in gesprek 2 LUCHT VAN DE GOEDE BOODSCHAP werk- en informatieblad van de protestantse vrouwen organisatie

in gesprek 2

66e jaargang, februari 2008

werk- en informatieblad van de protestantse vrouwen organisatie

LUCHT VAN DE GOEDE BOODSCHAP NEUS: RUIKEN - GEUREN AFSCHEID VAN BETTY BOITEN

Colofon

In dit nummer

In Gesprek

Het is nu tussen Kerst en Oud & Nieuw dat ik bezig ben om dit nummer van In Gesprek samen te stellen. Vlak voor Kerst beleefden we een schitterende zaterdag: een stralende zon aan de hemel en alles, bomen, gras, zelfs het onkruid was sprookjesachtig bekleed met bevroren mist. Hoe het weer eruit zal zien als dit blad bij u in de bus valt, weet ik natuurlijk niet, wel kan ik u nog even laten meegenieten door enkele foto’s van al dat moois aan u te laten zien. Verder gaand met ons jaarthema ‘Met lijf en ziel’ laten we ditmaal het thema ‘Neus’ met alles wat daarbij hoort aan de orde komen. - Lucht van de Goede Boodschap is de titel van de bijbelstudie. Paulus heeft het in zijn tweede brief aan de Korintiërs over de intrigerende woorden ‘wij zijn voor God een geur van Christus’. Dominee Mendie Hofma legt uit wat Paulus daarmee bedoelde en welke zeggingskracht dat vandaag de dag voor ons heeft. - Rond de trefwoorden neus – ruiken – geuren laten we een mix van allerlei aan de orde komen. Zo hebben we het uitgebreid over de neus zelf, hebben enkele redactievrouwen een stukje geschreven over geuren, wordt Psalm 133 ‘vertaald’ en is er een korte meditatie. - Vanaf juni 1998 zat zij in de Werkgroep Redactie. Vanaf juli 1999 tot en met december 2007 was zij onze eindredacteur. Nu is het zover! Na al die jaren dat zij zich heeft ingezet voor de Gereformeerde Vrouwenbond en de laatste maanden voor de Protestantse Vrouwen Organisatie neemt Betty Boiten afscheid. Haar verhaal vindt u in het midden van dit nummer. Een ereplaats, die haar toekomt. Betty, bedankt voor al het werk dat je hebt verzet, de tijd die je ervoor vrijmaakte, je ongelofelijke inzet en aandacht die je had voor al die grote en kleine details, maar vooral de liefde die je telkens weer in ‘ons’ blad gestopt hebt! We wensen je alle goeds toe! - In dit nummer alvast aandacht voor de Lijdenstijd, die deze maand al vroeg begint, met o.a. een extra Kapstok. Naast de gebruikelijke columns en artikelen ook aandacht voor de Wereldgebedsdag, die 7 maart gehouden wordt. Kortom, van alles wat. We wensen u veel leesplezier toe en hopen dat u goede bijeenkomsten heeft met hetgeen u in dit blad geboden wordt. Tiny van de Biezen

werk- en informatieblad van de Protestantse Vrouwen Organisatie Bezoekadres/ Bureau PVO: p/a ABOZA Kon. Wilhelminalaan 21, Amersfoort Postadres PVO: Postbus 1496, 3800 BL Amersfoort Telefoon 033 - 422 82 68 (ma., di. en do. 09.00-14.30 uur) e-mail: [email protected], Internet: www.pvo-nederland.nl Gironummer Protestantse Vrouwen Organisatie: 515473 Gironummer Kruis en Munt: 3336259, t.n.v. Protestantse Vrouwen Organisatie Vlissingen. Dagelijks Bestuur PVO: Voorz.: Hetty van Weeghel-de Boer Sommelaan 6, 5627 WK Eindhoven. Tel. 040-2623979 Secr.: Gonny Elema-de Lange Boerdijk 13, 7918 TA Nieuwlande. Tel. 0528-351257 Penn.: Katie Schiewold-Wilbrink Paul Krugerstr. 70-634, 4381 WG Vlissingen. Tel. 0118-417934 Alg. adj.: Henny de Graaf-Hopman, Dorpsstraat 114-120, 3751 ET Bunschoten. Tel. 033-2987225 Redactie In Gesprek: Tiny van de Biezen-Kamphorst, eindred. Atie Jongejan, Jopie van de Kleut-Waanders Heleen Koekoek-Dethmers, Titia Lindeboom-Bruning Brieven voor de Jubileumrubriek: Nelie Rijkers, J.C. Pieckstr.14, 4251 ZR Werkendam e-mailadres: [email protected] Kringberichten: Jopie van de Kleut, Rondweg 25, 3785 LB Zwartebroek e-mailadres: [email protected] Overlijdensberichten: Bureau PVO, zie boven Overige kopij: 6 weken voor verschijnen van het blad bij de eindredactie: Tiny van de Biezen, A. v. Meerveldstr. 5, 3785 LP Zwartebroek. Tel. 0342 - 462095. E-mail: [email protected] Lidmaatschap van de PVO: € 16 per jaar. Daarbij is het abonnement op dit blad inbegrepen. Opzeggen alleen schriftelijk voor eind december bij het Bureau. Gesproken cd: In Gesprek verschijnt ook op cd als een uitgave van de CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden te Ermelo, tel. 0341-565 499 Druk: Grafifors B.V. Amersfoort ISSN: 0921-447

Op deze foto kunt u zien hoe prachtig een simpel weiland in mijn omgeving eruit zag!

Doelstelling De Protestantse Vrouwen Organisatie heeft als doel: - lokale gespreksgroepen en de leden daarvan te stimuleren, te adviseren en toe te rusten. - Krachten te bundelen en stem te geven. - Dit alles om landelijk en plaatselijk te komen tot ontmoeting en gesprek, bezinning op Bijbel en persoonlijk geloof, en een bewuste inzet voor een rechtvaardige en veelkleurige samenleving 2

Hoofdartikelen: februari 2008

Lucht van de Goede Boodschap N.a.v. 2 Korintiërs 2: 14-16 door mevr.ds. Mendie Hofma te Alphen aan de Rijn ........................ 4 Neus: ruiken - geuren ............................................................................... 6 Afscheid van Betty Boiten .................................................................. 8

Meditatie Hemelse geuren We lezen een paar keer in de Bijbel dat God Zich openbaart. Aan Adam en Eva, ’s avonds in de hof van Eden. ’s Avonds komen de geuren los in de tuin, nachtbloemen openen zich en verspreiden hun geur. Heel doordringende geuren die insecten naar hen toe moeten lokken. En ook mensen worden nieuwsgierig. Wanneer God door de hof wandelt, brengt Hij vast een frisse geur mee. De Heer gaat aan Elia voorbij (1 Koningen 19: 13). Voor Hem uit gaat een hevige windstoot, dan een aardbeving, gevolgd door een vuur en ook daarin is God niet. Maar dan is er het ruisen van een zachte koelte – of: het gefluister van een zachte bries (NBV) – en daarin is God. Naar mijn gevoel dragen zachte koeltes en fluisterende briesjes een geur met zich mee. Misschien de geur van frisse lucht. Frisse lucht is altijd welkom. Het is een weldaad voor je ziel. Je ademt op. Vaak heb je niet zo in de gaten dat je in een beetje bedompte, tobberige sfeer zit. Je merkt het pas wanneer er frisse lucht binnenkomt. Zit je de hele tijd buiten, dan valt het niet op. In een van die hete zomers die we hebben gehad, dacht ik dat ik met molentjes liep. Ik rook een heel licht zoete geur, nieuw en toch vertrouwd. Gewoon in het dorp, ik had die geur nog nooit eerder geroken. Ik ging meteen op onderzoek uit. Er was geen bloempje te bekennen in de plantenbakken waaraan de geur hing. Soms geven ze gevaarlijke stoffen ook een zoetig luchtje mee, dus ik kon niet zomaar doorlopen. Ik liep echt te snuiven, met de fiets in de hand en de neus in de lucht. Toen zag ik het, de bomen bloeiden met allemaal kleine groene boeketjes, in blaadjes ingepakt. Als u het wel eens gezien hebt weet u precies wat ik bedoel. Ik vond het een hemelse geur. Meteen schoot mij een lied over de geur van de linden te binnen die zich zo duidelijk verspreidt en die overal waar hij komt zijn werk ten goede zal doen. Aldus het lied. Het lijkt op de Geest van God, die ook overal is en die overal zijn heilzame werk doet. Niet iedereen merkt Haar op. Maar iemand die het heil van God verwacht, die ziet ernaar uit en ontdekt het steeds meer en vaker.

Heleen Koekoek-Dethmers, Voorzitter Werkgroep Redactie

Themaochtenden 2008 Vergeet u ze niet? Hoogeveen Gorichem Alphen aan de Rijn Glimmen

op dinsdag 5 februari op dinsdag 12 februari op dinsdag 19 februari op dinsdag 19 februari

Nijkerk Andijk Middelburg Leeuwarden

op dinsdag 19 februari op donderdag 21 februari op dinsdag 26 februari op dinsdag 4 maart

Donderdag 24 april: Ledenontmoetingsdag in Nijkerk

Met de PVO in juni naar Ootmarsum Halverwege januari waren er nog ongeveer 10 tweepersoonskamers beschikbaar. Wie wil, kan nog met ons mee!

