in gesprek 5
67e jaargang, mei 2009
werk- en informatieblad van de protestantse vrouwen organisatie
Oogsten Wie profiteert van de oogst? 4 en 5 mei
Colofon
In dit nummer
In Gesprek
Wat is het fijn, om weer midden in de lente te zitten! De bomen staan volop in de bloesem, nog even en de ijsheiligen zijn vertrokken dan kunnen we lekker in de tuin aan de gang. Zakjes met groente- en bloemenzaad zijn al overal te koop. Binnenkort kan ook het eenjarig zomergoed de grond weer in. Op naar de zomer! De Ledenontmoetingsdag is achter de rug en de meeste groepen hebben het seizoen afgesloten of gaan dat binnen afzienbare tijd doen. Ook met ons jaarthema Vruchtbare aarde komen we zo langzamerhand aan het einde van de cyclus, we gaan Oogsten. - Mevr. drs. Ria Scheltens schreef voor ons de bijbelstudie bij Johannes 4 en Openbaring 14: 14 en 15. Hierin komt duidelijk naar voren dat oogsten niet iets is dat pas aan het eind van de tijden zal plaatsvinden. Ook nu al wordt er volop geoogst, in de zin van mensen die tot geloof komen en gekomen zijn. Stof genoeg om over na te denken en er met elkaar over te praten. - Mevr Betty Boiten, onze voormalige eindredacteur, heeft voor ons het tweede hoofdartikel geschreven. Dit kreeg als titel mee: Wie profiteert van de oogst? Centraal hierin staat of iedereen in een productieproces naar evenredigheid betaald wordt voor de inspanning die geleverd is om een product op onze tafel te brengen. - In het begin van de meimaand herdenken en vieren wij in ons land 4 en 5 mei. In dit nummer schenken ook wij hier aandacht aan. Jopie van de Kleut schreef een artikel over de hongerwinter. Daarnaast gaat het over de bevrijding van ons land, die met D-Day op 6 juni 1944 begon. - In dit nummer hebben we een schrijfactie opgenomen van Amnesty International voor vrouwen die in Jordanië werkzaam zijn, vaak onder erbarmelijke omstandigheden. Wij hopen dat u meedoet. Natuurlijk ontbreken de gebruikelijke columns en artikelen ook ditmaal niet. Wij wensen u allen veel leesplezier toe.
werk- en informatieblad van de Protestantse Vrouwen Organisatie Bezoekadres/ Bureau PVO: p/a ABOZA Kon. Wilhelminalaan 21, Amersfoort Postadres PVO: Postbus 1496, 3800 BL Amersfoort Telefoon 033 - 465 22 64 (ma., di. en do. 09.00-14.30 uur) e-mail:
[email protected], Internet: www.pvo-nederland.nl Gironummer Protestantse Vrouwen Organisatie: 515473 Gironummer Kruis en Munt: 3336259, t.n.v. PVO Amersfoort. Dagelijks Bestuur PVO: Voorzitter: Hetty van Weeghel-de Boer Sommelaan 6, 5627 WK Eindhoven. Tel. 040-2623979 Secretaris: Gonny Elema-de Lange Boerdijk 13, 7918 TA Nieuwlande. Tel. 0528-351257 Penningmeester: Tjitske Rinsma-Kuperus Marktweg 81/13, 8444 AC Heerenveen. Tel. 0513-632284 Algemeen adjunct: Henny de Graaf-Hopman Dorpsstraat 114-120, 3751 ET Bunschoten. Tel. 033-2987225 Lid: Gré Popping-Hoekzema Veerstraat 45, 8181 VV Heerde. Tel. 0578-697069 Redactie In Gesprek: Tiny van de Biezen-Kamphorst, eindredactie Atie Jongejan, Jopie van de Kleut-Waanders Heleen Koekoek-Dethmers, Titia Lindeboom-Bruning Brieven voor de Jubileumrubriek: Nelie Rijkers, J.C. Pieckstr.14, 4251 ZR Werkendam e-mailadres:
[email protected] Kringberichten: Jopie van de Kleut, Rondweg 25, 3785 LB Zwartebroek e-mailadres:
[email protected] Overlijdensberichten: Bureau PVO, zie boven Overige kopij: 6 weken voor verschijnen van het blad bij de eindredactie: Tiny van de Biezen, A. v. Meerveldstr. 5, 3785 LP Zwartebroek. Tel. 0342 - 462095. e-mail:
[email protected] Lidmaatschap van de PVO: € 16 per jaar. Daarbij is het abonnement op dit blad inbegrepen. Opzeggen alleen schriftelijk voor eind december bij het Bureau. Gesproken cd: In Gesprek verschijnt ook op cd als een uitgave van de CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden te Ermelo, tel. 0341-565 499 Druk: Mailfors Amersfoort ISSN: 0921-447
N.B. Veel groepen sluiten het seizoen af met een aparte bijeenkomst of een uitje of nog iets anders. Voor onze rubriek In gesprek met (door en voor de lezers) vragen wij u om ons daar eens iets over te schrijven of te mailen. Ook als u iets wilt vertellen over een bijzondere bijeenkomst op uw groep, of u wilt eens reageren op een bijbelstudie, het tweede hoofdartikel of u heeft iets dat voor anderen van belang kan zijn: wij vernemen het graag van u. In de colofon hiernaast vindt u mijn adres en e-mail waar het naartoe mag. Wij zijn heel benieuwd naar uw reacties! Tiny van de Biezen
Doelstelling De Protestantse Vrouwen Organisatie heeft als doel: - lokale gespreksgroepen en de leden daarvan te stimuleren, te adviseren en toe te rusten. - Krachten te bundelen en stem te geven. - Dit alles om landelijk en plaatselijk te komen tot ontmoeting en gesprek, bezinning op Bijbel en persoonlijk geloof, en een bewuste inzet voor een rechtvaardige en veelkleurige samenleving. 2
Hoofdartikelen: mei 2009
Oogsten bijbelstudie bij Johannes 4 en Openbaringen 14: 14 en 15 door mevr. drs. Ria Scheltens-Ritzema te Lunteren ............................ 4 Wie profiteert van de oogst? Artikel door mevr. Betty Boiten te Dieren .......................................... 6 4 en 5 mei . ...................................................................................... 8
Meditatie Oogsten
Toen ik de opdracht kreeg een meditatie te schrijven in het meiblad waarin het, als het even kon, over oogsten moest gaan, kwamen beelden van vroeger bij me boven. In 1950 logeerde ik midden in de zomer bij een oom die boer was. Wat een bedrijvigheid op het land; ze waren aan het koren maaien, de schoven werden gebonden en daar liep je dan als meisje van negen tussen. Opeens vloog er een ooievaar in de lucht en ik riep heel hard: ‘ooievaar breng mij een baby’ (in het Gronings klinkt het trouwens leuker) en wat gebeurde? Het bleek dat er inderdaad op die dag bij ons thuis een baby was geboren. Dat was natuurlijk ook de reden van mijn logeerpartij, maar dat snapte ik toen nog niet. Middenin de oogsttijd een baby, eigenlijk zou je dat ook kunnen zien als de oogst van twee mensen die hun liefde bevestigd zien in de geboorte van een kind. Ik herinner me nog dat we ’s avonds met de auto naar mijn ouderlijk huis gingen en van mijn moeder hoorde ik later dat ze me nog nooit zo blij had gezien. En ik kan u zeggen dat ik nog blij ben met mijn zus. Aan oogsten gaat heel wat vooraf. Vanaf september 2008 is er in ons blad geploegd, gezaaid, geplant, zichtbaar gedaan door mensenhanden. Vervolgens moest er ontkiemd, geworteld en vermeerderd worden. Dit wonder gaat buiten de mens om en gebeurt in het verborgene. Het groeien en bloeien is weer zichtbaar, maar pas bij de oogst zie je het uiteindelijke resultaat. Aan de vruchten kent men de boom! Soms echter kan iets er van buiten mooi uitzien, terwijl blijkt dat bij het proeven de kwaliteit erg tegenvalt! Dat heeft u vast wel eens ervaren. Al schrijvend dacht ik: ‘Wat staat er in de Bijbel eigenlijk over oogsten?’ De eerste keer lees je erover in Genesis 8: 22. De Here God zei na de zondvloed: ‘Nooit weer zal Ik alles wat leeft doden zoals Ik nu heb gedaan. Zolang de aarde bestaat, zal er een tijd zijn om te zaaien, en een tijd om te oogsten, zal er koude zijn en hitte, zomer en winter, dag en nacht - nooit komt daar een einde aan.’ In Johannes 4 onderwijst Jezus zijn discipelen nadat ze terugkomen van het eten kopen in de stad en Hij met de Samaritaanse vrouw in gesprek is. Hij zegt o.a in vers 38: ‘De één zaait, de ander maait. Ik stuur jullie erop uit om een oogst binnen te halen waarvoor je geen moeite hebt hoeven doen; dat hebben anderen gedaan en jullie maken hun werk af.’ Oogsten is een feestelijk gebeuren: het resultaat van vele werkzaamheden door een groep mensen. In de bijbel klinkt er ook een belofte van Godswege in door: het oogsten staat garant voor voedsel. Zolang er leven is, zal er geoogst worden. Vaak moet er hard voor gewerkt worden, maar soms valt het je zo maar toe. Wat hebben wij als vrouwen het vaak druk met van alles en nog wat. We zaaien heel wat af en wachten vaak ongeduldig op het resultaat. Soms is het blijkbaar beter een stapje terug te doen, zodat iets kan rijpen en we niet te vroeg met oogsten beginnen. We zitten nu midden in de tijd van groeien en bloeien. Wij kunnen er van genieten omdat we weten dat er in het najaar weer geoogst kan worden. Ik wens u allen een prachtige zomer toe.
