in gesprek 7 werk- en informatieblad van de protestantse vrouwen organisatie

in gesprek 7

71e jaargang, september 2013

werk- en informatieblad van de protestantse vrouwen organisatie

HET ZONNELIED: SCHEPPING ZIEN DAT HET GOED IS, EN ER AAN WERKEN IN HET BEGIN...

Colofon

In dit nummer

In Gesprek

De zomer is (bijna) voorbij en we beginnen vol frisse moed aan een nieuw seizoen. Dat betekent ook dat we van start gaan met een nieuw jaarthema. We gaan Het Zonnelied van Franciscus van Assisi in negen subthema’s uitwerken. Ik heb er heel veel zin in, want het is een bijzonder veelzijdig en veelomvattend thema. We gaan proberen dit thema op diverse manieren gestalte te geven. Let u maar eens op! In dit nummer wordt het subthema Schepping uitgewerkt.

werk- en informatieblad van de Protestantse Vrouwen Organisatie Postadres PVO: Postbus 3185, 3760 DD Soest Telefoon 085-8771009 (ma., di. en do. 11.00-13.00 uur) e-mail: [email protected], internet: www.pvo-nederland.nl Bank: PVO: IBAN NL38 INGB 0000515473 Kruis en Munt: IBAN NL15 INGB 0003336259, t.n.v. PVO Soest

Dagelijks Bestuur PVO: Voorzitter: Tiny van de Biezen-Kamphorst Albert van Meerveldstraat 5, 3785 LP Zwartebroek. Tel. 0342-462095, e-mail: [email protected] Secretaris: Gré Popping-Hoekzema Veerstraat 45, 8181 VV Heerde. Tel. 0578-697069, e-mail: [email protected] Penningmeester: Tjitske Rinsma-Kuperus Marktweg 81/13, 8444 AC Heerenveen. Tel. 0513-632284, e-mail: [email protected]

Redactie In Gesprek: Tiny van de Biezen-Kamphorst, eindredactie Jopie van de Kleut-Waanders Heleen Koekoek-Dethmers Titia Lindeboom-Bruning Jubileumrubriek en Kringberichten: Jopie van de Kleut, Rondweg 25, 3785 LB Zwartebroek e-mail: [email protected] Overlijdensberichten: bureau PVO, zie boven Overige kopij: 6 weken voor verschijnen van het blad bij de eindredactie: Tiny van de Biezen, Albert van Meerveldstraat 5, 3785 LP Zwartebroek Tel. 0342-462095. e-mail: [email protected]

Lidmaatschap van de PVO: € 16 per jaar. Daarbij is het abonnement op dit blad inbegrepen. Opzeggen alleen schriftelijk voor eind december bij het bureau van de PVO. Gesproken cd: In Gesprek verschijnt ook op cd als een uitgave van de CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden te Ermelo, tel. 0341-565499

- Als vanouds vindt u de bijbelstudie op pagina’s 4 en 5. Ds. Monica M. Schwarz uit Voorthuizen bijt het spits af. Zij schrijft over de schepping: Zien dat het goed is, en er aan werken. Nieuw bij en afgestemd op de bijbelstudie is PLUS. Hierin worden verwerkingsmethoden aangereikt die u met elkaar kunt uitvoeren. - De ‘tussenpagina’s’ staan komend seizoen helemaal in het teken van ‘Het Zonnelied’. Op pagina 6 is weer ruimte gemaakt voor Veelstemmig licht. Op pagina 7 plaatsen we komend seizoen telkens een gedicht van Titia Lindeboom, en nieuw is de column MENSenWERK, waarin mensen over hun werk vertellen. De columns en het gedicht hebben elke keer te maken met het betreffende subthema van ‘Het Zonnelied’. - Op pagina’s 8 en 9 plaatsen we komend seizoen zoveel mogelijk een tweede bijbelstudie, waarin het leven van Jezus gekoppeld wordt aan het subthema. Ds. Daco C. Coppoolse uit Driebergen neemt ons mee vanuit Genesis naar Johannes: In het begin… - Er is een en ander gewijzigd. De Kapstok wordt dit seizoen afgestemd op de tweede bijbelstudie en is te vinden op pagina 9. Vrouwen geloven wereldwijd heeft nu een vast plaatsje op pagina 13. - Graag wijzen wij u nog op pagina 11 waar de in het najaar georganiseerde Regiobijeenkomsten vermeld staan. Woont u in de buurt van genoemde plaatsen? Neem er eens een kijkje, samen met een vriendin of buurvrouw en doe mee! U bent er van harte welkom. We wensen u veel leesplezier met dit nummer van In Gesprek. Komt u binnenkort weer met uw groep bij elkaar? Een goed en gezegend nieuwe seizoen voor u allen!

Druk: Mailfors Amersfoort

Tiny van de Biezen

ISSN: 0921-447

Doelstelling De Protestantse Vrouwen Organisatie heeft als doel: - lokale gespreksgroepen en de leden daarvan te stimuleren, te adviseren en toe te rusten. - Krachten te bundelen en stem te geven. - Dit alles om landelijk en plaatselijk te komen tot ontmoeting en gesprek, bezinning op Bijbel en persoonlijk geloof, en een bewuste inzet voor een rechtvaardige en veelkleurige samenleving. 2

Hoofdartikelen: september 2013

Zien dat het goed is, en er aan werken bijbelstudie bij Genesis 1 en 2 en Psalmen 104 door ds. Monica M. Schwarz te Voorthuizen ....................................... 4 In het begin… bijbelstudie bij Johannes 1: 1-18 door ds. Daco C. Coppoolse te Driebergen ............................................. 8

Meditatie Het Zonnelied Kijk, daar ligt hij. Franciscus. Oud en ernstig ziek. Een afgeleefde monnik, volkomen afhankelijk geworden van zijn medebroeders. Ze geven hem broodpap en een slok water, ze schuiven een po onder zijn broze lichaam. Telkens wanneer de monniken het vertrek binnenkomen, sluiten ze snel de deur: Franciscus’ ogen kunnen geen licht meer verdragen. Een leven, rijk gevuld met passie en geloofsmoed, lijkt hier uit te blussen. Wat doe je in zo’n situatie? Terugkijken in wrok? Malen over wat er in je leven verkeerd is gegaan? Boos zijn omdat je lichaam niet meer gehoorzaamt aan je geest? Franciscus doet wat niemand verwacht. De kerkvader – die zijn leven lang heerlijk en heilig tegendraads is geweest – componeert een loflied! Een schitterend gezang over de Almachtige en zijn schepping: het Zonnelied. Niet in het Latijn, zoals in die tijd gebruikelijk was, maar gewoon in zijn moerstaal. Italiaans doorspekt met woorden uit zijn eigen Umbrische dialect. Een lied dat niet hoogliturgisch is, maar recht uit zijn hart komt. Franciscus begint zijn lied met een lofzang op het allergrootste dat hij kan benoemen: de Almachtige en verheven Heer. God is zo groot dat niemand Hem kan omvatten, we begrijpen maar een fractie van Degene die wij loven. Vervolgens looft hij de Heer om de hemel, waarin zon, maan en sterren een plaats hebben. De zaken die Franciscus benoemt worden steeds begrijpelijker voor ons, hij begint op macroniveau en daalt stapsgewijs af naar microniveau. De aarde komt aan de orde met de vier elementen waaruit zij volgens de middeleeuwers was opgebouwd: wind, water, vuur en aarde. Met andere woorden: hij looft God om alles wat op aarde is. Opvallend is dat hij alles in positieve zin beschrijft. Water heeft ook een verwoestende werking, maar Franciscus kiest ervoor om het nut en de kostbaarheid ervan te benadrukken. Vuur kan verbranden wat je lief is, maar hier gaat het enkel om de warmte die het geeft. Vervolgens wordt het lied intiemer, Franciscus zoomt in op de mens. Hij looft God om de liefde die de mens aan de Schepper kan betonen en om de vrede die mensen samen tot stand kunnen brengen. Uiteindelijk looft hij God om de dood. De manier waarop hij de dood bezingt, doet denken aan een zachtaardige zuster, die je hand vastpakt en zegt: ‘Toe maar, ga maar. Het is goed geweest.’ Niet lang daarna zou Franciscus’ tijd komen, en zou hij zelf ervaren waar hij zijn Zonnelied mee besloot: het eeuwige leven dat in het verschiet ligt voor de mensen die God’s wil doen.

