Jaargang 38 Augustus 2011 Uitgave van MMV

7

Jaargang 38 Augustus 2011 Uitgave van MMV

Riet Bor voelt zich sterk en gezond • Pansalt geen zoethoudertje • Jan Kuijpers: Zelf wind mee creëren • Voedselautoriteit zaait twijfel over groene thee • Zo blijft u gezond en fit!

algemene informatie De Moermanvereniging voor natuurlijke kankerbestrijding stelt zich ten doel welzijn en belangen te behartigen van patiënten die met de Moermantherapie worden behandeld, en zoveel mogelijk bekendheid te geven aan deze therapie ter bestrijding van kanker.

Bestuur Vriendelijk verzoek alle post bestemd

Administratie/ algemene informatie

Patiëntenvoorlichting Telefoon 088-2424240 (Infolijn)

voor het bestuur te zenden aan:

De administratie van de vereniging

Of voor algemene informatie over de

Postbus 508

wordt gevoerd door de heer

vereniging: (0172) 49 79 44

2400 AM Alphen aan den Rijn

Wim Kuling.

Voorzitter:

Centraal Bureau:

Dave Schut

Postbus 508

Eefde

2400 AM Alphen aan den Rijn telefoon (0172) 49 79 44 (werkdagen

Secretaris:

tussen 09.00 uur en 13.00 uur)

Johan Klumpenaar

fax (0172) 47 06 44

President Wilsonlaan 33

e-mail: [email protected]

4334 GB Middelburg Telefoon: (0118) 63 59 89 Penningmeester a.i. Rob Kappé Bestuursleden: Sietze Blom Bant Jan Bor Hoogblokland Hans Stoop Bergen op Zoom Adviseurs: Cor van Groningen Drs. Bob Hornstra Piet Sijpersma

Aanmelding nieuwe leden Schriftelijk bij het Centraal Bureau of via de website.

Lidmaatschap Nieuwe leden: € 22,- per kalender­jaar (automatische incasso), € 26,- per kalender­jaar (acceptkaart). Voor Belgische leden minimaal € 35,50 op rekening ING bank 335-0078672-51 t.n.v. Moerman­ vereniging. Voor de overige leden in Europa € 35,50, buiten Europa € 40,-. Een kleine ’overbetaling’ op de minimumcontributie wordt zeer op prijs gesteld. Contributie giro 42.39.229 t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Opzegging lidmaatschap: vóór 1 december van het lopende jaar. Administratiekosten: € 3,50 wanneer een herinnering gestuurd moet worden. De Moermanvereniging en de

Informatie lezingen en kooklessen Schriftelijke vragen naar: Postbus 508 2400 AM Alphen aan den Rijn Postzegel insluiten.

Klachten van patiënten

telefoon (026) 844 95 16 Zeeland/West-Brabant Mevr. K. Walhout Oranje Nassaustraat 26 4341 GC Arnemuiden telefoon (0118) 60 18 68 Den Haag Mevr R Rosier Gerrit van de Veenlaan 216 telefoon (070) 391 02 79

Vaartstraat 247, 1075 RM Amsterdam Friesland

Advertenties Uitzicht

Mevr. T. Meesters Singel 7

Advertentietarieven kunnen worden

8771 SV Nijland

aangevraagd bij:

telefoon (0515) 56 98 13

J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36, 6006 LL Weert

Groningen/Drenthe

telefoon (0495) 53 22 20

Mevr. H. Prins

e-mail: [email protected]

Schout Poelmanweg 32 9617 BX Harkstede

Stichting Steunfonds Amnestie Giro 3290997 t.n.v. de Stichting Steunfonds Amnestie, Reijerskoop 291, 2771BL Boskoop of via ING bank, rekeningnummer 67.20.27.240 t.n.v. Stichting Steunfonds Amnestie in Boskoop. Bovenstaande rekeningnummers van Stichting Steunfonds uitsluitend te gebruiken voor giften.

Legaten Wie het Steunfonds testamentair wil

(ANBI), sinds 01-01-2008. Een schen-

gedenken, wordt aanbevolen gebruik

king aan onze stichting is aftrekbaar

te maken van de volgende formulering:

van de inkomstenbelasting (binnen

‘Ik legateer aan de Stichting Steun-

de daarvoor geldende regels).

fonds Amnestie, gevestigd te Elst (Gld) de som van €……… vrij van rechten en kosten’.

Regio-secretariaten

telefoon (050) 404 22 46 Limburg De heer J.H.P. Peters Oude Heerweg 145 5941 EK Velden Tel (077) 472 14 53 e-mail: [email protected] Noord-Holland Noord Vacature Overijssel Dhr. G.J.W. Tretmans Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo telefoon (0546) 56 94 11

Vijf jaar geleden voelde Riet Bor een knobbeltje in haar borst. De uitslag van het onderzoek bevestigde haar vrees: kwaadaardig. Ze koos voor de Moermantherapie en soms was dat een ‘eenzaam avontuur’. Vijf jaar later zegt ze: ‘Ik voel me sterk en gezond’.

Het is minder geslaagd dat die onder­ zoeken kennelijk niet altijd leiden tot onaanvechtbare conclusies waar de consument wat aan heeft. Groene thee is daar een voorbeeld van. Dit product staat te boek als een aan te bevelen artikel, omdat het kanker en hart- en vaatziekten tegengaat. Die heilzame werking wordt toegeschreven aan de polyfenolen die in de thee zitten. Vele onderzoeken hebben dat effect bevestigd. Een product met een terechte gezondheidsclaim, zou je dus denken. Daar is de Europese voedsel­ autoriteit EFSA het echter niet mee eens. De European Food Safety Authority zegt in wetenschappelijke publicaties onvol­ doende bewijs te hebben gevonden dat de antioxidanten in de thee echt zoden aan de dijk zetten. Waar of niet waar, de twijfel is gezaaid. Dezelfde voedselautoriteit wist in maart van dit jaar te melden, eveneens op basis van bestudering van wetenschappelijke studies, dat de synthetische zoetmaker aspartaam geen gevaar oplevert voor de volksgezondheid. Na publicatie van een Deens onderzoek met een negatievere conclusie over aspartaam, besloot de EFSA dat onderzoek nog eens over te doen. Een wijs besluit. Misschien moeten ze ook die groene thee nog eens een keer bekijken. Je weet maar nooit! Nee, ik zaai geen twijfel over de EFSA. Maar ik blijf deze autoriteit wel heel kritisch volgen.

3039 HP Rotterdam telefoon (010) 467 78 64 mobiel 06 23234874

Mevr. T. Visser

Rijnmond/Westland

Quellijnstraat 128

Vacature

1073 XL Amsterdam

Pansalt, alternatief voor keukenzout Nederlanders gaan met keukenzout net zo ruimhartig om als met suiker. We consumeren er dus teveel van. Dat zout strooien we niet allemaal zelf in en over ons voedsel, maar het zit vaak ook verborgen in vele producten die we consumeren. Suiker is ongezond. Zout ook. Er is een alternatief: Pansalt. Veel gezonder, maar ook duurder.

Creëer zelf wind mee Het leven heeft niet alleen leuke dingen voor ons in petto. Gelukkig weten we niet wat ons in het leven allemaal te wachten staat. Ziekte, ongeluk, verdriet: we kunnen het niet altijd voorkomen. Maar hoe we er mee omgaan hebben we wel in eigen hand. Je kunt kiezen voor een slachtofferrol, of er zo mee omgaan dat je zelf wind mee creëert. Hoe? Dat vertelt Jan Kuijpers in een interview in dit blad.

Groene thee: EFSA zorgt voor twijfel Aan groene thee worden gunstige effecten toegeschreven in relatie tot kanker en hart- en vaatziekten. Die gunstige werking is het gevolg van polyfenolen die in de thee zitten en de schadelijke invloed van zuurstof en vrije radicalen in het lichaam afremmen. De Europese voedselautoriteit EFSA onderzoekt gezondheidsclaims op de verpakkingen van producten en zorgt nu voor twijfel over de gezonde effecten van groene thee.

Gezond en fit: doe er wat voor Niets gaat vanzelf. Dat geldt ook voor onze gezondheid. Wie gezond en fit wil blijven, moet er wel wat voor doen. Niet alleen gezond eten en drinken, maar vooral ook bewegen. Welke beweging voor de verschillende leeftijdsgroepen minimaal nodig is en wat het effect daarvan is, inventariseert Petra Pronk in dit nummer.

Statenweg 405

Centraal Bureau.

e-mail: [email protected]

Het is een goede zaak dat er instanties zijn die kritisch kijken of gezondheids­ claims op voedingsmiddelen, zeker tegenwoordig nogal in, ook juist zijn. Als dat niet het geval is, is er sprake van misleiding en daar zit de consument niet op te wachten. Er wordt al genoeg gerom­ meld met ons dagelijks voedsel, daar hoeven ook nog niet eens onterechte gezondheidsclaims aan toegevoegd te worden. Terecht dus dat daar kritisch naar gekeken wordt.

Dhr. M. Ouwehand

Amsterdam en Wijde Omgeving

www.moermanvereniging.nl

Riet Bor voelt zich sterk en gezond

Rotterdam

kan schriftelijk of telefonisch bij het

Internet

2

6812 AH Arnhem

2552 WN Den Haag

algemeen nut beogende instelling

worden à € 5,25 per exemplaar. Dit

Utrechtseweg 84

federatie Additieve Geneeskunde)

door de Belastingdienst erkend als

Losse nummers kunnen (na)besteld

Mevrouw R. van Elk

Stichting Klachtrecht AAG (Artsen-

stichting Steunfonds Amnestie zijn

Losse nummers Uitzicht

Gelderland

Twijfel zaaien

4

8

10

14

22

Cor van Groningen eindredacteur Uitzicht

telefoon (020) 675 41 50

(Zie ook colofon pagina 27)

3

Riet Bor koos heel gemotiveerd voor de Moermantherapie

‘Ik voel me sterk en gezond’ Kiezen voor de Moermantherapie is nog altijd een eenzame bedoening.

met steun van haar gezin dapper tegen de stroom in. Met succes. Ruim vijf

Het lichaam gaat zelf aan de slag om te zorgen dat dingen weer goed komen. Dat kon ik echt merken. Ik voelde me naar omstandigheden heel fit. Nog steeds.”

jaar na dato voelt ze zich uitstekend. “Ik heb er geen dag spijt van gehad”.

Groente en fruit

Dat ervoer Riet Bor aan den lijve toen ze borstkanker kreeg. Toch roeide ze

Tekst: Petra Pronk Foto’s: Leonard Davids

R

uim vijf jaar geleden voelde Riet Bor een knobbeltje in haar borst. Ze ging naar de huisarts. Die vertrouwde het niet en stuurde haar door voor nader onderzoek. Er werden een foto en een echo gemaakt, en er werd een punctie genomen. De uitslag bevestigde de bange vermoedens: het was kwaadaardig. Toch ging Riet niet in op het voorstel om meteen te opereren. Ze stak eerst haar licht op in het complementaire circuit. Ze ging de bittere kern van abrikozenpitten gebruiken, zestig per dag, en het Moermandieet volgen. Pas na een half jaar liet ze zich opereren. “Het was voor mij heel vanzelfsprekend om de weg van de natuurgeneeskunde te volgen”, vertelt Riet Bor. “We hebben ooit een vriendin in huis gehad die borstkanker had. Zij volgde de reguliere weg. Operatie, bestraling, chemokuren, hormoontherapie. Het gebruikelijke pakket. Een vreselijke lijdensweg. Ik ging altijd met haar mee naar het ziekenhuis, dus ik zag precies wat er allemaal gebeurde en wat dat voor haar betekende. Na vier jaar overleed ze. Ik heb toen tegen mijn

4

man gezegd: ‘Als ik ooit kanker krijg ga ik een andere weg. Dit wil ik absoluut niet!’.”

‘Weerstand opbouwen’

Een half jaar na de diagnose vond er een borstsparende operatie plaats. In de tussentijd was nog een echo gemaakt, die liet zien dat het knobbeltje niet gegroeid was. Ze liet het voor de zekerheid toch maar weghalen. De operatie verliep voorspoedig en ze knapte snel op. Dat spoedige herstel schrijft ze op het conto van de Moermentherapie en de abrikozenpitten. Het staat voor haar als een paal boven water dat er een link is tussen voeding en gezondheid. “Dat idee vind ik echt heel logisch. Gewone voeding zit vol met kleurstoffen en andere verkeerde stoffen. Dat kan gewoon niet gezond zijn. Daarom sta ik helemaal achter het Moermandieet. Dan eet je biologisch en natuurlijk, en je krijgt veel meer gezonde stoffen binnen. De therapie werkt positief op je immuunsysteem en zorgt ervoor dat je weerstand wordt opgebouwd. De supplementen en het dieet zetten je lichaam aan tot genezing.

Gelukkig had ze geen uitzaaiingen. Een controlefoto gaf echter wel ‘onrustig weefsel’ te zien. Reden voor de oncoloog om te adviseren de borst alsnog te verwijderen. Voor de zekerheid. Maar dat wilde Riet niet. In plaats daarvan ging ze naar een natuurarts. Die schreef haar voedingssupplementen voor. Intussen ging ze dapper door met het dieet. “Ik heb me daar het eerste jaar heel streng aan gehouden. Dat viel niet altijd mee, maar ik was heel gemotiveerd want ik stond er echt voor honderd procent achter.” Inmiddels heeft Riet de teugels wat laten vieren. Ze volgt het dieet nog steeds, maar niet meer zo streng. “Ik vind het nu moeilijker dan in het begin om het dieet te volgen. Waarschijnlijk omdat ik me zo goed voel. Ik ben gewoon gezond. Toch letten we allebei nog wel op wat we eten. Groente en fruit, daar zijn we gelukkig allebei dol op, dus dat eten we veel. Het enige wat ik jammer vind is dat het soms zo moeilijk is om de smaak in het eten te krijgen als je geen toevoegingen mag gebruiken.”

Bewegen

In de tijd van de operatie en daarna schroefde Riet ook haar bewegings­ patroon op. Ze ging per dag vaak drie kwartier lopen, vanuit de wetenschap

den er vanuit hun professionele achtergrond wat meer moeite mee. Riet kon dat wel begrijpen en is deels ook meegegaan in hun bezwaren. Dat ze zich heeft laten operen is uiteindelijk aan haar dochters te danken geweest.

Steun aan geloof

dat ook dat goed voor haar herstel was. Inmiddels is dat patroon wel wat weggezakt. Het echte buiten wandelen komt er vaak niet meer van, maar ze is nog steeds veel in beweging. Ze voelt zich goed en is nooit moe, terwijl ze toch flink in touw is. Zo werkt ze samen met haar man voor de stichting Hulp Vervolgde Christenen. Kantoor aan huis, dus er is altijd wel wat te doen.