Gré Popping-Hoekzema voorzitter Regio Oost 3
Mevr. drs. Ria Scheltens-Ritzema
Oogsten Bijbelstudie naar aanleiding van Johannes 4 en Openbaring 14: 14 en 15 Als kind van het (Groningse) platteland heb ik het oogsten van land- en tuinbouwproducten van dichtbij meegemaakt. Heel dicht bij huis de oogst uit de ‘groentetuin’: de eerste rijpe aardbeien; in ons ongeduld konden we ze wel rood kijken… En zoals op het Joodse pinksterfeest de eerste vruchten van het land in vreugde en dank voor God zijn bestemd, zo waren wij iets aardser gericht: in ons gezin mocht zus Wilma op haar verjaardag haar beschuitje met de eerste rijprode aardbeien beleggen. Het oogsten van sperziebonen zag ik meer als verplichte plukopdracht waarbij moeder ook vroeg: ‘en voorzichtig, hè?’ Die waarschuwing was blijkbaar nodig, omdat een kind liever graag snel die bonen aanlevert dan zich te bekommeren om de planten, die deze bonen ‘leveren’. Rond het oogsten van het graan en het werk vooraf door wilde havers weg te halen tussen het rijpe koren deelde je in de bedrijvigheid op het land. En ook thuis, omdat vader als commissionair in granen werkzaam was. In de korenbeurs van Groningen werd dan het graan verkocht en bevoeld, geproefd en verhandeld. Nog één herinnering over oogsten in mijn eigen omgeving: de aardappeloogst. In de hoogste klas van de basisschool kwam een boer met het verzoek voor de jongens (!) om te helpen de aardappels te rooien. De oogst dreigde te mislukken. Al hadden wij als meisjes nog nooit van emancipatie gehoord, we wisten wel: natúúrlijk kunnen wij ook aardappels rooien! Zo was aan den lijve te ondervinden hoe spannend, inspannend en koud het was om over die koude, natte klei te kruipen en de aardappels uit de koude grond te ‘redden’.
Het bijbels spreken over oogst In de bijbel heeft oogsten naast de hele concrete betekenis van drukte (!) op het land of in de wijngaard rond maaien, plukken en bijeenbrengen, ook vaak van doen met de verhouding tussen God en mensen, tussen Gods Koninkrijk en de zichtbare tekenen daarvan in en dwars door het alledaagse. Ten diepste gaat het dan ook niet alleen om hoe een pieper uit de klei gehaald wordt, maar hoe jij op de vaste grond van Gods verbond mag leven. Het gaat er niet om hoe lang een aardbei er over doet om rood te worden, maar hoe jij een pinkstergeschenk bent! Ja, natuurlijk is het al heel wat als je bij het concrete van de oogst je kunt verwonderen over
Mevr. drs. Ria Scheltens-Ritzema is part-time predikant en is samen met haar man Wim werkzaam in de Gereformeerde Kerk (PKN) te Lunteren.
4
Gods gaven. Dat geldt ook voor zorg om het milieu en het stimuleren van goed beheer. Wat mijn moeder me zei om voorzichtig te doen met de bonenplanten, heeft in het groot dezelfde strekking! Plukken moet geen graaien worden! Hier ligt de diepere betekenis rond het bijbels spreken over oogst: hoe sta je tegenover de Landeigenaar, de Heer van de schepping; hoe komt ook in jouw leven aan het licht zoals God ons samen leven heeft bedoeld? Kijk, dan gaat het niet alleen om wat de aarde (en de zee) oplevert, maar hoe mensen in Gods licht aan het licht komen. In het Hebreeuwse woord voor oogst klinkt ook iets door van zaaien. Oogst is niet alleen eindproduct, maar gevolg van wat gezaaid is, ontkiemd en tot bloei mag komen en rijpen. Zo spreekt Jezus over het tegelijk feestvieren van de zaaier en de maaier; om vruchten voor het eeuwige leven. In Johannes 4 heeft dit alles te maken met waartoe Jezus is gekomen: ‘de wil te doen van Hem, die mij gezonden heeft en zijn werk te voltooien’ (Johannes 4: 34-38).
De velden zijn rijp voor de oogst
Dat Jezus in gesprek gaat met een Samaritaanse vrouw is op zich al bijzonder te noemen; in die tijd was dat ‘not-done’. Als het even kon, liepen
Joden met een grote boog om Samaria heen. Zo doorbreekt Jezus grenzen die door mensen zijn gemaakt. Dat deze Samaritaanse daar alleen is bij de Jakobsbron is al veelzeggend. Dit geeft al aan hoe zij buiten de ‘groep’ valt. Dat zij juist komt als niet iedereen daar is met dat gefluister en gewijs en met afkeurende blikken… Een vraag: hoe houd je elkaar in de kring van zusterschap, in verbondenheid? In de ontmoeting met Jezus ervaart zij gekend te zijn en zo herkent zij in Hem de Messias. Daar bij die bron vindt zij de aansluiting op de levensbron van water dat eeuwig leven geeft.
Valt het u ook op dat deze vrouw haar vreugde om de Heer direct gaat delen in de stad? Ze rent zo de samenleving weer in. Is dat nou niet ook typerend voor wat bij zaaien en de weg naar de oogst hoort: delen, vreugde, verbondenheid? De velden zijn rijp voor de oogst; mensen komen volop in het licht van Gods reddende liefde te staan. Zo komen ze aan… Samaritanen op weg naar Jezus. De oogsttijd voor de gewassen komt pas over vier maanden, maar hier wordt gewezen op het in dienst staan van Hem die levend water geeft en open doet bloeien. Daar moet je dan wel oog voor hebben. Kunnen wij zo leren kijken in het spoor van Jezus? Ergens snap je dan ook zelf, dat zaaien en maaien een weg behelzen, waarbij zaaien al deel uitmaakt van de oogst!
Leven zonder kramp
Juist vrouwen zijn vaak sterk in het praktisch handelen, in het concretiseren en in het stellen van doelen en het uitvoeren van plannen. Mijn ervaring is, dat deze prachtige sterke kanten tegelijkertijd jouw ‘valkuil’ kunnen zijn. Enerzijds door het besef dat het nooit ‘af’ is en voltooid. Anderzijds door het idee, dat het nu niet bepaald ‘hemelbestormende’ dingen zijn waar je soms zo druk mee in de weer bent. De Friezinnen hebben daar een uitdrukking voor: de dingen die ‘gjin namme hawwe’. Stel, iemand met een carrière van hier tot Tokyo vraagt : ‘doet u ook iets?’, wat zeg je dan? (Aanrader: vraag hoeveel tijd die ander heeft om alles wat je bezighoudt en doet te benoemen.) Jezus ging een gesprekje aan bij de Jakobsbron. Wat let je om in zijn spoor zo ook erbij te gaan zitten? Jij hoeft niet voor de oogst te zorgen; dat doet de Heer wel. Onderschat daarbij niet hoe je ertoe doet! Onderschat trouwens ook niet de creativiteit van de Heilige Geest.
De oogst komt
Als Johannes op Patmos is, beschrijft hij in Openbaringen 14: 14 en 15: ‘Toen zag ik dit: een witte wolk, en daarop zat iemand die eruitzag als een mens. Hij had een gouden krans op zijn hoofd en een scherpe sikkel in zijn hand. Uit de tempel kwam een andere engel, die hem die op de wolk zat met luide stem toeriep: ‘Laat uw sikkel komen om te oogsten. Want de tijd om te oogsten is gekomen; de aarde is meer dan rijp voor de oogst.’ Dit laatste bijbelboek is geen film over hoe het zal gaan bij de voltooiing van de wereld. Juist in de verdrukking wil dit bijbelboek bemoedigen om het vol te houden. Zo wordt in beelden geschilderd hoe God Zelf alles en iedereen zal voltooien. Niet om bang van te worden, maar om te beseffen, dat de glorie en de macht van het Lam ook zichtbaar
zal worden in de voleinding van de dingen. Oogst heeft ook het karakter van rechtzetten, tot bestemming brengen. Het wórdt geregeld door hemels personeel (engelen) en vanuit het hart van Gods bedoeling (tempel). De oogst is in goede handen! En daarmee het oogsten ook… In deze apocalyptische beeldspraak moet je niet naar de plaatjes kijken, maar naar de grootsheid van Jezus’ belofte: ‘Ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voltooiing van deze wereld’ (Matteüs 28: 20b). Zo mag je er zijn om de lofzang gaande te houden en om het wit van rijpheid te zien waar het nog groen of geel is. Voor ongeduldige lezers: een aardbei kun je niet rood kijken, maar hij wordt het wel. Durf zo te vertrouwen op de Heer. Want aan Hem is de macht en de glorie. Verwerking 1. Af en toe staat al een vraag in het artikel. Streep die aan en bespreek ze samen. 2. Het gaat niet om ‘meer doen’ maar ‘om er te zijn’: schrijf op kaartjes wat jou iets gedaan heeft in het ‘er zijn’ voor een ander / door een ander.