Titia Lindeboom, werkgroep Redactie 3

Ds. Monica Schwarz

Zien dat het goed is, en er aan werken Bijbelstudie bij Genesis 1 en 2 en Psalmen 104 Onder de blote hemel

Hoeveel tijd van de 24 uur per dag brengt u onder de blote hemel door? Toen die vraag mij gesteld werd, was ik even perplex. Want ik besefte dat ik bijna al mijn tijd onder een dak doorbreng: ik werk in mijn werkkamer, ik rijd in mijn auto en sport op de sportschool. Gelukkig doe ik alle dagelijkse boodschappen op de fiets en heb ik een tuin, waar ik graag in werk. Maar zo’n vraag bepaalt je erbij dat velen van ons in het dagelijks leven nog maar heel weinig buiten zijn. In onze moderne wereld is de directe band van mensen met de natuur vaak minimaal. Aardappelpuree komt uit een pakje, de groente zit gewassen en gesneden in een plastic zak en water komt uit de kraan. Wij rijden op asfaltwegen en zitten op onze stenen terrasjes. Veel tuintjes worden voor het gemak bedekt met worteldoek en grind of met kunstgras. Dat is altijd egaal grasgroen en er groeit nooit meer een madeliefje of paardenbloem. Wij werken met machines, computers en papier, en van de natuur maken wij, zo lijkt het, geen deel meer uit. Wij, in onze veilige warme huizen, beleven de natuur anders dan onze voorouders. Nog niet zo lang terug in de geschiedenis werkten velen op het land, had iedereen een moestuin en brachten mensen veel tijd door in de open lucht. Dat maakte dat zij een andere relatie hadden tot de schepping: zij ervoeren meer de verbondenheid en ook hun afhankelijkheid. Dat besef zijn wij wat kwijtgeraakt: dat we deel zijn van de schepping en verbonden met alles wat leeft en dat wij afhankelijk zijn van wat er met die

Ds. Monica M. Schwarz is predikante en creatief theologe en woont in Voorthuizen

4

schepping gebeurt. De milieuvervuiling en dreigende klimaatsverandering zijn tekenen van onze hoogmoed. Wij hebben onszelf boven de schepping geplaatst en daarmee zijn we iets wezenlijks kwijtgeraakt. We hollen en vliegen, nemen waar we recht op denken te hebben en verwonderen ons nergens meer over. Toch zijn er soms van die momenten waarop we onszelf ineens weer ervaren als deel van dat grote geheel. Ik heb het in de Zwitserse Alpen, maar ook op het strand van Schiermonnikoog. Dan word ik gegrepen door de grootsheid van het landschap en voel ik een grote verwondering dat ik daar deel van mag zijn. Ik voel me klein en tegelijkertijd groot omdat ik deel ben van dat grote geheel. Het is wat in Psalmen 8 bezongen wordt bij het kijken naar de sterrenhemel.

God zag dat het goed was

De verwondering over de natuur is van alle tijden. Het wordt bezongen in oude teksten: oude scheppingsverhalen, gedichten en liederen. In Psalmen 104 bijvoorbeeld, en in de verhalen uit Genesis 1 en 2. Deze laatste verhalen zijn ontstaan in de tijd van de ballingschap, toen het hele leven zinloos leek en uitzichtloos was. Deze verhalen wilden hoop geven en zo vertelt het scheppingslied over de zeven dagen dat God blij was dat de aarde bestond. Acht keer wordt er, als een refrein herhaald: God zag dat het goed was. God zag dat het goed was: het licht, de zee en de aarde, de planten en de dieren. De verschillende elementen en alles wat leeft: het hoort bij elkaar en alles is deel van een groter geheel. Je hoort in deze teksten de verwondering over alles wat er is. Het lied wil ook een geruststelling zijn. Want in Babylon geloofde men in de kracht van zon en sterren en andere elementen uit de natuur. Maar in dit bijbelse gedicht

worden alle schepsels op hun plaats gezet en is de drijvende, goede kracht achter elk onderdeel de Goede God. Onze God, zo wilden de joodse priesters daar in Babel zeggen, is de positieve kracht achter alles om ons heen en in onszelf. God zag dat het goed was; zo is het bedoeld.

Twee scheppingsverhalen

Als je de open vlakte van Groningen gewend bent, voel je je opgesloten in de Veluwse bossen. Zo verging het ons bij onze verhuizing. Als je leeft in de woestijn, verlang je voortdurend naar water, maar als je in Bangladesh woont, is het water vaak je vijand. Hoe je de schepping ervaart hangt af van wat je gewend bent. Daarom is het niet verwonderlijk dat er in de Bijbel twee verschillende scheppingsverhalen staan, na elkaar. Het bekende scheppingslied met de zeven coupletten waar onze bijbel mee begint, is ontstaan in een gebied met veel water, waar het water dreigde alles te bedekken. Maar gelukkig worden water en land gescheiden, en is er ruimte om te wonen en te leven. Als we in Genesis 2 verder lezen (Genesis 2: 4b-25), zien we een heel ander scheppingsverhaal. Hier is de aarde een woestijn, vol zand zo ver het oog reikt, maar zonder het levengevende water (Genesis 2: 5). Dit scheppingsverhaal eindigt met een tuin die bevloeid wordt (Genesis 2: 10) en van waaruit er vier rivieren alle windrichtingen op stromen. Zo komt het levengevende water overal en kan de wereld gaan

groeien en bloeien. Waar God in het eerste scheppingsverhaal schept met woorden, zo werkt God in het tweede verhaal met zijn handen. Hij vormt de mens liefdevol uit klei, legt een tuin voor hem aan en dan zoekt hij een maatje voor de mens en bouwt hij een vrouw. Beide scheppingsverhalen zijn ontstaan vanuit de verwondering om alles wat er is en vanwege de grote vragen van de mens: waartoe leef ik, wat is mijn houvast, heeft mijn leven een bedoeling. Daarom hebben beide verhalen niet zozeer te maken met het verleden, maar vooral met ons heden en de toekomst. Want zij geven uitzicht en ruimte. Wij mogen het goede van onze wereld bewaren en er verder aan bouwen.

Op blote voeten

De Babylonische ballingschap is voorbij, maar steeds weer bedreigen chaos en donker het leven op aarde. Bijvoorbeeld in de 12e eeuw in Italië. Het is een eeuw van oorlogen en natuurrampen, van honger en armoede. In die donkere tijd liep er een man door Italië. Hij had afstand gedaan van zijn rijke leven, van zijn dure kleren en zijn hemelbed. Hij voelde dat macht en rijkdom niet bij het Evangelie van Jezus hoorden en hij begon een nieuw leven van eenvoud en compassie. Zo ontstond de Orde van de Minderbroeders en kreeg de rijke, machtige kerk een bijzondere impuls. Franciscus heette hij, en de nieuwe paus heeft ook die naam gekozen voor zijn ambt. Franciscus van Assisi was steeds onderweg. Hij sliep onder de blote hemel, dronk water uit de beek, hij liep op zijn blote voeten over moeder aarde (zie Lucas 10: 4). Zijn leven in eenvoud bepaalde hem bij de dingen die er

echt toe doen: medeleven en zorg voor elkaar. Hij schreef op zijn sterfbed een lied over de schepping waarin hij de hemellichamen en de vier elementen bezingt. Ook dit is een lied van alle tijden, een lied dat mensen tot op deze dag inspireert. Het hoogtepunt van zijn lied is misschien wel de laatste regel: dat wij mensen die prachtige schepping en de Goede God mogen dienen in nederigheid. Tot in onze tijd wordt het leven op aarde bedreigd. In onze tijd zijn het de klimaatsverandering, de groei van de wereldbevolking, onze verslaving aan consumeren en rijkdom. Dan is het belangrijk om het lied van de schepping weer te laten klinken, zodat het mensen mag inspireren om de bedoeling van God, die zag dat het goed was, wáár te maken. Om verder te lezen: De wereld wordt vaderland, W.R. van der Zee Wandelen langs de woorden, Wim Janssen Het verhaal gaat, deel I, de Thora, Nico ter Linden

Om verder te praten / mee bezig te zijn 1 Waar beleeft u het contact met de natuur, met de schepping? Kunt u zich nog herinneren hoe dat voor u was als kind? 2 Hebt u wel eens op een bijzondere manier de verbondenheid met de schepping ervaren? Kunt u iets vertellen over waar en wanneer? 3 Ga eens bewust buiten zitten of lopen. Wat hoort u, ziet u, ruikt u en voelt u? Probeer alle zintuigen te gebruiken: gezichtsvermogen, gehoor, reuk, smaak en tastzin. 4 Lees met elkaar Psalmen 104. Dit lied zit vol kleuren en geluiden, vol beweging. Welke kleuren en geluiden hoort en ziet u in de psalm? Als u zelf een lied over de schepping zou schrijven, welke bloemen en dieren zouden er dan in genoemd worden? 5 Schrijf een elfje over de schepping: een gedicht van elf woorden. Een elfje wordt als volgt opgebouwd: eerste regel één woord, tweede regel twee woorden, derde regel drie woorden, vierde regel vier woorden en de vijfde regel één woord, samen elf woorden.

