in gesprek 9 GEDENKEN EN VIEREN: werk- en informatieblad van de protestantse vrouwen organisatie

in gesprek 9

68e jaargang, november/december 2010

werk- en informatieblad van de protestantse vrouwen organisatie

GEDENKEN EN VIEREN:

JOZEF, EEN GEROEPEN VADER LEREN OMGAAN MET VERANDERENDE RELATIEVORMEN KERSTLITURGIE

Colofon

In dit nummer

In Gesprek

Met dit laatste nummer van In Gesprek in 2010 luiden we een feestelijke tijd in. De herfst staat zijn plaatsje af aan de winter; bij uitstek hét donkerste jaargetijde ligt voor ons. Wel komen er in een kort tijdsbestek heel veel zaken op ons af die met gedenken en vieren te maken hebben. En het mooie ervan is, dat we juist nu, misschien omdat het buiten zo donker is, heel veel licht in huis halen.

werk- en informatieblad van de Protestantse Vrouwen Organisatie Bezoekadres/ Bureau PVO: p/a ABOZA Kon. Wilhelminalaan 21, Amersfoort Postadres PVO: Postbus 1496, 3800 BL Amersfoort Telefoon 033 - 465 22 64 (ma., di. en do. 09.00-14.30 uur) e-mail: [email protected], Internet: www.pvo-nederland.nl Gironummer PVO: 515473 Gironummer Kruis en Munt: 3336259, t.n.v. PVO Amersfoort. Dagelijks Bestuur PVO: Voorzitter: Hetty van Weeghel-de Boer Sommelaan 6, 5627 WK Eindhoven. Tel. 040-2623979 Secretaris: Gonny Elema-de Lange Boerdijk 13, 7918 TA Nieuwlande. Tel. 0528-351257 Penningmeester: Tjitske Rinsma-Kuperus Marktweg 81/13, 8444 AC Heerenveen. Tel. 0513-632284 Algemeen adjunct: Henny de Graaf-Hopman Kerkemaat 9c, 3751 AH Spakenburg. Tel. 033-2987225 Lid: Gré Popping-Hoekzema Veerstraat 45, 8181 VV Heerde. Tel. 0578-697069 Redactie In Gesprek: Tiny van de Biezen-Kamphorst, eindredactie Atie Jongejan, Jopie van de Kleut-Waanders Heleen Koekoek-Dethmers, Titia Lindeboom-Bruning Brieven voor de Jubileumrubriek: Nelie Rijkers, J.C. Pieckstr.14, 4251 ZR Werkendam e-mailadres: [email protected] Kringberichten: Jopie van de Kleut, Rondweg 25, 3785 LB Zwartebroek e-mailadres: [email protected] Overlijdensberichten: Bureau PVO, zie boven Overige kopij: 6 weken voor verschijnen van het blad bij de eindredactie: Tiny van de Biezen, A. v. Meerveldstr. 5, 3785 LP Zwartebroek. Tel. 0342 - 462095. e-mail: [email protected] Lidmaatschap van de PVO: € 16 per jaar. Daarbij is het abonnement op dit blad inbegrepen. Opzeggen alleen schriftelijk voor eind december bij het Bureau. Gesproken cd: In Gesprek verschijnt ook op cd als een uitgave van de CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden te Ermelo, tel. 0341-565 499

Met ons jaarthema Gedenken en Vieren zijn we, in het mensenleven, aanbeland bij verliefd, verloofd, getrouwd. - Mevr. Willemien Postema schreef voor ons de bijbelstudie n.a.v. Matteüs 1. Daarin wordt het leven van Jozef onder de loep gelegd. Hoe ging hij om met het feit dat zijn vrouw Maria zwanger was, voordat zij getrouwd waren? Was zijn liefde groot genoeg om zijn verloofde trouw te blijven? - In Zo zijn onze manieren staat het huwelijk in het zonnetje. Hoe is dat zo gekomen en waar komen al die rituelen en tradities vandaan en wat betekenen ze? Ook ditmaal zet Titia haar deur Op een kier en laat zij ons op haar eigen manier meegenieten n.a.v. het thema van dit nummer. Leest u zelf maar! - Omgaan met veranderende relatievormen is de titel die ds. Henk Kuyk meegaf aan het Tweede Hoofdartikel. Tja, hoe doen we dat eigenlijk, in een tijd waarin het geijkte verliefd, verloofd, getrouwd heel anders ingevuld wordt? Echt de moeite waard om met elkaar over te praten. - Vanaf pagina 10 heeft de Kerstliturgie een plekje gevonden. Corry, Aafke en Renie hebben er weer hun uiterste best op gedaan. Wij hopen dat u er in uw groep een fijne en blijde bijeenkomst mee gaat vullen. Licht dat met ons meegaat, werd de titel. Juist in deze donkere dagen is dat heel toepasselijk! Let u ook eens op de mooie tekeningen die Martin Kwak, onze illustrator, erbij gemaakt heeft. - Pagina 14 is gevuld met het gedenken en vieren in deze maanden. Zo is er aandacht voor de Dankdag voor gewas en arbeid, de Eeuwigheidzondag, Advent en Kerst. Dit alles en nog veel meer vindt u in dit kerstnummer. Namens het voltallige kader van de Protestantse Vrouwen Organisatie wens ik u goede gedenkdagen en fijne en gezegende vierdagen. Tiny van de Biezen

Druk: Mailfors Amersfoort ISSN: 0921-447

Doelstelling De Protestantse Vrouwen Organisatie heeft als doel: - lokale gespreksgroepen en de leden daarvan te stimuleren, te adviseren en toe te rusten. - Krachten te bundelen en stem te geven. - Dit alles om landelijk en plaatselijk te komen tot ontmoeting en gesprek, bezinning op Bijbel en persoonlijk geloof, en een bewuste inzet voor een rechtvaardige en veelkleurige samenleving. 2

Hoofdartikelen: november/december 2010

Jozef, een geroepen vader, bijbelstudie n.a.v. Matteüs 1 door mevr. Willemien Postema te Barneveld ......................................... 4 Leren omgaan met veranderende relatievormen door ds. Henk Kuyk te Barneveld ............................................................. 8 Kerstliturgie: Licht dat met ons mee gaat ........................................ 10

Meditatie Verliefd, verloofd, getrouwd Wat schuilt er een romantiek achter deze woorden. Toen ik voor het eerst als kind een boekje met die titel zag dacht ik: ‘Ha, als ik dat gelezen heb weet ik hoe ik het voor elkaar moet krijgen!’ Want dat wil toch iedereen? Het was een enorme ontgoocheling. Wat ik me er vaag van herinner ging het over wat beter niet kon, waar je maar niet aan moest denken, en wat absoluut niet mocht gebeuren. En wat dat dan allemaal was, dat werd me niet duidelijk. Wat ik wel begreep was, dat het meisje de uitzet diende te verzorgen, in oude boekjes van alles twaalf, later negen en nog later zes. Werd je het meest gelukkig als je van alles twaalf had, mooi Bijbels getal? Dat was niet gegarandeerd, maar het was wel een solide basis, gastvrij, open, eenvoudig, maar degelijk. Doordat ik een oudere zus had, die er al vroeg bij was, is bij mij de wens gegroeid om prachtige glazen, borden en bestek te hebben. Stel u gerust, dat is nooit gebeurd. Laat staan kop en schotels! Houd het simpel is echt mijn motto geworden. ‘Waarom twaalf?’ vroeg ik mijn moeder. Ze rekende mij voor dat het zou kunnen gebeuren dat mijn ouders en die van mijn aanstaande en misschien wel onze kinderen en nog wat broers en zussen, allemaal tegelijk zouden kunnen komen eten, en dan had je tenminste genoeg. Zij kon toen niet vermoeden dat twaalf voor mensen met een vaatwasser ook heel handig is. Overigens heb ik nog witte lakens van mijn moeders uitzet, met hun initialen erop geborduurd. Die waren wel voor bijzondere gelegenheden, zoals kraambed of ziekte, dus weinig gebruikt in verhouding tot de niet geborduurde. Over het zoeken met één oogje of met twee grote hunkerende ogen, werd niets gezegd, wel dat je moest wachten op de ware. En wie zou dat wel zijn? Daar kon niemand je een antwoord op geven. Nee, de boekjes brachten geen helderheid, slechts roze rookgordijnen met een pittige zoom van verboden en geboden. En niemand wist iets met zekerheid. Ja, God natuurlijk wel, maar Die zei ook niets, terwijl Hij wel een plan met je leven had, maar dat kon je niet weten. Achteraf snap ik het ook wel. Toch vind ik dat er een druk op onze schoudertjes gelegen heeft vanaf het begin dat we wisten dat er twee soorten mensen waren, een met en een zonder… ‘Doe jij dat maar, want jij bent een meisje. Meisjes moeten zus en zo zijn!’ Wat God als een feest bedoeld heeft, is vaak misbruikt voor diverse doelen. Mocht u als gereformeerd meisje met een hervormde jongen verkering hebben? Of omgekeerd? Toch is het wel handig om de rituelen verliefd- verloofd- getrouwd in stand te houden. Het is goed om op een bepaalde tijd te zeggen: ‘Wij kiezen voor elkaar.’ Dat de families elkaar dan ook ontmoeten is goed. En moet er iets besproken worden, dan is het ook goed om dat te doen vóór het feest dat bruiloft heet. Zodat bruid en bruidegom in het middelpunt kunnen staan en God Zijn zegen over hun gezamenlijke toekomst kan leggen, al heeft Hij dat waarschijnlijk al veel eerder gedaan. Uit de boekjes sprak ook het volle en eindeloze geluk van twee mensen die samen door het leven zouden gaan, in voor en tegenspoed. Ja natuurlijk. Maar als de tegenspoed lang duurt, misschien wel jaren? En wanneer de zo vrolijk begonnen relatie tegenslag op tegenslag te verdragen krijgt? Of karakters vervormen in de tegenwind? Of wanneer de ouders bewust of onbewust een claim op het jonge paar leggen? Ik denk dat we elkaar veel vrijheid moeten laten, en vooral luisteren naar wat onze kinderen zeggen. Terwijl zij ons misschien een probleem voorleggen, komt bij hen zelf vaak al de oplossing naar boven. Dan hoeven wij niks te zeggen. Alleen maar God te danken, dat Hij van generatie op generatie met ons op weg is. En als ze die zegen niet in de kerk willen halen, dan spreekt u dat toch gewoon uit tijdens het gebed aan tafel.

Heleen Koekoek, voorzitter werkgroep Redactie

3

Mevr. Willemien Postema

Jozef: een geroepen vader Bijbelstudie bij Matteüs 1 Matteüs schrijft over het Messiaanse werk en begint zijn verhaal met het geslachtsregister van Jezus. Hij schrijft zijn evangelie in sterke verbondenheid met het Oude Testament. Zoals bij de schepping de geschiedenis begint met het roepen van de namen van degenen die daarin hun functie ontvangen, zo gaat het in onze tekst over de roeping van Jozef, zoon van David, man van Maria, tot het vaderschap van Jezus. Zoals het Abraham tot gerechtigheid wordt gerekend dat hij God vertrouwt op de vervulling van zijn belofte een zoon te krijgen, zo kun je zeggen dat Jozef rechtvaardig wordt door keer op keer gehoor te geven aan de boodschap van de engel, die hem in de droom verschijnt.

