Jaargang 38 Maart 2011 Uitgave van de MMV

2

Jaargang 38 Maart 2011 Uitgave van de MMV

Jenny Schipper zet eigen koers uit om de borstkanker onder controle te krijgen • Onze levenshouding bepaalt onze gezondheid • Leuvense hoogleraar Geuns wint slag met suikerlobby • Geslaagde deelname MMV aan Verwenavond (ex)borstkankerpatiënten

algemene informatie De Moermanvereniging voor natuurlijke kankerbestrijding stelt zich ten doel welzijn en belangen te behartigen van patiënten die met de Moermantherapie worden behandeld, en zoveel mogelijk bekendheid te geven aan deze therapie ter bestrijding van kanker.

Bestuur

Administratie/ algemene informatie

Vriendelijk verzoek alle post bestemd

Patiëntenvoorlichting

Gelderland Mevrouw R. van Elk

Telefoon 088-2424240 (Infolijn)

Utrechtseweg 84

voor het bestuur te zenden aan:

De administratie van de vereniging

Of voor algemene informatie over de

6812 AH Arnhem

Postbus 508

wordt gevoerd door de heer

vereniging: (0172) 49 79 44

telefoon (026) 844 95 16

2400 AM Alphen aan den Rijn

Wim Kuling.

Voorzitter

Administratie-adres:

Vacature

Postbus 508

Informatie lezingen en kooklessen

Zeeland/West-Brabant Mevr. K. Walhout Oranje Nassaustraat 26

2400 AM Alphen aan den Rijn

Schriftelijke vragen naar:

4341 GC Arnemuiden

Secretaris

telefoon (0172) 49 79 44 (werkdagen

Postbus 508

telefoon (0118) 60 18 68

Johan Klumpenaar

tussen 09.00 uur en 13.00 uur)

2400 AM Alphen aan den Rijn

President Wilsonlaan 33

fax (0172) 47 06 44

Postzegel insluiten.

4334 GB Middelburg

e-mail: [email protected]

Mevr R Rosier

Klachten van patiënten

(0118) 63 59 89

Aanmelding nieuwe leden Penningmeester a.i. Rob Kappé

Den Haag Gerrit van de Veenlaan 216 2552 WN Den Haag

Stichting Klachtrecht AAG (ArtsenSchriftelijk of telefonisch bij de

federatie Additieve Geneeskunde)

administratie.

Vaartstraat 247, 1075 RM Amsterdam

telefoon (070) 391 02 79 Friesland Mevr. T. Meesters

Regiocoördinator

Lidmaatschap

Advertenties Uitzicht

PR

Nieuwe leden: € 22,- per kalender­jaar

Advertentietarieven kunnen worden

Margreet Heijerman-Strating

(automatische incasso).

aangevraagd bij:

Postbus 19

Voor Belgische leden minimaal

J.P.H. Geraats

Groningen/Drenthe

7050 AA Varsseveld

€ 35,50 op rekening ING bank

Louis Regoutstraat 36, 6006 LL Weert

Mevr. H. Prins

(0315) 24 13 54

335-0078672-51 t.n.v. Moerman­

telefoon (0495) 53 22 20

Schout Poelmanweg 32

vereniging. Voor de overige leden in

e-mail [email protected]

9617 BX Harkstede

Vacature

Singel 7 8771 SV Nijland telefoon (0515) 56 98 13

telefoon (050) 404 22 46

Voeding en artsencontact

Europa € 35,50, buiten Europa € 40,-.

Hans Stoop

Een kleine ’overbetaling’ op de

Coehoornstraat 40

minimumcontributie wordt zeer op

4611 KS Bergen op Zoom

prijs gesteld.

(0164) 25 04 61

Contributie giro 42.39.229 t.n.v.

Giro 3290997 t.n.v. de Stichting

Kitkensdal 14

Moermanvereniging te Alphen aan

Steunfonds Amnestie, Reijerskoop

6045 EW Roermond

Organisatie

den Rijn. Opzegging lidmaatschap:

291, 2771BL Boskoop of via ING

telefoon (0475) 32 95 38

Jan Strating

vóór 1 december van het lopende

bank, rekeningnummer 67.20.27.240

e-mail: [email protected]

Hoofdwal 61

jaar. Administratiekosten: € 3,50

t.n.v. Stichting Steunfonds Amnestie

4207 EB Gorinchem

wanneer een herinnering gestuurd

in Boskoop.

Noord-Holland Noord

(0183) 63 26 90

moet worden.

Bovenstaande rekeningnummers van

Vacature

De Moermanvereniging en de

Stichting Steunfonds uitsluitend te

Adviseurs

stichting Steunfonds Amnestie zijn

gebruiken voor giften.

Cor van Groningen

door de Belastingdienst erkend als

Drs. Bob Hornstra

algemeen nut beogende instelling

Piet Sijpersma

(ANBI), sinds 01-01-2008. Een schen-

Stichting Steunfonds Amnestie

Limburg De heer N. Bruin

Overijssel Dhr. G.J.W. Tretmans

Legaten

Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo telefoon (0546) 56 94 11

king aan onze stichting is aftrekbaar

Wie het Steunfonds testamentair wil

van de inkomstenbelasting (binnen

gedenken, wordt aanbevolen gebruik

de daarvoor geldende regels).

te maken van de volgende formulering:

Rotterdam

‘Ik legateer aan de Stichting Steun-

Dhr. M. Ouwehand

fonds Amnestie, gevestigd te Elst (Gld)

Statenweg 405

de som van €……… vrij van rechten en

3039 HP Rotterdam

kosten’.

telefoon (010) 467 78 64

Internet www.moermanvereniging.nl

Zoet gif…

Zelf meewerken aan gezondheid

Het klinkt niet aangenaam, suiker ‘zoet gif’ noemen. Is het trouwens niet wat overdreven om dat alom gewaardeerde en onmatig geconsumeerde product van zo’n vernietigend etiket te voorzien? Ik vrees van niet. Europa telt momenteel circa 55 miljoen diabetici in de leeftijdsgroep van 20 tot 79 jaar. Dat aantal neemt alleen maar verder toe. De kosten die met deze tot voor kort ernstig onderschatte epidemie van de 21ste eeuw samenhangen, worden geraamd op zo’n slordige 250 miljard euro. Dat zijn de bittere effecten van het zoete gif.

Je leven kan van het ene moment op het andere op z’n kop staan. Jenny Schipper uit Meppel kan daarover meepraten. De diagnose borstkanker sloeg in als een bom. Niettemin zette ze haar eigen koers uit om de ziekte onder controle te krijgen. Ze ‘ondergaat’ geen behandelingen maar is er zelf actief bij betrokken. “Ik wil zelf meewerken aan mijn gezondheid”, zegt ze.

Een analyse van de steviaplant zette de Leuvense professor Jan Geuns vijftien jaar geleden op het spoor van stevia als kansrijke suikervervanger. Stevia is een natuurlijk product, bevat geen of nauwelijks calorieën, heeft een zoetkracht die die van suiker vele malen overtreft en is bovendien volledig veilig. Al die veelbelovende effecten van stevia ten spijt kreeg hij er de handen niet voor op elkaar. Een decennium lang oogstte hij slechts tegenwerking en een taaie strijd met de ‘suikerlobby’ die het vervangende product het liefst buiten de EU wilde houden. Geuns heeft aan één woord genoeg om dat gevecht te kwalificeren: ‘Misdadig’. Suiker en suikervervangers als fructose worden in grote hoeveelheden verwerkt in een enorme reeks voedingsmiddelen. Volgens de Leuvense hoogleraar zijn er onweerlegbare bewijzen dat de overmatige consumptie van fructose rechtstreeks verantwoordelijk is voor diabetes van het type 2. Politici die om de haverklap over van alles en nog wat een spoeddebat aanvragen en de bewindspersonen bedelven onder lawines van schriftelijke vragen, zijn blijkbaar nog niet tot het heldere inzicht gekomen dat hier ‘de velden wit zijn om te oogsten’. Of wordt deze vergiftiging op grote schaal ook weer ondergebracht in het dossier van de ‘persoonlijke keuzevrijheid van de burgers’? Het zou zomaar kunnen.

Houding bepalende factor voor gezondheid Hoe sta je in het leven en door wie of wat wordt dat bepaald? Dat is een belangrijke vraag, want onze houding in het leven blijkt een bepalende factor te zijn voor onze gezondheid. Niet de dingen die ons overkomen geven de doorslag, maar de manier waarop we met gebeurtenissen omgaan. Er komt steeds meer bewijs voor die stelling, signaleert Petra Pronk.

Leuvense hoogleraar wint slag met suikerlobby

4

8

12

Het heeft hem een taai gevecht van ruim een decennium met de suikerlobby gekost, maar dit jaar wordt de strijd in het voordeel van de Leuvense hoogleraar prof. dr. Jan Geuns beslecht. Stevia, een onvolprezen natuurlijke suikervervanger met tal van andere voordelen, wordt toegelaten binnen de Europese Unie. Jan van Klinken sprak met prof. Geuns.

Elke dag een feestje

19

Zij is 81 jaar en hij 87. Maar die pittige leeftijden zie je Tine en Joop van Bodegom uit Zoetermeer niet aan. Als zij piano speelt spat het enthousiasme van het klavier en hij beweegt zich met de soepelheid van een getrainde vijftiger. Hun geheim? Gezond leven en gezond eten leveren er een belangrijke bijdrage aan.

Deze artikelen publiceerde Uitzicht in 2010 Je hebt een bepaald artikel of interview gelezen, maar je kunt het niet zo snel meer terugvinden. Met de index van de in 2010 in Uitzicht gepubliceerde artikelen, interviews, columns en andere rubrieken, is dat een stuk makkelijker.

22

mobiel 06 23234874

e-mail: [email protected]

Regio-secretariaten Rijnmond/Westland Amsterdam en Wijde Omgeving

Vacature

Cor van Groningen eindredacteur Uitzicht

Mevr. T. Visser Quellijnstraat 128 1073 XL Amsterdam telefoon (020) 675 41 50

2

(Zie ook colofon pagina 27)

3

Jenny Schipper:

‘Ik wil zelf meewerken aan mijn gezondheid’ Begin vorig jaar stond het leven van Jenny Schipper van de ene op de andere dag ineens op z’n kop. Hoewel borstkanker bij haar in de familie zit, kwam de diagnose toch als een donderslag bij heldere hemel. Maar Jenny liet zich niet uit het veld slaan. Ze zette haar eigen koers uit en heeft daar geen dag spijt van gehad. “Ik voel me naar omstandigheden uitstekend.” Tekst: Petra Pronk Foto's: Herman Engbers

O

p 2 maart 2010 ging Jenny nietsvermoedend naar het ziekenhuis voor haar jaarlijkse borstcontrole. Kanker zit in de familie. Haar moeder had borstkanker gehad en was gestorven aan leukemie. Ook haar zusje kreeg borstkanker, evenals enkele nichtjes en een tante. Daarom was Jenny al 15 jaar onder controle in het streekziekenhuis in Meppel. Het ziekenhuis was op een gegeven moment tegen haar zin begonnen met het afbouwen van controles. Zelf had zij dit eigenlijk een beetje laten gebeuren, omdat het zo goed met haar ging. Tot ze op een dag een vreemd bobbeltje voelde in haar borst. Dat was op zich niet alarmerend. Ze had geregeld last van plekjes in haar borsten en in de loop der jaren waren er ook diverse biopten genomen. Het bobbeltje zat

4

op een plek waarvan ze wist dat daar een goedaardige tumor zat. Toch was ze er niet helemaal gerust op, want dit bobbeltje voelde anders, harder. Ze ging ermee naar de huisarts, maar die zei dat ze rustig kon wachten op haar volgende controle die binnen een paar weken plaats zou vinden. Dat deed ze. “Ik had er alle vertrouwen in dat het goed zou gaan”, herinnert ze zich. Maar dat ging het deze keer niet. Na een lange week van onzekerheid kreeg ze te horen dat de biopsie en een lymfepunctie beide positief waren. Wat betekende dat ze borstkanker had. Ze kreeg te horen dat ze rekening moest houden met chemo en bestralen, en dat er met spoed een operatie gepland zou worden. Voor de keuze tussen borstsparend of amputatie kreeg ze een week.

Complementair

Dat ging haar veel te snel. De eerste avond zat ze er helemaal doorheen, maar ze wist zichzelf al snel weer bij elkaar te pakken. Ze benutte de week om na te denken over wat ze nu eigenlijk wilde en om zich te oriënteren op de mogelijkheden. Het sprak voor haar vanzelf dat ze behalve de reguliere behandeling ook iets complementairs wilde. “Ik had zelf een praktijk in relfexologie, dus ik was dagelijks volop bezig met natuurgeneeskunde. Ik had daar bij mijn patiënten en bij mezelf altijd goede resultaten mee geboekt. Het leek me logisch om die levensstijl van gezond leven, eten en bewegen nu ook heel bewust in te zetten voor mijn gezondheid. Het was voor mij heel belangrijk dat ik het gevoel had dat ik zelf iets kon doen aan mijn gezond­ heid. Zelf een bijdrage kon leveren.” Ze wist vanuit haar vakliteratuur dat er ziekenhuizen waren die op oncologisch gebied samenwerkten met complementaire therapeuten en artsen, maar ook dat dit helaas nog in de kinderschoenen stond. Zij wist ook uit ervaringen vanuit de “eigen alternatieve wereld” waarin zij zich bewoog, dat er in het streekziekenhuis weinig enthousiasme voor en samen opgaan met complementaire behandelingen te verwachten was. “Het

klimaat voor complementaire geneeswijzen houdt hier in ’t noorden niet over. Dus was het voor mij al snel helder dat ik ergens anders heen wilde. Ergens waar het streven om er iets ‘naast’ te doen geaccepteerd en gerespecteerd zou worden. Ik wil wel vechten voor mijn gezondheid, en niet tegen artsen. Ik wilde mijn kostbare energie liever ergens anders aan besteden.”

Logische keuze

Na wat zoeken kwam ze op het spoor van een NTTT-arts en kwam ze ook uit bij het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis in Amsterdam, het ziekenhuis op dit gebied. Ze belde de infolijn Alternatieve Geneeswijzen en na een gesprek met een van de vrijwilligers koos ze voor de Moermantherapie. Een logische keuze, vindt ze zelf. ”De voeding en de medicijnen en supplementen zijn vooral gericht op reinigen en ontgiften en werken ondersteunend voor het immuun­ systeem dat door de kanker en de reguliere behandelingen natuurlijk enorm verzwakt is. Ik wilde er alles aan doen om mijn weerstand zo goed mogelijk op peil te krijgen en te houden.” Jenny heeft geen dag spijt gehad van haar overstap naar het AVL. “In Meppel wilden ze meteen opereren. Dat gaat in

het AVL heel anders. Alles gaat in goed overleg en met respect voor jouw wensen. Het was een verademing om ergens te komen waar ze het heel normaal vonden dat ik graag ook zelf mee wilde werken aan mijn gezondheid en waar mijn stem telde. Je gaat een traject in van een paar weken, maar dan weet je ook echt waar je aan toe bent.” Het traject hield voor Jenny in dat ze gedurende vijf maanden 18 keer chemo zou

‘Ik wilde er alles aan doen om mijn weerstand op peil te krijgen en te houden’ krijgen. Vervolgens kreeg ze een operatie met totaal okseltoilet. Die heeft ze net achter de rug. Naar omstandigheden gaat het heel goed, zegt ze zelf. Verder krijgt ze nog bestralingen als nabehandeling. Naar verwachting is het hele traject in juni volgend jaar afgerond.

