in gesprek 2 werk- en informatieblad van de protestantse vrouwen organisatie

in gesprek 2

69e jaargang, februari 2011

werk- en informatieblad van de protestantse vrouwen organisatie

GEDENK EN VIER BIJ ECHTSCHEIDING EN KERKVERLATING DAT GODS LIEFDE NIET OPHOUDT ALS KINDEREN ANDERE WEGEN GAAN

Colofon

In dit nummer

In Gesprek

Inmiddels zijn we aanbeland in februari. Ook al vieren we Pasen dit jaar pas eind april en duurt het zelfs nog wel even voordat de 40dagentijd begint, toch heeft deze maand voor mij altijd iets van rust en inkeer in zich. – De drukte van december maakte plaats voor de leegte, het nieuwe begin van januari. – Ook van omkeer. Midden in de winter komt toch al iets van de lente in zicht, van het nieuwe leven. Nee, niet nu, niet direct, maar het komt er wél aan!

werk- en informatieblad van de Protestantse Vrouwen Organisatie Bezoekadres Bureau PVO: Kon. Wilhelminalaan 21, Amersfoort Postadres PVO: Postbus 1496, 3800 BL Amersfoort Telefoon 033 - 465 22 64 (ma., di. en do. 09.00-14.30 uur) e-mail: [email protected], Internet: www.pvo-nederland.nl Gironummer PVO: 515473 Gironummer Kruis en Munt: 3336259, t.n.v. PVO Amersfoort. Dagelijks Bestuur PVO: Voorzitter: Hetty van Weeghel-de Boer Sommelaan 6, 5627 WK Eindhoven. Tel. 040-2623979 Secretaris: Gonny Elema-de Lange Boerdijk 13, 7918 TA Nieuwlande. Tel. 0528-351257 Penningmeester: Tjitske Rinsma-Kuperus Marktweg 81/13, 8444 AC Heerenveen. Tel. 0513-632284 Algemeen adjunct: Henny de Graaf-Hopman Kerkemaat 9c, 3751 AH Spakenburg. Tel. 033-2987225 Lid: Gré Popping-Hoekzema Veerstraat 45, 8181 VV Heerde. Tel. 0578-697069 Redactie In Gesprek: Tiny van de Biezen-Kamphorst, eindredactie Atie Jongejan, Jopie van de Kleut-Waanders Heleen Koekoek-Dethmers, Titia Lindeboom-Bruning Brieven voor de Jubileumrubriek: Nelie Rijkers, J.C. Pieckstr.14, 4251 ZR Werkendam e-mailadres: [email protected] Kringberichten: Jopie van de Kleut, Rondweg 25, 3785 LB Zwartebroek e-mailadres: [email protected] Overlijdensberichten: Bureau PVO, zie boven Overige kopij: 6 weken voor verschijnen van het blad bij de eindredactie: Tiny van de Biezen, A. v. Meerveldstr. 5, 3785 LP Zwartebroek. Tel. 0342 - 462095. e-mail: [email protected] Lidmaatschap van de PVO: € 16 per jaar. Daarbij is het abonnement op dit blad inbegrepen. Opzeggen alleen schriftelijk voor eind december bij het Bureau. Gesproken cd: In Gesprek verschijnt ook op cd als een uitgave van de CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden te Ermelo, tel. 0341-565 499 Druk: Mailfors Amersfoort

Met ons jaarthema Gedenken en vieren zijn we aanbeland bij echtscheiding en kerkverlating. Niet echt de vrolijkste zaken die ons kunnen overkomen, maar als we om ons heenkijken, horen ze er wel bij in het leven. Het is zaak dat wij ze een plekje geven. - De bijbelstudie, geschreven door mevr. ds. Bernadette van Litsenburg, gaat erover. Aan de hand van enkele bijbelgedeelten uit Hosea gaan we het gesprek aan over deze moeilijke zaken. Echter met de toevoeging: dat Gods liefde niet ophoudt. Heel uitzonderlijk: we kregen van haar ook de Kapstok erbij die helemaal gericht is op deze bijbelstudie. - In Zo zijn onze manieren twee verhalen over Monica. Een moderne, door mevr. ds. Kooistra, en een van lang geleden. Wat zij met elkaar gemeen hebben? U leest het op pagina 6. In Op een kier lezen we nog meer over moeders en kinderen, geniet ervan! - Het tweede hoofdartikel, geschreven door mevr. ds. Margriet van der Kooi kreeg als titel mee ‘Als kinderen andere wegen gaan’. Hoe gaan we daarmee om? Wat kunnen we dan nog voor hen betekenen? U zult merken dat hier vooral het bemoedigende woord ‘troost’ is. - Op pagina 10 ditmaal een bericht over een tentoonstelling in het Joods Historisch Museum. Deze is gewijd aan de periode na de Tweede Wereldoorlog en laat vooral de wederopbouw en het optimisme zien. - Pagina 11 is gewijd aan de nieuwe column Shalom, ditmaal over het Poerimfeest. Wij wensen u veel leesplezier en goede bijeenkomsten met deze In Gesprek.

ISSN: 0921-447

Tiny van de Biezen

Doelstelling De Protestantse Vrouwen Organisatie heeft als doel: - lokale gespreksgroepen en de leden daarvan te stimuleren, te adviseren en toe te rusten. - Krachten te bundelen en stem te geven. - Dit alles om landelijk en plaatselijk te komen tot ontmoeting en gesprek, bezinning op Bijbel en persoonlijk geloof, en een bewuste inzet voor een rechtvaardige en veelkleurige samenleving. 2

Hoofdartikelen: februari 2011

Gedenk en vier bij echtscheiding g en kerkverlating dat Gods liefde niet ophoudt, bijbelstudie bij Hosea 4: 1-10 door mevr. ds. Bernadette van Litsenburg te Eindhoven .................... 4 Als kinderen andere wegen gaan door mevr. ds. Margriet van der Kooi te Driebergen-Rijsenburg ...... 8

Meditatie De meeste van ons zullen de wenkbrauwen fronsen als we bij het jaarthema Gedenken en vieren worden geconfronteerd met afscheid bij scheiding en kerkverlating. Het naderhand gedenken willen we waarschijnlijk het liefst zo ver mogelijk van ons afschuiven, laat staan het vieren. Anders dan andere vierdagen kan je deze twee onderwerpen niet in één dag vangen zoals bijvoorbeeld een verjaardag, een huwelijksdag of een sterfdag. Het is meer een proces wat dan uiteindelijk uitmondt in een scheiding. Kerkverlating en scheiding hebben veel gemeen. Er gaat vaak heel veel aan het afscheid vooraf en meestal is er al een hele tijd van lauwheid naar de ander toe, de partner of de kerk. Frappant is dat we bij allebei de onderwerpen kunnen spreken van bruid en bruidegom. In een huwelijk heb je te maken met een bruid en bruidegom en in de Bijbel lezen we dat de kerk wordt vergeleken met een bruid en de Here Jezus als haar bruidegom. Het verschil zit hierin dat in het geval van de kerk de bruidegom nooit afscheid neemt van zijn bruid en dat is bij een het huwelijk tussen man en vrouw duidelijk anders. Wat geweldig om dit te weten. Wij, die zo vaak en in allerlei zaken ontrouw zijn, mogen toch telkens weer terugvallen op de trouw van onze God. Hij heeft daarvoor zijn eigen zoon niet gespaard, maar overgegeven aan de dood om de scheiding die wij veroorzaakt hadden, ongedaan te maken. Dit is wat we met Pasen vieren. Ook in christelijke huwelijken is een scheiding niet altijd te vermijden. Hoewel het in deze tijd lijkt of de trouwbelofte niet zo veel zeggingskracht meer heeft. We zijn zo op ons zelf gericht. We beloven elkaar trouw in voor- en tegenspoed en we beloven elkaar trouw tot de dood ons scheidt, maar uiteindelijk kunnen we het niet waarmaken. Trouw, juist daar gaat het om. Daar moet aan gewerkt worden. Je moet zelf trouw zijn en dat mag je ook van de ander verwachten. Niet alleen in het huwelijk naar onze partner, maar ook als gelovige naar onze Hemelse Vader toe. We kunnen dat niet uit onszelf, maar moeten telkens weer vragen: Toets mij of niet een weg in mij, mij schaadt en leidt aan U voorbij (Psalm 139: 14). Misschien ligt er voor ons als ouderen wel een taak om te verwijzen naar die trouw en die liefde van onze God. Laten we denken en steeds weer gedenken aan Gods trouw die duurt tot in eeuwigheid en laten we maar bidden of Hij ons in onze zwakheid te hulp komt.

