Jaargang 39 Januari 2012 Uitgave van MMV

1

Jaargang 39 Januari 2012 Uitgave van MMV

MMV-voorzitter Dave Schut: ‘We gaan ons nadrukkelijk presenteren’ • Onderzoek effectiviteit van complementaire zorginterventies • Psychosociale zorg in Vlaamse ziekenhuizen • De fiscus en uw zorgkosten in 2011 • In de ban van de blauwe bes

Colladeen Geavanceerde natuurlijke formule ter ondersteuning van bescherming en verbetering van de conditie van de huid Colladeen

is zo geformuleerd dat het actieve fytonutrienten bevat ter bevordering van de elasticiteit en verbetering van de microcirculatie van de huid, terwijl het bijdraagt tot bescherming van de huid tegen de invloeden van de zon, de belangrijkste oorzaak van veroudering.

■ Voor de gevoelige huid ■ Beschermt de huid tegen veroudering ■ Ondersteunt het herstellend vermogen van de huid ■ Beschermt tegen zon en UV straling

PER 2 TABLETTEN PHYTONUTRIËNT

INHOUD

TECHNISCHE SPECIFICATIE

Anthocyanidinen

320mg

Uit extracten van Druivenpit en Blauwe bosbes. Door extracten te gebruiken die 500 x meer geconcentreerde phytonutriënten bevatten dan het oorspronkelijke plantenmateriaal bevat deze formule een van de hoogst geconcentreerde anthocyanidinen.

Groene thee blad

275mg

Als 50mg uit een 5,5 : 1 extract, geleverd door één van werelds beste leveranciers van Groene thee. Daardoor bevat deze hoge kwaliteit de correcte balans van actieve ingrediënten.

Luteïne

6mg

Aanwezig in de pure vrije vorm (voor juiste opname) die chemisch identiek is aan de Luteïne die voorkomt in groen bladige planten.

Zeaxanthine

240mcg

Net als Luteïne aanwezig in haar pure vrije vorm

Maximale Sterkte ■ ■

■

■

■

■

Voor de circulatie Voor het behoud van een sterke vaatwand en een goede vochtbalans. Voor het elastisch en soepel houden van de bloedvaten Bij ondermeer ontsierende aderen, vermoeide benen en voeten, zware benen en koude handen en voeten. Als ondersteuning voor het hart Colladeen bevat veel antioxidanten die zowel in water als vet oplosbaar zijn. Dit maakt het als antioxidant meer geschikt dan vitamine C of E. Als antioxidant Ter bescherming tegen vrije radicalen voor het behoud van gezonde cellen en weefsels en/of ter aanvulling van antioxidanten. Voor de huid Ter bescherming van de huid tegen veroudering en bij verlies aan vitaliteit. Het is goed voor het bindweefsel in de huid en houdt het uiterlijk fris en jeugdig. Voor het bewegingsapparaat Voor het behoud van gezond kraakbeen en soepele spieren, ligamenten en pezen.

tel 088-0075700

Er voltrekt zich nationaal en internationaal een grootschalige maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkeling, die een omslag in denken en doen zichtbaar maakt van zorg en ziekte naar gedrag en gezondheid, vraagsturing en zelfmanagement, kwaliteit en duurzaamheid, samenwerking en publieke verantwoording. Dat constateert ZonMw in het rapport ‘Effectiviteit van complementaire zorginterventies’. De onderzoekers constateren een groeiende behoefte aan een meer dynamische kijk op de gezondheidszorg. Blijkbaar daagt het besef dat er meer is dat welzijn en gezondheid kan dienen, dan wat ons naar traditioneel inzicht wordt aangereikt.

Het contact van mens tot mens is kenmerkend voor de ver­ eniging, vindt MMV­voorzitter Dave Schut. “Dat is de basis van ons bestaansrecht en dat moet zo blijven.” Dat zegt hij in een interview, waarin hij de voortgang van de plannen voor de toekomstige ontwikkeling van de vereniging schetst.

De gezondheidszorg in Nederland is om meer dan een reden gebaat bij een meer integrale aanpak. Gezondheid en welbevinden van velen zullen er mee gediend zijn; de kosten voor de zorg zullen zeker niet stijgen maar vrijwel zeker dalen en de kwaliteit van leven zal aanzienlijk toenemen. Waar elders in de wereld integrale gezondheidszorg de gewoonste zaak van de wereld is, blijft het een tamelijk onbegrijpelijke zaak dat we in eigen land op afstand gehouden worden. Er moet heel wat gebeuren wil 2012 in de gezondheidszorg een dynamisch jaar worden. Van minister Edith Schippers hebben we in dat opzicht ‘niets te vrezen’!

Colladeen bevat maar liefst 160mg anthocyanidinen per tablet uit extracten van Druivenpit en Blauwe bosbes.

Voor informatie zie www.hb08.nl

Van mens tot mens

Wat dat precies betekent, die dynamische kijk op gezondheid? Datgene waar we al jaren voor pleiten: de gezondheid en de mogelijkheden van de zorgvrager centraal stellen, uitgaan van de wisselwerking tussen lichaam en geest (‘het lichaam vertaalt wat de geest ervaart’, zei Moerman al) en zowel voor preventie als herstel, alle kennis, middelen en methoden benutten die effectief en veilig zijn. Deze integrale benadering is in vele landen al lang gangbare praktijk, maar in ons land nog altijd de uitzondering die de (reguliere) regel bevestigd.

Derma Plus en Colladeen Maximale  Colladeen Sterkte zijn geschikt voor vegetariërs.

Colladeen

Dynamisch

Onderzoek effectiviteit van complementaire zorginterventies

4

6

De maatschappelijke betekenis van complemen­ taire zorg is zeer groot, blijkt uit onderzoek. Maar ‘de buitenwereld’ denkt nog altijd dat complemen­ taire behandelingen onwetenschappelijk zijn. Die opvatting staat haaks op de wassende stroom wetenschappelijk bewijs voor deze behandelingen.

Psychosociale zorg in Vlaamse ziekenhuizen Psychosociale begeleiding van kankerpatiënten staat in de medische wereld in ons land nog in de kinderschoenen. Dat is in België wel even anders. Therapeuten verzorgen in Vlaamse ziekenhuizen relaxatiesessies. “De resultaten zijn eigenlijk ongelooflijk.”

De fiscus en uw zorgkosten in 2011 Het is elk jaar weer een hele uitzoekerij om op het spoor te komen welke specifieke zorgkosten u over 2011 van de fiscus mag aftrekken van uw inkomen. Naar vertrouwd model ging Gert Tret­ mans vast voorop in het labyrint van wel en niet aftrekbare kosten. Uw aangifteformulier moet u nog wel zelf invullen!

Passie voor de blauwe bes Ze heeft een grote voorliefde voor de blauwe bes, omdat deze vrucht beschikt over gezonde eigen­ schappen. Betty van der Krogt uit Koudekerk aan de Rijn ziet elk jaar verlangend uit naar de zomer. Dan kan ze weer volop toegeven aan haar passie voor de blauwe bes.

10

12

18

Cor van Groningen eindredacteur Uitzicht

mail [email protected]

3

MMV-voorzitter Dave Schut vindt verdere professionalisering onvermijdelijk

‘We gaan ons nadrukkelijk aan de samenleving presenteren’ Eigen rol voor Moerman Academie Andere voorstellen die het bestuur nader wil uitwerken: • Een nadrukkelijke rol voor de Moerman Academie. Schut: “Het zou mooi zijn als de Academie actief kennis overdraagt. Daarnaast kan ze eigen onderzoek doen. Is er bijvoorbeeld sprake van voortschrijdend inzicht bij de vrijwilligers? In samenspraak met de Medische Adviesraad kan de Academie veel nuttig werk doen.” • Lotgenotencontact (buddysysteem) zoals dat ook gebeurt bij hivaids patiënten. Schut vindt dat MMV ook in dat opzicht in een grote behoefte kan voorzien. “Het zou prachtig zijn als kankerpatiënten via de vereniging aan een buddy kunnen worden geholpen. Dan ben je echt patiëntenvereniging in optima forma.” • Het samenstellen van goed gefundeerde recepten. Waarschijnlijk zal dat in de vorm van een bundel gebeuren. Als het aan het bestuur ligt, zal die bundel het komend jaar al het licht zien.

Kort na zijn aantreden in april vorig jaar kondigde de nieuwe MMV-voorzitter Dave Schut aan dat het bestuur de vereniging op de kaart wil zetten. Nederland zou meer van MMV gaan horen. Over dat voornemen laat het bestuur geen gras groeien. Dit jaar moet er – als de leden het ermee eens zijn – een forse professionaliseringsslag in gang worden gezet. Schut: “Niet als doel op zich maar om nog voor veel meer mensen dan nu van betekenis te kunnen zijn.” Tekst: Jan van Klinken – Foto: Leonard Davids

M

MV heeft toekomst. Dat staat voor Dave Schut vast. Wat de vereniging kan aanreiken, is meer dan ooit van betekenis. Kanker is tegenwoordig volksziekte nummer 1 en tienduizenden mensen zijn op zoek naar een meer integrale (ook complementaire) aanpak dan wel naar mogelijkheden om de ziekte voor te zijn. Daarom is de tijd nu rijp om ‘het verhaal van Moerman’ breed voor het voetlicht te brengen. “De Moermanvoedingswijze appelleert aan een breed gevoel dat we gezonder moeten leven. Ook onderkennen steeds meer mensen dat vergiften en tekorten een slecht milieu in je lichaam veroorzaken, waardoor ongeremde celdeling ontstaat. Dat je met goede voeding en supplementen een slecht milieu kunt tegen­ gaan, zal eveneens voor velen duidelijk zijn”, betoogt Schut.

4

Eilandjes

Het tij mag dan gunstig zijn, er is nog wel een hoop huiswerk te doen. “In de eerste plaats zal de zaak intern goed op de rit moeten staan”, benadrukt de bestuursvoorzitter. Niet dat Schut vindt dat de organisatie nu aan alle kanten rammelt. Integendeel. “Er gebeuren ontzettend veel positieve dingen. Maar je ziet heel veel ‘eilandjes’. Iedereen is druk bezig op zijn eigen eilandje en dat is fantastisch natuurlijk, maar die eilandjes moeten wel met elkaar verbonden worden. Verbin­ ding is echt een sleutelwoord. Zo zijn we op het idee van een Ledenadviesraad gekomen. Daarover willen we een voorstel aan de leden voorleggen. Zo’n raad kan aan die verbinding handen en voeten geven.” Een andere voorwaarde om goed naar buiten te kunnen treden, is dat de mensen binnen de organisatie het eerst met elkaar eens moeten zijn over de invulling van de Moerman­ voedingswijze. “Natuurlijk mag er een zekere bandbreedte zijn maar over de kern moet eenduidigheid zijn. Anders roept je boodschap alleen maar verwarring op.” Het klinkt eigenlijk vrij simpel: eilandjes verbinden en de bood­ schap op formule brengen. In de praktijk betekent het echter dat een pakket aan maatregelen moet worden gerealiseerd. Goede voornemens en bedoelingen zijn niet toereikend. Wil er continuïteit in de organisatie ontstaan en sprake zijn van een effectieve aanpak, dan is professionalisering onvermijdelijk.

Eersteklas website

Om met de voedingswijze te beginnen: het bestuur wil een voorstel uitwerken om te komen tot een Medische Adviesraad die in kaart moet brengen en op een rijtje moet zetten welke voedingsadviezen per doelgroep gegeven dienen te worden.

Met de nadruk op: per doelgroep. Mensen die preventief bezig willen zijn, verkeren nu eenmaal in een andere situatie dan mensen die kanker hebben. Ook denkt het bestuur aan afzon­ derlijke aanbevelingen voor mensen die behandeld zijn. Deze driedeling maakt meer maatwerk mogelijk.

aansturing is daarbij onontbeerlijk.” De telefonische hulplijn (AG Infolijn) zal eveneens extra ondersteuning krijgen. “Dat verdient deze service”, tekent Schut aan. “Het is belangrijk dat die lijn optimaal functioneert. We zullen nagaan of de lijn verder verbeterd kan worden. Te denken valt aan professionele begeleiding. Wellicht is een verdere uitbouw gewenst.”

Als de adviezen nader zijn uitgewerkt, is de volgende vraag hoe die dan gecommuniceerd moeten worden. Dave Schut: “Dat kan met behulp van brochures, we zullen zeker ook de Betaalde functies media opzoeken, ons op Twitter en Facebook presenteren Al met al heeft MMV een stevige professionaliseringsslag voor maar het allerbelangrijkste is een eersteklas website. Die de boeg. Concreet kan dat betekenen dat er meer betaalde dient super gebruiksvriendelijk te zijn en ook die moet maat­ functies moeten komen. Dat is volgens het bestuur eigenlijk werk mogelijk maken, zowel wat therapie als preventieve onvermijdelijk. Schut: “Er zijn grenzen aan de verantwoorde­ adviezen betreft. Stel dat iemand in een stressvolle situatie lijkheden die je bij vrijwilligers kunt neerleggen. Verantwoor­ verkeert en wil weten welke maatregelen hij delijkheid dragen betekent ook verant­ het beste kan treffen om er niet aan onder­ woording afleggen en erop afgerekend ‘Wat de vereniging kunnen worden. In april willen we aan de door te gaan. Dan moet zo iemand met een paar muisklikken bij een advies terecht­ leden een investeringsprogramma voorleg­ kan aanreiken, komen dat op zijn situatie is toegesneden. gen. Er is geld voor en daar willen we op Zo kun je je informatie prachtig afstemmen op verantwoorde wijze mee aan de slag. Er is is meer dan ooit doelgroepen. Ook moeten patiënten op de site heel veel werk te doen want we kunnen met hun vragen en verhalen terechtkunnen voor heel veel mensen iets betekenen. Het van betekenis’ zodat er interactie ontstaat.” gaat alleen om de vraag hoe we dat doen? Verder krijgen de informatievoorziening en Daar vragen we mandaat voor.” de service aan de eigen leden de nodige aan­ dacht. Enthousiast is het bestuur over de huidige kring van Het is niet de bedoeling tot in lengte van dagen uit de reserves ambassadeurs. “Die doen prima werk. Maar er moet wel voor te putten om zo de organisatie draaiende te houden, benadrukt worden gezorgd dat zij een klankbord hebben. Ze moeten Schut. “Het model dat we als bestuur aan de leden zullen weten of ze goed bezig zijn en mogen niet op een eilandje presenteren, is kostendekkend. De investering is als het goed terechtkomen. is eenmalig. Het concept­investeringsprogramma loopt tot Belangrijk is dat ze ervaringen uitwisselen, elkaar stimuleren eind 2013. en vanuit een centraal punt gefaciliteerd worden. Een goede Lees verder op pagina 31 >

5

Wetenschappelijke stand van zaken “Wereldwijd zijn er op het gebied van complementaire interventies duizenden studies uitgevoerd, met wisselend resultaat en van wisselende kwaliteit. Het wetenschappelijk bewijs begint voorzichtig te groeien, maar is over de hele lijn nog volstrekt onvoldoende. Veelbelovend is het neuro wetenschappelijk onderzoek dat een duidelijke wetenschappelijke basis heeft voor veel door individuele burgers toegepaste mind-bodytechnieken als meditatie, mindfulnesstrainingen en tai chi. Tevens komt er steeds meer bewijs dat psychologisch gerichte interventies als mindfulness, meditatie of hypnotherapie goed kunnen werken bij lichamelijke (onverklaarde) aandoeningen, zoals chronische pijn en vermoeidheid of prikkelbare-darmsyndroom. Nobelprijswinnaar Elizabeth H. Blackburn stelt in de Volkskrant van 11 september 2010 dat telomeren, uiteinden van de chromosomen die een belangrijke rol spelen bij veroudering en kanker, zelfs verlengd kunnen worden met lifestyle-interventie, zoals een combinatie van gezond eten, lichaamsbeweging en meditatie. Dat opent de weg naar preventie van ouderdomsziekten en langer leven.” (Citaat uit het rapport ‘Effectiviteit van complementaire zorginterventies’).

Onderzoek naar effectiviteit van complementaire zorginterventies gewenst

Maatschappelijke relevantie van CAM zeer groot Hoewel het wetenschappelijk bewijs voor de effectiviteit van complementaire behandelwijzen gestaag groeit, denkt de buitenwereld nog steeds dat deze behandelwijzen ‘onwetenschappelijk’ zijn. Zolang dat zo is zullen deze geneeswijzen nooit serieus genomen worden. Hoog tijd dus om daar iets aan te doen. Daarom nam ZonMw de effectiviteit van complementaire zorginterventies onder de loep. Het resultaat is vastgelegd in het rapport ‘Effectiviteit van complementaire zorginterventies’. Tekst: Petra Pronk

C

omplementaire behandelingen om­ vatten een breed spectrum aan zorg en behandelwijzen die variëren van massage tot mind­body interventies en van fytotherapie tot acupunctuur. Steeds meer mensen maken er gebruik van. Dat was voor ZonMw reden om op zoek te gaan naar het antwoord op de vraag hoe effectief deze behandelwijzen nu eigenlijk zijn.