3

Mevr.ds. Nynke Dijkstra-Algra

Lucht van de Goede Boodschap Bijbelstudie bij 2 Korintiërs 2: 14-16 In de tweede brief aan de Korintiërs schrijft Paulus: “Wij zijn voor God een geur van Christus.” Wat zou dit voor ons kunnen betekenen? Ik wil in deze bijbelstudie eerst stilstaan bij de betekenis van geur voor ons en het voorkomen ervan in de bijbelse context. Van daaruit kom ik terug bij de tekst van Paulus en hoop die zo te kunnen verduidelijken.

De kracht van ‘reuk’ Reuk heeft een heel eigen plaats onder de zintuigen. Actief je een geur te binnen brengen, dat lukt niet. Probeer maar eens de lucht van uw oude lagere school te herinneren. Maar als je er een vleugje van binnenkrijgt, dan gebeurt er ineens heel veel. Je kan van het ene op het andere moment weer precies ervaren hoe het toen was, hoe je je toen voelde. Geur geeft heel sterke associaties – geur raakt ons hart. Geur beïnvloedt dus ook ons doen en laten. Onbewust laten we ons leiden door wat onze neus ons vertelt. Als partners elkaar vinden, moeten de geuren kloppen met elkaar (het is niet voor niets dat juist in het Hooglied zeer regelmatig de woorden ‘ruiken’ en ‘geuren’ staan). Als het ergens lekker ruikt, zullen we ons sneller thuis en prettig voelen. Als ergens een slechte geur hangt, maakt ons dat ongemakkelijk.

Reuk in de bijbel Ook in de bijbel komen regelmatig geuren voor. Hooglied werd al even genoemd, maar ook is het te vinden op andere plekken. Mensen herkennen elkaar aan de geur (bijv. Genesis 27: 27: Hij (Jakob) kwam dicht bij hem (Isaak) staan en kuste hem. Toen Isaak zijn kleren rook, sprak hij deze zegen over hem uit:

Mevr.ds. Mendie Hofma, predikant te Alphen aan de Rijn.

4

De geur van mijn zoon is de geur van het veld, het veld dat de HEER heeft gezegend.). Maar zij kunnen ook een afkeer hebben van de geur van de ander (bijv. Job 19: 17: Mijn vrouw walgt van mijn adem, mijn eigen broers deinzen terug omdat ik stink.). In Johannes 12: 3 lezen we hoe Jezus geëerd wordt met een kostbaar parfum: De geur van de olie trok door het hele huis. In het Oude Testament vinden we vele keren dat een offer dat mensen brengen een lieflijke reuk is voor God (bijv. Exodus 29: 18: Verbrand de ram in zijn geheel op het altaar. Het is een brandoffer, een geurige gave die de HEER behaagt.). God heeft behagen in wat Hij van mensen krijgt. In Genesis 8: 22 wordt zelfs verteld dat God het offer van Noach zo lekker vindt ruiken, dat Hij Zich voorneemt de aarde nooit weer te vervloeken om de mens. Zo waardevol is dus die ‘lieflijke geur’. Een heel bijzonder offer is dat van Christus. In Efeze 5: 2 wordt zijn overgave aan God ook omschreven als offergave en slachtoffer, als een geurige gave voor God. En natuurlijk is het brengen van een offer ruimer dan alleen het brengen van een letterlijk offer. Wij kunnen ook spreken van een offer wanneer mensen zich inzetten voor God of voor hun naaste. Een offer is iets dat je geeft: geld, maar ook tijd. En zo’n offer kan

God welgevallig zijn – een lekkere geur die Hem blij maakt.

De Geur van Christus De titel ‘Christus’ is de Griekse vertaling van het Hebreeuwse woord ‘Messias’. Beide woorden betekenen ‘Gezalfde’. Gezalfd worden betekent in het Oude Testament altijd, dat je een opdracht krijgt (bijvoorbeeld om koning of priester te worden). Ook Jezus wordt ‘gezalfde van God’ genoemd, iemand met een opdracht. Als Paulus in 2 Korintiërs spreekt over de ‘Geur van Christus’, betekent dat dus dat de geur van de gezalfde ook hangt om zijn navolgers. Je kunt wel ruiken dat ze bij Hem horen. Dat betekent dat zij in hun doen en laten verwijzen naar hun Heer Jezus Christus. Zo direct als we soms door een luchtje naar een moment twintig

jaar terug worden gebracht, zo direct is de associatie tussen deze christenen en hun Heer. Dat vraagt veel van Jezus’ volgelingen. Niet alleen op zondag belijden, maar elke dag verwijzen naar Christus in woord en daad. Dat betekent niet dat we overal en altijd over God aan het praten zijn, want dat kan voor mensen al zo bedreigend zijn, dat ze al afhaken voor ze de gelegenheid hebben om die lekkere geur op te vangen. Nee, onze eerste opdracht ligt erin op te vallen door de manier waarop we met anderen omgaan.

Paulus schrijft: de kennis van Christus verspreidt zich als een geur door ons! Als het goed is, krijgen mensen lucht van Christus, wanneer ze kennismaken met christenen. De associatie wordt overigens niet door iedereen positief gewaardeerd. Het ligt er maar aan of je de geur van de Gezalfde kunt waarderen. Als je zelf afscheid hebt genomen van het geloof of daar niet bij stil wilt staan, is het een onprettige geur, Paulus schrijft zelfs ‘een geur ten dode’. Als je zoekende bent en God wilt vinden, is het juist heel aangenaam, want dan wijst het de weg naar het Leven. Kortom: je kunt er niet onverschillig onder blijven. Deze geur doet wat met mensen.

Kapstok Zingen:

Psalm 141: 1 en 2: U, Heer, roep ik, U geldt mijn smeken

Lezen: Exodus 30: 34-37 Het reukwerk 34 De HEER zei tegen Mozes: ‘Neem balsemhars, cistushars en galbanum, en naast deze specerijen zuivere wierook, van alles een gelijke hoeveelheid, 35 en bereid daaruit reukwerk, een mengsel zoals een reukwerker dat maakt. Meng er zout door, het moet zuiver en heilig zijn. 36 Wrijf een deel ervan fijn en leg dat in de ontmoetingstent, voor de verbondstekst, op de plaats waar ik je zal ontmoeten. Behandel het als allerheiligst. 37 Dit reukwerk is heilig, alleen voor de HEER bestemd; reukwerk voor jezelf mag niet op dezelfde manier bereid worden.’

Wie zou dit kunnen? Paulus’ verzuchting in vers 16 zou de onze kunnen zijn: ‘Wie is geschikt voor deze taak?’ Wat moeten we dan wel niet allemaal? Het is goed om dan weer even terug te kijken naar vers 14: ‘God zij gedankt dat hij ons, die één zijn met Christus, in zijn triomftocht meevoert en dat hij overal door ons de kennis over hem verspreidt als een aangename geur’. God verspreidt dus de kennis. Wij hoeven ons daar alleen beschikbaar voor te stellen. Om het met de woorden van gezang 473 te zeggen: ‘Neem mijn leven, laat het Heer, toegewijd zijn aan Uw eer.’ Als wij zo elke nieuwe dag ingaan en onszelf dat te binnen brengen, komt de geur van Christus om ons heen te hangen. Iedereen kan het merken: wij leven niet voor onszelf, we leven voor Hem! Dat maakt dat we anders staan in ons gezin, in ons werk, in onze sociale contacten. Op al die plaatsen kunnen we aan God offeren, soms een deel van onze tijd, soms een deel van wat we hebben. Want dat is een aangename geur voor God.

Gebed: Grote en goede God. In Uw boek lezen we hoe heilig U bent. Dat er speciaal reukwerk voor U gemaakt moet worden. Geef, Heer, dat wij U ook zo zullen benaderen. Dat ons gebed en onze handen tot U gericht zijn als offers die des avonds branden. Amen. Zingen:

Gezang 473: 1: Neem mijn leven, laat het, Heer

(op dezelfde wijs):

Alles wat ik ben, o Heer, reukwerk is het tot Uw eer. Als een liefelijke geur krijgt mijn leven opnieuw kleur.

Gezang 473: 8 en l0 AJ

Gespreksvragen: 1. Door wie heeft u lucht gekregen van het evangelie? Wie zijn voor uw geloofsleven belangrijk geweest? 2. Kent u mensen in uw omgeving die de ‘geur van Christus’ bij zich dragen? Waar zit dat in voor u? 3. Gebeurt er iets met de mensen om ons heen door ons toedoen? Worden zij geraakt of aan het denken gezet door onze woorden en daden? Hebben mensen door ons wel eens lucht gekregen van het evangelie? 4. Er is een aantal spreekwoorden of gezegden, die met geur te maken hebben. Zoals: daar zit een luchtje aan, in een kwade reuk staan, onraad ruiken, ergens lucht van krijgen. Wat drukken ze uit? Wat zeggen ze u over geur?

Natuurlijk lukt dat lang niet altijd. Kennis van Christus is niet iets dat je op een gegeven moment in de zak hebt – het vereist oefening, een heel leven lang. En het is geen schande om in de leer te blijven bij mensen van wie wij op een afstand ruiken dat ze bij Christus horen, mensen die hun geloof laten spreken in wat ze doen en zeggen. Laten we dichtbij hen blijven en van hen leren. Misschien komt iets van die geur dan wel bij ons terecht.