Henny de Graaf, voorzitter Regio West

3

Mevr. ds. Bernadette van Litsenburg

Gedenk en vier bij echtscheiding en kerkverlating, dat Gods liefde niet ophoudt Bijbelstudie bij o.a. Hosea 4: 1-10 Moeten we echtscheiding en kerkverlating wel gedenken, laat staan vieren? Heel lang is echtscheiding voor de kerk taboe geweest: wat God verbindt, zal de mens niet scheiden. En mensen die de kerk verlaten, tellen letterlijk en figuurlijk niet meer mee. Toch zijn er tegenwoordig zelfs rituelen ontwikkeld om zowel echtscheiding als kerkverlating een plaats te geven in de kerkelijke gemeente. Het Dienstboek deel II, over leven, zegen en gemeenschap, besteedt er zelfs aandacht aan (vanaf pag. 391). Dat is ook niet gek. Want, zoals de titel al zegt, houdt Gods liefde niet op en in de kerk proberen we toch samen vorm te geven aan die liefde van de Eeuwige. Bovendien zijn echtscheiding en kerkverlating beide het verbreken van een verbond. Wat beide zaken ook samen delen is, dat er liefde in het spel is, of beter gezegd: verlies van liefde en dat doet altijd pijn. Liefde is hier een belangrijk thema. Natuurlijk wil niemand dat liefde ooit ophoudt. Een ander thema dat beide verbindt is ‘het-je-thuis-voelen’. Als je je in een huwelijk niet meer thuis voelt, is een echtscheiding niet uitgesloten en dat geldt ook voor de kerk. Een kerkgemeenschap waar je je niet (meer) thuis voelt, maakt dat je buiten de gemeenschap komt te staan. Dit zijn allemaal elementen die ook een rol spelen in het boek van de profeet Hosea. We lezen van hoofdstuk 4 de verzen 1-10.

Hosea, een profeet van de liefde Hosea is een van de kleine en vaak onbekende profeten. Zijn naam betekent ‘redding’. Maar de betekenis van die naam kun je soms moeilijk terugvinden in dit bijbelboek. Hosea gaat vooral over afval en overspel, over zonde en ommekeer. Ondanks dat is het sleutelwoord toch liefde. Abraham Heschel heeft een studie gemaakt over de profeet Hosea en noemt hem ‘de profeet van de liefde’. Nu zijn er verschillende soorten liefde en ik wil me vooral bezighouden met de liefde tussen partners en de liefde voor een zaak. Als de Bijbel het over liefde heeft, is dat een ander soort liefde als die we terugvinden in allerlei liedjes.

Mevr. ds. Bernadette van Litsenburg is predikant van de Lutherse Gemeente in Eindhoven

4

In bijbelse zin zou je kunnen zeggen, dat liefde iets te maken heeft met inzet, met een wederzijdse verbondenheid, met bewuste afstemming op de ander. Vrij vertaald is liefde in de Bijbel een werkwoord. Hosea vergelijkt de relatie tussen God en zijn volk als die van een huwelijk: een bindende relatie waarin geen plaats is voor andere minnaars. Zo kijken wij ook aan tegen een huwelijk. Dat is herkenbaar. Als we dit doortrekken naar hoe we in onze kerkelijke gemeente staan, dan houden wij er ook niet van als gemeenteleden vaak naar een andere kerk gaan. Dat voelt toch ook een beetje als vreemdgaan. Zowel in het huwelijk als in de kerkgemeenschap moet je hart voor elkaar hebben en als we kijken wat Hosea daar zegt, dan zien we God die het volk niet alleen aanklaagt, maar ook berecht. De reden daarvoor is dat de mensen niet meer vanuit hun hart leven, maar vooral uit zijn op hun eigenbelang. Er is geen eerlijkheid meer, geen liefde en dan verval je tot meineed en bedrog, overspel en moord. Als we ons de Tien Geboden voor de geest halen, dan zul je zien, dat deze manier van leven een schending is van wat daarin staat. Die

geboden zijn niet voor niets gegeven. Ze zijn bedoeld om samen een goede, rechtvaardige samenleving te maken. Want ook Hosea spreekt ervan dat de hele wereld betrokken is bij wat er zich afspeelt tussen God en zijn volk: wat de mens doet heeft gevolgen voor de hele leefomgeving. Hier is sprake van een nare samenleving.

Oordeel niet ‘Maar,’ waarschuwt Hosea, ‘wijs geen beschuldigende vinger naar een ander, ook niet naar de priesters, want jullie struikelen zelf, niet omdat het donker is en je niks kunt zien, maar gewoon bij daglicht.’ Ik moet denken aan een oude, dementerende mevrouw. We hadden het over moeders en wat je van je moeder geleerd hebt. Zij vertelde dat ze vooral geleerd had om niet over anderen te oordelen, want ‘wie zonder zonden is, werpe de eerste steen’. Het is goed om hier even bij stil te staan. Wij hebben in de kerk toch wel vaak ons oordeel klaar als het gaat over mensen die gaan scheiden of al gescheiden zijn. Na een scheiding weer naar de kerk gaan, is vaak een moeilijke stap: ‘wat zullen ze ervan vinden? Willen ze nog wel met me praten?’ Zulke reacties komen niet uit de lucht vallen.

Kapstok Zingen: Psalm 91: 1 en 8 Altijd mogen we bij Hem schuilen. Hij ziet ons en redt ons als we in nood zijn.

Ook bij kerkverlating wordt vaak vooral gekeken naar de rol van de kerkverlater en niet naar de rol van de kerkgemeenschap. Een vinger is dan snel gewezen. Daar waarschuwt Hosea tegen. Het is niet aan ons om een vinger te wijzen. Dat is tussen God en mens en God heeft ons bij zijn oordeel echt niet nodig. Het mag overduidelijk zijn dat het volk Israel in nood is en dat Hosea haar ervan wil overtuigen dat terugkeren naar haar Heer de enige weg ten leven is. Hoe moeilijk en hard de woorden van Hosea ook zijn: hij is overtuigd van Gods liefde voor de mens. Leest u daar maar Hoofdstuk 14: 4b: ‘Immers, bij u vindt een wees ontferming.’

Ontferming en troost Alleen maar afgewezen worden is verschrikkelijk om te ervaren; zeker als je in nood bent, eenzaam en verscheurd door echtscheiding, maar ook door kerkverlating. Daar zit zoveel pijn onder, pijn van je afgewezen voelen, pijn van de verstoorde droom, pijn van het verbreken van een verbond waar je met de beste verwachtingen aan bent begonnen. En zoals Hosea de schuldvraag aan iedereen stelt, zo moeten wij dat vanuit de kerk ook doen. Bovendien zien wij in God en in Christus fantastische voorbeelden van troost en ontferming. Zijn wij niet Gods instrumenten? Is het niet aan ons, als christenen, om die ontferming, die troostende arm, te geven aan wie het nodig is? Als mensen God zoeken, moeten ze dáár zoeken, waar Hij het hardste nodig is. Die beweging maakt Hosea ook. Laten wij Gods liefde zichtbaar maken bij onze naasten in nood.

Gebed: Hier zijn we, Heer, met heel ons hebben en houden, met de smetten van de schuld, met de krassen van het leed, met de barsten van het lot, met al de rafels van een gesleten leven, met alle vlekken van ons beduimeld geloof. Wijs ons terecht en wijs ons de weg, richt ons op uw Rijk door uw Woord en Geest. Amen. Lezen:

Hosea 14: 2-10

Zingen:

Gezang 399: 1 en 6

Lezen:

Efeziërs 3: 14-21

Gebed: In uw hoede, God, bevelen wij elkaar. Wij leven onze levens zoals wij denken dat U het wilt. Maar zie ons aan zoals we zijn: mensen die liefde nodig hebben, mensen die liefde willen delen, maar ook mensen die soms even niks te geven hebben. Laat ons dan denken aan de goede tijden, vieren dat U er was, vieren dat uw gemeente er was. Gedenk vandaag ieder die afscheid moet nemen van een eerder gemaakt verbond en help hen om U te blijven zien als schild en schuilplaats. Amen Zingen:

Gezang 477

Verwerking 1. Lees bijgaand gedicht van Hans Andreus, waarin de spanning tussen liefde, strijd en vijandschap voelbaar is en praat (in kleine groepen) over wat u erin herkent. Zolang ik schrijf meest een dichter van liefden kan ik dit woord nu nauwelijks meer neerschrijven, zo teder glimlachend en zacht wordt er gevlagd nu met dunnen leugens van liefde. Maar ieder blijft de ijdele zelfde, reikend zelfs tot en met een parelmoederen hemel- en niemand breekt zijn ingebouwde spiegel

mee op mars. Maar (en voor de zoveelste keer) liefde is hard, is dier en diamant is woede en bloed en vuile handen en dan eerst, na de ellende en niets meer en nergens, de zuivere steen en van de flonkering doodstil stilstaande het hart daarin 2. Maak een schuldbelijdenis voor twee mensen wier wegen gaan scheiden. 3. Maak voorbeden waarbij aandacht besteed wordt aan mensen die hun relatie verbroken hebben en aan mensen die de kerk, maar misschien niet het geloof, de rug hebben toege5 keerd.