Gestage toename

Er zijn diverse redenen waarom het onderwerp juist nu op de agenda is ge­ komen. De eerste is dat de behoefte aan en het gebruik van complementaire interventies de laatste jaren gestaag toeneemt. Volgens cijfers van het CBS uit 2010 ligt het zorggebruik voor de hele bevolking op 7 tot 9 procent, en bij specifieke doelgroepen, zoals kinderen, psychiatrische patiënten of in de pallia­ tieve zorg, kan dit getal zelfs oplopen tot 60%. Dat cijfer neemt nog verder toe omdat het aantal allochtone inwoners van Nederland stijgt. Allochtonen ma­ ken, vergeleken met autochtonen, meer gebruik van complementaire geneeswij­ zen, omdat zij anders (meer holistisch) aankijken tegen gezondheid en ziekte. Een andere reden is dat de visie op ziek­ te en gezondheid in de hele maatschap­

6

pij aan verandering onderhevig is. De laatste jaren is er een belangrijke ver­ schuiving gaande van een benadering waarbij het accent ligt op de ziekte, naar een accent op gezondheid. In die laatste benadering staat de zorgvrager centraal, wordt er uitgegaan van de wisselwerking tussen lichaam en geest en wordt er ge­ bruik gemaakt van alle kennis en kunde die veilig en effectief is gebleken. “Hoewel het wetenschappelijk bewijs voor effectiviteit van complementaire interventies voorzichtig begint te groei­ en, is het over de hele lijn nog volstrekt onvoldoende”, aldus het rapport. “Deug­ delijk onderzoek is dus nodig, om ener­ zijds een goede onderbouwing te geven aan effectieve interventie, maar ander­ zijds ook het onnodig gebruik van niet­ effectieve of schadelijke interventies aan banden te leggen.” Op zoek gaan naar wat echt werkt, is dus net zo belangrijk als het kaf van het koren scheiden.

Nieuwe ontwikkeling

Het rapport plaatst om te beginnen de complementaire geneeswijzen binnen de maatschappelijke en wetenschappe­ lijke context. “Zowel nationaal als inter­ nationaal is sprake van een grootscha­ lige maatschappelijke en wetenschappelijke ontwikkeling die in het teken staat van een omslag van zorg

en ziekte naar gedrag en gezondheid, vraagsturing en zelfmanagement, kwali­ teit en duurzaamheid, samenwerking en publieke verantwoording”, aldus het rapport. Het wordt steeds duidelijker dat de huidige klinische praktijk niet gebaat is bij het uitsluitend denken en doen in traditionele categorieën, maar dat er behoefte bestaat aan een meer dynamische kijk op gezondheidzorg. Een visie waarbij gezondheid te maken heeft met dingen als het vermogen zich aan te passen aan verstoringen, veer­ kracht hebben, een balans weten te handhaven of te hervinden. Een dyna­ mische kijk op gezondheid impliceert een gezondheidszorg die: – de gezondheid en mogelijkheden van de zorgvrager centraal stelt in plaats van ziekte, klachten en beperkingen; – uitgaat van de wisselwerking tussen lichaam en geest; – in het proces van preventie en herstel van ziekte alle kennis, middelen en methoden benut die veilig en effectief zijn gebleken.

Holistische benadering

In het buitenland is die aanpak al heel vanzelfsprekend. Zo is in landen als Amerika, Canada en Australië een der­ gelijke integrale of holistische benade­ ring de gebruikelijke gezondheidsprak­

tijk. In Nederland is het nog steeds meer uitzondering dan regel, maar ook hier zijn dergelijke benaderingen aanwezig, bijvoorbeeld in zorgvisies als Planetree, belevingsgerichte zorg, magneetzieken­ huizen en Integrative Medicine. Hoe verschillend die concepten ook zijn, ze hebben een paar dingen gemeen. Bijvoorbeeld: – Er is sprake van een gelijkwaardige relatie tussen zorgverlener en zorg­ vrager. In die relatie staat de patiënt centraal en fungeert de professional vooral als ondersteunende coach. – De zorgvrager heeft een actieve rol in het voorkomen van ziekte, zijn welbe­ vinden en het eigen genezingsproces. – Reguliere zorg en behandelwijzen worden waar mogelijk en wenselijk gecombineerd met evidence based complementaire interventies om te komen tot de meest integrale, effec­ tieve, minst toxische en goedkoopste behandelwijze.

Artsen verdeeld

De mening van artsen over complemen­ taire geneeswijzen is verdeeld. Uit een enquête onder 1700 artsen in 2007 bleek dat de meerderheid niet warmloopt voor patiënten die hun heil (ook) in het alter­ natieve circuit zoeken, maar dat zij het wel ‘gedogen’. Acupunctuur wekt nog

de minste weerstand op, gevolgd door homeopathie, antroposofie en natuur­ geneeskunde. Bij een ledenraadpleging van artsenor­ ganisatie KNMG in 2007 onderschreef de helft van 800 ondervraagde artsen de stelling ‘Alternatieve geneeswijzen genezen niet, maar helpen de patiënt wel’. “Driekwart van de artsen denkt dat mensen hun toevlucht in het comple­ mentaire circuit zoeken omdat ze te­ leurgesteld zijn in de reguliere zorg”, aldus het ZonMw­rapport. “73 procent vindt dat complementaire behandelwijzen niet allemaal over een kam geschoren moeten worden; de artsen erkennen dat de reguliere geneeskunde te weinig aandacht heeft voor de patiënt als per­ soon. Maar 85 procent vindt ook dat patiënten te weinig kritisch zijn ten opzichte van complementaire behande­ laars, 90,1 procent vindt dat het hande­ len van artsen een wetenschappelijk fundament moet hebben, 90,4 procent vindt dat artsen dienen te handelen volgens de evidence­based richtlijnen, 80,5 procent werkt niet samen of ver­ wijst niet door naar complementaire be­ handelaars, en 96 procent beoefent zelf geen complementaire behandelwijzen.” Een enquête uit 2010 door Arts & Auto onder ruim 4000 leden gaf een wat zon­

niger beeld. Daaruit bleek dat de meer­ derheid (58%) vond dat CAM toegevoeg­ de waarde heeft ten opzichte van reguliere geneeskunde. 40% maakte zelf wel eens gebruik van CAM en 20% past CAM toe in de eigen praktijk. Van de 80 procent die zelf geen CAM praktiseren of complementaire middelen verkopen, vindt de grootste groep het geen pro­ bleem dat regulier opgeleide collega’s dit wel doen. Zo’n 52 procent geeft aan de keuze van de patiënt voor CAM te respecteren. Slechts 3 procent zou het patiënten ten sterkste afraden. Overigens staat de nieuwe generatie artsen beduidend positiever tegenover CAM. Van de huidige geneeskunde studenten vindt 83 procent dat artsen in staat moeten zijn om hun patiënten objectieve informatie over CAM te ge­ ven. Ruim 74 procent vindt dat ze daar­ voor zelf onvoldoende in huis hebben. In totaal is tweederde van mening dan CAM­behandelwijzen thuishoren in het geneeskundeonderwijs.

Onderzoek en integratie

Gezien het maatschappelijke belang van CAM pleit ZonMw voor meer acade­ misch onderzoek naar deze behandel­ wijzen. Alleen dan wordt het mogelijk om CAM echt in de medische praktijk te integreren. Volgens het rapport zijn de

7

kosten, kwaliteit en veiligheid van zorg gebaat bij een open houding en kennis van zaken van beroepsbeoefenaars. Ook is het noodzakelijk dat er meer weten­ schappelijke duidelijkheid komt over gezondheidsclaims en moeten er instru­ menten ontworpen worden om het kaf van het koren te scheiden, zoals regi­ stratie van bijwerkingen en interacties met reguliere geneesmiddelen. De kans dat dit door de overheid geën­ tameerd wordt is overigens klein. In 2002 deed de WereldGezondheidsorga­ nisatie WHO een oproep aan nationale overheden om beleid te ontwikkelen op het gebied van CAM, gezien het grote aantal patiënten dat er wereld­ wijd gebruik van maakt. De Neder­ landse overheid heeft daar echter tot nu toe nog steeds geen gehoor aan gegeven. Evenmin als aan de oproep van ZonMw om onderzoek naar com­ plementaire behandelwijzen te stimu­ leren en structureel op de agenda te zetten. ZonMw concludeert dan ook “dat complementaire interventies op beleidsniveau geen issue zijn, behalve wanneer individuele zorgaanbieders onzorgvuldig handelen en schade aan patiënten berokkenen.”

Voortschrijdend inzicht

Gezien de snel stijgende kosten in de gezondheidszorg, het toenemend aantal chronisch zieken en de groeiende maat­ schappelijke vraag naar complementaire geneeswijzen, is het logisch om de kan­ sen en mogelijkheden van CAM verder te onderzoeken. ZonMw beveelt dan ook aan “om de ontwikkelingen in het belang van de patiënt zoveel mogelijk te kanaliseren en complementaire inter­ venties te voorzien van een goede wetenschappelijke kennisbasis. Ener­ zijds om een goede onderbouwing te geven aan effectieve interventies, maar anderzijds ook om het onnodig gebruik van niet­effectieve of schadelijke inter­ venties aan banden te leggen.” Het rapport eindigt met een oproep aan het ministerie van VWS om open te staan voor voortschrijdende inzichten en veranderende paradigma’s over ge­ zondheid en ziekte, preventie en curatie. Verder pleit ZonMw ervoor gerichte stimulans te geven aan systematische kennisontwikkeling op het gebied van complementaire interventies, gecoördi­ neerde kennisoverdracht aan het publiek en professionals te stimuleren en de registratie van effecten en even­

Radio en

televisie

tuele bijwerkingen van complementaire interventies te faciliteren.

Geen reactie ministerie

Desgevraagd laat ZonMw weten dat het ministerie niet heeft gereageerd. De or­ ganisatie heeft wel ‘via via’ vernomen dat minister Edith Schippers van mening is dat deze dingen een zaak van ‘het veld’ zijn en niet vanuit het ministerie aange­ zwengeld zouden moeten worden. Het rapport geeft een goed beeld van de stand van zaken en is alleen al om die reden interessant, maar je zou willen dat het van hogerhand werd opgepakt. Dat zit er echter niet in, maar dat is geen reden om bij de pakken neer te zitten. Het rapport biedt maatschappe­ lijke organisaties zoals MMV munitie om te blijven pleiten voor een serieuze plek in de gezondheidszorg voor com­ plementaire geneeswijzen. Nut en nood­ zaak zijn inmiddels overduidelijk aange­ toond. Het is zaak om als organisaties en mensen die de complementaire gezond­ heidszorg een warm hart toedragen de handen ineen te slaan en in actie te ko­ men. Als het rapport een ding duidelijk maakt, is het namelijk wel dat CAM bestaansrecht heeft. Juist in deze tijd.

De lange tenen van Coutinho Tekst: Arjan van Laar Met de toename van het problematisch overgewicht, zien steeds meer obesitaspatiënten een maagverkleining als enige uitweg. Daar kan men van alles van vinden, Zembla vertelt wat we nog niet wisten. Verder aandacht voor het rookbeleid en zeewier. Maar eerst de laatste ontwikkelingen in de griepsoap.

Feiten over complementaire zorg Om een idee te krijgen waar het over gaat: in Nederland bezocht in 2009 7% van de bevolking (hoofdzakelijk mensen tussen de 45 en 65 jaar) een complementaire behandelaar. Uit onderzoek van het NIVEL blijkt dat mensen die een beroep doen op complementair werkende artsen vaker vrouw zijn en hoog opgeleid. Tijd, aandacht en een holistische benadering bleken de belangrijkste redenen voor het gebruik van deze vorm van zorg. Ongeveer driekwart van de Nederlanders vindt dat ziekenhuizen complementaire vormen van zorg zouden moeten aanbieden en er bestaat veel belangstelling voor complementaire gezondheidszorg, onder andere vanuit patiëntenorganisaties. Voorbeelden van ziekenhuizen die al zo werken zijn het Flevoziekenhuis in Almere, dat werkt met het Planetree concept en het Slotervaartziekenhuis in Amsterdam dat vanuit de visie van Integrative Medicine werkt. Het ministerie heeft er geen bezwaar tegen mits behandelaars zich houden aan ‘wat wetenschappelijk aanvaard’ is.

8

ON

OFF

www.trosradar.nl www.zembla.vara.nl www.dewildekeuken.nl www.eo.nl/moraalridders www.pauwenwitteman.vara.nl

O

nlangs besteedde deze rubriek aandacht aan het, zacht gezegd, twijfelachtige nut van de jaarlijkse griepvaccinatie. Aan bod kwam onder andere een inge­ zonden brief van Hans van der Linde, huisarts te Capelle aan den IJssel, die specia­ listen als Ab Osterhaus en het RIVM belangenverstrengeling voor de voeten wierp. Die stelling herhaalde hij bij Pauw & Witteman en Moraalridders, waarna het RIVM hem voor de rechter sleepte. Niet zomaar een kort geding, leert Tros Radar ons, maar een zogeheten bodemprocedure. Dergelijke zaken kunnen zich jaren voort­ slepen en kosten de gedaagde tot € 150.000,­. Het lijkt verdacht veel op een poging critici monddood te maken, analyseert Rien Vermeulen die een solidariteitsfonds voor zijn collega in het leven riep. Want zulke bedragen zijn ook voor huisartsen niet op te brengen. Vermeulen speculeert dat de viroloog en RIVM­directeur Roel Coutinho extra lange tenen heeft sinds zijn insti­ tuut met de Q­koorts zo miskleunde. Tros Radar wijst erop dat beleidscritici nooit eerder met dergelijke zware wapens bevochten werden. Even opmerkelijk is het feit dat minister Schippers van volks­ gezondheid zich achter het RIVM schaart én een onderzoek instelt naar de rol van de farmaceutische industrie ten tijde van de Mexicaanse griep, die 340 miljoen euro kostte. Als verklaring voor de steun aan de actie van het RIVM tegen huisarts Van der Linde, voert het ministerie aan dat het in diskrediet brengen van het vaccinatie­ programma mensenlevens in gevaar brengt.

Waar rook is….

Kennelijk is het sparen van mensenlevens minder van belang als het de maximum snelheid betreft (jaarlijks 35 extra doden) en in geval van het versoepelde rook­ beleid (600 extra doden tot het jaar 2020). Zembla wijdde 21 oktober een uurtje aan de warme contacten tussen onder andere Edith Schippers en de tabaksindustrie. En waarin voormalig minister Ab Klink vertelt hoe gemakkelijk zijn rookbeleid sneuvelde in de kabinetsformatie. Eveneens onthullend is het beeld dat Zembla schetst van de marketing rond maag­ verkleinende operaties (11 november). Een toename van circa 940 operaties in 2008 tot 3.400 operaties in 2010. Kosten: € 30,5 miljoen en stijgende. Het Amsterdamse Slotervaartziekenhuis huurde tot tweemaal het Amsterdamse Tuschinskitheater af om potentiële klanten “voor te lichten”. Op één belangrijk punt schiet de voorlichting desondanks ernstig tekort: het relatief magere resultaat van een maagverkleining. Bijna niemand weet dat het aanvanke­ lijke spectaculaire gewichtsverlies na een jaar voor de helft weer ongedaan gemaakt is. Uiteindelijk bedraagt de gemiddelde gewichtsafname een kwart van het begin­ gewicht. Zonder fundamentele dieetwijzigingen wordt iemand van 200 kilo dus niet lichter dan 150 kilo.

Zeewier

Is er nog goed nieuws? Jawel, er staan weer acht afleveringen van De Wilde Keuken op stapel. Op woensdag 11 januari trapte Wouter van Klootwijk af met een optimis­ tisch verhaal over de mogelijkheden van zeewier. Eiwitten uit zeewier fungeren momenteel als verdikkingsmiddel in vele producten. Maar als de Landbouwuniver­ siteit Wageningen gelijk krijgt dan staan we aan het begin van een nieuw tijdperk van zeewierplantages in de Waddenzee. En zeewier als vee­ en visvoeder. Een hectaren grote proefopstelling voor de Atlantische kust markeert het begin van milieuvriendelijke(r) visproductie. Waarbij ‘filters’ van wier de kwekerijen omslui­ ten en groeien op de meststoffen die nu nog het milieu belasten. De varkens aan het eind van de uitzending laten zich het wier ook goed smaken. Vandaar de voor­ spelling van Van Klootwijk: “Zeewieren zijn de boerenkolen van de toekomst en de rookworst die erbij hoort, wordt ook van zeewier gemaakt.”

9

In Nederland staat de psychosociale begeleiding van kankerpatiënten binnen de medische wereld nog in de kinderschoenen maar niet in België. In samenwerking met de Vlaamse Liga tegen Kanker verzorgen therapeuten relaxatiesessies. Een van hen is Lou Cabanier uit Turnhout. “De resultaten zijn eigenlijk ongelooflijk.” Tekst en foto: Hans Nieuwstad

Relaxatietherapeute Lou Cabanier werkt samen met reguliere organisatie bij begeleiding kankerpatiënten

Ademen voor ‘NU’ L

ou woont aan het eind van een hobbelig zandweggetje, te midden van bossen en landerijen. De bomen staan op het punt hun bladeren te laten vallen. Een milde najaarszon zet de omringende natuur in een goudgetinte gloed. Het lijkt het decor van een rijk en gelukkig leven en dat klopt wat Lou Cabanier betreft ook, maar daar is wel heel veel aan vooraf gegaan.