3. Neem een zakje kruiden, bloemzaad of een bolletje mee. Bespreek met elkaar dat je hiermee ook al deel hebt aan de oogst. Geef het aan een groepsgenoot vergezeld met een persoonlijke wens en beschrijf wat de inhoud van jouw ‘cadeautje’ gaat worden. 4. Bespreek hoe je elkaar positief kunt stimuleren om vol te houden, ook als je geen ‘resultaat’ ziet. Bruikbare literatuur: - Jongerenbijbel –met goede inleidingen op de Bijbelboeken en af en toe verrassende eye-openers bij teksten. - De Apocalyps van Johannes - Hemelse ontmanteling van aardse machten, van dr. Jos de Heer.
Kapstok Welkom, fijn dat u er allemaal weer bent. Laten we in het kort even vertellen wat ons bezighoudt. Zingen: Psalm 103: 5, Zoals een vader liefdevol zijn armen Gebed: Lieve Vader in de hemel, Dank U dat wij weer allemaal konden komen. Meteen willen wij degenen die er nu niet bij kunnen zijn, bij U brengen. Wilt U ook bij hen zijn, Heer, in hun zorgen en ziekten. Wilt U uw Heilige Geest naar ons sturen om ons voor te bereiden. Opdat wij dit uur iets van U kunnen ontvangen en ook iets met elkaar mogen delen. Laat ons steeds het goede in elkaar ontdekken, zodat wij opbouwend bezig zullen zijn. Tot eer van uw grote en heilige Naam. Amen. Lezen: Johannes 15: 16 en 17 Jullie hebben niet mij uitgekozen, maar ik jullie, en ik heb jullie opgedragen om op weg te gaan en vrucht te dragen, blijvende vrucht. Wat je de Vader in mijn naam vraagt, zal hij je geven. Dit draag ik jullie op: heb elkaar lief. Zingen: ‘k Heb je lief met de liefde van de Heer. ‘k Heb je lief met de liefde van de Heer, want ik zie in jouw de grootheid van zijn naam. ‘k Heb je lief met de liefde van de Heer. (Wanneer de wijs onbekend is, kunt u het hardop zeggen. Kijk elkaar in de ogen tijdens het zingen of spreken.) HK 5
Wie profiteert van de oogst? Hebt u zich dat wel eens afgevraagd als u in de winkel stond: wie profiteert ervan als ik dit wel of niet koop, afgezien van de winkelier? Wat krijgt de oorspronkelijke maker van de prijs? Zo zijn we meteen bij de kern van het probleem beland, want dit gaat om handel. Handel, daar zijn wij als mensen vrijwel meteen mee begonnen. De een had iets en de ander had het nodig, dus gingen ze ruilen. Later hebben we daar een middel bij bedacht dat die ruil vereenvoudigde: geld. Daarmee kun je niet alleen goederen kopen of betalen, maar ook diensten. Handelen ging vroeger langs vaste routes, over zee en land. Nu valt de beslissing soms razendsnel, door een click op een computer of via de telefoon. Maar is handel daarmee eerlijker geworden? Wie profiteert het meest? Het ligt voor de hand aan te nemen dat er minder te verdelen valt naarmate er meer tussenstappen zijn. Laten we eens naar een paar concrete voorbeelden kijken.
Chocolade
Neem nu bijvoorbeeld eens een product als een chocoladereep. Eerst is er de boer, bijvoorbeeld in Ghana, die de cacaobonen verbouwt. Hij verkoopt ze aan een handelaar in zijn eigen land, die ze uitvoert omdat er in Ghana geen chocoladefabrieken zijn. De Europese importeur koopt de cacao op. In fabrieken wordt de cacao o.a. verwerkt tot chocoladerepen. De groothandel koop ze in en tenslotte belanden ze bij de winkelier. Al die verschillende fases bepalen samen de eindprijs. Iedere stap in het proces betekent een aandeel in de prijs. En hoe machtiger de groothandel, de fabrikant of de detaillist, hoe meer ze kunnen bedingen. Want wij, de consumenten, willen niet te veel betalen. U begrijpt dat de oorspronkelijke cacaoboer maar een klein beetje in handen krijgt. En hij zal dus proberen zoveel mogelijk cacao te verbouwen met zo goedkoop mogelijke krachten, zijn eigen kinderen bijvoorbeeld. Maar
Betty Boiten
6
als hij gaat samenwerken met een aantal collega’s, in een coöperatie bijvoorbeeld, kunnen ze samen een betere prijs bedingen. En elkaar helpen als bij de een de oogst tegenvalt. De afgelopen jaren waren de voedselprijzen heel hoog. Hebben kleine boeren in arme landen daarvan geprofiteerd? Oxfam/Novib laat weten dat dit juist niet zo is. Behalve in landen waar de regering investeert in de landbouw. Als voedsel duurder is, gaan mensen minder en slechter eten en halen ze kinderen van school, waar meestal een maaltijd wordt uitgedeeld. Het gevolg is dat de kleine boeren nog minder verkopen en tenslotte zelfs van het platteland moeten verhuizen naar een sloppenwijk bij een stad. Vooral de positie van vrouwen is in het geding. Ze krijgen nauwelijks krediet, maar zijn wel verantwoordelijk voor hun gezinnen. Waar ging de winst dan heen? Vooral naar de grote internationale voedselondernemingen. Ook werd er gespeculeerd met komende voedseloogsten, waardoor de prijzen nog verder opliepen, vooral ten bate van de (westerse) speculanten.
Rietsuiker
In veel landen zijn nog steeds enorme suikerplantages, o.a. in Colombia, Malawi, Paraguay en Cuba. In Colombia hebben de arbeiders vorig jaar bijna twee maanden gestaakt voor betere arbeidsvoorwaarden. Ze bereikten wel dat ze een loonsverhoging kregen van 15% en dat hun werkdagen van 12-14 uur werden teruggebracht tot 8 uur, met een maximale uitloop van 2 uur. Maar ze krijgen nog steeds geen vast contract. Ooit leidde in Nederland de verkoop van rietsuiker door de Witte Paters tot het ontstaan van de wereldwinkels. De paters kochten die suiker op hun missieposten rechtstreeks van de boeren. Nu zijn o.a. in Paraguay en in Costa Rica suikerrietcoöperaties, waarvan de productie hier via Fair Trade wordt verkocht in de wereldwinkels. Maar de wereldmarktprijs is sinds de jaren 1980 met 75% gedaald, ook omdat we hier nog steeds de boeren subsidiëren voor de verbouw van suikerbieten. En op rietsuiker worden flinke invoerrechten
geheven. Bovendien worden westerse overschotten aan bietsuiker gedumpt op de wereldmarkt, tegen prijzen die lager liggen dan de lokaal verbouwde rietsuiker. Natuurlijk moeten de boeren hier ook leven, maar het zou fijn zijn als we een eerlijker systeem konden bedenken voor alle boeren, groot en klein.
Biet- en rietsuiker
Bodemschatten
Wat heeft een land eraan als er olie wordt gevonden, in de grond of in de zee er vlakbij? Zou het niet mooi zijn als zo’n land er dan in zijn geheel van zou profiteren? Meestal is dat niet het geval. Neem nu Nigeria. Toen daar in de jaren 1960 olie werd gevonden, probeerde het deel van het land waar de olie was aangetroffen, zich meteen af te scheiden. Wie herinnert zich nu nog de Biafra-oorlog? Het ging hoofdzakelijk om het bezit van die olie. Ondanks de geweldige olievondsten is het inkomen per inwoner in 25 jaar met ruim 15% gedaald! Al wordt 80% van het overheidsbudget betaalt uit de olieopbrengsten. Eerlijk delen is heel moeilijk, zeker als een land niet democratisch wordt bestuurd. Iedereen probeert dan voor zichzelf een graantje mee te pikken. Daarom wordt er heel veel olie gestolen uit de pijplijnen naar de kust, wat leidt tot ongelukken en milieuvervuiling. De verleiding is te groot, en bij het sluiten van contracten is de kans op corruptie levensgroot. Ook in andere rijke olielanden als Saudi-Arabië en Venezuela leeft tweederde van de bevolking in armoede. Wat voor olie geldt, is ook van toepassing op veel andere bodemschatten, en dan vooral in niet-democratisch bestuurde landen. De bevolking van
Sierra Leone heeft alleen maar nare consequenties ondervonden van de vondst van diamanten. Al het geweld en de politieke instabiliteit leidden tot twee miljoen vluchtelingen. De oorlog in Congo draaide voor een groot deel om het bezit van tantaal, grondstof voor de printkaarten in onze mobieltjes. De handel is grotendeels in handen van de strijdende milities, die de opbrengst gebruiken om wapens te kopen om elkaar te bestrijden. Onlangs is er in de buurt van Ghana
Zwarte diamanten: wie profiteert?
olie gevonden. Gelukkig is dat land veel democratischer en is het vast van plan de bevolking in zijn geheel te laten profiteren.
Eerlijker delen mogelijk?
Hoe kunnen we zorgen dat meer mensen mee profiteren van de rijkdom van het eigen land? Veel landen hebben hulp nodig om een goede prijs te kunnen bedingen voor hun grondstoffen en om te leren hoe dat geld goed te besteden. Pas als regeringen verantwoording moeten afleggen voor hun daden, kan een land als geheel profiteren van wat er is. Ontwikkeling begint pas als de mensen er kunnen sparen en de overheid belasting kan heffen om te investeren in onderwijs, gezondheidszorg en infrastructuur. Maar op kleine schaal is er via microkrediet al heel wat verbeterd in Afrika, Azië en Latijns Amerika. Organisaties als het ICCO en ook Stichting Vluchteling hebben er goede ervaringen mee. Ik heb er zelf iets van gezien op de reis die ik indertijd samen met Stichting Vluchteling maakte naar Bosnië, in het kader van ons spaarproject voor teruggekeerde moslimvrouwen in Snagovo.