Zo zijn onze manieren Gedenken en vieren: dichtbij en ver weg Een moderne Monica Een moeder vertelt: ‘Als u me vraagt: Heb je een stok en een staf waar je steun aan hebt onderweg? – die heb ik wel. De dominee vroeg: heb je gesjoemeld met de liefde voor je kind? Daarop zeggen we: we hebben gegeven wat we hadden, niet alles was geweldig, daar wil ik wel naar kijken, maar we hebben gegeven wat we hadden, op dat moment. Het andere is, dat ik heb geleerd dat God er ook nog is. Daarover zal ik u een verhaal vertellen dat me dierbaar is. Monica, de moeder van Augustinus kreeg een droom. Mij overkwam ook iets, dat van grote betekenis voor me is geworden. Op een nacht kon ik de slaap niet vatten – er was niemand thuis, ik was alleen en zeer verdrietig en erg ongerust over keuzes die ons kind bezig was te maken. Ik besloot maar aan het werk te gaan en ruimde een boekenkast leeg om die schoon te maken. Ik vocht met mezelf, mijn tranen en mijn God. Toen viel er van bovenuit de boekenkast, vanuit den Hoge zou je kunnen zeggen een boekje op mijn hoofd. Ik raapte het op, en sloeg het open. Het bleek een doopgeschenk te zijn voor ons kind, over wie ik zo bezorgd en angstig was. Het ging over Abraham, wiens geschiedenis me altijd ontroert omdat hij het zo lang moest doen met alleen maar een belofte. Op het binnenblad stond de datum van de doop van ons kind. Ik keek op de kalender. Het was op de dag af 21 jaar geleden dat ons kind was gedoopt. Het was op de dag af 21 jaar geleden dat ons kind was gedoopt! Sindsdien bewaar ik dat boekje dat me die nacht vanuit den Hoge toeviel. Van alle boeken die hadden kunnen vallen dat ene boekje. Van alle nachten waarin ik wakker had gelegen deze nacht waarop ik eruit gegaan was, de nacht voorafgaande aan de verjaardag van zijn doop. Ik heb het verstaan en bewaard als een teken van God. Dat kind van ons: hij gaat ons aan ons hart. En het was God zelf die me eraan herinnerde: hij gaat Mij aan het hart. Ik zal het net als Abraham moeten doen met een belofte. Ik wil het daarmee doen. Ik kan niet loslaten. Ik kan wel mijn kind bij God in bewaring brengen. Ik bid, ik zwijg en ik heb lief. We zijn toch ook trots op hem.’ 6

Margriet van der Kooi

Sint Monica van Hippo is een christelijke heilige en moeder van Augustinus van Hippo. Monica werd in het jaar 333 in Thagaste geboren in een Berbers gezin. Ze werd christelijk opgevoed en trouwde een oudere, heidense man met de naam Patricius. Hij was een man met veel energie, maar ook driftig en overspelig. Volgens Augustinus sloeg hij Monica vaak. Ook haar schoonmoeder keerde zich tegen haar en veroorzaakte vele problemen. Monica daarentegen ging dagelijks naar de kerk en probeerde geduldig te zijn. Zij zei vaak tegen andere vrouwen die een slecht huwelijk hadden: ‘Als je je tong in bedwang kunt houden, wordt niet alleen de kans om geslagen te worden minder, maar kan je misschien ook je man verbeteren.’ Uiteindelijk lukte het haar om haar schoonmoeder voor zich te winnen, de agressie van haar man te kalmeren en hem zelfs te bekeren tot het christendom. Monica had drie kinderen. Augustinus maakte haar erg blij met zijn succes als leerling en later leraar, maar ze was niet zo blij met zijn losbandigheid. Augustinus leefde met zijn maîtresse en was aanhanger van het

Manicheïsme (gnostische godsdienst, gesticht door de Pers Mani (216-277), verspreid in Azië, Noord-Afrika en Europa en hier in de zesde eeuw uitgeroeid). Zij vroeg een haar bekende bisschop om in gesprek te gaan met Augustinus om hem zo van het Manicheïsme af te brengen. Deze bisschop weigerde echter. Toen Monica bleef aandringen verzuchtte hij: ‘Het is onmogelijk dat zoveel tranen om een zoon voor niets zijn.’ Op 28-jarige leeftijd kwam Augustinus tot inkeer en hij werd overtuigd christen, zoals te lezen is in zijn Bekentenissen en in tal van andere werken. De gebeden en de tranen van zijn moeder waren niet voor niets! Na het overlijden van haar man ging Monica bij Augustinus in Italië wonen en in oktober 387 overleed ze op 56-jarige leeftijd in Ostia. De feestdag van de heilige Monica valt op 4 mei in de Orthodoxe Kerk en op 27 augustus in de rooms-katholieke kerk en de anglicaanse kerk. Zij is de beschermheilige van vrouwen en moeders en van slachtoffers van huiselijk geweld.

VROUWEN - GELOVEN - WERELDWIJD Via Amnesty International kwamen we een aantal korte filmpjes op het spoor. Slum stories, verhalen over krottenwijken in Afrika en in Israël. Om met Israël te beginnen, daar wonen bedoeïenen in tijdelijke onderkomens, met golfplaten en zeildoeken. Ze trekken met hun kuddes rond naar waar iets te eten valt. Het zijn dus tijdelijke verblijven. Het lijkt een beetje op wat kinderen in een lange middag bij elkaar kunnen scharrelen en daar dan een hut van bouwen. Maar ’s avonds gaan de kinderen hier weer naar huis waar schoon water, genoeg eten en drinken, een bed met dekens, een niet lekkend dak en wat al niet meer voor hen klaar staan. Maar daar ís het niet anders. Daar komt nog bij dat er voortdurende dreiging is dat de hele boel ‘opgeruimd’ zal gaan worden, zodat de bewoners weer helemaal opnieuw zullen moeten beginnen, vaak op een beroerdere plek dan waar ze zaten. De man uit Israël vertelt dat hij samen met z’n twee vrouwen en vijftien kinderen een heel werk heeft om in leven te blijven. De geiten die hij heeft zijn de belangrijkste bron van inkomsten. Maar waar de politiek hem wil hebben, is geen voer voor het vee.

In steden in Afrika worden de krotten heel dicht bij elkaar gebouwd. Er zijn zelfs hele smalle stoepjes van aangestampte grond met een goot er tussenin zodat het water toch weg kan. Een woning is een soort van hok, misschien drie bij drie meter waar een heel gezin in moet. In het filmpje komen de bulldozers er al aan. Haastig worden nog wat bruikbare spullen in een mand gegooid en in veiligheid gebracht. Mannen in uniform staan toe te kijken hoe de bulldozer zijn werk doet, want dat moet niet gehinderd worden. En als dan alles weg is, kan er iets nieuws gebouwd worden dat er beter uitziet en meer opbrengt, een theater of zo. De mensen die er woonden moeten maar zien dat ze ergens anders terecht kunnen, totdat ook die plek door de gemeenschap wordt opgeëist. Zo blijven ze opgejaagd, door hun eigen volk. Laten we bidden voor moed en kracht voor deze verschoppelingen die geen recht schijnen te krijgen in hun eigen land. Op een krot stond met grote letters geschreven Jesus Christ, in het Engels. Laten wij Hem ook aanroepen voor deze rechtelozen die, menselijkerwijs, zo ontstellend weinig kans hebben op wat welvaart. Moge God zich over hen ontfermen en hen recht verschaffen.

Op een kier Rust ’Tjonge, gaat Sam nu ook al naar school?’ vraagt een belangstellende moeder op het schoolplein. ‘Dat zal wel stil zijn in huis! Vond jij het ook zo moeilijk om de laatste te moeten wegbrengen?’ ‘Moeilijk? Nou nee, eerlijk gezegd vind ik het heerlijk.’ Een niet-begrijpende blik maakt dat ik mij een ontaarde moeder voel. Maar zoals ik heb genoten van de baby- en peuterjaren, vind ik het ook fijn om het huis weer voor mijzelf te hebben. Ik ben graag alleen zo af en toe. Mijn freelance schrijfwerk heb ik weer voluit opgepakt en dagelijks zit ik met mijn laptop én een kaarsje aan, achter mijn bureau. De stilte, daar leef ik van op. En tussen de middag, als de kinderen hun boterhammetje komen eten, kan ik hun gekwebbel des te beter waarderen. Het moet gezegd: onze kinderen zijn behoorlijk druk. Zeker in de spannende sinterklaastijd, waarin ik dit stukje schrijf, maken ze veel leven. Ze zingen en ze springen alle kanten op. ‘Wat hebben we toch verkeerd gedaan?’ vraag ik mij vaak wanhopig af. Op een middag breng ik Sam naar de kleutergym, samen met Anna (6). Onze oudste van elf mocht even alleen thuis blijven. Mijn dochter en ik wandelen terug. Tijdens een gesprekje ontdek ik dat Anna nog meer op mij lijkt dan ik dacht. Ze vraagt: ‘Mama, hoe oud moet ik zijn om een keertje alleen thuis te blijven?’ ‘Dat hangt ervan af wanneer jij daar aan toe bent. Een jaar of tien misschien.’ ‘Mmm, dat duurt nog zó lang.’ ‘Waarom wil je dan zo graag, alleen thuis blijven?’ ‘Dan heb ik eindelijk eens rust in huis, dan hoor ik de anderen niet om mij heen.’ ‘Tja meiske, dan moet je nog een paar jaar geduld hebben.’