Geslachtsregister van Jezus

Als je iemand wilt leren kennen, is het van betekenis om niet alleen zijn naam te weten, maar ook uit welk geslacht hij komt en waar hij vandaan komt. Het gaat over familie en relaties en wat je daarin te doen hebt. Dat is de opdracht van ieder die in het verbond van God met mensen is opgenomen. Matteüs 1 begint met: ‘Boek van de genesis, van Jezus Christus, zoon van David, zoon van Abraham. Abraham verwekte Isaak, Isaak verwekte Jakob, Jakob verwekte Juda,’ enzovoort. Zo gaat de geschiedenis door tot vers 16: Jakob verwekte Jozef. En dan staat er niet ‘Jozef verwekte Jezus’, nee, er is een omslag in de tekst: ‘Jozef, de man van Maria, uit wie Jezus is verwekt.’ En dus ‘…niet uit de wil ééns mans’ (1 Johannes 1: 13). Gezien het gebruik van het woord ‘verwekken’ wordt het geslachtsregister ook wel verwekkingsregister genoemd. Verwekken wordt ook wel vertaald met ‘genereren’. In Oudtestamentische verhalen waarin de geboorte van een zoon wordt beschreven, wordt de naam van de man genoemd, en ook de naam van diens vrouw en er wordt gezegd: ‘hij nam haar zich tot vrouw’ en ‘hij ging tot haar in’ (ze hadden gemeenschap) en ‘zij werd zwanger’ en ‘zij baarde hem een zoon’ (of: hem werd een zoon geboren). Daarna volgt het roepen van de naam waarmee de geboorte van de zoon wordt voltooid. Zo zal Jozef bij de geboorte van Jezus, zijn naam uitroepen. In de naam Jezus

Willemien J.Postema H.B.O.-theologe Begeleidster van kerkelijke groepen. Zij heeft een praktijk voor Contextueel pastoraat (over familierelaties)

4

ligt besloten wat Hij zal doen, want Hij is het die zijn volk zal redden.

Wie was Jozef?

Jozef, zijn naam betekent: ‘De Heer voege toe’. Deze naam past bij zijn roeping tot vader. Vertrouwd als wij zijn met de aankondiging van Jezus’ geboorte aan Maria (Lucas 1: 26 vv), is het in Matteüs Jozef die door de engel van de Heer aangekondigd krijgt dat Maria een zoon zal baren en dat Jozef hem Jezus moet noemen. Bij de aankondiging spreekt Jozef niet, maar luistert alleen en volgt de aangewezen weg. Jozef was timmerman van beroep, maar dat lezen we pas in Matteüs13: 55, wanneer Jezus optreedt in zijn vaderstad Nazareth. Zijn toehoorders die zich afvragen waar Jezus die wijsheid en krachten vandaan heeft, zeggen: ‘Is dit niet de zoon van de timmerman?’ Jozefs naam wordt daarbij niet genoemd. Wat opvalt in de beschrijving van Jozef is dat hij steeds opnieuw ontvankelijk is voor de boodschap van de engel die hem verschijnt in een droom. (Zie ook Matteüs 2.) Zonder weerwoord, zonder bedenking, zonder vraag geeft hij

gehoor aan zijn opdracht en brengt die prompt ten uitvoer. Jozef wordt na eerst te zijn uitgeschakeld, volledig ingeschakeld om met zijn menselijk handelen aan het goddelijk handelen dienstbaar te zijn.

Jozef en Maria

Ondertrouwd zijn was een wettelijk verplichte band, wel onderscheiden van het huwelijk. In het algemeen lag er enige tijd tussen het opmaken van de juridische overeenkomst en het moment dat de vrouw bij haar man introk. Die band verbreken geldt als ontrouw en wordt bestraft. ‘Ondertrouwd zijn’ wordt ook wel vertaald met ‘uithuwelijken’. Wanneer een ondertrouwde vrouw zwanger werd, maar niet van haar eigen man, kon hij niet meer met haar huwen. In het openbaar zou dit dan bekend worden. (Zou dit de schande zijn die Jozef Maria wilde besparen?) ‘Nadat zijn moeder (Jezus is nog niet geboren!) Maria met Jozef ondertrouwd was en voordat Jozef tot haar was ingegaan, werd zij zwanger bevonden uit de heilige Geest’ (vers 18). Hier is sprake van

een goddelijk handelen, dat bij verrassing geschiedde. In heel dit evangelie gaat het om het handelen van God! Toen Maria zwanger bleek en Jozef wist dat het kind niet van hem was, heeft hij misschien ook wel overwogen om Maria stilletjes te verlaten om daarbij ruimte te geven aan de relatie van Maria met degene die haar bezwangerde… Maar dan zou hij geen rekening hebben gehouden met de woorden dat Maria zwanger bevonden was ‘uit de heilige Geest’.

Jozefs overwegingen

Nu God Maria in zijn dienst had genomen, meende Jozef haar niet meer tot zich te mogen nemen. Daarom trekt Jozef zich terug voor het wonder dat Maria voor Gods werk (in zich) draagt. Jozef voelt zich verplicht tot afzien van zijn eigen plan. Hoe zou hij Maria voor zichzelf kunnen begeren? Jozef waagt het niet om Maria nog tot vrouw te hebben, die zo’n genade waardig is geacht. Jozef voelt zich Maria onwaardig en meent dat zoiets groots onmogelijk voor hem is. Omdat hij haar niet te schande wil maken besluit hij haar heimelijk weg te zenden, d.w.z. niet in het bijzijn van getuigen, maar in het verborgene, door haar onderhands de scheidbrief te geven.

De roeping van Jozef

Op het moment dat Jozef zich wil terugtrekken, wordt hij ingeschakeld. Hij doet er wel degelijk toe! De menselijke overwegingen van Jozef worden goddelijk onderbroken. Jozef krijgt in een droom een boodschap van Gods engel die hem zegt: ‘Jozef, zoon van David, schroom niet Maria, uw vrouw tot u te nemen, want wat in haar verwekt is, is uit de heilige Geest.’ Jozef wordt aangesproken met ‘zoon van David’. Hij staat in een traditie en als zoon van David heeft hij koninklijk te handelen opdat de zoon die Maria zal baren, niet ergens heimelijk wordt geboren, maar in het huis van David als zoon van David! Jozef wordt wakker uit de droom en neemt de boodschap van de engel serieus. Hij krijgt met de woorden ‘Wees niet bevreesd’ moed ingesproken, want wat in Maria verwekt is, is van God en staat onder Gods leiding en bescherming. Zo stilletjes als hij Maria wilde verlaten, zo openbaar is zijn handelen.

‘Hij neemt zijn vrouw tot zich en hij kende haar niet, totdat zij een zoon gebaard had’ staat er. De uitdrukking ‘hij kende haar niet’ betekent dat hij geen geslachtsgemeenschap met Maria heeft gehad, voordat Jezus werd geboren. Ook dit is rechtschapenheid: zoveel eerbied voor het werk van de Heilige Geest dat zichtbaar wordt aan je vrouw, dat je daar nu met je eigen handen vanaf blijft. Het handelen van Jozef kenmerkt zich door gehoorzaamheid aan Gods opdracht die Jozef van de engel in een droom ontvangt. Zo zal het voortgaan in Matteüs 2, waar Jezus wordt behoed en gered voor de wandaden van Herodes. Jezus werd gered, opdat Hij de redder bij uitstek zal zijn van zijn volk. ‘Zijn volk’ dat is niet het volk waartoe Hij behoort, maar het volk dat Hém toebehoort, geroepen uit alle geslachten van de wereld.

Met gebruikmaking van de Statenvertaling, de NBG vertaling 1951 en de Naardense Bijbel. Suggesties: Verdeel de gespreksgroep in gelijke delen A en B. A: Probeer een brief te schrijven aan Jozef. Wat zou je hem willen zeggen, wat wil je hem vragen? B: Probeer een brief te schrijven aan Maria. Wat zou je haar willen zeggen, wat wil je haar vragen? Stel nu tweetallen samen van een A en een B. Elk tweetal leest elkaar de brief voor en daarover kun je met elkaar een gesprek(je) aangaan. Besluit met een bespreking in de groep.

Kapstok Zingen: Gezang 1: 1 en 2 Lezen: Genesis 1: 26-31 God zei: ‘Laten wij mensen maken die ons evenbeeld zijn, die op ons lijken; zij moeten heerschappij voeren over de vissen van de zee en de vogels van de hemel, over het vee, over de hele aarde en over alles wat daarop rondkruipt.’ God schiep de mens als zijn evenbeeld, als evenbeeld van God schiep hij hem, mannelijk en vrouwelijk schiep hij de mensen. Hij zegende hen en zei tegen hen: ‘Wees vruchtbaar en word talrijk, bevolk de aarde en breng haar onder je gezag: heers over de vissen van de zee, over de vogels van de hemel en over alle dieren die op de aarde rondkruipen.’ Ook zei God: ‘Hierbij geef ik jullie alle zaaddragende planten en alle vruchtbomen op de aarde; dat zal jullie voedsel zijn. Aan de dieren die in het wild leven, aan de vogels van de hemel en aan de levende wezens die op de aarde rondkruipen, geef ik de groene planten tot voedsel.’ En zo gebeurde het. God keek naar alles wat hij had gemaakt en zag dat het zeer goed was. Het werd avond en het werd morgen. De zesde dag. Zingen: Gezang 127: 1 en 7 Gebed: Trouwe God in de hemel, Vader van onze Heer Jezus Christus. Ook op dit ogenblik zoeken wij uw aangezicht. U weet hoe wij hier gekomen zijn. Blij, bedroefd, gehaast, gerust. Leer ons worden als Jozef: Rechtvaardig en tot uw dienst bereid. Geeft U ons een goede voorbereiding op het komende Kerstfeest. Wij bidden en danken U in Jezus’ naam. Amen. Zingen: Gezang 126: 1 en 3 AJ 5

Zo zijn onze manieren Gedenken en vieren: dichtbij en ver weg Wie weet wanneer het allereerste huwelijk plaatsvond? Misschien gooide een heel verre voorouder wel een meisje uit een nabijgelegen grot over zijn schouder en nam haar mee naar zijn eigen ‘woning’. Deed hij dat uit liefde of vond hij haar aardig? Wilde hij een maatje of iemand die de grot schoonhield? Was dat omdat zijn familie of stam hechtere banden met een andere stam wilde? We zullen er wel nooit achterkomen, onze verre voorvader heeft niets nagelaten wat ons informatie verschaft. In de loop der eeuwen kwamen er vele rituelen en tradities rondom een huwelijk kijken. Sommige gebruiken verdwenen en anderen hebben we in ons hart gesloten. Onze voorouders hebben voor een groot gedeelte bepaald hoe we een huwelijk vieren. We wisselen ringen uit, dragen witte bruidsjurken, hebben bruidsmeisjes en jonkers, kussen elkaar, gooien met rijst en dragen een enorm boeket omdat we dat al sinds tijden doen. Naast onze eigen tradities leerden we ook tradities uit andere landen kennen. Sommige van die tradities namen we moeiteloos over.