‘Eenzaam gevoeld’

Wat ze achteraf wel als moeilijk bestempelt, is het gebrek aan steun van haar omgeving. “Als je kiest voor de Moermantherapie kijkt je omgeving je toch wel een beetje gek aan. Je bent een eenling als je deze weg op gaat, en het wordt vaak niet begrepen. De meeste mensen staan er niet zo positief tegenover. Het is moeilijk over te brengen, juist omdat het zo eenvoudig is: het idee dat je door eten invloed kunt uitoefenen op je gezondheid. Misschien is het wel

te simpel. De meeste mensen kiezen voor de reguliere weg, dus als je wat anders doet roei je eigenlijk tegen de stroom in. Ook tegen het advies van de artsen. Dat valt niet altijd mee. Je moet echt helemaal op jezelf vertrouwen. Daar heb ik me wel eens eenzaam in gevoeld. Je neemt een beslissing zonder dat je deskundig bent, en je moet maar afwachten of het de goede is. Dat was best spannend.” Ze laat er direct op volgen: “Maar ik heb er geen moment spijt van gehad. Ik ben echt heel blij dat ik deze weg gekozen heb. Het voelt echt goed.” Ze heeft veel met haar man en twee dochters over haar keuze gepraat. Echtgenoot Jan stond er volledig achter. “Hij heeft altijd interesse gehad in natuurlijke methoden”, zegt Riet. “Vandaar dat hij nu ook bestuurslid voor MMV is. Hij staat er echt helemaal achter.” Haar dochters, beiden verpleegkundige, had-

Riet heeft in de periode van haar ziekte veel steun gehad aan haar geloof. “Ik heb veel kracht ontleend aan het gebed. Dat was mijn belangrijkste steunpunt. Daarnaast heb ik ook kracht ontleend aan het dieet en het idee van natuurlijke genezing. Dat sluit helemaal aan bij mijn geloof, dus daar stond ik van harte achter.” Bang dat de ziekte terugkomt, is ze niet. “Ik ben nooit bang geweest toen ik ziek was en ik ben ook absoluut niet bang dat het terug komt. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat ik niet ziek zou kunnen worden. Dat heeft te maken met mijn geloof, en deels met het feit dat het zo bijzonder goed met me gaat. Ik voel me zo sterk en gezond dat ik alle vertrouwen heb in de toekomst.” Door het bestuurswerk van Jan neemt MMV in die toekomst een wat prominentere plaats in dan vroeger. Zo zijn ze laatst samen voor het eerst naar de ledenvergadering van MMV geweest. Een fijne ervaring. “Helaas moesten we ’s middags weg, dus we konden de lezing niet bijwonen, maar de volgende keer hoop ik er zeker bij te zijn. Het is fijn om met andere mensen te praten die op dit punt dezelfde gedachten hebben. Je bent dan echt met gelijkgestemden.”

5

Advertenties

OVERPEINZINGEN...

Natuurlijk gezond met homeopathie van VSM Natuurlijk gezond De natuur is een bijna onuitputtelijke bron van vitaliteit. VSM gebruikt deze kennis al 110 jaar bij het vervaardigen van home opathische geneesmiddelen op basis van stoffen uit de natuur, zoals planten en kruiden. Hierdoor kun je op een natuurlijke manier gezond worden en blijven. De beste kwaliteit Alleen het beste is goed genoeg, als het om je gezondheid gaat. De producten van VSM voldoen aan alle strenge regels die gelden voor geneesmiddelen. Wij kweken in onze eigen tuin het overgrote deel van de plantaardige grondstoffen. Op ecologische wijze, dus zonder bestrijdingsmiddelen en kunstmest.

Adv VSM Uitzicht 185x130.indd 1

Snel en effectief Homeopathische geneesmiddelen kunnen snel werken, soms al binnen een uur. Door hun milde werking zijn ze goed te combineren met andere geneeswijzen. Kleine ongemakken kun je zelf met een homeopathisch geneesmiddel oplossen. Voor andere aandoeningen heb je een professionele behandeling nodig. Ga in dat geval naar een ervaren homeopathisch arts of therapeut. Kijk voor meer informatie op www.vsm.nl.

29-04-2009 15:41:54

Vol - ledig brein Over ‘denken’ heb ik veel geschreven. Denken is een wonderlijke bezigheid, vooral omdat het zich overal mee bemoeit. Ons brein is een bezig baasje en alle dagen heel druk. Zelfs ’s nachts als wij niet kunnen slapen. Dan blijven onze gedachten in kringetjes ronddraaien. Hoe vinden wij weer rust? Kiezen wij voor het leegmaken van ons hoofd of voor adequaat nadenken over ons­ zelf? Eigenlijk omvat het woord ‘denken’ een grote verzameling denk­ vormen. Wie een oordeel geeft, een besluit neemt of een keuze doet, doorloopt al dan niet bewust een denkproces. Soms gaat dat in een flits, dan weer neemt dat proces lange tijd in beslag. Ons brein doet nog veel meer dan denken. Emoties en gevoelens dringen zich aan ons op en het brein bestuurt ook nog alle lichaamsfuncties; vaak zonder dat ons denken zich daarvan bewust is. Waarom maalt het dan zo in ons denkhoofd? Is denken ons menselijk manco of juist ons geluk? Alles wat zich van binnenuit of van buitenaf aan ons voordoet, laat denken niet ongemoeid. Niet alleen de oppervlakkige feiten, maar ook de onderliggende oorzaken en redenen tollen rond. Er zijn meerdere diepere lagen in ons denken. Mensen denken immers na over hun gedachten en hebben van dat denken ook weer weet. Menselijk denken is meerdimensionaal. Dat opent een nieuwe wereld van bezinnend of filosofisch nadenken over je eigen leven. Ook bepaalde dierensoorten vertonen vormen van denken en zelfs van bewustzijn. Bezinnend denken heb ik bij dieren echter niet aangetroffen, evenmin als gevoelens van berouw of wraak. Bij hen geen gepieker in kringetjes. Pijn is bij een dier geen geestelijk lijden en kiezen geen bewuste overweging. Van zijn verleden heeft hij geen weet en zijn toekomst laat hem koud. Net als bij een mens is zijn brein de hele dag bezig, maar, en dat is zijn geluk, zijn kop is leeg. Het besef van gelukkig of ongeluk­ kig zijn, gaat aan dieren voorbij. Is dat wat wij mensen zouden moeten willen? Worden wij daar gelukkig van?

met visies op wat goed of slecht is en met ideeën over wat mooi is of lelijk en waar of onwaar. Dat volle hoofd waarin alles in een kringetje rond maalt, komt tot rust door te kiezen voor een adequate levenshouding. Wonderlijk, dat juist die bewuste keuze zorgt voor innerlijke rust en geluk. Ik kreeg een vraag. Als kiezen voor geluk mogelijk is, is ‘zich ongelukkig voelen’ dan ook een keuze?’ Het is een logische vraag, die ik mijzelf nooit gesteld had, gewoon omdat het ant­ woord voor mij zo vanzelfsprekend is. Niemand kiest voor ‘zich ongelukkig voelen’. Gevoelens overkomen ons en vaak is duidelijk waardoor. Zo worden wij ongevraagd ‘in de wereld geworpen’, zonder eigen keuze van genetisch materiaal, met een moeilijk verander­ baar karakter (= letterlijk: ‘kras’), in een bepaalde sociaalmaatschappelijke en politieke situatie. Gedurende ons leven kan er van alles mis gaan, te veel om op te noemen. Er bestaat echter geen oorzakelijk verband tussen onvermijde­ lijke omstandigheden en de manier waarop wij daarmee omgaan. Denken kan het gebeuren dat ons overkomt niet terug­ draaien. Wij hoeven echter niet de omstandigheden te laten bepalen hoe wij over het gebeuren denken, dat kiezen wij zelf. Dan ontstaat een levenshouding die positief is en tevens realis­ tisch. Ook gelukkige levens kennen perioden van verdriet en narigheid. Wat kiezen wij? Voor vergeten van verdriet en voor onthouden van alleen de blijheid? Het ‘leegmaken’ van je hoofd en het ‘vergeten’ van narigheid werken averechts. Het blijft onrustig in je hoofd. Denken laat zich niet met denken weg denken. Alles een ‘plekje geven’ is een beter alternatief. Dat betekent beslissend kiezen voor geluk, met een ‘vol’ brein, dat zich bezinnend, zowel de goede als de minder goede herinneringen koestert. Zij vormen tezamen nieuwe bouwstenen voor je eigen identiteit. Ik zeg niet dat het gemakkelijk is, maar kiezen voor geluk kan.

Het mensenhoofd zit juist volledig vol met gedachten. Bijvoor­ beeld met verworven inzichten in de wereld en het eigen leven,

Rein Stoel

Reacties: [email protected] of schriftelijk via de redactie van dit blad. Informatie en contact via www.filosofischepraktijk.eu of telefonisch (026) 339 08 15.

6

7

Niet alleen van suiker krijgt de gemiddelde Nederlander veel te veel binnen, ook van zout. Dat is op z’n minst slecht voor onze bloedvaten maar waarschijnlijk nog voor meer. Beleids­ makers breken zich dan ook het hoofd over de vraag hoe de zoutconsumptie kan worden teruggedrongen. Volgens experts is er een gezond alternatief: pansalt. Tekst: Jan van Klinken

Brood grote boosdoener Nederlanders eten gemiddeld 159 gram brood per dag, een vijfde van een brood van 800 gram. De overheid schrijft nota bene zelf voor dat er 14,4 gram zout in ons brood moet. De gemiddelde Nederlander komt dus alleen met brood al op ongeveer 3 gram zout per dag, dat is de helft van de aanbevolen hoeveelheid. En dat op advies van de overheid! Verder zijn vooral de pakjes en zakjes berucht. Zo zit er in cup-a-soep Chinese tomaat 3,3 gram natrium per liter, dat is ruim 8 gram zout. Bij 2 koppen per dag zit je dus al op 4 gram.

Pansalt geen zoet houdertje V

olwassenen doen er volgens de officiële richtlijnen verstandig aan om niet meer dan 6 gram zout per dag te nemen. Voor kinderen is dat nog iets minder. In werkelijkheid ligt de dagelijkse hoeveelheid voor de gemiddelde Nederlander echter niet op 6 maar minstens op 9 gram. Dat is niet zo gek, gezien het doorsnee consumptiepatroon. In veel producten zit ‘verborgen’ zout. Daaraan is extra zout toegevoegd. Dat chips en anders snacks erg zout zijn, zal niemand verbazen. Maar dat kanten-klaar maaltijden ook vaak veel zout bevatten, weet menigeen niet. De etiketten bieden ook al niet veel houvast. Neem een kant-en-klare pizza van 500 gram. In de eerste de beste pizza zit volgens het etiket 2,5 tot 3 gram natrium. Je moet dan als consument wel weten dat je dat getal met 2,5 moet vermenigvuldigen om het aantal grammen zout aan de weet te komen. In het geval van de pizza werk je 6 gram zout naar binnen. Daarmee zit je al meteen aan je dagmaximum!

8

Maagkanker

De overheid maakt zich grote zorgen over de zoutinname. Zoals we dat dan in polderland doen, heeft ze afspraken gemaakt met de levensmiddelenindustrie om het zoutgehalte te verlagen. Veel zoden zet dat echter nog niet aan de dijk. Onderzoek van de Voedsel- en Waren Autoriteit wijst uit dat er in 2010 net zoveel zout in de producten zat als in 2009. Wie te veel zout inneemt, loopt een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Vandaar dat het de overheid er veel aan gelegen is om het zoutgehalte in levensmiddelen terug te dringen. Ook Cornelis Moerman had het niet op zout begrepen. Hij bracht zout in verband met kanker. Vandaar dat hij aanraadde om zout zoveel mogelijk te vermijden en in ieder geval geen extra zout aan het voedsel toe te voegen. Dat advies is nog steeds actueel. Sterker nog, de aanwijzingen dat er een verband is tussen zout en met name maagkanker, zijn alleen maar toegenomen. Het gaat dan om buitensporige consumptie van

bepaalde voedselsoorten zoals gerookte en in zout ingelegde levensmiddelen.

Pansalt

Begin dit jaar droeg de Utrechtse farmacoloog prof.dr. G. A. Charbon een even simpele als doeltreffende oplossing aan: zout vervangen door pansalt, een mengsel van natriumchloride, kaliumchloride en magnesiumsulfaat. Hij verwees naar de opmerkelijke resultaten die hiermee in Finland zijn behaald. In de strijd tegen hoge bloeddruk dwong de Finse overheid 35 jaar geleden de industrie tot waarschuwingen op haar producten voor zout. Dat leidde tot grootschalige overschakeling op pansalt. Intussen heeft onderzoek uitgewezen dat het aantal dodelijke hersenbloedingen en dito hartinfarcten in de afgelopen periode in Finland met maar liefst 75 procent is afgenomen. Hierover is in gezaghebbende tijdschriften gepubliceerd. Charbon pleit ervoor het Finse voorbeeld te volgen. Dat heeft, zo betoogt hij,

als bijkomend voordeel dat het magnesiumtekort wordt bestreden. Aangezien de meeste mensen een te laag magne­ siumgehalte hebben en dat vergaande consequenties kan hebben (zie Uitzicht 9-2010 ), zouden met de introductie van pansalt twee vliegen in één klap kunnen worden geslagen.

Vrij duur

Tegen het pleidooi van Charbon is aangevoerd dat pansalt slechts een commercieel zoethoudertje is. Er zou grof geld aan te verdienen zijn. Feit is inderdaad dat pansalt vrij duur is. Maar van een puur commerciële stunt is tot nu toe niets gebleken. De hoge prijs heeft wel als bezwaar dat pansalt voor de levensmiddelenconcerns geen aantrekkelijk alternatief is. Een kilo kost de industrie al gauw 2,50 euro, terwijl bijvoorbeeld McDonalds al heeft laten weten niet meer dan 10 cent per kilo voor zijn zout te willen betalen. Een goede vraag zou zijn of het concern dan wel bereid is mee te betalen aan de

behandeling van al die patiënten met hartinfarcten en hersenbloedingen. Emeritus-hoogleraar nierziekten Evert Dorhout Mees noemt als ander bezwaar dat pansalt veel kalium bevat. Voor nierpatiënten moet het daarom sterk worden afgeraden. “De beste remedie is nog steeds de inname van zout sterk te beperken. Na een maand ben je eraan gewend. Het is net als met suiker. Het werkt verslavend. Maar als je het bent ontwent, smaakt het niet lekker meer.” Hij begrijpt dat de industrie hieraan niet zomaar meewerkt. “Niet voor niets hebben frisdrankfabrikanten belangen genomen in de chipsindustrie. In chips zit erg veel zout en dat leidt tot extra consumptie van frisdrank. In frisdrank zit weer veel suiker en zo is de cirkel rond.” Het ontbreekt er nog maar aan dat de farmaceutische industrie niet in dit circuit participeert. “Die willen graag medicijnen verkopen”, merkt Dorhout Mees cynisch op.