Keerpunt

Ze kan zich als het over kanker gaat ervaringsdeskundige noemen. In 1993 – ze was toen 47 – werd bij haar een tumor in de borst vastgesteld. Ze liet zich regulier behandelen en kreeg een hormo­ ontherapie waardoor ze in de menopauze belandde, compleet met opvliegers, stijfheid, spierpijnen en stemmingswisselingen. Maar ze zette daar geen punt, eerder een komma. Ze had zich al langer afgevraagd hoe ze gezonder kon gaan leven en meer aandacht aan haar innerlijke kant zou kunnen besteden. Haar ziekte zag ze als een keerpunt. Om te beginnen stak ze haar licht op bij de complementaire gezondheidszorg. Lou: “In de jaren voor de ziekte werd ontdekt, had ik emotioneel veel meegemaakt. Een periode van verdriet lag achter me. Het idee dat ik goed voor mijn lichaam en geest moest zorgen, had wel een plek bij me.” Af en toe kocht ze biologische producten en vlees at ze mond­ jesmaat. “Bijzonder”, lacht ze, “want mijn vader was vlees- en veehandelaar. Thuis was het idee: vlees is goed voor je, daar word je sterk van. Maar ik was nooit zo'n vleeseter.” De diagnose dat ze borstkanker had, betekende een zware klap voor haar. Ze dacht dat ze juist op de goede weg was door beter te zorgen voor haar lichaam en geest. En dan dit. “Wat ik had onderschat, was dat de periode van groot verdriet diep had ingegrepen, ook met betrekking tot mijn lichaam.”

Terugval

Via vrienden kwam ze terecht bij een Moermanarts in het Brabantse Mook. Hij schreef haar voedingssupplementen voor, maar raadde ook aan om in gesprekstherapie te gaan. “Gedu­ rende twee weken ging ik op Texel bij Hanneke Westenberg in therapie. Ik leerde bij haar meer liefde voor mezelf te ont­ wikkelen. Goed voor mezelf te zorgen en voor de kinderen die toen heel centraal stonden. Ze zaten in een losmakingproces. Ik vond dat heel moeilijk.” Na verloop van tijd ging het emotioneel en lichamelijke weer beter met haar. De dagelijkse beslommeringen – kinderen, werk, huishouden – namen haar weer in beslag. Totdat… Lou: “In 2003 diende zich een terugval aan. De borstkanker

10

bleek te zijn teruggekeerd. Na gesprekken met verschillende mensen koos ik voor een borstverwijdering. Dat was heel ingrijpend. Emotioneel ben ik er naartoe gegroeid door sym­ bolisch afscheid te nemen van wat toch een heel dierbaar lichaamsdeel is. Ik ben altijd heel fier geweest op mijn borsten. Door het afscheid kon ik de eerste confrontatie met die lege plek aan. Ik had zelf de keuze gemaakt om mijn borst af te geven. Ik had gekozen voor mijn leven! Vanaf dat moment besloot ik bewuster voor mezelf te gaan zorgen.” Maar daar bleef het niet bij. Ze nam zich tegelijkertijd voor iets te gaan betekenen voor anderen, met name kanker- en ex-kankerpatiënten. Ze kwam in contact met de stichting ‘Wistik’, die informatie verstrekt over aanvullende hulp bij kanker. Lou: “ Ik kreeg er bijvoorbeeld informatie over de niet-toxische tumortherapie. Met name de map met verhalen sprak me erg aan.” Tegenwoordig zetelt ze zelf in de raad van bestuur van deze organisatie.

Liga tegen Kanker

De contacten met de Vlaamse Liga tegen Kanker brachten haar op het spoor van de relaxatietherapie, die gebruikmaakt van ademhalingstechnieken, meditatie, spierontspannings­ oefeningen en visualisaties. Hier was Lou als docent dans al jaren mee vertrouwd. Net als het Nederlandse KWF is de liga sterk regulier gericht maar ze onderkende wel de behoefte aan psychosociale begeleiding van kankerpatiënten. Na een half jaar kreeg Lou groen licht voor de relaxatieses­ sies. De liga gaf er bekendheid aan en iedereen die zich aan­ meldde, kon meedoen. Lou verzorgt de sessies nu zeven jaar. De therapie duurt negen weken met bijeenkomsten van twee uur per week. “De deelnemers zijn vrouwen en mannen. Veel patiënten heb­ ben slaapproblemen en zijn erg onrustig en bang. Ze piekeren en hebben angst hoe hun ziekteproces verder gaat verlopen. Ook als het jaren geleden is dat de kanker zich uitte, de angst voor terugkeer blijft bij velen hun leven beheersen“, vertelt de therapeute. Een sessie start met het uitspreken van gevoelens en emoties die op dat moment aanwezig zijn. Gaandeweg de sessies lukt dat steeds beter. Lou gaat in op wat zich aandient bij hen en vervolgens begint ze aan de oefeningen. “Het is belangrijk voor de cursisten om weer op een positieve manier in contact

te zijn met hun lichaam en te vertrouwen in de eigen levens­ kracht. De resultaten zijn eigenlijk ongelooflijk. Mensen wor­ den veel rustiger, ze leren te relativeren en bewust te zijn dat het leven zich nu afspeelt. Met de nadruk op nu! Ik adem voor nu, niet voor wat is geweest en niet voor de toekomst.“

Lotgenoten worden Bondgenoten

Als ze ziet hoe mensen de eerste sessie bijwonen en de laat­ ste, dan zijn er vaak hemelsbrede verschillen. “De hele groep en ook ikzelf maken een groeiproces door. Van lotgenoten zijn we bondgenoten geworden! Als ervaringsdeskundige weet ik waarover de mensen het hebben en voel ik aan wat ze door­ maken. Ik geef hen geen raad, maar ga ook met hen door een bewustmakingsproces. Ik geef handvatten die hen kunnen helpen bij een medische controle, bij slaapproblemen, bij innerlijke spanningen of spanningen in de relatie en op het werk. Mensen komen sterker uit het proces!“ Lou neemt zichzelf als voorbeeld. “Voor mij was kanker een geschenk in een moeilijke verpakking. Als je de ziekte van die moeilijke verpakking weet te ontdoen, blijft het geschenk over. Ik ben veel bewuster en rijker gaan leven. Ik geniet veel meer van alles, van mijn geliefden, van de natuur, lekker en biologisch koken en eten, in de tuin werken, dansen, schilderen en boetseren, muziek beluisteren en cursussen geven. Voor mij is de tweede confrontatie met een tumor een omslag geweest. Het heeft geleid tot verdieping, tot meer zingeving van mijn leven.” Intussen heeft Lou ook het initiatief genomen om midweken aan zee te organiseren in de Koninklijke Villa in Oostende. Het is de vroegere vakantievilla van koning Boudewijn en koningin Fabiola. De villa is nu helemaal ingericht en gere­ noveerd als gezondheidscentrum voor kankerpatiënten. De komende maanden staan er diverse op het programma. Daarnaast geeft ze ook in haar eigen atelier en op verzoek van ziekenfondsen en andere organisaties relaxatiesessies. Ze is blij dat ook in de Belgische ziekenhuizen de aandacht voor psychosociale begeleiding steeds verder toeneemt. Zo geeft de Vlaamse Liga tegen Kanker in diverse steden voor­ lichting aan verpleegkundigen van oncologische afdelingen. “Er is duidelijk iets aan het veranderen”, vat Lou samen. “De bedoeling is dat er nu vanuit de ziekenhuizen relaxatiesessies aangeboden worden in externe locaties.“

Eindelijk tot rust Veel deelnemers zijn enthousiast over de relaxatiesessies. Dit schreef Lut: “Mijn motivatie om aan de sessies deel te nemen, kwam er doordat ik besefte dat de manier waarop ik leefde, na de diagnose van kanker, voor mij niet kwaliteitsvol meer was. Door het piekeren sliep ik niet meer, ik had geen eetlust en leefde voortdurend met angst. Door de oefeningen in de sessies kwam ik eindelijk tot rust en leerde ik beetje bij beetje hoe ik me lichamelijk en geestelijk kon ontspannen. Vooral ook het 'NU' besef maakte dat ik veel minder ging piekeren. Door mijn aandacht te brengen naar mijn lichaam leerde ik bewust te worden van mijn eigen lijf.” Zie ook: http://www.wistik.be/herbronning.html

11

D

e specifieke zorgkosten vormen een onderdeel van de zogenoemde persoonsgebonden aftrek. De persoons­ gebonden aftrek wordt verrekend met achtereenvolgens het inkomen in box 1, box 3 en box 2. Voor zover de persoonsge­ bonden aftrek niet kan worden verrekend met het inkomen over 2011 is verrekening mogelijk in volgende jaren. Als u heel 2011 een fiscale partner had, kunt u de aftrek vrij verde­ len over u en uw fiscale partner. Dat kan ook als u een deel van 2011 een fiscale partner had, maar u er beiden voor kiest om het hele jaar als fiscale partners te worden aangemerkt. De uitgaven moeten gedaan zijn voor uzelf, uw fiscale partner of uw kinderen die jonger zijn dan 27 jaar. Aftrekbaar zijn ook de kosten voor inwonende gehandicapte/zorgafhankelijke personen ouder dan 27 jaar die tot uw huishouden behoren en ouders, broers of zussen die tot uw huishouden behoren, ongeacht of zij ouder of jonger dan 27 jaar zijn en afhankelijk zijn van uw zorg. Iemand is afhankelijk van uw zorg als hij normaal gesproken aangewezen zou zijn op beroepsmatige hulp of verzorging in een verzorgings­ of verpleeghuis. Een dergelijke zorgafhankelijkheid kan ook een relatief korte periode bestrijken. De door u betaalde zorgkosten komen alleen voor aftrek in aanmerking als de inwonende zieke/ gehandicapte de uitgaven niet zelf kan betalen. Hebt u een vergoeding voor bepaalde kosten ontvangen, dan kunt u alleen het niet vergoede deel aftrekken. U kunt meestal de kosten aftrekken van uzelf en de leden van uw gezin. Niet meer aftrekbaar zijn: de premies voor de zorg­ en aanvullen­ de verzekering en het bedrag van de verplichte en/of vrijwil­ lige eigen risico’s.

Bijstand/bijzondere bijstand

Voor bepaalde kosten kunt u mogelijk ook bijstand of bijzon­ dere bijstand verkrijgen. De ontvangen (bijzondere) bijstand komt dan in mindering op de aftrekbare specifieke zorgkosten. Het zal meestal voordeliger zijn om wel gebruik te maken van uw recht op bijzondere bijstand. Deze bijstand moet u aanvra­ gen bij de Gemeentelijke Sociale Dienst in uw woonplaats. Giften mag u onder de volgende voorwaarden aftrekken: • U hebt de giften gedaan aan een instelling die bij de belas­ tingdienst is geregistreerd als een Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI). (De Moermanvereniging en de stichting Amnestie zijn geregistreerd). • De instelling heeft geen tegenprestatie geleverd voor de giften.

Verhogingsfactor

De uitgaven voor geneeskundige en heelkundige hulp en de reiskosten ziekenbezoek tellen niet mee voor deze verhoging. Bij de berekening van uw totale aftrek aan specifieke zorg­ kosten kan een verhogingsfactor van toepassing zijn. Het be­ drag wordt verhoogd met 40% als uw drempelinkomen niet hoger is dan € 33.485. Als u op 31 december 2010 65 jaar of ouder was, geldt een verhogingsfactor van 113%. De factor van 113% geldt ook als uzelf op die datum nog niet die leeftijd hebt bereikt, maar u heel 2011 een fiscale partner had die op 31 december 2010 wel 65 jaar of ouder was.

• U kunt met schriftelijke stukken aantonen dat u de giften hebt gedaan, bijvoorbeeld met bankafschriften of kwitanties (bewaar deze, maar niet met de aangifte meesturen). • Het totale bedrag van de giften is meer dan 1% van uw drempelinkomen met een minimum van € 60. Het maximum bedrag is 10% van het drempelinkomen. • Ook kunt u kosten die u maakte als gift aftrekken als u deze bij de instelling kon declareren, maar dat niet heeft gedaan. Gaat het om niet­gedeclareerde autokosten, dan kunt u hiervoor de voor uw auto geldende ANWB kilometerprijs hanteren. In ieder geval kunt u altijd € 0,19 per kilometer rekenen.

Het drempelbedrag is voor 2011: 1,65% van uw drempelinko­ men, met een minimum van € 122. Als uw drempelinkomen hoger is dan € 38.955, dan is uw drempelbedrag € 642.(1,65% van € 38.722) + 5,75% van het bedrag waarmee uw drempelin­ komen het bedrag van € 38.955 overschrijdt. Als u heel 2011 een fiscale partner hebt, gaat het om het drempelinkomen van u en uw partner samen en geldt een minimum drempel­ bedrag van € 244. Uw drempelinkomen is het totaal van uw inkomsten en aftrekposten in box 1, 2 en 3, maar zonder uw persoonsgebonden aftrek.

Ik hoop dat u met deze informatie uw voordeel kunt doen. Hebt u vragen, dan kunt u met mij contact opnemen: Gert Tretmans, Tuinvaas 16, 7609 ZT Almelo, tel. 0546-569411, e-mail: [email protected].

De fiscus en de uitgaven voor specifieke zorgkosten in 2011 Aftrekbaar: specifieke zorgkosten Aftrekbaar zijn alleen de kosten van ziekte en invaliditeit die we kwalificeren als zogenoemde specifieke zorgkosten. Dat zijn de uitgaven voor: a. Geneeskundige en heelkundige hulp: huisarts, tandarts, specialist of fysiothera­ peut. Paramedische behandelingen door of onder begeleiding van een arts, bij­ voorbeeld: homeopathie, acupunctuur, revalidatie, logopedie of andere medische specialisten. b. Geneesmiddelen: Alleen de kosten van medicijnen die door een arts zijn voorgeschreven, zijn aftrekbaar. Ook ho­ meopathische medicijnen kunnen daar­ onder vallen. Uitsluitend als vitamines en mineralen op medisch voorschrift in het kader van een therapie (dus ook de Moer­ mantherapie!) worden gebruikt, is aftrek mogelijk. Aftrekbaar zijn ook de kosten van medicinale cannabis die uitsluitend op recept verkrijgbaar is. U kunt stellen dat alle middelen die door artsen en me­ disch specialisten worden voorgeschreven

12

als ziektekosten worden beschouwd. Het maakt dan niet uit of u deze betrekt bij de apotheek of de Roode Roos. c. Dieetkosten: Deze zijn aftrekbaar als het dieet op medisch voorschrift (behan­ delend arts of diëtist) wordt gevolgd. Het Moermandieet valt onder het dieet voor oncologie. U mag als u het hele jaar het dieet volgt € 950 aftrekken. Is een dieet slechts een gedeelte van het jaar gevolgd, dan mag u een evenredig deel van het be­ drag aftrekken. De aftrek wordt berekend per persoon. Als uw fiscale partner even­ eens op medisch voorschrift een dieet volgt, gelden de tabelbedragen per per­ soon. Als op medisch voorschrift voor ver­ schillende ziektebeelden tegelijk verschil­ lende dieetsoorten worden gevolgd, is in de regeling geen beperking opgenomen. Dan zijn dus de tabelbedragen van de af­ zonderlijke dieetsoorten samen aftrek­ baar. d. Extra uitgaven voor kleding en beddengoed en het wassen daarvan: als de kosten een rechtstreeks gevolg waren

van ziekte of invaliditeit, de zieke of inva­ lide woonde bij u; de ziekte duurde mini­ maal een jaar of gaat waarschijnlijk mini­ maal een jaar duren. Voor deze uitgaven mag u een vast bedrag van € 300 aftrek­ ken. Als u kunt aantonen dat de extra uit­ gaven hoger waren dan € 600 mag u € 750 aftrekken (denk ook aan het wassen). De bedragen gelden per persoon en voor een heel jaar. Onder kleding vallen ook celstofluiers en pageslips. Uitgaven voor positiekleding en extra uitgaven voor beddengoed in verband met bevalling zijn niet aftrekbaar. e. Hulpmiddelen: Aftrekbaar als de zieke/gehandicapte met behulp van dat middel in staat is normale lichaamfunc­ ties te vervullen (als zien, horen, lezen, lopen, enz.) waartoe hij zonder dat mid­ del niet in staat zou zijn. Ook onderhoud, reparatie en verzekering van deze hulp­ middelen. Uitgaven die bedoeld zijn ter vervanging van het gezichtsvermogen kunt u aftrekken. Dit zijn bijv. een blin­ denstok, een blindengeleidehond (ook

voeding) of bepaalde aanpassingen aan een computer. Geen brillen, lenzen, enz. f. Extra gezinshulp: Kosten zijn aftrek­ baar als deze nodig is door ziekte of inva­ liditeit van uzelf, of voor inwonende ge­ handicapte/zorgafhankelijke personen. Kosten voor eigen rekening via de AWBZ/ Wmo of PGB zijn niet meer aftrekbaar. Andere (veelal particuliere) uitgaven voor gezinshulp komen in aanmerking voor zover zij meer bedragen dan een bepaald percentage van uw drempelinkomen. Het niet­aftrekbare deel is bij een drempel­ inkomen van € 0 t/m € 30.081: 0%; van € 30.081 t/m € 45.122: 1%; van € 45.122 t/m € 60.158: 2% en meer dan € 60.158: 3% van de uitgaven gezinshulp. Bij de kosten van gezinshulp moet u ook denken aan de eventuele verstrekking van kost en inwo­ ning (koffie, thee, maaltijden), een pre­ sentje, reiskosten en de eventuele bemid­ delingskosten die soms verschuldigd zijn. Als u de hulp meer dan drie dagen per week hebt, dan kan er sprake zijn van een dienstbetrekking zodat loonbelasting,

enzovoort moet worden afgedragen. Dan kunt u wellicht beter meerdere hulpen nemen voor een kortere periode. g. Vervoer: De kosten die u moet maken om geneeskundige hulp te krijgen, ook taxi en ambulance. Het bezoeken van de huisarts, de tandarts en de specialist (o.a. voor controle). Reiskosten wegens (bui­ tenlands) kuren op medisch voorschrift zijn in het algemeen aftrekbaar. Bij ge­ bruik van de auto kunt u de ANWB gel­ dende kilometerprijs hanteren. In ieder geval kunt u altijd € 0,19 per kilometer rekenen. Ook de terugreis! Bij ingrijpen­ de operaties zijn de noodzakelijke ver­ voerskosten en verblijfkosten van bege­ leiders (partners, kinderen en ouders) als aftrekbare ziektekosten aangemerkt. h. Aanpassingen aan een woning: uw eigen woning, een huurwoning, woonwa­ gen of woonboot. De aanpassingen moe­ ten op medisch voorschrift zijn gedaan omdat u een beperking van uw lichaams­ functie hebt. De aanpassingskosten zijn geheel aftrekbaar als de woning door de

aanpassingen niet in waarde of minder dan 10% in waarde is gestegen. Dit geldt ook voor aanpassingen als deurverbre­ dingen, toiletsteunen, aangepaste toilet­ ten en dergelijke. Kosten van verhuizing kunnen niet tot de ziektekosten worden gerekend. Zelfs niet als de verhuizing naar een verzorgingsflat medisch nood­ zakelijk is. i. Andere aanpassingen: Het gaat dan om zaken die hoofdzakelijk door zieke of invalide personen worden gebruikt en die speciaal voor de ziekte of handi­ cap zijn aangebracht. Dit zijn bijvoor­ beeld aanpassingen aan een auto. j. Reiskosten ziekenbezoek: U en de zie­ ke voerden bij het begin van de ziekte een gezamenlijke huishouding. De afstand be­ draagt meer dan 10 km. U bezocht de zie­ ke in 2011 regelmatig. De verpleging duurt langer dan een maand. U mag voor de rei­ zen per auto een vast bedrag van € 0,19 per km aftrekken. De werkelijke kosten mag u aftrekken voor reizen per taxi, het openbaar vervoer of op andere wijze.