‘Mama, ik geloof dat ik maar niet ga trouwen en kindertjes krijgen. Dat lijkt me zo lekker rustig.’ ‘Natuurlijk, dat kan, maar geloof me, het is ook heel gezellig om een man en kinderen te hebben.’ We lopen verder, Anna is in gedachten verzonken en zegt dan: ‘Weet je wat? Ik ga de Here God vragen of ik later rústige kindertjes mag krijgen.’ En opeens begrijp ik wat wij verkeerd hebben gedaan. We hebben niet om rustige kindertjes gebeden! Maar voor geen miljard euro zal ik mijn drie druktemakers omruilen voor drie rustiger exemplaren. Titia Lindeboom

7

Mevr. ds. Margriet van der Kooi

Als kinderen andere wegen gaan Veel ouderen zijn bezorgd over de jeugd die niet meer (op de vertrouwde manier) gelooft of de kerk verlaten heeft. Dat is een terechte zorg, misschien het belangrijkste gespreksonderwerp binnen onze geloofsgemeenschappen: hoe slaan we de brug naar jongeren? Niet zozeer om hen in de kerk te krijgen, maar om hen door te geven ‘wat onze vaderen vertelden’. Want hoe kunnen onze jongeren leven zonder de verhalen van God die in de wereld kwam met Goed Nieuws. Jongeren hebben ouderen nodig, mits de ouderen zich verdiepen in hun leefwereld, ‘op ooghoogte komen’ en goede woorden spreken (dat is een ander woord voor zegenen).

De generatie kinderen en jongvolwassenen van nu groeit op als een zoekgeneratie. Nooit heeft een generatie mensen zo moeten kiezen als zij. Niets ligt vast, over alles moet worden nagedacht, er moet eindeloos gekozen worden. Dat begint al als je klein bent: kiezen

Mevr. ds. Margriet van der Kooi is werkzaam als predikant / geestelijk verzorger in het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis in Woerden

8

uit tien soorten broodbeleg. Op de basisschool is de vraag uit welke van de zes sporten en vijf soorten muziekinstrumenten je kiest. En of je bij je vader of moeder wilt wonen. Het moeten kiezen houdt niet op. Het ligt niet meer voor de hand dat je ook naar de kerk gaat. Onze kinderen, op christelijke scholen of niet, zijn vaak met enkele klasgenoten de enigen die dat gewend zijn. Dat is moeilijk voor hen. De wereld die voor u en mij nog behoorlijk ver weg was, ligt voor hen in de straat. Word je christen zoals je ouders, of moslim zoals je klasgenoot, doe je een beetje aan New Age, zoals je leuke oudtante, of heb je je hoofd en handen vol aan duizend andere dingen waarover je moet nadenken? Daarbij hebben jongeren hulp nodig, en als ze geluk hebben zijn er ouderen in hun leven beschikbaar om hen te helpen door in het bos van de levensvragen een levensboom te vinden. Daar zijn ouderen voor. Lees de sprookjes: de jonge held moet de wijde wereld in om een schat te vinden; hij moet draken verslaan, zeeën bevaren om die schat te veroveren. Op zijn weg vindt hij gelukkig hulp: een oude vrouw bij een bron, een oude man die een antwoord op het raadsel dat hij moet oplossen heeft of de sleutel op een slot dat open moet. Een moderne variant op dit eeuwenoude thema is

het wonderschone boek van Anne M.G. Schmidt. Het gaat over de jonge held Pluk, die het woeste water van de Waas over moet, met hulp van de gevaarlijke veerman, de heen-en-weer-wolf, op zoek naar de oude kluizelaar die een stekje van de hasselbraam heeft, waarmee hij zijn vrienden redden kan. Die kluizelaar, die oude(re) man of vrouw, moet zich dan wel laten vinden. Het is van het grootste belang dat ouderen zich laten vinden door de jongeren van deze zoekgeneratie. Dat vraagt een moedige manier van luisteren, niet angstig en nooit cynisch. Ook niet met verzuchtingen dat vroeger alles beter was. Daar heeft een jong mens niks aan. Ouderen hebben dus ook huiswerk voor zichzelf. Veel (groot)ouders liggen wakker over de vraag hoe het toch komt dat kinderen andere wegen gaan, wat zij verkeerd gedaan hebben. Veel (groot)ouders hebben verdriet over dit onderwerp, en ook wordt er niet zoveel over gepraat. Waarschijnlijk omdat het pijnlijk en moeilijk is, omdat er schaamte en schuldgevoel is. Maar ook: verlegenheid en het gevoel van: als ik het er niet over heb is het minder erg. Het roept ook een diepe vraag op: hoe erg vind ik het nu eigenlijk zelf? En waarom? De wereld om ons heen helpt ons er niet erg bij: die kinderen zijn toch fatsoenlijke burgers. Lid van Amnesty en behulpzaam. Is het eigenlijk wel zo erg? En dan is er de vraag: wat geloof ik nu eigenlijk zelf? Of ons kind niet meer gelooft of de kerk verlaten heeft – ten eerste weten we helemaal niet hoe het precies zit tussen ons kind en God, beter nog: tussen God en ons kind, en ten tweede: je kunt niet goed afvallen of verlaten waar je met je hart bij geweest bent. En: het klinkt als een oordeel, een verwijt, als iets dat mis is, en daar moeten we maar uit blijven. Want zegt de Heer van de Kerk niet dat niet wij Hem hebben uitgekozen, maar Hij ons?

Schuldgevoel? Veel ouders vragen zich af wat zij fout hebben gedaan als hun kinderen andere wegen gaan. Schuldgevoelens zijn zelden goede raadgevers. Als er sprake is van echte schuld, als ouders hun kinderen verwaarloosd hebben, of voor onze eigen behoeften gebruikt hebben, moet daar over gesproken worden met de kinderen: dat is een goed christelijk beginsel. Maar er is ook ongewenst, onnodig schuldgevoel. Kinderen opvoeden is iets anders dan het bakken van appeltaarten. Daarmee wordt een belangrijke pedagogische regel gegeven: kinderen zijn geen product van hun opvoeding. We kunnen hen niet maken (wel breken). Kinderen zijn ook geen appeltaarten omdat zij eigen keuzes (moeten) maken. Daarbij laten vele andere medeopvoeders zich krachtig horen: school, media, vrienden en ‘wat in de lucht

hangt’. Een belangrijke troost voor ouders is een Bijbelse en pedagogische regel: wie liefheeft is niet schuldig, want Liefde is de vervulling van de Wet. Dit Woord van Jezus geeft richting. Het houdt bovendien de weg open naar de mogelijkheid van de Kleine Vrede. Dat begrip leerde ik van Wim ter Horst en daaronder verstaan we dat ouders en hun (jong)volwassen kinderen elkaar op zijn minst gunnen dat ze zijn zoals ze zijn. Kleine Vrede houdt onder andere in dat men elkaar niet meer probeert te bekeren of te overtuigen van het eigen gelijk. Wél dat men belangstelling heeft voor wat de ander ten diepste beweegt. Zo blijft de communicatie gaande en wordt de Liefde niet gedwarsboomd. Dat is van het grootste belang. Hoe worden de vaders en moeders getroost? Hoe is de geloofsgemeenschap een troost voor de vaders en de moeders die hun kinderen bij het doopvont brachten? Een moeder vertelt: ‘Mijn kind leidde christelijke jeugdkampen. Totdat hij het grote geld rook.’ Een tweede moeder zei: ‘Wij namen onze kinderen altijd mee naar de kerk. Maar ze protesteerden steeds meer, omdat andere jongeren in onze kerk ook ‘niet meer hoefden’. Toen lukte het ons niet meer.’ Nog weer een ouder zei: ‘Mijn kind trouwde met een moslim uit een ver en vreemd land. In onze kerk zweeg iedereen erover. Te

moeilijk. Ik begrijp het wel. Het is ook moeilijk. Wat kunnen ze zeggen? Een woord is gauw teveel. Maar niks zeggen is nog erger.’ Een vader zegt: ‘Een zuster uit de gemeente zei ons dat zij denkt dat wij te dwingend geweest zullen zijn. Of niet authentiek genoeg. Háár kinderen zijn wel gelovig, allemaal. Ik kan er niet meer tegen om die succesvolle zuster te zien. Ik zorg altijd dat ik aan de andere kant van de kerk zit dan zij.’

