid (vaak), troebel zicht (vaak), versnelde hartslag (soms) en maag- en darm­ klachten (zeer vaak) inclusief verstopping (vaak). Ook komen frequent veranderingen in het seksuele functioneren voor, zoals sterk verminderde lustgevoelens. Verminderde eetlust, krachte­

loosheid en toename van het gewicht zijn evenmin uitzonderlijk. Sint-janskruid kan de werking van geneesmiddelen, waaronder antikanker medicijnen, nadelig beïnvloeden. Het versterkt de werking van het lever-enzymsysteem, waardoor een aantal geneesmiddelen sneller wordt afgebroken en daardoor een geringere werking heeft. Zo kan het gebruik van sint-janskruid onder andere de werking van de anticonceptiepil verminderen. Het is raadzaam hierover de apotheek te raadplegen. Sint-janskruid beïnvloedt niet alleen de neurotransmitter noradrenoline maar verhoogt net als veel antidepressiva de beschikbare hoeveelheid serotonine in de hersenen. Dat heeft gevolgen voor onze stemming. Gelijktijdig gebruik van sintjanskruid en een ander antidepressivum wordt daarom afge­ raden. Wie eenmaal een synthetisch middel gebruikt, kan moeilijk overstappen. Afbouwen van een middel is namelijk noodzakelijk om ermee te stoppen. En afbouwen is nu een­ maal geen optie zolang de depressieve gevoelens niet zijn geweken.

23

Advertenties

Natuurlijk gezond met homeopathie van VSM

Gelukkig geen medicijn voor vitaal orgaan De reguliere geneeskunde stelt de organen bij de behandeling van ziekte centraal. Zelfs het ziekenhuis is er geheel op ingericht: KNO, oogheelkunde, cardiologie, urologie, longziekten, etc. Hierbij wordt een veel belangrijker orgaan volledig over het hoofd gezien: het bindweefsel, een onderschat superorgaan.

Natuurlijk gezond De natuur is een bijna onuitputtelijke bron van vitaliteit. VSM gebruikt deze kennis al 110 jaar bij het vervaardigen van home opathische geneesmiddelen op basis van stoffen uit de natuur, zoals planten en kruiden. Hierdoor kun je op een natuurlijke manier gezond worden en blijven. De beste kwaliteit Alleen het beste is goed genoeg, als het om je gezondheid gaat. De producten van VSM voldoen aan alle strenge regels die gelden voor geneesmiddelen. Wij kweken in onze eigen tuin het overgrote deel van de plantaardige grondstoffen. Op ecologische wijze, dus zonder bestrijdingsmiddelen en kunstmest.

Adv VSM Uitzicht 185x130.indd 1

Snel en effectief Homeopathische geneesmiddelen kunnen snel werken, soms al binnen een uur. Door hun milde werking zijn ze goed te combineren met andere geneeswijzen. Kleine ongemakken kun je zelf met een homeopathisch geneesmiddel oplossen. Voor andere aandoeningen heb je een professionele behandeling nodig. Ga in dat geval naar een ervaren homeopathisch arts of therapeut. Kijk voor meer informatie op www.vsm.nl.