PLUS: méér ‘Schepping’ Om met elkaar te doen: enkele suggesties om méér van uw bijeenkomst te maken!

Opening van de bijeenkomst - zoek enkele – korte – bijbelgedeelten bij dit thema, - welke psalm, welk gezang en/of welk lied wilt u daarbij zingen, - noem zaken die u in het gebed naar voren wilt brengen, waarvoor wilt u God bidden en waarvoor wilt u hem danken. Voordat u begint met de inleiding - Sta even stil bij het begrip ‘schepping’. - Zowel positief als negatief: u denkt dan aan… (bijvoorbeeld Gods schepping, zichtbaar (natuur), onzichtbaar (liefde, trouw), maar het kunnen ook dingen zijn die mensen scheppen). - Mogelijkheid 1: u schrijft de kernwoorden die naar voren gebracht worden op een A3-papier. - Mogelijkheid 2: zonder met elkaar te praten, tekent u om beurten iets op een A3-papier en bespreekt/bevraagd naderhand wat er bedoeld werd. - Knip een cirkel van papier en teken daarin dit onderdeel van ‘Het Zonnelied’. U kunt dit samen in een grote cirkel doen of ieder apart een werkstukje maken (gaat het best met waskrijt, maar kleurtjes of stiften kunnen ook). Sluiting van de bijeenkomst - deel met elkaar wat u het meest geraakt heeft, - lees de ‘elfjes’ voor die gemaakt zijn (zie: verwerking ds. Monica Schwarz), - zoek samen een slotlied om te zingen. 5

Veelstemmig licht Verwondering en verantwoordelijkheid Onze tent ligt weer op zolder, mijn voeten zijn weer gewend aan mijn nette schoenen. De zomer is voorbij, en het gewone leven gaat weer beginnen. Toch hoop ik er iets van vast te houden, van die zomertijd. Juist in de verbondenheid met de natuur leert een mens wat er werkelijk toe doet. Want alle drukte van onze volle huizen en onze drukke steden, van onze machines en techniek brengt ons soms op een dwaalspoor. We raken het contact met de aarde kwijt, we plegen roofbouw op ons lichaam en op de aarde en we verliezen uit het oog dat wij deel uitmaken van de schepping en er afhankelijk van zijn. Afgelopen zomer kampeerden wij: slapen op de grond, weinig spullen mee. We leven onder de blote hemel en lopen op blote voeten. We ervaren de hitte en de kou, we ervaren de regen en de wind. En af en toe zijn er van die momenten van ‘zien, soms even’, momenten waarop hemel en aarde elkaar even schijnen te raken. Zo’n moment beleefde ik afgelopen zomer aan het strand van Schiermonnikoog. Helemaal alleen, daar onder die hoge hemel vol wonderbaarlijke kleuren en voortdurende beweging, voelde ik mij klein en tegelijk sterk, vol verwondering over de schepping en ik ervoer de verbondenheid: dat ik er deel van uit maak.

Monica M. Schwarz is predikante en creatief theologe. Zij heeft een werkplaats voor aardse spiritualiteit, Veelstemmig licht, waarin zij zoekt naar de verbinding tussen het dagelijks leven en geloof en spiritualiteit. Voor wie verder wil lezen: www.veelstemmiglicht.nl http://mmschwarz.blogspot.nl/ en de facebookpagina Veelstemmig licht. 6

Houtsnede: strand van Schiermonnikoog

Datzelfde ervaar ik in de Zwitserse bergen. Dat mensen bergen vaak met het goddelijke verbonden hebben, dat voel je daar als iets onontkoombaars. De pracht van dat eeuwenoude landschap, dat in alles de menselijke maat overstijgt, doet iets met een mens. In onze eigen kleine wereld voelen wij ons heel wat: heer en meester. Maar dit uitzicht zet alle verhoudingen in een ander perspectief: ik ben nietig en klein, een blad op de wind, een klein stipje in een oneindige grote weidsheid. Aan de ene kant is dat beangstigend: je voelt je kwetsbaarheid. Aan de andere kant is het óók geruststellend. Want dit landschap brengt een mens weer tot zijn eigen menselijke proporties. Het relativeert mijn kleine mensenleven. Dat de wereld zó groot en zó mooi is, en dat ik daar deel van uitmaak, is wat mij ontroert. Afgelopen zomer was ik in Schotland op een klein onbewoond eilandje, Staffa. Op de rand van de kliffen kun je papegaaiduikers zien: met hun waggelende tred, sierlijke vlucht en hun mooie oranje snavels. Het is een prachtig gezicht, tegen de achtergrond van de wijde oceaan en de blauwe lucht. Maar het is meer dan alleen mooi: het ontroert mij en ik ervaar iets van verwondering over de pracht van onze aarde en de natuur. Hier is iets wat groter is dan ikzelf en ik verbind dit met wat ik ‘God’ noem: een eindeloze, sterke en bijzondere levenskracht. In Schotland leerde ik het Keltische Christendom kennen. De Kelten zien de hele wereld bezield met de actieve

aanwezigheid van God. De mens is deel van het goddelijke leven. Dat besef is in veel Keltische gebeden terug te vinden. Vaak zijn dat zegenbeden. Deze gebeden smeken of vragen niet of God dit of dat te geven, maar ze zien wat al gegeven is, wat er op wacht te worden opgemerkt. Deze zegenbeden openen ons de ogen voor de vele dingen waarin Gods aanwezigheid verborgen is. Ditzelfde kennen wij uit de psalmen. We zouden veel meer zegenbeden moeten bidden om te beseffen hoe rijk we zijn. Om te beseffen hoe kostbaar de schepping is. Om ons te realiseren dat wij er deel van uitmaken. Zodat we onze verantwoordelijkheid nemen en gaan zorgen voor die prachtige schepping waarin wij mogen leven. Dat mogen we vasthouden van de zomertijd: de verwondering die ons tot verantwoordelijkheid mag brengen. Want wij hebben de schepping niet gekregen van onze ouders, maar te leen van onze kinderen.

Papegaaiduiker

Het Zonnelied

MENSenWERK

Allerhoogste, almachtige goede Heer U zij de lof, de glorie, de eer en elke zegening. Aan U alleen, allerhoogste komen zij toe en geen mens is waardig Uw naam te noemen.

In deze nieuwe column laten we mensen aan het woord komen die werk hebben dat met een subthema van ‘Het Zonnelied’ te maken heeft. Deze eerste keer stellen wij iemand aan u voor met werk dat gekoppeld kan worden aan het subthema ‘Schepping’.

Wie ben je?

Gerard van Buiten, geboren in 1968 en getogen in de prachtige Vechtstreek. Ik heb het voorrecht gehad op te groeien in een warm gereformeerd gezin, waarin vertrouwen in en dankbaarheid aan God vanzelfsprekend waren. Door mijn vader die tuinman is, werd mij als klein kind de liefde voor planten en het hoveniersvak met de paplepel ingegoten. Inmiddels al bijna drieëntwintig jaar getrouwd met de vrouw die het beste bij mij past, en gezegend met drie prachtige kinderen.

Wat doe je voor werk?

Als hortulanus van de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht heb ik een heerlijk afwisselende baan waarin ik mijn hart kan ophalen met planten vanuit de hele wereld. Het bouwen aan een van de grootste plantencollecties van Nederland en studenten en publiek daarover mogen vertellen, maakt van mij een van de gelukkigste tuinlieden van het land!

Wat betekent geloven voor jou?