Enkele huwelijkstradities:

Bruidsmeisjes en jonkers: Nu ziet het er vooral leuk uit op de foto maar vroeger waren ze bittere noodzaak. Op allerlei belangrijke dagen lagen demonen op de loer. Zeker een trouwdag was een gevaarlijke dag voor een bruid. Om de duivels op afstand te houden, kregen kleine meisjes dezelfde jurken aan als de bruid in de hoop verwarring te stichten in de onderwereld. De sluier: Ook een manier om de duivels op afstand te houden. Zolang demonen het gezicht van de bruid niet konden zien, was ze veilig. Niet alle bruiden konden zich altijd een bruidsjurk veroorloven maar een sluier betalen ging vaak nog wel. Nog een weetje: wanneer de bruidegom de sluier omhoog doet betekent dit dat hij de baas is in het huwelijk, als de bruid dit zelf doet, is zij de baas.

werd dus letterlijk weggegeven door haar vader in ruil voor een geldelijke vergoeding. Als tegenwoordig een dochter wordt weggegeven, is dit eerder in de geest van vertrouwen in de nieuwe verbintenis en een uiting van liefde en genegenheid. De bloemen: In verschillende culturen en volkeren vertegenwoordigen bloemen bepaalde emoties. Wereldwijd is oranjebloesem de meest bekende. De Spanjaarden zagen in oranjebloesem het perfecte symbool van geluk en tevredenheid, omdat de sinaasappelboom tegelijkertijd (oranje)bloesem en fruit draagt. Zo staan o.a. rozen voor liefde en lelies voor deugd.

De ring: Vanaf de oude Egyptenaren stond de ronde vorm van de ring symbool voor oneindige liefde. Tegenwoordig is de ring meestal van goud. De Romeinen kozen nog wel eens voor ijzer.

De witte bruidsjurk: Tegenwoordig zijn er weinig of geen kleuren die ‘niet kunnen’ voor een bruidsjurk, maar dat is nog niet zo lang zo. Wit was in de westerse wereld jarenlang de enige geaccepteerde kleur voor dit feestelijke kledingstuk. Toch bestaat deze pas vanaf de vorige eeuw. De oorspronkelijke betekenis heeft daar niets mee te maken. Vanaf Romeinse tijden was wit namelijk de kleur van feesten en vieringen. De link kan gelegd worden naar maagdelijkheid of puurheid. Het weggeven: Vroeger was een huwelijk 6 een zakelijke aangelegenheid. De bruid

De rijst: Het gooien van rijst naar en over het bruidspaar komt uit het Verre Oosten. Het symboliseert voorspoed

en een ‘ontbreken aan gebrek’. Naast rijst worden ook andere granen naar bruidsparen geworpen met een soortgelijke betekenis. Het staat ook symbool voor vruchtbaarheid. De taart: De taart zoals wij hem nu kennen, met enkele lagen en een bruidspaartje op de bovenste laag komt uit Engeland. Daar namen gasten cakejes mee naar een huwelijk. Van de cakejes werd een soort ‘berg’ gemaakt. Het bruidspaar moest elkaar kussen over die cakejesberg heen. Lukte dat zonder de berg te laten wankelen dan bracht dat geluk. Ongeveer een eeuw geleden bedacht een kok dat het handiger was om de lading cakejes wat stabieler te maken met suikerglazuur. Over de drempel: De achtergrond van deze gewoonte is verrassend. Blijkbaar geloofde men lang geleden, dat als een bruid het huis van haar nieuwbakken echtgenoot inging, de demonen uit haar familie haar het huis in volgden. Door haar over de drempel te dragen, raakten de demonen het spoor volledig bijster. Wat uiteraard tot het geluk van het bruidspaar bijdroeg. Een andere verklaring is dat wanneer de bruid als eerste over de drempel stapt, zij het voor het zeggen krijgt in het huishouden. De man droeg dus liever zijn bruid over de drempel. Overigens geldt voor zowel de bruid als bruidegom: altijd eerst met de rechtervoet! Something old, something new, something borrowed, something blue: Veel bruiden in Engelssprekende landen houden rekening met deze regel, maar ook in Nederland is het geen onbekend verschijnsel. De bruid moet iets dragen of bij zich hebben dat oud is, iets dat nieuw is, iets wat geleend is en iets wat blauw is. Het is interessant om te zien hoe de kleur blauw hier opduikt. Lang geleden droegen bruiden in Israël een blauw lint. Dit stond voor trouw, liefde en bescheidenheid. Blauw wordt ook geassocieerd met zuiverheid.

VROUWEN - GELOVEN - WERELDWIJD Hoe gaat het in Kenia? Eind 2007 kwam een einde aan de droom van veel Kenianen. Ondanks de al jaren voortslepende politieke conflicten, corruptie en een groeiende etnische verdeeldheid, was er in Kenia toch vrede en werd met man en macht gewerkt aan een betere toekomst voor velen. Het geweld dat na de verkiezingen eind 2007 losbarstte heeft veel Kenianen diep geschokt. Het heeft wonden geslagen die niet zomaar te helen zijn. Mensen zijn aangesproken op hun etniciteit op een manier die velen helemaal niet willen, ze voelen zich vooral Keniaan. De partners van Kerk in Actie en ICCO zetten zich met alle macht in om een bijdrage te leveren aan vrede en om nieuw geweld tegen te gaan. Hiertoe bouwen zij samen aan een programma gericht op het aanpakken van basisoorzaken van het geweld: armoede, uitzichtloosheid, werkloosheid, discriminatie en achterstelling. Kerk in Actie geeft prioriteit aan activiteiten, gericht op de verbetering van de bestaanszekerheid, vooral van vrouwen, aan het werk van kerken om het evangelie te verspreiden, aan bevordering van mensenrechten en aan de bestrijding van hiv/aids. Er zijn acht projecten die behoorlijk afgebakend zijn tot zelfstandige eenheden. Allemaal zijn ze gericht op het verbeteren van de omstandigheden en de rechten van vrouwen.

Op een kier… Trouwen Ik heb een huwelijksaanzoek gehad. Degene die mij heeft gevraagd, is onweerstaanbaar lief. Toch heb ik hem moeten vertellen dat het feest niet doorgaat. Moeders trouwen nu eenmaal niet met hun vierjarige zoons. Bovendien ben ik al met zijn vader getrouwd. De Grote Vraag was eigenlijk geen vraag, maar een mededeling. We keken tv, Sam zat dicht tegen me aan op de bank. De Noorse kroonprinses trad in het huwelijk met haar fitnesstrainer. Een waar sprookje, waarin alles klopte: de schitterende jurk met sleep, de rijke aankleding van de kerk, en onder de gasten veel deftige dames met kroontjes en diademen. Bij het altaar, op het moment dat de fitnesstrainer verliefd naar zijn bruid keek, stelde Sam vast: ’En ík ga later met jou trouwen, mama!’ Anna hoorde niets van ons gesprek. Ze keek naar de plechtigheid en vergat alles om haar heen. Trouwen, dat lijkt haar het einde. Ze heeft al heel wat huwelijkskandidaten op het oog gehad. Eerst was het Youssouf, op de peuterspeelzaal. Helaas was de liefde niet wederzijds. Telkens als zij met open armen op hem afrende, kroop hij weg achter zijn moeder. Eenmaal op de basisschool liet ze haar oog op Daan vallen, maar toen bleek dat alle andere meisjes van groep 1 ook met hem wilden trouwen, haakte zij af. Een nieuw jongetje op school bood perspectief. Tot haar grote vreugde trof ze Delano ‘s zondags ook nog eens in de kerk. Ze kreeg mij zover om naast hem te mogen zitten. In een moment van onoplettendheid, hoorde ik opeens een grote smakkerd naast me. Delano en Anna hadden elkaar gekust, zomaar in

Vrouwen mogen theologie studeren, kunnen daar ook een beurs voor krijgen. Er wordt geïnvesteerd in voorlichting en bestrijding van aids. Er worden acties ondernomen tegen kindhuwelijken, en besnijdenis van meisjes. Zo helpt men in de Riftvallei de mensen aan beter onderdak. Er zijn vrouwen die getraind zijn in het bijleggen van geschillen en die zo helpen de vrede onderling te bewaren. Duurzame vrede, recht voor iedereen, onderwijs, gemeente opbouw, aan alles is gedacht en men heeft mensen gevonden die er voor willen gaan. Laten we samen bidden dat dit initiatief gezegend zal worden door onze hemelse Vader. Dat de plannen tot uitvoer gebracht zullen kunnen worden en dat het een olievlekwerking zal krijgen. Het lijkt haast te mooi om waar te zijn. Misschien moeten wij in onze eigen omgeving ook wel zo stimulerend aan de gang gaan. Laten we bidden voor alle volken in nood: dat zijn er nog al wat. Dat de heilige Geest van de Heer de mensen aanwakkert om niet alleen aan geld te denken, maar aan goedheid en dat zij omzien naar elkaar en verantwoordelijkheid dragen voor het leven van anderen.

de kerkbanken! Ik probeerde Anna te berispen, haar te vertellen dat dat niet hoort, maar ze keek mij alleen maar stralend aan. ‘Mama, ik heb mijn man gevonden!’ Over Delano hoor ik niet zoveel meer, ik vermoed dat de liefde is overgewaaid. Anna’s fascinatie voor trouwen is onverminderd groot. Deze zomer traden goede vrienden van ons in het huwelijk. Anna mocht bruidsmeisje zijn! Iets verrukkelijkers kan je niet overkomen als je zes bent. De huwelijksvoltrekking werd gehouden in de oranjerie van een mooi landgoed. Het bruidspaar kwam aanrijden in een koets en Anna - in een witgebloemde jurk en roosjes in haar rode haar - wachtte ze opgewonden op. Een poosje later trad de bruid aan de hand van haar vader de oranjerie binnen. Anna ging voorop, terwijl ze een kussentje met de trouwringen voor zich uit droeg. Ze liep niet, ze schrééd. Haar gezicht was niet meer opgewonden, maar plechtig. Heel beheerst overhandigde ze de ringen aan het bruidspaar. Wat was ik trots op mijn kleine ‘bruidje’! Titia Lindeboom 7

Ds. Henk Kuyk

Leren omgaan met veranderende relatievormen In de afgelopen decennia is er veel veranderd op het gebied van huwelijkse en niet-huwelijkse relaties van vrouwen en mannen in onze samenleving. Het aantal echtscheidingen is explosief gestegen. Thans circa 32.000 per jaar. Samenwonen voor een huwelijk of zonder een voorgenomen huwelijk is meer regel dan uitzondering. Latrelaties functioneren bij jong en oud als een alternatief voor het samenleven op één adres van de meestal ongehuwde partners. Homofiele relaties bestaan er in soorten en maten. Driehoeksrelaties komen ook her en der voor, meestal in een vorm van polygamie. Maar er zijn ook steeds meer éénoudergezinnen. Veel kinderen groeien daarin op alsook in stiefgezinnen met een tweede vader of moeder en dikwijls ook samen als kinderen uit verschillende huwelijken. Maar er zijn zeker ook nog heel veel huwelijkse relaties die een duurzame band kennen tussen één man en één vrouw met of zonder kinderen.