29-04-2009 15:41:54

Het bindweefsel omvat ongeveer één vijfde van het totale lichaamsvolume. Het bevat alle bloedvaten, zenuwen en lymfvaten en vormt daarmee het toevoersysteem voor alle cellulaire processen. Het is veel meer dan een noodzakelijke opvulling in het lichaam om de organen hun plek te geven en wat steun en stevigheid. Het bindweefsel is niets minder dan uw interne communicatie- en transportsysteem. Laat ik voor het juiste begrip eens een metafoor gebruiken: de steden (organen) kunnen niets wanneer het land eromheen (bindweefsel) niet in orde is. Het hart is uitermate belangrijk voor de rest van het lichaam. Maar als er geen transport plaatsvindt naar het hart toe van voedingsstoffen en evenmin afvalstoffen uit het hart worden afgevoerd, houdt het op. Wanneer dit niet in orde is, zal het hart steeds slechter functioneren en er op een gegeven moment mee ophouden. En dit is afhankelijk van de kwaliteit van het los bindweefsel dat zich bevindt tussen de organen. Het devies is dus om dit bindweefsel in een goede conditie te houden, dan komt het over het algemeen met het hart ook wel goed. Dit geldt niet alleen voor het hart, maar ook voor alle andere organen. We dienen onze aandacht daarom meer te verplaatsen naar het bindweefsel in plaats van naar de organen, zoals nu algemeen gebruikelijk is. Helaas wordt er nog met dédain naar dit superorgaan gekeken. Men vergeet dat dit ‘communicatieorgaan’ gevoed moet worden. Orthomoleculaire artsen realiseren zich dit als geen ander. Het overgrote deel van de Nederlanders voedt zich slecht en krijgt al helemaal te weinig voedingsstoffen binnen die het bindweefsel actief ondersteunen. Een belangrijke component van het bindweefsel is het hyaluronzuur. Dit hyaluronzuur wordt geroemd om haar vochtvasthoudend vermogen. Eén molecuul hyaluronzuur is in staat om ongeveer duizend watermoleculen te binden. Helaas neemt de hoeveelheid hyaluronzuur af tijdens het leven. Het slikken van hyaluronzuur is dan geen optie, omdat het niet op de plaats van bestemming aankomt. N-acetyl-D-glucosamine is de belangrijkste bouwsteen van hyaluronzuur en kan wel als supplement opgenomen worden. N-acetyl-D-glucosamine is een natuurlijke stof die gewoon in onze voeding voorkomt, zoals in melk en schaaldieren (kreeft en krab). Wie N-acetyl-D-glucosamine als supplement slikt, vergroot het watervasthoudend vermogen van het bindweefsel. Aan onze buitenkant (de huid) uit zich dit in minder vorming van de fijne rimpels. Nog belangrijker is het effect aan onze binnenkant, in het bindweefsel. Door water vast te houden functioneert het bindweefsel optimaal. Vergelijk het met een spons. Deze is van de beste kwaliteit wanneer die zoveel mogelijk water kan absorberen. Bindweefsel, als vitaal medium bezien, leidt tot een holistische visie op gezondheid die in de reguliere geneeskunde volledig over het hoofd gezien wordt. Vele ziekten en aandoeningen kunnen op grond hiervan worden verklaard en behandeld. Goede voeding en voedingssupplementen vormen hierbij de basis en er zijn gelukkig geen medicijnen die het bindweefsel kunnen voeden.

24

25

Kruiswoordraadsel Oplossing

Verantwoording De redactie van Uitzicht en het bestuur van MMV brengen de inhoud ter kennis en beoordeling; zij aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing ervan. Overname van artikelen door derden is uitsluitend toegestaan met schriftelijke toestemming vooraf. Redactie en bestuur behouden zich het recht voor zonder opgave van redenen teksten, advertenties en te beantwoorden vragen te weigeren.

‘Uitzicht en inzicht zijn sterk aan elkaar verwant.’ Dat is de oplossing van de puzzel in Uitzicht 2011/03. Soms lijkt het leven ineens even op een puzzel. Dat ene stukje wat je nu net even nodig hebt, lijkt te ontbreken of je krijgt de stukjes niet (meer) op de juiste plek. Een vraagstuk vraagt om een oplossing, om Inzicht. Ontdekken wat je wilt, belemmeringen opruimen, de goede keuzes maken en met je wens(en) aan de slag gaan. Dit zou je kunnen zien als het leggen van een puzzel, waarbij eerst alle puzzelstukjes verzameld worden. De puzzelstukjes zijn bijvoorbeeld je drijfveren, je dromen, je kernkwaliteiten maar ook je valkuilen. Na het verzamelen van alle stukjes wordt de puzzel in elkaar gelegd, je nieuwe plaatje wordt dan zichtbaar en er ontstaat een duidelijk Inzicht. Inzicht in hoe jij keuzes maakt, kan je helpen om beter te weten wat je wilt. Daardoor kun je gaan kiezen voor wat je écht wilt.