Geloven betekent voor mij steeds meer ‘geworteld’ leven. God als Vader kennen, weten wat mijn uiteindelijke bestemming is. Door alle mooie en moeilijke dingen van het leven heen ben ik steeds meer overtuigd dat Hij ons leven leidt en op een of andere wonderlijke manier steeds bij ons leven betrokken is.

Allerhoogste O allerhoogste Heer, U wil ik loven, Almachtige, die over sterren loopt, de hemel in uw zoete goedheid doopt. O allerdiepste, hef mijn hoofd naar boven. U eer ik om de glorie van het leven, de kiemkracht die in U zijn oorsprong vindt, het goudrag dat U om de aarde spint; met milde zegen wilt U haar omgeven.

Komt dit naar voren in jouw werk, en zo ja, hoe?

Ik leer steeds meer moeilijke situaties, ook op het werk, ‘uit handen te geven’. Vertrouwen leidt tot veel meer dan hevig alles zelf proberen. Verder blijf ik mij met al die planten verwonderen over zoveel verscheidenheid en de Schepper die erachter zit. Het leuke is dat je nooit uitgekeken raakt: er zijn meer dan 400.000 verschillende bloemplanten in de wereld. Elk van die planten heeft haar eigen verhaal. Zo is er een palmvaren met manlijke en vrouwelijke planten. Wanneer de stuifmeelkorrels in de bloemkolf van de manlijke plant rijp zijn, produceert die kolf een chemische stof die mijten aantrekt. Wanneer de mijten lang genoeg in de kolf hebben vertoefd, verhoogt de plant de concentratie van dezelfde stof waardoor deze giftig wordt voor de mijten. Die vluchten hals over kop uit de bloemkolf, recht naar een vrouwelijke kolf die de stof in de aangename concentratie aanbiedt. Zo ‘stuurt’ de plant haar bestuivers. Ere wie ere toekomt!

Er is geen macht die zich met U kan meten, onpeilbaar bent U: breed en hoog en diep. Zo klein zijn wij, die nog de helft niet weten, zo groot bent U, die heel de kosmos schiep. En zou ik dan uw naam uit durven spreken? Ik luister slechts, verrast dat U mij riep. Titia Lindeboom 7

Ds. Daco C. Coppoolse

In het begin… Bijbelstudie bij Johannes 1: 1-18 Hemel en aarde

In Genesis 1: 1 lezen we dat God in het begin hemel en aarde schiep. Het zou ons bijna ontgaan, maar de schepping van de hemel gaat vooraf aan die van de aarde. Zou dat een reden hebben? Dankzij de hemel kan het tenminste nog wat worden met de aarde, lijkt de schrijver te willen suggereren. Want kijk eens hoe het met de aarde is gesteld in het eerste begin? Het is moerasland waar nevels boven dwarrelen. Nergens een oriëntatiepunt. Leeg en onherbergzaam, zompig en troosteloos (Genesis 1: 2). De koude rillingen lopen over je rug. Geen denken aan dat je hier zou kunnen overleven. Zo treft Gods geest bij een eerste verkenning de zaken hier beneden aan. Voor God is scheppen eerst scheiden. Zoveel is duidelijk: er moet orde in de chaos worden aangebracht. Het licht wordt van het donker gescheiden. Het water boven krijgt een andere plek dan het water beneden. Ten slotte wordt aan het vrije spel van het water beneden een grens gesteld. Er komt droog land tevoorschijn zodat je niet altijd last van natte voeten hebt. De eerste grassprieten steken voorzichtig hun kop boven de grond. Her en der verschijnen planten en bomen in het landschap. Hoopvol teken. Maar veel meer dan een kaal casco is het geheel nog niet. Om een gevoel van ‘thuiskomen’ te krijgen, is verdere aankleding nodig, oordeelt de Schepper. Zon maan en sterren verschijnen op de vierde dag. De vogels en de vissen op de vijfde. De grote landdieren en de mens ten slotte op de zesde. Nu begint het erop te lijken. Het feest kan beginnen. Maar eerst is het tijd om op adem te komen. De Schepper neemt afstand van zijn meesterwerk en nodigt ons uit dat ook te doen. Tijd voor een rustdag. Sta eens even stil bij de schepping die jou

Ds. Daco C. Coppoolse is predikant van de Immanuëlkerk te Driebergen

8

Van ‘boven’ bekeken

Van ‘beneden’ bekeken

omringt. In het begin was het niet veel soeps, maar kijk eens wat een metamorfose het geheel heeft ondergaan. Inderdaad, met dank aan de hemel. Zonder de hemel, zonder de heerlijkheid van God, was het met de aarde niks geworden. Daarom mogen de mensen op aarde nooit vergeten dat het geheel tot stand is gekomen door een ‘spirit’ die van boven komt. Zoek daarom eerst het Koninkrijk van God en zijn gerechtigheid en al het andere zal u geschonken worden. Zomaar om niet. (Matteüs 6: 33.) Onze aandacht moeten we focussen op de dingen die boven zijn en niet wat op de aarde is (Kolossenzen 3: 2). Vergeten we dat en doen we het laatste, dan is de kans groot dat we zelf de bezworen chaosmachten weer tot leven wekken. Dan ontsnapt de geest van uitbuiting en oorlogvoering uit de fles en wordt alles om ons heen weer oersoep. Breng maar eens een bezoek aan het Flanders Fields Museum in Ieper (België) waar de loopgravenoorlog van 1914-1918 verbijsterend schokkend in beeld wordt gebracht. Midden in het leven zijn en blijven we altijd door de dood omgeven. Zonder hemel is de aarde niets. Het is maar dat je het weet.

welke manier de schepping inspiratie aan uw leven geeft. 2. ‘Richt u op wat boven is, niet op de aarde’ is Paulus advies (Kolossenzen 3: 2). We kunnen vanuit een verschillend perspectief tegen dezelfde dingen aankijken. Je kunt de zaak van ‘boven’ of van ‘beneden’ bekijken en dat is dikwijls een wereld van verschil. Past u dit principe wel eens toe in uw leven en wat is uw eigen ervaring ermee? Kunt u een voorbeeld geven?

Vragen: 1. De kwetsbaarheid en hulpeloosheid van de aarde suggereert een verlangen naar vernieuwing. Schepping roept herschepping op. Paulus vergelijkt de schepping met een vrouw in barensnood (Romeinen 8: 22). Dat klinkt nogal dramatisch, maar tegelijk realistisch. Kunt u nog onbevangen genieten van de wereld om u heen? Vertel elkaar eens op

Het Woord

Johannes begint zijn evangelie met een verwijzing naar Genesis 1. ‘In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God.’ Opnieuw valt het woord ‘in het begin’. Bij Johannes draait alles om het Woord. Dat is de oorsprong van alles. God sprak en het was er. Dat thema klonk ook al in Genesis 1. Woord en daad ineen. Mooi als het zo gaat. Volgens Johannes kent het Woord van God verschillende facetten: liefde, waarheid, geloof, Jezus Christus. Verderop in het evangelie komt Jezus hier uitvoerig op terug. Met elkaar vormen zij de verschillende slijpvlakken van de ene diamant die schittert in het zonlicht. Het goddelijk Woord kent dus verschillende nuances, maar is in zijn kern een eenheid met de hoogste (hardheids-) betrouwbaarheidsgraad. Je kunt er je leven op bouwen. Vertrouw dus niet op je eigen gevoel, intuïtie of verstand. Er is maar een kompas dat werkelijk richting geeft. Het Woord breekt van boven je leven binnen. Denk maar aan Gods geest die boven de oervloed zweeft. Het bezit een autoriteit die alle