Hoe is het zo gekomen?

Voor de ontwikkelde verscheidenheid in relaties zijn tal van oorzaken aan te wijzen. Sommige mensen zien de toegenomen welvaart als de belangrijkste factor. Welvaart biedt veel mensen immers meer mogelijkheden om andere, eigen keuzen te maken. Maar ook een verhoging van het opleidingsniveau van mannen én vrouwen leidde tot andere verhoudingen. De emancipatie van de vrouw zette zich duidelijk door en tegelijk daarmee werd een veel grotere waarde toegekend aan de vrije keuze van ieder individu. Verder vond en vindt sinds de 60-er jaren van de vorige eeuw de zogenaamde ‘seksuele revolutie’ plaats. Die werd o.a. mogelijk gemaakt door belangrijke ontwikkelingen in de medische wetenschap. Te denken is aan de ontwikkeling van diverse methoden van geboorteregeling tot en met de nieuwere toepassingsmogelijkheden van de voortplantingstechnologie waaronder IVF en eiceldonatie. De ontwikkeling van verschillende oude en nieuwe visies op de betekenis van seksualiteit met betrekking tot onze persoonlijke relaties oefenden tegelijkertijd een grote invloed uit.

Gevolgen voor onze samenleving

De gevolgen voor onze samenleving zijn zeer omvangrijk en ingrijpend. Traditionele opvattingen en gebruiken hebben sterk aan betekenis ingeboet.

o.a. het geval is bij mensen die alleengaand zijn of mensen die samenwonen of een homofiele relatie hebben of gescheiden zijn. De kerken staan bij deze en dergelijke situaties vrijwel buiten spel. Ouderlingen en predikanten weten er vaak weinig raad mee en worden ook spaarzaam ingeschakeld. Op alternatieve relatievormen rust zelfs een zeker taboe. De kerken zijn geneigd er hun handen vanaf te trekken en de gang van zaken zo veel mogelijk over te laten aan de betrokkenen zelf en eventueel aan bepaalde hulpverleners wanneer die nodig zijn.

Persoonlijke en gedeelde verantwoordelijkheid

Het huwelijk tussen één man en één vrouw met kind(eren) moet zijn positie als ‘hoeksteen van de samenleving’ meer en meer delen met de andere relatievormen die zich hebben ontwikkeld. De keuzen die hierbij worden gemaakt, zijn meer en meer privé geworden en worden minder dan vroeger door ‘de gemeenschap’ ondersteund. Wettelijke regelingen rond ‘het huwelijk’ moesten, voor zover mogelijk, worden aangepast. Voorlopig zal dit ook nog veel aandacht vragen van ‘de politiek’. Verschillende visies en praktijken rond alternatieve relatievormen komen daarbij natuurlijk ook op voor hun eigen positie en hun eigen rechten.

De rol van de kerk

Ds. Henk Kuyk, emeritus predikant in algemene dienst voor gemeenteopbouw en pastoraat.

8

De kerken waren en zijn grotendeels hoeders van de traditionele relatievorm van het huwelijk en de gezinsvorming. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de liturgieën voor het sluiten van huwelijken en de verschillende vormen van ondersteuning van de opvoeding van de kinderen die daaruit worden geboren. Wat buiten dit patroon valt, krijgt automatisch minder aandacht, begeleiding en pastorale zorg, zoals dat

De ontwikkeling van oude en nieuwere relatievormen is intussen niet louter een kwestie van ieders persoonlijke verantwoordelijkheid. Wie alleen daarmee rekent, loopt een grote kans bij zichzelf te blijven steken, eventueel ook ten koste van anderen. Relatievorming is een intermenselijk en sociaal gebeuren, al dient iedereen daarbij ook zijn en haar persoonlijke verantwoordelijkheid te aanvaarden en inhoud te geven. Meedenken en hulp van anderen kan daarbij van grote betekenis zijn. Medemensen, vrienden, hulpverleners, familieleden en ook kerken kunnen daarvoor beschikbaar zijn. Niet dat zij wel even kunnen zeggen wat goed of fout is en hoe het allemaal moet, maar wel door meeleven te tonen, een luisterend oor te bieden met de nodige openheid én de bereidheid ook eigen kennis, ervaringen en overwegingen in te brengen. Zoals gezegd, is het moeilijk voor een kerkelijke gemeenschap middels haar pastorale kader op die manier te functioneren. Niet alleen door haar gebrekkige deskundigheid, maar ook door haar eigen onzekerheden én natuurlijke neiging om ’het zekere van vroeger’ te stellen tegenover het onzekere van vandaag.

in onze samenleving van allerlei kanten voorlichting gegeven en vinden er discussies plaats waarbij ook christenen en christelijk georiënteerde organisaties, zowel deskundigen als ‘leken’ met hun kennis en ervaringen zijn betrokken.

Bijbelse sleutelwoorden

De rol van de Bijbel en kerkelijke tradities

Mensen die zich bij dit alles oriënteren op de Bijbel stuiten intussen ook op verschillende problemen. In de Bijbel worden weliswaar verschillende relatievormen ter sprake gebracht, maar doorgaans zonder een duidelijke afwijzing of aanbeveling. Zo is er op allerlei plaatsen in de Bijbel sprake van polygamie, met name in het Oude Testament, maar zonder een veroordeling ervan. En op andere plaatsen, in het Oude en het Nieuwe Testament, wordt gesproken over ‘het zwagerhuwelijk’ als een verplichting voor broer(s) van een overleden echtgenoot om bij zijn weduwe een kind te verwekken (zie Deuteronomium 25: 5–10). Huwelijkse relaties werden in de loop van de Bijbelse geschiedenis ook op andere manieren vorm gegeven dan middels de bij ons geldende burgerlijke huwelijkssluiting en de kerkelijke inzegening daarvan. De Bijbelse geschiedenis én onze burgerlijke en kerkelijke gebruiken en regels die in de loop van de tijd zijn gegroeid, vertonen dus een gevarieerd beeld, waarvan er moeilijk één model verabsoluteerd kan worden.

Langs andere wegen

Intussen houden allerlei niet-kerkelijke verbanden en organisaties zich intensief bezig met de veranderingen die zich voltrekken op relationeel gebied. Verschillende ervan zijn ook christelijk georiënteerd zowel in de media als op publicitair gebied, zowel in opleidingen als in de hulpverlening. Denken we bijvoorbeeld aan de verschillende organisaties rond homofilie. Zulke organisaties behoeven zich natuurlijk niet afwachtend op te stellen tegenover ‘de kerken’ tot die zichzelf een mening hebben gevormd en uitspraken hebben gedaan. Men gaat gelukkig ook zijn eigen weg. Zo wordt

Bij de doordenking van onze eigen ervaringen en ons meeleven met mensen die leven in diverse andere relatievormen, kunnen we gelukkig onze winst doen met verschillende Bijbelse gegevens die ons op weg helpen, zonder ons daarmee bepaalde vormen voor te schrijven. Met als invalshoek de inhoud en de kwaliteit van huwelijkse en niet-huwelijkse relatievormen en de rol van seksualiteit denk ik aan verschillende kern- of sleutelwoorden die een belangrijke rol spelen in zowel het Oude als het Nieuwe Testament. Het zijn woorden die in onze christelijke en kerkelijke traditie ook een grote rol hebben gespeeld tot in ons hedendaagse taalgebruik toe. Ik denk aan woorden als: liefde, trouw, recht, genade en verzoening. In ons dagelijkse taalgebruik zijn de betekenissen van deze woorden min of meer geseculariseerd, vaak versimpeld en vervlakt. Maar wijzelf kunnen de diepere betekenis ervan opnieuw op het spoor zien te komen, zowel binnen de kerk als daarbuiten in onze eigen kring of vereniging. - Zo is liefde meer dan een opwelling, iemand aardig vinden of op iemand verliefd zijn. Liefde is vooral ook: voor iemand gaan, iemand en elkaar aanvaarden en toegewijd zijn, instaan voor elkaar en je aan elkaar toevertrouwen. - En trouw is geen louter juridisch en contractueel gegeven maar in de eerste plaats: betrouwbaarheid, van elkaar op aan kunnen, elkaar zekerheid en veiligheid bieden. - Rechtvaardigheid (recht doen) is niet alleen iemand anders materieel het zijne of het hare geven, maar vooral

elkaar erkennen, bijstaan en helpen en geven wat hem of haar goed doet. (Zie ook de bijbelstudie over Jozef in dit nummer, die uiteindelijk koos voor wat in het belang was van de zijn verloofde en haar kind.) - Genade is elkaar onvoorwaardelijk aanvaarden en levensmogelijkheden bieden, ook wanneer je partner tekortschiet of faalt. In deze en andere ‘sleutelwoorden’ weerspiegelt zich wat mensen die op de wijze van Jezus in God geloven van Hem verwachten en van Hem ook leren dit zelf in praktijk te brengen. Uiteraard biedt de overdenking en toepassing van deze sleutelwoorden geen oplossing voor alle kwesties en vragen waarop wij stuiten. Principiële en praktische bezinning en hulpverlening blijven kan wel bepalend en heilzaam zijn voor de koers die wij varen. Gesprekssuggesties: 1. Inventariseer eens binnen uw kring welke relatievormen u persoonlijk tegenkomt in uw omgeving en in welke aantallen ongeveer. Schrijf de resultaten op een flap-over. Bespreek wat u signaleert en vertel elkaar wat u van bepaalde relatievormen vindt. 2. Wat zijn volgens u de belangrijkste oorzaken van de ontwikkeling van de diverse relatievormen? Spits u deze vraag eens toe op twee (heel) verschillende vormen. 3. Welke aandacht en begeleiding van alternatieve relaties merkt u van uw kerk? Welke aandacht en begeleiding verwacht u zelf van uw kerk? En welke mogelijkheden van meeleven zou u zelf kunnen en willen geven? 4. Welke uitgangspunten voor de ontwikkeling van de traditionele en van nieuwe(re) relatievormen vindt u van het grootste belang? Hoe denkt u die helderder te krijgen?