Eindredactie Cor van Groningen

Gert Tretmans Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo tel. (0546) 56 94 11. E-mail: [email protected]

Horizontaal: 1. transporteren 9. met drift omhoogsnellen 16. provinciaal 17. verder in de tijd 18. autonoom gebied in China 20. honingdrank 21. bevel 22. aanwijzend voornaamwoord 24. plant 26. automerk 28. stampen 31. plaats 33. deel van de dag 34. lengtemaat 35. genoegen (bargoens) 36. onder andere 38. telwoord 39. buislamp 40. plaats in Gelderland 42. niet lang 44. reverende domine 45. deel van het alfabet 47. stoep op een station 49. gelijk 50. sterkedrank 51. dik 52. ontkenning 53. plant 56. balspel 59. slee 61. vlijt 64. rivier in België 65. platina 66. wet (Engels) 68. en omstreken 69. roofvogel 72. onderofficier 73. touw 74. uitroep bij de jacht 76. telwoord 79. muziekinstrument 80. grond bij boerderij 82. boom 83. kledingstuk 84. aanwijzend voornaamwoord 85. omlaag 87. naast 88. rund uit de oertijd 90. achterhaald 91. monoplaan. Verticaal: 2. getij 3. groot wijnglas 4. niet weinig 5. vreemde munt 6. boom 7. plaats in Duitsland 8. bijbelse figuur 9. hongerziekte 10. bolletjes van kunstmeststoffen 11. geheel de Uwe 12. nachtvogel 13. nijlreiger 14. stadsgracht 15. ex tempore 19. saliniteit 21. heilige 23. errore excepto 25. station vanwaaruit golven worden uitgezonden als communicatiemiddel 27. vaas 28. vlek 29. procureur-generaal 30. Europeaan 32. voordat 34. aanwijzend voornaamwoord 37. arrondissement 40. mits 41. krijgsmacht 42. boei 43. jongensnaam 45. bijbelse figuur 46. meisjesnaam 47. hoofddeksel 48. muuropening 54. groet (Latijn) 55. Spaanse provincie 57. bepaald gas 58. netto 60. tentoonstellingsgebouw in Amsterdam 62. flensjes 63. ingang 65. Engelse herberg 67. hardvochtig 69. vertegenwoordiger 70. voegwoord 71. gemalin van Zeus voor Hera 73. volbloed Hollander 75. regelmaat 77. kiem 78. maanstand 79. tuingereedschap 81. ijzer (Frans) 84. rivier in Schotland 85. momenteel 86. internetadres van Rwanda 88. overdosis 89. selenium. Als u de hele puzzel hebt opgelost, kunt u aan de hand van de cijfers ook de onderste balk invullen. Hier ontstaat dan de uiteindelijke oplossing.

26

Iet Kessels (75) overleden Zondag 5 juni is op de leeftijd van 75 jaar Iet Kessels-Erné uit Melick overleden. Vele jaren was Iet, samen met haar man Fons Kessels, nauw betrokken bij het werk van MMV in Limburg. Ze was een zeer actief en meelevend lid van de vereniging. Haar verdiensten zullen in dankbare herinnering blijven. Ons mee-

leven gaat in het bijzonder uit naar haar echtgenoot Fons en we wensen hem de kracht toe om dit grote verlies te dragen. Iet Kessels is zaterdag 11 juni naar haar laatste rustplaats gebracht op de natuurbegraafplaats ‘Bergerbos’ in St. Odiliënberg, na een herdenkingsdienst in de Ursulakapel in Roermond.

Fotografie Stef Breukel e.a. Redactiecommissie Drs. Simon de Graaf (FIAC) Truus Hartsink Drs. Hans Stoop Cor van Groningen Redactieadres Redactie Uitzicht Hof van Azuur 30 2614 TB Delft Advertenties Advertentiemogelijkheden en tarieven kunnen worden aangevraagd bij: J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert Telefoon (0495) 53 22 20 Inschrijving Uitzicht ISSN 0169-9938 Uitzicht op internet www.moermanvereniging.nl E-mail: [email protected] Kopij volgend nummer: Magazine 6/2011 vóór 27 juni 2011

Dr. Gert Schuitemaker vijftigste in ‘Hall of Fame’

c o l o f o n

LET OP! Het inzenden van de oplossing is alleen mogelijk door: overschrijving van tenminste € 1,00 op ING rekening 6189, t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Vermeld uw oplossing onder mededelingen.