Teleurstelling: een weg naar God Het behoort tot de kern van de geloofsboodschap dat onze kinderen geen eigendom zijn, dat we kunnen bezitten en waar we zeggenschap over houden, maar geschenken die we moeten koesteren en verzorgen. Onze kinderen zijn de allerbelangrijkste gasten die ons huis binnenkomen, om liefdevolle aandacht vragen en ons dan weer verlaten om hun eigen weg te volgen. Het besef dat kinderen onze gasten zijn kan bevrijdend werken voor ouders die zich schuldig voelen tegenover hun kinderen omdat ze denken dat ze verantwoordelijk zijn voor alles wat hun zoon of dochter doet. Ouderschap is de moeilijke opgave om kinderen te helpen naar die vrijheid toe te groeien zodat ze op eigen benen kunnen staan. Altijd is er de verleiding om ons aan onze kinderen vast te klampen, om hen voor onze eigen onvervulde wensen te gebruiken en hen aan ons te binden door hen direct of indirect te laten merken dat ze zoveel aan ons verschuldigd zijn. Zwijgen, liefhebben en meer met God over onze kinderen spreken dan met hen over God, kan de weg van teleurstelling en gekwetstheid ombuigen naar een weg die de ouders dichterbij God brengt. In de ruimte die dan ontstaat, kan God mogelijk ‘wegen vinden, waarlangs hun voet kan gaan’. Voor wie er meer over dit onderwerp wil lezen:

Margriet van der Kooi, theologe & Wim ter Horst, pedagoog Als kinderen andere wegen gaan Uitgever Filippus, Abcoude, 2008. 144 pagina’s ISBN 978 90 768 9027 2. Prijs € 12,50

Gebed voor mijn kinderen Ik leg de namen van mijn kinderen in Uw handen. Graveert U ze daarin met onuitwisbaar schrift. Dat niets of niemand ze meer ooit daaruit kan branden, ook niet als satan ze straks als de tarwe zift. Houdt U mijn kinderen vast, als ik ze los moet laten en laat altijd Uw kracht boven hun zwakheid staan. U weet hoe mateloos de wereld hen zal haten, als zij niet in het schema van de wereld zullen gaan. Ik vraag U niet mijn kinderen elk verdriet te sparen, maar weest U wel hun troost, als ze eenzaam zijn en bang. Wil om Uws naams wil hen in Uw verbond bewaren, en laat ze nooit van U vervreemden, nooit, hun leven lang! Ik leg de namen van mijn kinderen in Uw handen. Amen. Geeske Wiersma 9

Joods Historisch Museum Het Joods Historisch Museum presenteert tot en met 6 maart a.s. een grote overzichtstentoonstelling over joods Nederland ná de Tweede Wereldoorlog onder de titel Wie niet weg is, is gezien. Ondanks de kaalslag van de oorlog kent Nederland na 1945 een rijk en bloeiend joods leven. Joden pakten de draad weer op, sloegen nieuwe wegen in en vormden met ideologische, etnische en religieuze verbanden een vitale en groeiende joodse gemeenschap.

Tranen Liters tranen, zoute tranen stromen als een oceaan overal waar mensen leven, die met mensen zijn begaan. Zoveel tranen om wat weg is, om een scheiding of de dood. Om een mens die je moet missen. Het verdriet is levensgroot. Zoveel tranen om je onmacht, om een fout of een gebrek. Om de woorden die je raken op die ene zwakke plek. Zoveel tranen om de dromen die niet uitgekomen zijn. Om de plannen die gestrand zijn op een ziekte. Om de pijn. Zoveel tranen om de wereld, om het onrecht en de haat. Tranen om de brand te blussen die misschien nooit overgaat. Zoveel tranen op de aarde, en soms huilt de hemel mee. Regendruppels uit de wolken vloeien samen in de zee. Regen maakt de aarde vruchtbaar, anders krijg je een woestijn. Mensen, zouden onze tranen toch nog ergens goed voor zijn? Greet Brokerhof-van der Waa Uit: Jaarringen www.oasemedia.nl 10

Joden worden in Nederland sinds 1945 vooral geassocieerd met oorlog, verdriet en verlies. De andere kant, de vitaliteit van deze periode, is lange tijd onderbelicht gebleven. Na de oorlog werd door velen aangenomen dat joden hier geen toekomst meer zouden hebben. Voor veel overlevenden was het ultieme doel om te vertrekken naar elders, onder meer naar Israël. Maar in de jaren zeventig keerde langzaam het tij en groeide er een veelzijdig, toekomstgerichte joodse gemeenschap in Nederland. In deze tentoonstelling wordt de verscheidenheid van joods Nederland getoond: de terugkeer uit de oorlog, de emigratie, de verwerking van de ondergane ellende, het hervatten van de relaties met de niet-joodse omgeving en nieuwe wegen op joods gebied. Hoe pakten de joden in de eerste decennia na de oorlog hun leven weer op? Wat waren de doorslaggevende gebeurtenissen? En hoe kwam de gemeenschap weer tot bloei? Rijke, gelaagde beelden van het persoonlijk en publiek (on)geluk worden getoond, maar ook de internationale invloeden en migratie, en de verschillen in beeldvorming binnen de eigen gemeenschap en daarbuiten. Waar schuurt het? Wat maakt trots en wat is pijnlijk? Welke thema’s zijn onderwerp van publiek debat – en waar wordt liefst in eigen kring over gepraat? De tentoonstelling wil zowel herkenning als verrassing oproepen bij een Nederlands en buitenlands publiek. De bezoeker zal in interviews en filmfragmenten tal van bekende en minder bekende mensen uit verschillende generaties tegenkomen met persoonlijke verhalen en eigendommen. Veel van de objecten zijn speciaal voor deze tentoonstelling bij elkaar gezocht en worden voor het eerst getoond. Bij de tentoonstelling verschijnt een publicatie waarin toonaangevende auteurs hun licht laten schijnen over belangrijke aspecten van joods Nederland in de afgelopen 65 jaar. Naast de tentoonstelling Wie niet weg is, is gezien presenteert het JHM de

expositie Boris Kowadlo. Fotograaf tussen herinnering en toekomst en twee andere aan de tentoonstelling gerelateerde projecten:

Fototentoonstelling Boris Kowadlo In het Prentenkabinet is tot en met 6 maart 2011 de expositie Boris Kowadlo. Fotograaf tussen herinnering en toekomst te zien. Kowadlo legde in de jaren veertig en vijftig een uniek beeldarchief aan van het joodse leven in Nederland en Israël. Enkele werken van Kowadlo maken ook onderdeel uit van de tentoonstelling Wie niet weg is, is gezien. Joods Nederland na 1945.

Jong & Joods In het kader van de tentoonstelling hebben negen joodse jongeren verbeeld wat joods-zijn in Nederland in deze tijd voor hen betekent en welke plek het inneemt in hun bestaan. De één legt de nadruk op religie, de ander geeft meer gewicht aan de culturele aspecten of de familietradities. Hun objecten, waaronder foto’s, films en strips, worden verspreid door het museum getoond.

Presentatie Hollandsche Schouwburg In de Hollandsche Schouwburg is een audiovisuele presentatie te zien over de naoorlogse geschiedenis van dit voormalige theater dat tijdens de oorlog door de nazi’s als deportatieplaats werd gebruikt. Twee thema’s staan centraal: de jarenlange twist tot 1962 om de invulling van de plek waar zoveel pijn is gevoeld, en de ontwikkeling van herdenken door joden in de Hollandsche Schouwburg vanaf 1945 tot heden. Foto’s, krantenberichten, authentieke opnames, interviewfragmenten en muziek tonen een aangrijpend beeld van deze onderbelichte naoorlogse geschiedenis. De Hollandsche Schouwburg staat aan de vooravond van een grote vernieuwing: de ontwikkeling van een nationaal Sjoa Museum. Deze presentatie en de tentoonstelling Wie niet weg is, is gezien vormen een voorstudie hierop. Voor meer info: Joods Historisch Museum, Nieuwe Amstelstraat 1, 1011 PL Amsterdam, tel. nr. 020 5 310 310, of via www.jhm.nl.

‫שלום‬

Shalom!