9

Kerstliturgie:

Licht dat met ons mee gaat In deze tijd van het jaar wanneer de dagen kort zijn, lijkt het of de mensen steeds onrustiger worden. Je ziet ze rondlopen in winkelcentra of op kerstmarkten. Zoekende mensen. Op zoek naar wat? De mooiste aanbiedingen, de leukste kerstgeschenken? Wat is dit jaar de kleur voor de kerstboomversiering, wat is de nieuwste trend in verlichting? Een zoektocht naar sfeer, warmte, gezelligheid en vooral veel licht! Echt licht of een schijnwereld? In deze liturgie willen ook wij - in stem en tegenstem - op zoek gaan naar licht. Licht dat met ons gaat! Gebed Bidden wij tot God onze Vader die ons het licht in de ogen geeft. Dat er hoop moge ontwaken bij hen van wie het bestaan verduisterd is door teleurstelling en verdriet. Dat er liefde mag komen tussen hen die van elkaar vervreemd zijn geraakt, in huwelijk, in families, in kerken. Dat er warmte mag komen voor hen van wie het hart verkild is door het onbegrip dat zij van anderen ondervinden. Dat er wijsheid en begrip komt bij de leiders van volkeren die met elkaar in oorlog zijn. Dat er brood komt voor wie honger lijden, uitzicht voor allen die het leven moe zijn. Heer zend uw licht in ons bestaan. Amen. Zingen: Gezang 126: 1 Verwacht de komst des Heren, o mens, bereid u voor: reeds breekt in deze wereld het licht des hemels door. Nu komt de Vorst op aard, die God zijn volk zou geven; ons heil, ons eigen leven vraagt toegang tot ons hart.

10

Tegenstem: Te zingen over licht, is dat niet overdreven? Dat klopt niet met het leven. Dat is te mooi,te lief. Wie over licht wil spreken, heeft niet goed rondgekeken of is gewoon naïef. Lezen:

Jeremia 4: 23

Ik zag de aarde, ze was woest en doods. Ik keek op naar de hemel, er was geen licht. Zingen: Een bange al te lange nacht (op de melodie van Gezang 446) Een bange al te lange nacht waaraan geen einde komt is dat de toekomst die ons wacht, een stem die zwijgt, verstomd? Laat Gij, o God, ons zo alleen? Allang zijn wij U kwijt! Of gingen wij soms van U heen in ongehoorzaamheid? Er schijnt wel hier en daar een ster en af en toe de maan, maar al die lichten, her en der, zijn ver bij ons vandaan. O Zonne der gerechtigheid, o Christus, licht uit licht, laat zien hoe dicht Gij bij ons zijt, laat stralen uw gezicht! Nog nooit was er zo’n grote angst, nooit dreigde zo de dood; of duurt de nacht altijd het langst vlak voor het morgenrood? Op U, Heer Jezus, wachten wij, kom, laatste dageraad, dan is de duisternis voorbij, dan straalt uw licht gelaat!

Kerst en commercie.

Lichtritueel Licht zoek ik voor de kinderen die aan hun lot zijn overgelaten. Licht zoek ik voor de jongeren die geen goede levensweg vinden. Licht zoek ik voor vrouwen en mannen die al jong hun partner verloren. Licht zoek ik voor alle mensen die slachtoffer zijn van geweld en terreur. Licht zoek ik voor allen die leven in angst en onzekerheid. Licht zoek ik voor allen die zich eenzaam en onbegrepen voelen. Licht zoek ik voor allen die licht en liefde verspreiden.

Aansteken van de eerste kaars Stem:

Met het eerste licht kondigt Gij al aan: ‘Ik zal eens de macht van de dood verslaan.’

Tegenstem: Maar bij al dat licht vallen juist de schaduwen extra op, soms voelt men zich juist met Kerst alleen en eenzaam. Lezen: Psalm 27: 7-9 Hoor mij, Heer, als ik tot u roep, wees mij genadig en antwoord mij. Mijn hart zegt u na: ‘Zoek mijn nabijheid!’ Uw nabijheid, Heer, wil ik zoeken, verberg uw gelaat niet voor mij, wijs uw dienaar niet af in uw toorn. U bent mij altijd tot hulp geweest, verstoot mij niet, verlaat mij niet, God van mijn behoud. Zingen: God heeft zijn naam gezegd (op de melodie van Gezang 223) God heeft zijn naam gezegd: Ik zal er zijn voor jou. Hij gaat met je op weg, Hij blijft je eeuwig trouw.

Geloof Hem op zijn woord, Hij spant zich voor je in, Hij trekt je in zijn spoor, bemint je als zijn kind. God heeft zijn naam gezegd, wij weten wie Hij is, je komt weer tot je recht, Hij maakt geschiedenis. Een bondgenoot is God voor wie geen leven heeft, Hij zal er zijn voor ons als deernis ons beweegt. De schepping is in nood, God brengt ons aan het licht, Hij stelt op ons zijn hoop, zalig wie vrede sticht. God heeft zijn naam gezegd wij nemen Hem ter hand, wij gaan met God op weg, Hij staat aan onze kant.

Tegenstem: Maar hoeveel naamlozen zijn er niet in de wereld, of mensen van wie niemand de naam nog weet. Mijn moeder is mijn naam vergeten. Mijn kind weet nog niet hoe ik heet. Hoe moet ik mij geborgen weten? Noem mij, bevestig mijn bestaan. Laat mijn naam zijn als een keten. Noem mij, noem mij, spreek mij aan. O, noem mij bij mijn diepste naam. Voor wie ik liefheb, wil ik heten. Lezen:

Jesaja 43: 1

Welnu, dit zegt de Heer, die jou schiep, Jakob, die jou vormde, Israel: Wees niet bang, want ik zal je vrijkopen, ik heb je bij je naam geroepen, je bent van mij! Zingen: Mijn kind, zo spreekt de Here (op de melodie van Psalm 107)

Een kind is ons geboren, een zoon is ons gegeven; de heerschappij rust op zijn schouders. Deze namen zal hij dragen: Wonderbare raadsman, Goddelijke held, Eeuwige vader, Vredevorst. Zingen: Vanwaar zijt Gij gekomen (op de melodie van Gezang 132) Vanwaar zijt Gij gekomen, wij wisten niets van U. In onze stoutste dromen was God nooit hier en nu. Een nieuwe God zij gij die onder ons wilt wonen, zo ver weg, zo dichtbij. Gij zijt ons doorgegeven, een naam een oud verhaal, uw woorden uitgeschreven in iedre mensentaal. Ons eigen levenslot met uw geluk verweven, zo zijt Gij onze God.

Gebed Laat ons bidden tot God die ook de eenzame mens steeds nabij is. Dat wij bevrijd mogen worden van die eenzaamheid die het hart verkilt en ons vervreemdt van God en van de mensen. Dat wij eenzaamheid zoeken en aandurven zoals Jezus ons dat heeft voorgedaan. Dat wij in de rust van de eenzaamheid onszelf mogen terugvinden en anderen niet in de steek laten. Dat wij de last van de eenzaamheid leren ervaren als een bevrijdende kracht die ons verlost van oppervlakkigheid. Dat wij in de eenzaamheid en het alleen zijn ons toerusten tot verrijkende en bemoedigende omgang met anderen. Amen.

Aansteken van de tweede kaars Stem:

Met het tweede licht meldt Gij iedereen: ‘Ik kom naderbij, gij zijt niet alleen.’

Mijn kind, zo spreekt de Here, al gaat het nog zo diep, dit lijden zal Ik keren, Ik hoorde toen je riep. Vrees niet, Ik maak je vrij! Ik zal je niet beschamen; mijn kind, je bent van Mij, Ik riep je toch, bij name! Lezen:

Jesaja 9: 1-5

Het volk dat in duisternis ronddoolt ziet een schitterend licht. Zij die in het donker wonen worden door een helder licht beschenen. U hebt het volk weer groot gemaakt, diepe vreugde gaf u het, blijdschap als de vreugde bij de oogst, zij jubelen als bij het verdelen van de buit. Het juk dat op hen drukte, de stok op hun schouder, de zweep van de drijver, u hebt ze verbrijzeld, zoals Midjan destijds. Iedere laars die dreunend stampte en elke mantel waar bloed aan kleeft, ze worden verbrand, een prooi van het vuur.

Gebrokenheid in de wereld.

Gedicht: Die naar menselijke gewoonte Die naar menselijke gewoonte met een eigen naam genoemd werd toen hij in een ver verleden werd geboren ver van hier, die genoemd werd Jesjoe, Jezus, zoon van Jozef, zoon van David, zoon van Jesse, zoon van Juda, zoon van Jacob, zoon van Abram, zoon van Adam, zoon van mensen, die ook zoon van God genoemd wordt, heiland, visioen van vrede, licht der wereld, weg ten leven.

Aansteken van de derde kaars Stem:

Met het derde licht toont Gij dit geheim: ‘Ik zal met mijn Naam in uw midden zijn.’

Tegenstem: Is dat dan het geheim van Kerst? Wordt Gods naam dan zichtbaar, wil God zo in ons midden wonen?

11

Gedicht: Kerstmis is meer Kerstmis is meer dan een boom vol met ballen, liedjes en slingers en sfeer overal. Kerstmis is het verhaal van een kindje, ergens ver weg in een simpele stal. Kerstmis is meer dan die kransjes met spikkels, slagroom, kalkoen en een kerstbrood met spijs. Kerstmis is ook een kind in een voerbak, stro en wat doeken; een kindje op reis. Kerstmis is meer dan gezellige dagen, vol met cadeautjes en ander genot. Kerstmis is in Gods vrede geloven en in dat kind als cadeautje van God. Kerstmis is meer dan die brandende kaarsen, knus bij elkaar, de gordijnen goed dicht. Kerstmis is juist het licht voor de wereld. Dat is de droom van een wereld vol licht. Lezen:

Micha 5: 1-2a

Uit jou, Bethlehem in Efrata, te klein om tot Juda’s geslachten te behoren, uit jou komt iemand voort die voor mij over Israël zal heersen. Zijn oorsprong ligt in lang vervlogen tijden, in de dagen van weleer. Totdat de vrouw die zwanger is haar kind heeft gebaard, worden zijn broeders aan hun lot overgelaten. Zingen: Gezang 132: 1 en 2 Er is een roos ontloken uit barre wintergrond, zoals er was gesproken door der profeten mond. En Davids oud geslacht is weer opnieuw gaan bloeien in ’t midden van de nacht.