Chemokuren goed doorstaan

Jenny is de behandeling tot nu toe goed doorgekomen. Ze is ervan overtuigd dat

de Moermantherapie daar een grote rol in heeft gespeeld. Zes weken voordat ze aan de chemokuur begon, is ze naar de NTTT-arts geweest. Die ging meteen aan de slag om het immuunsysteem te versterken. “Ik voelde me in die periode lichamelijk echt opknappen en ben die chemo heel gezond ingegaan. Ik zag medepatiënten vaak hevig beroerd de behandelingen ondergaan. Kaalheid, diar­ree, afbrokkelende nagels, overgeven. Daar heb ik allemaal geen last van gehad. Ondanks de moeheid en de misselijkheid heb ik in al die maanden maar drie keer overgeven.” Het kostte haar in het begin wel moeite om zich aan het dieet te houden. “Ik ben helemaal geen kok, en had niet echt trek. Maar ik heb redelijk snel geleerd om volgens de Moermanrichtlijn smakelijke dingen op tafel te zetten. Anders hou je het niet vol.” Aanvankelijk kookte ze apart voor zichzelf, terwijl haar man ‘gewoon’ bleef eten, maar dat was niet goed vol te houden. Gaandeweg begon hij meer met haar mee te eten. “Je wordt er handiger in om dingen op tafel te zetten die we allebei lekker vinden en die ik ook mag”, is haar ervaring. “Hij is nogal een Bourgondiër, dus dat was best lastig, maar inmiddels hebben we daar een weg in gevonden.” Lees verder >

5

Update van haar gezondheid

Van haar omgeving heeft ze veel steun ervaren. Niet alleen van haar man en kinderen, maar ook van haar collega’s. Zo krijgt ze van vier collega’s bij toerbeurt elke week een massage of een voetreflexbehandeling. Daar heeft ze in die moeilijke periode veel aan gehad. Wat ook veel geholpen heeft, is het schrijven van nieuwsbrieven aan vrienden en familie. Daar is ze vlak na de diagnose mee begonnen en dat bevalt uitstekend. Een keer in de zoveel tijd krijgt iedereen in haar netwerk een update van haar gezondheid. Niet in plaats van persoonlijk contact, maar als aanvulling. “Dat heeft me enorm geholpen”, zegt ze enthousiast. “Het is een mooie manier om dingen van je af te schrijven en een plekje te geven. Ik kan het iedereen aanraden. Het schrijven heeft mij geholpen om er positief in te blijven staan en me steeds weer terug te brengen bij mijn eigen kracht en positiviteit. Als je kanker krijgt is er ineens veel negatiefs in je leven. Met zo’n nieuwsbrief stel je daar iets positiefs tegenover. Je probeert jezelf bij elkaar te vegen, op te pakken en moed in te praten. Als ik het dan toch wel eens moeilijk had, dacht ik altijd aan de dingen die ik geschreven had. En dat ik mezelf beloofd had me erdoor heen te

Uit de nieuwsbrief van 21 maart 2010 “Bij een ziekenhuisopname horen nieuwe nachthemden. Ik kwam er een tegen met deze tekst:

“After today there will be tomorrow!” (na vandaag komt morgen) “Dit kan geen toeval zijn. Het wordt mijn eerste en favoriete nachthemd in het ziekenhuis en alle dagen daarna wanneer het even tegen zit. Reken daar maar op!!!”

slaan en door te gaan. Dat gaf me weer houvast en de moed om verder te gaan.” De brieven hebben haar veel reacties opgeleverd. Meestal positief en bemoe­ digend. Er waren ook mensen die niet reageerden. “Dat vond ik in het begin wel moeilijk”, erkent ze. “Je geeft jezelf er toch flink in bloot. Maar dat heb ik wel los kunnen laten. Ik maak me nu niet meer druk om hoe dingen over­komen bij mensen. In dat opzicht heb ik geleerd om te denken: ‘Het gaat nu even om mij’.

‘Anders denken over het leven’ De ziekte heeft haar veranderd. “Ik heb de dood in de ogen gekeken. Dan ga je anders over het leven denken. Ik besef nu dat mijn gezondheid toch wel erg belangrijk is en dat ik die echt moet bewaken. Vroeger had ik het gevoel dat ik een trein was die met duizend kilometer per uur voort denderde. Ik was mezelf daarin al vaker tegengekomen; werd soms gewoon door mijn lichaam stilgezet. Maar als het dan weer beter ging, ging ik gewoon door. Ik had er in het verleden nooit echt iets van geleerd. Dat is nu wel anders. Er is meer rust, meer balans.”

“Wat ook veranderd is, is dat ik me minder druk maak om dingen. Vroeger had ik heel erg de behoefte om controle te houden over het leven en over de dingen om me heen. Tegenwoordig besef ik dat veel van die dingen helemaal niet zo belangrijk zijn. Ik ben een stuk beter geworden in loslaten. Ik zie om me heen dat veel mensen van mijn leeftijd ziek worden en doodgaan. Met mij gaat het nu heel goed en ik vertrouw erop dat het ook goed blijft gaan. Maar als dat niet zo is, heb ik in elk geval de zekerheid dat ik er zelf alles aan gedaan heb. Dat geeft een zekere rust.”

Advertentie

Vit. D(OEN) Hoge dosis

Lage prijs

Vitamine D 1000iu Natuurlijke vorm

AANBEVOLEN

Recent was Vitamine D in het nieuws waarin werd gesteld dat we goed moeten opletten of mensen wel voldoende vitamine D binnen krijgen. Lage vitamine D spiegels worden in samenhang gebracht met ernstige gezondheidsproblemen op latere leeftijd. Vitamine D is een vetoplosbare vitamine die door het lichaam kan worden geproduceerd als zonlicht op de huid valt. Mensen die te weinig zonlicht krijgen kiezen vaak voor het suppleren van vitamine D. Vitamine D is essentieel voor gezonde botten en tanden en wordt ook belangrijk geacht voor een gezond immuunsysteem. Verhoogt de opname van kalk in botten. Succesvolle introductie door hoge dosis en lage prijs: Vitamine D 1000iu 120t slechts

W 13,95

NIEUW

Door de fantastische smaak en goede samenstelling is Omega 3 for Kids het product van 1e keus voor kinderen. De voordelen van Omega 3 in combinatie met Vitamine A, C, D en E. Eenvoudig in te nemen. Kauw de capsules stuk en ervaar de heerlijke smaak! 100kc voor W

adv VitD_Omega3Kids.indd 1

Nuchtere keuze Volgens Leonard Mlodinow in zijn boek ‘De dronkemanswande­ ling’, wordt ons leven bepaald door toeval. Het verloopt zoals ‘de willekeurige beweging van moleculen die al botsend een onvoorspelbare weg afleggen’. Dit concept geeft te denken. Wat anders dan toeval zou ons leven kunnen sturen? In hoe­ verre kunnen wij dat zelf doen? Drijven wij machteloos op de golven van de zee of kunnen wij ook vaste grond onder de voeten krijgen? Iedere gebeurtenis lijkt een gevolg van een toevallige oorzaak. Neem nu onze eigen geboorte. Wie zijn eigen stamboom terug­ volgt, beseft dat zijn bestaan een kwestie is van toeval. Iedere honderd jaar verschijnen er in zo’n stamboom ongeveer vier nieuwe generaties. Onze blik terug in de geschiedenis reikt niet veel verder dan ouders, grootouders en overgrootouders. Nog vroegere voorouders leven voort in verhalen en gedachten. Duidelijk is, dat wij tot in een eeuwigheid terug voorouders heb­ ben gehad. Wie beseft dat zijn eigen geboorte een toevalstreffer in de eeuwigheid is, begint het al gauw te duizelen. Dat hoeft echter niet tot dronkenschap te leiden en nog minder tot een dronkemanswandeling. Toch, als die ene vrouw die bepaalde man niet had ontmoet, waren wij er niet geweest. Het is een bevreemdende gedachte dat ons eigen bestaan honderden keren aan een zijden draadje heeft gehangen. Ons bestaan is kennelijk geen noodzakelijke, maar een volstrekt toevallige gebeurtenis. Het is wel een gerealiseerde kans, eigenlijk de hoofdprijs in een loterij. Nu wij er dan toch zijn, rijst de hamvraag: als onze geboorte zozeer van toeval af­ hangt, hoe is het dan met de rol van toeval in ons verdere leven? Ik geef drie voorbeelden waaruit blijkt dat ons leven niet uitslui­ tend door toeval wordt bepaald. Toeval en doelgericht – dus niet toevallig – handelen grijpen in elkaar. Een eerlijke dobbelsteen heeft zes mogelijkheden. De kans op ieder van de cijfers is één op zes. Maar…, en daar gaat het mij om, de dobbelsteen moet wel gegooid worden. Ook de kans op de hoofdprijs in de staatsloterij is nauwkeurig uit te rekenen, maar…, net zoals de dobbelsteen gegooid moet worden om een

kans te realiseren, moet het lot van de staatsloterij wel gekocht worden. Terug naar onze geboorte. Die toevallige ontmoeting van twee mensen alleen is een onvoldoende voorwaarde om een kind te krijgen. Daarvoor is ook nog een niet toevallige hande­ ling ofwel een bewuste daad voor nodig. Ieder mens is het kruispunt van onvoorspelbaar toeval, bewuste keuzen, doelgericht handelen en logische gevolgen. Onze vrijheid is beperkt. Wij kunnen niet alles kiezen, evenmin kunnen wij alles laten. Als wijzelf denken te kiezen, heeft ons brein dat al grotendeels voorbereid. Wij kunnen ook niet alles doen, wij zijn met handen en voeten gebonden aan onze fysieke mogelijkheden. De marges buiten de ons toevallende onvermijdelijke omstandig­ heden om, zijn weliswaar klein, maar wel doorslaggevend. Wij zijn niet reddeloos en redeloos overgeleverd aan het dronken toeval. Wie vaste voet aan wal weet te zetten, vervolgt zijn levenspad als wandelaar in een groot en onbekend bos. Wie zijn doel niet weet, begint te dwalen. Wie zijn doel wel kent, maar de weg niet weet, verdwaalt. Hij gaat op blind geluk rechts, links of rechtdoor. Hobbels en kuilen en zelfs bergen en dalen ver­ sperren de weg. De dronken wandelaar raakt van het pad, de weg wordt modderig en onbegaanbaar. Waarheen? Waarom? Hij weet het niet en er is niemand die het voorzegt. Ook het toe­ val zwijgt. Het is duidelijk, de wandelaar zelf moet het antwoord geven, en dat is mogelijk. Toeval legt immers niet vast, maar creëert kansen. Kansen bestaan juist bij de gratie van het toeval. Dat besef maakt de dronkenman volledig nuchter. Hij beseft dat het realiseren van mogelijke kansen het werk is van een kiezend en handelend mens. Mensen zelf maken – bewust of onbewust, bedoeld of on­ bedoeld - wel of geen gebruik van de toevallige mogelijkheden en kansen. Gelukkig bestaat er toeval, maar geluk ‘kan geen toeval zijn’. Het is een nuchtere keuze.

Rein Stoel

17,95

Voor informatie zie www.hb08.nl 6

OVERPEINZINGEN...

tel 088-0075700

mail [email protected] 07-12-2010 12:34:52

Reacties: [email protected] of schriftelijk via de redactie van dit blad. Informatie en contact via www.filosofischepraktijk.eu of telefonisch (026) 339 08 15.

7

Roken en drinken

Cognitieve therapie Cognitieve Therapie is een vorm van psychotherapie die in de jaren zestig van de vorige eeuw ontwikkeld is door de Amerikaanse psychiater Aaron T. Beck. Hij onderzocht de psychoanalytische veronderstelling dat een depressie voortkomt uit 'naar binnen geslagen woede' en zou verdwijnen als de oorzaak ervan werd opgespoord en de kwaadheid opnieuw beleefd en verwerkt zou worden. Een benadering dus die uitgaat van het verkrijgen van inzicht in onbewuste emoties en drijfveren. Beck ontwikkelde een theorie en een behandelingswijze waarbij het draait om de gedachten, fantasieën, herinneringen van de patiënt en zijn opvattingen over de gebeurtenissen. Beck gaat ervan uit dat het niet de gebeurtenissen zelf zijn die een mens negatieve gevoelens bezorgen en daardoor een bepaald gedragspatroon, maar de gekleurde bril waardoor hij de dingen ziet. Door deze 'disfunctionele' gedachten om te buigen en te leren gebeurtenissen anders te interpreteren komt er een objectievere kijk op de eigen gevoelens en waarnemingen, en kunnen negatieve gevoelens verdwijnen waardoor ook het gedrag verandert.

Houding bepalende factor voor gezondheid

komen. Er zijn mensen die

gevonden kan worden. Of niet meer. Want vaak gaat het ook om klachten die in eerste instantie wel degelijk een lichamelijke oorzaak hadden, bijvoorbeeld een operatie of een behandeling met chemotherapie, waarna mensen langdurig kunnen kampen met vermoeidheid ook als het lichaam allang genezen lijkt.

vreselijke dingen mee­

Chronische vermoeidheid

Wat bepaalt hoe iemand in het leven staat? Niet de dingen die mensen over­

maken en daar krachtig en zelfs optimistisch uitko­ men. En er zijn mensen die bij de kleinste tegenslag helemaal onderuit gaan en niet meer overeind komen. Het verschil? De houding ten aanzien van de gebeurtenissen. Tekst: Petra Pronk

N

iet de gebeurtenissen zijn bepalend voor het antwoord op de vraag hoe mensen het leven ervaren, maar iemands reactie op die gebeurtenissen. Er komt steeds meer bewijs voor die stelling. Het leven is niet meer iets dat ons ‘overkomt’, maar dat we zelf vormgeven. Door de keuzes die we maken en de antwoorden die we geven op de uitdagingen waar we voor gesteld worden. Natuurlijk, er zijn dingen die je ‘over­ komen’. Je kunt ziek worden, je baan kwijtraken, of een geliefde verliezen. Maar dat is maar de helft van het verhaal. Er zijn mensen voor wie dat het einde van de wereld is, en er zijn ook mensen die al die dingen net zo verdrietig vinden, maar ervoor kiezen om ondanks dat iets van hun leven te maken en zo goed mogelijk verder te gaan.

Bemoedigend

Dat idee wordt steeds meer gesteund door wetenschappelijk onderzoek uit verschillende hoeken. Dat is bemoedigend. Want op wat je ‘overkomt’ kun je maar beperkt invloed uitoefenen. Maar jouw reactie op wat je overkomt,

8

is iets wat je zelf in de hand hebt. Je kiest er zelf voor hoe je tegen een bepaalde situatie aankijkt en ermee omgaat. In die zin is het leven maakbaar. Niet voor honderd procent. Je moet het doen met bepaalde gegevens. Gegevens waar je misschien niet altijd blij mee bent en die aan kunnen voelen als een loden last. Maar uiteindelijk heb jij wel de regie. Bepaal jij zelf hoe je de puzzelstukjes legt. Dat inzicht is een belangrijke stap op weg naar geluk, en zelfs naar gezondheid.