Mijn eerste bijdrage gaat over Poerim, een feest dat rond februari/maart wordt gevierd. Veel christenen hebben er moeite mee dat dit feest wordt gevierd zoals in de Bijbel staat voorgeschreven. De een vindt het teveel op carnaval lijken en de ander vindt het hele verhaal een ‘horror-story’ waarin de wraakneming centraal staat.

Kenmerken van het feest - De Esterrol (het boek Ester) wordt in alle synagogen gelezen en kinderen zijn er op een luidruchtige manier bij betrokken - Er worden mandjes rondgebracht met daarin allerlei lekkernijen - Het heeft een ludieke sfeer met verklede mensen die je overal op straat tegen komt. Je valt uit de toon als je niet op zijn minst een gek hoedje op hebt of een leuke pruik

Haman is een instrument in de hand van Satan. Hij is een afstammeling van Amelek, een vijand waarvan God in Exodus 17: 16 al bevolen had om hem totaal uit te roeien. In 1 Samuël 15: 3 geeft God nogmaals, nu aan Saul, de opdracht het hele volk van de Amelekieten uit te roeien. Saul echter spaart Agag, een nakomeling van deze stam. Zo komen we in Ester 3: 1 ‘Haman, de zoon van Hammedata, een nakomeling van Agag…’ tegen. Verderop lezen we in Ester 9: 10 dat Gods bevel wél uitgevoerd wordt. Daar worden de tien zonen van Haman gedood.

Een lekkernij die op het Poerimfeest gebakken en gegeten wordt, zijn de Hamansoren. Helaas hebben wij er geen ruimte voor, maar op het Internet kunt u door te googelen het recept vinden.

Wat zegt de Bijbel over dit feest Na het doden van ‘hen die op hun ondergang uit waren’ (Ester 9: 2) ‘kregen ze rust, en ze maakten van die dag een dag van feestmalen en feestvreugde’ (Ester 9: 17). Mordechai, en later ook Ester maken dit feest tot een verplichte feestdag. Op het platteland viert men het op de veertiende dag en in de ommuurde steden zoals Jeruzalem en Tiberias op de vijftiende dag van de Joodse maand Adar. De herinnering aan deze feestdagen moet levend gehouden worden. Ze moeten gevierd worden door elke familie, in iedere provincie en in iedere stad. Nooit mag de viering van deze Poerimdagen bij de Joden in onbruik raken (Ester 9: 28).

Veel in het boek Ester lijkt verborgen: Gods naam wordt niet genoemd, Ester mag zich niet bekendmaken en alles lijkt anders uit te werken dan gepland. Dit is een reden voor de verkleedpartijen en de maskers. Je mag onherkenbaar zijn. In Israël is elk meisje tijdens dit feest wel een keer verkleed als koningin en bij de jongens is Mordechai favoriet.

De Joden worden als volk gered. Niet door een groot leider of de Hogepriester maar God redt hen door een onbekend meisje als instrument te gebruiken. God gaat door met het plan dat Hij heeft. De Messias moet nog komen en wel ‘uit de Joden’. Dit volk moet blijven bestaan.

in de hand gedrukt om veel lawaai te maken als de naam Haman wordt uitgesproken. Ik herinner mij nog goed het Poerimfeest van 1992. De dag dat de Golfoorlog eindigde en Saddam Hoesein zich overgaf, was precies op het Poerimfeest. We

Zelf ga ik meestal naar de synagoge met een van mijn bejaarden om daar de Esterrol te horen voorlezen. In mijn Messiaanse gemeente lezen we ook het boek Ester. We komen zoveel mogelijk verkleed en zodra je het gebouw binnenkomt, krijg je meteen een ratel

mochten de gasmaskers verruilen voor een feestneus! Opnieuw was Israël gered!

Heeft het feest betekenis voor ons als Christenen? We zien dat God het kwaad straft. Ieder die de hand opheft tegen het Joodse volk moet daar rekenschap over afleggen. Het Joodse volk is niet gekozen om hun grootte of om hun macht maar om het plan dat God aan het uitvoeren is en waarbij de Joden een speciale taak hebben. Ester bemoedigt ons ook. God zoekt mensen die Hij als instrument kan gebruiken. Hier is het een jong meisje dat geloof omzet in daden. God straft het kwaad. Het moet weg met wortel en al. Het zit helaas ook in ons. We kunnen het zelf niet de baas worden en daarom moeten we het uitleveren aan God. Hij gebruikt daarvoor Jezus Zijn Zoon en onze Redder. Hij draagt de straf die wij verdienen. Nu niet alleen voor het Joodse volk maar voor de hele wereld. Het feit dat wij koningskinderen zijn en vrij bij de Vader, onze Koning mogen binnen gaan ontslaat ons niet van de opdracht mee te werken aan Gods plan. God verlangt ernaar dat elk mens gered en bevrijd wordt. Ester werkte mee en gaf zich totaal over. Dat mogen wij ook doen! Ester wordt zo een mooi voorbeeld. En Poerim een rijk feest met vele kanten. Een schaduw van de totale bevrijding waarvan wij deel zijn door het verlossende werk van Jezus Christus. Mag zijn Geest ons motiveren in de wereld van vandaag. Wilma van de Biesebos 11

In-druk Virginia Stem Owens

Het lange afscheid Een dochter zorgt voor haar dementerende moeder Hoe het leven van een dochter drastisch verandert als ze naar het ouderlijke huis terugkeert en de zorg op zich neemt van haar ouders. Ze helpt haar tachtigjarige vader met de zorg voor haar dementerende moeder, maar na anderhalf jaar lukt dit niet meer. Na een beroerte en opname in een ziekenhuis wordt haar moeder opgenomen in een verpleeghuis. Daar ervaart de dochter de koude woede die daar heerst, want niemand kiest hier voor, maar er is geen andere mogelijkheid. Haar moeder verliest de greep op de taal, haar emoties en verhuist naar de Alzheimervleugel. Daar zakt ze steeds verder weg en na vijf lange jaren overlijdt ze. Dit boek is een ontroerend en soms pijnlijk verslag en zeker de moeite van het lezen waard. Vooral toekomstige mantelzorgers zal het inzicht geven hoe met deze zorg om te gaan. Uitgeverij Kok, Kampen, 2010. 189 pagina’s ISBN 978 90 435 1648 8. Prijs € 17,50 JK

zelf willen, zelf kunnen en zelf doen? En als je de dingen niet ‘zelf’ kunt, ben je dan een tweederangs mens? Hans Reinders is hoogleraar ethiek aan de theologische faculteit van de Vrije Universiteit van Amsterdam. Uitgeverij Meinema, Zoetermeer, 2010. 168 pagina’s ISBN 978 90 211 4283 8. Prijs € 16,90 TL

is het een mooi boekje om iemand cadeau te doen. Uitgeverij Ark Media, Amsterdam, 2010. 144 pagina’s ISBN 978 90 33815 61 4. Prijs € 12,95 Holly Gerth

Schuilen bij God Woorden vol hoop en bemoediging

Ds. Kees Bouman

Onderweg … even stil houden Ds. Bouman selecteerde vijftien oudtestamentische meditaties bij aansprekende bijbelgedeelten in deze bundel. Daarnaast zijn er negen ‘dwarsliggers’ in opgenomen, over steekwoorden uit de Bijbel, zoals vreemdelingschap, schuld, vreugde en belofte. De meditaties zijn onderverdeeld in drie groepjes van vijf over: Wie de mens onderweg is, Wat de mens onderweg doet en Wie en wat de mens onderweg verwacht. Ze zijn niet bedoeld om achter elkaar door te lezen. Ze zijn evenmin bedoeld om het er wel of niet mee eens te zijn. Ze zijn vooral bedoeld om zelf verder te denken over het geloof en dus over het leven. Echt een boekje om af en toe stil te houden, al is het maar even. Uitgeverij Narratio, Gorinchem, 2010. 70 pagina’s ISBN 978 90 5302 200 9. Prijs € 9,50

Het kan soms flink stormen in je leven. Waar zoek je dan je houvast? Schuilen bij God is vooral een bemoedigend boek. Het is verdeeld over veertig dagen. Elke dag begint met een bijbeltekst en een overdenking. Het is fijn om daarnaast zelf aan de slag te kunnen gaan met een bijbellezing, enkele korte vragen om te overdenken en tot slot een gebed dat aan te vullen is met eigen woorden. Met voldoende ruimte om je eigen gedachten erbij te kunnen zetten en om aantekeningen te maken. Een passend cadeau voor mensen die een bemoediging kunnen gebruiken. Daarnaast lijkt het mij ook heel geschikt om samen met anderen te bespreken. Uitgeverij Ark Media, Amsterdam, 2010. 192 pagina’s ISBN 978 90 33815 75 1. Prijs € 14,95 Gwen Ford Faulkenberry