N.B. Ik heb dit artikel geschreven aan de hand van enkele boeken, tijdschriftartikelen en wat ik op het Internet vond. De visie is geheel mijn eigen verantwoordelijkheid. Betty Boiten Enkele discussiepunten: 1. Waarom zou het ICCO besloten hebben microkredieten alleen aan vrouwen toe te wijzen? (Zie ook In Gesprek, april 2004, pag. 7.) 2. Probeer eens uit te vinden hoe het zit met sperzieboontjes uit Kenia. Is het verstandig om die te kopen? Zo ja, waarom? Waarom niet? (Via het Internet is hier veel info over te vinden.) 3. Hoe zou de invloed van patenten op geneesmiddelen uitwerken op de armere landen? 4. Hoe zou het komen dat er juist voor veel voorkomende ziekten in armere landen weinig geneesmiddelen zijn ontwikkeld? 5. De directeur van CORDAID, René Groothuis, zegt: ‘Er zijn geen arme landen, alleen arme mensen.’ Wat vindt u van die uitspraak?
Vrucht van de Geest: Zachtmoedigheid Wie zacht van gemoed is, schikt zich gemakkelijk. Dat kan snel worden opgevat als een houding die in de volksmond ‘soft’ heet. Daarbij komen woorden naar voren als: zachtaardig, zachtzinnig of halfzacht. Een zacht iemand is iemand die slap is, toegeeflijk en meegaand, met wie je alle kanten op kunt. Dat staat lijnrecht tegenover een mentaliteit van opkomen voor jezelf, waarbij het bevechten van eigen rechten voorop komt te staan. En toch… Het getuigt van moed om een ander mild te behandelen, in plaats van je keihard op te stellen. Het is een eigenschap die van toepassing is op mensen die aan God onderdanig en Hem toegenegen zijn. Zachtmoedig zijn zij, die hun recht zoeken bij God, die zijn voorschriften volbrengen en naar Hem luisteren. Wordt in Psalm 37: 11 de zachtmoedigen al toegezegd dat zij het land uiteindelijk zullen bezitten, in de Bergrede wordt dit door de Heer Jezus nogmaals bevestigd, Hij prijst hen zelfs gelukkig. Het wordt hier als een levenshouding aangeprezen. De zachtmoedige verovert de wereld niet door geldingsdrang, machtsuitoefening of eigengerechtigheid, maar wacht op een erfenis uit Gods hand. Niemand komt het Koninkrijk binnen op eigen kracht of door geweld. De profetie van Zacharia 9: 9 gaat in vervulling als koning Jezus komt als een zachtmoedige, nederig rijdend op een ezel. Het gebruik van een ezel is tekenend, omdat het een transportmiddel is en geen machtsmiddel in de strijd. Jezus vraagt aandacht voor Zichzelf als vredeskoning die zachtmoedig oordeelt, onrecht verduurt en de overwinning behaalt aan het kruis. Niet door geweld maar door zijn Geest. Hij vertrouwt Zich volledig toe aan het recht van zijn Vader. Zijn zachtmoedigheid blijkt uit het feit dat Hij geen persoonlijke vergelding zoekt – ondanks wat mensen Hem aandoen – maar hen mild tegemoet treedt. Jezus noemt Zichzelf ook zachtmoedig als Hij ieder uitnodigt zijn juk op zich te nemen en rust te vinden bij Hem. Zijn juk is zacht, omdat Hij hard is opgetreden tegen de zondelast, zodat wet en dood geen angst meer aanjagen. Er is (zacht)moed(igheid) voor nodig om anderen mild te benaderen, het recht niet in eigen hand te nemen en geen kracht te zoeken in geldingsdrang of vergelding. Het houdt voluit rekening met God en met de andere, door geen harde dwang uit te oefenen, maar zachte drang. Zachtmoedigheid bevrijdt van trots, wreedheid en arrogantie. Deze levenshouding is alleen te leren van Koning Jezus, die deze perfect heeft uitgedragen en voorgeleefd. Heilige Geest, verlicht ons leven, werk in ons hart, leer ons zachtmoedigheid. 7
4 en 5 mei
Hongerwinter 1944-1945 Volgend jaar vieren we de vijfenzestigste verjaardag van vrijheid in Nederland. Daaraan voorafgaand was er die verschrikkelijke hongerwinter die, straks aan het einde van dit jaar, vijfenzestig jaar geleden begon. Om al die mensen die in die winter zo verschrikkelijk hebben geleden en waarvan er velen de vrede niet meer mee mochten maken, is dit geschreven. De grootste oorzaak van de hongerwinter was roof door de Duitsers en gebrek aan toevoer van voedsel. Na ‘dolle dinsdag’ op 5 september 1944, verwachtte men ieder moment de bevrijding, de NSB’ers vluchtten al naar Duitsland. De spoorwegstaking van 17 september zorgde ervoor dat het vervoer van Duitse soldaten en materieel werd bemoeilijkt. Er kon geen voedsel meer
worden aangevoerd naar het westen. Het voedsel dat er nog was, werd door de Duitsers geroofd en naar Duitsland verzonden. Mensen gingen uiteindelijk radeloos op zoek naar eten, zelfs bloembollen werden een lekkernij. Gaarkeukens brouwden maaltijden van vleesafval en zetmeel. In de zoektocht naar brandhout bleef geen boom staan, planken werden uit de vloer gehaald, bielzen vanonder de tramrails. Scholieren hoefden nog maar af en toe naar school omdat de lokalen niet meer verwarmd konden worden. Niets demonstreerde de wanhoop en vertwijfeling meer dan de zogeheten hongertochten. Men liep of men nam de fiets, de bakfiets of de handkar. Het was loodzwaar, ook al omdat veel fietsen niet meer op luchtbanden reden, maar op houten banden of op de velgen. Vele, vele kilometers in regen en kou. Soms moest er overnacht worden bij een boer in de stal, de schuur of het hooi. Om al die hongertrekkers (geschat op 50.000 per dag) op te vangen was niet zo eenvoudig. Het voedsel
werd onbetaalbaar en de ruilhandel bloeide. De houding van de bezetter werd alsmaar grimmiger. Honderden Nederlanders verloren hun leven door de honger en doordat de Duitsers hun frustraties afreageerden. Die situatie van terreur duurde tot mei 1945. Op 5 mei werd het vuren gestaakt. De oorlog was afgelopen. Kort tevoren was de buitenlandse noodhulp al op gang gekomen. Voedselpakketten van het Rode Kruis vielen uit laag overvliegende bommenwerpers naar beneden, als manna uit de hemel. In het zicht van de bevrijding stierven in deze winter meer dan 20.000 Nederlanders de hongerdood.
D-day, het begin van onze bevrijding In de vroege ochtend van 6 juni 1944, nu bijna 65 jaar geleden, verrasten de geallieerde troepen de Duitsers met een invasie op de Normandische kust, cruciaal aan deze invasie was de totale overdondering. Deze dag, die de geschiedenis inging als D-day, luidde het begin in van de bevrijding van het Europese vasteland tijdens de Tweede Wereldoorlog.
tingsmacht. Duizenden parachutisten werden die nacht gedropt. Een paar uur later verschenen ruim vijfduizend schepen en elfduizend vliegtuigen aan de horizon. Die dag gingen er zo’n 150.000 manschappen aan land, ondanks de ruwe zee en een dikke mist. Veel jongens haalden het land niet door de zware bepakking en het hoge water. Ook veel amfibievoertuigen zonken.
Dropping
Misleiding
In de nacht van 5 op 6 juni bombardeerden geallieerde bommenwerpers de Normandische kust en de Atlantikwall, de verdedigingslinie van de bezet-
8
Uiterste geheimhouding was het sleutelwoord voor het slagen van de invasie. Daarnaast misleidden de geallieerden Hitler met een campagne die hem ervan overtuigde dat de belangrijkste slag in de buurt van Calais plaats zou hebben. Die misleiding had zijn werk goed gedaan. De geallieerden landden echter tussen de Normandische havens Le Havre en Cherbourg daar was de verdediging het geringst. Maar de kliffen en andere obstakels als mijnen belemmerden een snelle opmars. Daarnaast bleven de Duitsers felle tegenstand bieden. De verliezen aan beide kanten waren enorm. In plaats van de geplande drie
weken, duurden de gevechten in Normandië twee maanden.