5. Bespreek (een van) de bijbelteksten die in de bijbelstudie genoemd worden: betrek daar ook de context van de tekst in – dus lees een paar regels eromheen. Wat zegt die tekst u? Is geur daar belangrijk? Hoe zou u dat vertalen naar uw leven? Leg ook eens twee verschillende vertalingen van een tekst naast elkaar (bijvoorbeeld de NBV en de NBG ‘51), dat kan verrassende vondsten opleveren. 6. Geur is moeilijk te verbeelden of te beschrijven. Kunt u zich een boek of film herinneren, waarin dat toch lukte? Denk bijvoorbeeld aan ‘Das Parfum’ van Patrick Süskind. (Zie In-druk, pagina 12) Verwerking: 7. Lees Gezang 473 door. Zou u hier zelf een of meerdere coupletten bij kunnen schrijven? Als een gebed tot God met de strekking: Maak mij tot een geur van Christus?

5

Neus: ruiken – geuren

Psalmen 133

Dit nummer van In Gesprek heeft als thema meegekregen ‘NEUS’. Nauw daarmee verbonden is de functie ‘ruiken’, en daarvoor heb je ‘geuren’ nodig. De ene geur is prettig, aangenaam, de andere roept misschien wel heel negatieve reacties op. Deze beide pagina’s gaan hierover, we hebben het een en ander verzameld. Een psalm, een meditatie, wat doen geuren ons, maar we beginnen met de ‘NEUS’ zelf.

Onze taal kent heel veel spreekwoorden en gezegdes die over de neus gaan. Kijk maar eens in een willekeurig woordenboek onder het trefwoord neus. Je staat versteld! Ook in de Bijbel komen we de neus meermalen en in verschillende betekenissen tegen. Zo is de neus het orgaan waardoor de mens ademt. Ooit heeft God de adem in de neus van zijn schepselen geblazen (Genesis 2: 7). Het is ook ons reukorgaan (Amos 4: 10). Zelfgemaakte goden hebben wel een neus, maar zij kunnen niet ademen en ruiken (Psalm 115: 6). Ook spreekt de Bijbel over de neus van dieren, een voorbeeld daarvan vinden we in Spreuken 11: 22 waar verwezen wordt naar de neus van een varken. Een haak door de neus van een mens of dier wijst op ondergeschiktheid aan degene die de haak plaatst (2 Koningen 19: 28). Iemand de neus (en oren) afsnijden, geldt als een verschrikkelijke straf (Ezechiël 23: 25). De vrouwen in het oude Oosten dragen ter verfraaiing van hun uiterlijk graag een neusring. De ring bevordert hun schoonheid en waardigheid (Genesis 24: 22-47). Echter: denk aan de bekende vergelijking in Spreuken11: 22 waar staat: ‘Schoonheid bij een vrouw zonder verstand is een gouden ring in de neus van een varken.’ Als een mens zijn ‘neus naar de aarde richt’ is dat een teken van ootmoedigheid, het staat lijnrecht tegenover ‘de neus in de lucht steken’, teken van verwaandheid. Zo kunnen we ook ‘de neus voor iemand ophalen’ waarmee we onze minachting tonen voor iemand. In de liefdespoëzie laat de dichter de man over de vrouw zeggen dat ‘haar neus is als de toren van Libanon’. Dit beeld drukt de fierheid van een vrouw uit, zij is een persoonlijkheid, laat niet met zich sollen. ‘Lang van neus zijn’ is het Hebreeuwse equivalent voor lankmoedigheid. Een beeldende uitdrukking voor een houding 6 van iemand die geduld heeft, lang kan

wachten voordat hij uiting geeft aan zijn woede. In Jona 4: 2, Nahum 1: 3, Psalm 86: 15 en 103: 8 wordt uitdrukking gegeven aan het geduld en de trouw van God. Zó is God, zeggen de dichters en profeten. God ontsteekt niet zomaar in woede. Hij is mild en geeft ontrouwe mensenkinderen telkens weer de gelegenheid zich om te keren. Gods lankmoedigheid zegt dat de relatie tussen God en mens niet snel stuk gaat omdat zijn liefde ontzagwekkend sterk is. Iets kan je ook ‘de neus uit komen’. Denk maar aan de vogels die elke dag uit de hemel kwamen vallen toen de Israëlieten in de woestijn waren. Op het laatst walgden ze ervan! Om het af te leren nog enkele ‘weetjes’ over de neus. Zo kun je de ‘de neuzen tellen’ als je wilt weten met hoeveel je bent, is iets ‘een wassen neus’ als het niets te betekenen heeft, doe je terloops iets ‘tussen neus en lippen’ door, wil je iets niet aan iemand geven dan wordt ‘het door de neus geboord’, maar wordt het niet aan jou gegeven dan ‘gaat het aan je neus voorbij’. Je moet er een ‘fijne of goede neus voor hebben’ om te weten of je iets, en zo ja wat je ‘een ander aan de neus hangt’. Zo kun op je neus kijken, maar niet verder dan je neus lang is, je neus laten krullen, met je neus erop gedrukt worden, met je neus in de wind lopen, bij de neus genomen worden, je neus ergens insteken of stoten, iemand iets onder de neus wrijven, langs je neus weg iets zeggen, doen alsof je neus bloedt, met je neus kijken en ergens met je neus bovenop staan. Tot slot: als ik zeg: ‘Ik ben het neusje van de zalm’, dan zegt u maar: ‘Ja, mijn neus.’ Tiny

1 Een pelgrimslied van David. Hoe goed is het, hoe heerlijk als broeders bijeen te wonen! 2 Goed als olie op het hoofd die neervalt op de baard, de baard van Aäron, en neervalt op de hals van zijn gewaad, 3 als de dauw van de Hermon die neervalt op de bergen van Sion. Daar geeft de HEER zijn zegen: leven voor altijd. NBV

Over mensen samen (naar Psalm 133) wat een weldaad als mensen méér wensen dan langs elkaar te gaan als hun hopen verlangen wordt naar het vinden van elkaar als ze de liefde vragen meer van elkaar te maken God zal erbij zijn als de wensen van mensen in elkaar overgaan Sybren van der Zee Uit: Psalmen van vandaag of: Gewelven van verlangen

Geuren Wat roepen geuren bij mij op? Ik beschik over een scherpe neus. Dat is zowel een voordeel als een nadeel. Tegen etenstijd naar huis fietsend, snuif ik de lekkere etensluchtjes uit de diverse huizen op. Maar staat de wind verkeerd dan zijn de geuren van de industrie haast niet te harden. Geuren van vroeger. Soms, als ik bij een ouder iemand kom doet dat me denken aan opa en oma. Daar hing ook zo’n speciaal luchtje in huis. Niet onaangenaam maar wel echt een oudemensen-luchtje. Dat herinnert me aan de tijd dat ik kleine kinderen had. Veel sterker had ik het toen wij met de kinderen in de museumtram stapten. De lucht in die wagons zette me gelijk twintig jaar terug in de tijd. Twee keer in het jaar gingen we naar de stad om nieuwe kleren te kopen. Terug bij de tram, altijd ruim op tijd, werd er een slaatje gegeten. Groter heerlijkheid kon ik me nauwelijks voorstellen. Tegenwoordig steek ik nog wel eens een wierookstokje aan. En dan buitelen mijn gedachten naar een vakantie. Met het kroost naar de rooms-katholieke kerk. Daar werden we nog uitgebreid bewierookt. Wij vonden dat wel lekker, maar de kinderen… Doorgewinterde protestanten als ze waren moesten ze er niets van hebben. Al dat vreemde gedoe… En zo kan ik nog wel even doorgaan. De geur van een zomerse regenbui na

Mmmmm Meer dan 36 jaar geleden breidde ik een trui voor mijn man. Neutraal van model, soms totaal uit de mode wat kleur betreft, maar altijd heel warm. Hij heet ‘de warme trui’. Ik draag hem nooit, maar verder iedereen die het onverwachts koud heeft, en dat kan ook een reisgenoot of een gast zijn. Hij werd eens gedragen door een vriend

een periode van droogte. Een opfrissertje waar de aarde en de mensen van opknappen. Pas gemaaid gras. Kind geweest op het Zuid-Hollandse platteland een jaarlijks terugkerend verschijnsel. En we mochten er nooit in spelen, want dan verstoorden we het werk van de boer. En dat kon je als tuinderkinderen niet maken.

Over die tuin gesproken. Een kas met rijpe druiven. Een geur van vroeger op de tuinderij. Thuiskomend uit school met fiets en schooltas de druivenkas in om een trosje te vragen. En dan zo, vers van de boom, eten. Niks afspoelen of schoonmaken. Puurder druivensmaak heb ik na die tijd zelden geproefd. Hollandse druiven met zo’n zacht schilletje. Een licht heimwee naar de mensen van toen borrelt in me naar boven. Verleden tijd, maar ik koester de herinnering met vreugde.

Wie zijn je vrienden? Spreuken 27: 9 en 10 9. De geur van balsem en wierook maakt gelukkig, maar zoeter voor het hart is ware vriendschap. 10. Houd een vriend in ere, ook die van je vader, ga niet naar je broer als je problemen hebt: een vriend in de buurt is beter dan een broer ver weg.

De mensen met wie je optrekt vormen je gedrag, jouw gedrag vormt je karakter, en jouw karakter vormt weer een groot gedeelte van je toekomst. Houd er goed rekening mee. Zeker als senior. Daarom is een avontuurtje of een korte flirt beslist geen kleinigheid. Open jij je voor een ander, dan open jij je ook voor de geest die daarachter steekt. Daartegenover kan één goed gesprek met de juiste persoon een goede draai aan het leven geven en je op het goede spoor zetten. De waarheid is, je hebt mensen nodig die het beste in je naar boven halen. Mensen die jou stimuleren om een stap verder te komen. Mensen die de dingen willen zien vanuit Gods perspectief en zijn woord in jouw leven kunnen spreken. Wanneer je jezelf omgeeft met de juiste mensen vind je balsem en wierook – geluk in je leven.