tegenspraak doet verstommen. Over dat ene goddelijke Woord, moet je met twee woorden leren spreken, zegt Johannes. Het is zowel bij God als God zelf (Johannes 1: 2). Om met het laatste te beginnen: God drukt zijn hele wezen uit in het Woord: Hij houdt niets achter, Hij heeft geen verborgen agenda, Hij is wat Hij zegt. Tegelijk gaat het Woord van hem uit, bij hem vandaan en krijgt een zelfstandige plaats naast hem. Het krijgt de taak om als licht te schijnen in de duisternis (Johannes 1: 4). Het bezit het vermogen neer te dalen in een hem vijandige wereld en mens te worden in Jezus Christus (Johannes 1: 14). In hem wordt de schepping uit de modder omhooggetrokken. In verschillende tekenen laat Jezus dit zien. Het eerste teken is water dat in wijn veranderd wordt tijdens de bruiloft te Kana. Er volgen nog andere tekenen die samen een weg omhoog vormen. De weg omhoog loopt via het kruis. Het kruis is in dit evangelie een koningstroon. Heel merkwaardig. Nog hoger loopt de weg. Dat wordt zichtbaar in het opstandingsleven met Pasen. Maar nog is dit niet het laatste. ‘Houd me niet vast,’ zegt Jezus tegen Maria, ‘want ik ben nog niet opgevaren naar de Vader.’ (Johannes 20: 17.) In Christus komt de schepping in het teken van de herschepping te staan. Vragen: 1. Aan het goddelijk Woord kent het evangelie naar Johannes bijzondere betekenis en waarde toe. Met welk bijbelwoord hebt u een speciale band en waarom? 2. Het goddelijk Woord bezit een autoriteit die alle tegenspraak doet verstommen. In de Bijbel komen we ook een aantal mensen tegen die God durven tegen te spreken, zoals Mozes, bij de brandende braamstruik en Job, nadat hem alles ontnomen is. Hoe ervaart u zelf de mogelijkheid van de tegenspraak? Kan deze ook een rol vervullen in het opnieuw leren ontdekken van God? Kunt u daar een voorbeeld van geven?

Communicatie

‘In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God.’ (Johannes 1: 1). Het Woord van God bezit autoriteit. Het dringt door tot de bodem van ons leven, legt bloot wat wij liever verborgen willen houden, is niet blij met de leugen maar met de waarheid en laat ons onverwacht opnieuw geboren worden zodat wij ons de beminde van God weten. Zo is het goddelijk Woord een betrouwbaar Woord dat herscheppende kracht bezit. Op deze wijze communiceert God met ons.

Kapstok Aan het begin van dit nieuwe seizoen is het goed om elkaar weer te ontmoeten. Laten we elkaar vertellen wat we zoal beleefd hebben, even bijpraten! Zingen: Evangelische Liedbundel, lied 425 Dit is de dag, (2x) die de Heer ons geeft. (2x) Weest daarom blij (2x) en zingt verheugd. (2x) Dit is de dag die de Heer ons geeft. Weest daarom blij en zingt verheugd. Dit is de dag, dit is de dag, die de Heer ons geeft. Lezen: Psalmen 118: 24 Dit is de dag die de Heer heeft gemaakt, laten wij juichen en ons verheugen. Zingen: Psalm 118: 1, 8 en 9 Lezen:

Johannes 1: 1-5 en 1 Petrus 2: 1-10

Gebed: Trouwe Vader, Dank U wel, dat we op deze dag bij elkaar gekomen zijn, ieder op haar eigen wijze . We gaan praten over uw schepping, maar meer nog over uw liefde voor ons. Heer, help ons te beseffen wat U aan ons geeft, maar ook van ons vraagt: opdat wij met U kunnen en mogen leven! Wil met uw heilige Geest in ons midden zijn. Om Jezus’ wil, Amen. Suggesties om tot slot te zingen: Gezang 1: God heeft het eerste woord Gezang 139: 1: Komt, verwondert u hier mensen Gezang 320: Zingt een nieuw lied voor God de Here TB

Hoe communiceren wij met elkaar? Kunnen we op elkaar bouwen? Woord veronderstelt communicatie. Wanneer het woord communicatie valt, realiseren we ons hoe vaak communicatie tussen mensen juist helemaal niet tot stand komt. Pijnlijk maar waar. Gebrek aan communicatie leidt ertoe dat we ons aan elkaar ergeren. We begrijpen niet waarom de ander niet gewoon doet wat wij zeggen. Zo onduidelijk zijn we toch niet geweest? Waarom is die ander dan zo dom en halsstarrig? Het gelijk ligt bij ons, de fout bij de ander! Zelfs in de partnerrelatie is het spreken

van goede woorden geen vanzelfsprekendheid, maar blijft het een hele kunst. Schenk elkaar maar eens een luisterend oor en bemin elkaar maar eens tevoorschijn. Onbevangenheid en ontvankelijkheid lijken soms schaarse artikelen. Mensen zijn talige wezens. Met woorden scheppen zij werelden. Daarin lijkt het schepsel op zijn Schepper, met dit verschil dat het schepsel met zijn woorden niet alleen mooie, maar ook wrede werelden kan scheppen. Zou het schepsel niet zijn best moeten doen meer op zijn Schepper te lijken? Vragen: 1. Herinnert u zich een moment waarop u van een ander een goed woord heeft ontvangen dat u nog steeds met u draagt als een schat in uw hart? Wilt u dit met elkaar delen? 2. Welke woorden hebt u afgezworen? Welke woorden zijn voor u voorgoed verleden tijd en taboe? Zijn er nieuwe woorden gekomen die u in het spoor van de ‘herschepping’ 9 brengen? Welke woorden zijn dat?

Lied van broeder Zon of Loflied van de schepselen Allerhoogste, almachtige goede Heer U zij lof, de glorie, de eer en elke zegening. Aan U alleen, allerhoogste, komen zij toe en geen mens is waardig uw naam te noemen. Wees geloofd, mijn Heer, met al uw schepselen, in het bijzonder mijnheer broeder Zon, die de dag brengt en Gij verlicht ons door hem. Hij is schoon en stralend met grote glans. Van U, allerhoogste, is hij het symbool. Wees geloofd, mijn Heer, om zuster Maan en de Sterren. aan de hemel hebt Gij ze geschapen, helder, kostbaar en schoon. Wees geloofd, mijn Heer, om broeder Wind en de lucht, bewolkt of helder en van iedere weersgesteldheid waardoor Gij uw schepselen in stand houdt. Wees geloofd, mijn Heer, om zuster Water die zeer nuttig en nederig is, kostbaar en zuiver. Wees geloofd, mijn Heer, om broeder Vuur door wie Gij de nacht verlicht. Hij is mooi, vrolijkmakend, krachtig en sterk. Wees geloofd, mijn Heer, om onze zuster moeder Aarde die ons in leven houdt en verzorgt en allerlei vruchten voortbrengt, en kleurige bloemen en kruiden. Wees geloofd, mijn Heer, om hen die door uw liefde vergeven en lijden en beproevingen verduren. Gelukzalig zijn zij die het in vrede zullen verdragen want door U, allerhoogste, zullen zij gekroond worden. Wees geloofd, mijn Heer, om zuster Dood, de dood van het lichaam aan wie geen enkel levend mens kan ontkomen. Wee hen, die zullen sterven in verschrikkelijke zonden, zalig zijn degenen die zij zal aantreffen in harmonie met uw heilige wil want de tweede dood zal hen geen kwaad doen. Looft en zegent mijn Heer en dankt en dient Hem in grote nederigheid.

10

‘Het Zonnelied’ van Franciscus van Assisi, een vertaling van Elisabeth Schwarz-van Woerden

Jaarthema 2013-2014

Het Zonnelied, de invulling Vanaf nu tot en met het zomernummer zullen er negen subthema n.a.v. Het Zonnelied van Franciscus van Assisi de revue passeren. In het meinummer hebt u al kennis kunnen nemen van deze thema’s, waaraan de bijbelstudie op de pagina’s 4 en 5 gekoppeld wordt. Zo wordt het komend seizoen In Gesprek achtereenvolgens gevuld met: Schepping, Broeder zon, Zuster maan en de sterren, Broeder wind, Zuster water, Broeder vuur, Moeder aarde, Vergeving en liefde betonen en Zuster dood. Het tweede hoofdartikel vindt u ook dit seizoen op de pagina’s 8 en 9. Het betreffende subthema van Het Zonnelied en het leven en werken van onze Heer Jezus worden – meestal – in een bijbelstudie verwerkt. We hopen op deze manier tegemoet te komen aan de wens naar meer gespreksmateriaal van die groepen die meer dan eenmaal per maand bij elkaar komen. Nieuw dit seizoen is de verplaatsing van de Kapstok naar de tweede bijbelstudie en de nieuwe column PLUS bij de eerste, waarmee u, als groep, met elkaar kunt werken om méér uit een subthema te halen. We hopen dat u er veel plezier aan beleeft. Over al die subthema’s valt onnoemelijk veel te vertellen, en ze zijn bijzonder veelomvattend. Met dit gegeven in ons achterhoofd hebben we als redactie geprobeerd een concept te maken waarin die diversiteit tot haar recht komt. De meditatie op pagina 3, de column ‘Veelstemmig licht’ op pagina 6, de gedichten van Titia Lindeboom en de nieuwe column ‘MENSenWERK’ op pagina 7 en het gedicht op de achterkant, allemaal zijn ze gericht op het betreffend subthema. Daarnaast zal ongetwijfeld hier en daar iets van Franciscus’ leven en werken te vinden zijn. Op deze manier proberen we een goed evenwicht tussen ‘serieus’ en ‘speels‘ te bereiken, wat Het Zonnelied ten goede komt. We wensen u opnieuw een goed en gezegend seizoen om in Gods nabijheid met elkaar In Gesprek te gaan. Met een hartelijke groet, Tiny van de Biezen, eindredacteur

Nieuws van het Nieuws uit de Regio’s Hoofdbestuur

De besturen van de Regio’s hebben weer diverse bijeenkomsten georganiseerd, meestal rond ons nieuwe jaarthema voor 2013-2014: Het Zonnelied, van Franciscus van Assisi. Hieronder een overzicht.