13

Lijf & Leden

Kruiden natuurlijke heelmeesters

Leden van de Moermanvereniging vertellen hoe ze persoonlijk invulling geven aan het thema ‘gezond eten – gezond leven’.

Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

Groene erwten: gezonde winterkost D

e echte winter wil nog maar niet komen, maar we kunnen wel echte winterkost op het menu zetten. Groene erwten – met vel. Want juist dat velletje, dat ontbreekt bij spliterwten, zit boorde­ vol gezonde stoffen. Eerherstel voor een van de stiefkindjes van de Nederlandse keuken. Erwten maken deel uit van de familie van de peulvruchten. Het zijn zaadjes die in de peul zitten. Een peul is de vrucht van een bloeiende plant met witte bloemen. De peul kan wel vier tot tien zaadjes bevatten. Erwten werden vroeger het eten van de armen genoemd. “Dat had alles te maken met het feit dat ze zorgen voor een ‘luidruchtig nagerecht’”, lacht Marry. “Oftewel: ze zorgen voor nogal wat lawaai in de darmen doordat ze flatulentie of winderigheid bevorderen. Om die reden werden de ‘zusjes’ van de erwt, zoals ka­ pucijners, in scheepvaarttermen ‘raas­ donders’ genoemd. Dat nadeel kun je overigens sterk verminderen door bij het koken van erwten wat bonenkruid en gember toe te voegen, aangezien die stoffen helpen bij de vertering.”

Rijk aan mineralen

De erwten zijn rijk aan fyto­oestrogenen, complexe koolhydraten en bevatten wei­ nig vet. Ze zijn een goede bron van lig­ nanen (vezelachtige stoffen), enzymen, vitamines (vooral B1) en mineralen. Zo bevatten ze fosfor, magnesium, calcium, natrium, koper, mangaan, zink, ijzer, silicium, kalium en zwavel. Dat laatste is

14

een belangrijke stof in het kader van niet­toxische tumortherapie, omdat het een sterk schoonmakende werking heeft. Marry zet erwten altijd twee nachten in de week. “Dat is langer dan gebruikelijk, maar door dat te doen wordt de gezond­ heidswaarde sterk verhoogd. Ze zorgen dan minder voor flatulentie en de vita­ mines en mineralen vermeerderen ex­ treem”, verklaart ze.

Gezondheid

Gezien alle gezonde stoffen die erin zit­ ten is het niet verwonderlijk dat erwten in een heleboel opzichten goed zijn voor de gezondheid. Zo helpen ze om een hoge bloeddruk te verlagen en zijn ze goed tegen maagzweren. Ook kun je ze inzetten bij urineproblemen doordat ze zuiverend werken op de blaas en de nieren. Verder hebben ze een belang­ rijke functie als schoonmaker, bijvoor­ beeld bij het reinigen van de lever. Erwten zorgen tevens voor sterke bot­ ten. Een prettige bijkomstigheid na de feestdagen is dat je er ook van afvalt. Marry benadrukt de gezonde werking van het velletje van groene erwten, iets dat bij spliterwten helaas ontbreekt. “Een van de grootste tekorten in onze voeding, afgezien van mineralen, zijn vezels. Dat tekort kun je praktisch niet aanvullen door volkorenbrood te eten. Erwten bevatten lignanen, vezelachtige stoffen die op hormonen lijken. Ze bevorderen de vertering en houden het hormoonsysteem op een natuurlijke manier in balans. Al met al is de erwt een heel gezond en evenwichtig voe­ dingsmiddel.”

Recept Erwtenspread voor op de boterham De erwt is in Nederland een beet­ je een stiefkindje. We gebruiken erwten alleen voor erwtensoep (helaas meestal spliterwten), terwijl je er ook andere lekkere gerechten mee kunt maken zoals salades, snacks of een spread voor op de boterham. Ingrediënten: • groene erwten • gember • bonenkruid • teentje knoflook • olie • zout en peper • een handvol geroosterde zonnebloempitten. Laat de erwten twee nachten weken. Kook ze vervolgens in ruim een uur gaar. Pureer de gekookte erwten met een staaf­ mixer. Hak de knoflook in kleine stukjes en voeg die aan de puree toe. Doe hetzelfde met de gember. Breng de spread op smaak met wat zout, peper en bonenkruid. Voeg tot slot een scheutje olie toe en je hebt een lekker gezonde en smeuïge spread.

Als gezin abrupt overgestapt op ‘Moerman’ B

egin 1976 voelde Jo een knobbeltje in zijn rechterlies. Hij vertrouwde het niet maar zijn huisarts stelde hem gerust. Hij kreeg pilletjes mee en de mededeling dat het wel zou verdwijnen. Maar dat was niet zo. De ziekenhuisarts achtte het raadzaam het knobbeltje weg te halen. Er werd bij gezegd dat het goedaardig was. Jo: “Het gekke was dat het knobbeltje iedere keer terugkwam. En ieder jaar werd het weggehaald. Dat kon zo niet doorgaan. Om die reden liet ik het zitten. Maar in 1984 werd het zo groot, dat ik toch weer een afspraak met het zieken­ huis maakte. Pas toen kwam uit dat het toch kwaadaardig was.” Het bleek lymfeklierkanker (non­Hodg­ kin) te zijn. In het ziekenhuis in Eind­ hoven werd hij twintig keren bestraald. Ook het omliggende gebied werd mee­ genomen. Dat leek de radioloog wel zo veilig. “Zelf was ik er niet zo blij mee”, tekent Jo aan. “Ik was bang dat het meer kwaad dan goed zou doen. De appara­ tuur van toen was nog lang niet zo ver­ fijnd als tegenwoordig.”

Heftig

In die tijd vertelde een van zijn kennis­ sen over ‘Moerman’. Jo had er nog nooit van gehoord. “Maar het leek me wel een heel goede aanpak. We zijn hier thuis van de ene op de andere dag overgestapt. De kinderen waren nog klein en dat was best heftig.” Hij is er stellig van overtuigd dat hij dankzij ‘Moerman’ steeds gevrijwaard is gebleven van uitzaaiingen. Intussen ge­ beurde er wel iets anders. Waar hij bij de bestralingen al bang voor was, kwam uit. Vijf jaar na de laatste behandeling openbaarde zich een tumor aan de blaas. Dat was schrikken, temeer omdat

hij nog steeds onder controle was van­ wege zijn lymfeklieren en hij steeds te horen kreeg dat alles goed was. “Hoe kan dat nou?”, vroeg Jo zijn internist. Het antwoord was dat de blaas niet zijn afdeling was…. En dat terwijl er volgens zijn Moermanarts sprake was van een secundaire tumor die wel degelijk het gevolg was van de bestralingen. De tumor werd weggehaald maar de zorgen keerden terug toen zeven jaar later de lymfeklieren weer opspeelden, nu aan de linkerkant. Nieuwe bestralin­ gen volgden maar complicaties bleven dit keer uit, al moest hij naderhand nog wel weer worden bestraald vanwege een opgezette lymfeklier in de oksel.

Must

Door het volgen van diverse lezingen van Moermanartsen en anderen is hij er in de loop van de jaren steeds vaster van overtuigd geraakt dat heel veel ge­ zondheidsproblemen terug te voeren zijn op onze voeding. Biologisch eten vindt hij een absolute must. “Er wordt wel geklaagd dat winkels zoveel rommel verkopen en zo weinig biologisch maar dat ligt aan onszelf. Als we massaal overschakelen op biologisch, doen de supermarkten het ook. Die willen leve­ ren. Zo simpel is het. Het is wel zo dat consumenten langzaam maar zeker bewuster worden. Dat is een algemeen verschijnsel. Wij kijken veel naar de Duitse tv en die hebben nog veel meer kritische programma's dan de Neder­ landse zenders.” Uitzicht leest hij trouw. “Daar steek ik veel van op. Wel hoop ik dat het een bredere lezerskring vindt. Nog steeds zijn veel te veel mensen onwetend.” Wat hij “een ontzettend goed stuk” vond,

Naam: Leeftijd: Woonplaats:

Jo Peters 69 Velden

was de open brief van oud­rechter mr. N.H. de Vries in het decembernummer (2011). Hij toonde aan dat reguliere genezers de alternatieve geneeskunde weinig kunnen verwijten omdat ze zelf ook methoden toepassen die gebaseerd zijn op ervaringsgeneeskunde. Over zijn eigen ervaringen met de regu­ liere gezondheidszorg kan Jo Peters wel een boek schrijven. Zo vroeg hij om het zekere voor het onzekere te nemen een second opinion aan nadat de lymfeklier­ kanker was teruggekeerd. Hij werd ver­ wezen naar een hoogleraar in Nijmegen, die de diagnose en het behandelplan bevestigde. Omdat hij er toch was, vroeg Peters de medicus wat hij vond van den­ dritische celtherapie. Peters werd hele­ maal weggehoond. Het deugde allemaal absoluut niet. “Moet je nagaan, nu doen ze het in Nijmegen zelf, die dendritische celtherapie”, schampert de Limburger. Naar aanleiding van de open brief van mr. De Vries stuurde Peters kopieën naar zijn zorgverzekering. “Ik heb erbij geschreven dat er dus geen enkele reden is om reguliere behandelingen wel te vergoeden en onze vitaminen, mineralen en levertraan die we gebrui­ ken, niet.” Hij lacht: “Ik ben benieuwd naar het antwoord.”

15

Recepten voor 4 personen

Het is mogelijk dat recepten en ingrediënten niet in overeenstemming zijn met uw persoonlijke dieet. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts.

Lekker eten

Veldsla met olijven en zacht gekookt ei

Erwtensoep met pompoen

Ingrediënten: 200 g veldsla 12 zwarte olijven gehalveerd 2 rijpe ontvelde tomaten, in stukjes 3 zachtgekookte eieren 4 el olijfolie 1 el citroensap 1 tl appeldiksap zwarte peper 1 zeer fijngesneden sjalotje handvol kiemen paprikapoeder

Ingrediënten: 500 g volle groene erwten (24 uur geweekt) • 2 lt bouillon (lava, laurier, peper, tijm, himalayazout, bonenkruid, 1 blad kombu) • 1200 g oranje pompoen (met zaad ± 1500 g) in grove stukken gehakt • 1 knolselderij, geschild en grofgehakt • 3 uien fijngesneden • 4 teentjes knoflook grofgehakt • 1 el kurkuma • 1 tl zwarte peper • 3 cm verse gember geschild in dunne schijfjes • een bosje lente-uitjes in ringetjes • 50 g kokosvet • tamari

Ingrediënten: 4 grote bruine bollen • 150 g hazelnoten, fijngehakt • 200 g kastanjechampignons • 2 fijngehakte sjalotten • 1 fijngehakte teen knoflook • 20 g boter • 4 el geraspte boerenkaas • 12 kerstomaatjes • 2 el gehakte peterselie

Bereidingswijze: Verwijder de worteltjes van de veldsla, was ze grondig en droog ze voorzichtig. Pel de warme zachtgekookte eieren. Prak een ei fijn en roer dit met de olijf­ olie, citroen­ en appeldiksap, peper en sjalotje tot een stevige dressing. Meng de stukjes tomaat en olijven erdoor. Meng kort voor het opdienen de veldsla erdoor. Garneer de salade met vier halve zachtgekookte eitjes, in de lengte doorgesneden. Strooi er een beetje paprikapoeder op. Strooi de kiemen ernaast.

Bereidingswijze: Giet de geweekte erwten af. Maak een bouillon van lava, laurier, peper, tijm, himalayazout, bonenkruid en de kombu. Kook de erwten in deze bouillon in ruim 1 uur gaar. Was de pompoen, verwijder de kurkachtige stukjes en zaden. Voeg de pompoen na 40 min. bij de kokende erwten met de knolselderij. Proef na een uur of alles gaar is. Vis het laurier­ blad en bonenkruidtakjes eruit. Smoor in een andere pan de uien, knoflook met gember, kurkuma en zwarte peper gaar. Voeg dit bij de soep en mix met de staafmixer de soep fijn. Maak op smaak met peper en tamari. Garneer bij het opdienen de soep met lente uitjes.

Bereidingswijze: Snijd het kapje van de broodjes af en hol ze uit; gebruik het brood om te drogen en paneermeel te maken. Zet de uitgeholde broodjes met de kapjes vijf minuten in de oven op 175°C. om warm te worden. Borstel de paddenstoelen en snijd ze in plakjes. Smelt de boter en bak de sjalotten en knoflook met de paddenstoelen vijf minuten tot ze zacht zijn. Voor de roux: smelt de boter en roer er het meel door, voeg de melk, de noot­ muskaat, kerrie, bouillonpoeder en zwarte peper toe en breng al roerende zachtjes aan de kook. Roer het padden­ stoelenmengsel en de noten erdoor. Laat de saus nog even zachtjes koken. Voeg al roerende de kaas toe. Proef en maak op smaak met peper. Vul de warme broodbollen met de ragoût, zet de kapjes erop. Verwarm de borden en maak ze feestelijk op met de gevulde broodbol­ len en gehalveerde kerstomaatjes met peterselie.

Recepten insturen Heeft u een lekker recept dat past binnen de Moermankeuken? Kok Riëtte Janssen ontvangt het graag van u. Zij wil deze recepten in deze rubriek gebruiken, zodat anderen ook kunnen meegenieten. Stuur uw recepten per mail naar [email protected].

16

(12 personen)

Kombu is rijk aan jodium, calcium, kalium, magnesium, ijzer, natrium, chroom, eiwit, man­ nitol, fosfor, alginaat, caroteen, germanium, fy­ tohormonen, en vitamine A, vitamine C, vita­ mine D, vitamine E, vitamine K en vitamine B complex. Het is een bron van voedingsvezels.

Gevulde broodbollen met paddenstoelen ragoût en kaas

Ingrediënten roux: 40 g boter • 40 g gezeefd volkoren meel • 4 dl melk • nootmuskaat • kerrie • bouillonpoeder • zwarte peper

met Riëtte Janssen Geroosterde pompoensmeersel Ingrediënten: 500 g oranje pompoen geschild en in plakken • 2 fijngehakte rode uien • 2 el kokosvet • 30 g sesamzaad • ½ el kardemonpoeder • 1 el versgemalen komijnzaadjes • 1 el versgemalen korianderzaad • 1 el geraspte gember • mespunt cayennepeper • 1 el tamari gemengd met 4 el olijfolie • ½ tl zeezout • ½ bosje fijngehakt koriandergroen*1) • 3 el volle yoghurt*2) • 1 uitgeperste teen knoflook • 3 el fijngehakte bieslook

Bereidingswijze: Verwarm de oven voor op 175° C. Was de pompoen en schil deze. Snijd de pompoen in plakken van 1 cm dik en verwijder de pitten en draden. Meng de olijfolie met de tamari en de sesam­ zaadjes. Smeer daarmee de pompoen­ plakken in. Rooster ze in 30 minuten gaar in de oven op 175° C. Fruit de uien met de geraspte gember en de specerijen in het kokosvet zachtjes gaar. Pureer de gare pompoen, sesam­ zaadjes, zeezout en het uienmengsel. Proef en maak op smaak met een van de specerijen en/of tamari. Zet dit pompoensmeersel zeker twee uur in de koelkast, zodat de smaken goed kunnen intrekken. *1) Roer er dan pas de korianderblaadjes door. *2) Neem de helft van dit smeersel en roer daar 3 el volle yoghurt, een uitgeperste teen knoflook en bieslook door. Laat dit smeersel ook goed afkoelen in de koelkast. Serveer op geroosterd zuurdesembrood. Of geef er stukjes komkommer, bleekselderij, paprikareepjes bij om te dippen.