Atie

van onze kinderen en toen ik hem in de was wilde doen, rook ik er even aan. Echt huisvrouweigen denk ik. Wow, hij rook zo lekker! Ik deed hem helemaal niet in de was. Ik rustte niet voordat ik wist wie hem gedragen had en wat die lekkere geur veroorzaakte. Het bleek een dure aftershave te zijn. Ik kocht hem onmiddellijk als cadeautje voor mijn man. Ik moest hem smeken om het op te doen, want wij zijn heel simpele mensen. En, wat dacht u, dat ik zwijmelend aan zijn voeten zou liggen? Helemaal niet. Het had geen enkel effect. Zou het dan toch de zeep zijn geweest waarin de trui de voorlaatste keer gewassen was? Er zijn veel geuren die een stevige aantrekkingskracht op mij hebben. De geur van een verse kerstboom, vers brood, verse koffie, verse bloemen, een patatkraam aan zee, een viskraam (niet om te eten maar om te ruiken), chinees, een drogende verf, pas gezaagd hout, zelfs

En verder: Denk eens aan je vrienden of vriendinnen. Ontdek hoe zij bepalend zijn voor wie jij bent, en welke draai zij aan jouw toekomst geven. Alfred C. Bronswijk, Uit: Bijna elke dagboek voor senioren. (zie ook pag. 12: In-druk)

potloden die net geslepen zijn. Veel geuren zijn zeer tijdelijk, ze vervliegen weer snel. De geuren van iets dat ligt te bederven, die blijven veel langer hangen. Dat zijn ook de geurtjes die mij onmiddellijk in beweging zetten. Hier deugt iets niet: op zoek! De allerheerlijkste geur is die van de frisse buitenlucht, soms gevangen door drogend wasgoed, en als het zo uitkomt, de prikkelend frisse geur die nog even blijft hangen na een onweersbui. Je zal toch geen reuk hebben! Heleen 7

Dag GVB! Dag redactie!

Afscheid van Betty Boiten vergeten dat ik met broers en zussen was gaan zeilen op de Fluessen en te laat terugkwam, omdat de wind wegviel. Ze hadden al een half uur op me gewacht… Ja, het was zomer, maar dan vergaderden ze door, omdat de wegen ‘s winters vaak zo lastig begaanbaar waren als de maan niet vol was. Ik bereidde ieder onderwerp voor, net als mijn voorgangster had gedaan, en na de pauze las ik een boek voor, terwijl er werd gebreid voor de verkoping. We gingen per trein naar de provinciale dagen in Leeuwarden. Twee stampvolle kerken, met sprekers, die elkaar afwisselden: in de ene kerk ’s morgens, in de andere ’s middags. Vooraf zongen we met elkaar Friese volksliedjes. Wat een andere wereld! Betty, thuis in Diemen. De GVB kwam in mijn leven in januari 1966. Ik woonde toen een paar weken in de pastorie van het Friese Warns, en vond dat ik maar ’s moest gaan kijken bij ‘Febe’. Aan het eind van de avond deelde de voorzitter mee dat zij het na 25 jaar welletjes vond, ik moest het nu maar overnemen. En dat deed ik. Dat hoorde er toch bij? Ik had ook wel ervaring, met de meisjesvereniging, een jeugdclub en zondagsschool, vroeger in Arnhem, dus ik ging in het straatje verder. Trouwens, mijn moeder was altijd al een trouw lid van de GVB. Ja, wat deed je niet allemaal in die jaren. Een jubileum leiden, en een toneelstuk instuderen en op laten voeren, zwanger en wel. Een jaarlijkse verkoping leiden voor de kerk. Ik weet nog goed hoe lastig dat was, dat ik iedereen als mevrouw Zus of Zo kende, maar zij elkaar alleen als Sjouke-Trijn en IJke-Boukje. En ook zal ik die dag nooit

8

In 1970 gingen we naar Vroomshoop, met onze beide zoons. En na een paar maanden werd ik daar lid van de vrouwenvereniging. Er waren er toen nog twee. Eerst deed ik gewoon mee, maar binnen het jaar liet ik me opnieuw strikken voor het presidentschap, en ja, weer terwijl ik zwanger was. Hier werden wel onderwerpen gemaakt, en we leidden de avonden meest om de beurt. Ooit organiseerden we toen de provinciale dag van Overijssel. Dat liep prima. Na afloop vroeg de provinciaal presidente mij of ik niet in het bestuur wilde komen. Nee, zei ik, ik rijd geen auto, dat is veel te lastig. Het kostte in 1977 meer moeite om een opvolgster te vinden voor mijn werk in de vrouwengroep dan een opvolger voor mijn man! In Dokkum ging het weer net zo. Even rust en daarna weer in het bestuur. Goede jaren waren het, in een actieve groep, waar ik veel heb geleerd. En ook later in Andijk heb ik volop meegedaan, in een kleine, hechte, intieme groep.

Betty en echtgenoot Rients op een P.O.D. in Gelderland.

Met een paar vrouwen volgde ik zelfs nog een cursus ‘werken met groepen’, omdat we koffiemorgens voor jongere vrouwen wilden opzetten. Ook Amnesty International vroeg in die jaren veel tijd van mij, maar inmiddels waren onze kinderen alle drie aan het studeren. In januari 1994 kwam ik in Spakenburg. Weer even ‘vrij’, kennismaken en acclimatiseren, dacht ik, in september begin ik wel weer. In augustus stond Akke Bootsman op de stoep: of ik geen voorzitter van de provincie wilde worden. Ik had geen goede reden om nee te zeggen. Het was wel te combineren met het werk als vertaalster dat ik al sinds 1978 deed. Zo werd ik dus in Bunschoten voor het eerst geen bestuurslid van een plaatselijke GVB, maar dat was daar ook minder nodig, vond ik. Lid zijn van een vrouwenvereniging is daar normaal! Vrouwen genoeg dus. We hadden in de provincie een goed team, en organiseerden jaarlijks de provinciale en de besturendagen. Ook was er toen nog een geregelde samenwerking met Lutherse en Hervormde vrouwen, maar dat viel geleidelijk weg: er waren te weinig groepen en vrouwen over. De kennismaking met het kader van de GVB, mensen waar ik vroeger zo tegenop had gezien, viel me mee. Ik mocht direct mee naar Huissen, naar de landelijke kaderconferentie, en vond dat boeiend en interessant. Misschien twee jaar later werd me gevraagd of ik de GVB wilde gaan vertegenwoordigen in de Nederlandse Vrouwenraad. En weer zei ik ja. Ik werkte intussen ook voor de Bunschoter krant, dus het verslaggeven was me aardig vertrouwd, en ik had me al vanaf Andijk het werken met de computer eigen gemaakt. Ik heb bij de Nederlandse Vrouwen Raad veel interessante dagen meegemaakt, met als hoogtepunt het Internationale Waterforum in Den Haag. Dat ik voor de redactie werd gevraagd, lag wel een beetje in de lijn van wat ik al deed voor de GVB. In juni 1998 was mijn eerste redactievergadering, vanzelfsprekend nog in Baarn. Samen reden Akke en ik erheen, zoals we al naar zoveel vergaderingen hadden gedaan. Ik was snel ingewerkt en voelde me als een vis in het water, in het gezellige team en in het werk, al nam Corry de Kok toen het leeuwendeel voor haar rekening. Ze zei al vrij gauw dat ze mij wel geschikt vond als opvolgster, maar dat wilde ik graag uitstellen tot ik meer tijd zou krijgen, als mijn man met pen-

sioen ging en ik ook mijn werk voor de Wereldwinkel kwijt zou zijn. Met vertalen was ik inmiddels vrijwel gestopt. In juli 1999 was het zover: Corry droeg haar taak als eindredactrice aan mij over. Uiteindelijk bleek het mijn allerleukste baan te zijn, degene die het beste bij me paste. Maar vooral de eerste maand kostte het me bloed, zweet en (haast) tranen. Er komt heel wat kijken, voor het blad bij iedereen in de bus rolt. Je krijgt wat losse kopij thuisgestuurd, toen nog vaak per post, van alle kanten, en moet maar zien hoe je dat tot een samenhangend blad in elkaar flanst. Gedichten en gebeden, liederen erbij zoeken, dat vond ik nooit een probleem. De illustraties kostten me meer moeite. Hoe maak je er een mooi geheel van? Wat moet er dit jaar bij de kerstliturgie? En hoe kom je iedere keer aan een geschikte schrijver voor een bijbelstudie? Hoe kom je aan een tweede onderwerp dat geschikt is om op de groepen te bespreken? Dat waren de hoofdvragen waar ik voor stond, en daar wilde ik graag wat deskundige hulp bij hebben. En zo kwamen we op het idee van een redactieraad. Dat is een gouden vondst geweest. Vooral Adri Hoogerwerf en Willemien Postema hebben ons ontelbare goede ideeën, schrijvers en teksten aangereikt.