Korte berichten

Medewerkers aan dit nummer: Drs. Bob Hornstra, arts Riëtte Janssen Jan van Klinken Arjan van Laar Hans Nieuwstad Petra Pronk Dr. Gert Schuitemaker

De prijzen gaan naar de volgende winnaars: 1e prijs: dhr. v.d. Kooi, Gouda, 2e prijs: dhr. de Haan, St. Pancreas, 3e prijs: dhr. van Ee, Rotterdam. De inzenddatum voor de puzzel in Uitzicht 2011/05 sluit 30 juli 2011.

Uitzicht is het tijdschrift van MMV Natuurlijke kankerpreventie en Ondersteunende therapieën. Het verschijnt tien keer per jaar en wordt gratis aan de leden van de vereniging beschikbaar gesteld.

Uitzichtcolumnist dr. Gert Schuitemaker is tijdens het jaarlijkse orthomoleculaire congres in het Canadese Toronto opgenomen in de ‘Hall of Fame’ van de International Society for Orthomolecular Medicine (ISOM). Schuitemaker is de vijftigste naam in de Hall of Fame. Met de Hall of Fame wil de ISOM, waarvan Schuitemaker van 1999 tot 2009 president was, mensen eren die grote verdiensten hebben gehad voor de ontwikkeling van de orthomoleculaire geneeskunde. In zijn toespraak namens de ISOM onderstreepte Steven Carter Schuite­ makers inspanningen voor de ortho­ moleculaire geneeskunde in Europa en vooral Nederland. Hij prees hem onder

meer voor zijn werk om het bewustzijn van de betekenis van vitamine D te vergroten. Stephen Lawson (Linus Pauling

Institute) waardeerde Schuitemaker voor de manier waarop hij de betekenis van voeding en voedingssupplementen voor de gezondheid onder de aandacht brengt. Ook de Canadees Erik Paterson en de Japanners Tsuyohi Kitahara en Atsuo Yanagisawa werden tijdens het jaarcongres opgenomen in de Hall of Fame.

27

Advertentie

Postbus 16035 2500 BA Den Haag Telefoon 070-3010701 Fax 070-3010707

De Roode Roos B.V. Magazijn voor orthomoleculaire voeding Deze keer een andere selectie van producten, welke door “De Roode Roos B.V.” geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een inzicht van ons ruime assortiment, van meer dan 3500 producten en 80 leveranciers. Bestellen bij De Roode Roos B.V. Alle producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Eventueel kunt u eerst een fotokopie maken. Onze volledige catalogus is op aanvraag verkrijgbaar. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door TNT-Post bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. Internetgebruikers kunnen een e-mail versturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com Vanaf nu biedt De Roode Roos u de mogelijkheid uw bestellingen te betalen via doorlopende machtiging voor automatische incasso. Een machtigingskaart hiervoor kunt u opvragen via onze website: www.derooderoos.com/machtigen

Nr

Fabrikant

Normaal

Leden

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 46,50

€ 34,87

547 BioSil (30 ml)

Bio Minerals

€ 29,90

€ 22,42

586 MaxEPA (100 caps)

Cardio Vasc. Res.

€ 37,00

€ 27,75

1388 MultiVit Basic (module 1) (90 vcaps)

Alfytal

€ 20,75

€ 18,68

1785 MSM 1000 mg (120 tab)

Vitals

€ 22,25

€ 16,69

2308 DHA 250 (120 caps)

Now Foods

€ 38,25

€ 28,69

2836 MetaRelax (90 tab)

Metagenics

€ 23,99

€ 17,99

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 19,95

€ 14,96

3402 Optimal Prenatal DHA Formula (60 softgel Minami Nutrition

€ 27,95

€ 20,96

3492 Bio Bran MGN3 (50 tab)

Medpro

€ 65,00

€ 58,50

3588 Symbioflor 1 (50 ml)

Energetica Nat.