12

Die roos van ons verlangen, dat uitverkoren zaad, is door een maagd ontvangen uit Gods verborgen raad. Maria was bereid, toen Gabriël haar groette in ’t midden van de tijd. Lezen:

Johannes 1: 1-5 en 14

In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Het was in het begin bij God. Alles is erdoor ontstaan en zonder dit is niets ontstaan van wat bestaat. In het Woord was leven en het leven was het licht voor de mensen. Het licht schijnt in de duisternis en de duisternis heeft het niet in haar macht gekregen. Het Woord is mens geworden en heeft bij ons gewoond, vol van goedheid en waarheid, en wij hebben zijn grootheid gezien, de grootheid van de enige Zoon van de Vader. Gedicht: Een opzienbarend licht Een opzienbarend licht is onder ons verschenen. Een nieuw uitzicht is geboren voor allen die zoeken naar het onvergankelijk licht. Een opzienbarend licht is onder ons verschenen. Een nieuw uitzicht is geboren voor allen op wie wordt neergezien zonder aanzien. Een opzienbarend licht straalt ons in het gezicht. Een kindergezicht doet ons de mensenliefde van God zien. Het verlicht ons levenspad. Het troost ons in de nacht. Het schittert aan de hemel als een ster voor allen die uitzien naar een nieuwe dag, die baadt in het licht van liefde, vrede en gerechtigheid.

Aansteken van de vierde kaars Stem:

Nu Gij nader komt, eeuwig Licht uit Licht, laat Gij al iets zien van dit vergezicht.

Profetie en belofte.

Kerst vieren we allemaal. De een nauwelijks beseffend wat Kerst nu precies inhoudt, de ander heel bewust. Voor de een is het niets meer dan een jaarlijks terugkerend ritueel van kerstdiners, gezelligheid thuis, wat aandacht voor de armen of het Leger des Heils en in de verte het horen van traditionele kerstliederen. Voor de ander betekent Kerst meer, voor hen is Kerst een groot feest. Voor hen is dit het feest van het Licht der Wereld dat op aarde is gekomen in de persoon van Jezus Christus. Hij kwam op aarde om Licht te brengen in onze duisternis. Maar wij weten ook dat het verhaal niet stopt bij het kind in de kribbe in de stal van Bethlehem, want later zegt Jezus in de Bergrede: ‘Jullie zijn het licht in de wereld.’ Dat zegt Hij tegen ons, wij die weet hebben van Hem. Maar door alle gebeurtenissen die zich afspelen in de wereld en in ons eigen leven, lopen we bepaald niet altijd te stralen. Toch vraagt Hij ons licht te laten schijnen voor de mensen om ons heen. Jezus heeft in Zijn leven ons voorgedaan hoe we dat kunnen en moeten doen, ieder met haar of zijn eigen gaven en mogelijkheden. We wensen elkaar een stralend Kerstfeest omdat we mogen weten dat Zijn Licht altijd voor ons zal blijven schijnen en met ons mee gaat de toekomst in. Zingen: Gezang 437 Vernieuw Gij mij, o eeuwig Licht! God, laat mij voor uw aangezicht, geheel van U vervuld en rein, naar lijf en ziel herboren zijn. Schep, God, een nieuwe geest in mij, een geest van licht, zo klaar als Gij; dan doe ik vrolijk wat Gij vraagt en ga de weg die U behaagt. Wees Gij de zon van mijn bestaan, dan kan ik veilig verder gaan, tot ik U zie, o eeuwig Licht, van aangezicht tot aangezicht.

Gedicht: Geen vals licht Er is een Licht dat geen vals licht was. Het verscheen in de duisternis, en die kreeg er geen vat op.

Dat we open kunnen staan voor dat Licht.

Aansteken van de grote kaars

Het licht verscheen in de ogen van een kind, en ieder die het zag, kon het nooit meer vergeten.

Zingen: Gezang 134 Eer zij God in onze dagen, eer zij God in deze tijd. Mensen van het welbehagen, roept op aarde vrede uit. Gloria in excelsis Deo, gloria in excelsis Deo. Eer zij God die onze Vader en die onze Koning is. Eer zij God die op de aarde naar ons toegekomen is. Gloria in excelsis Deo, gloria in excelsis Deo.

Het Kind ging niet zijn eigen weg maar de weg van de Vader bij wie Hij thuishoorde. Het was de weg die thuis zal brengen.

Lam van God, Gij hebt gedragen alle schuld tot elke prijs, geef in onze levensdagen peis en vreê, kyrieleis. Gloria in excelsis Deo, gloria in excelsis Deo.

Zijn naam: weg van gerechtigheid en liefde waar de duisternis niet meer zal heersen als een hooghartige tiran. Er is een Licht verschenen dat alle hooghartigen van hun tronen zal stoten wie niet gezien werden, worden gezien. Suggesties voor de viering Bij deze viering heeft u nodig: vier adventskaarsen en een grote kaars. Het verdient aanbeveling om stem en tegenstem door twee verschillende vrouwen te laten lezen. Verantwoording: Liederen: Gezang 126, 132, 437 en 134 uit Liedboek voor de Kerken A. F. Troost: Mijn kind zo spreekt de Here en Een bange, al te lange nacht, lied 26 en lied 271 uit Zingende Gezegend, Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer Vanwaar zijt Gij gekomen, lied 140 uit Tussentijds en God heeft zijn naam gezegd, lied 236 uit Geroepen om te zingen, Uitgeverij Kok Kampen

Gedichten: Greet Brokerhof- van der Waa: Te zingen over licht (1e couplet Kerstmuziek), uit Jaarringen en Kerstmis is meer, uit Wij zoeken een ster, Uitgeverij Oase Media, Hoevelaken Marinus van den Berg: Een opzienbarend licht, Lichtritueel en Geen vals licht, uit Licht dat met ons gaat, Uitgeverij Ten Have, Kampen Huub Oosterhuis: Die naar menselijke gewoonte, uit een tafelgebed Neeltje Maria Min: Mijn moeder is mijn naam vergeten, uitgegeven door Bert Bakker Liturgie samengesteld door: Corry de Jongh, Aafke Koops en Renie Koopsen Illustraties: Martin Kwak

Gebeden: Uit Voorbeden, Uitgeverij Gooi en Sticht, Kampen

Het licht der wereld.

De eenvoudigen Kon het nog simpeler? Een os, een ezel, een stal en in doeken gewonden de Koning van het heelal. Je verwacht paleizen en bedienden bij de vleet, maar onze God werkt anders, opdat je nimmer vergeet: ‘t Zijn de eenvoudigen, zij, die Zijn wonderen verstaan, die met goddelijke rijkdom Zijn Koninkrijk binnengaan! Frits Deubel www.adventsgedichten.nl

13

Dankdag voor gewas en arbeid Dank U, Heer voor de goede gaven van het land: brood Dank U, Heer voor de goede gaven van de wijnstok: wijn

Advent

’k Zegen U, Heer

Hier is mijn dienaar, hem zal ik steunen, hij is mijn uitverkorene, in hem vind ik vreugde, ik heb hem met mijn geest vervuld. Hij zal alle volken het recht doen kennen. Hij schreeuwt niet, hij verheft zijn stem niet, hij roept niet luidkeels in het openbaar; het geknakte riet breekt hij niet af, de kwijnende vlam zal hij niet doven. Het recht zal hij zuiver doen kennen. Ongebroken en vol vuur zal hij het recht op aarde vestigen; de eilanden zien naar zijn onderricht uit. (Jesaja 42: 1-4)

refrein: ‘k Zegen U Heer, God van hemel en aarde. U bent mijn Vader, liefdevol in goedheid.

Eeuwigheidzondag

Dank U, Heer voor de goede gave van Uw leven: liefde Dank U, Heer voor gewas en arbeid, voor de overvloed in ons leven: leer ons delen. 14

Ik genees de verbrokenen, Ik verbind hun wonden. De walmende vlaspit doof Ik niet, het geknakte riet verbreek Ik niet. refrein: Shalom, shalom, shalom. Shalom, shalom, shalom.

Kerstmis Licht dat ons aanraakt en kleur geeft aan de wolken alsof een onzichtbare hand de hemel heeft open geritst.

Dank U, Heer voor de goede gaven van de arbeid: gezondheid Dank U, Heer voor de goede gaven in ons leven: genade

Ik maak gevangenen los, Ik maak blinden ziende, gebogenen richt Ik op. Mijn trouw is tot in eeuwigheid. refrein:

Straks is het weer nacht en morgen pakken de wolken zich misschien wel weer samen tot een grauw aaneengesloten dek. In verbondenheid met de Levende die ons voorgaat in de nacht, de alfa en de omega die is, die was en zal zijn, gedenken we jou, gedenken we allen, die we uit het oog maar niet uit het hart verloren hebben. We zien uit naar het licht dat ons verbindt in dood en leven.

Maar onze dromen hebben kleur gekregen. Greet Brokerhof-van der Waa Uit: Zinboekje Kerst www.oasemedia.nl (zie pagina 16 In-druk)

Jubileumrubriek

Kerstpuzzel Dit keer is het ‘om in stijl te blijven’ een puzzel die gaat over Advent. De te zoeken woorden vindt u in de Adventsgezangen van het Liedboek voor de Kerken. In de genummerde vakjes eronder ontstaat dan een passend woord dat betrekking heeft op Advent. Veel succes! Rie Roubos

Het november/decembernummer is gevuld met woorden over gedenken en vieren, daar past de jubileumrubriek ook zeker in. De vrouwengroep ‘Rondom het Woord’ afdeling Schoonebeek heeft 13 oktober haar 60ste verjaardag gevierd en heeft eenendertig leden. Zij komen één keer in de twee weken bij elkaar. Niet alleen voor de gezelligheid maar ook om te leren van en met elkaar rond de Bijbel. In Opperdoes bestaat de vrouwencontactgroep 50 jaar. Zij werd op 25 oktober 1960 opgericht door de toenmalige predikantsvrouw mevr. Van der Linde onder de naam In Gods Woord onze Kracht. Er werd gestart in de huiskamer met drieëntwintig leden. Direct hebben zij zich aangesloten bij de GVB waar ze materiaal en ondersteuning ontvingen voor de invulling van de gespreksavonden. Momenteel is er nog steeds een hechte groep van zeventien leden waarvan drie leden nog van het eerste uur. Er is in die vijftig jaar veel veranderd, maar onveranderd is dat zij nog steeds worden toegerust door het werk- en informatieblad In Gesprek. Zij vieren deze bijzondere gebeurtenis met o.a. een etentje en zij hopen dat er, ondanks de grijze haren maar wel positief denkend, nog vele jaren mogen volgen waarin ze met elkaar in gesprek blijven en naar elkaar en anderen kunnen en mogen omzien. In Sellingen (Groningen) heeft de vrouwenvereniging ‘Onderzoekt de Schriften’ haar 75ste verjaardag gevierd. In oktober 1935 werd de start gemaakt met als doel: breien voor gezinnen die het nodig hadden. Nu met veertien trouwe leden ‘draait’ de groep nog steeds, niet meer met breipennen maar wel in gesprek. Het jubileum is gevierd met een zustergroep uit Duitsland tijdens een heerlijk buffet en een gezellig programma er omheen. Er zijn voor elkaar: dat is het vieren waard. Ga zo door jubilaressen! Geïnspireerd door de Geest van God. Van harte gefeliciteerd en... nog vele jaren. Namens de Protestantse Vrouwen Organisatie,