Willemien Postema en Adri Hoogerwerf van de Redactieraad. Werd het werkthema vroeger vastgesteld op een gezamenlijke conferentie (van de Hervormde, Lutherse en Gereformeerde Vrouwenorganisaties), later werd het een zaak van de gezamenlijke redacties (en dat werden er steeds minder, omdat steeds meer organisaties afvielen door gebrek aan vrouwkracht), de toerustingcommissie en de het dagelijks bestuur. Voor de redactie blijkt dit eigenlijk veel beter te werken. Nu zijn ze er van het begin af aan bij betrokken, hebben hun eigen inbreng en kunnen onderwerpen en subthema’s meteen aan de werkbaarheid toetsen. Meestal is nu één morgen vergaderen voldoende om een nieuw thema te kiezen, dat dan zonder hulp van buiten wordt uitgewerkt op een vergadering in het najaar. En met dat materiaal kan de redactie aan de slag. De lezers hebben vast wel gemerkt dat er de laatste jaren veel meer is gewerkt

vanuit de thema’s en subthema’s. Dat vond ik zelf erg prettig. Het gaf me een stevig handvat om beet te pakken en mee aan de slag te gaan. En vooral veel inspiratie! Wat heb ik een uren hierboven op mijn kamertje doorgebracht, achter de computer. Het thema werkt voor mij niet zozeer als een doel op zich, maar meer als een middel, een handvat, een rode draad. Wat heb ik veel geleerd die jaren, genoten van het lezen van al die interessante boeken, en ook van alle contacten die het werk gaf. Betty op een redactievegadering in Aboza. En de computer, dat is een tweede verhaal. Toen ik de eindredactie overnam, was er al wel wat getypte kopij, maar dingen als kringberichten en gedichten werden vaak nog geschreven meegestuurd. Bij de drukker werd alles dan uitgetypt of overgetypt en, zoals dat dan heet, gedigitaliseerd: klaargemaakt voor in de computer. En nu? Alle redactieleden hebben een pc en een eigen mailadres. Alle verslagen enzovoorts gaan per mail naar iedereen toe. De kopij gaat verenigd op een cd-tje naar de drukker, met uitzondering van een enkele losse illustratie, bijvoorbeeld een foto. En wat dacht u van de website, die deze jaren zo geweldig is geworden? Henny Kalisvaart heeft een groot aandeel gehad in het thuis raken van de hele redactie op de computer. En ze heeft me bovendien heel goed geholpen in het stylen van het blad. In het voor allerlei rubrieken een vaste plek en een vast logo vinden, wat het blad handzamer en overzichtelijker heeft gemaakt, meer passend bij deze tijd. Steeds meer communicatie gaat ook niet per telefoon maar via de e-mail, bijvoorbeeld met het bureau in Amersfoort en met schrijvers. Ik kan nu al merken dat het aantal mailtjes dat bij mij binnen komt drastisch aan het verminderen is… Nog een grote verandering in mijn tijd als eindredactrice was de overgang naar een andere drukker en in het kielzog daarvan het gelukkige besluit om voortaan het hele blad een steunkleur mee te geven. Daar is het blad veel mooier en aantrekkelijker van geworden. Ik ben heel blij dat er hiervoor de financiële ruimte was, vooral door de

verkoop van het Bondshuis in Baarn. Ik hoor niet bij degenen die dat huis ooit hebben gemist. Het is iets minder intiem in Amersfoort, maar het is wel zo gemakkelijk! Ik vind het een voorrecht dat ik ook de hele reorganisatie van de GVB heb mogen meemaken en mee vormgeven. Ik ben blij met het behaalde resultaat. Een van de mooiste gebeurtenissen in mijn GVB-tijd was het bezoek aan Bosnië met Stichting Vluchteling. Dat blijft een onvergetelijke ervaring. En nu zit mijn GVB-tijd er dan ook echt op. Ik zie ernaar uit om na al die jaren wat meer tijd voor mezelf te krijgen, voor reizen met mijn man (dit voorjaar al, naar Australië), voor mijn zes kleinkinderen. Ik zal al die lieve vrouwen missen, en ook alle gezelligheid en vriendschap. Maar het blad In Gesprek blijft met me meegaan, dus ik blijf gelukkig op de hoogte. Het ga u allen goed en redactie: veel succes en inspiratie bij jullie prachtige werk! Betty Boiten

Dag Betty! 9

Psalm 22 en 23

Kapstok Kapstok voor de Stille Tijd: Wat U wilt. Zingen:

Gezang 178: 1, 5 en 6

Jezus, om uw lijden groot.

Lezen: Marcus 14: 32-42 Nachtwake 32 Ze kwamen bij een olijfgaard die Getsemane heette, en hij zei tegen zijn leerlingen: ‘Blijven jullie hier zitten, terwijl ik ga bidden.’ 33 Hij nam Petrus, Jakobus en Johannes met zich mee. Hij voelde zich onrustig en angstig worden 34 en zei tegen hen: ‘Ik voel me dodelijk bedroefd; blijf hier waken.’ 35 Hij liep nog een stukje verder, liet zich toen op de grond vallen en bad dat dit uur zo mogelijk aan hem voorbij mocht gaan. 36 Hij zei: ‘Abba, Vader, voor U is alles mogelijk, neem deze beker van mij weg. Maar laat niet gebeuren wat ik wil, maar wat U wilt.’ 37 Hij liep terug en zag dat zijn leerlingen lagen te slapen. Hij zei tegen Petrus: ‘Simon, slaap je? Kon je niet één uur waken? 38 Blijf wakker en bid dat jullie niet in beproeving komen; de geest is wel gewillig, maar het lichaam is zwak.’ 39 Weer ging hij weg om te bidden, met dezelfde woorden als daarvoor. 40 Toen hij weer terugkwam, lagen ze opnieuw te slapen, want hun ogen vielen steeds dicht, en ze wisten niet wat ze hem moesten antwoorden. 41 Toen hij voor de derde maal terugkwam, zei hij tegen hen: ‘Liggen jullie daar nog steeds te slapen en te rusten? Het is zover: het ogenblik is gekomen waarop de Mensenzoon wordt uitgeleverd aan de zondaars. 42 Sta op, laten we gaan; kijk, hij die me uitlevert, is al vlakbij.’ Gebed: Heer, in die oorverdovende stilte van die nacht en die voor ons niet voor te stellen eenzaamheid waarin U zich bevond, verlaten door Uw vrienden, kon U toch nog bidden en vol vertrouwen zeggen: Wat U wilt. Ook wij, Heer, voelen ons soms eenzaam en verlaten, zijn bang en staan, stilgezet, in het donker van ons leven. Leer ons dat wij niet alleen zijn, dat U er altijd bent en dat wij, juist dan, ons vertrouwen in U kunnen en mogen stellen. Zonder voorbehoud. Want U heeft het goede met ons voor, U bevrijdt en verlost ons, zet ons telkens opnieuw in het morgenlicht van uw genade. Amen. Voor de troon Lezen: Openbaring 7: 9-12 9 Hierna zag ik dit: een onafzienbare menigte, die niet te tellen was, uit alle landen en volken, van elke stam en taal. In het wit gekleed en met palmtakken in hun hand stonden ze voor de troon en voor het lam. 10 Luid riepen ze: ‘De redding komt van onze God die op de troon zit en van het lam!’ 11 Alle engelen stonden om de troon en de oudsten en de vier wezens heen. Ze bogen zich diep neer voor de troon en aanbaden God 12 met de woorden: ‘Amen! Lof, majesteit en wijsheid, dank en eer en macht en kracht komen onze God toe, tot in eeuwigheid. Amen.’ Zingen:

Gezang 289: 1, 2 en 5

Een van de kruiswoorden van Jezus (Matteüs 28: 45b) is de kreet: ‘Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?’ Deze woorden zijn terug te vinden in Psalm 22. Als een Jood echter een regel van een psalm aanhaalt, wordt daar de hele psalm mee bedoelt. Psalm 22 is niet compleet zonder Psalm 23. In onze Bijbel zijn het er twee geworden, maar ze horen echt bij elkaar. Hier een andere ‘vertaling’ van beide psalmen.

Uitgeleverd

God, mijn God waarom roep ik? mijn beker is leeg mijn staf gebroken heimwee heb ik naar tijden van toen: mensen die wisten die wenkten, die stonden God, ik put toch water uit uw bron? ik ben toch schaduw van uw licht? de Heer, Hij hoort wat ik niet zeg helen zal zijn toekomst al mijn stukken

Overhouden

wie zou ik worden als God niet aansprak Hij staat in mij op Hij gaat met mij onder zijn horen is mijn hopen zijn staf is mijn gaan wat houd ik over als Hij niet vasthoudt zijn volgen is mijn weg zijn geven mijn ontvangen zijn kracht mijn reserves zijn blijven mijn troost

TB

Sybren van der Zee Uit: Psalmen van vandaag of: Gewelven van verlangen

Jaap Zijlstra

De verlatene die ik in mijn armen houd, mij toevertrouwd om af te staan, ondragelijk. 10

(naar Psalm 23)

wie zou ik zijn als God niet zou zijn zijn dag is mijn licht zijn macht mijn onderkomen zijn oever mijn rust zijn bron mijn verlangen

Morgenglans der eeuwigheid

Piëta

(naar Psalm 22)

Met bloed bemorst ligt als een boreling aan mijn borst die deel had van mijn bloedsomloop.

Tezamen nu en doodalleen, kind van mijn schoot, draagmoeder ben ik, draagmoeder van de dood.