Lichaam en geest

Op verschillende plekken buigen onderzoekers zich over de vraag naar de precieze relatie tussen lichaam en geest. Hun conclusies wijzen in grote lijnen in dezelfde richting: die relatie is er en hoe beter je je daarvan bewust bent, hoe meer je in staat bent daarvan te profiteren. Zo blijkt bijvoorbeeld dat mensen met lichamelijke klachten baat kunnen hebben bij psychotherapie. Vaak gaat het om vage klachten, zoals buikpijn of hoofdpijn of chronische vermoeidheid waar geen lichamelijke verklaring voor

In het UMC St. Radboud in Nijmegen wordt al jaren onderzoek verricht naar chronische vermoeidheid na kanker. Een van de dingen die onderzoek daarnaar duidelijk heeft gemaakt, is dat het niet een bepaald type mens is dat last krijgt van vermoeidheid. Het zijn niet de mensen die tobberig zijn of de mensen in een moeilijke sociaal-economische situatie of mensen die extreem onzeker zijn. Het kan iedereen treffen. Het goede nieuws is dat er iets aan te doen is, namelijk met cognitieve gedragstherapie (zie kader). Nijmeegs onderzoek toonde aan dat mensen in zo’n twaalf lessen konden leren om anders over hun klachten na te denken, waardoor ze beter in staat waren ze te accepteren. De moeheid was en bleef een feit, maar mensen leerden om niet steeds te denken ‘ik ben zo moe’. In plaats daarvan leerden ze zichzelf relativerende gedachten aan, zoals ‘het is heel vervelend dat ik moe ben, maar het is niet het einde van de wereld’. Of: ‘ik moet gewoon mijn energie beter verdelen en meer rusten’. Ze leerden ook om zich niet zoveel zorgen te maken. Ja, die hoofdpijn was vervelend, maar het hoefde niet per se van die tumor te komen. Ook mensen

zonder kanker hebben soms hoofdpijn. Daarmee kwam er een vorm van relativering en acceptatie in hun leven, waar voorheen alleen strijd en verzet geweest was. Ook leerden ze ontspanningsoefeningen, waardoor stress en slaapproblemen afnamen en werden ze gemotiveerd om meer te bewegen. Zo kwam er een betere balans tussen lichaam en geest, wat zich vertaalde in harde resultaten. In 2006 verscheen een artikel in het blad Journal of Clinical Oncology waaruit bleek dat meer dan de helft van de ex-kankerpatiënten baat had gehad bij de gedragstherapie en dat de vermoeidheid bij hen sterk was afgenomen. Tegen slechts 4% in de controlegroep.

Resultaat

Onderzoeken bij andere doelgroepen op andere plekken in de wereld laten soortgelijke resultaten zien. Waar mensen met hun geest aan de slag gaan, verbeteren ook de lichamelijke zaken. Eigenlijk is dat niet zo gek. Vaak gaat het om hele basale dingen. Goed eten, meer bewegen, ontspannen, voldoende slapen. Die dingen hebben heel veel invloed op je lichaam en hoe je je voelt. Je hoeft niet ziek te zijn om te weten dat het zo werkt. Soms zie je de dingen somber in omdat je moe bent. Slaap je een nacht lekker door, dan ziet de wereld er de volgende dag weer heel anders uit. Eten, slapen en bewegen werken door in alle systemen in het lichaam, van je energiehuishouding tot je hormonen. Als je basis op orde is, voel je je gezonder en ben je ook gezonder. Reden genoeg om werk te maken van je gedachten.

bepalen sterftecijfers Dat vrouwen gemiddeld ouder worden dan mannen heeft veel te maken met het rook- en drink­ gedrag. Het verschil tussen de seksen wordt in Europa voor 40 tot 60% verklaard door roken. Alcoholgerelateerde ziekten zijn in 10 tot 20% een verklarende factor. Dat schrijven Britse epidemiologen in een online artikel in het tijdschrift Tobacco Control. De laatste jaren is er redelijk wat aandacht voor de verschillende manieren waarop mannen en vrouwen in de medische sector behandeld worden. Verschillen die zich ook vertalen in sterftecijfers. Zo gaan vrouwen vaker naar de dokter dan mannen, waardoor ze ernstige ziektes misschien eerder op het spoor komen. Maar daar staat tegenover dat het erop lijkt dat mannen op een serieuzere behandeling van artsen mogen rekenen dan vrouwen.

Naakte feiten

Afgezien van die verschillen in behandeling zijn het vooral de naakte feiten over al dan niet gezond leven, die de verschillen in sterfte tussen mannen en vrouwen verklaren, stellen de onderzoekers. De studie biedt zicht op cijfers in dertig Europese landen. Roken en alcohol zijn daar nog steeds de belangrijkste bepalende factoren. Afhankelijk van welk deel in Europa variëren de percentages van 50% (West-Europa) tot 80% (Oost-Europa). Nederland zit met 60% een beetje in de middenmoot. Roken bepaalt de helft van het verschil in leeftijd van overlijden en alcohol is verantwoordelijk voor 12%. In 2008 hadden Nederlandse mannen gemiddeld bijna een vier jaar kortere levensverwachting dan vrouwen. In 1990 was het verschil kleiner geworden. De onderzoekers schrijven dat op het conto van de vrouwen: die zijn sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw meer gaan roken en drinken. Cijfers om over na te denken, maar toch doen wij het nog lang niet zo slecht als sommige Oost-Europese landen. Koploper in verschil in leeftijd waarop mannen en vrouwen overlijden, is Oekraïne. Mannen overlijden daar gemiddeld ruim 12 jaar eerder dan vrouwen. Een verschil dat voor 80% is terug te voeren op roken en drinken.

9

Advertentie

NOW producten zijn o.a. verkrijgbaar via: artsen, therapeuten, apotheken en De Roode Roos

Gezond leven Gezond blijven

Vitamine D-3, nu ook in druppelvorm

Topkwaliteit voedingssupplementen met een gezonde prijs

Toename energie, vitaliteit en uithoudingsvermogen

10% kort i Rood ng bij de e Ro os

Een leven lang vitaal! Squalene is een bijzondere stof die zowel in het menselijk lichaam als in de natuur wordt aangemaakt. Het behoort tot een speciale groep antioxidanten, de zogenaamde isoprenoïden en wordt uit de levertraan van de diepzee dogfish verkregen. Squalene heeft het vermogen om zuurstof toe te voegen aan de menselijke cel. Hierdoor beschermt het de cellen waardoor het lichaam wordt behoed voor de ziekmakende moleculen. Issho Genki® Squalene iP6 is een veelzijdig, natuurlijk en zuiver voedingssupplement dat uw lichaam weer in balans brengt.

Uitz_D3 drup.indd 1

Versnelt herstel

Beschermt tegen vroegtijdige veroudering van de huid

Beschermt tijdens chemotherapie en bestraling Beschermt cellen en weefsels

Fyto-Life van Hogendorpplein 28 5051 SR Goirle T: +31 (0) 13 534 6437 F: +31 (0) 13 530 2247 E: [email protected] W: www.fyto-life.nl www.isshogenki.com

Natuurlijk gezond met homeopathie van VSM

De beste kwaliteit Alleen het beste is goed genoeg, als het om je gezondheid gaat. De producten van VSM voldoen aan alle strenge regels die gelden voor geneesmiddelen. Wij kweken in onze eigen tuin het overgrote deel van de plantaardige grondstoffen. Op ecologische wijze, dus zonder bestrijdingsmiddelen en kunstmest.

10Adv VSM Uitzicht 185x130.indd

1

natuurlijke heelmeesters

Snel en effectief Homeopathische geneesmiddelen kunnen snel werken, soms al binnen een uur. Door hun milde werking zijn ze goed te combineren met andere geneeswijzen. Kleine ongemakken kun je zelf met een homeopathisch geneesmiddel oplossen. Voor andere aandoeningen heb je een professionele behandeling nodig. Ga in dat geval naar een ervaren homeopathisch arts of therapeut. Kijk voor meer informatie op www.vsm.nl.

29-04-2009 15:41:54

Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

De bloedsuikerspiegel op orde Informatie: Marry Foelkel Tekst: Petra Pronk

20-11-09 16:05

Natuurlijk gezond De natuur is een bijna onuitputtelijke bron van vitaliteit. VSM gebruikt deze kennis al 110 jaar bij het vervaardigen van home opathische geneesmiddelen op basis van stoffen uit de natuur, zoals planten en kruiden. Hierdoor kun je op een natuurlijke manier gezond worden en blijven.

Kruiden Diabetes is een van de belangrijke ziektes van de moderne tijd. Steeds meer mensen lijden er aan. Dat heeft alles te maken met ons eetpatroon en de hoeveelheid beweging. Met het benoemen van het probleem heb je eigenlijk ook meteen de oplossing in handen. De natuur werkt vaak verrassend eenvoudig! Diabetes komt bijna nooit alleen. Meestal komt het voor in combinatie met andere stofwisselingsstoornissen, zoals een te hoge bloeddruk en te veel triglyceride in het bloed (vetten en een te hoog cholesterolgehalte). De gemeenschappelijke oorzaak is volgens Marry Foelkel veelal: ondervoeding (tekort aan mineralen, sporenelementen en vitaminen) en overeten (teveel calorieënrijke voeding). “Wij leven al heel lang met een teveel aan voedselinname. Dat is een van de grote oorzaken van onze stofwisselingsproblemen. Bij diabetes 1 gaat het over een erfelijke aanleg en diabetes 2 wordt vaak ouderdomsziekte genoemd, maar die variant ontstaat vaak al op de lagere school. De oorzaak van diabetesproblemen type 2 is heel eenvoudig: een ongezonde leefstijl.”

Sleutelrol

Bij diabetes is een sleutelrol weggelegd voor glucose. Glucose heeft tot taak om de cellen van energie te voorzien. Het hormoon insuline fungeert daarbij als transportmiddel om de glucose door de celwand heen te dirigeren. Als de insuline zijn taak niet goed verricht, komt de glucose niet aan op de plek van bestemming. Deze hoopt zich op in het bloed,

waardoor de bloedsuikerspiegel oploopt. De cellen komen vervolgens energie tekort en geven noodsignalen af. Als ze voortdurend van deze seintjes geven, raakt de stofwisseling totaal in de war. Ook de bloedvetwaarde (triglyceride) gaat omhoog en de nutriëntenuitwisseling tussen de cellen raakt ontregeld. Het gevolg: nierziekten, ontregeling van de zenuwen, arteriosclerose, oogproblemen, enzovoort.

Resistent

Als er jarenlang suiker- en koolhydraatrijke voeding wordt gegeten, raken de insulinereceptoren van de cellen resistent (ongevoelig) voor insuline en daardoor kan de glucose niet in de cellen getransporteerd worden. Het bloed wordt dan geconfronteerd met een veel te grote hoeveelheid bloedsuiker (glucose). Om die suiker af te voeren zijn er grote hoeveelheden insuline nodig, ook voor tijdelijke opslag in de lever. Daardoor raakt de alvleesklier op den duur overwerkt en laat de effectiviteit van het hormoon het afweten. Gelukkig is het mogelijk om het ontstaan van type 2 diabetes in een vroeg stadium te keren. “Het recept: veel bewegen en overtollige pondjes zien kwijt te raken”, zegt Marry. “En daarnaast je voedingspatroon aanpassen. Je moet dingen eten die meehelpen de bloedsuiker op peil te houden. Dat vraagt om een voeding die rijk is aan ballaststoffen. Deze ballaststoffen hebben een gunstig effect op de bloedsuikerspiegel doordat ze het moeilijker maken voor de suikermoleculen om opgenomen te worden in het bloed, waardoor de bloedsuikerspiegel minder snel stijgt. Er wordt dan dus ook minder gevergd

van de arme, overwerkte alvleesklier. Oplosbare ballaststoffen vinden we in linzen, bonen, kapucijners, spelt, haver, kinoa, boekweit, lijnzaad, weegbreezaad, zonnebloempitten, rozenbottels en vooral ook gekiemde zaden en kool­ soorten. De aanbevolen hoeveelheid van deze stoffen is 50 gram per dag, maar veel Nederlanders halen nog niet een derde daarvan. Dat is jammer, want meer ballaststoffen eten en meer bewegen zorgen ervoor dat mensen minder kunstmatige insuline nodig hebben!”

Recept voor heerlijke tussendoortjes Ingrediënten 1 geraspte appel met schil 2 el bos- of blauwe bessen (diepvries) 2 el geweekte rozenbottel 2 el zonnebloem pitten 2 tl kaneel 2 tl gemalen weegbreezaad (vlozaad) optioneel: 1 el diksap Het geheel in de keukenmachine of vijzel tot een consistente massa roeren, daarna bolletjes of kleine reepjes er van maken. Eventueel bestrooien met kokos. Erg lekker bij een kopje thee van bosbessenblad.

11

Prof.dr. Jan Geuns tussen de steviaplanten in de kassen van zijn laboratorium in Leuven.

Het kostte hem de grootst mogelijke moeite de Europese keurmeesters te overtuigen van de veiligheid van stevia. Meer dan tien jaar werd het geduld van de Leuvense hoogleraar Jan Geuns op de proef gesteld maar hij wist van geen opgeven. Dit jaar kan hij oogsten. Dan wordt stevia officieel toegelaten binnen de EU en doet een veelbelovend alternatief voor geraffineerde suiker zijn intrede. Geuns ziet niet om in bitterheid, maar een ding moet hem wel van het hart. “Het is misdadig wat er gebeurt.” Tekst: Jan van Klinken Foto’s: Claresol; Jan van Klinken Steviaplantage in Paraguay.

Waarschijnlijk medio 2011 groen licht EU voor veelbelovende zoetstof

Prof. Jan Geuns wint met stevia strijd tegen suikerlobby H

aal in de eerste de beste supermarkt alle producten met toegevoegde suikers uit het assortiment en wat overblijft, is een half lege winkel. In grote hoeveelheden en in allerlei varianten stopt de voedselindustrie het zoete ‘gif’ in talloze producten. Het kan anders, ontdekte de Leuvense bioloog Jan Geuns zo’n vijftien jaar geleden. Een landgenoot benaderde hem met de vraag of hij analyses van steviaplanten kon uitvoeren. Wat hij aan informatie kon vinden, vond hij wel boeiend. Het werd een ontdekkingstocht met steeds weer nieuwe verrassingen. Stevia bleek oorspronkelijk afkomstig te zijn uit de grensstreek tussen Paraguay en Brazilië, waar indianen er sinds mensenheugenis dol op waren vanwege de zoete smaak van de blaadjes. Het ‘zoete kruid van Paraguay’ werd het genoemd. Het is de stevioside in de plant die stevia haar faam bezorgde. De stof smaakt ongeveer driehonderd (!) keer zoeter dan tafelsuiker. Een andere smaakcomponent uit stevia is rebaudioside A, dat nog iets zoeter is dan stevioside en een minder bittere nasmaak heeft. Zeker bij hogere doses stevioside wordt die nasmaak als een probleem ervaren.

Nauwelijks calorieën

Hoe meer onderzoek er werd gedaan op het laboratorium waarvan hij hoofd is, hoe enthousiaster Geuns werd. Het volledig natuurlijk product, de zogeheten steviolglycosiden, bevat niet of nauwelijks calorieën en vanwege de grote zoetkracht zijn er kleine hoeveelheden nodig. Bovendien is het product volledig veilig.

12

Althans, dat meende hij met tal van argumenten en onder_ zoeken te kunnen aantonen. Hij stuitte echter zowel op nationaal niveau als binnen de EU op sterke tegenkrachten. Het toenmalige Wetenschappelijk Comité voor Voeding zei zich bezorgd te maken over de effecten van stevia op het mannelijke voortplantingssysteem. Verwezen werd naar experimenten van dertig jaar geleden. “Dat was bijna hilarisch”, tekent Geuns aan. Het is hem nog steeds een raadsel hoe het comité op basis van dit soort verhalen, die inmiddels definitief naar het rijk der fabelen zijn verwezen, tot de slotsom kon komen dat mannen van stevia steriel kunnen worden. Hij heeft wel een vermoeden. “De lobby’s zijn sterk. Er staan enorme belangen op het spel”, benadrukt hij, waarbij hij met name denkt aan de zogeheten ‘suikerlobby’.