€ 13,60

€ 10,88

3654 Prostaatformule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

3924 MagAsorb 150 mg (Magnesium als Citraat Lamberts

€ 12,20

€ 9,15

4084 Women's Mood (30 caps)

Care For Women

€ 19,95

€ 14,96

4105 Levertraan Forte (60 softgels)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

4126 Coriolus Versicolor-extract 750 mg (90 cap AOV

€ 31,55

€ 23,66

4169 Plantina Algreen (150 gram)

Plantina

€ 48,70

€ 36,52

4398 Active Biodream (800 gram)

Biodream

€ 45,00

€ 36,00

4456 Spirulina (180 tab)

Marcus Rohrer

€ 13,32

€ 11,32

4617 Solidago Complex Tinctuur (50 ml)

Zonnegoud

€ 10,29

€ 7,72

4630 Co Enzyme Q10 with MCT (60 vcaps)

Viridian

€ 35,80

€ 28,64

4646 Super Greens (220 gram)

VitaKruid

€ 52,90

€ 44,96

4754 Bio Nutriënt l-Tryptofaan (60 vcaps)

CellCare

€ 21,90

€ 17,52

4920 Anti oxidant Formule (60 tab)

Salvé

€ 21,00

€ 15,75

5400 Vitamine D3 15 mcg (90 softgel)

Bonusan

€ 11,00

€ 8,25

5861 Delima Feminin (10 ovula)

Pekana

€ 14,90

€ 11,18

5878 Glucosamine Summum (120 tab)

Supplemed

€ 35,50

€ 26,62

6096 CalAsorb (180 tab)

Lamberts

€ 27,50

€ 20,62

6097 Salvestrol Prostaat (60 caps)

Vitals

€ 39,95

€ 29,96

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

Boekenlijst Deze boeken kunt u bestellen bij de Moermanvereniging. Wilt u één of meerdere boeken toegestuurd krijgen, vul dan duidelijk een girokaart in met het juiste bedrag en de titels van de gewenste boeken. Geen geld opsturen! Het gironummer waarop u kunt bestellen is: 355.999 t.n.v. De Moermanvereniging Postbus 508 2400 AM Alphen aan den Rijn. De prijzen zijn inclusief verzendkosten binnen Nederland. Daarbuiten wordt € 3,50 extra berekend.

01. 04. 09. 10. 15. 17. 22. 24. 28. 29. 37. 41. 42. 44. 45.

Dr. Moerman, een weg tot genezing, C. van Groningen en A. Ronhaar De psychische achtergronden van kanker, Jac. Landman Verhütung und Heilung von Krebs, Jac. Landman Die Moerman-Krebs-Diät, E. Wannee-Immerzeel Het Moermandieet, gezond en lekker, E. Wannee A solution to the Cancer Problem Variaties op de Moermankeuken, Truus Hartsink Kookboek, Lia v.d. Geest en Lydia Sleutel De actuele voedingstabel, wat zit waar in? Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de Moermantherapie Het Gouden boekje voor de Gezondheid, G.E. Schuitemaker Voor meer boeken van de heer Schuitemaker zie: www.gezondeboeken.nl Bondgenoot, autobiografie van een immuuncel, Henk Fransen De helende factor, Bob Th. Hornstra Voed je goed, voel je goed, Monique van den Assum Dvd ‘Geef ziekte geen kans, eet en leef gezond’, Kees Braam

€ 12,50

€ 12,75 € 16,50 € 4,95 € 6,95

Advertentie

Pure Visolie 1100mg

Bevat 360mg EPA en 240mg DHA per capsule 360mg EPA

Omega 3 positief in het nieuws: ■ Goed voor hart en bloedvaten ■ Helpen het cholesterol en vetgehalte te verlagen ■ Voor een gezonde huid ■ Betere concentratie ■ Voor behoud van soepele spieren en gewrichten

NIEUW

NZVT

1100mg Pure Fish Oil

240mg DHA

700mg TOTAL Omega 3’s

Het vegetarische alternatief voor vis Lijnzaadolie 1000mg Koud geperst

Waarom zijn capsules beter

Met antioxidanten

Prijswijzigingen voorbehouden Vermeld hier uw adresgegevens: Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

E-Mailadres:

Telefoonnummer:

(evt.) voorschrift van:

Voor kinderen

Lijnzaadolie degradeert snel als het in contact komt met lucht en krijgt dan een wat ranzige “industriële” olie smaak. Daarom levert Lamberts lijnzaadolie in een donker gecoate capsule die oxidatie van de olie voorkomt. Een simpele smaaktest geeft aan of de olie goed is. De lijnzaadolie voor het behoud van een gezonde huid hoort een milde notensmaak te hebben.