Jubileumrubriek

Voor elkaar

De gespreksgroep ‘Rondom het Woord’ te Leek heeft 12 leden met een gemiddelde leeftijd van 80 jaar. Het 40-jarig bestaan hebben zij gevierd met een High Tea. ‘Lief en leed wordt met elkaar gedeeld. Daardoor zijn er fijne contacten. Ons blad is altijd een richtlijn voor Bijbelstudie en meestal volgt daarop een boeiende bespreking. Ook wordt dankbaar gebruik gemaakt van de ‘Kapstok’. Door dit alles hopen en bidden wij in gezondheid nog heel wat jaartjes door te kunnen gaan en wie weet, neemt een jongere generatie het over.’ De vrouwengespreksgroep ‘Sola Gratia’ te Werkendam heeft op 15 januari haar 50ste verjaardag gevierd. Het is de groep waar ik lid van ben. Omzien naar elkaar, siert deze 40 vrouwen. De betekenis van onze naam ‘alleen uit genade’ wordt ervaren door de jaren heen, in het bespreken van de onderwerpen op de avonden, in het leven van alle dag. Daarom zijn we dankbaar voor dit gouden jubileum. De invulling van de avond is een feestelijk programma: een broodmaaltijd, met leden en oud-leden en voor de avond is ook de jongere vrouwencontactgroep ‘In Gesprek’ uitgenodigd. Via een lapjesdeken komen verleden heden en toekomst ter sprake en door mevrouw J.v.d.Hoek-Visser, lid vanaf de oprichting, is een diaserie verzorgd. Kortom, een viering waarin dankbaarheid een hoofdrol speelt. Katlijk/Mildam is de plaats waar de vrouwengespreksgroep ‘Trijfena-Trijfosa’ samenkomt. Deze groep bestaat al 75 jaar! Klein maar dapper gaan zij moedig voorwaarts. Reden voor een feestje waarvoor het restaurant ‘de Koningshof’ is gekozen. Daar hebben de leden koninklijk gegeten. Op 2 december is door het samenspel van de plaatselijke predikant en de gespreksgroep de 1ste adventszondag en het jubileum samengevoegd tot een feestelijke dienst. Na afloop is er gecollecteerd voor ‘zonneovens’ het project van Kruis en Munt. Een bedrag van € 128,85 kon worden overgemaakt. Zo is gedeelde vreugde dubbele vreugde. De vrouwengespreksgroep ‘Rondom Gods Woord’ te Berlikum, bestaat 60 jaar. Het is een hechte groep van 30 leden. Zij bespreken om de twee weken met de Hervormde vrouwenvereniging ‘Dorcas’ een onderwerp uit ‘In Gesprek’. In de kerkdienst voorafgaande aan de viering is er in woord en gebed aandacht besteed aan het jubileum. Het lied ‘Hij woont in ons midden’ werd ook tijdens deze dienst gezongen. In dezelfde week is het 60-jarig bestaan in eigen kring gevierd met als gast Jannie Hofstra van de PVO Friesland. Zij huldigde 15 dames die tussen de 35 en 59 jaar lid waren. Namens de groep is een GVB-kaars aangeboden en een kaart met daarop het lied ‘Ín uw licht’ uit het Frysks Lieteboek. Koffie met oranjekoek, een koud en warm buffet, het was er allemaal. Er is genoten van een hartverwarmende avond. Wat belangrijk is het toch, het in gesprek zijn over zaken die ons raken. Van harte gefeliciteerd! Een goede toekomst toegewenst in het Licht van Gods genade.

Mijn Jantien is van een heel andere orde dan de Jan uit de vorige In Gesprek. Ook zij is iemand, die als cement de stenen van de samenleving in ons dorp en ver daarbuiten aan elkaar plakt. En waarmee? Met dezelfde open ogen en oren, die Jan ook heeft. Daarnaast een geheugen, een agenda, een adressenlijstje en een telefoonklapper om u tegen te zeggen. Zij beheert al vele jaren het ziekenhoekje in het kerkblad. Maakt mensen attent op zieken die iets of iemand nodig hebben en is de steun en toeverlaat van dominees en ouderlingen. Achter de schermen heeft ze de zaken op een rijtje en zorgt ze ervoor dat niemand tekort komt. Zelf heeft zij het leven niet cadeau gekregen, maar gelukkig: haar glas is altijd halfvol gebleken. En dat werkt aanstekelijk. Iemand met een halfvol glas, daar gaan we graag mee om. En haar luisterende oren: die zijn haast spreekwoordelijk…

Nelie Rijkers-van der Sar in de schaduw van het leven

Ontmoetingen: Drenthe De HVG Drenthe en de PVO Regio Noord nodigen u uit voor een ontmoetingsdag in Westerbork Zij hebben de krachten gebundeld en hopen dat u allen komt. Geeft u zich wel op bij het genoemde adres? Hier in het kort de gegevens voor deze dag. Plaats: Datum: Tijd: Spreekster: Middagprogramma:

Toegangsprijs:

De Voorhof te Westerbork donderdag 13 maart 2008 10.00 uur (vanaf 9.30 uur staat de koffie/thee klaar) mevr.ds. Diete Kits uit Bovensmilde Een optreden van Jannetje en Dubbel, twee echte Schokkers. Met een lach en een traan nemen zij u mee naar de tijden van voorbij. € 10,-- (incl. koffie/thee en lunch)

Voor meer informatie en opgave: mevr. J.A.Hoeksewever-Klumper, secretaris Lepelaar 50, 7943 SH Meppel, tel.nr. 0522 251 968

overvleugeld door Gods goedheid kan een mens tot grote dingen in staat zijn niet op het wereldtoneel maar gewoon op het dorp een zoutend zout een lichtend licht een voorbeeld …voor mij Atie Jongejan 11

In-druk Patrick Süskind

Het parfum De geschiedenis van een moordenaar In deze adembenemende thriller draait alles om geur. Jean-Baptiste Grenouille wordt geboren op de vismarkt van het achttiende-eeuwse Parijs. Het kind heeft geen enkele geur, waardoor men hem van jongs af aan wantrouwt. Zelf ontwikkelt Grenouille een fenomenaal reukvermogen, en dat brengt hem tot inktzwarte daden. Het boek is knap geschreven; vanaf elke bladzijde komt de geur, de stank, het aroma en de walm je tegemoet. Het Parfum werd voor het eerst gepubliceerd in 1985. In 2006 werd het boek heruitgegeven én kwam de verfilming uit. Beide - het boek en de film - zijn een aanrader. Uitgeverij Prometheus, Amsterdam, 2006. 255 pagina’s ISBN 978 90 446 0878 6. Prijs € 12,50 TL Janet van Dijk (red.)

Met hart en ziel en handen Rituelen om het geloof te voeden Een paar maanden geleden kwam Bart Robbers met het idee dat het christendom - net als de islam - moest komen met een aantal vaste herkenningspunten, “zuilen”, noemde hij ze van toegepaste spiritualiteit: - dagelijks een hardop uitgesproken lofzegging of zegenspreuk: - wekelijks een vast moment van aandacht voor naasten, geliefden en noden in voorbede en gedachtenis; - nadrukkelijk vieren van de bijzondere feesten: Kerstfeest, Pasen, Pinksteren, zowel thuis als in de geloofsgemeenschap; - eenmaal per jaar een retraite van ten minste 3 dagen; - eenmaal in het leven een jaar van bijzondere dienstbaarheid. Later werden er nog deze bij gevoegd: - geregelde ontmoeting met medegelovigen in de viering van de zondag en de - instemming met de lofzang. - een ritueel dat voor de persoon zelf speciale betekenis heeft en passend is.

te volgen, maar om er je eigen variaties op te vinden en in je leven in te passen, niet voor zo nu en dan, maar juist met de genoemde regelmaat. Merkwaardig trouwens dat dingen als met elkaar aan tafel bijbel lezen en bidden of voor het slapen gaan zo toch weer worden herontdekt als wezenlijk voor het leven van een christen. En dat het wekelijks bijeenzijn als gemeente ook pas in tweede instantie opdook… Ik ben blij dat er zo weer nieuwe vindplaatsen ontstaan voor de ontmoeting met God. Als dit boekje mensen kan helpen hun eigen weg daarin te vinden, dan is het zeer waardevol! Uitgave: PKN, 2007. 60 pagina’s Bestellen bij: Toer, Postbus 29, 2700 AA Zoetermeer, o.v.v. van Toer nr. 602 ISBN 978 90 239 2284 1. Prijs: € 6 BB Alfred C. Bronswijk

Bijna elke dagboek voor senioren In een handzaam formaat is een serie nieuwe dagboekjes verschenen. Niet helemaal voor elke dag en elke week, vandaar het eerste deel van de titel. Het boekje kan op elk moment van het jaar in gebruik genomen worden. Voor elke dag is er een bijbelgedeelte, een korte overdenking en een ‘nadenkertje’. Zoals deze bijvoorbeeld: “Als je bidt, doe dat dan niet om God te herinneren dat jij er bent, maar om jezelf eraan te herinneren dat Hij er is.” Een scherpzinnige vondst van deze schrijver en taalvirtuoos. De verschillende weken in de maand krijgen steeds hun eigen aandachtspunt mee. Het hoofdthema van de maand wordt belicht vanuit het hart, het verstand, de handen en gespiegeld in bijbelse verhalen. Onderwerpen die terugkomen en zeker passen bij de seniorenleeftijd: stilstaan, tot stilte komen, nadenken over eigen leven en levenshouding, oordelen, loslaten en gebed. En dat alles goed en heel leesbaar geformuleerd. Een boekje dat ik zeker ter gebruik kan aanbevelen, thuis of in de gespreksgroep. Uitgave Boekencentrum, Zoetermeer, 2007. 212 pagina’s ISBN 978 90 239 2223 0. Prijs: € 14,90 BB Ds. W.J. Dekker

Dit alles omdat de tot dusver gebruikelijke rituelen zozeer zijn afgesleten en verdwenen. Er werd meteen van alle kanten op gereageerd en mensen gingen ermee aan de slag, zoals uit dit boekje uit de serie Toer ook blijkt. Het geeft aan hoe de diverse bovengenoemde rituelen of momenten in het leven van mensen functioneren en religieus inspirerend werken. Het 12 noemt geen voorbeelden om slaafs na

Elisa Dichter bij God Eerste deel in de nieuwe bijbelstudiereeks LUISTEROEFENINGEN. De naam Elisa betekent: God is redder. De bijbelstudies over Elisa zijn geschreven met het oog op de praktijk van het christelijke leven. De gesprekspunten aan het eind van elk hoofdstuk helpen om verder inzicht te krijgen.