Gouden bal

De honden mochten dan wel blaffen, in Leuven trok de karavaan onverdroten verder. Mede op initiatief van Geuns kwam de Europese Stevia Association (Eustas) tot stand die methoden financierde om uit de bladeren van de steviaplant een zo zuiver mogelijk extract te bereiden. In Eustas werken wetenschappers en vertegenwoordigers van het bedrijfsleven samen. Ook slaagde de onderzoeksgroep van Geuns erin een meetmethode te ontwikkelen om de zuiverheid van stevioside te bepalen. Wetenschappers en voedselindustriëlen uit de hele wereld kwamen langs om zich bij te laten praten. Hoe meer onderzoek er werd gedaan, hoe duidelijker zich

aftekende dat Geuns en de zijnen een gouden bal vooruit bij moeten komen om aan de toekomstige behoefte te volschopten. Stevia bleek niet alleen volkomen veilig maar bezit doen. “Een prachtig alternatief voor boeren die nu hennep ook de potentie om een belangrijk wapen te worden in de en dergelijke produceren ten behoeve van de drugsindustrie strijd tegen overgewicht. en voor de tabaksboeren in Zuid-Europa.” Van toegevoegde suiker staat onomstotelijk vast dat het een van de grote boosdoeners is als het gaat over de om zich heen ‘Pure misdaad’ grijpende plaag van de obesitas. Tafelsuiker, geraffineerde Als hij in het gebouw van het Laboratorium voor Planten­ suiker of hoe het ook genoemd wordt, zet zich vanwege de fysiologie in Leuven terugblikt op de strijd die hij heeft hoge calorische waarde gemakkelijk om in vet met alle gevolmoeten leveren, moet hij oppassen om niet cynisch te worden. gen van dien voor de mens. Hij wijst erop dat er momenteel 55 miljoen diabetici in EuroDat rampzalige effect heeft stevia niet. De calorische waarde pa zijn in de leeftijdsgroep tussen 20 en 79 jaar. Dat aantal is praktisch nul, wat het als vervanger van geraffineerde zal alleen maar verder toenemen. De kosten die nu jaarlijks suiker uitermate geschikt maakt. al aan deze moderne epidemie zijn Het duurde weliswaar lang maar vorig jaar verbonden, worden geschat op ruwweg Voedingsconcerns raakte ook de Europese voedingsraad 250 miljard euro. (EFSA) ervan overtuigd dat er in ieder Geuns kan er niet omheen twee grote kopen nu al stevia- schuldigen aan te wijzen: In de eerste geval niets mis is met stevioside. Het bracht een positief advies uit aan de plaats de politici, die toelaten dat de bevolplantages op Europese Commissie, die naar alle waarking massaal wordt ‘vergiftigd’. En in de schijnlijkheid midden dit jaar het licht tweede plaats de voedselindustrie, die vrij voor deze zoetstof op groen zal zetten. gewetenloos doorgaat met het ziek maken Voor Geuns wordt dan een droom werkelijkheid, al had hij van de consument. Geuns noemt daarbij uitdrukkelijk nog liever gezien dat de steviaplant zelf als zogeheten ‘novel fructose, een modern voedingsmiddel dat veel goedkoper is food’ (nieuw voedingsmiddel) zou worden toegelaten. Dat dan tafelsuiker en in grote hoeveelheden wordt toegevoegd bleek echter geen haalbare kaart vanwege de absurde eisen aan alle mogelijke voedingsmiddelen. “In feite pure misdaad”, die daaraan in zijn ogen worden gesteld. aldus Geuns. “Er zijn harde bewijzen dat de consumptie van De grote voedingsconcerns in de wereld lopen zich nu al grote hoeveelheden fructose rechtstreeks leidt tot type 2 warm. Zij hebben intussen enorme arealen aan steviaplantadiabetes.” ges opgekocht. Geuns voorziet dat er nog veel meer plantages Lees verder >

13

Om de dreigende wereldwijde obesitasramp in te dammen, heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) bepaald dat onze energie-inname in de vorm van suikers maximaal 10 procent zou mogen bedragen van de benodigde dagelijkse energiebehoefte. Omgerekend is dat 50 gram suiker per dag. In groenten en fruit zit ongeveer 10 gram suiker, zodat er nog 40 gram overblijft. Dat is dan nog aan de royale kant. De Amerikaanse groepering van hartspecialisten (American Heart Association, AHA) legt nog strengere beperkingen op voor toegevoegde suikers, namelijk 36 gram voor mannen, 20 gram voor vrouwen en slechts 12 gram voor kinderen. Al die frisdrank kunnen we dus maar beter laten staan, net als de talloze producten met verborgen suikers zoals diepvriesfrieten, kroketten, chips, kant-en-klare maaltijden, fast ood of maïs in blik. De doorsnee-consument weet dat allemaal niet, of wil dat niet weten. Met als gevolg dat de dagelijkse hoeveelheid gigan-

‘Komt obesitas dan van hemelse dauw?’ In een reactie op de uitspraken van prof. Geuns betwist Coca-Cola Nederland dat toegevoegde suiker een van de grote boosdoeners is in het kader van obesitas. Ook stelt het concern dat de GDA-richtlijn die de voedingsindustrie gebruikt, door de EU is goedgekeurd. Verder zou onderzoek hebben aangetoond dat de consument de etiketgegevens op de blikjes begrijpt. Tot slot wijst Coca-Cola erop dat het een variant op de markt zal brengen die gezoet is met stevia zodra de EU het licht op groen heeft gezet. Prof. Geuns zet daar tegenover dat de energie-inname van de consument veel te hoog is en dat Coca-Cola dat probeert te maskeren. “Al die toegevoegde suikers en vetten hebben we absoluut niet nodig. Of denkt Coca-Cola misschien dat obesitas komt van de hemelse dauw?” Of de consument de etikettering begrijpt, waagt Geuns ernstig te betwijfelen. Uit een onderzoekje onder studenten en medewerkers van zijn universiteit bleek dat velen zich door de GDA-getallen op het verkeerde been lieten zetten. De kritische organisatie Foodwatch Nederland noemt het GDA misleidend en pleit voor het verkeerslichtsysteem zoals in Engeland. De consument ziet dan in één oogopslag of een product verantwoord is. Volgens dat systeem krijgen dranken rood licht voor suiker als ze meer dan 6,3 gram van dat goedje bevatten. Coca Cola bevat per 100 ml 10,6 gram suiker. Knalrood dus. Het signaal naar de consument is bij dat systeem glashelder: vooral niet doen.

tisch wordt overschreden. “In een land als België is de dagelijkse consumptie van toegevoegde suikers 131 gram per dag”, tekent Geuns aan. De grote voedsel- en frisdrankenbedrijven beseffen uiteraard dat zij een zwarte ziel hebben, maar hebben daar wat op gevonden. Zij hanteren volgens Geuns hun eigen systeem voor de dagelijkse suikerinname, het zogeheten GDA, dat overeenkomt met 90 gram toegevoegde suikers. Veel hoger dus dan is aangegeven door de WHO, om nog maar over het advies van de Amerikaanse Hartassociatie te zwijgen. Geuns noemt als voorbeeld Coca-Cola dat standaardblikjes van 33 cl op de markt brengt met daarin maar liefst 35 gram suiker. Volgens de strenge normen van de AHA zou een volwassen man, om gezond te leven, slechts 1 blikje cola per dag mogen drinken en voor de rest geen andere toegevoegde suikers meer mogen innemen, een vrouw een half blikje en een kind een kwart blikje. “Coca-Cola beweert echter glashard op het etiket dat een blikje slechts 39 procent van de dagelijks aanbevolen hoeveelheid bevat. Het hanteert op de blikjes een richtlijn van de voedingsindustrie zelf die neerkomt op 90 gram suiker per dag. Dit zet onwetende consumenten aan tot overconsumptie van een volledig nutteloos en schadelijk product. Ronduit schandalig. Ik noem dat een vorm van crimineel gedrag”, aldus de Leuvense hoogleraar.

Verslavend effect

Geuns kan daarbij niet laten om te wijzen op een tamelijk onbekend maar daarom niet minder ernstig neveneffect van suiker: het werkt verslavend waardoor we er steeds meer van eten. De suikerverslaving is wetenschappelijk aangetoond. Kinderen die geen suiker meer kregen, werden agressief. Zo produceerden ze meer adrenaline, wat tot gevolg had dat meer vetten werden afgebroken, zodat het lichaam toch aan zijn suikers kwam. Daarmee is Geuns weer terug bij de politici. Zij werpen geen enkele wettelijke belemmering op om de schrikbarende overconsumptie terug te dringen. Wie echter een gezond alternatief op de markt wil brengen, moet geduldiger zijn dan Job en nog meer doorzettingsvermogen hebben dan Sysifus. Om aan dit soort wantoestanden meer bekendheid te geven, heeft Geuns enkele weken geleden een boek uitgegeven waarin hij de Europese beleidsmakers op de korrel neemt. ‘De politiek in zijn blootje’, vermeldt de ondertitel. Hij glimlacht mild, want hij is zonder wrok. “Wel zouden we als kiezers massaal in opstand moeten komen. Het is en het blijft misdadig wat er gebeurt.” In het volgende nummer: Steeds meer bewijs voor heilzame effecten van stevia

Radio en

televisie Asbest, kilo­ knallers en botoxbroodjes Tekst: Arjan van Laar Eerst het goede nieuws. Voedselproductie staat steeds meer in de belangstelling. Tenminste, bij de publieke omroep. In welke mate deze aandacht bijdraagt aan een betere volksgezondheid, blijft de vraag. Maar het zal allicht iets helpen.

ON

www.kassa.vara.nl www.zembla.vara.nl www.wildekeuken.nl

OFF

Kassa had op 29 januari de kiloknaller op het menu. In de studiodiscussie blijft presentatrice Brecht van Hulten ervan overtuigd dat goedkope vleesaanbiedingen direct ten koste gaan van dierenwelzijn. Dat komt omdat de Vara zich heeft aan­ gesloten bij de campagne van stichting Wakker Dier tegen de kiloknaller. Lage prijzen dwingen veehouders tot massaproductie. Dat klopt, beaamt een pluimveehoudster. Schaalvergroting is de enige manier om nog iets te verdienen. Ze vertelt dat een kilo kip veertig jaar geleden een rijksdaalder opbracht; nauwelijks minder dan tegenwoordig. In de varkenshouderij is het niet anders. Elke tien jaar halveert het aantal varkensboeren, aldus Kassa. De vertegenwoordiger van de supermarkten erkent dat de lage prijs boeren dwingt tot almaar grootschaliger productie, maar daar is de kiloknaller niet schuldig aan: “De prijs van vlees komt Europees tot stand. Nederlandse supermarkten hebben daar geen invloed op. “ De meneer van LTO Nederland vindt dat te gemakkelijk: “Fair trade houdt niet op bij koffie en cacao, dat moet ook voor de Nederlandse boeren gelden.” Wat ontbreekt in de argumenten over milieu, dierenwelzijn en het inkomen van boeren, is de volksgezondheid. Want de supermarkten kunnen wel zeggen dat de vleesaanbiedingen goed zijn voor de consument, maar dan bedoelen ze de portemonnee en niet de gezondheid.

Botoxbroodjes voor vuilniskippen

Dezelfde aflevering vestigt de aandacht op Johma’s Bruine Sandwich Bacon Ei. Te koop bij de benzinepomp. ‘Vers’ staat er op de verpakking. Maar wat blijkt? Waar de ‘controlesandwich’ binnen een paar dagen verpietert en dan beschimmelt, daar blijven de bammetjes van Johma liefst twaalf dagen intact. Bij elkaar zijn daar negentien E-nummers voor nodig! Voor de hongerige automobilist is het dus maar de vraag hoe vers dit ‘botoxbroodje’ werkelijk is. Tip van Kassa: “Ach mensen, smeer toch lekker zelf je brood.” In ‘De wilde keuken’ borduurt programmamaker Wouter van Klootwijk voort op wat hij bij de ‘Keuringsdienst van Waarde’ deed. Op een luchtige en gemakkelijk te volgen manier voert hij de kijker langs uiteenlopende aspecten van de voedselketen. Interessant voorbeeld hiervan is de aflevering ‘De vuilnisbakkenkip’ op 27 januari. Waarin Van Klootwijk ons een kijkje in de keuken geeft bij een mengvoederbedrijf dat slagroomsoezen en dropsleutels tot diervoeder verwerkt. En waarin we kennis maken met de ouders en grootouders van de vleeskuikens die Europa van kipfilet voorzien. Van Klootwijk neemt vier van deze kuikens mee naar huis. De geboren kiloknallers scharrelen nauwelijks, maar het diervoeder vinden ze heerlijk.

Asbest op school

‘Het is misdadig wat er gebeurt’

14

Tenslotte het slechte nieuws. Ondanks het achttien jaar oude verbod op het gebruik van asbest zijn onze kinderen en kleinkinderen lang niet veilig voor deze uiterst gevaarlijke vezel. In haar uitzending van 15 januari toont Zembla asbest aan in een school die asbestvrij heet te zijn. Ontzetting bij de directeur en de ouders die beseffen dat hun kinderen asbest inademden. Jaarlijks sterven zeven- tot achthonderd Nederlanders aan de vorm van longkanker die exclusief aan asbest wordt toegeschreven. Dat komt ruwweg overeen met het jaarlijkse aantal verkeersdoden. Analyse van de patiëntgegevens levert een verontrustend beeld op. Een toenemend aantal slachtoffers kwam slechts zijdelings met de vezel in aanraking. Zembla voert twee veertigers op die als kind met de vezel in aanraking kwamen. Eén van hen is inmiddels overleden. Asbest is nog gevaarlijker dan gedacht, zo is de boodschap. En dat terwijl het nog massaal in onze omgeving voorkomt. Concrete actie op Kamervragen naar aanleiding van deze uitzending bleef uit. Wel beloofde staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu Joop Atsma er op aan te zullen dringen dat scholen werk maken van asbest­ inventarisaties. Deze blijken namelijk onvolledig bij 75 procent van de basisscholen.

15

Recepten voor 4 personen

Het is mogelijk dat recepten en ingrediënten niet in overeenstemming zijn met uw persoonlijke dieet. Raadpleeg bij twijfel altijd een arts.

Stoofpeertjes uit de oven Ingrediënten: 12 Gieser Wildeman stoofpeertjes 1 l druivensap 6 kruidnagels dunne sinaasappelschil van 1 vrucht sap van 1 sinaasappel 6 kruidnagels 1 kaneelstokje 5 kardemon peulen 1 el agar-agar

Bereidingswijze: Zet de peertjes onder water en boen ze schoon. Prik de kruidnagels in de sinaasappelschil. Knip de kardemon peulen open. Doe de kardemon zaadjes, sinaasappelschilletjes met kruidnagel, kaneel en het sap van de sinaasappel bij het druivensap. Breng het druivensap aan de kook. Verwarm de oven voor op 180° C. Zet de peertjes naast elkaar in een vuurvaste schaal. Giet het hete druivensap erover en plaats de schaal onderin de oven. Laat de peertjes in 50 min. zachtjes gaar worden. Giet de saus door een zeef en laat die in een steelpan een beetje inkoken. Neem ½ kopje van dit vocht en laat dit afkoelen. Meng de agar-agar met dit vocht en roer dit door het druivensap zodat die licht gebonden is. Giet dit over de peertjes. Zowel warm als koud lekker. Wat ook erg lekker is als u de peertjes na het koken halveert. Dan trekt de smaak van het gekruide sap nog beter in.