Bevrijding Nederland
Op 12 september trokken de Amerikanen Zuid-Limburg binnen. Maar toen was er nog eerst een overwinning voor de Duitsers en was er de Slag om Arnhem. In de herfst van 1944 werd het deel bezuiden de grote rivieren bevrijd. Maar in Zeeland werd er nog heftig verzet geboden en werden de dijken kapot gebombardeerd. Het noordelijk deel van Nederland werd pas na de hongerwinter bevrijd. Op 5 mei 1945 gaven de Duitsers zich onvoorwaardelijk over. Jopie van de Kleut
VROUWEN - GELOVEN - WERELDWIJD Er is zoveel onrecht op deze wereld dat ik niet weet waar ik moet beginnen. De Soedanese regering dwingt Stichting Vluchteling om een belangrijk deel van de hulp aan vluchtelingen in de Soedanese provincie Darfur te stoppen. De belangrijkste partner van Stichting Vluchteling in Soedan heeft opdracht gekregen om de projecten in Darfur te sluiten. Het Internationaal Strafhof in Den Haag vaardigde begin maart een arrestatiebevel uit tegen de Soedanese president Omar al-Bashir. Stichting Vluchteling steunt sinds 2004 verschillende projecten in Darfur. De hulpverlening is gericht op medische zorg, watervoorziening en veiligheid. De hulp die nu gestopt moet worden bereikt 650.000 mensen. Je zult daar maar in een vluchtelingenkamp zitten! Het lijkt wel of het steeds erger wordt. Laten we de Heer onze God bidden om bijstand voor alle mensen die rechteloos schijnen te zijn. Laten we bidden voor een rechtvaardiger samenleving. Tegen uitbuiting en vernedering en voor een eerlijke verdeling. En laten we bidden dat God ons de ogen opent voor de werkelijke nood om ons heen. Dat we vooral de kinderen zullen zien die ons nodig hebben, al is het
maar met een vriendelijk woord. De keren dat een vreemde een vriendelijk woord tegen mij zei weet ik allemaal nog, zo’n indruk maakte dat. Wist u dat het nog altijd loont om (onbeschadigde) ansichtkaarten en postzegels te sparen. Ik dacht dat het uit de tijd was maar dat blijkt niet zo te zijn. Voor Kerk in Actie leverde dat vorig jaar ruim € 40.000,-- op. Dat is werkelijk geen kleinigheid. Vooral oudere kaarten schijnen erg in trek te zijn bij verzamelaars. Anton Pieck, Rien Poortvliet en Rie Kramer liggen goed in de markt, en ook de baby’tjes (in bloempotten) van Anne Geddes doen het goed. Maar u moet ze niet per post versturen want dat is te duur, geef ze maar aan iemand mee die toch al naar Utrecht moet. Zo doen we allemaal wat. In dankbaarheid mogen wij op 5 mei vieren dat wij in een bevrijd land wonen. Hoe anders leven heel veel mensen, die of in een oorlogsgebied leven of voor oorlog op de vlucht geslagen zijn. Ook vandaag de dag, anno 2009. Laten wij blijven bidden voor de vrede, wereldwijd. Laten wij ook bidden voor ‘onze’ jongens die uitgezonden zijn naar andere delen van de wereld om daar te bemiddelen in conflictsituaties.
Vruchtbare aarde: De eerste oogst Eens kijken. In welke maand leven we als u deze In Gesprek krijgt? Dat moet mei zijn. Valt er dan al wat te oogsten in onze groentetuin? We hebben sjalotten in de grond gestopt en peulen gezaaid. Daar kunnen we nog niets van eten. Maar de spinazie en de snijbiet zullen hun groene kuiven al wel boven de grond steken. En aardbeien, mmm, wie weet zijn er al aardbeien. De allereerste aardbei van het jaar in je mond stoppen, dat is voor mij een klein feestje. Laatst zag ik een vrachtwagen rijden van een bekende supermarktketen. Hij was bedrukt met frambozen. ‘Het hele jaar zomerfruit’, stond erop. Alsof dat een aanbeveling is! De framboos en haar seizoengenoten worden zo gewoontjes als je ze alle dagen kunt kopen. Wat mij betreft smaakt niets zo lekker als een aardbei of een kers na een winter lang afwachten. In dezelfde tijd dat onze spinazie ontkiemt, opkomt en wordt geplukt, ondergaat deze editie van In Gesprek een soortgelijk groeiproces. Ideeën ontspruiten in de hoofden van de schrijvers, zij sturen hun bijdragen als kleine kiemplantjes naar onze eindredacteur. Tiny laat ze groeien: ze zet ze op de juiste plek en plaatst er mooie foto’s bij. De vormgever en drukker brengen ze tot volle wasdom. En zie-
daar de oogst: In Gesprek die in een glinsterend cellofaantje op de deurmat valt. Oogsten is voluit mogen genieten van het werk dat je eerder hebt verzet. Een vreugdevol moment, dat aanzet tot delen. Wie zich werkelijk verwondert over de rijkdom die de aarde teruggeeft in ruil voor een handjevol zaden, kan bijna niet anders dan weggeven. Van Leo Tolstoj is het verhaal van een oude man die appelpitten plant. De mensen lachen hem uit en zeggen: ‘Als die pitten zijn uitgegroeid tot bomen ben jij allang dood.’ ‘Nou en?’ zegt de man. ‘Degenen die later de appeltjes eten zullen mij dankbaar zijn.’ Terwijl ik dit stukje schrijf - in maart - heeft onze vijfjarige dochter de eerste oogst binnengehaald. Anna kwam trots thuis van school met tuinkers die ze er zelf gekweekt had. Ze overhandigde mij het bakje als een kostbare schat. ‘De juf zei dat het lekker is op een boterham met mosterd.’ ‘O ja, vast!’ beaam ik, ‘en op een toastje met mayonaise.’ ‘Of mama, tomatenketchup, kan dat ook? Of curry? Of chocoladepasta?’ ‘Nou, doe dat laatste maar niet lieverd.’ Brrr, tuinkers met chocola: ik moet er niet aan dénken. Titia Lindeboom 9
Schrijfactie Amnesty International Geïsoleerd en misbruikt: migrantenhuishoudsters in Jordanië In veel landen in het Midden-Oosten werken vrouwen uit andere delen van de wereld als huishoudster. Zo ook in Jordanië. Meer dan 30.000 werksters, voornamelijk uit Azië zijn werkzaam in Jordanese huishoudens. Veel van deze vaak jonge vrouwen hebben het zwaar: de werkomstandigheden zijn slecht, ze hebben vaak weinig vrijheid en worden dikwijls mishandeld en misbruikt. Een van de trieste voorbeelden: R. is 22 jaar oud en komt uit Indonesië. In het huis waar zij werkte, werd zij tweemaal door haar werkgever seksueel misbruikt en driemaal door zijn zoon verkracht. Toen zijn vrouw erachter kwam, sloeg zij de jonge vrouw in elkaar. Uiteindelijk heeft R. een poging gedaan tot zelfmoord en werd zij naar het ziekenhuis gebracht. R. kreeg een afkoopsom van enkele duizenden Amerikaanse dollars, om haar mond te houden en het land te verlaten. Toch heeft zij geprobeerd gerechtigheid te zoeken.
Wat kunt u doen?
U kunt bijgevoegde voorbeeldbrief naar onderstaande autoriteiten sturen.
Stuur s.v.p. altijd een kopie van de brief naar de ambassade in Nederland (een kopie omdat de ambassade niet wordt aangesproken, slechts geïnformeerd). Ambassades hebben een rapportageplicht richting de autoriteiten in het desbetreffende land.
Stuur uw brief naar:
His Excellency Nader Dhabi Prime Minister Prime Ministry 4th Circle P.O. Box 80 Amman 11118 The Hashemite Kingdom of Jordan Aanhef brief: Your Excellency
Your Excellency, As a member of the human rights organisation Amnesty International in The Netherlands, I am writing to you because I am concerned about a disturbing pattern of abuses against women migrant domestic workers. Women migrant domestic workers face economic exploitation by their employers, excessive working hours and confinement in their employers’ houses, as well as physical, psychological and sexual abuse. I am aware of recent efforts made by the Jordanian authorities to introduce measures to improve the conditions of migrant domestic workers, notably the Special Working Contract for Non-Jordanian Domestic Workers and the amendments made to Article 3 of the Labour Law. I urge you to amend the Labour Law so that it covers the employment of migrant workers, as recommended by the UN Committee on the Elimination of Discrimination against Women. I also call on you to ensure the following provisions are included in the special regulation being developed to define the terms of their working conditions: - - - - -
provisions to guarantee a minimum wage; access to labour dispute mechanisms; health insurance; regulated working hours, days off and sick leave; regular monitoring and inspection of recruitment agencies and houses where women migrant domestic workers live and work; - provisions for the prosecution of employers and representatives of recruitment agencies who abuse migrant domestic workers. If these provisions are included, they would contribute significantly to ending abuses and promoting respect for the rights of women migrant domestic workers in Jordan. I thank you for your attention in this matter.
10
Yours sincerely,
Minister of Labour Bassem Salem Ministry of Labour P.O. Box 8160 Amman The Hashemite Kingdom of Jordan Aanhef brief: Dear Minister
Stuur s.v.p. een kopie van de brief naar: Ambassade van het Hasjemitisch Koninkrijk Jordanië Z.E. de heer Khaldoun Tharwat Mahmmoud Talhouni Badhuisweg 79 2587 CD Den Haag Portokosten Jordanië: € 0,95.