Pansalt in Nederland moeilijk te krijgen Pansalt is in Nederland moeilijk te krijgen, wel in Duitsland. Daar heeft iedere apotheek het. Er is hier wel een alternatief dat er veel op lijkt: Lo-Salt. Het is in de meeste supermarkten te koop. Herbamare kent de versie ‘natriumarm’ met 97,3 procent kaliumchloride en 0,2 procent magnesiumchloride. Volgens gebruikers is het wennen aan de wat bittere nasmaak. Hetzelfde zou gelden voor Jozo Bewust dat met 70 procent kalium- en 30 procent natriumchloride al een stuk gezonder is dan het traditionele tafelzout. De wat bittere nasmaak daarvan wordt overigens door anderen betwist. Het lijkt een kwestie van persoonlijke waardering.

9

Leven is een avontuur. Je weet niet altijd wat je te wachten staat en wat er op je pad komt. Je kunt getroffen worden door ziekte, verdriet of ongeluk. Die dingen laten zich niet weg­ poetsen. Maar je kunt er wel iets tegenover stellen. Zoals Jan Kuipers ontdekte: niemand hoeft slachtoffer te zijn. Zijn advies voor een in alle opzichten gezond leven: meewerken met de natuur! Tekst: Petra Pronk Foto’s: Leonard Davids

Een gezonde omgang met tegenslagen

Jan Kuijpers: ‘Je kunt zelf wind mee creëren’ G

ezondheid en geluk gaan voor de meeste mensen hand in hand. Gezondheid staat al jaren met stip op 1 in onderzoeken naar de bepalende factoren voor geluk. Dus wat nu als je niet gezond bent of op een andere manier door ongeluk wordt getroffen? Ben je dan automatisch gedoemd tot somberheid of depressie? Niets daarvan, verzekert Jan Kuipers. “Je hoeft geen slachtoffer te zijn van omstandigheden.” Dat thema neemt een prominente plaats in in zijn boek ‘Creëer wind mee – profiteren van de natuurwetten van leiderschap’’. Daarin benoemt hij een aantal natuurwetten die mensen kunnen helpen om meer grip te krijgen op hun leven en het in de gewenste richting te sturen. Natuurwetten zijn universele wetten die overal ter wereld gelden. Ze zijn voor iedereen gelijk, werken zonder aanzien des persoons en ze gelden altijd en overal. Het meest simpele voorbeeld is de zwaartekracht. Die werkt van China tot Nicaragua, voor goede en minder goede mensen. Hoe beter je de zwaartekracht begrijpt, hoe beter je die in je voordeel kunt laten werken. En dat geldt ook voor de natuurwetten op het gebied van de omgang met jezelf en met anderen. Op het moment dat je begrijpt hoe ze werken en ze in je voordeel gebruikt, ben je als het ware ‘wind mee’ aan het creëren.

Omgaan met omstandigheden

Zijn favoriete natuurwet is deze: ‘Ik ben vrij om te kiezen en verantwoordelijk voor mijn keuzes’. “Dat vind ik echt een prachtig gegeven”, zegt Jan Kuipers enthousiast. “Het is fantastisch als je beseft dat je zelf maximaal sturing kunt geven aan je eigen leven. Dat jij aan het roer zit en niemand anders.” Maar is dat niet wat al te makkelijk gezegd? Iets wat vooral geldt als het leven gladjes verloopt? Er zijn toch dingen die je overkomen, die je liever niet had gehad? Verdriet, tegenslagen, ziekte…. “Je hebt de omstandigheden inderdaad niet altijd in de hand”, erkent hij volmondig. “Maar wat je wel altijd in de hand hebt, is de manier waarop je met die dingen omgaat. Of je je erdoor uit het veld laat slaan of niet. Of je het je geluk laat beïnvloeden of niet. In die zin maakt het dus eigenlijk niet uit of je ziek bent of gezond. Je bepaalt in alle omstandigheden zelf je houding ten aanzien van de dingen die je overkomen, en dat bepaalt uiteindelijk je gevoel van welzijn.”

10

Zelfsturing

In zijn werk als directeur van Franklin Covey, een organisatie voor advies en training, is zelfsturing een belangrijk begrip. De organisatie is gebaseerd op het gedachtegoed van Stephen Covey, auteur van het boek ‘De zeven eigenschappen van effectief leiderschap’. De eerste eigenschap – wees pro-actief – is van onschatbare waarde voor iedereen die geen slacht­ offer wil zijn van omstandigheden, maar het leven op een positieve manier vorm wil geven. “Als je met mensen praat over heden of verleden, word je daar vaak niet vrolijker van. Er deugt van alles niet en ‘vroeger was alles beter’. Maar als je met diezelfde mensen praat over wat ze in de toekomst willen, dan komt er energie los. Dan gaan mensen nadenken over wat ze met hun leven willen. Dan gaat het over toekomstplaatjes en plannen maken en dat geeft positieve energie. Tenminste, meestal. Als je te horen hebt gekregen dat je een ernstige ziekte hebt, is dat minder vanzelfsprekend. Dan is de toekomst immers ineens heel onzeker. Maar één ding geldt nog steeds: ook als je ziek bent moet je nadenken over je toekomst. De vraag blijft hetzelfde: wat wil je met de rest van je leven en hoe ga je dat voor elkaar krijgen? Hoe zorg je ervoor dat je de tijd die je nog hebt, plezierig doorbrengt? Dat je die dingen doet je graag wilt doen. Dat je een inspiratiebron bent voor je omgeving en geen last. Dat, ongeacht hoe lang je leven nog is, je het op zo’n manier leeft dat je later terug kunt kijken met een gevoel: het is goed geweest.”

Kiezen

Dat klinkt eenvoudig. Maar hoe kun je positief zijn als je hebt gehoord dat je kanker hebt? Dan ben je toch objectief gezien een slachtoffer? Dat klopt, zegt Jan Kuipers.”Maar het gaat erom hoe lang je je slachtoffer blijft voelen. Dat is de keuze. Als je wilt, kun je je over alles slachtoffer voelen. Zelfs de staatsloterij winnen kan voor sommige mensen een vloek zijn. Geluk en ongeluk hebben weinig te maken met omstandig­ heden, maar alles met jouw antwoord op die omstandigheden. Er zijn mensen die onder de beste omstandigheden doodongelukkig zijn, en er zijn ook mensen die in moeilijke omstandigheden nog steeds het leven naar hun hand weten te zetten.” Ter illustratie vertelt hij het verhaal van een collega die door een ongeluk in het ziekenhuis belandde. Toen hij bijkwam uit

Fragment uit ‘Creëer wind mee’ “In welke omstandigheden je ook zit, het is altijd mogelijk wind mee te creëren. Al is het maar een klein beetje, net genoeg om te zorgen dat dingen een stukje gemakkelijker en eenvoudiger gaan. Hoe dat kan? Heel eenvoudig: door mee te werken met de natuur.”

11

de narcose stond er een arts bij zijn bed die zei: ‘Het spijt me enorm, maar we hebben uw been af moeten zetten’. “Er ging op dat moment van alles door zijn hoofd. Het einde van zijn leven zoals het tot op dat moment was geweest. Hij had alle reden om zich slachtoffer te voelen van omstandigheden, maar hij koos ervoor te kijken naar de mogelijkheden. Dus zei hij: ‘Mag ik dan nu van u de brochure voor de prothesen?’ Dat is een ijzersterk voorbeeld van iemand die weer de regie over zijn eigen leven neemt, ook in lastige omstandigheden.”

Kruiden

Overwinning op jezelf

Een goede omgang met tegenslagen of ziekte begint met het accepteren van de omstandigheden. Verzet, boosheid, denken ‘had ik maar…’ is allemaal contraproductief. Je moet de werkelijkheid als vertrekpunt nemen en van daaruit gaan werken. Als je uitgaat van het idee dat leven groeien betekent, hoeft ook ernstige tegenslag daar geen einde aan te maken. Groeien is iets wat je volgens Jan Kuipers onder alle omstandigheden kunt doen, mits je bereid bent je blikrichting bij te stellen. “Misschien kun je niet meer dezelfde dingen als vroeger, maar je kunt vast wel nieuwe, andere dingen. Het kan zijn dat je nieuwe uitdaging is dat je jezelf de vraag stelt: ‘Wat kan ik hiervan leren?’ Of: ‘Hoe zorg ik dat ik hier sterker uitkom?’ Of, met een heel andere focus: ‘Wat zou ik vanuit deze positie kunnen betekenen voor mijn omgeving?’ De manier waarop sommige mensen met ziekte of verdriet omgaan, kan voor hun omgeving een bron van inspiratie zijn. Denk aan de impact die je als ouders op kinderen kunt hebben, door te laten zien dat je ook in moeilijke omstandigheden overeind kunt blijven en zelfs kunt blijven lachen. Het leven draait om overwinningen behalen op jezelf. Dat geeft kracht en energie. De grote vraag is: stop je daarmee omdat je ziek bent? Of ga je gewoon door met leven? Het antwoord op die vraag is heel bepalend voor hoe je je voelt. Je kunt misschien niet meer de Alpe ‘d Huez opfietsen, maar er zijn altijd dingen die je nog wel kunt. Zelfs als je op bed ligt, kun je overwinningen op jezelf halen, bijvoorbeeld leren msn-en en zo contact met kinderen en kleinkinderen onderhouden. Ga gedichten schrijven. Maar doe iets dat kan binnen jouw omstandigheden en dat voor jou iets uitdagends heeft.” Bij het behalen van overwinningen op jezelf kunnen de natuurwetten volgens Jan Kuipers helpen om wind mee te creëren. Dat klinkt een beetje gek. Is ‘wind’ nu niet per definitie iets wat zich aan onze controle onttrekt? Je hebt wind mee of je hebt hem tegen. Toch? Maar Jan Kuipers is het daar niet mee eens. Hij weet uit eigen ervaring dat je met de natuur mee kunt werken of er tegenin. En welke van de twee je kiest maakt een wereld van verschil. Niet alleen voor hoe je je voelt, maar ook voor het eindresultaat. Een bemoedigende gedachte voor mensen die graag het roer in eigen hand houden en zelf hun koers uitzetten, ook onder moeilijke omstandigheden. Zo is het ook mogelijk om heel bewust te bouwen aan een gezond en ontspannen leven.

Vier dimensies

Het belangrijkste wat je moet weten voordat je die wijsheid in praktijk kunt brengen, is wat Jan Kuipers ‘de grondwet’ noemt: het idee dat je als mens uit verschillende dimensies bestaat, namelijk lichaam, verstand, hart en ziel. Dat besef is cruciaal voor het vormgeven aan een gezond en gelukkig leven. Elke dimensie heeft zijn eigen functie en samen vormen ze een ondeelbaar geheel, een unieke mix die mensen maakt tot wie ze zijn. Dat is geen vrijblijvende constatering, waarschuwt Kuipers. Als je weet dat je als mens uit die vier dimensies bestaat, zul je die ook alle vier heel serieus moeten nemen. Ze hebben

12

natuurlijke heelmeesters Enkele voorbeelden van natuurwetten: Grondwet: De mens is een ondeelbaar individu met een lichaam, hart, verstand en ziel. Wet 1: Productiemiddelen (in dit geval: het menselijk lichaam, red.) vragen onderhoud. Wet 2: Ik ben vrij om te kiezen en verantwoordelijk voor mijn eigen keuzen. Wet 3: De mentale schepping gaat vooraf aan de fysieke schepping. Wet 4: Alle keuzen die ik nu maak, hebben invloed op mijn toekomst.

namelijk elk hun eigen behoeften. Het lichaam wil verzorgd worden. Het hart heeft behoefte aan contact met anderen, een prettige liefdevolle omgeving. Het verstand wil intellectueel uitgedaagd worden. En de ziel ten slotte heeft de behoefte om een zinvolle bijdrage te leveren. Die vier dimensies vormen het fundament van ons mens-zijn. Op het moment dat je een van die behoeften niet serieus neemt en delen van jezelf negeert, krijg je de rekening gepresenteerd.

Balans

Ieder mens zit anders in elkaar en dus ligt ook bij iedereen de verhouding tussen de vier dimensies anders. De een legt veel nadruk op het fysieke, terwijl de ander graag bezig is op het intellectuele vlak. Er is geen ‘goed of slecht’, het gaat erom dat je aan alle vier de elementen precies die aandacht en tijd moet besteden die voor jou goed voelen. “Alles draait om balans”, zegt Jan Kuipers. Als je lichaam een grote inspanning heeft geleverd, moet je het vervolgens voldoende rust geven. En als je een poos heel erg bezig bent geweest met je hoofd, bijvoorbeeld op je werk, kan het heel goed zijn om daarna eens lekker een uur te gaan sporten. Wat je ook doet, luister naar je lichaam. Dat weet perfect wat jij nodig hebt. En het laat ook van zich horen als het vindt dat het niet goed behandeld wordt. Op het moment dat je van binnen een hardnekkig stemmetje zachtjes hoort protesteren, weet je dat er sprake is van disbalans en je een van je dimensies verwaarloost. Door niet naar je lichaam te luisteren kun je het jezelf heel moeilijk maken, maar omgekeerd geldt: door deze natuurwet toe te passen kun je heel veel wind mee voor jezelf creëren.”

Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

Vlierbes: medicijnkast van de boeren Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

Z

e zijn er weer, de vlierbessen. Overal zijn de struiken te vinden met hun kenmerkende donkerpaarse bessen. Loop er niet zomaar langs maar profiteer ervan, want de vlier is een echte medicijnkast met al zijn bruikbare onderdelen. De vlier heeft een lange geschiedenis. Het is een van de oudste cultuurgewassen. Hij is al bekend uit het Neoliticum (Nieuwe Steentijd, 11.000 voor Chr.). Marry Foelkel is een enthousiast gebruiker van alle onderdelen van de vlier, omdat hij boordevol geneeskrachtige eigenschappen zit. “De vlier geldt als de medicijnkast van de boeren”, vertelt Mary. “Elke boer had ze vroeger op het erf staan, dichtbij de melkschuur, omdat de geur vliegen en insecten op afstand houdt. Dat maakt de vlier ook ideaal tegen muggenbeten. Je insmeren met vlierblad is een probaat antimugmiddel. Maar de vlier helpt ook voor ernstiger klachten. Hij staat bol van de antivirale eigenschappen en is een sterke antioxidant. Zo wordt hij gebruikt bij keelklachten, astma of reumatische pijnen. Dat laatste omdat hij sterk ontzurend werkt. De bessen zijn ook vochtafdrijvend.” Kortom: we hebben hier te maken met een echte ‘alleskunner’.

Alle onderdelen

Het aardige van de vlier is dat je er het hele jaar door plezier van hebt. Dat begint al in januari als de eerste blaadjes aan de bomen komen. Die zijn prima te gebruiken voor een reinigende voorjaarskuur. Als de blaadjes worden

gekookt in kokosvet, kan er een geneeskrachtig zalfje van gemaakt worden dat helpt tegen winterhanden en aambeien. De bast wordt gebruikt als zweetmiddel en braakmiddel. De bessen hebben een sterk antivirale werking. Er is een beroemd antigriepdrankje voor kinderen op basis van vlierbessen, genaamd Sambucol. Wetenschappelijk is aangetoond dat dit werkt op 15 influenzavirussen. De antivirale werking staat volgens Marry dus buiten kijf, maar ze raadt mensen niet aan om het drankje te kopen: veel te duur. “Er is een veel goedkoper alternatief: pluk gewoon een paar kilo vlierbessen en maak je eigen drankje (zie recept). Dan kom je gratis gezond de winter door.” Een waarschuwing is hier op zijn plaats. Zolang ze groen zijn, zijn de bessen, in grote hoeveelheden gebruikt, giftig. In kleine hoeveelheden werken ze laxerend. Je kunt er diaree van krijgen. Gooi groene bessen dus liever weg.