16

Lekker eten Groentesmeersel met avocado, pompoen en knolselderij

Gepofte bietensalade met waterkers

Ingrediënten: 1 rijpe avocado • 300 g gare pompoen • 300 g gare knolselderij • sap van 1 sinaas­ appel • rasp van 1 biologische sinaasappel • ½ tl kurkuma • mespunt zwarte peper • snuifje cayennepeper • 1 el sesamolie • 1 uitgeperst teentje knoflook • 1 tl tamari • 2 el peterselie • handvol kiemen • (5 jonge paardenbloemblaadjes) • 2 el sesamzaadjes

Ingrediënten: 3 gepofte rode bieten (zie recept 1) 1 bosje waterkers 8 halve walnoten 2 fijngehakte lente-uitjes mespunt kruidnagelpoeder mespunt kaneel mespunt gemalen sinaasappelschil 3 el walnoten- of sesamolie sap van 1 citroen

Bereidingswijze: Halveer de avocado en schep het vruchtvlees eruit. Doe alle ingrediënten in de keukenmachine en maak die fijn. Proef en maak op smaak met peper. Tips om te serveren: • Smeer dat mengsel dik op zuurdesembrood met een toef kiemen. • Vul een nori blad ermee als voorgerecht of gezond tussendoortje. •L  eg een paar blaadjes winterpostelein of raapsteeltjes op een bord, maak een mooi bergje van het smeersel met een toef kiemen als salade of voorgerecht.

Bereidingswijze: Verwijder de schil van de gare bietjes onder de kraan. Snijd er dobbelsteentjes van. Maak een dressing van de laatste 6 ingrediënten en laat daar de blokjes biet 1 uur in marineren. Was de waterkers, droog ze en hak ze grof. Meng de waterkers meteen voor het opdienen door de bietjes. Garneer met 8 halve walnoten.

Tip: Tegelijk met de peertjes kunt u een plaat in de oven zetten (heteluchtoven) met goed gewassen, ongeschilde groenten, die u insmeert met milde olijfolie. Alles is dan tegelijk klaar en voor andere gerechten te gebruiken. •K  leine oranje pompoen, die door dit bakproces lekker zoet wordt, de pitten zijn er gemakkelijk uit te scheppen als de pompoen gaar is (recept 2). •3  rode bietjes, die na dit bakproces onder de koude kraan gemakkelijk van de schil ontdaan kunnen worden en heerlijk van smaak zijn (recept 3). •E  en kleine knolselderij, waarvan het dunne schilletje goed verwijderd kan worden. De smaak is verrukkelijk (recept 2).

met Riëtte Janssen Witlofsoep met groene erwten Ingrediënten: 500 g witlof 2 fijngehakte teentjes knoflook 200 g gare groene erwten 3 el havervlokken 30 g roomboter 1 tl tamari zwarte peper 1 tl kurkuma 1 l kruidenbouillon 2 el bies- of daslook blad fijngehakt

Bereidingswijze: Was de witlof en verwijder alleen een klein stukje van de achterkant. Hak deze grof. Smelt de boter en smoor daarin de witlof met de tamari, zwarte peper, kurkuma , havervlokken en knoflook 5 min. Mix met de staafmixer de gare erwten fijn. Voeg de erwtenpuree en kruidenbouillon bij de witlof, warm even goed door en proef, maak op smaak met peper. Strooi op elk bord bies- of daslook.

Recepten insturen Heeft u een lekker recept dat past binnen de Moermankeuken? Kok Riëtte Janssen ontvangt het graag van u. Zij wil deze recepten in deze rubriek gebruiken, zodat anderen ook kunnen meegenieten. Stuur uw recepten per mail naar [email protected].

Lauwwarme oriëntaalse salade met tempé

Nasi goreng met brandnetel­ toppen en omelet

Ingrediënten: 300 g tempé in blokjes gesneden • 1 bosjes lente-uitjes fijngesneden • 100 g taugé • 200 g verse Chinese kool • 8 babymaïskolf­ jes in stukjes gehakt • 2 el gemalen sesam­ zaad • 3 el sesamolie

Ingrediënten: 350 g zilvervliesrijst (6 uur geweekt) • 1 el bouillonpoeder • 4 el kokosvet • 1 grote ui, fijngehakt • 1 flinke prei in dunne ringetjes • 150 g knolselderij in kleine blokjes • 1 winterpeen in kleine blokjes • 50 g zeer fijngesneden witte of savoie kool • 4 el sel­ derijblad en/of 4 handen vol jonge brand­ neteltoppen • 100 g taugé • 1 mespunt cay­ ennepeper • 2 el tamari • 1 tl laos • 1 tl kerrie • 1 tl kurkuma • 1 tl koenjit • 1 mes­ punt zwarte peper • 1 tl vers gemalen kori­ anderzaad • 1 tl oerzoet • 2 eieren • 20 g roomboter • peper

Marinade: 4 el citroensap • 1 dl sinaasap­ pelsap • 2,5 cm verse gemberwortel, fijnge­ hakt • 1 teentje knoflook, fijngehakt • 2 el. bio-shoyu • 1 tl oerzoet • 2 stukjes van 10 cm citroengras fijngeknipt • mespunt cay­ ennepeper

Bereidingswijze: Maak de marinade met alle ingrediënten. Roer de tempéblokjes door de marinade en laat ze minstens 1 uur marineren. Stoom de maïskolfjes 5 min. en voeg daarna de taugé toe. Stoom dit samen nog 2 min. Snijd de Chinese kool zeer fijn en leg deze in een slakom met de fijngesneden lente-uitjes. Giet de tempéblokjes af en giet de marinade over de sla. Bak in de sesamolie de tempéblokjes goudbruin. Meng de warme tempéblokjes met de taugé, maïskolfstukjes, sla en lente-uitjes. Strooi er de gemalen sesamzaadjes over. Serveer er nasi goreng bij.

Bereidingswijze: Kook de rijst gaar met de kruidenbouillon. Smoor in het kokosvet de * uien, prei, knolselderij, wortel, kool en alle kruiden, tamari en oerzoet beetgaar. Was de brandneteltoppen en hak deze fijn. Roer de gare rijst door dit mengsel en laat dit even bakken. Voeg de taugé, selderijblaadjes en/of de brandnetel­ toppen toe en roer dit goed door. Klop de eieren met de peper en bak er in de roomboter een omelet van. Snijd deze in reepjes en garneer daar de nasi goreng mee. * Als u er niet voor kiest om de oriëntaal­ se tempésalade erbij te maken, kunt u een ½ blok tempé in kleine blokjes een uur gemarineerd in de beginfase mee bakken bij de met een * aangegeven producten.

17

Lijf & Leden Leden van de Moermanvereniging vertellen hoe ze persoonlijk invulling geven aan het thema ‘gezond eten – gezond leven’.

Bij de dood van Marie-Rose Morel Dinsdag 8 februari is Marie-Rose Morel op 38-jarige leeftijd in het ziekenhuis van Antwerpen overleden. Ze was als gevolg van bestralingen erg verzwakt. Een acute longontsteking werd haar fataal. Zoals in de voorgaande nummers van Uitzicht werd vermeld, had ze nog grootse plannen om in eigen land bekendheid te geven aan de waarde van de Moerman voedingswijze in de strijd tegen kanker. Daarvan was ze tot diep in haar vezels overtuigd, ook nadat duidelijk was geworden dat ze die strijd zelf niet zou winnen. Marie-Rose was iemand die tot grote dingen in staat was. Ze kon grote groepen mensen in beweging krijgen en velen hadden haar in het hart gesloten. De overweldigende belangstelling tijdens de uitvaartplechtigheid in de kathedraal van Antwerpen op zaterdag 12 februari getuigde daarvan. Het lijdt geen twijfel dat MMV in haar een ambassadrice van formaat heeft verloren. Aan haar missie is helaas een vroegtijdig einde gekomen. Onze deelneming gaat uit naar haar jonge ‘prinsjes’ Alexander (6) en Marnix (4), haar man Frank Vanhecke, haar ouders en verdere familie.

Advertenties

‘Hoofdmaaltijd elke dag ’n feestje’ Z

e is 81 maar dat zal niemand raden. Als ze piano speelt, lijkt ze wel een jonge meid. Het enthousiasme spat van de toetsen. Haar man Joop, die zes jaar ouder is, beweegt zich met het gemak van een kerel van vijftig. Ondanks zijn stoma hockeyde hij tot zijn 73ste en nog steeds draait hij voor een stevige fietstocht zijn hand niet om. Tine van Bodegom uit Zoetermeer zou niet durven zeggen dat hun beider vitaliteit louter te danken is aan gezond leven en gezond eten. Maar dat die twee zaken een belangrijke bijdrage leveren, weet ze honderd procent zeker. ‘We doen er best wat voor’, zegt ze en dat is dan nog bescheiden uitgedrukt.

Door de pijngrens

Zo is er het fietsen. Samen trekken ze er vaak met de tweewieler op uit. Al heel wat vakanties in Europa hebben ze op hun stalen ros doorgebracht. Dat ondanks haar knie, want die is behoorlijk aan slijtage onderhevig. ‘Ik moet echt door de pijngrens heen. Dan zeg ik: Terug gaan we wel met de trein. Maar nee hoor. Joop, sleurt me er doorheen.’ Dat klinkt alsof ze het voor hem doet maar zo bedoelt ze het niet. ‘Ik doe het voor mijn plezier. Van een fietstocht kan ik ontzettend genieten. Om glitter en glamour geef ik niet. Door het werk van Joop kwam ik er wel mee in aanraking, maar het deed me niets. Ik kick op de natuur. Op puur natuur.’ Dat geldt ook voor haar kookkunsten. Want boven alles is Tine een kookfreak die in MMV-kringen naam gemaakt heeft. Het blijkt er al vroeg te hebben ingezeten. ‘Toen ik nog klein was, deed ik al niets liever dan moedertje spelen

18

achter het fornuis.’ Haar vindingrijkheid op dit gebied kon ze helemaal uitleven nadat ze op haar 21ste met haar man mee naar Nieuw-Guinea was afgereisd. Hij moest daar wegen helpen aanleggen en zij zorgde voor de pot. ‘Maar dat viel niet mee. Er was daar nauwelijks iets lekkers te krijgen. De kilo’s vlogen er af. Met simpele ingrediënten moest je er iets van zien te maken.’

Naam: Tine van Bodegom Woonplaats: Zoetermeer Lid sinds: 1996

‘Ayam ben je gek’

Ze leerde zodoende wel de Indonesische keuken kennen en eenmaal terug in eigen land was dat zo in de omgeving bekend. Haar specialiteit was wat in thuistaal ‘Ayam ben je gek’ heette: Ajam Besgnèk. Het geheim van de Indonesische keuken is volgens haar trassi oftewel gedroogde garnalen, in combinatie met klappermelk. ‘Dat maakt een Indonesische maaltijd zo lekker.’ Toen ze 41 jaar geleden voorgoed terugkeerde naar Nederland,besloot ze eerst een gedegen kookcursus te volgen. Twee jaar lang deed ze een dagopleiding bij een dame in Wassenaar. Ze maakte er kennis met de haute cuisine.

Kookcursussen

Het bruggetje naar de MMV werd gelegd nadat ze vijftien jaar geleden op een receptie een oude bekende ontmoette die haar op het bestaan van de vereniging wees. Tine was meteen geïnteresseerd want haar dochter – tevens moeder van één kind – had Hodgkin achter de rug. Loes Stalenhoef van de MMV wist haar over te halen om kookcursussen in Rotterdam te geven. ‘Die moesten nog helemaal worden opgezet. Dat wiel heb ik zelf moeten uitvinden.’ Vier jaar lang trok ze de kar. Daarna deed ze dat nog zes jaar in haar eigen

keuken, die er helemaal voor ingericht is. De MMV-voedingswijzer was daarbij een belangrijke richtlijn, want die is volgens haar de beste in zijn soort. ‘Als je die vergelijkt met het armetierige ding van het Voedingscentrum, dan is deze veel beter.’ Wel heeft ze een eigen visie ontwikkeld. ‘Natuurlijk gebruik ik veel groenten, met name rauwkost. Maar het oog wil ook wat. En ik houd erg van zoet.’ Ze denkt er sterk over om binnenkort een eigen receptenboekje uit te geven. Dik zal dat niet worden. ‘Ik ben heel kritisch. In veel kookboeken kom ik recepten tegen die alleen maar dienen om de boel te vullen. De recepten die ik echt top vind, zijn niet zo talrijk.’ Waar ze een grondige afkeer van heeft, is het gebruik van conserveringsmiddel en broodverbeteraar. ‘Als je het niet gebruikt, is je brood inderdaad binnen de kortste keren keihard, dus je moet het snel opeten. Maar ik proef het direct.’ Ze mag dan streng in de leer lijken, in werkelijkheid is ze vrij flexibel. ‘Eten moet gezond maar óók lekker zijn. Voor Joop en mij is elke dag de hoofdmaaltijd een feestje!’

19

In deze rubriek gaat arts drs. Bob Hornstra in op de meest uiteenlopende medische vragen. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Vragen met een algemene strekking zijn altijd welkom. Voor dringende persoonlijke vragen: bel met Patiëntenvoorlichting 088-2424240.

Vraag Syndroom van Tietze ‘Al sinds een jaar of vijf heb ik meer of minder last van pijn aan mijn borstbeen/middenrif, ribben. Ook soms aan de rugzijde onder mijn schouderbladen. Alleen het laatste half jaar komt het steeds meer voor en wordt de pijn ook erger. De cardioloog heeft mij onderzocht en vond geen afwijkingen. Nu worden mijn klachten om­ schreven als ‘het syndroom van Tietze’. Als ik goed ge­ ïnformeerd ben is daar weinig aan te doen; goede hou­ ding en pijnstillers als verlichting. Graag wat meer informatie hierover. Heeft u voor mij ook een advies om van de klachten af te komen of te verlichten. Is glu­ cosamine en chondroïtine hiervoor ook inzetbaar?’ Het syndroom van Tietze is genoemd naar Alexander Tietze (1864- 1927) die chirurg was in Breslau. Het syndroom bestaat uit pijnlijke zwellingen van ribkraakbeen, meestal van de tweede en derde rib, vermoedelijk door perichondritis (ontsteking van het kraakbeenvlies, dus het bindweefselvlies dat het kraakbeen omgeeft en een voedende functie heeft voor het kraakbeen). Men denkt wel dat het dragen van een strakke BH bij vrouwen de klachten kan provoceren. Goede ervaring heb ik met het homeopathische middel Symphytum (D6 driemaal daags 3 korrels) en Calcium phosphoricum (D12 eenmaal daags 3 korrels). Bij zenuwpijn, als het draaien van de romp naar links of rechts pijn veroorzaakt: Ranunculus bulbosus (D6 driemaal daags 3 korrels). Soms werkt Ruta graveolens D6 driemaal daags pijnstillend; Ruta heeft affiniteit met bindweefsel en speciaal met pezen en bot/kraakbeenvliezen. Glucosamine met chondroitine sulfaat kan de pijnklachten soms verminderen, bijvoorbeeld Glucosamine compleet (inclusief MSM) zeker driemaal daags want de werking van glucosamine is dosisafhankelijk (1500 mg per dag). Een andere lezer van Uitzicht vraagt raad voor zijn chondrosarcoom (kraakbeentumor) rond zijn ribben. Dit is héél wat anders dan het syndroom van Tietze, maar kan soms ook verrassend goed reageren op Symphytum. Vandaar dat ik het op deze plaats wil noemen. Bij chondrosarcoom kan het in D6 of D12

20

enige tijd worden gegeven maar ik raad toch aan bij zo’ n serieuze aandoening een homeopathisch werkend arts te raadplegen. De glucosamine/ chondroitine waar genoemde chondrosarcoompatiënt goed op lijkt te reageren, zou ik zeker continueren daar de groei van het sarcoom sedert het gebruik hiervan nagenoeg stil staat. Er zijn echter nog tal van andere remedies die aangewezen kunnen zijn, zoals Calcium fluoratum, Hecla lava en ook de Sanumtherapie uit Duitsland (Nigersan, Notakehl en andere) biedt mogelijkheden. Maar nogmaals, daarvoor dient u een klassiek homeopathisch werkend arts te raadplegen.