Stampot anders: rauwe andijvie met gerst en cashewnoten

Broodpudding met appel, rozijnen en kaneel

Ingrediënten: 200 g gerst 12 uur weken 1 el groentebouillonpoeder 6 dl water 2 rode uien fijngehakt 25 g kokosvet of milde olijfolie 1 tl gele currypasta flinke krop andijvie tamari 100 g rauwe grofgehakte cashewnoten

Ingrediënten: 800 g geschilde in partjes gesneden appels (Goudrenet of Boskoop) • 400 g oud volkoren gistbrood zonder korst • 1 el kaneel • 100 g krenten • 100 g rozijnen • 2½ dl melk • 1 el oerzoet • 2 dikke eieren • 1 tl geraspte biologische citroenschil • vanille van een doorgesneden stokje vanille • 50 g amandelschaafsel • boter

Bereidingswijze: Kook de gerst gaar met water en groen­ tebouillonpoeder in ± 40 min. Laat de gerst nog 10 min. nawellen totdat de korrels opengesprongen zijn. Neem een grote pan en smoor daarin de uien met kokosvet met de currypasta. Voeg de gare gerst toe en smoor die even mee. Was de andijvie grondig en snijd deze in fijne reepjes. Roer de andijvie meteen voor het opdienen door het gerst/uien­ mengsel en warm dit al roerend goed door. Proef en maak op smaak met ta­ mari. Verwarm de borden voor. Dien de stampot op met gehakte cashewnoten.

Bereidingswijze: Verwarm de melk zachtjes met het doorgesneden vanillestokje en laat dit 10 min. trekken. Los het oerzoet op in de melk en laat deze afkoelen. Bestrijk een ondiepe ovenschaal met boter. Meng de appelschijfjes met de kaneel, krenten en rozijnen. Snijd de korstjes van het brood en snijd elke snee brood doormidden. Leg eerst een laag brood en daarop een laag appelmengsel, dan weer een laag brood, dan weer appel­ mengsel eindig met brood. Verwarm de oven voor op 180° C. Als de melk afge­ koeld is, neem dan het vanillestokje eruit en voeg de eieren toe. Klop dit mengsel en giet het over de lagen brood en appelmengsel. Strooi er het amandel­ schaafsel overheen. Laat dit in 40 min. gaar worden op 180° C. Warm serveren. Ook koud is dit heerlijk en kan als een stuk gebak gegeven worden.

Mae Ploy is het merk van o.a. diverse curry pasta’s. De gele is zacht van smaak; er zit ci­ troengras, knoflook, sjalot, zout, laos, rode chili­ peper, korianderzaad, citroenschil, komijn, ka­ neel , foelie, kurkuma en kardemon in. Ze bevatten geen MSG ( E621), conserveermidde­ len en kleurstoffen en kunnen in de koelkast lang bewaard worden.

17

Betty van der Krogt plukte vorig jaar maar liefst 160 kilo

In de ban van de blauwe bes

Oproep Heeft u ook een voorliefde of bijvoorbeeld heel veel ervaring met bepaalde (natuur)producten, laat het ons dan weten. Uw informatie kan voor andere lezers van belang zijn. Reacties graag naar: [email protected] of Redactie Uitzicht, Hof van Azuur 30, 2614TB Delft

tijdelijk, maar hij heeft toch een periode met goede kwaliteit van leven gehad.” Deze ervaring overtuigde haar op slag van het nut van de Moermantherapie en de daarbij behorende voedingswijze. Ze werd lid van de vereniging en kan zich nog herinneren dat ze bij Moerman op zijn verjaardag kwam. Dan hield hij een re­ ceptie op zijn landgoed in Vlaardingen en kregen de gasten vruchtensap met een volkoren biscuitje.

De zomer is aangebroken, de nieuwsbrief van de Greftenhoeve valt op de mat en het begint bij Betty van der Krogt uit Koudekerk aan de Rijn meteen te kriebelen. De blauwe bessen komen er aan. Tijd om weer naar haar vriendin Johanneke in Vriezenveen af te reizen. Tekst: Hans Nieuwstad – Foto: vanmarten.nl

A

l zo'n 25 jaar komt Betty bij de Greftenhoeve in Vriezen­ veen. Elk seizoen gaat ze zeker een keer of vijftien. Ze staat dan voor dag en dauw op. Vorig jaar plukte ze maar liefst 160 kilo. Een deel ervan verwerkt ze zelf in allerlei producten voor eigen gebruik, een ander deel verkoopt ze aan een na­ tuurwinkel in de buurt.

Gezond

Haar voorliefde voor de blauwe bes heeft alles te maken met de gezonde eigenschappen van deze vrucht. De bes staat bij wijze van spreken bol van de antioxidanten. Ook bevat ze veel

Blauwe bes rukt snel op De Greftenhoeve is een van de twintig professionele bedrijven in Nederland die zich toeleggen op het kweken van blauwe bessen voor de verse consumptie. De kwekerij wordt gerund door Johanneke en Gerard Vrielink. Volgens het CBS stonden in 2000 in ons land nog maar 173 hectare blauwe bessenstruiken, in 2009 al 526 hectare. In de periode 2008-2009 was er een toename van maar liefst 26 procent. Meer info: www.greftenhoeve.nl

Regelrechte superfood De blauwe bes is, Uitzicht publiceerde daar al eerder over, een regelrechte superfood. Van alle groenten en fruit bevat ze het hoogste gehalte aan antioxidanten. Zoals bekend hebben anti­ oxidanten ontstekingsremmende eigenschappen en werken ze cholesterolverlagend. Ook zijn er aanwijzingen dat antioxidan­ ten beschermen tegen kanker. Onderzoek wijst verder uit dat blauwe bessen een gunstige invloed hebben op de bloedsom­ loop, op hart­ en bloedvaten, op de lever en op de galblaas. Blauwe bessen bevatten nauwelijks vet of natrium en ze dragen bij aan een goede spijsvertering. Tevens zijn ze rijk aan vitami­ nen, vezels en mineralen en ze neutraliseren de zogenaamde vrije radicalen. Speciaal voor de dames: het eten van blauwe bessen zorgt er ook nog eens voor dat u langer mooi blijft en het helpt bij de

18

vitaminen en mineralen (zie kader). Dat de blauwe bes ge­ zond is, weten de indianen in Noord­Amerika al eeuwen. Ze gebruiken de struik als een levende apotheek. Met de blade­ ren zuiveren ze hun bloed, terwijl ze de bessen benutten om keelpijn, verkoudheid en diarree te verjagen. “De Greftenhoeve is zo ontzettend leuk, daar zie ik ieder jaar weer naar uit”, vertelt Betty. “Vroeger ging ik altijd met mijn zus maar die woont nu in België dus dat is maar enkele dagen per jaar meer. Het is echt een uitje voor me. Bij de Greften­ hoeve kun je de hele dag plukken en mag je de bessen aan het eind van de dag tegen een aangepast bedrag meenemen. Er is ook een winkel met eigen jams en zo. Verder kun je er koffiedrinken en van de zelfgemaakte vlaaien snoepen. Echt enig”, vertelt ze vol enthousiasme. Als ze 's avonds thuiskomt uit Vriezenveen, gaat ze meteen met de bessen aan de slag. Dan kan het wel twaalf uur wor­ den. “Ik heb gelukkig heel veel energie en ben eigenlijk nooit moe”, lacht Betty. Intussen heeft ze ook enkele Vriezenveense bessenstruiken in potten in haar vlondertuin staan. Ze heeft ze klein gezet maar vorig jaar begonnen ze al volop vruchten te geven.

Uitgelachen

Goed voor je gezondheid zorgen is voor Betty eigenlijk net zo vanzelfsprekend als ademhalen. Ze kreeg van huis uit mee dat het ontzettend belangrijk is om op je voeding te letten.

strijd tegen de kilo's. De blauwe bes beschermt het lichaam na­ melijk tegen oxidatieve stress, een proces dat medeverantwoor­ delijk is voor de veroudering en de aftakeling van ons lichaam. De gezonde eigenschappen van de blauwe bes kregen wereld­ wijd bekendheid dankzij een congres dat in 2007 in het Cana­ dese Calgary werd gehouden. Daar werden de opzienbarende resultaten van wetenschappelijke onderzoeken gepresenteerd. Behalve de al genoemde effecten werden ook genoemd: • Blauwe bessen genezen aften in de mond. • Uit onderzoek op proefdieren komt naar voren dat blauwe bessen een positief effect hebben op het geheugen, waar­ door ze wel ‘brainberries’ worden genoemd. Veel van de gezondheidseffecten van de bes worden toege­ schreven aan anthocyanen, die verantwoordelijk zijn voor de blauwe kleur. Anthocyanen vallen onder de fytochemische

Groentesap

Haar moeder was groot voorstander van homeopathie en bij­ voorbeeld ook van rauwkost. De Moermanvereniging kwam op haar weg toen bij een familielid kanker werd vastgesteld. Het ziekenhuis zei niets meer voor hem te kunnen doen. Bet­ ty herinnerde zich de naam van Moerman en besloot zich te oriënteren. Samen met een schoonzus maakte ze iedere dag voeding klaar volgens de bekende Moerman voedingswijze. Hoewel de patiënt er weinig heil in zag, at en dronk hij het wel op. En warempel, hij knapte zienderogen op. Hoewel hij al was opge­ geven, kon hij weer fietsen en andere dingen doen die hij leuk vond. “Moet je nagaan”, zegt Betty. “Toen ik het in het ziekenhuis besprak, werd ik door de artsen uitgelachen. Het was werkelijk frappant zoals hij opkrabbelde. Helaas was het

Betty eet alleen maar biologische groente. Ze heeft een vast adres waar ze goed en goedkope producten hebben. Het be­ drijf mag zich niet ‘biologisch’ noemen maar er wordt niet ge­ spoten en dat vindt ze het belangrijkste. “Kijk”, zegt ze terwijl ze een winterpeen raspt om er sap van te maken, “aan de peen is vraat te zien, het bewijs dat er geen pesticiden zijn ge­ bruikt.” De sap maakt ze met een Angelia II, een robuuste ma­ chine die de groente langzaam vermaalt en het laatste drup­ peltje sap eruit perst. “Die machine was duur maar ik ben er ontzettend tevreden over.” Het sap dat ze serveert, is inder­ daad verrukkelijk. Ook haar kinderen zijn gezondheidsfreaks. Een van haar dochters werkt zelfs bij een internationaal concern in de sfeer van fair trade. “Puur en eerlijk zeg maar”, grapt ze. Binnen handbereik ligt een hele stapel Uitzichtmagazines. Ze maakt er erg graag reclame voor. Enkele jaren geleden werd ze ge­ lauwerd omdat ze tijdens een actie de meeste leden had ge­ worven. “Ach, ik heb altijd in de verkoop gezeten”, relativeert ze met een glimlach. De verslaggever krijgt home made producten van blauwe bes­ sen mee naar huis om met eigen papillen te kunnen vaststel­ len of er inderdaad sprake is van delicatessen. De uitslag van de test? Binnen een mum van tijd zijn de flessen en potjes leeg. Onweerstaanbaar!

groep flavonoïden, die de kans op kanker zouden verminderen. Om te beoordelen of aan Nederlandse blauwe bessen een of­ ficiële gezondheidsclaim te koppelen is, laat de vereniging van Nederlandse bessentelers (DBC) wetenschappelijk onderzoek doen. Het wordt uitgevoerd door de Universiteit Maastricht en de Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR). Het onderzoek richt zich vooral op quercitine, een flavonoïde.

Blauwe bessen bevatten gemiddeld per 100 gram:

De eerste resultaten wijzen erop dat de schadelijke effecten van vrije radicalen met 20 procent afnemen door het nuttigen van blauwe bessen. Verder blijken mensen met bepaalde er­ felijke eigenschappen gevoeliger te zijn voor het bescher­ mend effect tegen beschadigingen van het DNA dan andere. Medio 2012 volgt de definitieve uitkomst van het onderzoek.

Kilo Joule

204

Kcal

49

Eiwit

1 gr

Calcium

5 mg

0,5% ADH*

IJzer

0,3 mg

3% ADH

Vitamine B1

0,02 mg

2% ADH

Vitamine B2

0,03 mg

2% ADH

Vitamine C

10 mg

14% ADH

*ADH = aanbevolen dagelijkse hoeveelheid Het plantmateriaal van de blauwe bes is van oorsprong afkom­ stig uit Amerika en is daar verder ontwikkeld. Vergeleken met de wilde bosbes is de blauwe bes voller, zoeter en sappiger.

19

In deze rubriek gaat arts drs. Bob Hornstra in op de meest uiteenlopende medische vragen. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Vragen met een algemene strekking zijn altijd welkom. Voor dringende persoonlijke vragen: bel met Patiëntenvoorlichting 088-2424240.

Vraag SLE Een patiënt met SLE heeft na veel problemen in het verleden nu te kampen met ontstekingen in de mond. Zijn vraag: ‘Weet u voor deze problemen een oplossing?’ Hij schrijft: ‘Sinds 1987 heb ik SLE, maar het heeft vele jaren geduurd voor deze diagnose werd gesteld. Ik was toen heel erg ziek en ik besef achteraf dat ik door het oog van de naald ben gegaan. Ik kreeg ach­ tereenvolgens ontsteking van het hartvlies, longvlies, van de gewrichten en ook huidproblemen. Ik ben toen 6,5 jaar met onder andere prednison behan­ deld. In 2000 was mijn conditie weer in zoverre her­ steld dat ik weer ben gaan werken. In 2008 is mijn moeder overleden en daarna kreeg ik opnieuw een uitbraak van SLE, waarvoor ik weer 7 maanden met prednison behandeld ben. Vanaf 2000 had ik veel infecties in kaak­ en neusholten maar sinds 2010 zijn de bijholteontstekingen over. Nu heb ik echter mondproblemen; droge mond en ogen. Het laatste halfjaar ontstekingen in de mond; de randen van de tong, wangen en tandvlees zien er rood uit en op de tong zitten vaak verdikkingen waardoor de tong stijf en pijnlijk is. Er zaten soms ook grote aften in mijn mond waarvoor ik weer spoelingen met tetracycline en prednison heb gebruikt. Ik heb een koemelkaller­ gie. Mijn vraag is of u voor deze problemen een op­ lossing weet. Ik gebruik elke dag een multivitamine, tweemaal daags 1000 mg vitamine C, 50 mcg vitamine D3 en ik eet veel fruit en groenten.’ SLE staat voor Systemische Lupus Erythematosus. Deze aandoening valt onder de auto­immuunziekten waarbij het lichaam antilichamen maakt tegen lichaamseigen cellen van onder andere de huid, slijmvliezen en gewrichten. In de reguliere genees­ wijze is prednison vaak een laatste redmiddel. Volgens mij heeft uw afweer geduchte schade opge­ lopen door het jarenlange gebruik van prednison. Om te beginnen zou u er goed aan doen uw darm­ flora te herstellen met behulp van pre­ en probiotica, bijvoorbeeld met Orthiflor plus sachets gedurende

20

minimaal drie maanden. Om de ontstekingstendens te verminderen kunt u Boswellia serrata gebruiken. Ik zie goede resultaten met Salai, een Ayurvedisch middel van Boswellia (driemaal daags 2 capsules). De droge ogen en mond doen mij denken aan het zogenaamde Sjögren syndroom, eveneens een auto­ immuunziekte met ook antilichamen gericht tegen lichaamseigen celkernen (in het laboratorium op te sporen als ANF) en waarbij ook gewrichtsontstekin­ gen voorkomen. Hiervoor raad ik u aan Coenzyme Q10 te gaan gebruiken in de vorm van Uniquinol Q10 driemaal daags 100 mg bij de maaltijd en essentiële vetzuren (EPA/DHA capsules) en teunisbloemolie capsules met vitamine E. Het homeopathisch middel Nux Moschata (C30) is gekend als middel bij droge mond (de tong kan ’s nachts tegen het verhemelte plakken) zonder dat er dorst bestaat. Mercurialis perennis (D6) tweemaal daags 2 korrels onder de tong werkt specifiek bij Sjögren symptomen. Tenslotte Borium C30 in ver­ band met de aften (tweemaal in de week 3 korrels opzuigen). Deze remedie kan ook werken bij droge mond en ontstekingen van het mondslijmvlies. Wilt u mij laten weten hoe uw ervaringen zijn? Het raadplegen van een klassiek homeopathisch werkend arts zou ook verstandig zijn!