(Vertaling: Als lid van de mensenrechtenorganisatie Amnesty International in Nederland, schrijf ik u omdat ik mij zorgen maak over het verontrustende patroon van misbruik tegen vrouwelijke migrantenhuishoudsters. Vrouwelijke migrantenhuishoudsters krijgen te maken met economische uitbuiting door hun werkgevers, overmatig lange werkdagen en opsluiting in het huis van hun werkgever, daarnaast ook met lichamelijk, psychisch en seksueel misbruik. Ik ben ervan op de hoogte dat de Jordaanse autoriteiten maatregelen hebben genomen om de werkomstandigheden van deze vrouwen te verbeteren, in het bijzonder het speciale werkcontract voor niet-jordaanse huishoudsters en het wetsvoorstel verwoord tot artikel 3 van de Labour Law. Verder dring ik erop aan dat u de wet wijzigt, zodat het werk van migrantenwerkers eronder valt, zoals aanbevolen door het UN Comité op het Elimineren van Discriminatie tegen Vrouwen. Ook verzoek ik u om de volgende voorzieningen te waarborgen in de speciale regelgeving die ontwikkeld is om hun werkomstandigheden te beschrijven: - voorzieningen die een minimum loon garanderen; - toegang tot een geschillencommissie; - ziektekostenverzekering; - vaste werkuren, vrije dagen en ziekteverzuim; - vaste controles en inspecties van de uitzendbureaus en huizen waar de migrantenhuishoudsters werken en wonen; - voorzieningen om de werkgevers of de vertegenwoordigers van de uitzendbureaus aan te klagen die de migrantenhuishoudsters misbruiken. Als aan deze voorzieningen voldaan worden, dan zouden ze bijdragen aan het beëindigen van de misbruik en ze zouden de rechten van vrouwen migranten huishoudsters promoten in Jordanië. Ik dank u voor uw aandacht voor dit onderwerp.)
Jubileumrubriek De vrouwenvereniging ‘Bidt en Belijdt’ uit Delfzijl kijkt terug op bijna 75 jaar in gesprek. Om de twee weken kwamen ze bij elkaar rond een bijbelstudie. Een felicitatie waard vinden wij. Met veel plezier en aller inzet, zo wordt dan ook teruggekeken, het waren fijne bijeenkomsten. Nu wordt er een punt achter gezet. Dat is jammer, maar de reden is begrijpelijk. Door leeftijd maar ook door ziekte is de groep zo kwetsbaar geworden dat besloten is om het bestaan van deze vereniging af te ronden. Ze komen nog één keer bij elkaar, zo is afgesproken. Fijn dat u elkaar toch zoveel heeft kunnen meegeven vanuit uw naam ‘Bidt en Belijdt’. Dat blijft van kracht ook in de avond van uw leven. Goede herinneringen toegewenst en Gods nabijheid. De leden van deze vereniging wensen onze vrouwenorganisatie een gezegende toekomst. Bedankt! In Den Ham is het verenigingsleven bloeiend. De vrouwenvereniging ‘De Lampen Brandende’ bestaat ruim 60 jaar. De eerste vergadering waren er negenentwintig vrouwen en de tweede bijeenkomst meldden zich vijftig leden en men sprak elkaar met ‘zuster’ aan. Daarmee hield het niet op. Er kwamen afdelingen A, B, en C. In 1981 werd er een jonge vrouwengroep opgericht waarna er nog een afdeling kwam: ‘de Regenboog’. Alle afdelingen zijn nog springlevend en vergaderen regelmatig! Het is verrassend dat de derde jubilerende groep in Metslawier (Fr.) ook ‘De Lampen brandende’ heet en ook zij vieren hun 60-jarig jubileum. Mevrouw P. Dijkstra-Stedehouder is lid vanaf het begin en kan er alles over vertellen. De gespreksgroep telt twaalf leden en vergadert om de twee weken. Het jubileum is met elkaar gevierd tijdens een etentje. In De Lier is het 50-jarig bestaan van ‘Sola Fide’ gevierd. Vier leden die de 50 jaren meemaakten zijn in het zonnetje gezet. Eén van hen heeft een overzicht gemaakt van de jaren. Het voorlezen gaf de nodige hilariteit, want er kwam van alles ‘boven water’. Ook in de kerkdienst heeft de dankbaarheid om deze gesprekgroep aandacht gekregen. Dit jubileum is in eigen kring gevierd en wel met een High Tea. Met aller inzet ‘draaien’ de avonden goed! Tenslotte Noordwijk, de Vrouwencontactkring ‘Dei Gratia’ bestaat 75 jaar. Daar was bijna aan voorbijgegaan maar bij het opruimen kwam de secretaris erachter en is het heugelijk feit alsnog gevierd. Veel jubilea en het leukste is, alle groepen willen doorgaan. Namens de Protestantse Vrouwen Organisatie hartelijk gefeliciteerd en Gods zegen toegewenst. Nelie Rijkers-van der Sar
Met een knipoog… Dikkertje Dap op Hemelvaartsdag Het lopen door Spanje was mooi. Strakke zon, nauwelijks wind en dikwijls temperaturen tot boven de veertig graden. Net als de meeste andere pelgrims stond ik vroeg op. In de pelgrimsherberg begonnen de eersten al om een uur vijf te rommelen. In de keuken was soms wat thee. En alles gebeurde zo stil mogelijk. Het eerste uur was het dan nog donker en behoorlijk fris. Wat hoger in de bergen was het echt koud. Stevig doorstappen en goed opletten om niet te verdwalen. Een paar keer liep ik wel verkeerd en dat betekende dan een uurtje langer onderweg, ‘s middags in de hitte. Het pelgrimsleven was veel directer en veel fysieker dan ik van te voren had gedacht.
Bij kou en duisternis was het eerste ochtendgloren altijd weer een mooie belevenis. Als wandelaar ga je niet hard en de zon komt langzaam op. Je maakt het mee en de hoogteverschillen in de bergen maken het extra mooi. Op een gegeven moment viel me op dat ik dan vaak twee liedjes liep te fluiten of half te zingen. Het ene ging over Dikkertje Dap die ook ’s morgens vroeg omhoog klom, op de trap. Het andere had ik ooit op het kinderkoor geleerd: Ik wandel in het licht met Jezus. Het gebeurde gewoon. Ik was een mensenkind met een paar liedjes van vroeger als muziek bij het geluk van weer een nieuwe morgen. En heel vroeger, zo staat geschreven, wandelde Henoch met God. En dus wandelde God met Henoch, denk ik dan. God is kennelijk best te vinden voor een eindje wandelen. God vraagt niet altijd naar het nut van al je handelingen. God hoeft jou niet altijd en overal aan het werk te zien met je goede daden. Nee, gewoon een eindje samen op gaan. Daar houdt God wel van. De zon schijnt niet voor niets. Een straatje om. Even het land op. God wil gewoon met ons een eindje
samen op wandelen. Doe je daaraan mee, dan kom je veel verder dan je denkt. Een zondags eindje kuieren. Genieten van de natuur, een praatje, zomaar. Dikkertje Dap wordt een psalm. En Henoch kwam er heel ver mee: ‘En Henoch wandelde met God, en hij was weg, want God had hem meegenomen.’
Aalt van de Glind Vertelt verhalen over zijn pelgrimages naar Santiago, Iona en Taizé. Hij schreef onder meer: ‘Om geluk te vinden moet je op weg gaan’ Zie ook: www.aaltvandeglind07.nl
11
In-druk Elena
Een bezinning op mensenhandel
zal ook vast velen nog bekend voor komen. De verhalen die bij de prenten horen, zijn ook weergegeven. Er wordt ook verteld over de opvoedkundige gedachten die meespeelden. Nou, dat heeft zijn vruchten wel afgeworpen, zou je kunnen zeggen. Er komt in het hele boek geen agressie voor. Komt dat door de pijpen die toen nog veel werden gerookt? ‘Een tevreden roker is geen onruststoker’? Het is de moeite waard een tijdreisje met Jetses te doen. Uitgeverij Kok ten Have Kampen. 125 pagina’s ISBN 9879020529203 Prijs € 24,95 HK
gesproken houd ik niet zo van boeken waarin dieren allerlei menselijke overpeinzingen krijgen toegedicht. Niettemin heeft Elizabeth Musser de gedachten van Sunny knap neergezet. ‘Wachten op Peter’ is uitgegeven ter gelegenheid van de Week van het Christelijke Boek, die eind maart werd gehouden. Uitgeverij Voorhoeve, Kampen, 2009. 110 pagina’s ISBN 978 90 297 1923 0. Prijs € 4,95 Han Wilmink
Koken met Passie
40 smakelijke recepten voor de vastentijd Wij ontvingen een prachtig geïllustreerd boekje Elena. Het is een initiatief van de Stichting Religieuzen tegen Vrouwenhandel. Het boekje is geschreven met in het achterhoofd het lijden van de Here Jezus. In de katholieke traditie bestaat de kruisweg uit 14 staties. Hoewel ik de afbeeldingen ken, hebben ze op mij niet de impact die ze op onze katholieke medemens zullen hebben. Het zegt mij niet zoveel. Het verhaal van Elena wordt verteld in poëzie, gebeden en beschouwelijke proza. Het geheel ziet er heel mooi uit. De illustraties zijn van Mieke Borgdorff die van gereformeerde huize is. Zij herkent in het leven van Elena het lijden uit haar eigen geschiedenis en vond het heel fijn om deze opdracht te doen. De schilderijen hebben iets raadselachtigs, het lijkt net of ze uit marmer gehouwen zijn. Enkele zou je best aan de muur willen hebben, waren ze niet zo triest. Ik blijf een beetje verward achter. Gaat het om Elena die verkocht wordt, of om Jezus, of wilde men graag iets moois maken over het lijden? Het boekje is in eigen beheer uitgegeven. Te bestellen bij Stichting Religieuzen tegen Vrouwenhandel, St.Janssingel 92, 5211 DA ’s Hertogenbosch. Prijs € 10,-- (daar komen nog wel verzendkosten overheen) Jacques Dane (red)
Jetses aan de wand De platen die in veel scholen vroeger aan de wand hingen zijn nu verzameld in een boek. Toen ik rond 1950 naar school ging, hingen ze er nog wel maar ze waren al oud. Later kregen we er een, De laatste hooivracht, toen we iemand ergens lid van hadden gemaakt. Die heeft jaren in onze kamer gehangen, tot plezier van mijn schoonmoeder die er 12 helemaal weg van was. De walvisjacht
Ferdinand Borger en Kees Posthumus
Voorvechter en Vreemdeling Calvijn aan het woord, theatermonoloog