Levertraan ‘Na meer dan 20 jaar levertraan (Lovitran) gebruikt te hebben kregen we ineens te horen dat dit product niet meer gemaakt wordt. We zijn midden zeventig en heb­ ben naar ons gevoel m.b.t. onze gezondheid veel aan dit middel gehad. Kunt u ons vertellen wat de redenen geweest zijn om dit product uit de handel te nemen en welk alternatief er is waarin zuivere levertraan zit? We hebben indertijd via dokter Ronhaar (De Krim) ge­ hoord dat Lovitran beter zou zijn dan het gebruik van capsules. Wij vernemen uw antwoord graag.’ Na informatie bij Chefaro, de producent van Lovitran, blijkt dat het kosten/baten plaatje niet meer klopte. Dat wil zeggen dat de financiële opbrengst van dit product niet meer opwoog tegen de productiekosten. Lovitran komt helaas ook niet meer terug op de markt. Een alternatief is de levertraan die u bij de Sonnenapotheek in Emmerich kunt bestellen als Oleum Aselli DAB 7. Deze levertraan wordt op kwaliteit gecontroleerd. Eén eetlepel levert circa 2500 ie vitamine D3 en tevens nog wat omega-3 vetzuren en vitamine A. De hoeveelheid aan vitamine D is over het algemeen ruim voldoende als dagdosering in de winter. Als u een hoge dosis van vitamine D3 wenst dan zijn levertraancapsules minder geschikt, omdat die weinig vitamine D3 bevatten (meestal 200- 400 ie per capsule), maar wel vitamine A en omega-3 vetzuren. Als het u dus gaat om de vitamine D sec, dan is de

Antwoord vloeibare levertraan (als bovenvermeld) geschikter of vitamine D3 capsules, bijvoorbeeld capsules met 600 ie per capsule waarvan dan in de winter gemiddeld drie tot vier capsules per dag kunnen worden gebruikt of zoals door uw arts wordt voorgeschreven.

Vitamine D3 ‘Met alles wat ik nu aan supplementen voor mijn bot­ ten inneem zou ik nog graag willen weten wat het maximum aan eenheden van vitamine D3 per dag mag zijn. En kan te veel schadelijk zijn?‘ De oude aanbevelingen per dag voor vitamine D waren vastgesteld (RDA) in de VS op 200 ie in 1997. Inmiddels is deze RDA verhoogd voor de Noord-Amerikanen van 1 tot 70 jaar tot 600 ie. De veilige bovengrens is verdubbeld, van 2000 ie naar 4000 ie. Amerikaanse vitamine D- onderzoekers zouden liever zien dat aanbevolen dagelijkse dosis voor vitamine D veel hoger zou zijn om de 75 - 100 nmol/l vitamine D spiegel te halen die door deze deskundigen als beschermend wordt gezien. In een artikel van Dr. G. Schuitemaker in het laatste nummer van het Orthomagazine stelt hij dat pas bij een chronische dagelijkse inname van 10.000 ie er een kans op vergiftiging zou zijn. Uit eerdere publicaties blijkt dat pas bij een vitamine D spiegel van minimaal 75 nmol/l er voldoende van het cathelicidine-eiwit wordt gevormd in het lichaam om het immuunsysteem te stimuleren. Daarvoor is een dagelijkse inname van 2000 ie nodig in de winter. De gezondheidsvoordelen van een voldoende hoge vitamine D spiegel zijn zo groot dat ik bij veel van mijn patiënten, zeker in de loop van het koude seizoen, het vitamine D3 (25(OH) gehalte laat bepalen. Daar komt bij dat door individuele genetische variaties niet altijd de vitamine D voldoende bij iedereen wordt opgenomen.

‘Lijnzaad’ trof mij. Ik gebruik zelf ook Alfa-calcidol. De laatste alinea van het antwoord is mij echter niet duidelijk. Daar staat: ‘Overigens kunt u uit boven­ staande chemische formules aflezen dat voldoende cholesterol belangrijk is voor het in de huid opgesla­ gen vitamine D, dat de basis vormt voor de verdere omzetting tot actief vitamine D3 en daarmee voor de sterkte van de botten!’ Het cholesterolverhaal LDL/ HDL kan ik hiermee niet in verband brengen. Zou u dit willen toelichten?’ Het traject van de vitamine D3 synthese begint in de huid en heeft te maken met het aangeboden cholesterol dat in de huid ligt opgeslagen als pro-vitamine D3 (7- dehydrocholesterol) en dat vervolgens onder invloed van het UV-B uit zonlicht wordt omgezet, etc. De HDL/ LDL zijn twee van de verschillende soorten veteiwitten die in het lichaam worden aangemaakt. Zij hebben onder andere een transportfunctie van het cholesterol, met name de LDL vervoert ongeveer driekwart van bloedcholesterol en vervoert het vaak naar de bloedvaten, waardoor het ook wel het ‘slechte’ cholesterol wordt genoemd. Maar LDL is ook een taxi voor antioxidanten en is daarom ook noodzakelijk in een gezond lichaam. HDL vervoert het cholesterol voornamelijk naar de lever waar het cholesterol wordt omgezet; daarom noemt men dit veteiwit dan ook ‘goed’. Beide, HDL en LDL, spelen echter een belangrijke rol in het lichaam en de verhouding is ondermeer bepalend voor onze gezondheid. Voldoende cholesterol is dus belangrijk voor de vitamine D3 aanmaak, de HDL/ LDL (verhouding) staat hier los van en wordt onder meer bepaald door de beschikbaarheid van omega-3 vetzuren (vette vis, lijnzaadolie) en nog andere voedingsstoffen als rode rijst en astaxanthine (een carotenoïd). Deze laatste kan, indien hoog gedoseerd, onder meer het ‘gunstige’ HDL verhogen. Ik hoop dat een en ander voor u nu duidelijker is.

Cholesterol ‘Met veel belangstelling heb ik uw rubriek in Uitzicht van november 2010 gelezen. De vraag onder het kopje

21

Advertentie

Geslaagde deelname MMV aan Verwenavond (ex)borstkankerpatiënten Postbus 16035 2500 BA Den Haag Telefoon 070-3010701 Fax 070-3010707

De Roode Roos B.V. Magazijn voor orthomoleculaire voeding Deze keer een andere selectie van producten, welke door “De Roode Roos B.V.” geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een inzicht van ons ruime assortiment, van meer dan 3500 producten en 80 leveranciers. Bestellen bij De Roode Roos B.V. Alle producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Eventueel kunt u eerst een fotokopie maken. Onze volledige catalogus is op aanvraag verkrijgbaar. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door TNT-Post bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. Internetgebruikers kunnen een e-mail versturen naar [email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com Vanaf nu biedt De Roode Roos u de mogelijkheid uw bestellingen te betalen via doorlopende machtiging voor automatische incasso. Een machtigingskaart hiervoor kunt u opvragen via onze website: www.derooderoos.com/machtigen

Die bestaat dus nog.’ Menig bezoeker van

Nr

Fabrikant

Normaal

Leden

268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)

Pharma Nord

€ 46,50

€ 34,87

547 BioSil (30 ml)

Bio Minerals

€ 29,90

€ 22,42

586 MaxEPA (100 caps)

Cardio Vasc. Res.

€ 37,00

€ 27,75

1388 MultiVit Basic (module 1) (90 vcaps)

Alfytal

€ 20,75

€ 18,68

1785 MSM 1000 mg (120 tab)

Vitals

€ 22,25

€ 16,69

2308 DHA 250 (120 caps)

Now Foods

€ 38,25

€ 28,69

2836 MetaRelax (90 tab)

Metagenics

€ 23,99

€ 17,99

2999 Eye Q 500 mg (210 caps)

Springfield

€ 36,95

€ 27,71

3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)

Barlean's

€ 19,95

€ 14,96

3402 Optimal Prenatal DHA Formula (60 softgel Minami Nutrition

€ 27,95

€ 20,96

3492 Bio Bran MGN3 (50 tab)

Medpro

€ 65,00

€ 58,50

3588 Symbioflor 1 (50 ml)

Energetica Nat.

€ 13,60

€ 10,88

3654 Prostaatformule (60 tab)

Best Choice

€ 11,50

€ 8,63

3924 MagAsorb 150 mg (Magnesium als Citraat Lamberts

€ 12,20

€ 9,15

4084 Women's Mood (30 caps)

Care For Women

€ 19,95

€ 14,96

4105 Levertraan Forte (60 softgels)

Bonusan

€ 9,00

€ 6,75

4126 Coriolus Versicolor-extract 750 mg (90 cap AOV

€ 31,55

€ 23,66

4169 Plantina Algreen (150 gram)

Plantina

€ 48,70

€ 36,52

4398 Active Biodream (800 gram)

Biodream

€ 45,00

€ 36,00

4456 Spirulina (180 tab)

Marcus Rohrer

€ 13,32

€ 11,32

4617 Solidago Complex Tinctuur (50 ml)

Zonnegoud

€ 10,29

€ 7,72

4630 Co Enzyme Q10 with MCT (60 vcaps)

Viridian

€ 35,80

€ 28,64

4646 Super Greens (220 gram)

VitaKruid

€ 52,90

€ 44,96

4754 Bio Nutriënt l-Tryptofaan (60 vcaps)

CellCare

€ 21,90

€ 17,52

4920 Anti oxidant Formule (60 tab)

Salvé

€ 21,00

€ 15,75

5400 Vitamine D3 15 mcg (90 softgel)

Bonusan

€ 11,00

€ 8,25

5861 Delima Feminin (10 ovula)

Pekana

€ 14,90

€ 11,18

5878 Glucosamine Summum (120 tab)

Supplemed

€ 35,50

€ 26,62

6096 CalAsorb (180 tab)

Lamberts

€ 27,50

€ 20,62

6097 Salvestrol Prostaat (60 caps)

Vitals

€ 39,95

€ 29,96

6213 Elke Dag (90 tab)

Vitals

€ 49,95

€ 37,46

Prijswijzigingen voorbehouden Vermeld hier uw adresgegevens: Uw naam: (Dhr/Mevr):

Lidmaatschap nr.:

Adres:

Geboortedatum:

Postcode & Woonpl.:

E-Mailadres:

Telefoonnummer:

(evt.) voorschrift van:

22

‘Hé, de Moermanclub!

de Verwenavond op 10 februari in de centrale hal van het Diakonessenhuis in Zeist reageert verrast.

Achter de balie Klazien van der Toorren (r) en Joke Roelofsen. Uiterst

links Han van der Toorren.

‘Hé, de Moermanclub bestaat dus nog’ D

e MMV neemt deze avond deel aan een informatiemarkt die bedoeld is voor (ex)borstkankerpatiënten en is georganiseerd door het mammateam van het ziekenhuis. Het programma getuigt van een ruime blik. Er zijn bijvoorbeeld workshops over haptonomie, voetzonereflexmassage en creatieve therapie. Verder een dertigtal stands waaronder die van een fabrikant van borstprotheses, de stichting Kanker en Sport en het Toon Hermanshuis.

Hapjes en drankjes

De MMV wordt vertegenwoordigd door Joke Roelofsen, Klazien van der Toorren en haar man Han. Ze hebben het slim aangepakt. Bij een stand op een informatiemarkt denk je al snel aan mensen die voorbijgangers folders in de maag proberen te splitsen met als gevolg dat naburige prullenbakken binnen de kortste keren uitpuilen. Klazien heeft gekozen voor een andere insteek. Ze is dagen in de weer geweest met hapjes en drankjes. Op de balie die ze van het ziekenhuis mogen gebruiken, staan toastjes met pesto, notenballetjes, staafjes komkommer en wortelen met dipsaus, glaasjes groente- en vruchtensap, kruidkoek en natuurlijk het Budwigpapje uitnodigend uitgestald. Het is welbesteed aan de bezoekers. Ze laten zich de lekkernijen goed smaken. “Veel mensen denken nog steeds dat het Moermandieet bestaat uit heel vieze dingen”, licht Klazien toe. “Je hoort het nog steeds: duivenvoer. Op deze manier laten we zien dat gezond voedsel juist heel lekker kan zijn.”

‘Mensen bewust maken’

Dat de aanpak een schot in de roos is, bewijzen de reacties uit het publiek. “Oh lekker”, zegt de een na de ander die een toastje naar binnen werkt of een sapje achterover slaat.

Klazien: “Veel mensen denken ook dat we heel streng zijn, dat er ontzettend veel moet en dat je bijna niets meer mag. Dat is iets waar we af moeten. Als je het te ver doortrekt, schrik je mensen af. En je wordt er ook niet gelukkig van. Waar het om gaat is dat we mensen bewust maken en op een bepaald spoor zetten. Als dat lukt, hebben we al heel veel bereikt.” Intussen is zowel Joke als Han druk met belangstellenden in gesprek. Beiden zijn het levende bewijs dat de Moermantherapie van cruciaal belang kan zijn. Bij Joke werd op haar 45ste borstkanker vastgesteld. Amputatie was volgens haar behandelend arts de enige optie. Daar dacht ze zelf heel anders over. Na grondige afweging stapte ze over op de Moermantherapie en verkeert al tientallen jaren in goede gezondheid. Ook Han (72) maakt een vitale indruk. Hij onderging in 1991 een ingrijpende operatie vanwege prostaatkanker en werd daarna een groot aantal keren bestraald. Hij doorstond de aanslag op zijn gezondheid met glans. “Mede dankzij de Moermantherapie bleven de uitzaaiingen tien jaar uit.”

‘Nooit geweten…’

Een lid van de raad van bestuur van het ziekenhuis snuffelt wat in vorige uitgaven van Uitzicht. Hij is onder de indruk. “Ik heb nooit geweten dat er zoveel meer is dan de reguliere zorg”, bekent hij. Het is de tweede keer dat MMV voor een dergelijke informatiemarkt in een ziekenhuis wordt uitgenodigd. Gezien de grote belangstelling zijn Joke, Klazien en Han het er unaniem over eens dat de deelname van de vereniging een succes is. “Wellicht is het een stimulans voor andere vrijwilligers om ons in de toekomst te komen versterken’, hoopt Klazien.