Judasoor

De vlier dient als gastheer voor een ander geneeskrachtig element: Judasoor. Als de vlier beschadigt, doordat er bijvoorbeeld een tak afbreekt, groeit op de beschadigde plek binnen de kortste keren een paddenstoel. Als het droog is, is hij pikzwart maar bij vochtig weer is hij fluweelachtig en aan de buitenkant geaderd. Judasoor heeft de vorm van een oorschelp. Volgens de overlevering hing Judas Iskarioth zich op aan een vlier nadat hij Jezus had verraden. Het is een paddenstoel met een stevige ‘bite’, heerlijk in allerlei recepten. Maar Judasoor is niet alleen lekker, het is ook heel gezond. De paddenstoel staat, net

als shi-take, bekend om zijn tumorremmende werking. De eigenschap die hij op de boom vertoont (namelijk beschermen tegen schadelijke stoffen), vertoont hij ook bij de mens.

Recept Vlierbessendrank Ingrediënten 1000 g vlierbessen 2 citroenen 2 kruidnagels 300 g marmello (suiker met pectine) Breng de vlierbessen aan de kook met de marmello. Ongeveer 10 minuten door laten koken, tot de bessen helemaal gaar zijn. Doe het prutje door een roerzeef, gooi de drab weg. Giet het vocht vervolgens in flessen met een rubberring en op de kop wegzetten. Dan heb je een drankje dat de hele winter meegaat en dat de griep op afstand houdt. Tip: De in Nederland minder bekende maar heerlijke vogelkers is op precies dezelfde wijze te verwerken als de vlierbes. De vogelkers bevat amygdaline, een sterk antikanker middel. De bes zit boordevol antioxidanten en je kunt er oergezonde en heerlijke gelei van maken.

13

Nieuwe averij voor reputatie Europees instituut

Gidsen maken patiënten wegwijs

Voedselautoriteit zaait twijfel over groene thee Groene thee staat te boek als een aanrader. Het gaat

G

stimuleert groene thee de spijsvertering en verbetert

roene thee is de laatste paar jaar sterk in populariteit gestegen omdat hij zo gezond zou zijn. “De thee bevat veel vitamines en mineralen, zoals calcium, magnesium, fluoride en ijzer”, weet de website van het grootste Nederlandse theehuis Simon Levelt. Ook andere theeverkopers bevelen groene thee warm aan. Ze verwijzen naar internationale onderzoeken, die allemaal positief uitpakken.

hij het immuunsysteem. Aan die beweringen liggen

Antioxidant

kanker en hart- en vaatziekten tegen. Ook op de prostaat heeft het een heilzame uitwerking. Verder

tientallen onderzoeken ten grondslag. Toch zaait de Europese voedselautoriteit EFSA twijfels over deze claims. Tekst: Hans Nieuwstad

En inderdaad, de wetenschappelijke publicaties liegen er niet om. Zo publiceerde het gezaghebbende tijdschrift Journal of Cellular Biochemistry in 2003 een Canadees onderzoek met als uitkomst dat EGCG, de belangrijkste polyfenolen in groene thee, de cellen van een tumor kunnen lamleggen. Andere onderzoeken bevestigen dat groene thee een antioxidatieve werking heeft. Groene thee wordt bereid door de bladeren van de camellia sinensis onmiddellijk na het plukken te drogen en te stomen, waardoor ze hun natuurlijke eigenschappen behouden. De traditionele zwarte thee, die van dezelfde plant afkomstig is, wordt daarentegen gefermenteerd door hem aan zuurstof bloot te stellen. De bladeren ondergaan een gistingsproces en zouden daardoor gezonde stoffen kwijtraken. Behalve groene en zwarte is er ook nog witte thee, eveneens afkomstig van dezelfde camellia sinensis maar gemaakt van jonge knoppen van de theeplant. Van witte thee wordt beweerd dat die nog gezonder is dan groene thee. Er is ook thee die geen enkel verband houdt met de camellia sinensis, namelijk kruidenthee. Eigenlijk is het geen thee want hij is niet afkomstig van de theeplant maar van (gedroogde) kruiden, zoals kamille en jasmijn. Dat doet overigens niet af aan de effecten op onze gezondheid.

Losse thee

De polyfenolen in groene, witte en zwarte thee zijn in staat de schadelijke invloed van zuurstof en vrije radicalen in het lichaam af te remmen. Vandaar dat er een gunstig effect aan wordt toegeschreven in relatie tot kanker en hart- en vaatziekten. Polyfenolen zitten ook in (rode) wijn en in tal van groenten en fruit zoals uien en appelen. Witte en groene thee bevatten doorgaans iets meer antioxidanten dan zwarte thee maar het verschil is niet spectaculair. Verder staat vast dat losse theeblaadjes meer polyfenolen en dus ook meer antioxidanten bevatten dan thee in de bekende theezakjes. Dat stelt de European Food Safety Authority (EFSA), die recent kritische kanttekeningen heeft geplaatst bij de positieve effecten van thee. Volgens de EFSA is de hoeveelheid anti­ oxidanten in thee tamelijk beperkt. De Europese voedselautoriteit heeft een groot aantal gezondheidsclaims op voedingsverpakkingen onderzocht. Bij het doorlichten van de wetenschappelijke publicaties trof de

14

EFSA onvoldoende bewijs aan dat de antioxidanten in thee zoden aan de dijk zetten. Verder blijken groene, witte en zwarte thee ook een minder gunstig effect te kunnen hebben bij mensen die last hebben van slapeloosheid. Ze bevatten theïne, een stof die vergelijkbaar is met cafeïne. In twee koppen thee zit ongeveer net zoveel cafeïne als één kop koffie. Witte thee scoort op dit punt iets gunstiger. De liefhebbers van smaakjesthee moeten ook rekening houden met de theïne. Aardbeienthee, bosvruchtenthee, citroenthee, vanillethee: allemaal gewone thee maar dan met een fruit­ smaakje. Daarnaast bevat thee ook tannines, die de ijzeropname kunnen afremmen. Dat zou ijzergebrek kunnen veroorzaken.

‘Pertinent onjuist’

Peet Veerbeek van de webshop Biothee.nl is niet erg onder de indruk van de bevindingen van EFSA. Hij betwist dat het verschil in antioxidanten tussen groene, witte en zwarte thee vrij gering zou zijn. “Pertinent onjuist”, zegt hij over de conclusie van EFSA. Witte thee is gemaakt van de top van de theeplant en in dat deel van de plant is de concentratie actieve stoffen volgens hem vele malen hoger dan in lagere (oudere) delen van de plant. Ook de bewering van de Europese voedselautoriteit dat er bijna net zoveel cafeïne in thee zit als in koffie, verwijst hij naar het land der fabelen. Bovendien De Europese voedsel­ houdt EFSA er geen autoriteit heeft een groot rekening mee dat er “enorme verschillen per theesoort” zijn. Ook aantal gezondheidsclaims de manier van bereiden maakt zowel bij koffie als thee een zeer onderzocht groot verschil, aldus Veerbeek. Wat in zijn ogen nog veel belangrijker is, is dat cafeïne in thee niet de 'kick' genereert zoals bij koffie. Dat komt door de aanwezigheid van een stof die ervoor zorgt dat de aanwezige cafeïne geleidelijk over een langere periode in het bloed wordt opgenomen.

Aspartaam

Ron Fonteine van de populaire website leefbewust.com is snel klaar met EFSA. “Die vindt aspartaam ook prima”, tekent hij cynisch aan. Hij doelt op de conclusie van EFSA in maart dit jaar dat de synthetische zoetstof aspartaam geen gevaar zou zijn voor de gezondheid. Dat terwijl een Deens onderzoek vorig jaar uitwees dat zwangere vrouwen die aspartaam gebruikten meer kans hadden op een miskraam. Vandaar wellicht dat de Europese voedselautoriteit alsnog op haar schreden lijkt te zijn teruggekeerd, want in mei kondigde ze aan dat de veiligheid van aspartaam opnieuw zal worden bekeken. Op die plotselinge ommezwaai is zowel met instemming als verbazing gereageerd. De toch al gehavende reputatie van EFSA lijkt nu nieuwe averij te hebben opgelopen.

in artsenjargon Wat is atypische ductale hyper­ plasie? Is het mogelijk om na de behandeling van borstkanker zwanger te worden? Wat bedoelt de arts met histopathologie? Wat zegt de HER2-status? Wat is een hormoonreceptor? Kankerpatiënten die zich regulier laten behandelen, begint het vaak te duizelen als artsen geen moeite doen om hun jargon voor hen te vertalen. Reliable Cancer Therapies (RCT) heeft daarin voorzien door ‘Gidsen voor Patiënten’ op zijn website te publiceren. De gidsen zijn documenten met gedetailleerde informatie over diverse vormen van kanker. Ze zijn zo geschreven dat ze gemakkelijk zijn te begrijpen. Reliable Cancer Therapies is een niet-commerciële organisatie die onderzoek doet naar de betrouwbaarheid van de informatie over kankertherapieën. Ze hoopt daarmee te bereiken dat patiënten een op bewijs gebaseerde behandelings­ keuze kunnen maken. Ook experimentele, aanvullende en alternatieve therapieën vallen binnen het onderzoeksveld. Verder financiert ze de ontwikkeling van een aantal veel­ belovende kankertherapieën, zoals de inzet van een extract van de Artemisia annua (zomer- of zoete alsem). De fondsen van RCT zijn afkomstig van Luc Verelst. De organisatie RCT is gevestigd in de buurt van Brussel (zie ook het aprilnummer van Uitzicht). De ‘Gidsen voor Patiënten’ zijn ontstaan in samenwerking met de European Society for Medical Oncology (ESMO). Ze zijn geschreven door een arts en bekeken door twee oncologen van ESMO en patiëntenvertegenwoordigers. Tot nu toe zijn gidsen beschikbaar over borst- en baarmoederkanker, leukemie, melanoom en prostaat­ kanker. Ze zijn te vinden op de website van RCT, www.reliablecancertherapies.com (onder de knop Richtlijnen). De site heeft een Nederlandstalige versie.

15

Recepten voor 4 personen

Het is mogelijk dat recepten en ingrediënten niet in overeenstemming zijn met uw persoonlijke dieet. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts.

Lekker eten

met Riëtte Janssen

Gemarineerde aubergine

Gevulde shiitake

Courgetterollen

Salade van witte bonen

Rode rijstsalade met maïs

Ingrediënten: 1 aubergine ½ tl zeezout

Ingrediënten: 8 shiitakes of kastanjechampignons 2 el extra vergine olijfolie 4 kerstomaatjes

Ingrediënten: 2 courgettes • 50 g rucola • 8 blaadjes dui­ zendblad of paardenbloemblad • pompoen­ smeersel • paprikapoeder

Ingrediënten vulling: 125 g gepelde pistachenoten, 4 uur ge­ weekt • 1 dl extra vergine olijfolie • 15 g basilicum • 2 teentjes knoflook • ½ tl kur­ kuma • zwarte peper • 1 el bio-shoyu

Ingrediënten pompoensmeersel 1 kleine oranje pompoen van ± 1 kg • 2 el olijfolie • 3 el tahin (sesampasta) • 1 el kori­ anderzaad • 1 el komijnzaad • 1 fijngehakt teentje knoflook • tamari • 1 tl kurkuma • 1 à 2 gedroogde rode pepertjes zonder zaad • yoghurt naar smaak • verse koriander

Ingrediënten: 350 g witte bonen, een nacht geweekt • 1 el bouillonpoeder • 1 tl bonenkruid • 1 takje lava • 4 stengels bleekselderij in dunne ringetjes • 2 middelgrote wortels grof geraspt • 1 gele paprika in dunne reepjes • 6 ontvelde tomaten in reepjes, vang het zaad en sap op • 2 kleine rode uien in dunne halve ringen • 6 el fijn­ geknipte bieslook • bio-shoyu

Ingrediënten salade: 50 g sesamzaad • 50 g zonnebloempitten • 50 g pompoenpitten • 15 g arame zeewier • 4 dl water + 1 el kruiden bouillonpoeder • 200 g rode rijst, 2 uur geweekt, gewassen en uitgelekt • korrels van 2 kolven suiker­ maïs • 1 dikke fijngehakte rode ui • 1 rode paprika in stukjes • 1 bosje radijsjes (zonder groen) in dunne schijfjes • 1 grote wortel geraspt • 20 ontpitte zwarte olijven • eet­ bare bloemen: borage, kaasjeskruid, made­ liefjes of viooltjes

Ingrediënten marinade: 1 dl extra vergine olijfolie 2 fijngehakte teentjes knoflook 35 g gehakte basilicum 1 el balsamico of appelazijn

Bosbessen in groene theegelei met rozenhoning Ingrediënten: 300 g bosbessen of druiven 1 el citroensap 4 schijfjes citroen ½ lt groene thee van 2 theezakjes 10 g gelatinepoeder of 3 g agar agar* 2 el rozenhoning of bloemenhoning vanillestokje

Ingrediënten dressing: sap van 2 citroenen • 8 el walnootolie • 1 klein bosje koriander, blaadjes en zachte stengels fijngehakt • 2 bosuitjes het wit en groen in fijne ringetjes • 2 tenen knoflook fijngehakt • 1 rode peper, zonder zaden, in kleine stukjes • versgemalen peper • ½ tl kurkuma • 2 cm verse gemberwortel geperst door knoflookpers

Bereidingswijze: Was de aubergine en snijd de beide uiteinden eraf. Schaaf of snijd ze in dunne plakjes van 3 mm. Spreid de plakjes uit en strooi er het zout over, doe dit in een vergiet zodat de vloeistof kan weglopen. Laat dit ½ uur uitlekken. Mix alle ingrediënten voor de marinade. Schep de marinade door de aubergineschijfjes. Rangschik de aubergineplakjes op ovenplaten. Zet de oven op 50° C hete lucht. Laat ze een uur staan. Zowel warm als koud heerlijk.

Recepten insturen Heeft u een lekker recept dat past binnen de Moermankeuken? Kok Riëtte Janssen ontvangt het graag van u. Zij wil deze recepten in deze rubriek gebruiken, zodat anderen ook kunnen meegenieten. Stuur uw recepten per mail naar [email protected].

16

Bereidingswijze: Borstel de paddenstoelen schoon en verwijder de steel. Doe de paddenstoelhoeden in een kom en meng deze met de olijfolie. Doe alle ingrediënten van de vulling en de klein gesneden stelen in de keukenmachine. Maal dit tot een romig geheel. Vul de paddenstoelhoeden hiermee en garneer ze met schijfjes kerstomaat. Leg ze op een ovenplaat en zet ze in de oven op 50° C hete lucht. Laat ze zo 1 uur staan. Serveer warm. Tip: De aubergine en paddenstoelen kunnen tegelijk in de oven.