Opnieuw staan wij aan het begin van een nieuw seizoen. Straks komen de groepen weer bij elkaar en begint u aan het nieuwe jaarthema, of u bespreekt nog enkele bijbelstudies van het oude jaarthema. Hoe dan ook, ik wens u, mede namens het Hoofdbestuur, fijne en gezegende bijeenkomsten. Ik mag wel stellen dat de kracht van de Protestantse Vrouwen Organisatie juist ligt in die bijeenkomsten: met elkaar in gesprek gaan over je geloof, delen wat het voor jou persoonlijk betekent en daarin groeien omdat je elke keer wel iets meeneemt van je gesprekspartners. Opbouwend en waardevol: daar mogen we Gods zegen in bemerken! Onlangs is door het Hoofdbestuur besloten dat verenigingen die samenkomen in een Kring bij hun Regiobestuur kunnen aankloppen voor een tegemoetkoming in de kosten. Om hiervoor in aanmerking te komen, vragen wij u vooraf de gegevens van de Kring aan uw Regiobestuur te melden (en aan de redactie voor publicatie in ‘In Gesprek’ (zie Colofon, pagina 2)). Na afloop van een kringbijeenkomst kunt de rekeningen van de gemaakte kosten – zaalhuur en spreker – inleveren bij uw Regiobestuur. Per seizoen kunt u tot aan een bedrag van € 100,-declareren. Wij verwachten dat u een – kort – verslag van de bijeenkomst naar uw Regiobestuur stuurt en hen zo op de hoogte houdt. Wij hopen op deze manier het samenkomen van groepen in kringen een steuntje in de rug te kunnen geven zodat deze in ieder geval niet door gebrek aan geld ten onder gaan. Ook hier wensen wij u goede ontmoetingen! In het najaar staan de Regiobijeenkomsten op de agenda. Ook deze worden vanuit het Hoofdbestuur financieel ondersteund. De toegang is gratis en de koffie of thee ook (met een enkele uitzondering waar een bijdrage gevraagd wordt voor de lunch). Onder het motto: ‘Draagt u ook een steentje bij?’ nodigen wij u van harte uit om samen met een familielid, vriendin of buurvrouw deel te nemen aan deze bijeenkomsten. U bent er van harte welkom, en wie weet, wellicht hebt u er zomaar een nieuw lid bij voor uw groep! Met een hartelijke groet namens het Hoofdbestuur, Tiny van de Biezen

Komt u ook een steentje bijdragen? U – en neemt u gerust een gast mee, familielid, vriendin, of buurvrouw – bent van harte welkom!

Regio Noord

Het bestuur van Regio Noord heeft twee bijeenkomsten georganiseerd waarvoor u van harte wordt uitgenodigd. Datum: dinsdag 8 oktober a.s. Plaats: Oosterkerk, Leeuweriklaan 35 in Hoogeveen Spreker: dhr. M. van Heijningen uit Dorkwerd Opgeven vóór 1 oktober a.s. bij: Gonny Elema-de Lange, tel. nr. 0528-351257 Datum: donderdag 10 oktober a.s. Plaats: Trefpuntkerk, Schoolweg 5 in Glimmen Spreker: dhr. M. van Heijningen uit Dorkwerd Graag vóór 1 oktober a.s. opgeven bij: Tiny Kooi-Wiersinga, tel. nr. 0594-549376 of 06-45258675. Beide keren staat de koffie klaar vanaf 9.30 uur. Het programma begint om 10.00 uur en wordt afgesloten met een gezamenlijke lunch, waar u gezellig even kunt bijpraten. De kosten voor de lunch bedragen € 5,--.

Regio Friesland

Het bestuur van Regio Friesland heeft een bijeenkomst georganiseerd waarvoor u van harte wordt uitgenodigd. Datum: donderdag 17 oktober a.s. Plaats: Kurioskerk, Julianalaan 38 in Leeuwarden Spreekster: ds. J. Paans-Spoelstra uit Burgum. Graag vóór 14 oktober a.s. opgeven bij: Griet Prins, Balstienwei 1, 9144 CT Hantumhuizen, tel. nr. 0519571646, of via e-mail: [email protected]. Vanaf 9.30 uur staat de koffie klaar, het programma begint om 10.00 uur en omstreeks 12.30 uur is er gelegenheid elkaar te ontmoeten onder het genot van een kopje soep en de meegebrachte boterham. Wilt u uw Liedboek en Bijbel meenemen?

Regio Oost

Het bestuur van Regio Oost heeft twee bijeenkomsten georganiseerd in Overijssel waarvoor u van harte wordt uitgenodigd. Datum: dinsdag 1 oktober a.s. Plaats: Open Hof, Lelystraat 49 in Kampen Datum: dinsdag 8 oktober a.s. Plaats: De Kern, Bouwstraat 17 in Ommen Spreekster is mevr. Ella Feenstra, pastoraal medewerkster te Dalfsen, daarnaast ‘Dans van het Zonnelied’ o.l.v. mevr. Tiny Winkler. De te houden collecte is bestemd voor Kruis en Munt. In beide plaatsen begint het programma om 9.30 uur en wordt omstreeks 12.00 uur besloten met de gelegenheid een kopje soep en de meegebrachte boterham met elkaar te nuttigen. Graag vóór 24 september a.s. opgeven bij: Gineke Peltjes, tel. nr. 06-30955705, of via e-mail: [email protected].

Regio Oost én Regio West

Beide besturen hebben een gezamenlijke bijeenkomst georganiseerd waarvoor u van harte wordt uitgenodigd. Datum: dinsdag 29 oktober a.s. Plaats: De Goede Herderkerk, Stationsweg 4 in Nijkerk Spreekster: ds. Harmke Heuver uit Barneveld Graag vóór 15 oktober a.s. opgeven! Voor Regio West bij: Cobie Wingelaar-Verburg, tel. nr. 0172-518768, of via e-mail: [email protected] Voor Regio Oost bij: Gineke Peltjes, tel. nr. 06-30955705, of via e-mail: [email protected]. Om 9.30 uur staat de koffie klaar en het programma begint om 10.00 uur. Na afloop is er gelegenheid om elkaar te ontmoeten tijdens de lunch. Wanneer u zelf een boterham meeneemt dan zorgt de koster voor soep en drinken. Er wordt een collecte gehouden voor Kruis en Munt.