23

Advertenties

VASCULAIRE NUTRIËNTEN

Astaxanthine: gezondheid uit het water Kleurrijke vruchten zoals bessen, aardbeien, bramen en frambozen bevatten stoffen die hen beschermen tegen weer, wind, zon en beestjes, van bacteriën tot insecten. Maar bovendien beschermen deze stoffen in fruit ons tegen alle mogelijke ziekten en tegen veroudering. Niet voor niets is fruit beregezond. Toeval of niet: de stoffen die vruchten hun kleur geven, zijn ook de stoffen die alle delen van ons lichaam bescherming bieden tegen onder meer schadelijke stoffen uit het milieu en tegen de dagelijkse stress.

GENEESWIJZEN IN NEDERLAND Compendium van alternatieve geneeswijzen

Niet alleen het fruit van het land levert dergelijke beschermende stoffen. Ook het ‘leven’ in het water. Dat is logisch, want dit ‘leven’ moet zich evenals fruit elke dag beschermen tegen aller­ lei bedreigingen. En deze stoffen bieden eveneens bescherming aan de hogere levensvormen, zoals – u raadt het al – de mens. Maar de kans is groot dat u veel te weinig en zeker niet dagelijks ‘fruit’ uit het water eet met die gezonde stoffen. Laat er nu één stof uitspringen die én het meest frequent voorkomt én heel specifieke eigenschappen heeft die een aanvulling zijn op de stoffen die we dagelijks binnenkrijgen met het fruit van het land. Dat stofje heet astaxanthine. Het heeft een dieprode kleur en geeft veel dierlijk leven in het water zijn rode kleur, zoals de zalm en de kreeft. Deze dieren maken astaxanthine niet zelf. Ze laten dit graag over aan een alg: de alg Haematococus pluvialis. Van zichzelf heeft deze Haematococcus een groene kleur. Uit het voedsel dat hij eet, kan hij echter astaxanthine produceren. Hij slaat dit in grote hoeveelheden op om te kunnen voortbestaan in tijden van stress. De Haematococcus kan meer dan veertig jaar overleven zonder voedsel, zonder water, in fel zonlicht en onder intense hitte/koude dankzij de beschermende eigenschappen van astaxanthine. En deze eigenschappen maken astaxanthine ook bij uitstek geschikt voor consumptie door de mens. Zoals het de alg beschermt, zo behoedt het ook de mens.

696 blz. ISBN 97890 202 43741, € 49,90

Er is inmiddels veel onderzoek gedaan naar de resultaten van alternatieve geneeswijzen. De actuele stand van zaken op dit gebied wordt per geneeswijze weergegeven. Verder geeft dit boek informatie over alle geneeswijzen die in Nederland voorkomen, wat hun inhoud is, wat hun vorm is en waar je beoefenaars kunt vinden. Actuele gegevens zijn opgenomen over aantal beoefenaars, aantal gebruikers, motieven van gebruikers, situatie in het buitenland. UItGEvERIJ ANkhhERmES www.ankh-hermes.nl

advert uitzicht jan febr 2011.indd 1

!

E

UW

NI

18-01-2011 14:52:33

bruik e g s k j i l e g a D r e en voo elmatige stoelgang reg

Toch krijgen we astaxanthine tegenwoordig nauwelijks binnen met onze voeding. De mens heeft echter grote behoefte aan deze beschermende stof. Zeker als we bedenken dat onze voorvaderen gedurende de evolutie miljoenen jaren lang zijn opgegroeid langs zeekusten, meer- en rivieroevers. Dus in waterrijke gebieden, met een ruim aanbod aan astaxanthine. De vergelijking dringt zich op met andere stoffen die vooral in het water voorkomen en een deel vormden van onze ‘oervoeding’: vitamine D en de visolievetzuren (omega 3-vetzuren). Ook dit zijn tegenwoordig voedingsstoffen die we veel te weinig met ons dagelijks menu binnenkrijgen. Het is geen verrassing dat de laatste twintig jaar vele onderzoeken hebben laten zien hoe belangrijk deze stoffen zijn voor onze gezondheid. Met andere woorden, in de loop der jaren bouwen we tekorten op aan deze voedingsstoffen. Dit heeft zijn weerslag op het functioneren van hersenen, ogen, hart en onze gehele stofwisseling. Voor astaxanthine is dit niet anders. Deze stof vervult in ons hele lichaam een heel specifieke functie: het geeft bescherming aan al onze organen en weefsels. Veel aspecten hiervan zijn al onderzocht. Zoals elk stofje zijn specifieke eigenschappen heeft, zo heeft astaxanthine die ook: het is een ‘oerbeschermer’. En juist deze eigenschap is belangrijk bij het ouder worden.

Samengesteld uit milde vruchtenextracten Verkrijgbaar in proefverpakking van 20 tabletten en in verpakking van 60 tabletten

Natuurlijk ... het is Wapiti! Wapiti DarmMild is verkrijgbaar of te bestellen bij: drogist, gezondheidswinkel, reformzaak, apotheek en bij De Roode Roos. Meer informatie: EMONTA B.V. Tel. 0512-51 80 85 www.emonta.nl

24

Zie ook: Astaxanthine, De Algen Anti­ oxidant. Gert Schuitemaker – www.astaxanthine.nl

25

‘Met voeding en bewegen vechten tegen stress’. Dat is de oplossing van de puzzel in Uitzicht 2010/10. Eigenlijk is stress een mooi mechanisme. Op het moment dat er een bedreiging plaatsvindt, worden hormonen aangemaakt die zorgen dat het lichaam klaar is voor een noodreactie. Zij verhogen de bloeddruk, versnellen de hartslag en activeren de spieren: het lichaam is klaar om te vluchten of te vechten. Een zekere hoeveelheid stress kan ook de prestaties en het (werk)plezier verhogen. Gezonde stress betekent dat de stress of spanning die iemand ervaart, een prettige kick geeft en men kan zich daarna weer ontspannen. Bij ongezonde stress is sprake van teveel, te weinig of onaangename spanning. Ongezonde stress is het gevolg van een verstoord evenwicht tussen de belasting door werk- en privé-omstandigheden en wat je als mens aan kunt. Bij stress denken mensen vaak aan een veeleisende baan, waarin (te)veel van iemand wordt gevraagd. Voortdurende conflicten, wrok, schuld en schaamte kunnen bijvoorbeeld heel goed de meest fundamentele functies van het lichaam verlammen en leiden gemakkelijk tot de groei van een kwaadaardige tumor. maar ook toevoegingen als aspartaam E951 en MSG E621, antibiotica of steroïden, de angst voor een confrontatie met een boze echtgeno(o)t(e) of autoriteit. Een remedie is de Moerman voedingswijze en bewegen! Lopen in de bossen, waar de rust heerst en de lucht zuiverder is. Deel uw problemen met een vertrouwenspersoon: Gedeelte smart is halve smart. Het geldt nog altijd. De prijzen gaan naar de volgende winnaars: 1e prijs: mevr. Dellevoet, Luyksgestel 2e prijs: dhr. Venhuizen, Groningen 3e prijs: dhr. Wester, Sauwerd. De inzenddatum voor de puzzel in Uitzicht 2011/02 sluit 15 april 2011. LET OP! Het inzenden van de oplossing is alleen mogelijk door: overschrijving van tenminste € 1,00 op ING rekening 6189, t.n.v. Moermanvereniging te Alphen aan den Rijn. Vermeld uw oplossing onder mededelingen. Gert Tretmans Tuinvaas 16 7609 ZT Almelo tel/fax: (0546) 56 94 11

Verantwoording De redactie van Uitzicht en het bestuur van MMV brengen de inhoud ter kennis en beoordeling; zij aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing ervan. Overname van artikelen door derden is uitsluitend toegestaan met schriftelijke toestemming vooraf. Redactie en bestuur behouden zich het recht voor zonder opgave van redenen teksten, advertenties en te beantwoorden vragen te weigeren. Eindredactie Cor van Groningen Medewerkers aan dit nummer: Drs. Bob Hornstra, arts Riëtte Janssen Jan van Klinken Arjan van Laar Hans Nieuwstad Petra Pronk Dr. Gert Schuitemaker

Als u de hele puzzel hebt opgelost, kunt u aan de hand van de cijfers ook de onderste balk invullen. Hier ontstaat dan de uiteindelijke oplossing.

26

Redactieadres Redactie Uitzicht Hof van Azuur 30 2614 TB Delft Advertenties Advertentiemogelijkheden en tarieven kunnen worden aangevraagd bij: J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert Telefoon (0495) 53 22 20 Inschrijving Uitzicht ISSN 0169-9938 Uitzicht op internet www.moermanvereniging.nl E-mail: [email protected] Kopij volgend nummer: Magazine 3/2011 vóór 26 maart 2011

Oproep!

In het vorige nummer vroegen we u naar uw ervaringen met biologische producten. Dit met het oog op de afsluiting van een serie artikelen over de opmars van ‘bio’. Zo willen we komen tot praktische consumenteninformatie. Aansluitend daarop hebben we als redactie nog een aantal aanvullende vragen. Het afsluitende artikel wordt om die reden doorgeschoven naar het volgende nummer.

De Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie heeft in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen de toolbox ‘gezond gewicht op de werkvloer’ gelanceerd. Daarmee wordt de ‘gezondheid’ van bedrijfscatering in kaart gebracht. Vermoedelijk geen overbodige luxe! Het broodje kroket is in menige bedrijfs­kantine nog heel populair, terwijl de gezondere bakjes sla geen afnemers vinden. Met hun actie willen FNLI en NISB medewerkers van bedrijven stimuleren om te werken aan een gezond eet- en beweegpatroon.

Redactiecommissie Drs. Simon de Graaf (FIAC) Truus Hartsink Drs. Hans Stoop Cor van Groningen

Verticaal: 1. equator 2. Televisie Academie 3. maanstand 4. woonboot 5. etensbel 6. dagelijks bestuur 7. persoonlijk voornaamwoord 8. persoonlijk voornaamwoord 10. eetgerei 11. of iets dergelijks 12. nummer 13. nimf uit de Romeinse mythologie 14. steeds weer 17. zonder anderen 18. verwonding 22. kantonrechter 24. grondsoort 26. vlaktemaat 27. jong varken 29. lusthof 31. dotp in de Noordoostpolder 32. laatste wilsbeschikking 33. uitroep ter aansporing 34. soort tabak 36. man van adel 38. ordenen 41. muze van het minnedicht 43. stad in Oostenrijk 45. garnituur 46. voorvoegsel met betrekking op het natuurlijk milieu 49. Europeaan 50. telwoord 56. plaats in NoordBrabant 58. sultanaat in Azië 59. verzorging van het gelaat met schoonheidsmiddelen 60. de mast meer voorover halen 61. enthousiasme 62. overleggen 64. ijzeren spijl 67. voorzetsel 68. tentoonstellingsgebouw in Amsterdam 70. deel van Gelderland 72. plat, ovaal vat 73. Latijnse jongensnaam 74. rood (Engels) 76. ongeletterd 78. deel van een wiel 79. cultuurgebruik 82. meisjesnaam 84. etenbereider 87. te koop 89. als volgt 90. selenium 91. voegwoord 93. Frans lidwoord.

Meld uw ervaringen met biologische producten!

logische markt gehouden, uit hoeveel kramen bestaat die en op welke dag (dagen) vinden ze plaats? • Bezorgdiensten van biologische producten doen het momenteel naar verluidt erg goed. Heeft u er ervaring mee en kunt het anderen aanraden? Reacties graag naar [email protected] of naar Redactie Uitzicht, Hof van Azuur 30, 2614TB Delft.

Gezond op de werkvloer

Fotografie Stef Breukel e.a.

Horizontaal: 1. uitstalkast 6. dat wil zeggen 9. gevulcaniseerd caoutchouc 15. van een 16. omroepvereniging 17. zilverpopulier 19. nakomelingschap 20. persoonlijk voornaamwoord 21. ieder 23. biet 25. karakter 27. schel 28. rivier in België 30. gestudeerd 34. jongensnaam 35. planeet 37. dorp op Schouwen-Duiveland 38. spelleiding 39. actinium 40. plaats in Gelderland 42. proef (Frans) 43. bron 44. meisjesnaam 45. schamper spreken 48. klaaglied 51. id est 52. meer (Frans) 53. baal 54. een zekere 55. maanstand 57. navigatiesysteem 60. stiekem wegpakken 63. bijbeldeel 65. voormalig Chinees leider 66. klaarblijkelijk 69. troefkaart 70. geluid van een geit 71. aan het genoemde 73. inwoner van Aken 75. dichterbij 77. zich verwijderen 78. iemand die tussen de 40 en 50 jaar oud is 80. rekening 81. soldaat 82. spijskaart 83. azijn 85. inhoudsmaat 86. kiem 87. duivenkooi 88. kerkelijk hoogfeest 92. speelgoed 94. persoonlijk voornaamwoord 95. lek 96. bosmeertje 97. sommen maken.

Korte berichten

Die vragen zijn: • Zijn er onderling grote prijsverschillen tussen biologische winkels? Zo ja, bij welke producten of productgroepen? • Waar wordt bij u in de buurt een bio­

c o l o f o n

Oplossing

Kruiswoordpuzzel

Uitzicht is het tijdschrift van MMV Natuurlijke kankerpreventie en Ondersteunende therapieën. Het verschijnt tien keer per jaar en wordt gratis aan de leden van de vereniging beschikbaar gesteld.

Via www.gezondgewichtopdewerkvloer.nl kunnen werkgevers in de levensmiddelenindustrie zien wat ze kunnen doen om medewerkers te stimuleren om te werken aan een gezond gewicht. Zo zit er in de toolbox onder meer een scan die de kenmerken van een bedrijf of kantoorgebouw in kaart brengt als het

gaat om verantwoord eten en bewegen. Verder worden er tips gegeven en staan er voorbeelden in van levensmiddelen­ bedrijven die al succesvol bezig zijn met een verantwoord eet- en beweegbeleid voor hun werknemers. De actie sluit aan op het Convenant Gezond Gewicht. Dat is een samen­ werkingsverband van overheden, bedrijfs­leven en maatschappelijke organisaties, opgericht in 2005. Doel is het terugbrengen van overgewicht in Nederland. Nog steeds nodig, zeggen de organisaties, want 47 procent van de volwassenen heeft overgewicht en 11 procent extreem overgewicht. De gevolgen hiervan voor bedrijven zijn groot: meer ziekteverzuim en werknemers verlaten vervroegd het bedrijf wegens ziekte. Naar schatting bedragen de kosten van productiviteitsverlies zo’n 2 miljard euro per jaar.

Belasting op ongezonde producten Een belasting op relatief ongezonde producten. Er wordt al lang over gedacht, maar Nederland durft nog niet door de bocht. Denemarken wel. De Denen moeten dieper in de buidel tasten voor sigaretten, ijsjes, zoetwaren en andere producten die slecht zijn voor de gezondheid. De belastingverhoging voor de ongezonde producten geldt ook

voor frisdrank en mixdrankjes. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is een verhoging van de belasting een effectief middel om het (overmatig) gebruik van alcohol, tabak en dikmakers tegen te gaan. Andere landen worden door de Europese Alliantie voor Volksgezondheid in Brussel opgeroepen het voorbeeld van Denemarken te volgen.