Bereidingswijze pompoensmeersel: Verwarm de oven voor op 180° C. Snijd de pompoen in parten van 3 cm dik en haal de pitten eruit. Bestrijk de pompoenparten met olijfolie en een beetje tamari. Leg ze op een ovenplaat en laat ze in een half uurtje gaar worden. Laat ze afkoelen. Maal het korianderzaad, komijn en pepertjes. Pureer de gare pompoen met de knoflook en de gemalen koriander, komijn en peper. Maak op smaak met tamari. Maak het smeersel wat smeuïger met yoghurt. Serveer eventueel met wat verse koriander. Heerlijk op brood of om courgetterollen te vullen.

Productinformatie Pistachenoten: Pistachenoten bevatten veel fosfor, een mineraal dat in het lichaam aanwezig is en in voedsel zit in de vorm van fosfaat. Fosfaat zorgt samen met calcium voor sterke botten en tanden. Ook is fosfaat van invloed op de stofwisseling en op allerlei enzymprocessen in het lichaam. Let op: Kleine kinderen kunnen zich in noten verslikken.

Bereidingswijze: Snijd de steel van de courgettes eraf en snijd ze in de lengte in plakjes van 3 mm. dikte. Leg op een snijplank steeds 3 plakjes naast elkaar ½ cm overlappend. Leg er de gewassen rucola en het duizendblad of paardenbloemblad op en schep er 5 el pompoensmeersel op. Rol de courgettes voorzichtig maar stevig op en bestrooi ze met paprikapoeder.

Ingrediënten dressing: 5 el limoen- of citroensap • ¾ dl olijfolie extra vergine • 2 teentjes knoflook geperst • 1 tl gedroogde en gemalen citroenschil • 4 el verse koriander • ½ fijngesneden rood pepertje zonder zaadjes • 4 rozemarijnnaaldjes • rest tomatensap en zaad

Bereidingswijze: Laat de bonen een nacht weken, spoel ze af en kook ze gaar 1 lt water met bouillonpoeder, bonenkruid en lava in ¾ tot 1 uur. Hogedrukpan 20 à 35 min. Giet de bonen af, verwijder de lava en laat ze afkoelen. Maak de dressing. Pureer met de staafmixer de ingrediënten van de dressing. Meng alle fijngesneden groenten en de afgekoelde witte bonen door de dressing. Laat dit 1 uur marineren in de koelkast. Proef en maak op smaak met bio-shoyu. Strooi er de bieslook over.

Bereidingswijze: Spreid de pitten en zaden uit over een bakplaat en rooster ze gedurende 12 min. in de oven op 145° C. of tot ze goudbruin zijn. Laat ze afkoelen. Meng de arame met ½ lt. warm water en laat 10 minuten weken tot de arame zacht is, laat uitlekken en snijd in stukjes. Breng de 4 dl water met bouillonpoeder aan de kook en voeg de rode rijst toe. Als het water weer begint te koken draait u het vuur laag en laat afgedekt 40-50 min. koken tot al het water is opgenomen. Maak de maïskolven schoon en leg ze onder de rode rijst de laatste 10 min van het kookproces. Prik in de maïs of deze gaar is en proef ook de rijst of deze gaar is. Spreid de rode rijst uit op een bakplaat en laat afkoelen. Schraap de gare maïskorrels van de kolven met een mes en laat deze ook afkoelen. Maak de dressing door alle ingrediënten te mengen in een grote kom. Schep alles goed door elkaar. Voeg de geroosterde pitten en zaden, de rode rijst, maïskorrels, rode paprika, rode ui, radijs, wortel en fijngesneden arame bij de dressing. Goed mengen en 20 minuten in de koelkast laten marineren. Proef en voeg eventueel nog peper toe. Garneer met de olijven. En een paar eetbare bloemen. (Meer info rode rijst zie Uitzicht 5.2011 pag. 30 antwoord van drs. Bob Hornstra).

Bereidingswijze: Maak ½ lt groene thee met 2 theezakjes groene thee en een vanillestokje (doormidden snijden en vanille eruit schrapen) en laat deze 5 min. trekken. Verwijder de theezakjes en het gehalveerde vanillestokje. Meng de thee met het citroensap en de rozenhoning. Week de gelatine in koud water en knijp deze uit. Los de gelatine op in de warme thee proef en voeg eventueel nog een beetje honing toe * Roer de agar agar door de hete thee tot deze helemaal is opgelost. Proef en voeg eventueel nog een beetje honing toe. Was de bosbessen en houd er een 12 apart. Schep de rest door de groene thee als die begint aan te stijven. Smeer een puddingvorm in met 1 druppeltje olie of eiwit en giet het mengsel erin. Laat opstijven in de koelkast. Stort de vruchtengelei op een schaal en garneer met 12 bosbessen.

17

Radio en

televisie Orthorexia Tekst: Arjan van Laar Naast anorexia nervosa en boulimia hebben we nu ook orthorexia; een maniakale omhelzing van gezonde voeding. Helemaal correct is deze bewering niet want als eetstoornis kreeg orthorexia officieel nog geen erkenning, terwijl het als verschijnsel allesbehalve nieuw is. De Amerikaanse arts en alternatief genezer Steven Bratman lanceerde de term veertien jaar geleden al. Waarom Nieuwsuur dus juist op donderdag 11 augustus een item over orthorexia uitzond, is aanvankelijk onduidelijk. Een actuele aanleiding ontbreekt. Maar de website van de nieuwsrubriek geeft een niet mis te verstane hint: op de foto bij het item prijkt een komkommer.

ON

www.nieuwsuur.nl www.vpro.nl/argos

OFF

Leden van de Moermanvereniging vertellen hoe ze persoonlijk invulling geven aan het thema ‘gezond eten – gezond leven’.

K

omkommernieuws of niet, orthorexia kan levensbedreigende vormen aannemen. In tegenstelling tot anorexia, waarbij onthouding centraal staat, kan iemand met orthorexia gigantische hoeveelheden voedsel wegwerken. Meestal rauwe, caloriearme groenten en fruit. Zoals het aanrecht van Sabela illustreert: twee kilo wortelen, twee stronken broccoli, vier appels, een krop sla, een tomaat en een komkommer. “Dat was mijn menu. Voor een dag bijvoorbeeld. Rauw.” Het item begint met ‘raw-food expert’ Cala Visch die van een banaan, drie dadels, een beetje honing en amandelpasta “een heel goed en gezond raw-food ontbijtje” in elkaar blendert. Nieuwsuur koppelt de rauwe voedseltrend aan orthorexia. Een eetstoornis waaraan patiënten in extreme gevallen door uitputting sterven. Voor de moeder van Eveline Mertens was dat haar grootste angst. De Vlaamse tiener is inmiddels buiten levensgevaar. “Mijn laagste gewicht was, ik denk, 35,5 kilo”, vertelt ze. Obsessief gezond eten schaadt de gezondheid is de boodschap van Nieuwsuur. Een eenzijdig dieet van groente en fruit kan darmklachten, botontkalking, haaruitval en erger tot gevolg hebben. Voorstanders van ‘raw-food’ zijn ongetwijfeld ‘not amused’ dat Nieuwsuur ze op één hoop veegt met orthorexiapatiënten, maar voor liefhebbers van vlees, vet en snelle koolhydraten moet het een prettig geluid zijn: zo gezond zijn die voedselfreaks dus ook niet bezig.

Voedselveiligheid

Beheerst de voor orthorexia kenmerkende fixatie op de puurheid en de kwaliteit van voedsel ook de media? Elk incident rond voedselveiligheid gaat gepaard met kritiek op de media. Worden gevaren, in de jacht op nieuws, inderdaad overdreven? Met die vraag in het achterhoofd is de Argos-uitzending van 11 juni over voedselveiligheid extra interessant. De opsomming van een aantal voedselincidenten uit de laatste tien jaar brengt twee hoogleraren tot tegengestelde standpunten. Volgens Jan Douwe van der Ploeg, hoogleraar rurale ontwikkeling in Wageningen, is het met de huidige landbouwpraktijken vragen om problemen. De voedselketen moet korter, vindt hij. Voedsel moet zo veel mogelijk geproduceerd worden in de regio waar het geconsumeerd wordt. Louise Fresco vindt dat onzin. Deze hoogleraar duurzame ontwikkeling aan de Universiteit van Amsterdam stelt dat een korte voedselketen geen garantie is voor het uitblijven van incidenten. Bovendien vindt zij het aantal incidenten juist bijzonder laag en een bewijs dat het systeem goed functioneert. Fresco werpt daarbij een vraag op die je van een hoogleraar duurzame ontwikkeling niet meteen verwacht. Namelijk of intensivering van de landbouw wellicht te verkiezen is boven extensivering. Onze landbouwpolitiek moet een afweging zijn tussen voedselveiligheid, milieu en besmettingsgevaar. “Liever tanks met vis in parkeergarages dan onze hele kustlijn vervuilen met kwekerijen.” Ook is zij geen voorstander van vrije uitloop voor onze 20 miljoen kippen. “De consument wil liever kippen die buiten lopen. Maar dat gaat tegen het idee dat je die cyclus eigenlijk gesloten moet houden, dat je geen invloeden van buiten op die kippen moet hebben en dat je die kippen ook niet zomaar buiten zou moeten laten poepen.” Ongefundeerde en ondoordachte kritiek op de huidige organisatie van onze voedselvoorziening is volgens Fresco onverantwoordelijk. Of de kritische benadering van de – inmiddels – Nieuwe Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) door Argos daartoe gerekend moet worden, mag u zelf bepalen. Douwe van der Ploeg is duidelijk: “Jaarlijks test de NVWA drie- tot vierhonderd monsters op dioxine. Gezien de gigantische vervoersstromen die uit de hele wereld tot ons komen, is dat zoiets als je haar kammen met een kam waar nog één tand op zit.”

18

Lijf & Leden

‘Je kunt tegenwoordig niet kritisch genoeg zijn’ “M

ijn vader kreeg in 1978 kanker. Hij was toen 62. Er zat een gezwel in zijn buik dat operatief is verwijderd. Daarna zou hij nog een serie bestralingen krijgen. Maar mijn zus had daar een heel verkeerd gevoel bij. Zou er niet iets anders zijn, vroeg ze zich af? Dat werd het Moermandieet. Mijn ouders woonden in Zutphen en zo kwamen ze bij dokter Ronhaar terecht. Ze waren dolgelukkig dat het zo was gelopen. Ronhaar was bijna een soort godheid voor hen. Wat hij zei, was waar. De keuze was snel gemaakt. Toen mijn vader de oncoloog informeerde, reageerde die erg boos. Het was zijn lichaam maar mijn vader hoefde nooit meer terug te komen, was zijn reactie.”

Geitenwollen sokken

“Het was in die tijd best lastig om het Moermandieet te volgen. Biologisch eten zat nog helemaal in de ‘geitenwollen sokkenhoek’. Er was een winkeltje waar ze dan wat onbespoten groenten verkochten. En dat hij geen koffie meer mocht, vond hij best moeilijk. Hij heeft het dieet drie jaar lang heel stipt gevolgd. In 2000 is hij overleden. We zien het zo dat hij eigenlijk 22 jaar cadeau heeft gekregen. Of dat dankzij Moerman is, kun je natuurlijk nooit bewijzen. Maar feit is dat hij er wel bij voer. Mijn ouders waren er zo enthousiast over, dat ze anderen ook de weg naar Ronhaar probeerden te wijzen. Dat leverde soms zelfs vijandige reacties op. Dan waren mijn ouders heel erg teleurgesteld.”

Niet lijdzaam

“Wat mij heel erg aanspreekt bij de Moermantherapie, is dat je niet lijdzaam afwacht wat er over je heen komt. Je kunt zelf knokken. Dat passieve is zo funest. Dan zie je dat mensen net zijn opgekrabbeld en dan weer een kuur moeten volgen. Weer zo'n shot met troep. En weer krijgen ze een dreun. Zelf was ik nooit zo met de gezonde voeding bezig, maar vanaf toen had het me helemaal te pakken. Als ik bij mijn ouders kwam, las ik altijd in Uitzicht. Ik vond alles interessant en ging veel beter op voeding letten. Mijn kinderen waren toen nog klein en het snoepen heb ik bijvoorbeeld drastisch teruggedrongen. Vijf jaar geleden ben ik zelf lid geworden van de Moermanvereniging. Ik lees het blad echt voor mijn plezier. Je kunt tegenwoordig eigenlijk niet kritisch genoeg zijn. Neem mijn man. Hij kon zich na het eten erg naar voelen, zeker als hij bij de Chinees was geweest. Totdat hij las dat er in Chinees eten veel smaakversterker zit: E621 oftewel monosodiumglutamaat. Toen viel het kwartje. Vanaf dat moment gebruik ik geen pakjes en zakjes meer want het zit bijna overal in.”

Natuurarts

“Al vanaf 1992 kom ik bij een natuurarts. Een vriendin zat in de medische molen vanwege allerlei klachten zonder beter te worden. Bij een natuurarts hier in de buurt kreeg ze supplementen. Vervolgens knapte ze zienderogen op. Toen ik daarna zelf last kreeg van spataderen en mijn huisarts zei dat een operatie

Naam: Mevr. D.J. Dozy-De Vries Woonplaats: Castricum Lid sinds: 2006

noodzakelijk was, ben ik naar diezelfde natuurarts gegaan. Die paste de neuraaltherapie toe. Dan worden de aderen aangezet om zichzelf te herstellen. Een operatie was toen niet meer nodig. Erg fanatiek ben ik niet. Daar ben ik te nuchter voor. Je kunt nog zo gezond eten en leven maar er zijn geen garanties. Zes jaar geleden overleed mijn man aan een hartstilstand. Van het ene op het andere moment was hij er niet meer. Zoiets kun je niet voor zijn. Waar ik wel heel erg strikt in ben, is het gebruik van medicijnen. Sommige mensen nemen meteen paracetamol zodra ze maar een pijntje voelen. Dat zal ik zelf nooit doen. Als ik hoofdpijn heb, denk ik: Het gaat vanzelf weer over, ook al duurt het soms twee dagen. Niet te snel piepen en niet van: wat ben ik zielig. Na het overlijden van mijn man heb ik het uiteraard best moeilijk gehad. Maar op zeker moment heb ik mezelf herpakt. Je moet positief in het leven staan. Dat is denk ik waarom ik zoveel herken in het Moermanblad, zoals ik het zelf altijd noem. Daarin staan zoveel verhalen van mensen die zich er niet onder hebben laten krijgen. Dat is precies zoals ik er zelf ook insta.”

19

In deze rubriek gaat arts drs. Bob Hornstra in op de meest uiteenlopende medische vragen. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Vragen met een algemene strekking zijn altijd welkom. Voor dringende persoonlijke vragen: bel met Patiëntenvoorlichting 088-2424240.