11

In-druk Willem Marie Speelman

Leven met Franciscus Wat maakte Franciscus tot zo’n bijzonder mens? Was het zijn manier van leven? Zijn manier van omgaan met de dingen die hij meemaakte? Wat kunnen wij vandaag de dag van hem leren? En willen we dat? In dit boekje wordt zijn levensgeschiedenis in negen hoofdstukken verdeeld. Ieder hoofdstuk sluit af met een meditatie, een gebed, een oefening en een contemplatie. Deze ingrediënten maken ‘Franciscus tot een boeiende gids’ en tegelijkertijd kunnen we veel van hem opsteken over kwesties als duurzaamheid, zorg, leiderschap en de geldeconomie. Een boeiend en interessant boekje om zelf mee aan de slag te gaan. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer, 2013. 96 pagina’s ISBN 978 90 211 4334 7. Prijs € 14,50

Alfred C.Bronswijk

Geloven op ooghoogte Van huis uit zijn wij niet bekend met iconen. Wanneer God zegt: Laten wij mensen maken die ons evenbeeld zijn, dan wordt daar ‘icoon’ gebruikt. Beeld van God dus eigenlijk. Het is geen gewone kunst, maar heel religieus. Men brandt er een kaarsje bij en gebruikt het om bij te bidden. Het zijn spirituele voorwerpen, gewijde dragers van een heilige, christelijke boodschap. Een icoon is: geloven op ooghoogte. Een icoon moet aanschouwd worden. Wat wil het ons zeggen? De schrijver legt ons aan de hand van de geschiedenis uit hoe het zo gekomen is en hoe het allemaal vorm gekregen heeft. Er zit een kleurkatern midden in het boekje. Een aanrader voor wie er meer over wil weten. Uitgeverijboekencentrum, Zoetermeer, 2012. 96 pagina’s ISBN 987 90 239 2402 9. Prijs € 9,90 HK Roel A. Bosch

Er zijn

Keltisch-christelijk geloven Joke van den Akker

Hoe gewoon bijzonder werd Als je kind kanker krijgt

Je hoopt en bidt dat het jou niet zal overkomen: je kind wordt ziek en blijkt kanker te hebben. Wat als het toch gebeurt? In dit boek beschrijft Joke van den Akker hoe hun leven er na de uitslag uit kwam te zien. Een van hun zonen blijkt een hersentumor te hebben. Op een eerlijke en open manier vertelt zij hoe dat hun leven beïnvloed, hoe ‘gewoon’ – de dingen waar je anders niet eens bij stilstaat – ‘bijzonder’ wordt – waar zij tegenaan lopen en wat er allemaal geregeld moet worden, elke dag opnieuw. Maar ook hoe zij met Gods hulp óverleven. Niet alleen een aanrader voor ouders/ familie met een ernstig ziek kind, ook voor omstanders, buren en vrienden, geeft dit boek een verrassend inzicht over de wijze waarop je daarmee kunt omgaan. Uitgeverij Boekencentrum, Zoetermeer, 2013. 144 pagina’s ISBN 978 90 239 2665 8. Prijs € 14,90 TB 12

Keltisch christendom, wat is dat nu eigenlijk? En in hoeverre verschilt het van de manier waarop wij, op het Europese vasteland, ons geloof beleven? Ooit waren het Keltische monniken die het christelijk geloof naar Nederland brachten. Nu staat het Keltische christendom opnieuw in de belangstelling, bij mensen die zoeken naar een spiritualiteit die gebed is in de natuur en een sober, bijbels leven. In 1938 stichtte de predikant George MacLeod een oecumenische gemeenschap op het Schotse eiland Iona. Iona wordt wel gezien als de Keltische tegenhanger van Taizé. Roel A. Bosch, predikant te Zeist en actief in de Ionagroep Nederland, somt in ‘Er zijn’ een aantal kenmerken op van Keltisch-christelijk geloven. Saai is zijn boek allerminst, hij vertelt anekdotes en hij beschrijft de zangcultuur, die een belangrijke rol speelt. Ook citeert hij liedteksten, die vaak ontroerend eenvoudig zijn. Aan het einde van ieder hoofdstuk zijn gespreksvragen ingevoerd, dat maakt het boek geschikt om met een groep te lezen. Hoe de liederen klinken en hoe de sfeer die hij beschrijft aanvoelt, is helaas niet in boekvorm uit te drukken, daarom blijft het enigszins

abstract. Een CD in het boek gevoegd, zou een goede aanvulling kunnen zijn. Mij heeft ‘Er zijn’ in ieder geval nieuwsgierig gemaakt naar de gemeenschap van Iona. Uitgeverij Meinema, Zoetermeer, 2013. 144 pagina’s ISBN: 978 90 211 4340 8. Prijs € 15,-Jolande Heijboer

De juiste trein vanaf het verkeerde perron

‘Het lijkt erop dat uw zoon kanker heeft…’ Het verhaal van een moeder Chris, de zoon van Jolande Heijboer, is een levenslustige jongeman met een baan die hem voldoening schenkt. In de nabije toekomst wil hij trouwen met zijn vriendin Lay uit Costa Rica. Dan krijgt hij kanker. Het hele gezin komt terecht in een sneltrein van onderzoeken, hoopvolle berichten, teleurstellingen en zware behandelingen. De persoonlijke stijl van de schrijfster en de vele details, zorgen ervoor dat je als lezer in die trein wordt meegetrokken. Heijboer schrijft over allerlei medische aspecten, maar is ook openhartig over haar eigen gevoelens: verdriet, vreugden, frustraties, irritaties. Chris toont een hernieuwde belangstelling voor de bijbel, het christelijk geloof wordt in dit ziekteproces almaar belangrijker voor hem. Als Chris opgegeven is door het ziekenhuis waar hij wordt behandeld, lijkt er nog een mogelijkheid te zijn in België. De artsen in Antwerpen bieden een combinatie aan van zeer zware chemotherapie en stamceltherapie. Uiteindelijk moeten Chris en zijn familie ook die strijd verliezen. Thuis sterft hij, waarna zijn vader de woorden uitspreekt: ‘We hebben je zevenentwintig jaar geleden van God gekregen. En nu geven we je weer aan Hem terug’. Een mooi, eerlijk en indrukwekkend boek. Uitgeverij De Banier, Apeldoorn, 2012. 275 pagina’s ISBN: 978 90 336 3310 2. Prijs € 14,90 TL Ook ontvangen: Vereniging voor geestelijk werkers Albert Camus Tussentijds 25: Waar ligt de grens? Uitgeverij Narratio, Gorinchem, 2013. 24 pagina’s Vereniging voor geestelijk werkers Albert Camus Tussentijds 26: Ruimte... Uitgeverij Narratio, Gorinchem, 2013. 28 pagina’s

VROUWEN - GELOVEN - WERELDWIJD Wereldwijd is het voor vrouwen een reuze klus om het hoofd letterlijk en figuurlijk boven water te houden. In de landen waar de Arabische Lente heeft plaats gevonden, hebben de vrouwen het weer zwaar te verduren. U leest het in alle kranten en het is aldoor op televisie: vrouwen zijn volkomen rechteloos en moeten leven onder de dreiging van gewelddadige mannen. Dat hadden we tijdens die lente toch wel anders gehoopt. Er moeten kennelijk jaren overheen gaan voordat mensen beseffen dat je zo niet met elkaar om kunt gaan. Ik geloof dat de geestkracht van God, de heilige Geest, werkt tussen de geesten van de mensen. Wat klinkt dat eigenaardig. Misschien kan ik beter zeggen, de gedachten en gevoelens van mensen kunnen door de heilige Geest beïnvloed worden. Schrikt u ervan dat ik dat zeg? Wees gerust, het is volstrekt christelijk. De Here Jezus zegt toch ook, wat u vraagt in Mijn naam, dat zal gebeuren? Ik zeg het even in eigen woorden. Wanneer wij bidden om het goede voor andere mensen, dichtbij of ver weg, dan gebeurt er wat. Dat moeten wij geloven. Geloven is vertrouwen. Laten wij niet ophouden de Heer te bidden voor al die mensen, kinderen, vrouwen en mannen die geen stem hebben. Die vertrapt en vernederd worden. ‘Wat u aan een van deze kleinen doet, hebt u aan Mij gedaan,’ zegt de Here Jezus.