Oedeem ‘Tien jaar geleden zijn bij mij vanwege borstkanker rechts de lymfeklieren verwijderd met daarna tien okselbestralingen. Mijn arm is de laatste vijf jaar geleidelijk dikker geworden. In het begin had ik het niet in de gaten, maar later merkte ik dat de rechter mouw van mijn blouses strakker zit. Ik heb oedeemtherapie gehad maar dat gaf niet veel resultaat. Er is een elastische kous aangemeten maar daar kan ik niet mee werken. Mijn vraag aan u is: bestaan er oedeem afdrijvende middelen om dit probleem te verminderen? Homeopathische artsen geven tegenwoordig pre­ ventief (bijna als routine) het homeopathische mid­

Antwoord del Barium jodatum na okseltoilet ter verwijdering van verdachte lymfeklieren. Dit om lymfeoedeem te voorkomen. Bij lymfeoedeem dat ontstaat vijf jaar na de verwijdering van de okselklieren, met aan­ sluitend lokale bestraling, heb ik weinig ervaring. U kunt Barium jodatum proberen (C30, eenmaal in de week drie korrels onder de tong gedurende zes weken). Eventueel is Chimaphila C30 een optie bij deze klachten, speciaal als het om de rechterborst gaat. Lymphomyosot, driemaal daags 15 druppels als drainagemiddel kan soms verlichting geven. Dit homeopathische complex is van Heel en is via een Duitse apotheek te bestellen. Gebruikt u al groene thee extract? Behalve groene thee drinken is het soms aangewezen bij klachten na borstkanker om een extract te gebruiken in de vorm van EGCG (EpiGalloCathechineExtract) en dan voldoende hoog doseren. Na bestraling is soms Radium bromatum (C30) of Acidum fluoratum aangewezen, maar deze middelen kunt u beter door een homeopathisch werkend arts laten voorschrijven.

Prostaatklachten Een man met prostaatklachten werd 39 keer bestraald. De artsen zijn tevreden, maar de man moet elke nacht zes keer uit zijn bed om te plassen. ‘Kunt u mij middelen aanbevelen die tot enige verbetering kunnen leiden’, vraagt hij. Hij schrijft: ‘Ruim twee jaar geleden kreeg ik pros­ taatklachten en mijn eigen huisarts vond de PSA­ waarde (9) te hoog. De geconsulteerde uroloog nam een paar puncties uit de prostaat en drie van de twaalf proefstukjes bleken kankercellen te bevatten. Alles was nog in een beginstadium; ik ben toen 39 keer bestraald. Na afloop van de bestralingen was de PSA­waarde gedaald tot circa 0,4 en dat is nu nog zo. Zowel de uroloog als de radioloog/oncoloog vinden dat een bevredigend resultaat; na elke con­ trole spreken ze daar hun voldoening over uit. Door de bestraling ben ik volledig impotent geworden,

maar gezien mijn leeftijd (80) heb ik daar geen moeite mee. Waar ik echter wel moeite mee heb is het feit dat ik vrijwel elke nacht gemiddeld zes keer mijn bed moet verlaten om te plassen. De oncoloog wijt het vele plassen aan het vermoedelijke feit dat ik tijdens het nachtelijke plassen mijn blaas niet helemaal leeg kan maken, waardoor vaak na tien minuten opnieuw aandrang tot plassen ontstaat. Tabletten van de apotheek gaven geen verbetering. Overdag heb ik weinig last.’ Ik kan u vanachter mijn bureau slechts enkele aanwijzingen geven om te proberen uw nachtelijke uitstapjes te beperken. Van de Cranberry (veenbes) is bekend dat het de PSA kan verlagen en de blaas beter leegmaken. De (gedroogde) Cranberry kan als poeder of capsule gebruikt worden; de dosering is dan 1500 mg per dag. Daarnaast worden ook pom­ poenpitten (pompoen of cucurbita) in de natuur­ geneeskunde aanbevolen bij prostaat­ en mictie­ klachten (urinelozingsklachten). Ze zijn natuurlijk puur als gezond tussendoortje te consumeren, maar ook bijvoorbeeld te gebruiken in salades. Vooral Duitse artsen schrijven Sabalpreparaten op grote schaal voor; via de Roode Roos te verkrijgen bijvoor­ beeld als Prostaatformule van Salvé of Sabal com­ plex van Bonusan). Imupros van Medpro is een redelijk compleet preparaat voor behandeling van BPH (goedaardige prostaathypertrofie). Het is mogelijk dat de bestraling van uw prostaat litteken­ vorming ter plaatse heeft gegeven; eenmaal in de week Silicea C30 gedurende een zestal weken is daarvoor te proberen. Ook Staphisagria C30 eenmaal in de week kan mogelijk verlichting geven. De laatste remedie is ook van grote waarde als er een katheter moet worden geplaatst; vooraf ingenomen kan het urineweginfectie voorkomen. Mogelijk bent u in de gelegenheid als u met deze adviezen niet verder komt een homeopathisch arts te raadplegen.

21

Deze artikelen publiceerde Uitzicht in 2011 Uitzicht 2011/1

• Christiane Berkvens schreef boek ‘Omgaan met mensen met kanker’: ‘Ik wilde iets doen met mijn ervaringen’, Petra Pronk, 4 • Overpeinzingen… Nieuwjaar, Rein Stoel, 9 • ‘Biologisch eten: kwestie van gezond verstand’, Jan van Klinken, 10 • Kruiden, Davos in de huiskamer, Petra Pronk, 13 • Nieuwe MMV-secretaris Johan Klumpenaar: ‘Inschieten op preventie en nieuwe media’, Jan van Klinken, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Radio en televisie, Geen paniek, Arjan van Laar, 18 • Lijf en Leden, Marijke Vlasveld: Bewuster leven dankzij dochter, 19 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • De fiscus en de uitgaven voor specifieke zorgkosten in 2010, 22 • Column, Officiële ADH’s vitamine D in VS willekeur, Gert Schuitemaker, 25

Uitzicht 2011/2

• Jenny Schipper: ‘Ik wil zelf meewerken aan mijn gezondheid’, Pe­ tra Pronk, 4 • Overpeinzingen... Nuchtere keuze, Rein Stoel, 7 • Houding bepalende factor voor gezondheid, Petra Pronk, 8 • Kruiden, De bloedsuikerspiegel op orde, Petra Pronk, 11 • Prof. Jan Geuns wint met stevia strijd tegen suikerlobby, Jan van Klinken, 12 • Radio en televisie, Asbest, kiloknallers en botoxbroodjes, Arjan van Laar, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Lijf en Leden, Tine van Bodegom: ‘Hoofdmaaltijd elke dag ’n feestje’, 19 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Geslaagde deelname MMV aan Verwenavond (ex)borstkankerpatiënten, ‘Hé, de Moermanclub bestaat dus nog’, 23 • Column, Astaxanthine: gezondheid uit het water, Gert Schuitemaker, 25

22

• Deze artikelen publiceerde Uitzicht in 2010, 28

Uitzicht 2011/3

• Jenny Wesly: ‘Ik had mijn ziekte voor geen goud willen missen’, Petra Pronk, 4 • Geslaagde eerste studiedag MMVambassadeurs, ‘Toen ikzelf kanker kreeg, dacht ik: oh ja, Moerman’,, Annita Lageweg, 7 • Financieel jaarverslag over 2010 en begroting 2011, negatief exploitatieresultaat over 2010, Rob Kappé, 8 • Samenvatting jaarverslag 2010, Pittig jaar voor de Moermanvereniging, Johan Klumpenaar, 10 • Kruiden, Grote voorjaarsschoonmaak, Petra Pronk, 11 • Weldoener Luc Verelst: ‘Kankerpatiënt nog meer wanhoop besparen’, Jan van Klinken, 12 • Radio en televisie, Koolzaadolie stinkt niet meer, Arjan van Laar, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Stevioside ontgift vrije radicalen, Jan van Klinken, 18 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Lijf en Leden, Henny Pool: ‘Geen gekraak en geknars meer’, 23 • Column, Actie Consumentenbond exemplarisch, Gert Schuitemaker, 25

Uitzicht 2011/4

• Algemene Ledenvergadering Baarn, Contributie MMV na jaren iets verhoogd, 4 • Overpeinzingen… Vrolijk Paasfeest, Rein Stoel, 7 • Groei voor nieuwe MMV-voorzitter Dave Schut belangrijk onderdeel van missie: ‘Binnen twee jaar naar 10.000 leden’, Jan van Klinken, 8 • Bestuurslid Jan Bor: ‘Gedachtegoed aanpassen aan deze tijd’, Petra Pronk, 10 • Bestuurslid Sietze Blom: ‘Alle vertrouwen in de toekomst’, Petra Pronk, 11 • Annette ter Heijden: Op zoek naar evenwicht tussen eten en bewegen, Petra

Pronk, 12 • Lijf en Leden, Joost van Dixhoorn: ‘Wel eens ’n colaatje, maar veel meer niet’, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Dr. Gert Schuitemaker hekelt beperkingen in Europese Unie, Voedingssupplementen: direct gevaar, dichtbij huis, Jan van Klinken, 18 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Radio en televisie, Bang voor de dokter, Arjan van Laar, 22 • Kruiden, Peterselie: alledaags kruid met veelzijdige werking, Petra Pronk, 23 • Column, ‘Grote misvatting: tekorten bestaan niet’, Gert Schuitemaker, 25 • Bijzonder proefschrift van oncoloog Joost Lesterhuis, Lesje immunologie voor beginners, Petra Pronk, 27

Uitzicht 2011/5

• Weinig aandacht voor preventie, Nieuwe Gezondheidsnota: stap terug in de tijd, Petra Pronk, 4 • Overpeinzingen… Luisterend voelen, Rein Stoel, 7 • Engelse voedingsadviseur Glen Matten: betere informatie dan Voedingscentrum, Wonderdiëten bestaan niet, Petra Pronk, 8 • Marja Ruijterman: ‘Positief denken werkt’, Petra Pronk, 10 • Kruiden, Linde: bron van huiselijk geluk en gezondheid, Petra Pronk, 13 • Radio en televisie, Komkommernieuws, Arjan van Laar, 14 • Foodwatch klaagt voedingsconcerns aan voor misleiding consument, Aspergesoep met 1,26 procent groente, Hans Nieuwstad, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Louis Bolk Instituut verzamelt ervaringen van patiënten, Onderzoek rol biologische voeding bij kanker, 18 • Lijf en Leden, Rieky van Elk: ‘Ik was nogal een verkennend type’, 19 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Doorbraak sint-janskruid als antidepressivum blijft uit, Jan van Klinken, 22 • Column, Gelukkig geen medicijn voor vitaal orgaan, Gert Schuitemaker, 25 • Vraag en Antwoord Extra, drs. Bob Hornstra, 30

Uitzicht 2011/6

• ‘Moerman’ voor Elly geen straf, Jan van Klinken, 4 • Kritische signalen over bevolkingsonderzoek, Borstkanker in opmars ondanks screening, Petra Pronk, 6 • Overpeinzingen… Rupsje ‘nooit genoeg’, Rein Stoel, 9 • In memoriam: drs. Sijmen de Graaf, Veelzijdig mens is heengegaan, Cor van Groningen, 10 • Kurkuma in Azië terecht razend populair, 11 • Leefstijl voor minister kwestie van eigen keuze, Petra Pronk, 12 • Kruiden, Natuurlijke ongediertebestrijding, Petra Pronk, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Radio en televisie, Televisiekliekjes van de KVW, Arjan van Laar, 18 • Lijf en Leden, Lianne Beijer: ‘Zelf leren wat goed voor je is’, 19 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Wijn uit Hurwenen: niet goedkoop, wel prima te drinken, Hans Nieuwstad, 22 • Column, Fastfood, anders hongerstaking!, Gert Schuitemaker, 25 • Ontspanning: een must om balans te herstellen, Petra Pronk, 28

Uitzicht 2011/7

• Riet Bor koos heel gemotiveerd voor de Moermantherapie: ‘Ik voel me sterk en gezond’, Petra Pronk, 4 • Overpeinzingen…Vol – ledig brein, Rein Stoel, 7 • Panslat geen zoethoudertje, zoethoudertje Jan van Klinken, 9 • Een gezonde omgang met tegenslagen, Jan Kuijpers: ‘Je kunt zelf wind mee creëren’, Petra Pronk, 10 • Kruiden, Vlierbes: medicijnkast van de boeren, Petra Pronk, 12 • Voedselautoriteit zaait twijfel over groene thee, Hans Nieuwstad, 14 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Radio en televisie, Orthorexia, Arjan

van Laar, 18 • Lijf en Leden, mevr. D.J. Dozy-De Vries: ‘Je kunt tegenwoordig niet kritisch genoeg zijn’, 19 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Gezond en fit: daar moet je wel wat voor doen, Petra Pronk, 22 • Column, Duitse tv onthult… over cholesterolverlagende margarine, Gert Schui­ temaker, 25 • Zus Marie-Rose werkt aan vervulling wens, 27 • Servan Schreiber overleden, 30

Uitzicht 2011/8

• Henriëtte van Rijn: ‘Ik heb veel meer oog gekregen voor geestelijke rijkdom’, Hans Nieuwstad, 4 • Overpeinzingen…Angst, Rein Stoel, 7 • Hans Moolenburgh: ‘Werkelijke genezing komt alleen door totale verandering’, Petra Pronk, 8 • Walnoot: supergezond, wel schimmelgevoelig, Jan van Klinken, 11 • Kruiden, Gerst: gezond cadeautje van de natuur, Petra Pronk, 12 • ‘U kunt meer dan u denkt’, Boek met volop bruikbare informatie, drs. Hans Stoop, 13 • Radio en televisie, Probiotica voor de zwijnen, Arjan van Laar, 14 • Ene seleniumpreparaat is andere niet, Hans Nieuwstad, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Lijf en Leden, Piet Hermans: ‘Ik ben een echte vechter’, 19 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Sinaasappelsap uit pak: niet puur en niet eerlijk, 22 • Column, ‘Je poetst toch ook je tanden?’, Gert Schui­ temaker, 25

Uitzicht 2011/9

Pronk, 4 • Kruiden, Warme voeten tegen optrekkende kou, Petra Pronk, 7 • Huisarts dacht dat Wilma ’t niet zo lang zou volhouden, Jan van Klinken, 8 • Zo gezond als een Hunza, 10 • Radio en televisie, Griepprik halen, waarom eigenlijk, Arjan van Laar, 12 • Ongefundeerd alarm over supplementen, Hans Nieuwstad, 13 • ADHD: preventie en genezing door voeding, Arjan van Groningen, 14 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Lijf en Leden, Wim van Heck: ‘Je mag hier regulier overlijden, maar niet alternatief genezen’, 19 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Onkruidverdelger toegelaten maar toch omstreden, Jan van Klinken, 22 • Column, Chemo en visolie: wetenschappers en pers onverantwoord(elijk), Gert Schuitemaker, 25

Uitzicht 2011/10

• Jeannette Moors: ‘Ik ben het levende bewijs van wat gezond leven kan doen’, Petra Pronk, 4 • Kruiden, Jeneverbes: blauw aan het kerstontbijt, Petra Pronk, 7 • GZ-psycholoog Coen Völker: ‘Angst voor recidive niet weg te mediteren, wel te beheersen’, Jan van Klinken, 8 • Open Brief mr. N.H. de Vries: ‘Minister meet met twee maten’, 10 • Bestuurslid Hans Stoop promoveert, 13 • Radio en televisie, Minder zorg voor meer geld, Arjan van Laar, 14 • Recepten voor de feestdagen, Riëtte Janssen, 15 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Lijf en Leden, Eef van Deelen: ‘Volgens mijn arts is het een wonder dat ik er nog ben’, 23 • Column, Pink Ribbon staat er gekleurd op, Gert Schuitemaker, 25 • Stevia eindelijk vrijgegeven, 30

• Hans Moolenburgh: ‘We moeten onze levensstijl drastisch gaan veranderen’, Petra

23

Advertenties

Een heel vreemde gezondheidszorg… Onlangs was Jan van Klinken op bezoek voor een interview voor Uitzicht naar aanleiding van het boek ‘Fit met Voedingssupplementen; neem uw gezondheid in eigen hand’, dat ik samen met Toine de Graaf heb geschreven. Het interview verschijnt in een latere editie van Uitzicht. Voor mij is zo’n interview altijd leuk en ook interessant. Hij stelde vragen waardoor je nog weer eens, nu met enige afstand, kijkt naar de materie waarmee je maanden intensief bezig bent geweest. Aan de hand van het boek passeert dan in zo’n gesprek nog eens het hele onderwerp de revue.

Voor het behoud van sterke botten en een goede gemoedstoestand.

Wat mij dan – nog altijd weer – verbaast, ook al ben ik 30 jaar professioneel met dit onderwerp bezig, is hoe het kan zijn gekomen dat we zo’n ‘vreemde gezondheidszorg’ hebben. Want in het eerste hoofdstuk van het boek laten we zien dat de orthomoleculaire geneeskunde en daarmee voedingssupplementen een heel natuurlijke plaats hebben in de medische geschiedenis. Maar 50 jaar geleden is er een kentering geweest. Toen is de gezondheidszorg een totaal andere kant opgegaan. Voor de acute zorg was dit een zegen, voor de behandeling van chronische ziekten zoals kanker absoluut niet. Juist bij deze ziekten is de ‘traditie’ om voorrang te geven aan versterking van het immuunsysteem volkomen weggegleden. Terwijl met voeding en, volgens de huidige inzichten, met voedingssupplementen het immuunsysteem juist kan worden versterkt. De gezondheidszorg van nu is wel een heel vreemde ‘gezondheidszorg’ geworden, waarin de voorkeur wordt gegeven aan weerstandsonderdrukkende medicijnen boven voeding en voedingssupplementen om de weerstand te verhogen én om voedingstekorten aan te pakken.