Vraag Necrobiosis lipoidica ‘Twee weken geleden ben ik begonnen met het innemen van 8 mg Astaxanthine per dag. Voornaamste reden: het risico om diabetes te ontwikkelen te verkleinen. Tot mijn vreugde ontdekte ik dat ik me de laatste twee dagen fitter voel dan voorheen en minder last heb van vermoeide ogen. Ik vraag me nu af of Astaxanthine ook een positief effect zou kunnen hebben op mijn necrobiosis lipoidica. Binnen de lotgenotengroep is er niemand dit middel ooit gebruikt heeft. Heeft u hier ervaring mee?’ De mevrouw die mij bovenstaande vraag voorlegde, schreef het volgende: “Een jaar of zes geleden ontstonden er plotseling kleine rode vlekjes op mijn schenen. De huisarts suggereerde dat het insectenbeten waren. Daar was ik het helemaal niet mee eens. De plekjes werden na verloop van tijd steeds groter maar hoe ik ook protesteerde, de huisarts wilde me niet verwijzen naar een dermatoloog. Inmiddels zijn het grote vlekken geworden die bijna mijn hele scheenbenen bedekken. Ten slotte toch naar een dermatoloog die een biopsie nam en de uitslag was: necrobiosis lipoidica. Terug bij mijn huisarts opperde deze dat ik dan ook wel diabetes zou hebben. Onderzoek wees uit dat dit niet het geval was. Zijn reactie was: dan krijg je dat nog wel! Ik ben inmiddels lid van een wereldwijde lotgenotengroep waar veel kennis aanwezig is over de aandoening. Ik heb besloten om geen zalfjes of andere middelen te gebruiken, omdat deze nog nooit bij iemand tot een positief resultaat hebben geleid. Tegen de jeuk die af en toe op komt zetten gebruik ik het sap van een uitgeperste komkommer, dat ik met een beetje zuivere amandelolie vermeng. Dat helpt uitstekend en onmiddellijk tegen de jeuk. Gelukkig heb ik tot nog toe geen last gehad van zweren. Nu las ik onlangs het artikel van Gert Schuitemaker over Astaxanthine. Ik heb zijn boek gekocht en het met veel belangstelling gelezen. Ik ben 63 jaar en ik leef al meer dan 53 jaar strikt vegetarisch. Ik moet er dus onder andere altijd goed op letten dat ik voldoende antioxidanten binnen krijg. Ik snoep niet of nauwelijks. Ik ben wel vaak moe, vooral aan het eind van de dag en ik heb dikwijls last van vermoeide ogen en pijnlijke spieren.”

20

Necrobiosis lipoidica betekent: geleidelijke afsterving van weefsel of cellen. Bij necrobiosis lipoidica gaat het om een huidafwijking aan de voorzijde van de onderbenen, meestal bij vrouwen. Uitwendig zijn daar in omvang toenemende en min of meer glanzende haarden van verschillende grootte te zien, waarbij de centra geelbruin worden. In meerderheid van de gevallen bestaat tevens diabetes (ziekte van Oppenheim-Urbach). Deze aandoening komt weinig voor en dat kan verklaren waarom uw huisarts de diagnose miste. Interessant dat u zoveel baat heeft met uw eigen mengseltje van komkommersap en amandelolie. Sinds kort heb ik ervaring met een nieuwe biologische crème, crème seven (7) genaamd (bevat 7 bestanddelen waaronder biologische manuka-honing). U zou deze crème voorzichtig kunnen testen op enkele van de plekken op uw been. Deze crème is verkrijgbaar via Merlijn (tel. 023- 5511991). Dat uw ogen goed reageren op de Astaxanthine kan ik me wel enigszins voorstellen omdat Astaxanthine tot de carotenoïden behoort zoals alfa- en betacaroteen, zeaxanthine, luteine en lycopeen. Zij hebben een gunstige werking op de ogen, bijvoorbeeld bij macula degeneratie. Om diabetes te voorkomen lijkt het me verstandig om er alfa-liponzuur (tweemaal daags 250 mg) en Q 10 (100 mg) bij te nemen. Van Astaxanthine is bekend dat het gunstig inwerkt op huidproblemen zoals rimpelvorming en dergelijke. Ik ben erg benieuwd hoe het verloop van deze aandoening is over enkele maanden met dit beleid. En ik weet zeker dat de lezers van dit blad dat ook zijn. Mogen wij dat van u vernemen?

Bronchitis ‘Mijn man (63 jaar) heeft al jaren last van bronchitis met veel slijmvorming. Hij kan het er moeilijk uitkrij­ gen en soms is hij er ook benauwd bij. Astma en aller­ gie komen in de familie voor en zijn vader heeft long­ emfyseem. Hij heeft van een orthomoleculair arts NAC (N-Acetyl-Cysteïne) gekregen en sindsdien kan hij het slijm wat makkelijker ophoesten omdat het wat minder taai is. Heeft u adviezen om die slijmvorming te verminderen?’

Antwoord Er zijn in de homeopathie nogal wat remedies die inwerken op slijmvorming: Senega (D6) voor bronchitis bij ouderen, Kalium bichromicum (D6) als het slijm taai en dradentrekkend is en Antimonium tartaricum (D6) als de patiënt veel slijm rochelt maar het er kennelijk niet uitkrijgt, wat ook vaak bij kinderen voorkomt. In de Ayurvedische kruidenleer kennen we het Piper longum, een peperplant die familie is van de zwarte peper en inheems is in India, Bangladesh en Sri Lanka. Daar is de plant bekend als Pippali en wordt gebruikt om slijmvorming in de longen te verminderen, bijvoorbeeld bij bronchitis, maar ook bij gewone griep of verkoudheid en bij klachten van de keel en stembanden. Uit onderzoek is gebleken dat Pippali de gluthation niveaus verhoogt waardoor het als krachtige anti­ oxidant de aanmaak remt van vrije radicalen en daardoor de cellen beschermt. Interessant is dat zeer recent is ontdekt dat de Piper longum kankercellen kan afremmen, althans in het laboratorium bij muizen (Nature magazine 14 juli jl). Onderzoekers van de Harvard universiteit hebben ontdekt dat piperlongumine (een eiwitachtige stof in Piper longum) de bescherming van kankercellen tegen vrije zuurstof radicalen opheft. Het mechanisme dat kankercellen gebruiken om zichzelf te beschermen tegen die agressieve vrije zuurstof radicalen vindt plaats middels een enzym dat kankercellen zelf produceren. Dit enzym wordt door het piperlongumine dus uitgeschakeld, zodat de kankercellen door hun eigen vrije zuurstof radicalen worden gedood. Gezonde cellen worden niet aangetast. Het zal nog wel even duren totdat dergelijke studies bij menselijke kankercellen zijn afgerond, maar het komt mij voor dat dit een bijzondere stap in de goede richting is. Voorlopig kunt u de Pippali capsules in ieder geval met succes gebruiken bij verschillende aandoeningen die gepaard gaan met slijmvorming.

Osteoporose ‘Met veel belangstelling heb ik uw rubriek in Uitzicht van juni 2011 gelezen. De vraag over ontkalking trof mij omdat ik ook ernstige osteoporose heb. Drie wervel­ breuken in het verleden, maar ik loop nu tegen alle

verwachtingen in weer 10 kilometer in twee uur. Ik slik Alfa-calcidol 0,25 mcg, Cacit 500 mg en gebruik Fosamax bijna vijf jaar en moet binnenkort weer een botscan laten maken. Kan ik naast deze medicijnen ook het preparaat Ultra Bone van Fytocura met vol­ doende kiezelzuur (bamboe), calcium, magnesium, boron en mangaanverbindingen gaan gebruiken? Kan ik dit bespreekbaar maken bij mijn behandelend internist?’ De eerste vraag die ik altijd stel bij iemand met osteoporose (ontkalking) is: wat is uw vitamine D gehalte in het bloed? Alfa-calcidol is wel een geschikt vitamine D om te nemen, maar 0,25 mcg is niet zoveel aan vitamine D. Dus als u toch bezig bent met het bespreekbaar maken bij uw internist vraag hem dan om uw vitamine D gehalte in het bloed te bepalen. Tegenwoordig is men het er over eens dat het vitamine D gehalte minimaal 75 nmol/L behoort te zijn. Daar hangt het van af of u deze dagdosering van 0,25 mcg aanhoudt of verhoogt. Cacit (calcium carbonicum) is in orde zolang daar maar geen aspartaam bij zit zoals in veel kauw- en bruistabletten. Voor de behandeling van (ernstige) osteoporose worden met succes veel bisfosfonaten voorgeschreven, zoals alendroninezuur dat remmend werkt op de botafbraak. Voor onder andere alendroninezuur is bij postmenopauzale vrouwen aangetoond dat toediening leidt tot een afname van het aantal nieuwe wervelfracturen met een percentage variërend tussen 40 en 70%. Een vermindering van de kans op heupfracturen bij genoemde groep vrouwen bedraagt slechts 1.5 %. De botdichtheid neemt in ieder geval beduidend toe. Voor opbouw van een goede botdichtheid is behalve calcium en magnesium vooral ook kiezelzuur (silicium) nodig. En, u maait me het gras voor de voeten weg, dat zit als een goede combinatie in Ultra Bone. Ik raad u dus aan door te gaan op de manier zoals u dat thans doet, maar de Cacit te vervangen door het kwalitatief veel completere Ultra Bone preparaat (eventueel via de Roode Roos te verkrijgen, dosering een á tweemaal daags een tablet). Extra vitamine K2 ter versterking van het bot is ook een aanrader, als u tenminste geen acenocoumarol bloedverdunning gebruikt. En natuurlijk zoveel mogelijk blijven wandelen!

21

O

m gezond te blijven is het verstandig om voldoende te bewegen. Maar wat is ‘voldoende’? Is dat voor iedereen hetzelfde of is het maatwerk? Over die dingen is nagedacht door mensen die er verstand van hebben en dat heeft geleid tot normen voor beweging. In 1998 is de 'Nederlandse Norm Gezond Bewegen' (NNGB) vastgesteld. Die norm is afgeleid van internationale richtlijnen. Een van de kenmerken van deze norm is dat hij leeftijdsgebonden is. Hoeveel je precies zou moeten bewegen om gezond te blijven, hangt onder andere van je leeftijd af. Hieronder kun je zien hoeveel je volgens die norm minstens zou moeten bewegen. De norm is vooral gericht op fysieke fitheid (uithoudingsvermogen, kracht en coördinatievermogen) en het onderhouden van gezondheid.

Lichamelijke activiteit: van licht naar zwaar Lichamelijke activiteit is er in soorten en maten, meer of minder intensief. Zo kost rennen meer inspanning dan wandelen en zal het een jong en fit persoon minder inspanning kosten om hard te rennen dan iemand die ouder is en minder fit. Er kan onderscheid gemaakt worden in licht intensieve, matig intensieve en zwaar intensieve lichamelijke activiteit. • Bij licht intensieve lichamelijke activiteit is er vaak geen sprake van verhoogde hartslag of versnelde ademhaling. • Matig intensieve lichamelijke activiteit zorgt ervoor dat iemand een verhoogde hartslag heeft, het wat warmer heeft en een versnelde ademhaling heeft. • Bij zwaar intensieve lichamelijke activiteit gaat iemand zweten en raakt buiten adem.

Jeugd (tot 18 jaar):

Dagelijks een uur matig intensieve lichamelijke activiteit, waarbij de activiteiten minimaal tweemaal per week gericht zijn op het verbeteren of handhaven van lichamelijke fitheid (kracht, lenigheid en coördinatie).

Volwassenen (18-55 jaar):

‘Matig intensief bewegen’

Een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit op tenminste vijf, bij voorkeur alle dagen van de week; voorbeelden van matig intensieve lichamelijke activiteit bij volwassenen zijn wandelen met 5-6 km/u (dus flink doorwandelen) en fietsen met 16 km/u.

‘Matig intensief bewegen’ klinkt een beetje vaag. Wat houdt die term nu eigenlijk in? Om te snappen wat ‘matig intensief’ inhoudt moet je eerst vaststellen hoe het zit met ons energieverbruik als we in rust zijn. In rust, bijvoorbeeld tijdens zitten of liggen gebruiken we natuurlijk óók energie. De hoeveelheid energie is afhankelijk van ons gewicht. Het totale energie­ verbruik in rust is dus voor iedereen verschillend. Dat totale, individuele energieverbruik in rust wordt MET genoemd. MET is een afkorting voor METabolic equivalent en is een maat voor stofwisselingsprocessen. Onze MET-waarde in rust is 1. Een MET-waarde van 2 geeft dus aan, dat je tweemaal de energie verbruikt die je normaal tijdens rust nodig hebt. Nu we weten wat we in rust gebruiken, kunnen we ook de term ‘matig intensief’ omschrijven.

Ouderen (55-plussers):

Een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit op tenminste vijf, bij voorkeur alle dagen van de week; voor nietactieven, zonder of met beperkingen, is elke extra hoeveelheid lichaamsbeweging meegenomen; voorbeelden van matig intensieve lichamelijke activiteit bij ouderen zijn wandelen met 4 km/u en fietsen met 10-12 km/u. Bovenstaande norm kan worden gezien als een aanbeveling over de minimale hoeveelheid lichaamsbeweging. Alles wat je daar bovenop doet is mooi meegenomen en leidt tot extra gezondheidswinst.

Gezond of fit? Gezond en fit worden vaak in een adem genoemd. Toch zijn het twee verschillende dingen. Er bestaat een belangrijk verschil tussen het verbeteren van gezondheid en het verbeteren van fitheid. Gezondheidswinst wordt al bereikt met activiteiten met een lage tot matige intensiteit. Wandelen, fietsen, traplopen, tuinieren e.d. leveren al een behoorlijke gezondheidswinst op. Maar om echt fit te worden is meer nodig. Een internationaal gehanteerde definitie van lichamelijke fitheid is ‘het vermogen om spierarbeid bevredigend uit te voeren’. Verbeteringen op dat vlak zijn niet met matig intensief bewegen te realiseren. Om fitter te worden, moet je echt meer doen dan een ochtendje onkruid wieden of de trap in plaats van de lift nemen. De NNGB is gericht op het verbeteren van de gezondheid. Opvolgen van deze adviezen zal vooral gezondheidswinst opleveren die in belangrijke mate hart- en vaataandoeningen helpt voorkomen. Wie echt aan zijn fitheid wil werken, zal serieus aan sport moeten denken. Het loont de moeite, want fitheid beschermt niet alleen tegen hart- en vaataandoeningen, maar ook tegen andere, veel voorkomende, welvaartsziekten.