In dit boekje maken we kennis met Calvijn op zeven bijzondere momenten in zijn leven. Calvijn vertelt over de plaats waar hij zich bevindt, blikt terug en kijkt vooruit. Feiten, overwegingen en gevoelens passeren de revue. Zo deelt hij met de luisteraars wat hem bezighield en dreef. Soms is dat uiterst actueel, en daagt Calvijn ons met zijn gedachten en overwegingen uit om na te denken over vragen van geloof en leven, die ons ook vandaag bezighouden. Het boekje is de weerslag van de theatervoorstelling ‘Calvijn op bezoek’. In 2009, het Calvijnjaar, wordt deze op verschillende plaatsen in Nederland gespeeld. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer, 2009. 48 pagina’s ISBN 978 90 239 2138 7. Prijs € 5,00
‘Hoe komt een bourgondisch ingestelde dominee er toe om zich met vasten bezig te houden?’ Die vraag stelt Han Wilmink zichzelf in zijn nieuwe kookboek: Koken met Passie. Hij bundelde hierin veertig recepten voor de veertigdagentijd. Het boek is gelardeerd met mooie foto’s en interessante informatie over eten en vasten door de eeuwen heen. Helaas verscheen het boek te laat (of verschijnt In Gesprek te vroeg) om er op tijd aandacht aan te besteden in ons blad tijdens de veertigdagentijd. Wellicht gaan we er volgend jaar, aan het begin van deze periode, nog even op door. Uitgeverij Kok, Kampen, 2008. 128 pagina’s ISBN 978 90 435 1580 1. Prijs € 12,50 TL
Ook ontvangen: Jan Kronenberg
Elizabeth Musser
Wachten op Peter Een bastaardhond, zijn jonge baasje en een moeder spelen de hoofdrollen in de novelle ‘Wachten op Peter’. Een getraumatiseerde jongen krijgt een mishandelde hond uit het asiel. De hond Sunny en de jongen Peter worden de beste maatjes. Ze helpen elkaar om te gaan met hun pijnlijke verleden. Peters moeder observeert het onafscheidelijke tweetal. Van de trouw en dankbaarheid van Sunny leert zij waardevolle lessen over haar eigen omgang met haar hemelse Vader. Het boekje is nogal een tranentrekker, maar is goed geschreven waardoor je toch nieuwsgierig wordt naar de afloop. Het verhaal wordt afwisselend vanuit het perspectief van de moeder en dat van de hond verteld. Normaal
40 x Lucas, Dagboekje voor de lijdenstijd
Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer, 2009. 56 pagina’s ISBN 978 90 239 2341 1. Prijs € 7,50 Lynne M. Baab
Vasten, een verrijking van je geloofsleven Ark Boeken, Amsterdam, 2007. 170 pagina’s ISBN 978 90 338 1851 6. Prijs € 13,95 Trevor Hudson
In gesprek met God
Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer, 2009. 138 pagina’s ISBN 978 90 239 2351 0. Prijs € 13,50 Marcus J. Borg
Als met nieuwe ogen
De historische Jezus en waar het op aan komt in het geloof van vandaag Uitgeverij Meinema, Zoetermeer, 2009. 180 pagina’s ISBN 978 90 211 3615 8. Prijs € 16,90
Het weten waard Het Museum Catharijneconvent in Utrecht heeft een tentoonstelling van 16 mei – 23 augustus met als onderwerp: Beeldschone Boeken, de Middeleeuwen in goud en inkt. Prachtige minuscule details, flonkerend bladgoud en schitterend kleurgebruik: het zijn de kenmerken van de middeleeuwse manuscripten. De tentoonstelling biedt een selectie van ruim 100 handschriften. Ze dateren voornamelijk uit de veertiende en vijftiende eeuw. In die tijd was Utrecht het centrum op het gebied van cultuur, politiek en religie in de Noordelijke Nederlanden. De kostbare en rijkversierde manuscripten die in deze periode tot stand kwamen zijn een absoluut hoogtepunt binnen de beeldende kunst. Er wordt ook een boek over de tentoonstelling uitgegeven met dezelfde titel: Beeldschone Boeken, de Middeleeuwen in goud en inkt. 160 pagina’s met ongeveer 150 afbeeldingen. ISBN 987 90 400 8581 9, prijs € 29,95. In Nijkerk vindt tot en met 29 augustus een bijzondere dubbeltentoonstelling plaats. Honderd jaar geleden werd het eerste boek van W.G. v.d. Hulst uitgegeven bij uitgeverij Callenbach. In dit jubileumjaar worden twee exposities gewijd aan de schrijver en de maker van vele landelijk bekende boeken. Bibliotheek Nijkerk: ‘100 jaar W.G. v.d. Hulst’ In samenwerking met de Maatschap Erven W.G.van der Hulst sr. biedt de bibliotheek een expositie aan het omvangrijke werk van deze pedagoog/schrijver. Naast veel bekende kinderboeken schreef hij ook een groot aantal boeken voor het lees- en geschiedenisonderwijs. Museum Oud Nijkerk: ‘Lezende mensen, gelukkige mensen: de geschiedenis van uitgeverij en drukkerij Callenbach’ In 1854 startte de 21-jarige G.F. Callenbach een boekhandel en boekbinderij. Hij begon al snel met het drukken en uitgeven van preken van zijn vader en andere predikanten. In 1875 werd G.F. Callenbach de drukkerij een zelfstandige onderneming. Dit was het begin van een periode waarin de uitgeverij en drukkerij uitgroeiden tot heel bekende bedrijven, die de stad Nijkerk voor een lange periode op de kaart zetten. In samenwerking met de familie Callenbach wordt de geschiedenis van deze bedrijven tentoongesteld. Adressen en meer info: Museum Oud Nijkerk, Holkerstraat 6, Nijkerk, www.oudnijkerk.nl Bibliotheek Nijkerk, Frieswijkstraat 99, Nijkerk, www.bibliotheeknijkerk.nl
In gesprek met... (door en voor de lezers) Van vrouwengespreksgroep Rebecca uit Beilen ontvingen wij, in gedichtvorm, hun jaarverslag. 2008 Een jaar kwam, een jaar ging aan elke Rebecca avond hangt wel een herinnering: 8 januari Was onze eerste bijeenkomst in het nieuwe jaar de beste wensen zeiden wij tegen elkaar over veel onderwerpen werd gepraat daarna gezegdes uitbeelden, het was zo weer laat. 22 januari Gingen wij een collage maken over Bijbelse en maatschappelijke zaken. 5 februari De jaarvergadering van 2008 heeft ons een mooie avond gebracht naast de verslagen en natuurlijk de opening kwam een ieder met z’n eigen ding. 19 februari Onze nieren: een belangrijk orgaan waarover veel in de Bijbel bleek te staan. 4 maart Was ds. Elly Veldman bij ons aanwezig en gingen we met haar eigen onderwerp uit In Gesprek 2004 bezig ze sprak boeiend en vlot: hoe blijf je bereikbaar voor de liefde van God. Pasen, een belangrijk kerkelijk feest 18 maart is ook bij Rebecca aan de orde geweest. Maakten we een reisje, niet naar Amsterdam, 22 april maar naar Wijster en omgeving, met de paardentram. Konden we zes avonden een fietstocht maken mei- meerdere voeten die de pedalen raakten augustus verder hadden we in de zomer een stop, maar 23 september zochten we elkaar weer op, met als thema: waar je ook gaat of staat behoed uw voet als ge naar Gods huis toe gaat. 7 oktober Startten we met een nieuw seizoen waarbij ook TOEOC mee ging doen. Het was op deze avond, dat de vrouw bij de bron ter tafel kwam prachtig uitgelegd, door mevrouw Olijve-Dam. 21 oktober Ploegen: de boer… hij ploegde voort ook wij hebben over ploegen gepraat en gehoord. 4 november Zaaien… waar komt het terecht, hoe blijft het van waarde? Zaai vooral in vruchtbare aarde. 18 november Te gast bij gemeentetoerusting, wij verlieten ons Rebeccapand luisterden naar ds. Hans Visser: missionair en tolerant. 2 december Sinterklaasherinneringen kwamen voorbij beroepen uitbeelden, de gezelligheid vierde hoogtij. 16 december Vierden we met z’n allen Het Geboortefeest de gezamenlijke vrouwengroepen zijn toen bij elkaar geweest. Ook kwamen we nog in de Westeres bijeen, voor de wereldgebedsdag… de handen ineen. Klazien Bruinsma werd ons nieuwe lid, wederom een vrouw met pit. 24 leden telt nu de groep, iedereen is welkom op de Rebecca-stoep. We blijven in gesprek, vooral door ons blad: In Gesprek en vinden bij elkaar een veilige plek. Heeft u ons ook iets leuks of aardigs mee te delen? Heeft u een leuke tip of een suggestie waar andere groepen iets aan hebben? Aarzel niet, e-mail of schrijf het ons. Tenslotte komt deze rubriek dóór u tot stand en is hij bedoeld vóór u, onze lezers. De Redactie 13
Achterklap Luthers
Mevrouw A. Born-de Jong
- Berlikum
Bent u wel eens in een Lutherse kerkdienst geweest? Ze zijn onze broeders en zusters in het geloof, maar ze doen het een beetje anders. Ik ben er een keer geweest omdat dat voor mijn opleiding moest en de volgende keren omdat ik er mocht voorgaan. Nou, dan ben je nog maar net op tijd een keertje wezen kijken! Of niet? Voor de opleiding moesten we ook zeggen wat ons opgevallen was. Het orgelspel en de strakke liturgie. De liturgie is volgens een bepaalde gedachte, ver van te voren vastgelegd. Net als bij ons het leesrooster. Het kerkje waar ik dan een beetje bekend mee ben, doet mij altijd denken aan mijn oude tante. Deftig, nog levend en alles gaat grondig en niet gehaast. En daarbij het gevoel van ‘het is goed, zo’. Ongeveer het jongste (aanwezige) lid van de gemeente is de organiste. Ze spreekt even met mij door of we overal hetzelfde bedoelen, en dan gaat ze de trap op naar het orgel. En ze roept de hele kerk toe: LEEF! Het orgel fluistert en klaagt, jammert met zuchtende en valse akkoorden. Je voelt een straaltje zonneschijn of ziet een lichtpuntje… en daar gaat als het ware de hemel voor je open. Je ziet bijna de glorie van de zoom van Gods mantel. Ik hoop dat ze van mijn overdenking net zo geniet als ik van haar muzikale meditatie maar dat betwijfel ik. Bij het koffiedrinken hoor ik dat niet iedereen even gelukkig is met het uitbundige spel, het duurt misschien wel wat langer dan alleen de laatste twee regeltjes - en dan inzetten. De kosteres vertelt mij dat eens kinderen aanwezig waren die voor in de kerk iets hadden gemaakt. Toen de organiste begon te spelen ging een kind weer naar het podium en danste voor God en de mensen.