Vitamine D-3 Druppels:

Eenvoudig te doseren. 60 ml met een adviesverkoopprijs van €12,85.

Vitamine D-3 400 IE:

Goede onderhoudsdosering. 90 softgels met een adviesverkoopprijs van €8,19.

Vitamine D-3 1000 IE:

Hoge dosering. 90 softgels met een adviesverkoopprijs van €9,50. In deze producten is de vitamine D opgelost in olie waardoor de opname optimaal is.

www.vitortho.nl

Bi

ol

Green Magma

og

Ernstig is dat vele Nederlanders dit absoluut niet in de gaten hebben. Zelfs is er een duidelijke antistemming ten aanzien van voedingssupplementen, die helaas in stand gehouden wordt door medici en zelfs reguliere voedingswetenschappers. Zoals van de Universiteit Wageningen. ‘Veiligheid plantaardige voedingssupplementen baart zorgen’, was de kop die onlangs onder wetenschappelijke verantwoordelijkheid van hoogleraar toxicologie Ivonne Rietjens de wereld werd ingebracht. Een aantal media namen het over (http://goo.gl/EBxaN). Op basis van een dierproef met slechts één stof uit specerijen en tuinkruiden werden voedingssupplementen in het algemeen in de verdachtenbank gezet. Feitelijk ging het om alkenylbenzenen, stoffen die te vinden zijn in basilicum, venkel, nootmuskaat en kaneel, en waarvan de onderzoekers hadden gevonden dat die in muizen leverkanker veroorzaakten. Belangrijk is bovendien om vast te stellen dat het niet om voedingssupplementen gaat met voedingsstoffen, zoals vitamine C, vitamine E of selenium. Terwijl dit door de krantenkoppen en de kop van het persbericht van de Universiteit Wageningen wordt gesuggereerd.

isc

h

uw dagelijkse portie (extra) groenten Door onze drukke levensstijl komen we niet altijd toe aan onze dagelijkse portie groenten. Green Magma kan u helpen. Het bevat het extract van biologisch geteelde jonge, groene gerstebladeren. Dit groene gerstextract bevat alle belangrijke vitaminen, mineralen,

enzymen en spoorelementen zoals die ook voorkomen in verse bladgroente. Bovendien is Green Magma rijk aan chlorofyl. Chlorofyl helpt ons lichaam op een milde wijze te reinigen, het stimuleert de spijsvertering en beschermt ons tegen vrije radicalen.

Bevochtiger & Luchtreiniger. Twee in één. Droge lucht is moeilijk te reinigen. Bevochtigen + reinigen is effectiever.

• Het Origineel • sm

r

i

n

va

  Reinigende eigenschappen Krachtige antioxidant Bevat meer dan 70 voedingsstoffen Het gepatenteerde productieproces waaronder vitaminen en mineralen garandeert kwaliteit en de aanwezigheid Uw dagelijkse (extra) portie groenten en activiteit van de enzymen

r - Kw al elle ts

jaa

oe d e np

d Sin



r sap aa

orm rv

  

ras ng

it ite

Green Magma:

Be s

Dankzij de natuurlijke uitgebalanceerde samenstelling heeft Green Magma een gunstige invloed op de gezondheid. U voelt zich fit en energiek.

eer d an 3

0

Binnen 14 dagen niet tevreden geld terug. Exclusief verkrijgbaar bij: Harense Smid * EXPERT * EP EUROPART * SATURN * Media Markt

Om orthomoleculaire aanbevelingen toegankelijk te maken voor het publiek – de doelstelling van het boek - hebben we erg ons best gedaan om iets te doen aan die antistemming. Dan ontkom je er niet aan om de houding van de overheid, de medische- en voedingswetenschap en ook die van de pers in perspectief te zetten. Daarmee hebben we het boek ook afgesloten. Zoals gezegd, bij alles nog eens op een rijtje zetten bleven we ons toch weer hogelijk verbazen. Eigenlijk te gek voor woorden! Wat dat betreft is er weinig verschil met de situatie in de huidige financiële wereld, waar we ook niet met ons verstand bij kunnen dat het allemaal heeft kunnen gebeuren. In die sector gaat het om geld, in de onze om gezondheid ...

Uiterst eenvoudig: Bediening, Reiniging, Hantering Zonder filterkussen: hygiënisch, probleemloos, eenvoudig onderhoud Geen stoomvorming Venta Airwasher – Het Origineel: > Een bestseller sinds meer dan 30 jaar. > Onovertroffen kwaliteit van de uitvinder van de Airwasher. > reddot design award winner.

Made in Germany · Nr. 1 in Europa Wereldwijd unieke techniek Tel: 040 - 254 43 61 · Fax: 040 - 254 05 35 E-mail: [email protected] · www.venta-airwasher.nl

The Original

TS Products, Harderwijk Infolijn: 0341 - 46 21 46 [email protected] www.tsproducts.nl

Verkrijgbaar in poeder en tabletten, bij uw natuurwinkel en gezondheidswinkel, o.a. De Tuinen.

Vraag nu een gratis proefzakje aan via [email protected] o.v.v. de code GMU12.

TS Products, Harderwijk

Infolijn: 0341 - 46 21 46 [email protected]

www.greenmagma.nl

www.ortho.nl

24

Dr. Gert Schuitemaker

25

Kruiswoordraadsel Oplossing

Verantwoording De redactie van Uitzicht en het bestuur van MMV brengen de inhoud ter kennis en beoordeling; zij aanvaarden geen verant­ woordelijkheid voor de toepassing ervan. Overname van artikelen door derden is uitsluitend toegestaan met schriftelijke toestemming vooraf. Redactie en bestuur behouden zich het recht voor zonder opgave van redenen teksten, advertenties en te beantwoorden vragen te weigeren.

Onthoud van ’t oude jaar alleen de beste dagen en ga met nieuwe moed het onbekende tegemoet. Ik wens u allen een Goed en vooral Gezond 2012.

De prijzen gaan naar deze winnaars: 1e prijs: mevr. Eekhof, Moordrecht, 2e prijs: mevr. Nieuwenhuizen, Dordrecht, 3e prijs: dhr. Billenkamp, Eindhoven. De inzenddatum voor de puzzel in Uitzicht 2012/01 sluit 10 maart 2012. LET OP! Het inzenden van de oplossing is alleen mogelijk door: overschrijving van tenminste € 1,­ op ING rekening 6189, t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Vermeld uw oplossing onder mededelingen. Gert Tretmans Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo tel. (0546) 56 94 11. E­mail: [email protected]

26

Eindredactie Cor van Groningen Medewerkers aan dit nummer: Drs. Bob Hornstra, arts Riëtte Janssen Jan van Klinken Arjan van Laar Hans Nieuwstad Petra Pronk Dr. Gert Schuitemaker Fotografie Stef Breukel e.a. Redactiecommissie Truus Hartsink Dr. Hans Stoop Cor van Groningen

Horizontaal: 1. bijbelse stad 3. inwendig orgaan 8. op elkaar 13. zelfbediening 15. Europeaan 17. opdracht 19. viering 20. Federal Aviation Administration 21. lichaamsplooi 23. Arbeidsmarkt en Opleiding 24. oevergewas 25. vloerbedekking 26. één keer 28. gesloten 30. mozaïek 32. broeder 33. bar 34. familielid 36. aangeven 37. wate­ ring 38. Engelse ontkenning 39. vanaf 41. onderricht 42. maanstand 44. aartsengel 46. deel van een huis 48. helium 49. bolgewas 50. huisdokter 51. vervelende 52. lidwoord 53. slee 54. plek 55. borg 57. loco­burgemeester 59. persoonlijk voornaamwoord 60. Frans lidwoord 62. americium 63. file 64. plaats in België 68. gelooide huid 71. Chinese naam 73. verlichting 74. toestel om brillenglazen in te plaatsen 76. wiel 77. hoofdofficier 79. vette stof 80. wild 82. dakbedekking 84. bepaalde organisatie 85. deel van het gezicht 86. uitstekende kwaliteit 87. wanden 89. voor 90. nieuwe maan 91. dikke zalf 92. oprijden 93. meisjesnaam.

Redactieadres Redactie Uitzicht Hof van Azuur 30 2614 TB Delft

Verticaal: 1. bierdopje 2. deel van een uurwerk 4. omroepvereniging 5. verzoek om antwoord 6. nobel 7. hok voor kippen 8. uitroep 9. deel van Limburg 10. organische verbin­ ding 11. ex tempore 13. land in Afrika 14. voetbalblessure 16. hardloopwedstrijd 18. kerkelijke rechtbank 19. schroefboortje 29. heks 22. vette stof 25. zwaai 27. gebied 29. gewicht 31. plaats in Limburg 34. apparaat 35. equator 38. provincie in Zuid­Afrika 40. opschudding 43. muziekproef in de hogere sportklassen 45. kloosterling 47. spoedig 48. eeuwig vuur 53. bloem 54. Belgisch bier 56. zetel 58. ruimte voor tekst in stripverhalen 59. niet weinig 61. bepaalde gravin 65. zuil 66. Europese Unie 67. knorrig persoon 69. dus 70. plaats in Noord­Holland 71. deel van een schaakspel 72. aluminium 73. bepaalde stof 75. venster 77. boterton 78. beker 81. deel van Kreta 83. touw 86. onder andere 88. chemisch element.

Inschrijving Uitzicht ISSN 0169­9938

Als u de hele puzzel hebt ingevuld, kunt u ook de rest van de puzzel oplossen. U leest dan de naam van een film, die tevens de uiteindelijke oplossing vormt.

Advertenties Advertentiemogelijkheden en tarieven kunnen worden aangevraagd bij: J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert Telefoon (0495) 53 22 20

Uitzicht op internet www.moermanvereniging.nl E-mail: [email protected] Kopij volgend nummer: Magazine 2/2012 vóór 11 februari 2012

Korte berichten Licht instrument in strijd tegen kanker Licht is een veelbelovend instrument in de strijd tegen kanker, beweren Amerikaanse onderzoekers. Hun onderzoek, gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Nature Medicine, toont aan hoe een medicijn ontwikkeld kan worden dat zich vastkleeft aan tumoren, maar pas in actie komt als het door specifieke lichtgolven wordt geactiveerd. Daarmee kan de behandeling heel gericht worden ingezet zonder het omliggende weefsel te beschadigen. Op dit moment worden behandelingen tegen kanker in drie categorieën inge­ deeld: vernietiging met radioactieve straling, het operatief verwijderen van een tumor of de inzet van medicijnen die de kankercellen vernietigen. Al deze behandelingen hebben bijwerkingen. Daarom proberen wetenschappers tech­ nieken te ontwikkelen die specifieker te werk gaan. In de studie van het Nationaal Kanker­ instituut in Maryland werd gebruik gemaakt van een antilichaam (een eiwit dat reageert op lichaamsvreemde stof­ fen) dat zich bindt aan eiwitten die aan de buitenkant van de kankercellen zit­ ten. Daaraan bevestigden ze het chemi­ sche stofje IR700 dat geactiveerd wordt

door infrarood licht. De straling kan tot enkele centimeters diep de huid binnen­ dringen. Om de combinatie te testen, plaatsten de onderzoekers tumoren in de rug van muizen. Dankzij de behandeling nam de omvang van de tumoren flink af en nam de levensduur van de muizen toe. De precieze aanval veroorzaakte minimale schade aan de normale cellen. De wetenschappers zien de techniek als veelbelovend voor de behandeling van kanker, maar waarschuwen er wel voor dat het onderzoek enkel nog bij muizen is gedaan. Er is dus nog niets te zeggen over de werking ervan bij mensen met kanker. (Bron: Gezondheid.blog.nl)

Broccoli supergezond We wisten al dat broccoli een gezond product is, maar dat het een van de gezondste groenten is die er bestaan is nieuw.

c o l o f o n

‘Positief denken werkt echt’. Dat is de oplossing van de puzzel in Uitzicht 09/2011. Positief denken klinkt eenvoudig maar is soms verschrikkelijk moeilijk. Door alle ervaringen die u heeft opge­ daan in uw leven zijn er vele onbewuste patronen van emoties ontstaan die als duiveltjes uit een doosje op kunnen dui­ ken en u het leven zuur kunnen maken. Let op: deze duiveltjes hebben ook een positieve betekenis, ze kunnen u ook waarschuwen voor reëel gevaar (boos­ heid, verdriet, angst, jalousie). Uw gezond verstand (bewustzijn) is normaal wel in staat om dit te kunnen relativeren maar wanneer u moe of overwerkt bent, nemen de onbewuste negatieve gevoelens vaak de overhand en u bent niet meer in staat ze tegen te spreken. Dit kan zelfs leiden tot een stroom van negatieve gevoelens en gedachten waar u moeilijk meer door­ heen kunt breken. Probeer dan even een rustmoment te nemen, stap even uit de situatie en ga ergens rustig aan het water zitten. Probeer dan eens kritisch naar uzelf te kijken en bepaal of deze gedach­ te of dit gevoel realistisch is en of de oor­ zaak van deze negatieve gedachten niet uw blik op de zaak is. Probeer dan eens een positief punt te vinden in de situatie en probeer deze positieve gedachte vast te houden. Blijf het positieve zien en laat het negatieve ver weg liggen. Het kost oefening, maar het is de moeite waard.

Uitzicht is het tijdschrift van MMV Natuur­ lijke kankerpreventie en Ondersteunende therapieën. Het verschijnt tien keer per jaar en wordt gratis aan de leden van de vereniging beschikbaar gesteld.

Recent onderzoek heeft uitgewezen dat het stofje sulforafaan in broccoli mogelijk kankerstamcellen kan vernie­ tigen en zo de ontwikkeling van nieuwe tumoren kan afremmen. De huidige chemotherapieën werken niet tegen kankerstamcellen. Daardoor kan kanker uitzaaien en steeds terugkeren. Weten­ schappers denken dat het uitschakelen van de stamcellen dé sleutel is om kanker onder controle te krijgen. Onderzoekers van de Universiteit van Michigan onderzochten het effect van sulforafaan op muizen met borstkanker. Zij kregen de stof uit broccoli­extract ingespoten. Vervolgens keken ze hoeveel kankercellen er in de tumoren zaten. Dat aantal bleek fors te zijn afgenomen na behandeling met sulforafaan. Op de normale stamcellen had het stofje nauwelijks effect. Ook bleken kanker­ cellen van muizen die ermee waren be­ handeld, niet langer in staat om nieuwe

tumoren te ontwikkelen. Vervolgens testten de onderzoekers sulforafaan in een laboratorium op menselijke borst­ kankercellen. Ook hier vonden ze een­ zelfde afname van het aantal kanker­ stamcellen. Overigens waren de concentraties sulfo­ rafaan die in de studies werden gebruikt wel vele malen hoger dan wat je met het eten van broccoli binnen kunt krijgen. De wetenschappers raden echter af om sulforafaan supplementen te slikken, omdat niet bekend is of dit bijwerkingen kan geven. De stof is immers nog niet op mensen getest. Dat gaat als het aan de wetenschappers ligt wel gebeuren. Zij zoeken nu eerst een geschikte methode om sulforafaan uit broccoli te halen en te kunnen bewaren. Daarna willen ze een klinische studie opzetten om de stof bij mensen te testen als middel om borst­ kanker te voorkomen en te behandelen. (Bron: Daily Mail)

27

Advertentie

Postbus 16035 2500 BA Den Haag Telefoon 070-3010701 Fax 070-3010707

De Roode Roos B.V. Magazijn voor orthomoleculaire voeding Deze keer een andere selectie van producten, welke door “De Roode Roos B.V.” geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een inzicht van ons ruime assortiment, van meer dan 3500 producten en 80 leveranciers. Bestellen bij De Roode Roos B.V. Alle producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Eventueel kunt u eerst een fotokopie maken. Onze volledige catalogus is op aanvraag verkrijgbaar. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door TNT-Post bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. Internetgebruikers kunnen een e-mail versturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com Vanaf nu biedt De Roode Roos u de mogelijkheid uw bestellingen te betalen via doorlopende machtiging voor automatische incasso. Een machtigingskaart hiervoor kunt u opvragen via onze website: www.derooderoos.com/machtigen

Nr

Fabrikant

Leden

205 Multi vit.& mineralen (240 tab)

Plantina

€ 98,75

€ 74,06

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 46,50

€ 34,87

547 BioSil (30 ml)

Bio Minerals

€ 30,50

€ 22,88

586 MaxEPA (100 softgels)

Cardio Vasc. Res.

€ 37,00

€ 27,75

1388 MultiVit Basic (module 1) (90 vcaps)

Alfytal

€ 20,75

€ 18,68

2308 DHA 250 (120 caps)

Now Foods

€ 38,25

€ 28,69

2836 MetaRelax (90 tab)

Metagenics

€ 23,99

€ 17,99

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 19,95

€ 14,96

3402 Optimal Prenatal DHA Formula (60 softgel Minami Nutrition

€ 28,50

€ 21,38

3492 Bio Bran MGN3 250 mg (50 tab)

Medpro

€ 65,00

€ 58,50

3588 Symbioflor 1 (50 ml)

Energetica Nat.