2 capsules bevatten 2500 eenheden ORAC

Informatie via www.hb08.nl 28

€ 11,30 € 4,95 € 6,80 € 6,80 € 4,95 € 7,95 € 4,95 € 7,95 € 9,50 € 20,40

tel 088-0075700

mail [email protected] 29

Advertenties

Cholesterolgehalte ‘Graag uw mening over het volgende. Al jaren laat ik mijn cholesterolgehalte onderzoeken. De laatste vier jaar is het gezakt van 7,6 naar nu 7,0. Het HDL is nu 1,5, het LDL 5,1 de ratio is 4,7 en de triglyceriden 0,9. Mijn huisarts zou graag zien dat ik aan de cholesterolverlagers ga, maar mijn vraag is: is dit echt nodig? Ik zie dat niet zo zitten in verband met de nare bijwerkingen. Ik ben een vrouw van 66 jaar, ben 1,68 m lang en weeg tussen de 68 en 69 kg. Ik fiets veel, gemiddeld ruim tien kilometer per dag en werk veel in de tuin. Ik heb nooit gerookt, drink ongeveer 5 glazen rode wijn in de week, eet vegetarisch met een enkele keer vlees van de Groene Slager en gebruik alleen magere of halfvolle zuivelproducten. Ik snoep heel weinig, eet heel veel fruit en groenten en voel mij altijd heel gezond. Ik heb zestien jaar geleden kanker gehad en heb mij toen drie jaar aan het Moermandieet gehouden. Sinds die tijd gebruik ik dagelijks 1500 mg vitamine C, een multivitamine en selenium. Mijn bloeddruk is 128/78. Wat raadt u mij aan? Een hoog cholesterol komt in mijn familie voor.’ Het slikken van cholesterolverlagers in de vorm van statines op oudere leeftijd levert weinig voordeel op maar wellicht wel schade, zeker als er geen hartklachten bestaan. Dat blijkt uit een nieuw onderzoek. Leverklachten, nierfalen, spierzwakte enz. zijn mogelijke bijwerkingen van statinegebruik (Cochrane Collaboration 2011). Cholesterol heeft belangrijke functies zoals het efficiënter laten werken van de hersenen; sommige gevallen van dementie zijn mogelijk zelfs toe te schrijven aan een te laag gehalte van het cholesterol in plaats van aan ouderdom (Medisch Dossier 13, nummer 5). Daar komt bij dat met eenvoudige, natuurlijke middelen het cholesterolplaatje kan verbeteren. Bijvoorbeeld door het gebruik van rode rijst, eventueel in de vorm van Monachol. In rode rijst zitten natuurlijke statines, de monacolinen. Deze monacolinen remmen een enzym (HMG-CoA-reductase) dat een essentiële rol speelt bij de cholesterolaanmaak in de lever. Een bekende monacoline is monacoline K (lovastatine!) dat ook aangetroffen wordt in oesterzwammen. Rode rijst heeft een gunstige invloed op het voorkómen van hart- en vaatziekten in het algemeen onder andere door bevordering van de vaatverwijding. De kans op hart- en vaatproblemen is ook te verminderen door het gebruik van lycopeen, gemiddeld 10-15 mg per dag. Lycopeen is een van de vele carotenoïden en werkt gunstig doordat het zorgt voor minder DNA beschadiging, verbetering van de conditie van endotheelcellen (cellen aan de binnenzijde van bloedvaten), verlaging van CRP (een nieuwe marker voor de mate van ontsteking in het lichaam) en helpt mee verhoogde systolische bloeddruk te verlagen. Lycopeen komt onder andere vrij bij het in