Mevrouw T. Kaldeway-v.d. Heide
- Burgum
Mevrouw J. van Nes-den Boer
- Zwijndrecht
Mevrouw K. van Teeckelenburgh-de Jong
- Arnhem
Mevrouw A. IJzerman-Logtenberg
- Heerde
Het volgende nummer van
in gesprek verschijnt op 15 juni
Thema: Verdorren en vergankelijkheid Bijbelstudie: mevr. ds. Janneke Pleij-Inia
14
Wij herdenken
Tweede artikel: Marinus van den Berg
God zal hen zelf bevestigen en schragen en op zijn rol waar Hij de volken schrijft, hen tellen, als in Isrel ingelijfd, en doen de naam van Sions kindren dragen. (LvdK: Psalm 87 uit vers 3)
Thema’s voor In Gesprek vanaf september 2009 De naam van het nieuwe (hoofd)jaarthema is: Petrus. Hieronder alvast de werktitels voor het komende seizoen: september Simon, genaamd Petrus oktober Petrus en de gelijkenissen van Jezus november/december Wie zeg jij dat Jezus is? januari Stilte na de storm februari Geloven met vallen en opstaan De toespraak van Petrus maart april Voor het Sanhedrin mei Eerste brief van Petrus juni/juli/augustus Tweede brief van Petrus Ditmaal hebben we ervoor gekozen ook een tweede thema te gaan gebruiken. Dat gaat over Dieren. Elk nummer zal zo zijn eigen dier meekrijgen, meestal gekoppeld aan het hoofdthema dat over Petrus gaat. Hierover kunnen wij u helaas nog geen informatie geven. Dat is nog een verrassing.
Kruis en Munt Even voorstellen…
Mijn naam is Egbert van Beesten. Sinds de oprichting in 2003 ben ik als zendingspredikant werkzaam voor Mensenkinderen. Met ingang van 11 januari 2009 ben ik als predikant verbonden aan de Gereformeerde Kerk te Westerhaar (50%). Voor de overige 50% blijf ik mij met veel plezier en passie inzetten voor het werk van Mensenkinderen.
den ze dat ze allemaal plannen hadden om naar het buitenland te gaan, op zoek naar werk, geld en een beter leven. De grootschalige migratie heeft grote pijnlijke sociale gevolgen. Zo groeit een groot deel van de kinderen in Moldavië zonder ouders op. De ouders komen maar sporadisch thuis; sommige ouders verdwijnen zelfs helemaal. De kinderen die achterblijven worden – als ze ‘geluk’ hebben - opgevoed door opa en/of oma. Sommige kinderen komen in tehuizen terecht en andere kinderen worden aan hun lot overgelaten met alle gevolgen van dien: schoolverzuim, honger, ziekte etc... Hun toekomst ziet er allesbehalve rooskleurig uit.
Ds. van Beesten in gesprek met een gehandicapte vrouw in Scorteni. In de komende nummers van In Gesprek mag ik u het een en ander vertellen over het spaarproject van Kruis en Munt voor het seizoen 2009-2010. Het gespaarde geld zal besteed worden aan een project van Mensenkinderen in Moldavië, namelijk de renovatie en inrichting van de kleuterschool en gemeenschapsruimte in het dorpje Scorteni. In dit artikel schets ik de algemene situatie in dat kleine – voor velen onbekende - land in Oost-Europa. In de volgende artikelen zal ik u meer vertellen over het leven in het dorpje Scorteni.
Moldavië
De republiek Moldavië (niet te verwarren met de provincie Moldavië in het noorden van Roemenië) ligt ingeklemd tussen Oekraïne en Roemenië. Moldavië is heuvelachtig en grenst net niet aan zee, en de mooiste berggebieden liggen ook precies in de buurlanden. Zo lijkt Moldavië met alles juist achter het net te vissen. Moldavië is met een oppervlakte van 33.271 km2 net iets kleiner dan Nederland. Zoals meer landen in Oost-Europa is ook Moldavië in het verleden heen en weer geschoven, verknipt, van naam veranderd en weer aan elkaar geplakt. Het was onder meer onderdeel van het Ottomaanse rijk, tsaristisch Rusland, Roemenië en de Sovjet-Unie. Sinds 27 augustus 1991 is de ‘Republika Moldova’ onafhankelijk.
Veel Moldaven vertrekken naar het buitenland
Moldavië is het armste land van Europa. Het merendeel van de inwoners leeft onder de armoedegrens. Dat betekent dat ze minder dan $ 1,-- per dag te besteden hebben. In hun poging de armoede te boven te komen, trekken veel mensen naar het buitenland. Van de 4,3 miljoen inwoners woont en werkt circa 30% in het buitenland (o.a. in Oekraïne, Rusland en Roemenië). Dit is slechts een schatting want officiële cijfers zijn er niet, maar waarschijnlijk ligt het percentage veel hoger. Sommigen beweren zelfs dat meer dan 70% van de beroepsbevolking naar het buitenland is vertrokken. Toen ik vorig jaar in Moldavië was en enkele studenten sprak, vertel-
Veel mensen in Moldavië leven onder erbarmelijke omstandigheden.
Kostbaar in Gods ogen
Het uitgangspunt van Mensenkinderen is, dat ieder mensenkind in Gods ogen uniek en waardevol is en daarom recht heeft op goede en gezonde levensomstandigheden. Daarom zet Mensenkinderen zich in voor verbetering van de levensomstandigheden van de allerarmsten zoals bijvoorbeeld de kinderen in Moldavië die aan hun lot worden overgelaten. Ds. Egbert van Beesten
Themamorgens 2009 Om alvast in uw agenda te noteren: de Themamorgens voor 2009. In het septembernummer volgt een compleet overzicht met tijden en sprekers. Rayon Noord: Rayon Friesland: Rayon Oost: Rayon West: Rayon Zuid:
6 oktober in Glimmen 27 oktober in Hoogeveen 6 oktober in Leeuwarden 13 oktober in Nijkerk 13 oktober in Alphen aan de Rijn 15 oktober in Andijk 13 of 15 oktober in Middelburg 20 oktober in Gorinchem Sary van der Kooi, Werkgroep Toerusting 15
Jeugdherinnering Het koren is gemaaid en staat op hopen als ruiters in ’t gelid te wachten in de zon. Het is vakantie en wij, kinderen, lopen de rijen langs, het brood is op de bon. Wij zijn als Ruth weleer aan ’t aren lezen en zoeken zo de broden van de grond. Het is nog stil en vredig op het land, dat wijds en groot door ’t zonlicht wordt beschenen. Ons deert geen radio, geen beatmuziek, geen krant, wel prikken soms de stoppels onze tenen. Wij zijn als Ruth weleer aan ’t aren lezen en zoeken zo de broden van de grond. Maar boven in de lucht komt ver en zwaar een zwerm van vreemde vogels onze rust verstoren. Wij kijken angstig op met ogen groot en klaar, een dissonant van ronkende motoren. Wij zijn als Ruth weleer aan ’t aren lezen en zoeken zo de broden van de grond. Wij kunnen ons als kinderen niet verweren tegen dit angstaanjagende geluid. De grote mensen moeten zich bekeren de liefde aan, de oorlog over, uit. Wij zijn als Ruth weleer aan ’t aren lezen en zoeken zo de broden van de grond. Ingezonden door: mevr. Mien Hoeksma