22

Gezond en fit: daar moet je wel wat voor doen Er zijn van die feiten waarvan iedereen op de hoogte is, maar waar weinig mensen iets mee doen. Zoals deze: beweging is een belangrijke pijler onder onze gezondheid. Het voorkomt allerlei kwalen en zorgt ervoor dat we langer gezond leven. Maar daar moeten we wel iets voor doen. In beweging komen,

Voor volwassenen geldt dat matig intensief bewegen overeenkomst met MET-waarden tussen 4 en 6.5. Activiteiten die hierbij aansluiten zijn: wandelen 5 km/uur = 4 MET, fietsen 16 km/u = 6.5 MET. Voor jeugd geldt een MET-norm van 5 (fietsen) tot 8 (rennen). Voor 55-plussers geldt een METwaarde van 3 (wandelen 4 km/u) tot 5 (fietsen 10-12 km/u). Zie voor een indruk van activiteiten met bijbehorende METwaarden de tabel.

Activiteit

MET-waarde

Rust (liggen, zitten, ontspannen staan, eten, spreken)

1.0

Autorijden, piano spelen, computeren, typen

2.0

Wandelen 4 km/uur

3.0

Wandelen 5 km/uur

4.0

Fietsen 10-12 km/uur

5.0

Fietsen 16 km/uur

6.5

Zwemmen (crawl) 1 km/uur

5.0

Zwemmen (crawl) 3 km/uur

20.0

Rennen/joggen

8.0

om precies te zijn. Tekst: Petra Pronk Met deze tabel in het achterhoofd kun je heel behoorlijk voor jezelf uitmaken of je voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen of niet. Ik doe veel activiteiten in categorie 2.0.

23

Advertenties

Gezond leven Gezond blijven 10% kort i Rood ng bij de e Ro os

Een leven lang vitaal! Squalene is een bijzondere stof die zowel in het menselijk lichaam als in de natuur wordt aangemaakt. Het behoort tot een speciale groep antioxidanten, de zogenaamde isoprenoïden en

Versnelt herstel

Toename energie, vitaliteit en uithoudingsvermogen Beschermt tegen vroegtijdige veroudering van de huid

Beschermt tijdens chemotherapie en bestraling Beschermt cellen en weefsels

wordt uit de levertraan van de diepzee dogfish verkregen. Squalene heeft het vermogen om zuurstof toe te voegen aan de menselijke cel. Hierdoor beschermt het de cellen waardoor het lichaam wordt behoed voor de ziekmakende moleculen. Issho Genki® Squalene iP6 is een veelzijdig, natuurlijk en zuiver voedingssupplement dat uw lichaam weer in balans brengt.

Fyto-Life van Hogendorpplein 28 5051 SR Goirle T: +31 (0) 13 534 6437 F: +31 (0) 13 530 2247 E: [email protected] W: www.fyto-life.nl www.isshogenki.com

De complete Glucosamine

✓

ROZENBOTTEL Wetenschappers herontdekken nu de prachtige mogelijkheden, al eeuwenlang gewaardeerd door traditionele herbalisten. Vooral rijk aan Vitamine C en waardevol bij het in stand houden van sterke en gezonde bloedvaten. Het 100mg extract levert met deze concentratie een positieve bijdrage.

GLUCOSAMINE SULFAAT 3 tabletten bevat een volledige 1500mg Glucosamine sulfaat waarvan is aangegeven dat het een juiste hoeveelheid is. En natuurlijk, bijna overbodig te zeggen, hebben we de zuiverste vorm van glucosamine gebruikt die beschikbaar is, vergelijkbaar met de glucosamine geproduceerd door het lichaam

CHONDROÏTINE SULFAAT

MSM

Een waardevol maar duur nutriënt. Toch zullen we nooit toeleggen op de kwaliteit of de relevante hoeveelheid die nodig is. Elk Lamberts product bevat relevante hoeveelheden van premium (de hoogste) kwaliteit. Daarom bevat deze formule 300mg chondroïtine sulfaat per dagdosering.

Onze MSM is gewonnen uit de meest pure beschikbare vorm en met 150mg per dagdosering veel hoger gedoseerd dan in vele andere beschikbare combinatie preparaten.

QUERCETINE

Unieke 1-tabletformule voor maximale ondersteuning

Dit is een krachtige bioflavonoïd uit ondermeer fruit, vooral appels. Quercetine is onderwerp van gesprek in relatie met gewrichtsproblemen. Lamberts heeft een gezonde 60mg per dagdosering in deze formule verwerkt.

GEMBER De Glucosamine Complete bevat een equivalent van 1200mg gember (uit een 60mg extract). In deze concentratie is de verwarmende eigenschap van gember goed voor de bloeddoorstroming in de capillaire vaten rondom de gewrichten. Vele andere combinatie preparaten bevatten het minder (niet) nuttige gemberpoeder.

+

Glucosamine 1200 Glucosamine & Chondroïtine Complex Glucosamine QCV

Vegetarische Glucosamine

over cholesterolverlagende margarine Het is een wijdverbreide opvatting dat in de zomer ‘niks bijzonders’ is te zien op tv. Maar ik maak voortaan graag een uitzondering voor de Duitse televisie. Eind juni stemde ik af op de ZDF (Duitsland 2; http://goo.gl/nG4aB). Het programma WISO deed iets wat tot nu toe geen enkel Nederlands tv-programma aandurfde: de veiligheid van Becel pro.activ ter discussie stellen. Op 24 juli deed de ARD (Duitsland 1; http://goo.gl/xBco4) het nog eens dunnetjes over. In de ZDF-uitzending stonden ‘functionele voedingsmiddelen’ centraal. Minutenlang ging het over Becel pro.activ, dat verrijkt is met plantensterolen. Zoals bekend is het doel hiervan het cholesterolgehalte te verlagen, en daarmee het risico van hart- en vaatziekten. In diverse wetenschappelijke studies zijn echter aanwijzingen te vinden dat mensen met verhoogde plantensterolwaarden in het bloed mogelijk een verhoogd risico hebben voor coronaire hart­ ziekten. Op de Duitse tv werd het allemaal klip en klaar uit de doeken gedaan door hart­ specialist dr. Oliver Weingärtner. Producent Unilever wilde niet voor de camera reageren, maar gaf wel een schriftelijke verklaring af. Daarin erkende het bedrijf dat de lange termijn effecten van een verhoogde inname van plantensterolen onduidelijk zijn. Dezelfde Weingärtner raadde in het ARDprogramma af om cholesterolverlagende voedingsmiddelen te eten. Hij betoogde bovendien dat de Duitse cardiologenvereniging en de Duitse Hartstichting het gebruik ervan ook niet aanraden. Dit in tegenstelling tot de Nederlandse Hartstichting, die zelfs zijn logo in Becel pro.activ-advertenties trots laat zien. Becel pro.activ lijkt niet voor iedereen de meest gezonde keus. Maar niemand weet welke mensen nu precies een verhoogd risico lopen. En dat is al jaren bekend. In 2005 schrok ik van enkele wetenschappelijke studies die de veiligheid van een verhoogde inname van plan­ tensterolen ter discussie stelden. Als redactie van ORTHOmagazine doken we in de materie en we vonden nog meer verontrustende feiten en publiceerden die in de loop van datzelfde jaar (zie dossier: http://goo.gl/mY86Y).

Een breed aanbod van producten voor de aanmaak/opbouw van het kraakbeen, voor (behoud van) gezond kraakbeen en smering van de gewrichten. Van Glucosamine 1200 (hoogste graag glucosaminesulfaat) t/m de gouden standaard voor gewrichten: Glucosamine Complete. Unieke formule

Duitse tv onthult …

Maar we deden meer. Vóór de verschijning van ORTHO destijds boden we een aantal redac­ ties het item exclusief aan. Dit resulteerde in een afspraak met twee redacteuren van het tv-programma NOVA, die grote interesse toonden. Al tijdens het gesprek in Hilversum werd besloten het thema te brengen. In grote lijnen werd de opzet van het programma vormgege­ ven. Zo zou onder anderen een professor uit Münster geïnterviewd worden. Want ook destijds had je de kritische volgers in de Duitse wetenschappelijke wereld al voor het uitkiezen. Een paar dagen na ons bezoek bleek één telefoontje van een NOVA-redacteur met de Nederlandse hoogleraar vasculaire geneeskunde dr. John Kastelein voldoende om het onderwerp af te voe­ ren. Eén van de eerste opmerkingen van deze redacteur tijdens ons gesprek in Hilversum was overigens geweest: ‘Als er straks een schadeclaim komt van 50.000 euro gaat mijn kop eraf.’ Bovendien: Unilever was ook toen al de grootste adverteerder bij de publieke omroep. En zo liet de Nederlandse tv een primeur lopen. We voerden nog een correspondentie per e-mail met hoogleraar Kastelein. Toen hij met de feiten werd geconfronteerd – zes wetenschappelijke publicaties waarop de twijfels waren gebaseerd – viel de communicatie nagenoeg stil. Tot op heden heeft hij ons geen onderzoeksgegevens kunnen overleggen die de twijfels ook maar enigszins ontzenuwen.

MSM 1000mg

dr. Gert Schuitemaker

Informatie via www.hb08.nl 24

tel 088-0075700

mail [email protected] 25

Oplossing ‘Veel modieuze diëten zijn gewogen en te licht bevonden’. Dat is de oplossing van de puzzel in Uitzicht 2011/05. Onze verre voorouders hadden geen last van welvaartsziektes. Om te begrijpen hoe het lichaam functioneert, moeten we miljoenen jaren terug in de tijd gaan kijken. Onze vroegste voorouders aten en leefden zoals de natuur het bedoeld heeft. In deze vroegere jaren bepaalden vis, zeewier, fruit, groene groenten en noten ons dieet. Maar toen kwam de agrarische revolutie (ruim 10.000 jaar geleden) die dit gezonde dieet ingrijpend ongezonder heeft gemaakt. In de agrarische revolutie kregen producten zoals granen, vlees en zuivel een belangrijke plaats in de dagelijkse voeding van de mens. Halverwege de 17e eeuw werd suiker steeds goedkoper. Rond deze periode stonden de Hollanders bekend om hun slechte gebit/tanden en hun overgewicht. De ruim honderd diëten die er zijn en gepropageerd worden, van ananasdieet tot zonedieet (Dr. Barry Sears), zijn naar mijn mening geen van alle goed. In veel diëten zijn de belangrijkste voedingsstoffen niet aanwezig en andere zijn te vet (o.a. Dr. Atkins- en Dr. Frankdieet). De Moermanvoedingswijze is gebaseerd op de natuurlijke voeding. Bij de Moermantherapie behoren ook de door de arts voorgeschreven nutriënten, omdat u deze tekort komt. Met deze voedingwijze mag/kan iedereen beginnen en dan eet u zoals de natuur het bedoelt. Ik wens u gezond en smakelijk eten. De prijzen gaan naar deze winnaars: 1e prijs: mevr. Rienstra, Den Haag, 2e prijs: mevr. Hesseling, Hilversum, 3e prijs: dhr. .Jaarsma, Apeldoorn. De inzenddatum voor de puzzel in Uitzicht 2011/07 sluit 1 oktober 2011. LET OP! Het inzenden van de oplossing is alleen mogelijk door: overschrijving van tenminste € 1,00 op ING rekening 6189, t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Vermeld uw oplossing onder mededelingen. Gert Tretmans Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo tel. (0546) 56 94 11. E-mail: [email protected]

26

1

2

3

1

16

4

6

7

8

20

24

1

25

30

31

1

37

21

22

26 32

1

38

1

39

34

1

35

41

1

42

43

47

1

48

53

1

54

1

55

56

60

1

61

65

66

1

67

72

1

73

77

1

78

82

1

71

1

15

1

29

36

50 57

58

63

68

81

14

1

62

76

51

28

1

59

1

1

1

52

13

27

1 1

85

1

23

46

51

1

12

1

40

49

1

11

19

33

45

64

10

18

44

1

9

17

1

1

5

69 74 1 1

1

70

75

1

79

80

83

1 84

86

87

31

78

15

7

40

23

26

42

24

71

63

84

13

85

37

1

56

34

34

27

34

75

29

43

66

57

33

28

40

38

!

4

Horizontaal: 1. herstelwerkplaats voor schepen 4. manuele massage 13. ongebonden 16. stierenvechter 18. beroep 20. zaadje met vruchtwand bij graangewassen 21. kort puntbaardje 23. haflbolvormige overwelving 25. ijverig insect 26. klucht 28. buurtschap in de gemeente Schijndel 30. laatstleden 32. lengtemaat 33. maand 35. errore excepto 36. schuifbak 37. echtgenoot 39. voeg 40. plooi 42. windzijde 44. Nederlandse Energie Raad 45. bladmetaal 46. bruinrood 48. wortel 49. opera van Mozart 50. met dubbelslaande tong spreken 51. onheilsgodin 52. plaats in België 55. verzoek om anrwoord 57. en meer anderen 59. plaats in Noord-Holland 61. deel van een opera 62. graad 63. bijbelse reus 64. en dergelijke 65. langspeelplaat 67. hooghartig 69. tarif normal 70. neon 71. gemeen 73. sterrenbeeld 74. meisjesnaam 76. meisjesnaam 78. hooistapel- 79. het voortdurend rukken 81. binnenkort 83. iemand met een hartstochtelijke liefde voor muziek, die geen gelegenheid overslaat om muziek te horen 85. plaats in Noord-Brabant 86. kledingstuk 87. windrichting. Verticaal: 1. delirium tremens 2. eveneens 3. gebogen 4. vrouwenverblijf 5. bloedvat 6. zandheuvel 7. titel 8. groet 9. heilige 10. vaartuig 11. antilope 12. nobele 13. toestand van rust 14. publieke omroep 15. koude lekkernij 17. dopheide 19. apostolicum delegatus 21. peilstift 22. dagblad 24. wartaal uitslaan 26. dik en grof wollen weefsel 27. deel van een trap 29. koffiehuis 31. periode dat iemand leeft 33. naijverig 34. Europees land 36. vazal 38. ziekte 39. ketting zonder eind 41. stad in Tsjechië 43. op elkaar 45. modegek 47. wier 51. ergens erg op uit zijn 53. stad in Peru 54. gebak 55. angst 56. sterk smakend 58. stad in Duitsland 60. hertachtig dier 63. geweldig 66. afbeelding 68. slingerplant 69. volbloed Nederlander 71. pas gebakken 72. stijf 74. ver (in samenstellingen) 75. Engelse jongensnaam 76. reserve 77. ik (Latijn) 79. voorvoegsel ter aanduiding van een relatie met de aarde 80. keukengerei 81. omroepvereniging 82. Socialistische Partij 83. titel 84. Engelse ontkenning. Als u de hele puzzel hebt opgelost, kunt u aan de hand van de cijfers ook de onderste balk invullen. Hier ontstaat dan de uiteindelijke oplossing.

Uitzicht is het tijdschrift van MMV Natuurlijke kankerpreventie en Ondersteunende therapieën. Het verschijnt tien keer per jaar en wordt gratis aan de leden van de vereniging beschikbaar gesteld. Verantwoording De redactie van Uitzicht en het bestuur van MMV brengen de inhoud ter kennis en beoordeling; zij aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing ervan. Overname van artikelen door derden is uitsluitend toegestaan met schriftelijke toestemming vooraf. Redactie en bestuur behouden zich het recht voor zonder opgave van redenen teksten, advertenties en te beantwoorden vragen te weigeren.