30

Activiteitenkalender

Antwoord

Extra

vet milieu verhitten van tomaten, dus bijvoorbeeld roerbakken van tomaten in olijfolie. Voldoende vitamine D (meer dan 75 nmol/l in het bloed) beschermt eveneens het hart. Cholesterol reducerend werken onder andere ook fenegriek zaad, psylliumvezels, groene thee en knoflook. Ook raad ik het gebruik aan van avocado’s en noten, speciaal macadamianoten ter regulering van het cholesterol. Gebrek aan kennis over het bestaan van natuurlijke cholesterolregelaars kan leiden tot ge(mis-)bruik van statines. Bovendien zijn er cholesterolverbindingen die in principe veel schadelijker kunnen zijn dan het LDL-cholesterol: lp(a) (lipoproteïne a) en homocysteïne. De laatste verbinding kan bij een verhoogde waarde in het bloed, hyperhomocysteïnaemie, extra risico geven op vernauwing van de hartkransslagader, de zogenaamde coronairsclerose. Hyper-homocysteïnaemie komt vaak erfelijk voor, vaak bij families waar veel infarcten (hersen- en hartinfarcten) bekend zijn. Ook roken, fastfood, transvetzuren en het gebruik van te veel suiker zijn daarbij risicofactoren. Zo is een homo­ cyteïnegehalte in het bloed van 6 of lager optimaal, terwijl een waarde van 15 al een vier keer verhoogd risico oplevert ten aanzien van het krijgen van een coronairziekte. De vitamines B 6, B12, B9 en trimethylglycine zijn in staat om het homocysteïnegehalte te reguleren. Artsen die met orthomoleculaire middelen werken, kunnen u verder wegwijs maken en zonodig helpen. Conclusie in uw geval: laat eens uw homocysteïne en lp(a) bepalen als er hart- en vaatziekten in uw familie voorkomen en gebruik eerst natuurlijke middelen in plaats van statines.

Advertentie

Beekbergen – 9 juli Lezing Marry Foelkel Tijd: van 10.30 tot 11.30 uur Plaats: Kruidentuin, Engeland 25 te Beekbergen Thema: Bijenproducten in relatie tot voeding en gezondheid. Kosten: € 5,-

Wilde woensdagavondwandeling Elke zomerse woensdagavond in juli en het begin van augustus neemt Marry Foelkel u mee voor een 'wilde wandeling'. Deze wandelingen beginnen om 19.00 uur. Tijdens de wandeling kunt u kennismaken met drie verschillende biotopen en wat de natuur ons daaruit leert. Onderweg ziet, ruikt en proeft u van heerlijkheden uit de natuur. Na de wandeling kunt u genieten van een kruidig hapje en een kruidendrankje. De wandeling gaat over verharde paden en is dus voor iedereen toegankelijk. Bij slecht weer houdt Marry een kruidenlezing met demonstratie. De kosten bedragen € 5,- per persoon, inclusief een hapje en een drankje. Startpunt: Marry’s Bloemen- en Kruidenhuis, Engeland 25 te Beekbergen.

NOW producten zijn o.a. verkrijgbaar via: artsen, therapeuten, apotheken en De Roode Roos

Topkwaliteit voedingssupplementen met een gezonde prijs Vitamine D-3, nu ook in druppelvorm

Vraag

Uitz_D3 drup.indd 1

22 september – Rijssen Lezing Spreker: D. Meijer, arts Thema: Vitaal of Fataal eten: invloed van voedsel en milieu op onze gezondheid. Plaats: Poort van Twente, Enterstraat 188, Rijssen Tijd: 19.45 uur Inloop: vanaf 19.15 uur Toegang: Gratis, gift i.v.m. kosten is welkom. Info: J. Baan (0548) 51 26 10. In de pauze is er een gezond hapje en drankje. Na de pauze is gelegenheid voor het stellen van uw vragen

In het volgende nummer van Uitzicht •P  ansalt: alternatief voor omstreden keukenzout? • Ontspanning is een must • Borstkanker in opmars ondanks screening

20-11-09 16:05

31