Mooi vormgegeven boekje, geschikt voor bespreking in groepen of persoonlijke bijbelstudie. Het is fijn om op deze manier bekend te raken met de profeet Elisa, die toch altijd een beetje in de schaduw van Elia is gebleven. Van harte aanbevolen. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer, 2007. 88 pagina’s ISBN 978 90 239 21 19 6. Prijs: € 8,50 AJ Marinus van den Berg

De laatste eer Over het voorbereiden van het laatste afscheid In de inleiding van dit boek vat deze bekende pastor en publicist zijn visie en uitgangspunt rond de laatste eer als volgt samen: ‘De laatste eer is een zaak van gemeenschap en een zaak van cultuur.’ De mens is een sociaal wezen en dat telt al helemaal bij het voorbereiden van het laatste afscheid. In dit praktische boek, dat overigens juist veel oog heeft voor de onderliggende gevoelens en de spirituele kant van leven en dood, wordt een aantal aspecten van het afscheid nemen aan de orde gesteld. Een bijzonder toegankelijk boek voor iedereen die het op prijs stelt om zich goed voor te bereiden op alles wat met afscheid nemen en de uitvaart te maken heeft. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer, 2007. Paperback, 116 pagina’s ISBN 978 90 211 4164 0. Prijs: € 12,90 Hélène van der Laan-Kamp

Ongeneeslijk gelukkig Een verhaal over humor, levenslust en kanker Een drukke huishouding met man, kinderen en huisdieren, een baan en zwanger van de derde. Dan komt de diagnose: een vergevorderd stadium van darmkanker. Met een levensverwachting van enkele maanden… Hélène van der Laan hield al ruim een jaar een veelgelezen weblog bij op internet, toen haar dit overkwam. Ze vocht keihard terug, gesteund door honderden lezers. Na een veel te vroeg ingeleide bevalling en maanden van operaties en chemotherapie, wist zij iedereen te verbazen met de positieve uitkomsten van de onderzoeken. Ze geniet nu van iedere dag die ze beleeft en deelt dat nog altijd met haar groeiende schare lezers. Het verhaal van een ijzersterke en innemende vrouw, die met haar humor en positieve levenshouding haar ziekte voor iedereen draaglijker weet te maken. Een boek om in één adem uit te lezen! Friese Pers Boekerij – Uitgeverij Noordboek, Leeuwarden, 2007. 208 pagina’s ISBN 978 90 330 0636 4. Prijs: € 15,--

Het weten waard

De jaarlijkse Wereldgebedsdag wordt gehouden op vrijdag 7 maart 2008. Het thema zal zijn: Wijsheid en inzicht. De Wereldgebedsdag heeft een lange traditie. In 1887 riepen Amerikaanse vrouwen op tot een gebedsdag in hun land. Deze oproep is uitgegroeid tot een gebedsdag in ongeveer 170 landen. Sinds 1929 wordt ook in Nederland hieraan deelgenomen. De viering voor 7 maart 2008 is voorbereid door vrouwen uit Guyana. Guyana ligt in het noordoosten van Zuid-Amerika. Bijna de helft van de bevolking is protestant, een klein deel rooms-katholiek en een deel belijdt het hindoeïsme en de islam. Veel aandacht is er voor preventieve gezondheidszorg. Guyana neemt ook deel aan Aids en HIV projecten. Het Nederlands Comité heeft gekozen voor de volgend projecten: 1. Project van Eunice Belle in Pomeroon Voorlichting over Aids en HIV aan jongeren van 15-24 jaar en hun ouders. 2. The Salvation Army Georgetown Feeding Programme Het doel van dit Leger des Heils project is het verstrekken van maaltijden aan kinderen, vrouwen en ouderen met een laag inkomen. 3. Ruimveldt Children’s Home (Surinaams Bijbelgenootschap) Dit is het jeugdproject. Aidswezen en -kinderen van ouders met aids worden opgevangen en krijgen les in een klein schoolgebouwtje.

Informatie over Guyana Guyana ligt in het noordoosten van Zuid-Amerika en wordt begrensd door de Atlantische Oceaan, de Orinoco, de Rio Negro en de Amazone. De hoofdstad van Guyana is Georgetown. Geschiedenis De eerste Europeanen die voet aan wal zetten, waren de verkenners van Amerigo Vespucci in 1499. De Nederlanders stichtten de eerste nederzettingen aan de rivier de Pomeroon (1580), aan de oevers van de Essequibo (1596), de Demerara en de Berbice (1624). Ook Franse en Engelse nederzettingen ontstonden rond die tijd. De nederzettingen kwamen na een hevige strijd in 1814 eerst in Franse en later in Engelse handen. De afschaffing van de slavernij in 1834 veroorzaakte een groot tekort aan arbeidskrachten. Door het aantrekken van contractarbeiders vanuit China en India werd getracht dit probleem op te lossen. Geografie Het landschap biedt een grote verscheidenheid: er zijn bergketens tot ruim 2000 meter en de hoogste top is de Roraima met een hoogte van 2810 meter. Ook zijn er savannen en gebieden met tropisch regenwoud. De grootste rivier is de Essequibo, waarin de beroemde Kaieteurwatervallen (de hoogste watervallen ter wereld) zich bevinden.

Materiaal voor de vieringen in 2008: Orde van dienst voor volwassenen € 0,65 -Verkorte orde van dienst voor zorgcentra € 0,55 - Orde van de dienst voor de jeugdviering € 0,35 Te bestellen bij: mevr. Jansje Sick-Vernhout, Achter de Hoven 51, 7419 AG Deventer, telefoon 0570 612545, e-mail: [email protected]

Bevolking De bevolking bestaat uit Hindoestanen, Mestiezen, Indianen, Europeanen en Chinezen. De Indiaanse bevolkingsgroepen leven in het binnenland, de kuststreek is door het grootste deel van de bevolking tot woonplaats gekozen.

Meer info: mw. L. Miedema-Spijksma, telefoon 0172 430932 e-mail: [email protected] of via www.wereldgebedsdag.nl

Staatsvorm Guyana is een republiek. In 1953 kreeg het land gedeeltelijk en in 1960 volledig zelfbestuur. De wetgevende

macht berust bij de Nationale Vergadering. De Nationale Vergadering wordt voor een periode van 4 jaar benoemd en uit haar midden wordt de president gekozen. Er is kiesrecht voor inwoners van 21 jaar en ouder. Godsdienst Bijna de helft van de bevolking is protestant, een kleiner deel is rooms– katholiek en een deel van de bevolking belijdt het hindoeïsme en de islam. Onderwijs Sinds enige tijd is het onderwijs verplicht voor kinderen tussen 6 en 14 jaar. Van de bevolking van 15 jaar en ouder is 13% analfabeet. Guyana is in Zuid-Amerika het land met het grootste project om het analfabetisme te bestrijden. Gezondheidszorg De gezondheidszorg richt zich vooral op de basisbehoeften van de bevolking. Ook is er veel aandacht voor preventieve gezondheidszorg. De belangrijkste doelen zijn: de gezondheid van moeder en kind en voorlichting over voedsel en revalidatie. In Guyana wordt deel genomen aan verschillende AIDS en HIV projecten. Landbouw, bosbouw en veeteelt Er is landbouw op ongeveer 1% van het totale grondoppervlak. De voornaamste producten zijn: rietsuiker, rijst, kokosnoten en citrusvruchten. Er is vleesproductie in het savannengebied en de zuivelproductie is vooral gesitueerd in de kustgebieden. De producten worden in industriële bedrijven verwerkt. In het tropisch regenwoud is de productie van het groenhart hardhout belangrijk. Exportproducten zijn: suiker, rijst, bauxiet, aluminium en aluinaarde. Voedingsmiddelen, brandstoffen, voertuigen en machines worden ingevoerd. De belangrijkste handelspartners zijn: Verenigde Staten, Canada, Engeland, Noorwegen en Nederland. Verkeer Het grootste deel van het wegennet bevindt zich in de kuststreek en er is een goed spoorwegnetwerk. De grote rivieren zijn van belang voor het transport van en naar het binnenland. Sommige rivieren zijn over een grote lengte te bevaren door zeeschepen. Georgetown is de belangrijkste havenplaats en Timehri Airport is de nationale luchthaven. 13