Fotografie Stef Breukel e.a. Redactiecommissie Truus Hartsink Drs. Hans Stoop Cor van Groningen

Uitzicht op internet www.moermanvereniging.nl E-mail: [email protected] Kopij volgend nummer: Magazine 8/2011 vóór 12 september 2011

In de Belgische gemeente Bornem wordt half september “A touch of Rose” geopend, een welzijnscentrum voor kankerpatiënten. Een van de drijvende krachten hierachter is Ann-Marie Morel, de zus van Marie-Rose.

Eerbetoon

Redactieadres Redactie Uitzicht Hof van Azuur 30 2614 TB Delft

Inschrijving Uitzicht ISSN 0169-9938

Zus Marie-Rose werkt aan vervulling wens

ls ik genezen ben, ga ik werk maken van de opstart van zo’n dienst...” Die woorden sprak Marie-Rose Morel, de Belgische politica die begin dit jaar overleed aan kanker. Tijdens haar ziekte onderging ze een relaxatie­ kuur en een gelaatsverzorging. Ze noemde het “een verwenbeurt voor geest en lichaam”. Tijdens de sessies kwam ze bij van de slopende medische behandelingen, die bij haar vooral bestonden uit zware chemokuren. Ze nam zich voor om andere kankerpatiënten ook in staat te stellen een vergelijkbare behandeling te ondergaan. Het was haar niet gegeven. Ze verloor de ongelijke strijd.

Medewerkers aan dit nummer: Drs. Bob Hornstra, arts Riëtte Janssen Jan van Klinken Arjan van Laar Hans Nieuwstad Petra Pronk Dr. Gert Schuitemaker

Advertenties Advertentiemogelijkheden en tarieven kunnen worden aangevraagd bij: J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert Telefoon (0495) 53 22 20

Welzijnscentrum voor kankerpatiënten bij Belgisch ziekenhuis

“A

Eindredactie Cor van Groningen

c o l o f o n

Kruiswoordraadsel

Haar zus Ann-Marie heeft nu het initiatief genomen om de wens van MarieRose alsnog te realiseren. Als longarts weet ze maar al te goed wat patiënten met de ziekte doormaken. Ook ziet ze het als eerbetoon aan haar zus. Er is een stichting opgericht met de toepasselijke naam “a touch of Rose” die via sponsoring en allerlei acties fondsen werft. “A touch of Rose” zal worden gevestigd op het terrein van de campus in Bornem. Ann-Marie is verbonden aan de Sint-Jozefkliniek op diezelfde campus. “In het ziekenhuis proberen we al jaren de behandeling van patiënten te verlichten door hen psychologisch en emotioneel zoveel mogelijk te ondersteunen. Nu willen we die therapieën onderbrengen in een aparte afdeling. Als je je psychologisch goed voelt, krijg je moed om verder te vechten”, aldus de zus van Marie-Rose.

man of vrouw. Het is de bedoeling dat je er kunt praten met lotgenoten, maar ook kunt genieten van ontspanningsof schoonheidsbehandelingen”, licht Ann-Marie toe. Verder komen er kookworkshops. Door haar column in het veelgelezen Vlaamse dagblad Het Laatste Nieuws leefden honderdduizenden met MarieRose mee. Ze volgde de Moermanvoedingswijze en had zich voorgenomen hieraan in België meer bekendheid te geven. Hiertoe had ze een bekende tv-kok bereid gevonden een kookboek samen te stellen dat heel toegankelijk zou zijn voor een breed publiek. MarieRose werd zaterdag 12 februari onder massale belangstelling begraven. Ze werd 38 jaar en laat twee jonge kinderen achter.

Advertentie

Gezellig

Het welzijnscentrum moet een gezellige ruimte worden die op geen enkele wijze doet denken aan een ziekenhuis. “De patiënt moet zich er niet zozeer als patiënt voelen maar vooral ook weer als moeder,

27

Advertentie

Postbus 16035 2500 BA Den Haag Telefoon 070-3010701 Fax 070-3010707

De Roode Roos B.V. Magazijn voor orthomoleculaire voeding Deze keer een andere selectie van producten, welke door “De Roode Roos B.V.” geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een inzicht van ons ruime assortiment, van meer dan 3500 producten en 80 leveranciers. Bestellen bij De Roode Roos B.V. Alle producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Eventueel kunt u eerst een fotokopie maken. Onze volledige catalogus is op aanvraag verkrijgbaar. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door TNT-Post bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. Internetgebruikers kunnen een e-mail versturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com Vanaf nu biedt De Roode Roos u de mogelijkheid uw bestellingen te betalen via doorlopende machtiging voor automatische incasso. Een machtigingskaart hiervoor kunt u opvragen via onze website: www.derooderoos.com/machtigen

Nr

Fabrikant

Leden

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 46,50

€ 34,87

547 BioSil (30 ml)

Bio Minerals

€ 29,90

€ 22,42

586 MaxEPA (100 caps)

Cardio Vasc. Res.

€ 37,00

€ 27,75

1388 MultiVit Basic (module 1) (90 vcaps)

Alfytal

€ 20,75

€ 18,68

1785 MSM 1000 mg (120 tab)

Vitals

€ 22,25

€ 16,69

2308 DHA 250 (120 caps)

Now Foods

€ 38,25

€ 28,69

2836 MetaRelax (90 tab)

Metagenics

€ 23,99

€ 17,99

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 19,95

€ 14,96

3402 Optimal Prenatal DHA Formula (60 softgel Minami Nutrition

€ 27,95

€ 20,96

3492 Bio Bran MGN3 (50 tab)

Medpro

€ 65,00

€ 58,50

3588 Symbioflor 1 (50 ml)

Energetica Nat.

€ 13,60

€ 10,88

3654 Prostaatformule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

3924 MagAsorb 150 mg (Magnesium als Citraat Lamberts

€ 12,20

€ 9,15

4084 Women's Mood (30 caps)

Care For Women

€ 19,95

€ 14,96

4105 Levertraan Forte (60 softgels)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

4126 Coriolus Versicolor-extract 750 mg (90 cap AOV

€ 31,55

€ 23,66

4169 Plantina Algreen (150 gram)

Plantina

€ 48,70

€ 36,52

4398 Active Biodream (800 gram)

Biodream

€ 45,00

€ 36,00

4456 Spirulina (180 tab)

Marcus Rohrer

€ 13,32

€ 11,32

4617 Solidago Complex Tinctuur (50 ml)

Zonnegoud

€ 10,29

€ 7,72

4630 Co Enzyme Q10 with MCT (60 vcaps)

Viridian

€ 35,80

€ 28,64

4646 Super Greens (220 gram)

VitaKruid

€ 52,90

€ 44,96

4754 Bio Nutriënt l-Tryptofaan (60 vcaps)

CellCare

€ 21,90

€ 17,52

4920 Anti oxidant Formule (60 tab)

Salvé

€ 21,00

€ 15,75

5400 Vitamine D3 15 mcg (90 softgel)

Bonusan

€ 11,00

€ 8,25

5861 Delima Feminin (10 ovula)

Pekana

€ 14,90

€ 11,18

5878 Glucosamine Summum (120 tab)

Supplemed

€ 35,50

€ 26,62

6096 CalAsorb (180 tab)

Lamberts

€ 27,50

€ 20,62

6097 Salvestrol Prostaat (60 caps)

Vitals

€ 39,95

€ 29,96

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

Prijswijzigingen voorbehouden Vermeld hier uw adresgegevens:

Deze boeken kunt u bestellen bij de Moermanvereniging. Wilt u één of meerdere boeken toegestuurd krijgen, vul dan duidelijk een girokaart in met het juiste bedrag en de titels van de gewenste boeken. Geen geld opsturen! Het gironummer waarop u kunt bestellen is: 355.999 t.n.v. De Moermanvereniging Postbus 508 2400 AM Alphen aan den Rijn. De prijzen zijn inclusief verzendkosten binnen Nederland. Daarbuiten wordt € 3,50 extra berekend.

01. 04. 09. 10. 15. 17. 22. 24. 28. 29. 37. 41. 42. 44. 45.

Dr. Moerman, een weg tot genezing, C. van Groningen en A. Ronhaar De psychische achtergronden van kanker, Jac. Landman Verhütung und Heilung von Krebs, Jac. Landman Die Moerman-Krebs-Diät, E. Wannee-Immerzeel Het Moermandieet, gezond en lekker, E. Wannee A solution to the Cancer Problem Variaties op de Moermankeuken, Truus Hartsink Kookboek, Lia v.d. Geest en Lydia Sleutel De actuele voedingstabel, wat zit waar in? Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de Moermantherapie Het Gouden boekje voor de Gezondheid, G.E. Schuitemaker Voor meer boeken van de heer Schuitemaker zie: www.gezondeboeken.nl Bondgenoot, autobiografie van een immuuncel, Henk Fransen De helende factor, Bob Th. Hornstra Voed je goed, voel je goed, Monique van den Assum Dvd ‘Geef ziekte geen kans, eet en leef gezond’, Kees Braam

€ 11,30 € 4,95 € 6,80 € 6,80 € 4,95 € 7,95 € 4,95 € 7,95 € 9,50 € 20,40 € 12,50

€ 12,75 € 16,50 € 4,95 € 6,95

Advertenties

Vascu-Vitaal® doet wat het belooft:

het houdt de bloedvaten schoon.

In de achterliggende 20 jaar heeft Vascu-Vitaal® haar werking bewezen blijkens de vele positieve reacties van mensen in binnenen buitenland, die Vascu-Vitaal® gebruikt hebben. Vele natuurgeneeskundigen hebben ervaren dat hun cliënten/patiënten klachtenvrij waren na een behandeling met Vascu-Vitaal®.

Houdt de bloedvaten schoon

VASCU-VITAAL

Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

E-Mailadres:

Telefoonnummer:

(evt.) voorschrift van:

28

Normaal

Boekenlijst

ondersteunt het lichamelijke weerstandsvermogen en bevordert een algemene goede gezondheid

OLIGO PHARMA BV, Kerklaan 2, 1211 PP Hilversum Tel. 035 - 6244671, fax 035 - 6244672 e-mail: [email protected] www.vascuvitaal.com

29

Servan-Schreiber overleden David Servan-Schreiber, auteur van ‘Uw brein als medicijn’ en ‘Antikanker’, is zondag 24 juli op 50-jarige leeftijd overleden. Hij had kanker. Vorig jaar ontdekten artsen uitzaaiingen van een hersentumor in zijn lichaam. Bijna twintig jaar daarvoor genas hij van kanker. In ‘Antikanker’ vertelt hij hoe hij zelf op zoek ging naar een manier om zijn lichaam te beschermen tegen terugkeer van de tumor. Hij ontdekte dat natuurlijke verdedigingsmechanismen daarbij een belangrijke rol kunnen spelen. Op basis van wetenschappelijke literatuur stelde hij een lijst op met natuurproducten die een beschermende werking hebben tegen kanker. Veel van die producten komen overeen met die in de Moermanvoedingswijze. Ook beweging en optimisme hoorden bij de aanpak van Servan-Schreiber.

Activiteitenkalender 22 september – Rijssen Lezing Spreker: D. Meijer, arts Thema: Vitaal of Fataal eten: invloed van voedsel en milieu op onze gezondheid. Plaats: Poort van Twente, Enterstraat 188, Rijssen Tijd: 19.45 uur Inloop: vanaf 19.15 uur Toegang: Gratis, gift i.v.m. kosten is welkom. Info: J. Baan (0548) 51 26 10. In de pauze is er een gezond hapje en drankje. Na de pauze is gelegenheid voor het stellen van uw vragen

In het volgende nummer van Uitzicht • De lange weg van Henriëtte van Rijn naar herstel van de balans tussen lichaam en geest. • Onder Hunza’s waren ziekten zo goed als onbekend.

Hij benadrukte in interviews dat hij in zijn boek geen totale bescherming tegen kanker kon aanreiken. In een gesprek met het Nederlandse blad Ode zei hij. “Ik zeg niet dat je kanker kunt voorkomen, want het kan ook worden veroorzaakt door dingen waar je niets aan kunt doen. Al doe je alles wat ik zeg in mijn boek, dan is dat nog geen garantie dat je geen kanker zult krijgen. Het biedt voor 80 tot 85 procent bescherming, en dat is al heel wat.”

Zijn vader Jean-Jacques Servan-Schreiber was een toonaangevende journalist, politicus en publicist die het weekblad l’Express oprichtte en adviseur was van de presidenten Valéry Giscard d'Estaing en François Mitterrand.

30

• Populaire onkruidverdelger blijft omstreden.

Advertentie

NOW producten zijn o.a. verkrijgbaar via: artsen, therapeuten, apotheken en De Roode Roos

Topkwaliteit voedingssupplementen met een gezonde prijs

Uitz_D3 drup.indd 1

Workshop en cursussen bij Marry Foelkel • Workshop vlierbessen Vrijdagmiddag 16 september om 13.30 uur is er een workshop vlierbessen. Marry vertelt over alle aspecten van de vlierbes en leert u een vlierbeselixer maken. Kosten: € 20,-. • Basis kruidencursus Woensdagavond 14 september en zaterdagochtend 17 september start de basis kruidencursus. Tijdens deze cursus worden al uw zintuigen voortdurend geprikkeld door de veelzijdigheid van kruiden. In zes lessen leert u veel over de diverse toepassingen van kruiden, 2 lessen aandacht voor de culinaire kruiden en 2 lessen voor de cosmetische en medicinale aspecten.

Vitamine D-3, nu ook in druppelvorm

Servan-Schreiber studeerde medicijnen aan de Carnegie Mellon University in de Amerikaanse stad Pittsburgh, gaf daar vervolgens leiding aan een prestigieus psychiatrisch onderzoekslaboratorium en was professor aan dezelfde universiteit evenals aan de Ecole de Médicine in Lyon. Nog bekender dan ‘Antikanker’ is zijn boek ‘Uw brein als medicijn’. Dat gaat over het zelf bestrijden van stress, depressies en angsten zonder daarbij gebruik te hoeven maken van medicijnen.

Asten (NB) – november 2011 Vegetarische kookcursus Onder deskundige leiding maaltijden klaarmaken die gezond en smakelijk zijn. Plaats: Asten (Noord-Brabant) Data: dinsdagen 8, 15, 22 en 29 november Tijd: van 10.00 tot 14.00 uur Kosten: leden € 80,Opgave: Mien v.d. Vijfeijken, telefoon (0493) 49 58 91 en Toos Scheres, telefoon (0475) 49 29 20.

• Vervolg kruidencursus Donderdagavond 15 september en zaterdagochtend 24 september start de vervolg kruidencursus. Onderwerpen: stofwisseling; weerstand (griep en verkoudheid); stress, depressiviteit en burn-out; gewrichten; hart- en vaatziekten; detox (eczeem). Kosten voor de kruidencursussen: € 98,- inclusief syllabus. Alle cursussen worden gegeven op de Kruidentuin, Engeland 25 in Beekbergen. Opgave: telefoon (055) 506 13 91 of via [email protected]

20-11-09 16:05

31