27

Deze artikelen publiceerde Uitzicht in 2010 Uitzicht 2010/1 • Slow Food: genieten met een slakkengangetje, Petra Pronk, 4 • Overpeinzingen…Zes keer sterker tegen kanker…?, Rein Stoel, 7 • De fiscus en de uitgaven voor specifieke zorgkosten in 2009, Gert Tretmans, 8 • Lijf & Leden, Josephine van de Hooffvan Voorthuizen: ‘Gezonde voeding altijd tic van me geweest’, 11 • Gezond zwanger (3): Goede voeding kan levenslange problemen helpen voorkomen, drs. Hans Stoop, 12 • Kruiden, Klachten aan de luchtwegen, Petra Pronk, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Deze artikelen publiceerde Uitzicht in 2009, 18 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • ‘Budwigpapje, regelrechte vitaminebom’, 23 • Column, Een ei hoort erbij, Gert Schuitemaker, 25

Uitzicht 2010/2 •D  r. Ben Witteman: ‘Medicus moet bereid zijn nieuwe wegen in te slaan’, Jan van Klinken, 4 •O  verpeinzingen…Bezinning, Rein Stoel, 7 • I nloophuis De Zonnesteen in Zwolle: ‘Hier ben je geen patiënt, maar gewoon jezelf’, Petra Pronk, 8 •L  ijf & Leden, Jo Huige-Kik: ‘Ze noemen me wel gekscherend dokter Vogel’, 11 •P  opulaire peulvrucht nader onderzocht (1), Gebruik soja met mate en bij voorkeur gefermenteerd, drs. Hans Stoop, 13 •K  ruiden, Haar en nagels, Petra Pronk, 15 •L  ekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 •C  olumn, Chronisch vermoeidheidssyndroom: toch lichamelijke oorzaak, Gert Schuitemaker, 25

Uitzicht 2010/3 •P  opulaire peulvrucht nader onderzocht (2 en slot), Geheim van soja verklaard: Aziaten produceren equol, drs. Hans Stoop, 5 •O  verpeinzingen…Iemand anders…, Rein Stoel, 7 •F  inancieel jaarverslag over 2009 en begroting 2010, Beheersing kosten­niveau zorgt voor batig saldo, Rob Kappé, 8 • Secretarieel jaarverslag, Bestuurlijk geen gemakkelijk jaar, Frits Kranenbarg, 9 • Hoe reumapatiënte Joke 30 jaar geleden ontkwam aan rolstoel, Hans Nieuwstad, 10 • Lijf & Leden, Jan Strating: ‘Dieet was niet lekker, maar werkte wel’, 13

28

• De basis van het Moerman- en Houtsmullerdieet, drs. G. Th. Hornstra, 14 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Kruiden, Voorjaarsschoonmaak met daslook, Petra Pronk, 19 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Gezond zwanger (3 en slot), Borstvoeding nog beter voor baby dan werd gedacht, drs. Hans Stoop, 22 • Column, Fructose wint het van stevia, Gert Schuitemaker, 25

Uitzicht 2010/4 • Adviseur Hans Blaauwbroek: Vereniging verder als MMV, meer dienstverlening aan leden, ‘MMV absoluut een organisatie met toekomst’, Hans Nieuwstad, 4 • Bij arts Roland Lugten staat patiënt als persoon centraal, Lichaam zelf verstoringen laten opheffen, Hans Nieuwstad, 7 • Preventie centraal in verkiezingsprogramma’s, Belastingvrije groenten, financiële prikkels en veel voorlichting, Arjan van Groningen, 8 • Vechtgenotenhuis: ontmoetingsplek met lage drempel, ‘Het is hier een feest van herkenning’, Petra Pronk, 12 • Kruiden, Waterkers bij maagproblemen, Petra Pronk, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Het lichaam heeft ons veel te vertellen, Petra Pronk, 18 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • E-coaching voor vrouwen met borstkanker: Patiënt als actieve partner bij eigen herstel, Petra Pronk, 22 • Column, Gezond oud worden, Gert Schuitemaker, 25

Uitzicht 2010/5 • Elly Best: ‘Zoveel eten dat je bij de buren nog een pannenkoek lust’, Jan van Klinken, 4 • Overpeinzingen…Sleutel tot geluk, Rein Stoel, 7 • Verguisd amygdaline opnieuw ontdekt, drs. Hans Stoop, 8 • Kruiden, St. Janskruid: goed voor alles, Petra Pronk, 11 • Minder moe bij kanker: nieuw therapie Helen Dowling Instituut, Hans Nieuwstad, 12 • Stress te lijf met voeding en beweging, Petra Pronk, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Lijf & Leden, Bianca Boonacker, ‘Pleur weg dat duivelse ding’, 19 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Coördinator Maarten de Gouw van de organisatie van inloophuizen FLINK: ‘Inloophuizen staan nu echt op de kaart’, Petra Pronk, 22 • Column, Vet met fructose, Gert Schuitemaker, 25

Uitzicht 2010/6 • Ellen Kampman, hoogleraar voeding en kanker: ‘Gericht advies geven aan mensen met kanker’, Petra Pronk, 4 • Overpeinzingen…Sluier van onwetendheid, Rein Stoel, 7 • Foodwatch verklaart voedingsindustrie de oorlog, Matilde Newman, 8 • Lijf & Leden, Coby Paans: ‘Diksap en fruit voor de peuters’, 11 • Wonen in het groen: goed voor de gezondheid, Petra Pronk, 12 • Meer bewegen in het gewone leven, Petra Pronk 14 • Kruiden, Zonneallergie? Dat hoeft niet!, Petra Pronk, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Biologisch boer Koos van der Laan, Geen pesticiden, geen kunstmest en zo min mogelijk antibiotica, Jan van Klinken, 18 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Internet voor patiënten: veel bomen maar waar is het bos?, Hans Nieuwstad, 22 • Column, Vitamine D spaart geld en levens, Gert Schuitemaker, 25

Uitzicht 2010/7 • Madeline Cheriex genas van adenocarcinoom: ‘Toegeven aan angst is nooit de oplossing’, Hans Nieuwstad, 4 • Overpeinzingen…Willen is kunnen…?, Rein Stoel, 7 • Piet Sijpersma: ‘Integrale zorg vraagt om samenwerking’, Petra Pronk, 8 • Lijf & Leden, Wim van den IJssel, Werk aan de winkel, 11 • De Gele Linde: inloop pur sang, Petra Pronk, 12 • Patiënt genezen, arts gekielhaald, Jan van Klinken, 14 • Kruiden, Ondersteuning van het lymfesysteem, Petra Pronk, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Lang en gezond leven? Koester je vrienden!, Petra Pronk, 18 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Fameuze kankerexpert baart opzien in Frankrijk met boek over gezonde voeding, niet wokken, pas op met vis en drink vooral granaatappelsap, Hans Nieuwstad, 22 • Column, Chronisch vermoeidheidssyndroom ME/CVS: politieke ziekte?, Gert Schuitemaker, 25

Uitzicht 2010/8 • Ambassadeur, een nieuw functie in de frontlinie, Petra Pronk, 4 • Overpeinzingen…Duurzaam geluk, Rein Stoel, 7 • Kruiden, Een natuurlijk antibioticum uit de bijenkorf, 9 • Bob Hornstra: ‘Elkaar niet uitsluiten, maar gebruik maken van elkaars sterke punten’, Hans Nieuwstad, 10 • Moderne leefstijl breekt boeren op Kreta zwaar op, Jan van

Klinken, 12 • Lijf & Leden, Annet Geelhoed- Van Westen, ‘Kijk uit met bakolie’, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Ex-apotheker Ben Boodt zag volop bewijs voor werkzaamheid natuurgeneesmiddelen, Wie geneest, heeft gelijk, Hans Nieuwstad, 18 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Radio en televisie, De krenten uit de pap, Arjan van Laar, 22 • Alcohol steeds meer in kwade reuk, 23 • Column, (Kanker)sterfte en antioxidanten, Gert Schuitemaker, 25

Uitzicht 2010/9

• Natuurgeneeskundige Ischa Scholtens bouwt unieke samenwerking op met Slotervaartziekenhuis, ‘Ze zijn zo bang, terwijl ik niets geks doe’, Jan van Klin­ ken, 4 • Overpeinzingen…Waarheid, Rein Stoel, 7 • Kruiden, Noten en zaden ideale ontstekingsremmers, Petra Pronk, 9 • Wijziging statuten Moermanvereniging, J.van der Toorren, 11 • Kinderarts ontdekt belang van mineraal en behaalt opmerkelijke resultaten, Magnesium ten onrechte in vergetelheid geraakt, Hans Nieuwstad, 12 • Lijf & Leden, Hanneke Kean, ‘Fanatieker dan ik dacht’, 15 • Lekker eten met Riëtte Janssen, 16 • Radio en televisie, Biokip, dioxinepaling en een heus wondermiddel, Arjan van Laar, 19 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Ex-directeur groot farmaceutisch concern doet boekje open over misdadige praktijken, Bittere pillen van ‘Big Pharma’, Hans Nieuwstad, 22 • Column, Krijgen we nog wel voldoende mineralen binnen?, Gert Schuitemaker, 25

Uitzicht 2010/10

• Marie-Rose Morel zet natuurlijke kankerbestrijding in België op de kaart, ‘Boekje van opa’ over Moermantherapie gaf nieuwe moed, Jan van Klinken, 4 • Overpeinzingen…Schijn, Rein Stoel, 9 • Biologische producten sterk in opmars, Jan van Klinken, 10 • Kruiden, Remedie tegen winterhanden en -voeten, Petra Pronk, 13 • Radio en televisie, Gif in groente en fruit, VWA onder vuur, Arjan van Laar, 14 • De lekkerste recepten voor de feestdagen, 15 • Vraag en Antwoord, drs. Bob Hornstra, 20 • Lijf & Leden, ‘Alleen met discipline lukt het’, 23 • Algemene Ledenvergadering stemt in met statutenwijziging, 24 • Column, Target ‘kinderen’, Gert Schuitemaker, 25

29

Activiteiten

Boekenlijst Deze boeken kunt u bestellen bij de Moermanvereniging. Wilt u één of meerdere boeken toegestuurd krijgen, vul dan duidelijk een girokaart in met het juiste bedrag en de titels van de gewenste boeken. Geen geld opsturen! Het gironummer waarop u kunt bestellen is: 355.999 t.n.v. De Moermanvereniging Postbus 508 2400 AM Alphen aan den Rijn. De prijzen zijn inclusief verzendkosten binnen Nederland. Daarbuiten wordt € 3,50 extra berekend.

01. 04. 09. 10. 15. 17. 22. 24. 28. 29. 37. 41. 42. 44. 45.

Dr. Moerman, een weg tot genezing, C. van Groningen en A. Ronhaar De psychische achtergronden van kanker, Jac. Landman Verhütung und Heilung von Krebs, Jac. Landman Die Moerman-Krebs-Diät, E. Wannee-Immerzeel Het Moermandieet, gezond en lekker, E. Wannee A solution to the Cancer Problem Variaties op de Moermankeuken, Truus Hartsink Kookboek, Lia v.d. Geest en Lydia Sleutel De actuele voedingstabel, wat zit waar in? Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de Moermantherapie Het Gouden boekje voor de Gezondheid, G.E. Schuitemaker Voor meer boeken van de heer Schuitemaker zie: www.gezondeboeken.nl Bondgenoot, autobiografie van een immuuncel, Henk Fransen De helende factor, Bob Th. Hornstra Voed je goed, voel je goed, Monique van den Assum Dvd ‘Geef ziekte geen kans, eet en leef gezond’, Kees Braam

Maart/april – Roermond Vegetarische kookcursus

€ 11,30 € 4,95 € 6,80 € 6,80 € 4,95 € 7,95 € 4,95 € 7,95 € 6,90 € 20,40

Plaats: Klooster van de Broeders der Liefde, Heinsbergerweg 190, Roermond. Cursus: Onder deskundige leiding maaltijden klaarmaken die gezond en smakelijk zijn. Er wordt gebruik gemaakt van biologische producten. Data: dinsdagen 15, 22 en 29 maart en 5 april Tijd: van 14.00 tot 18.00 uur Kosten: Leden € 80,Opgave: Aanmelden voor 8 maart 2011 bij: Mien van de Vijfeijken (0493) 49 58 91 en/of Toos Scheres (0475) 49 29 20.

€ 12,50 16 april – Beekbergen Bloedsuikerbalans € 12,75 € 16,50 € 4,95 € 6,95

Plaats: Marry’s Bloemen- en kruidenhuis, Engeland 25, 7361 CS Beekbergen Thema: Informatieve ochtend over bloedsuikerbalans Tijd: 10.00 uur Kosten: € 20,00 Maart/april – Rijssen Vegetarische kookcursus

Advertentie

Plaats: Rijssen Cursus: Heerlijke biologische maaltijden klaarmaken Data: Vrijdagen 18 en 25 maart en 8 april Tijd: Inloop vanaf 10.30 uur; duurt tot 13.30 uur Kosten: € 16,00 Opgave: J. Baan (0548) 51 26 10. Advertentie

In het volgende nummer van Uitzicht •D  e Belgische bio-ingenieur en ex-bouwondernemer Luc Verelst wil met zijn informatiecentrum Reliable Cancer Therapies kankerpatiënten de weg wijzen. • Op zoek naar evenwicht tussen eten en bewegen. •O  p verkenning naar de biologische consumentenmarkt (zie ook oproep op pag 27). •H  et geheim van stevioside ontrafelt: het ontgift vrije radicalen.

Ambassadeursdag: Nu snel aanmelden Om de nieuwe MMV-ambassadeurs zo goed mogelijk toe te rusten, vindt zaterdag 12 maart een scholingsdag in Baarn plaats. Het is nog steeds mogelijk u hiervoor op te geven maar het is kort dag dus doe het snel. Intussen komt ook de Algemene Ledenvergadering (ALV) van 23 april in zicht. De contact- en informatiedag van 12 maart is bedoeld voor iedereen die zich heeft aangemeld als ambassadeur en voor hen die serieus overwegen dit te worden. Er is een programma samengesteld met informatie over de Moermanvisie, de Moermanleefstijl en andere ondersteunende therapieën. Alle deelnemers aan deze opleidingsdag krijgen een cursus aangeboden die bestaat uit 8 lessen en een aantal praktijk­ dagen. Aan het eind van deze cursus ontvangen de deelnemers een certificaat en een officiële aanstelling als ambassadeur. De mensen achter de cursus zijn Else Wannee-Immerzeel van de Infolijn Alternatieve geneeswijzen, MMV-bestuurslid drs. H. Stoop en oudgediende dokter H. Schram. Voor MMV-leden zijn aan de cursusdag op 12 maart geen kosten verbonden. Reiskosten zullen worden vergoed, zowel voor de cursusdag als voor de komende praktijkdagen.

Contact- en studiedag ambassadeurs Datum: 12 maart 2011 Plaats: Het Brandpunt, Oude Utrechtseweg 4A, 3743 KN Baarn. Tijd: 10.30 - 15.00 uur (zaal open 10.00 uur, gratis lunch) Opgave: z.s.m. via e-mail: [email protected] of telefonisch: 0172 - 49 79 44 (werkdagen van 9.00 - 13.00 uur) Voor meer informatie: Jan Strating, bestuurslid MMV, 0183 - 63 26 90.

Ledenvergadering 23 april

Intussen wordt achter de schermen hard gewerkt aan de voorbereiding van de Algemene Ledenvergadering op 23 april, ook weer in Het Brandpunt in Baarn (Oude Utrechtseweg 4A). Het programma is nog niet definitief maar het belooft een bijeenkomst te worden met een zeer actuele agenda! Tijd: 10.00 uur, zaal open 09.30 uur. Info/opgave: Aanmelden voor de gratis lunch: (liefst per e-mail) tot uiterlijk 15 april bij Centraal Bureau Moermanvereniging (0172) 49 79 44 of e-mail: [email protected].

30

31