Achterklap

Wij herdenken

Geur Zondagmorgen. De geur van pas gezette koffie. De klanken van een geliefde grammofoonplaat, bijvoorbeeld Aafje Heijnis. De geur van een warm wordende cv radiator. Het geratel van een schele mixer die onder luid protest de slagroom klopt. De geur van een pas opgestoken sigaar, waar we allemaal van meegenieten, of we willen of niet. Wisten wij veel? Onze zondagse kleren hebben geen speciale geur, misschien hangt er aan onze schoenen nog een zweem van de geur van schoenenpoets, maar ik denk dat zoiets ook niet zo erg lang blijft hangen. Wij lezen wat in een boek of in de Donald Duck. Misschien kijken we in de oude ingebonden Spiegels. Mijn moeder smult van een Agatha Christie totdat het tijd wordt om zich met het eten te bemoeien. Misschien zijn we wel met een potje Monopoly begonnen. Dat loopt nooit echt goed af. Of we zijn boos omdat we moeten gaan eten, of we zijn boos omdat een van de broers allermisselijkst aan het winnen is en dat vertrouwen we voor geen meter. De geur van de soep, van het vlees, of de kip, gewoon een zware vette lucht, denk ik, en dan de zondagse pudding. Dat was waar we de hele tijd eigenlijk al naar uit hadden gekeken. Na bijbellezen en danken steken degenen die daar van houden een sigaretje op, ook geen onaardige geur, en de anderen werpen zich op de afwas. Daar schijnt ook een geur bij te horen maar die is mij niet bekend. Wel de steeds natter wordende theedoeken, de geur van een gebruikte theedoek die gedroogd is en daarna weer gebruikt. En de geur die aan je verwaterde vingers hangt van dat ouwe sop of die doorweekte theedoeken. En de volgende dag is het gewoon maandag, een nieuwe week.

Het volgende nummer van

in gesprek verschijnt op 4 maart.

Thema: Adem Bijbelstudie: Erik Versloot Liturgie voor Passie en Pasen 14

Mevrouw J. Bos-Nijboer

- Nijeveen

Mevrouw L. van der Burght-Kalle

- Vlissingen

Mevrouw T. van der Kint-Westra

- Eindhoven

Mevrouw C.J. Klijnsma-Smallenburg

- Mijdrecht

Mevrouw J.H. Makkinga-Boerman

- Ommen

Mevrouw E. Tamminga-Bremer

- Boksum

Mevrouw R. Ventevogel-Dalebout

- Vlissingen

Zoals wij volop delen in het lijden van Christus, zo delen wij volop in de troost die God ons door Christus geeft. (2 Korintiërs 1: 5)

VROUWEN - GELOVEN - WERELDWIJD Onze aandacht gaat deze keer uit naar een project van kerk in actie in Argentinië. Onder de naam Accion Educativa zoekt men de armste boeren op en geeft hen en hun vrouwen en kinderen onderwijs. Voorlichting, bewustwording en ontwikkeling zijn kernactiviteiten. Daar gaat aan vooraf dat ze leren lezen en schrijven. Dat is altijd een beginpunt geweest van evangelisatie. Laten we bidden dat het vrucht mag dragen. In Halmahera op de Molukken is men met behulp van kerk in actie bezig, om cursussen gemeente-

opbouw te geven, ook geeft men onderricht over pastorale begeleiding en trauma verwerking. Tengevolge van de strijd die er is geweest hebben heel veel mensen schade opgelopen. Laten we bidden dat het mag helpen en dat er zegen op zal rusten. Voor ons eigen land willen we bidden dat meer mensen verlangen krijgen om God te dienen. En dat wij, als beelddragers van de Heer, aantrekkelijk zullen zijn voor de mensen die Hem nog niet kennen. Dat wij woorden mogen vinden die hen aanspreken. Uit genade.

Kruis en Munt

Zal ik ooit weer een thuis hebben? ’In Bhutan was ik boer en had ik akkerland’, vertelt Rudna Man Subba (37). ‘Nu ben ik vluchteling en werk ik mee in een sanitatieprogramma. Dat wil zeggen dat ik de toiletten schoonmaak. Ik ben naar Nepal gevlucht omdat het

Foto Chris de Boode

In gesprek met... (door en voor de lezers) Graag willen wij u laten meegenieten van de e-mailwisseling tussen een lid uit Roodeschool en de eindredactie. Deze begon op 14 november en gelukkig werd het probleem opgelost, het kwam helemaal goed (‘t lijkt wel een sprookje…). Dit lid mailde: ‘Even over ons bondsblad In Gesprek. We zijn er erg blij mee en gebruiken hem maandelijks bij onze besprekingen. We zijn het liefst up to date en behandelen dus het allernieuwste nummer. Nu ben ik zelf volgende week aan de beurt voor de bespreking en elke morgen loop ik naar de post en nee nog geen blad.’ ‘… zoals u wel zult begrijpen op uw blad zit ik met smart te wachten.’ Het antwoord hierop was kort maar krachtig: ‘Al sinds 2001 verschijnt het novembernummer pas halverwege de maand, rond de 17e, omdat het een gecombineerd november/decemberblad

niet goed ging in Bhutan. Het volk riep om democratie maar de koning wilde dat niet. Hij werd bang en nam maatregelen. Vooral tegen de Lhotsampa’s, de bevolkingsgroep waartoe ik behoor. We mochten niet meer onze eigen kleren aan, niet meer onze eigen taal spreken, niets meer van onze cultuur laten zien. Het werd steeds moeilijker. In 1990 ben ik gevlucht. Ik was toen achttien jaar oud en werd bedreigd. De Lhotsampa’s werden allemaal ingedeeld in categorieen, van 1 tot en met 7. Ik was bang dat ik in categorie 7 zou worden ingedeeld, dan ben je volgens hen een ‘terrorist’. Met alle gevolgen van dien. Bij veel van mijn vrienden en familieleden was dat al gebeurd en mijn vader was ook al gevangen genomen. Dus de kans was groot dat ik ook als ‘terrorist’ zou worden gezien. Daarom ben ik gevlucht. Of ik mij thuis voel in het vluchtelingenkamp? Nee. Ik voel me niet thuis. Maar

is. De datum waarop u de In Gesprek kunt verwachten staat ook altijd op pagina 14 in het blad vermeld.’ (Om haar ter wille te zijn werd de bijbelstudie per mail gestuurd.) Tot slot de reactie van het lid: ‘Wel een beetje laat maar toch wil ik nog even reageren op onze brief(e-mail)wisseling. ‘k Vond het een hele mooie reactie (pats een tik op mijn neus): ‘lees dan ook beter het blad.’ Ik bekijk het met humor en zo heb ik het ook op de vereniging gebracht. Men kreeg het blad de ochtend voor onze vergadering. We hebben toch maar Maria behandeld ondanks dat we vooraf wat sceptisch waren. En je wilt niet weten wat een mooie bespreking we hebben gehad. We hadden een stuk of zes Mariabeeldjes meegenomen en op tafel gezet en onze aversie, zo we die al hadden, is helemaal over.’ Eind goed, al goed!

De Fonteinkring uit Voorburg liet ons weten hoe hun kerstviering op 12 december verliep. Zij begonnen om

Foto Chris de Boode

ik heb geen keuze. Ik kan niet terug naar mijn land. Maar ondanks alles wat er is gebeurd hou ik van Bhutan. Het is mijn land.’ Tirsa Hofstee, Stichting Vluchteling

11.00 uur met de kerstliturgie. ‘Onze waardering is groot voor degenen, die deze liturgie in elkaar gezet hebben. Dit heeft onze bijeenkomst tot een betrokken viering gemaakt. Wij hebben samen de lunch gebruikt, verzorgd door een aantal leden van onze groep en tot slot maakten we samen ‘een waterlelie’ van lege waxinelichtcupjes.’ De ‘Lydia’-vrouwen in Zwartebroek hielden hun kerstviering op 18 december vanaf 19.45 uur. In de consistoriekamer was de tafel extra feestelijk versierd met een mooi kleed, kaarsen en dennengroen. ‘Samen hebben we veel liederen gezongen. De kerstliturgie werd door ons allen om de beurt gelezen. Zo samen bezig zijn met Kerst, daar kan geen kerkdienst tegenop! Bij de koffie kregen we een lekkere koek, tussendoor konden we lekker snoepen van kleine koekjes en snoepjes en ook een glaasje sap ontbrak niet. Een lid van de groep was er deze avond jammer genoeg voor het laatst bij. Als verrassing hebben we haar een map met A4-tjes ten afscheid meegegeven. Na de viering werd nog een kort kerstverhaal door een van de leden gelezen. Al met al beleefden we een heel mooie en fijne avond.’ Tot zover In gesprek met. Heeft u vragen, opmerkingen of zomaar iets leuks te vertellen, meldt het ons. Deze rubriek is er tenslotte ‘door en voor’ u als lezer. De Redactie 15

Omdat onze woorden Omdat onze woorden zo schraal zijn, onze gebaren zo krachteloos, onze blik zo kortzichtig, onze harten zo kil, hebben wij een ander nodig, met menselijke warmte. Daarom gedenken wij Jezus van Nazareth. Omdat onze dromen zo bedrieglijk zijn, onze perspectieven zo op ons zelf gericht, onze visioenen slechts van hier en nu, hebben wij een medestander nodig, die liefde, recht en trouw ons leert. Daarom herinneren wij ons Jezus van Nazareth. Omdat onze angsten zo talrijk zijn, onze dood zo doodgewoon, ons leven zo vaak tevergeefs, onze oplossingen een deel van ons probleem, hebben wij een broeder nodig, die zegt: een nieuw begin is altijd mogelijk. Daarom geloven wij Jezus van Nazareth. Alfred C.Bronswijk Uit: Rakelings Nabij