Omschrijving

1

Vaartuig

116

2

Flambouw

117

3

Innerlijk

118

4

Bedehuis

119

5

Bestaan

120

6

Hopen

121

7

Wieg

122

8

Voedsel

123

9

Oneindig

124

10 Genezing

125

11 Nederigheid

126

12 Tegenstander

127

13 Bemoediging

128

14 Armoede

129

15 Glorie

130

1

2

3

4

Gezang

5

6

7

6

7

5 11

14 15

8 1 2

3 9 5

15 4

7

11

12 14

13

10

8

12

2

10 9

8

3

9 10 11 12 13 14 15

Heel leuk om ook op deze manier met Advent bezig te zijn. De oplossing, het woord uit het balkje, graag vóór 5 januari opsturen naar: Jopie van de Kleut, Rondweg 25, 3785 LB Zwartebroek. Onder de inzenders van de goede oplossingen worden weer drie cadeaubonnen van e 10,-- verloot. U heeft kunnen zien hoe ze een van de vorige keren uit de stapel getrokken worden. We zijn betrouwbaar. De oplossing en de prijswinnaars worden in het maartnummer vermeld. Een hartelijke groet namens de Redactievrouwen, Jopie van de Kleut

Nelie Rijkers-van der Sar 15

In-druk Francine Rivers

Onbevreesd

Het verhaal van Maria Een prachtige roman waarin het leven van Maria, de moeder van onze Heer beschreven wordt. Het verhaal over Maria is gebaseerd op bijbelse beschrijvingen. Wat vooral heel goed naar voren komt, is aan de ene kant het moeder mogen worden van dat lang voorspelde en verwachte Kind, met alle gevoelens die ook ‘gewone’ moeders ervaren en aan de andere kant dat Jezus ook haar verlosser is en zij hem moet loslaten om zijn weg te gaan. Hoewel het historische fictie is, geeft deze roman een beeld van hoe haar leven eruit gezien kan hebben. Knap beschreven, heel indringend om te lezen. De vragen achterin het boek zijn om er zelf verder over na te denken, maar kunnen ook heel goed in een groep besproken worden. Uitgeverij Kok, Kampen, vijfde druk 2010. 230 pagina’s ISBN 978 90 435 0351 8. Prijs € 16,50 Noor van Haaften

De vrucht van de Geest

Gods verborgen werk in ons Wat jammer dat dit boek er niet was toen wij aan de slag waren met het jaarthema Vruchtbare aarde! In dit boek wordt de vrucht van de Geest uit Galaten 5 als leidraad gebruikt. Het is een prachtige mix van meditaties, gebeden, bijbelcitaten (NBG Vertaling 1951) aangevuld met schitterende foto’s, waardoor je dit boek echt moet hebben en er heel lang in blijft lezen en kijken! Om cadeau te doen is het een ‘mooier geschenk dan een mand fruit’. Uitgeverij Voorhoeve, Kampen, 2010. 69 pagina’s ISBN 978 90 297 1984 1. Prijs € 14,90 Greet Brokerhof-van der Waa

Zinboekje Kerst

Cadeauboekje met sprekende foto’s en beeldende teksten die verrassen. Met een originele kijk op Kerstmis. Voor persoonlijke bezinning of voor een zinnig gesprek over een van de meest populaire feesten. Een mooi boekje om zelf te hebben of om heel veel cadeau te doen. Uitgeverij Oasemedia b.v., Hoevelaken, 2010. 28 pagina’s ISBN 978 90 791 5509 5. Prijs: € 7,95. Bij 100 of meer stuks € 4,99 16 (Zie ook pagina 14: Kerstmis) TB

Maggie Hamand

Ten derden dage

De titel doet ons meteen al een christelijk onderwerp vermoeden. Immers ten derden dage komt God in beeld. Maar het boek gaat over een vrijzinnige dominee die op Goede Vrijdag tijdens de dienst verrast wordt door iemand die in het portaal binnenkomt, zwaar gewond blijkt te zijn en achter in de kerk sterft. De gemeente is ontdaan en de voorganger weet zich geen raad. Gelukkig zijn er doortastende dames die onderzoeken waar het bloed vandaan komt en het proberen te stelpen met het linnen van de kerk. Het geval houdt de gemeente erg bezig. Een politie onderzoek volgt. Wie heeft die arme man zo toegetakeld en wie is hij? Vragen waarop iedereen een antwoord zoekt. Ondertussen gebeuren er wonderbaarlijke dingen. De dominee begluurt zelfs een verliefd stel… De schrijfster deed indertijd mee met een wedstrijd om binnen 24 uur een verhaal te schrijven. Daarvan zouden de besten binnen 48 uur worden uitgegeven. Zij was een van de winnaars en heeft enkele jaren later het verhaal uitgebreid tot dit boek. Het is een aardige roman. Uitgeverij Kok, Kampen, 2010. 176 pagina’s ISBN 978 90 435 1724 9. Prijs € 15,95 HK Jaap ter Haar

Ridders en jonkvrouwen

Opvallend veel mannelijke leeftijdgenoten van mij heten ‘Jeroen’. Die naam was geliefd vanwege de populaire kinderboekenreeks ‘Saskia en Jeroen’ van Jaap ter Haar, die hij zo’n veertig jaar geleden publiceerde. Misschien minder bekend is dat Ter Haar ook historicus was, en veel (lijvige) boeken heeft gepubliceerd over geschiedkundige zaken. Uitgeverij Omniboek bracht onlangs zijn boek ‘Ridders en jonkvrouwen’ uit; een bundeling van vier grote middeleeuwse sagen en legenden. Tristan en Isolde, het Nibelungenlied, Lohengrin de zwaanridder en Gudrun worden herverteld door Jaap ter Haar. Het boek werd eerder uitgebracht onder de titel ‘Grote sagen van de donkere middeleeuwen’, voor de eerste maal in 1963. Jaap ter Haar heeft veel woorden nodig om de sagen en legenden te vertellen. Door de vele bijvoeglijke naamwoorden en uitweidingen vond ik het boek traag om te lezen. Niettemin zijn het stuk voor stuk prachtige verhalen om kennis van te nemen.

Uitgeverij Omniboek, Kampen 2010. 256 pagina’s ISBN 978 90 597 7530 5. Prijs € 14,95 Jeane Heijmans

Kerstverhalen

Een bijzonder boekje, deze bundel van Jeane Heijmans, temeer omdat de verhalen onlosmakelijk zijn verbonden met de PVO. De schrijfster is al jaren lid van de vrouwengroep Zuiderwijk in Middelburg. Tijdens de kerstvieringen van deze groep is het gebruikelijk dat na liturgie en pauze een kerstverhaal volgt. Omdat Jeane Heijmans veel bestaande kerstverhalen niet bij deze tijd vond passen, is ze zelf aan de slag gegaan en met succes. Inmiddels heeft ze zeven verhalen geschreven en voorgelezen tijdens een kerstviering. Eind vorig jaar heeft ze de verhalen gebundeld en laten uitgeven. De verhalen zijn ontroerend en herkenbaar. Ze spelen zich inderdaad af in deze tijd. Misschien dat andere PVO-groepen er hun voordeel mee kunnen doen! Uitgeverij Boekscout.nl, Soest, 2009. 64 pagina’s ISBN 978 94 608 9284 4. Prijs € 12,95

Narratio Vrouwenkalender 2011

De Narratio Vrouwenkalender is bedoeld ‘voor alle vrouwen die van kunst en meditatie houden’, zo staat er op de voorzijde. Iedere week heeft zijn eigen kalenderblad, en op die bladen staan kunstwerken afgedrukt van uiteenlopende kunstenaressen. Er zijn figuratieve schilderijen, zoals bloemen en landschappen, maar ook is er plaats voor abstract werk. De selectie van de kunstwerken is gedaan door het vrouwenwerk van de Evangelisch Lutherse kerk in Bayern. Jacandra van den Broek en Margreet Hogeterp van vrouwenbeweging Passage, zochten teksten bij het beeld in de vorm van spreuken, moderne uitspraken. Een spreuk die mij trof was van Anaïs Nin: Wij zien de dingen niet zoals zij zijn. Wij zien de dingen zoals wij zijn. Uitgeverij Narratio, Gorinchem, 2010. Prijs € 7,50 TL Ook ontvangen: Anselm Grün

Momenten van geluk – scheurkalender

Wijsheden voor elke dag Uitgeverij Meinema / Averbode, Zoetermeer, 2010. 400 pagina’s ISBN 978 90 211 4273 9. Prijs € 14,90

In gesprek met... (door u en voor u) In augustus vierde mevr. Tiny Pater-Groenevelt uit Zwartebroek haar 75e verjaardag, een maand later was zij 50 jaar lid van Vrouwengespreksgroep ‘Lydia’. Onverwacht stonden er leden van haar groep bij haar op de stoep om haar flink in het zonnetje te zetten. Natuurlijk waren er cadeautjes en bloemen voor de jubilaresse. Ook het A4tjesboek met bijdragen van alle leden ontbrak niet. Onder het genot van een kopje koffie of thee met een (door een van de leden zelfgemaakte) ‘bokkenpootjestaart’ werd het een gezellige middag. Ook wij voegen onze felicitaties daarbij! Deze foto werd ons toegestuurd vanuit Opperdoes, waar de vrouwencontactgroep In Gods Woord onze Kracht haar vijftigjarig jubileum vierde. Zij schrijven daarbij dat zij deze bijzondere gebeurtenis vieren met o.a. een etentje en hopen dat zij nog vele jaren met elkaar in gesprek mogen blijven. Dat wensen wij u ook toe! Wilt u iets bijzonders over uw groep vertellen? Of heeft u iets interessants mee te delen, waar andere groepen misschien ook iets aan hebben? Schrijf of mail het ons. Deze rubriek is er immers door u en voor u! De Redactie

Inhoudsopgave In Gesprek 2010 januari: Stilte na de Storm - Mevr. ds. Sienna Cnossen-Hoekzema, bijbelstudie bij Marcus 4: 35-41 en Matteüs 14: 22-33 - Dier uit de Bijbel: Slang, draak en monster, door Atie Jongejan februari: Geloven met vallen en opstaan - Mevr. ds. Mariska Schaap-van Beusichem, bijbelstudie bij Matteüs 16: 21-25 e.a. - Dier uit de Bijbel: Pauw, door ds. Alfred C. Bronswijk maart: Getuige van… - Ds. Jelte Lindeboom, bijbelstudie bij Handelingen 2: 14-42 - Dier uit de Bijbel: Duif, door Titia Lindeboom - Liturgie voor Passie en Pasen: Wij volgen Jezus op de voet april: Vrijmoedig! - Ds. Kees Bregman, bijbelstudie bij Handelingen 4: 1-31 - Dier uit de Bijbel: Beer & Leeuw, door Jopie van de Kleut - Jaaroverzicht PVO 2009 mei: Vrijheid - Mevr. ds. Henriëtte Bouwman, bijbelstudie bij De eerste brief van Petrus - Dier uit de Bijbel: Bijen, door Titia Lindeboom juni, juli, augustus: Het testament van Petrus - Drs. Albert van de Mheen, bijbelstudie bij De tweede brief van Petrus - Dier uit de Bijbel: Arend, door Klaas Nanninga - Ledenontmoetingsdag 2010

Nieuws uit de Regio’s Regio Oost

Het bestuur van Regio Oost heeft een Regiomorgen (voorheen Themamorgen) georganiseerd en nodigt u van harte uit deze bij te wonen. Deze wordt gehouden op donderdag 18 november in de Immanuëlkerk, Stationsstraat 137 in Ermelo. Aanvang programma rond het thema Gedenken en vieren om 10.00 uur en sluiting rond 12.00 uur. Vanaf 9.30 uur staat de koffie klaar. Voor opgave of meer informatie: Gineke Peltjes, tel. nr. 0523-232460 of via e-mail: [email protected].