Leven vol Hoop Overdenkingen voor vrouwen

Jean-Jacques Suurmond

Een gevaarlijk geluk over spiritualiteit ‘Spiritualiteit’ is een veelgehoord en veelgelezen woord, zeker in de afgelopen maanden. De theoloog Jean-Jacques Suurmond wijdde er een bundel aan: Een gevaarlijk geluk. Het boekje is een bundeling van zijn columns die eerder in het dagblad Trouw verschenen. Voor Suurmond is spiritualiteit geen hoog verheven zaak, maar iets dat voelbaar is in het leven van alledag. De predikant mijdt clichés, maar benoemt de dingen die hij tegenkomt nét even anders en dat maakt zijn columns heel aardig om te lezen. Uitgeverij Meinema, Zoetermeer, 2010. 220 pagina’s ISBN 978 90 211 4284 5. Prijs € 14,90

At Polhuis

Gebeden voor elke dag vanaf Pinksteren In dit boekje zijn gebeden opgenomen in een bewoording die iedereen zo na kan zeggen. Soms zoeken we naar woorden in onze gebeden. Dan is het fijn om eens in dit boekje te neuzen, want door de eenvoudige, maar wel diep doordachte woorden die gebruikt zijn, kunnen het ook onze gebeden worden. In drie categorieën verdeeld - gebeden om ontferming, verootmoedigingsgebeden en dankgebeden en voorbeden – kan het dagelijks gebruikt worden, zowel thuis als op een vergadering, zowel bij opening als sluiting. Uitgeverij Narratio, Gorinchem, 2010. 105 pagina’s ISBN 978 90 5263 652 8. Prijs € 12,50

Hans Reinders

Geen leven zonder vriendschap

Jill Briscoe

over mensen met een ernstige beperking

Gesprekken in goed gezelschap

Aan de basis van dit boek staat een ontmoeting tussen de auteur en een zwaar gehandicapt meisje. Hans Reinders stelt zichzelf en de lezer vragen als: Wat 12 betekent het om mens te zijn? Is dat:

Dansend geloof Dit boekje is bedoeld voor als je ‘er even doorheen zit’. Door korte meditaties, gedichten en gebeden wordt je uitgenodigd om je geloof weer te laten dansen. Met prachtige, bijpassende afbeeldingen en foto’s

Een boek vol korte, haast columnachtige meditaties, waarin de auteur ingaat op wat God van ons vraagt, niet wat de wereld ons wijsmaakt. Daardoor ontdek je hoe je kunt leven vol hoop en vertrouwen. Elke overdenking begint met een bijbeltekst en sluit af met een kort gebed. Mede door de prachtige cover is het leuk om cadeau te doen. Het boek is persoonlijk te maken door de speciale ‘Van.... Voor....’ pagina voor in het boek. Uitgeverij Ark Media, Amsterdam, 2010. 200 pagina’s ISBN 978 90 33815 76 8.prijs € 14,95 Samenstelling: Maria Stoorvogel

Vandaag gehoord Een inspirerende tekst voor alle dag Fraai vormgegeven bureaukalender met elke dag een bijbeltekst, aangevuld met een spreuk, een gebed of een aforisme. Een prachtig geschenk – voor jezelf of voor een vriendin. Inspirerend en bemoedigend – elke dag, 366 dagen (zelfs met 29 februari is rekening gehouden!) opnieuw. Uitgeverij Voorhoeve, Kampen, 2010. ISBN 978 90 297 9600 2. Prijs € 14,90 TB

Jubileumrubriek

In gesprek met...

Vrouwengespreksgroep ’Lydia’ uit Zwartebroek beleeft deze maand haar 65-jarig jubileum. In de morgendienst van zondag 6 februari wordt hier aandacht aan besteed in het midden van de gemeente. Op een later tijdstip wordt dit heugelijke feit gevierd door de leden. Hoewel de ‘pensioengerechtigde leeftijd’ is bereikt, zijn de acht leden nog van plan om lange tijd door te gaan. De bijeenkomsten worden gevuld met de bijbelstudie of het tweede hoofdartikel uit In Gesprek. Daarnaast is er altijd een vrije bijdrage in de vorm van een gedicht of een puzzel.

(door u en voor u)

Ook in deze februarimaand en wel op de 28ste, viert de Vrouwencontactgroep ‘Door geloof Verbonden’ uit Nijkerk haar gouden jubileum! De leden van deze groep zijn, voor velen van u, bekend als de gastvrouwen op de Ledenontmoetingsdagen in de Kruiskerk. Het was plezierig om die ontmoetingsdagen mee te maken, mede door de zorg van deze ‘regelingscommissie’. Tijdens de kerkdienst op 6 maart a.s. zal in de Goede Herderkerk aandacht worden besteed aan de 50 jaren en vanzelfsprekend wordt ook het PVO (bonds)lied gezongen. Met genoegen wordt op de gespreksbijeenkomsten gebruik gemaakt van de onderwerpen uit ‘In Gesprek’. Ook de Paas- en Kerstliturgie staan altijd op de agenda. Wat de jubileumviering betreft hebben de tien leden een gezellig etentje gepland. De vrouwengespreksgroep ‘Eén ding is nodig’ uit Wormerveer viert haar 70ste verjaardag! Op verschillende momenten wordt in het jubileumjaar (mei 2010-mei 2011) aandacht besteed aan dit heugelijke feit. Zo is aan de gemeenteleden op zondag 19 december een kerstbal uitgereikt, voorzien van een labeltje met een kerstgroet van de gespreksgroep. Op zondag 8 mei a.s. wordt met een ‘zondagse’ kerkdienst, mede voorbereid door leden van de groep, het jubileumjaar afgerond. Van harte gefeliciteerd met deze mijlpalen. Gedenken en vieren om niet te vergeten. Nog vele goede gesprekken toegewenst. Namens de Protestantse Vrouwen Organisatie, Nelie Rijkers-van der Sar

Kringen

Kring Bolsward-Workum op woensdagmiddag 2 maart 2011 om 14.00 uur in het gebouw Oer de Toer te Workum. Spreekster: mevr. ds. Lindenhuizen uit Gaastmeer. Onderwerp: Haar werk als predikant in een kleine dorpsgemeente.

Regio Friesland Dinsdag 14 oktober werd in de Kurioskerk te Leeuwarden de themamorgen gehouden. Vanaf 9.30 uur werd iedereen verwelkomd met een kopje koffie en om 10.00 uur kon voorzitter Tjitske Rinsma ruim 90 vrouwen welkom heten. Daarna kreeg ds. Mariska van Beusichem het woord. Zij had gekozen voor een tekst uit psalm 103: Prijs de Heer, mijn ziel, vergeet niet een van zijn weldaden, n.a.v. het thema Gedenken en vieren. Zij vertelde dat ze een proefschrift schrijft over de non Thérèse van Lisieux, die van haar moeder-overste de opdracht kreeg haar levensgeschiedenis op te schrijven. Zij deed dit met de bedoeling om te vertellen wat God aan haar ziel gedaan had. Wat Thérèse deed, is eigenlijk gedenken. Zo kijken naar het verleden dat je in de wisselvalligheden van het leven, God op het spoor komt. Gedenken is daarom meer dan herinneren. Gedenken wat vroeger is geweest, heeft gevolgen voor je handelswijze van vandaag. Op de grote kerkelijke feesten vieren wij wat God in Jezus aan ons heeft gedaan. Wij kunnen ook ons eigen bestaan met kleine rituelen vieren, bijvoorbeeld met een ochtendgebed of bidden bij de maaltijd. Het is een manier om Zijn weldaden te gedenken. Na de koffiepauze werd er in kleine groepjes nagepraat over een viertal gesprekspunten. Er heerste een heel open sfeer en er kwamen persoonlijke antwoorden naar voren. Er werd afscheid genomen van bestuurslid Tjitske Yntema. Zij heeft dit werk acht jaar gedaan. Helaas is er nog geen opvolgster. De morgen werd afgesloten met gebed door ds. van Beusichem. Daarna kon er nog even worden nagepraat onder het genot van een kopje soep. Het was een waardevolle morgen geweest.

Regio West Op 4 november beleefden we een goed bezochte ochtend in Spakenburg. Ds. Marianne Paas uit Soest-Noord hield een inleiding over meerderjarigheid en volwassenheid. Als je meerderjarig bent, kun je aansprakelijk gesteld worden voor je gedrag en ben je mede verantwoordelijk voor het algemeen belang. Juridisch gezien ben je – ook als vrouw – handelingsbekwaam. In de Bijbel komt het begrip ‘meerderjarigheid’ helemaal niet en ‘volwassenheid’ bijna niet voor. Ds. Paas haalde in dit verband Numeri 7 en 1 Korintiërs 2 en 3 aan waar het gaat over de tegenstelling tussen kinderlijk en volwassen geloven, het groeien, het tot wasdom komen. Als volwassen geworden gelovige is ieder een tempel van God, waar de Geest in woont. Het individuele zelf is dus belangrijk. Toch moet je ook worden als een kind: op God vertrouwen. In kleine groepjes kwam, o.a. aan de hand van fotokaarten, de vraag aan bod: Wat is voor u een beeld van een volwassen geloof? Tot slot las een aantal vrouwen een zelfgemaakt ‘elfje’ over het 13 thema voor. Een geslaagde ochtend!