€ 13,60

€ 10,88

3654 Prostaatformule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

3924 MagAsorb 150 mg (Magnesium als Citraat Lamberts

€ 12,20

€ 9,15

4084 Women's Mood (30 caps)

Care For Women

€ 19,95

€ 14,96

4105 Levertraan Forte (60 softgels)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

4126 Coriolus Versicolor-extract 750 mg (90 cap AOV

€ 31,70

€ 23,78

4398 Active Biodream (800 gram)

Biodream

€ 45,00

€ 36,00

4456 Spirulina (180 tab)

Marcus Rohrer

€ 13,32

€ 11,32

4617 Solidago Complex Tinctuur (50 ml)

Zonnegoud

€ 11,59

€ 8,69

4630 Co Enzyme Q10 with MCT (60 vcaps)

Viridian

€ 37,25

€ 29,80

4646 Super Greens (220 gram)

VitaKruid

€ 46,70

€ 39,70

4754 Bio Nutriënt l-Tryptofaan (60 vcaps)

CellCare

€ 21,90

€ 17,52

5400 Vitamine D3 15 mcg (90 softgel)

Bonusan

€ 11,00

€ 8,25

5696 Luchtweg Formule (60 vcaps)

VitOrtho

€ 19,95

€ 14,96

5861 Delima Feminin (10 ovula)

Pekana

€ 14,90

€ 11,18

5878 Glucosamine Summum (120 tab)

Supplemed

€ 35,90

€ 26,92

6096 CalAsorb (180 tab)

Lamberts

€ 27,50

€ 20,62

6097 Salvestrol Prostaat (60 caps)

Vitals

€ 39,95

€ 29,96

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

6599 True Superfood (400 gram)

Vitals

€ 65,00

€ 48,75

Prijswijzigingen voorbehouden Vermeld hier uw adresgegevens: Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

E-Mailadres:

Telefoonnummer:

(evt.) voorschrift van:

28

Normaal

Boekenlijst Deze boeken kunt u bestellen bij de Moermanvereniging. Wilt u één of meerdere boeken toegestuurd krijgen, vul dan duidelijk een girokaart in met het juiste bedrag en de titels van de gewenste boeken. Geen geld opsturen! Het gironummer waarop u kunt bestellen is: 355.999 t.n.v. De Moermanvereniging Postbus 508 2400 AM Alphen aan den Rijn. De prijzen zijn inclusief ver­ zendkosten binnen Nederland. Daarbuiten wordt € 3,50 extra berekend.

01. 04. 09. 10. 15. 17. 22. 24. 28. 29. 37.

41. 42. 44. 45.

Dr. Moerman, een weg tot genezing, C. van Groningen en A. Ronhaar De psychische achtergronden van kanker, Jac. Landman Verhütung und Heilung von Krebs, Jac. Landman Die Moerman­Krebs­Diät, E. Wannee­Immerzeel Het Moermandieet, gezond en lekker, E. Wannee A solution to the Cancer Problem Variaties op de Moermankeuken, Truus Hartsink Kookboek, Lia v.d. Geest en Lydia Sleutel De actuele voedingstabel, wat zit waar in? Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de Moermantherapie Het Gouden boekje voor de Gezondheid, G.E. Schuitemaker Voor meer boeken van de heer Schuitemaker zie: www.gezondeboeken.nl Bondgenoot, autobiografie van een immuuncel, Henk Fransen De helende factor, Bob Th. Hornstra Voed je goed, voel je goed, Monique van den Assum Dvd ‘Geef ziekte geen kans, eet en leef gezond’, Kees Braam

€ € € € € € € € € €

11,30 4,95 6,80 6,80 4,95 7,95 4,95 7,95 9,50 20,40

€ 12,50

€ € € €

12,75 16,50 4,95 6,95

Advertenties

Gezond leven Gezond blijven 10% kort i Rood ng bij de e Ro os

Een leven lang vitaal! Squalene is een bijzondere stof die zowel in het menselijk lichaam als in de natuur wordt aangemaakt. Het behoort tot een speciale groep antioxidanten, de zogenaamde isoprenoïden en wordt uit de levertraan van de diepzee dogfish verkregen. Squalene heeft het vermogen om zuurstof toe te voegen aan de menselijke cel. Hierdoor beschermt het de cellen waardoor het lichaam wordt behoed voor de ziekmakende moleculen. Issho Genki® Squalene iP6 is een veelzijdig, natuurlijk en zuiver voedingssupplement dat uw lichaam weer in balans brengt.

Versnelt herstel

Toename energie, vitaliteit en uithoudingsvermogen Beschermt tegen vroegtijdige veroudering van de huid

Beschermt tijdens chemotherapie en bestraling Beschermt cellen en weefsels

Fyto-Life van Hogendorpplein 28 5051 SR Goirle T: +31 (0) 13 534 6437 F: +31 (0) 13 530 2247 E: [email protected] W: www.fyto-life.nl www.isshogenki.com

29

> Vervolg van pagina 5, interview Dave Schut

algemene informatie De Moermanvereniging voor natuurlijke kankerbestrijding stelt zich ten doel welzijn en belangen te behartigen van patiënten die met de Moermantherapie worden behandeld, en zoveel mogelijk bekendheid te geven aan deze therapie ter bestrijding van kanker.

Bestuur Vriendelijk verzoek alle post bestemd

Administratie/ algemene informatie

Informatie lezingen en kooklessen

voor het bestuur te zenden aan:

De administratie van de vereniging

Schriftelijke vragen naar:

Postbus 508

wordt gevoerd door de heer

Postbus 508

2400 AM Alphen aan den Rijn

Wim Kuling.

2400 AM Alphen aan den Rijn

Voorzitter:

Centraal Bureau:

Dave Schut

Postbus 508

Eefde

2400 AM Alphen aan den Rijn

Postzegel insluiten.

Klachten van patiënten

Telefoon: (0172) 49 79 44 (werkdagen Secretaris:

tussen 09.00 uur en 13.00 uur)

Johan Klumpenaar

Fax: (0172) 47 06 44

President Wilsonlaan 33

E­mail: [email protected]

4334 GB Middelburg Telefoon: (0118) 63 59 89 E­mail: [email protected] Penningmeester a.i. Rob Kappé Marketing: Sietze Blom Buitenom 1 8314 AM Bant Telefoon: (0527) 26 18 25 E­mail: [email protected] Interne contacten: Jan Bor Schoolstraat 1 4221 LR Hoogblokland Telefoon: (0183) 56 36 28 E­mail: [email protected] Wetenschap en artsencontact: Hans Stoop Coehoornstraat 40 4611 KS Bergen op Zoom Telefoon: (0164) 25 04 61 E­mail: [email protected] Adviseurs:

Aanmelding nieuwe leden Schriftelijk bij het Centraal Bureau of via de website.

Lidmaatschap

Stichting Klachtrecht AAG (Artsen­ federatie Additieve Geneeskunde) Vaartstraat 247, 1075 RM Amsterdam

Advertenties Uitzicht

kalenderjaar (acceptkaart). Voor Belgische leden minimaal € 37,­ (accept € 42,­) op rekening ING bank 335­0078672­51 t.n.v. Moermanvereniging. Voor de overige leden in Europa € 37,­ (accept € 42,­), buiten Europa € 42,­ (accept € 47,­). Een kleine ‘overbetaling’ op de minimumcontri­ butie wordt zeer op prijs gesteld. Contributie giro 42.39.229 t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Opzegging lidmaatschap: vóór 1 december van het lopende jaar. Administratiekosten: € 3,50 wanneer een herinnering gestuurd moet worden.

Losse nummers kunnen (na)besteld

Drs. Bob Hornstra

worden à € 5,25 per exemplaar.

Piet Sijpersma

Dit kan schriftelijk of telefonisch bij het Centraal Bureau.

Internet www.moermanvereniging.nl

6913 GV Arnhem Telefoon: 06 44386268 Zeeland/West-Brabant Mevr. K. Walhout Oranje Nassaustraat 26 4341 GC Arnemuiden Telefoon: (0118) 60 18 68 Den Haag Mevr. R. Rosier Gerrit van de Veenlaan 216 2552 WN Den Haag Telefoon: (070) 391 02 79

J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36, 6006 LL Weert

Friesland

Telefoon: (0495) 53 22 20

Mevr. T. Meesters

E­mail: [email protected]

Singel 7 8771 SV Nijland

Stichting Steunfonds Amnestie

Telefoon: (0515) 56 98 13 Groningen/Drenthe

Giro 3290997 t.n.v. de Stichting

Mevr. H. Prins

Steunfonds Amnestie, Reijerskoop

Schout Poelmanweg 32

291, 2771 BL Boskoop of via ING

9617 BX Harkstede

bank, rekeningnummer 67.20.27.240

Telefoon: (050) 404 22 46

t.n.v. Stichting Steunfonds Amnestie in Boskoop.

Limburg

Bovenstaande rekeningnummers van

De heer J.H.P. Peters

Stichting Steunfonds uitsluitend te

Oude Heerweg 145

gebruiken voor giften.

5941 EK Velden

De stichting Steunfonds Amnestie is

Telefoon: (077) 472 14 53

door de Belastingdienst erkend als

E­mail: [email protected]

algemeen nut beogende instelling (ANBI), sinds 01­01­2008. Een schen­

Noord-Holland Noord

king aan deze stichting is aftrekbaar

Vacature

van de inkomstenbelasting (binnen de daarvoor geldende regels).

Overijssel Dhr. G.J.W. Tretmans

Legaten Wie het Steunfonds testamentair wil gedenken, wordt aanbevolen gebruik te maken van de volgende formulering: ‘Ik legateer aan de Stichting Steun­ fonds Amnestie, gevestigd te Elst (Gld) de som van €……… vrij van rechten en kosten’.

E­mail: [email protected]

Regio-secretariaten Patiëntenvoorlichting

Witsenstraat 12­3

aangevraagd bij:

Losse nummers Uitzicht

Cor van Groningen

Mevrouw R. van Elk

Advertentietarieven kunnen worden

Nieuwe leden: € 25,­ per kalenderjaar (automatische incasso), € 29,­ per

Gelderland

Amsterdam en Wijde Omgeving

Telefoon: 088­2424240 (Infolijn)

Mevr. T. Visser

Of voor algemene informatie over de

Quellijnstraat 128

vereniging: (0172) 49 79 44

1073 XL Amsterdam

Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo Telefoon: (0546) 56 94 11 Rotterdam Dhr. M. Ouwehand Statenweg 405 3039 HP Rotterdam Telefoon: (010) 467 78 64 Mobiel: 06 23234874 Rijnmond/Westland Vacature

Dan moet alles zijn beslag hebben gekregen. Als de zaak eenmaal goed op de rails staat, treedt de fase in van het beheer. In die volgorde. Het beheer van de verschillende activiteiten zal uit de lopende exploitatie moeten komen. Dat kan als er andere bronnen van inkomsten worden gecreëerd.” Nieuwe leden werven is een andere mogelijkheid. Schut: “Er zijn op dit moment 450.000 kankerpatiënten. Dat bete­ kent bij een gemiddelde gezinsgrootte van 2,2 dat er bijna een miljoen mensen direct met de ziekte te maken hebben. Zelfs als we maar een heel klein percentage van die men­ sen bij de vereniging kunnen betrekken, is er al sprake van sterke groei.” Het is de bedoeling dat MMV eind dit jaar met de nieuwe opzet naar buiten treedt. Ook de nieuwe website moet dan de ether in. Schut: “We gaan ons dan nadrukkelijk aan de samenleving presenteren. We gaan congressen af, zullen de media opzoeken en overal waar we mogelijkheden zien, helder neerzetten wie we zijn.”

Eensgezindheid

Een van de grote uitdagingen is om voor die tijd de missie van de MMV kort en krachtig te formuleren. “Kunnen we in drie zinnen aangeven wie we zijn en wat we beogen? Maar ook: komt dat overeen met wat een ander zegt? Vertellen we allemaal hetzelfde verhaal? Dat vraagt om keuzes en bereidheid om tot eenduidige afspraken te komen. Wie daar dan niet achter kan staan en het liever op zijn eigen manier doet, heeft op zeker moment niets meer bij MMV te zoeken. Als we niet eenduidig zijn, wordt het niks. Dan zullen we heel veel kansen missen.“ Om misverstanden te voorkomen voegt hij eraan toe dat de leden niet alles maar moeten slikken “wat het bestuur in zijn wijsheid bedenkt”. “Ik houd juist van wat oppositie”, zegt Schut. “Ik zit zelf in de politiek en ook daar kun je het als fractie hartgrondig met elkaar oneens zijn. Maar als je na een stevige discussie op een bepaalde lijn uitkomt, moet je ook allemaal achter die lijn gaan staan. Dan moet je niet dat onderdeeltje waar jij wat moeite mee hebt, gaan uitvergroten. Eensgezindheid is voorwaarde om te slagen. Als iedereen voor ogen houdt dat we het niet voor onszelf doen maar dat we iets voor anderen willen betekenen, dan zal het lukken.” De kracht van MMV is naar zijn zeggen “dat we invulling geven aan het begrip gezond leven”. Daaraan is grote behoefte vanwege het groeiend bewustzijn op dit punt in de samenleving. “MMV heeft een schat aan kennis en ervaring opgebouwd. Die willen we delen. Niet dat we zeggen: als je onze voedingswijze volgt, word je niet ziek of word je beter. Wel zijn we ervan overtuigd dat het een verantwoorde voedingswijze is die de kans op chronische ziekten verkleint en de kans op genezing vergroot.”

‘Van mens tot mens’

Wat hij tot slot wil benadrukken, is dat het karakter van MMV in stand dient te blijven. Kenmerkend voor de ver­ eniging vindt hij het contact van mens tot mens. “Dat is de basis van ons bestaansrecht en dat moet zo blijven. Tegelijk zijn we een vereniging met meer dan 6.000 leden en dat is niet niks. Bovendien hebben we potentie en die moeten we benutten om zo de goede boodschap van Moer­ man onder de aandacht van nog meer mensen te brengen en ervoor te zorgen dat nog meer mensen daarmee hun gezondheid kunnen dienen.”

Activiteitenkalender 3 maart – Baarn Nieuwe Ledendag Thema: Ontmoeting en informatie Plaats: Het Brandpunt, Oude Utrechtseweg 4A, Baarn Tijd: 10.00 uur, zaal open 09.30 uur Lezingen: Arts/schrijver H. Moolenburgh en diëtist Riëtte Jansen Info/opgave: Aanmelden bij Centraal Bureau Moerman­ vereniging (0172) 49 79 44 of e­mail: [email protected] 21 april – Baarn Algemene Ledenvergadering MMV Thema: Ledenvergadering MMV Plaats: Het Brandpunt, Oude Utrechtseweg 4A, Baarn Tijd: 10.00 uur, zaal open 09.30 uur Lezing: Spreker nog niet definitief bekend

Nieuwe leden dag welkom in Baarn Enkele jaren geleden werd een nieuw – en naar blijkt succes­ vol – initiatief genomen: een jaarlijkse ontmoetingsdag voor nieuwe leden. Er zijn er intussen enkele geweest en het enthousiasme erover is groot. Daarom komt er op 3 maart opnieuw een Nieuwe Ledendag, dit keer voor mensen die in 2011 en in 2012 lid van MMV zijn geworden. Het programma biedt onder meer boeiende lezingen van diëtist Riëtte Janssen en de arts/schrijver Hans Moolenburgh. Het wordt een dag vol ontmoetingen en informatie. Er zal ook veel informatie zijn over de plantaardige zoetstof Stevia.

Wie bood oven aan ter reparatie? Een van onze leden heeft een broodbakoven ter reparatie aangeboden. Helaas zijn de persoonlijke gegevens van de aanbieder in het ongerede geraakt. Daarom de vraag of degene die de oven aanbood, contact wil opnemen met het Centraal Bureau. Waarvoor dank.

In het volgende nummer van Uitzicht • De passie van Gert Schuitemaker: Voeding en voedingssupplementen • Na 55 jaar raakte Gerda Wiebenga van haar migraine af door te stoppen met gluten • Interview met diëtist Riëtte Jansen

Telefoon: (020) 675 41 50

(Zie ook colofon pagina 27)

30

31

n a v w u e i N itals! V

True Superfood Onbespoten, wilde soorten en oerrassen van de meest gezonde groente, fruit, paddenstoelen, kiemen en greens

True Superfood bevat spirulina, sap van tarwegras, sap van gerstegras, chlorella, brandnetel, appel, acerolaextract, rijsbes, blauwe bes, vossenbes, wortelsap, bietensap, tomatensap, peterselie, spinazie, boerenkool, gladde boerenkool, Reishi mycelia, Maitake mycelia, Shiitake mycelia, Cordyceps mycelia, broccolikiemen, bloemkoolkiemen, boerenkoolkiemen, amylase, cellulase, lipase en protease. En verder niets. 100% natuurlijk. Geen goedkoop vulmateriaal, geen hulpstoffen, geen gentechniek en geen hittebehandeling. True Superfood dus. Voor uitgebreide informatie kijkt u op www.vitals.nl (het makkelijkst typt u True Superfood in de zoekbalk rechtsboven). U kunt True Superfood natuurlijk gemakkelijk bestellen via de Roode Roos. V2023 True Superfood 400 gram (2 maanden) € 65,-

puur en werkzaam www.vitals.nl