Regio West

Ter herinnering: op donderdag 4 november bent u welkom op de Regiomorgen in Spakenburg. (Zie In Gesprek oktober 2010, pagina 13.)

Regio Zuid

Ter herinnering: op dinsdag 9 november bent u welkom op de Regiomorgen in Werkendam. (Zie In Gesprek september 2010, pagina 10.)

september: geboorte en verjaardag - Mevr. ds. Sophie Bloemert: Het leven vieren, bijbelstudie bij Psalm 8, - Pastor Marinus van den Berg: Als feest en verdriet elkaar raken, oktober: diploma, belijdenis - Mevr. ds. Kirsten Wuijster: Geloven, een onrustige reis…, bijbelstudie bij Matteüs 14: 22-33 - Ds. Jan van Pijkeren: Wat zijn onze waardepapieren? november/december: verliefd, verloofd, getrouwd - Mevr. Willemien Postema: Jozef, een geroepen vader, bijbelstudie bij Matteüs 1 - Ds. Henk Kuyk: Leren omgaan met veranderende relatie-vormen - Kerstliturgie: Licht dat met ons mee gaat

17

Achterklap

Wij herdenken

Regendropje op mijn kopje Bent u er nog? Niet weggespoeld door de oervloed van regenwater die over ons heen gestort is? De emmers die hier nog in de tuin staan zijn tot het randje gevuld met water. Ongelooflijk. Wat een geluk toch dat wij wel droge voeten hebben, dankzij goede maatregelen en de belastinggelden die wij ook daarvoor afdragen. Over de tuin gesproken, wij hebben een stapel autobanden op een onopvallend plekje gelegd en daarin heb ik aardappels gestopt. Gepoot wil ik niet zeggen want het klopt van geen kanten natuurlijk. Wie gaat in augustus een autoband neerleggen met aarde erin en een paar aardappels? En wanneer het groen boven de grond komt weer een band erop en aarde en zo steeds hoger? Het is te gek voor woorden, maar ik heb het gedaan. Na veel aandringen komt mijn man zo nu en dan kijken en dan schudt hij zijn hoofd en mompelt hetzelfde als u. Ik geniet hiervan. Volgens het tv programma haalden de mensen er kilo’s aardappels uit. Wij hebben maar drie banden, op de tv deden ze het met vijf. Maar ik vind het eerst wel goed zo. Het loof staat er weelderig bij, wel een beetje iel. Uit een van de banden was, over een spinrag heen, een slak naar een groen blaadje gegleden en had het helemaal verorberd. Daar was de aardappel zo teleurgesteld over dat hij het niet weer heeft geprobeerd. Wat vreemd is, is dit: de banden heb ik neergelegd naast een hortensia die misschien wel veertig jaar oud is, en altijd een beetje in mineur. Nooit echt uitbundig. Sinds die banden naast haar staan vertoont ze uitdrogingsverschijnselen - met al die regen! - en heeft praktisch het lootje gelegd. Heeft er een ondergrondse strijd gewoed en hebben de aardappels haar het leven onmogelijk gemaakt?

Het volgende nummer van

in gesprek verschijnt op 3 januari Het thema van dit nummer gaat over meerderjarigheid 18

Mevrouw L. van Daalen

- Ridderkerk

Mevrouw A. de Kwaasteniet-Kapteijn

- Aalsmeer

Mevrouw Jenny v.d. Louw-Ekkelboom

- Zeist

Mevrouw M. Vos-Strijker

- Hoogeveen

Mevrouw H. van Zwieten-Walgien

- Zwolle

Reeds daagt het in het oosten, het licht schijnt overal. Gezang 124, uit vers 5

Herfst

De herfst blaast op den horen,

doch alle schoonheid zal verdwijnen,

en ‘t wierookt in het hout;

want alle schoonheid is slechts droom,

de vruchten gloren.

maar Gij zijt d’Eeuwigheid!

De stilten weven gobelijnen

Heb dank dat Gij mijn weemoed wijdt

van gouddraad over ‘t woud,

en zegen ook zijn vruchten.

met reeën, die verbaasd verschijnen

Een ganzendriehoek in de luchten;

uit varens en frambozehout,

nu komt de wintertijd.

en sierlijk weer verdwijnen...

Ik hoor U door mijn hart en

De schoonheid droomt

door de rieten zuchten.

van boom tot boom

Ik ben bereid. Felix Timmermans Uit: Adagio, Amsterdam z.j.

Kruis en Munt

Wie is mooi? ‘Wat een rimpels…’ dat was mijn eerste gedachte toen ik enkele maanden geleden Katea ontmoette; een klein vrouwtje van 84 jaar. Ze woont met haar gehandicapte man in het dorpje Vasieni. Nee, echt mooi is ze bepaald niet. Maar ja, wie is nou echt mooi?

Mooie vrouwen en mannen in de Bijbel In de Bijbel komen veel mooie mensen voor; mensen die mooi van uiterlijk waren. Bijvoorbeeld de vrouwen van de aartsvaders. Op één na waren ze allemaal opvallend mooi. Sara, de vrouw van Abraham, was zo mooi, dat Abraham tijdens een bezoek in Egypte het maar beter vond zichzelf als haar broer voor te stellen. Als echtgenoot zou hij teveel risico lopen gedood te worden. Rebekka, de vrouw van Isaak wordt omschreven als een meisje dat zeer schoon van uiterlijk was. En ook van Rachel, de vrouw van Jakob, wordt verteld dat ze mooi en aantrekkelijk was. Jakob was dan ook helemaal weg van haar. Lea echter, de zus van Rachel en ook echtgenote van Jakob, was veel minder knap, ze had fletse ogen.

Mocht u denken dat het in de Bijbel alleen over mooie vrouwen gaat, dan heeft u het mis. Er wordt ook verteld over mannen die opvielen door hun verschijning. Bijvoorbeeld de eerste twee koningen van Israël. Saul voldeed aan het ideaalplaatje van de man: knap en groot, hij stak een hoofd uit boven al het volk (1 Samuël 9: 1-2). Hij was gewoon de knapste man van het land! Over zijn opvolger wordt iets minder uitbundig geschreven, maar ook David mocht er zijn. Hij was rossig, had mooie ogen en een schoon voorkomen (1 Samuël 16: 12).

Waar het om gaat

Als je bijbelse verhalen leest, zie je dat er in de loop der eeuwen niet veel veranderd is. Want hoe werkt het in onze tijd? Mooie mensen hebben meer en sneller kans op een levenspartner en een goede baan, dan mensen die minder knap zijn. Een mooi uiterlijk heeft veel voordelen. Zou bij God dat onderscheid tussen mooie en minder mooie mensen ook gelden? Absoluut niet! Je leest in de Bijbel weliswaar over mooie mensen, maar nergens over lelijke mensen. God heeft alle mensen bijna goddelijk gemaakt en met heerlijkheid en luister gekroond (Psalm 8: 6). En bovendien, als je de verhalen, waar over mooie

mannen of vrouwen wordt gesproken, goed leest, blijkt nergens dat ze door God zijn geroepen op grond van hun uiterlijk. Bij de zalving van koning David – één van die mooie mannen uit de Bijbel – geeft God aan dat het niet gaat om wat de mens ziet; de mens ziet toch aan wat voor ogen is, maar de Here ziet het hart aan (1 Samuël 16: 7).

Schoonheidsbehandeling

En zo komen we bij de kern van de zaak. Als er al lelijke mensen zijn, dan heeft dat meer te maken met het hart van de mens dan met zijn of haar uiterlijk. Over ons hart is de Bijbel heel eerlijk en duidelijk. Daar is vaak weinig moois aan te ontdekken. Onze harten zijn donker, onrein en arglistig en door dat alles ziek en gebroken. Ook over mooie mensen lees je regelmatig lelijke dingen. In onze tijd zijn we buitensporig veel gericht op ons uiterlijk, want daarop worden we in eerste instantie beoordeeld. Daarom doen we er alles aan om zo mooi mogelijk voor de dag te komen. Echter, we vergeten dat echte schoonheid van binnen zit. Schoonheid die alleen maar buitenkant is, is

onderhevig aan een aftakelingsproces dat hooguit nog wat te vertragen is. Schoonheid die van binnen zit, is juist in ontwikkeling; bloeit steeds verder open. Het begint bij een reiniging van ons hart. Daarvoor is een innerlijke schoonheidsbehandeling nodig. Een diepe reiniging, die alleen door God Zelf gegeven kan worden. Het is het bloed van Jezus, dat ons reinigt van onze zonden (1 Johannes 1: 9) en ons in staat stelt nieuwe en mooie mensen te worden. Tijdens mijn ontmoeting met Katea ontdekte ik dat achter haar rimpelige uiterlijk een prachtig mens schuil gaat. Met heel veel liefde en warmte verzorgde ze dag in dag uit haar man. Hoe kon ze dat volhouden? Haar antwoord was heel simpel: ‘Het is Gods liefde die mij daarvoor de kracht geeft.’ Elke zondag gaat Katea naar de kerk – ruim een half uur lopen. Daar ontmoet ze haar Heer en ontvangt ze kracht en leert ze wat echte schoonheid is: Gods liefde ontvangen en doorgeven. Wat een mooi mens….! Ds. Egbert van Beesten Stichting Mensenkinderen

De opbrengst voor Kruis en Munt bedroeg op 15 september € 4847,69 19

Gebed na Kerstmis De morgen is nog onberoerd van woorden, de dag is vreemd en nieuw. En toch, de echo van een glimlach dwingt tot herbeginnen, al ben ik onvoldaan vanbinnen en moet ik gauw bekennen dat ik de taal niet ken van het Kind, dat ik onmachtig ben. Maar als er handen zijn die blindweg mij geleiden, misschien een woord, een teken, lang verwacht dat plots de leegte vult, beken ik graag mijn schuld, ik dwaalde ziende blind. De weg werd lang bereid vóór eeuwen, door het Kind. Ik krijg de dag om andren te beminnen. Gelukkig, Heer, mogen wij telkens herbeginnen. Christina Guirlande Uit: De doos der uren, Uitgeverij Bert Roggeman, z.j.