Achterklap

Wij herdenken

Oma Potter Onze kleindochter kwam laatst met een hele lange broek, hij sleepte over de grond. ‘Zal ik hem wat korter maken?’ bood ik aan. ‘Ja,’ zei mijn dochter. ‘Nee,’ zei mijn kleindochter, ‘hij hoort zo.’ OK. Maar ik mocht haar naar ballet brengen, waarbij de hele lange broek uitmoest. Ik snelde onder de les met de HLB naar huis, knipte een stuk eraf, naaide een zoom erin, en was op tijd terug om haar op te halen. Blij komen we allebei terug. Zij had er niets van gemerkt en ballet was leuk geweest. We komen in de kamer en daar staat de naaimachine op tafel. O, leuk. Ze loopt er op af en pakt een rond bandje dat daar bij ligt. Ze speelt er wat mee, en ziet er nog een liggen. Opeens gaat haar een lichtje op. Ze kijkt mij aan: ‘Oma…’ Op haar gezichtje lees ik eerst een vraag, dan achterdocht, dan opkomende woede met een belofte voor de toekomst. Het knalt er uit: ‘Dat wilde ik niet!’ Als ze boos is, is het net of ik mezelf zie zestig jaar geleden. Om niet de hele middag te bederven speel ik voor Harry Potter: ‘Zal ik proberen of ik het er weer aan kan naaien?’ Ze is nog klein genoeg om bij zoiets niet nog bozer te worden. Dus de broek gaat uit en ik laat de machine rammelen dat het een lieve lust is, met veel bewegingen van de broek om de naald heen. Ondertussen doe ik een tovertruc met de randjes, die verdwijnen in mijn broekzak. Ik knip nog wat met draadjes en zeg, duidelijk te snel naar mijn gevoel: ‘Hij is klaar.’ Ze keurt hem, of het goed gebeurd is, en gelukkig, je ziet er niets meer van. Klaar! Maar schuldig dat ik mij voel!

Het volgende nummer van

in gesprek verschijnt op 7 maart Het thema van dit nummer gaat over sterven, de veertigdagentijd en Pasen. Ook de Liturgie voor Passie en Pasen is hierin opgenomen. 14

Mevrouw Kniertje Baan

- Middelburg

Mevrouw J. Bartelings-Rikkers

- Voorburg

Mevrouw H. Buijze-Berkelaar

- Oost-Souburg

Mevrouw T. Couperus-Atsma

- Houtigehage

Mevrouw Ybeltje Groenveld-Abma - Oosthem Mevrouw G. Stel-van IJsselmuiden - Assen Mevrouw T. van der Veen-de Jonge - Assen Mevrouw J. v.d. Berg-Postma

- Hantum

Ik kom met haast, roept Jezus’ stem. Hij heeft de dood verslagen. Nu zal al wie gelooft in Hem de kroon des levens dragen. Gezang 296, uit vers 1

Bemoediging Een mens lijdt dikwijls het meest door het lijden dat hij vreest doch dat nimmer op zal dagen. Zo heeft men meer te dragen dan God te dragen geeft. Het leed dat is, drukt niet zo zwaar als vrees voor allerlei gevaar. Maar komt het eens in huis dan helpt de Heer altijd weer en geeft Hij kracht naar kruis.

Kruis en Munt

Weet u dat u heilig bent…? Je zou het niet zeggen, maar de vrouw op de foto – Efima heet ze en ze woont in Moldavië – is een heilige. Wellicht fronst u nu uw wenkbrauwen en denkt u: ‘Ja ja, dat zal wel…’ Kijk, in onze ogen is een heilige iemand die helemaal perfect of volmaakt is. En wie zou zichzelf nou volmaakt noemen? Niemand toch? Ik vroeg eens tijdens een preek aan de kerkgangers: ‘Wie van u beschouwt zichzelf als een heilige?’ Niemand stak de hand op. Heel begrijpelijk – ik zou het, denk ik, ook niet gedaan hebben. Maar weet u wat het gekke is? In de Bijbel worden alle christenen ‘heiligen’ genoemd. Paulus spreekt de lezers van zijn brieven regelmatig aan met heiligen (zie bijv. Efeze 1: 1). Vreemd he? Hoe zou u het vinden als ik mij zou voorstellen met: ik ben Egbert van Beesten en ik ben een heilige…? U zou raar opkijken en wellicht denken dat ik mij heel wat verbeeld. Maar toch, de Bijbel leert ons dat, hoewel we ons geen heiligen voelen, we toch heiligen zijn. Heilig wil zeggen: apart gezet door en apart gezet voor. We zijn door het verzoeningswerk van Jezus Christus apart gezet voor de dienst aan God. Dat klinkt mooi, maar als ik naar mijn eigen leven kijk dan zijn er toch nog vaak zaken die niet passen bij een heilig leven. Ik neem aan dat u dat wel herkent. Eigenlijk zijn we allemaal ‘onheilige heiligen’. Enerzijds mogen we onszelf heiligen noemen, anderzijds doen we allemaal dingen die daarmee in strijd zijn. Dat wringt. Hoe moet je daar nou mee omgaan? Ik zal u vertellen wat mij helpt. Ik maak onderscheid tussen status en toestand. Onze status is: we zijn heilig en we zijn kinderen van God. En onze toestand is: de (zondige) situatie waar we ons in bevinden. En waar het nou om gaat is: leef je nou vanuit je status die je van God hebt ontvangen, of leef je vanuit je toestand? Ik zal het duidelijk maken met een voorbeeld. Stel dat Mark Rutte dronken en laveloos in de goot ligt. Wat is er dan aan de hand? Dan is hij naar zijn toestand dronken, maar zijn status is nog steeds die van minister president. Maar u voelt wel: dit is nou niet bepaald een toestand die bij zijn status

past. Status en toestand zijn absoluut niet met elkaar in overeenstemming. Wat hij zal moeten doen is zo snel mogelijk nuchter worden en ervoor zorgen dat hij niet meer dronken wordt. Zo is het met ons ook. We zijn door het geloof in Jezus heiligen (dat is onze status), maar onze toestand is daar vaak niet mee in overeenstemming. Vaak is er zonde in ons leven. Als je leeft vanuit je toestand dan zeg je: ‘Ach ja, ik kan er niks aan doen, ik ben nou eenmaal zondig.’ Dan blijf je al te gemakkelijk in de zonde liggen. Maar als je leeft vanuit de status die je van God hebt ontvangen (je bent heilig!), dan zeg je: ‘Ik weet dat mijn toestand niet in overeenstemming is met mijn status.’ Dan ga je met je zondige leven naar Golgotha en vraag je of Jezus jouw zonden met zijn bloed wil bedekken. Je blijft niet in de zonde liggen, maar zorgt ervoor dat je toestand weer in overeestemming komt met je status van een heilige.

Als ik op bezoek ben in Albanië, Bulgarije, Moldavië en Armenië dan kom ik heel veel heiligen tegen. Mensen die leven uit genade; mensen die zondigen, maar niet in zonde blijven liggen; mensen die weten van vergeving door Jezus Christus. Efima is zo’n kostbaar mens van God. Ze is straatarm, niet bijster knap en ook niet al te schoon. Toch weet ze zich apart gezet door Jezus Christus. Dus is ze heilig en uw en mijn zuster in het huisgezin van God. Mooi he? Een hartelijke groet van uw medeheilige, Ds. Egbert van Beesten, Stichting Mensenkinderen

De opbrengst voor Kruis en Munt bedroeg per 21 november 2010: € 6935,50 15

Storm op til Dit éne vraag ik U: laat mij ‘t geloof behouden wanneer ik niets dan twijfel, onrust in mij voel; want, lieve God, wanneer die twee het winnen zouden wat had mijn leven dan voor zin, waar lag het doel?

Mijn God, de stormen beuken op mijn levensdijken waarachter ik mij jaren veilig heb gevoeld; zullen ze ‘t houden? Zal de storm ze doen bezwijken? Of wordt mijn land straks door de golven overspoeld? Hoor, lieve Vader, naar mijn angstig roepend smeken: ‘Heer, red mij, ik verga!’ Waar is Uw sterke hand? Kom met Uw lichtende nabijheid ‘t duister breken, dan loop ik, zelfs door ‘t water, naar Uw veilig land.

Nel Benschop, Verzamelde gedichten. Uitgeverij Kok, Kampen, 2006