Voor Hem zouden we toch alles over hebben? Of weet u dat niet zo zeker. Hij heeft toch Zijn leven voor ons gegeven. Het is een aanstoot en een ergernis voor velen. Het is genade wanneer het ons ontroert wat Jezus voor ons heeft gedaan. Lieve vrouwen, laten wij bidden voor recht en gerechtigheid voor al die mensen die dat nu moeten ontberen, ook voor mensen in ons land. Laten we bidden om moed en kracht voor iedereen om op te komen voor de zwakkeren in de eigen omgeving en tegen onrecht. Laten we bidden dat God hen laat zien wat de weg is die naar vrede leidt. Lieve God, Wijs ze de weg, hen die radeloos zijn. Wilt U de genezer zijn voor de zieken en gebrokenen van hart. Wees met hen die gevreesd willen worden omdat niemand ooit hen heeft liefgehad. Mag de tijd aanbreken Heer, dat ouders en kinderen liefdevol met elkaar willen omgaan. Gevend, niet eisend. God, U hebt het allemaal zo buitengewoon mooi geschapen. Laat ons uw schepping eren en uw schepselen respecteren. Laat komen Heer uw rijk. Wij kijken ernaar uit. Amen. Heleen Koekoek

Kringen

Jubileumrubriek Uw woord is een lamp voor mijn voet, een licht op mijn pad. Psalmen 199: 105 Vrouwengespreksgroep Rondom het Woord uit Stad aan ‘t Haringvliet hoopt op 18 september haar 60-jarig bestaan te vieren. Zij melden: ‘Op 15 januari 1953 kwamen enkele dames bij elkaar om een vrouwenvereniging op te richten, maar door de watersnoodramp van 1 februari 1953 werd dit uitgesteld. Op vrijdag 18 september 1953 werd de eerste vergadering gehouden. Presidente deze avond was mevr. J.H. Loosman-van den Akker, echtgenote van de toenmalige predikant van Stad aan ’t Haringvliet. Er waren veertien dames aanwezig. Nu zijn we nog met acht leden. Op 18 september willen wij als groep bij elkaar komen, om heden en verleden te gedenken. Tijdens de eredienst op zondag 6 oktober zal er in de kerk aandacht aan dit jubileum geschonken worden.’ Fijn dat er van uitstel geen afstel is gekomen! Namens de PVO heel hartelijk gefeliciteerd en nog veel goede en gezegende jaren toegewenst. Jopie van de Kleut

Kring Winschoten op dinsdag 24 september om 19.30 uur in Zalencentrum Brandpunt, Noorderstraat 27 in Sappemeer. Spreker: Pier Sistra, sociaalpsychiatrisch verpleegkundige. Onderwerp: Werken in Team 290, hulp voor mensen bij geheugenproblemen, o.a. dementie. Kring Drachten en omstreken op woensdag 25 september om 14.00 uur in de Zuiderkerk, De Drift 46 in Drachten. Spreker: mevr. Wesseling-van de Tike. Onderwerp: Rituelen en cimbalen. Kring Het Hoogeland op donderdag 3 oktober om 19.30 uur in Verenigingsgebouw De Kandelaar, Hoofdstraat-Oost 18 in Uithuizen. Spreker: ds. M.H. Langenburg uit Middelstum. Onderwerp: Het ontstaan van de Bijbel. (Zie ook: Nieuws van het Hoofdbestuur, pagina 11.)

13

Achterklap Op het leven Wat heerlijk dat het toch nog zomer is geworden. Zo zonder jas naar buiten. Wat heb ik ernaar uitgekeken. En nu kan het. Super! Er zijn meer blije berichten, kinderen die weer werk hebben gekregen. Een baby’tje op komst wat u nog niet mag weten, maar ik wel. Allemaal verjaardagen die goed zijn verlopen. Reden tot dankbaarheid. Om onze schoonzoon te feliciteren met een andere baan wilde ik iets leuks bedenken. Hij en onze dochter hadden een gebakje gegeten ter ere van de nieuwe baan. Ik vroeg wat voor gebakje, een vruchten en een kwarkpunt. Dan haal ik die ook voor ons, zei ik. Ik wilde daar een foto van maken en die mailen, zodat we helemaal mee deden. Maar ik kwam met kersen pensees thuis en de batterij van het fototoestel was leeg. Die moest eerst opgeladen. Zolang kon ik niet van het gebakje afblijven, dus het moest anders. We brengen buiten een dronk uit, ik schrijf op de muur met krijt HOERA en de datum en het toestel maakt een foto. De eerste foto is leuk, maar het hoofd van mijn man verbergt de A. Dit kan niet. Zes andere pogingen gedaan. Dan viel de schaduw verkeerd, dan stond ik er niet op, dan hadden we de ogen dicht enz. Uiteindelijk hebben we ontdekt dat het puntje van de A toch nog boven het beminde hoofd uitkwam. Dus de eerste was uiteindelijk de beste. En wij maar het wijnglas met water heffen voor het toestel. Daar word je wel dorstig van. We hebben het meteen leeg gedronken toen de foto verstuurd was. Heerlijk. Daar ga je jongen. Lochaim betekent eigenlijk ‘op het leven’ maar in het Nederlands is het ‘daar ga je’ geworden. Het slaat dus meer op de inhoud van het glas. Voor u, Lochaim!

Het volgende nummer van

in gesprek verschijnt omstreeks 28 september De bijbelstudie n.a.v. ‘Het Zonnelied’ gaat over (broeder) zon 14

Wij herdenken Mevrouw H.T. Breukelman-Ouwejan - Kampen Mevrouw J. de Kok-Wouters

- Nunspeet

Mevrouw P. Kok-Loos

- Stadskanaal

Mevrouw G. Kwak-van der Bijl

- Heerde

Mevrouw N.B. van Loenen-Wilschut - Maasland Mevrouw J. Meulenberg-Vleugel

- Wolphaartsdijk

Mevrouw N. Rens-Sanders

- Nunspeet

Mevrouw H. Tholenaars-Bliekendaal - Nijkerk Mevrouw A. van Vaals-Stellingwerf

- Berlikum

Mevrouw H. van der Zwan-van Galen - Bennekom

Uw schepping vraagt naar U. Zend uw kracht diep in de nacht, uw kracht om op te staan. Gezang 309 uit de verzen 3 en 6

Looft God, looft Hem overal. Looft de Koning van ’t heelal om zijn wonderbare macht, om de heerlijkheid en kracht van zijn naam en eeuwig wezen. Looft de daden, groot en goed, die Hij triomferend doet. Hem zij eer, Hij zij geprezen. Psalm 150: 1

Kruis en Munt Via Kruis en Munt gaan we Stichting Sviatoslav en Stichting Waridi steunen. U kunt uw bijdrage storten op het bankrekeningnummer van Kruis en Munt: IBAN NL15 INGB 0003336259. Op de Ledenontmoetingsdag in april 2014 zullen beide stichtingen ieder de helft van het gespaarde geld ontvangen.

Stichting Waridi Wat ging vooraf? Samen met mijn dochter Roos, bezocht ik eind 2010 Destiny Women in Oeganda, een opvangproject voor jonge slachtoffers van prostitutie. Diep onder de indruk van het werk van het Oegandese echtpaar Fulukas en Mirjam en de vooruitgang van de meisjes binnen het project, besloten we ze de helpende hand toe te steken. We begrepen hun wens heel goed om het tehuis te verplaatsen naar het platteland en het daar te koppelen aan een kippenboerderij. De meisjes zijn veiliger op het platteland. De boerderij zorgt voor inkomen en arbeidsritme, en biedt mogelijkheden tot therapie aan de meisjes. Om het project zo goed mogelijk vanuit hier te ondersteunen, werd Stichting Waridi opgericht. Er werd een deskundig bestuur gevonden, een bevriende ontwerper zorgde gratis voor een website, een folder en ander promotiemateriaal en de eerste plannen werden kritisch tegen het licht gehouden. Samen met de Oegandese initiatiefnemers werd vastgesteld dat Destiny Women naast financiële ondersteuning vooral behoefte heeft aan overdracht van kennis. We zijn nu bijna drie jaar verder en er zijn enorme vorderingen gemaakt. De Oegandezen hebben land aangekocht, een kippenstal gebouwd van zelfgebakken stenen, en intussen is de stal gevuld met 1300 kuikens die in oktober aan de leg moeten komen. Omdat de winstgevendheid van de kippen doorslaggevend wordt voor het project, is gezocht naar iemand met gedegen kennis van tropische pluimveehouderij. Helmich van Rees, trainer op de pluimveepraktijkschool in Barneveld, heeft deze taak op zich genomen en is vorig jaar naar Oeganda gereisd om alle betrokkenen intensief te scholen in de pluimveehouderij. Helmich doet dit werk op vrijwillige basis en is onmisbaar in deze fase van het project. Ook andere deskundigen hebben zich gemeld. Behalve uit de kippen moet er ook inkomen gehaald worden uit de verkoop van sieraden. Deze tak wordt begeleid door een professionele sieradenmaakster in Nederland, Annet. Op dit moment is Marleen, trauma-psychologe in Nederland, drie maanden op vrijwillige basis werkzaam in Oeganda om de meiden te helpen en hun begeleiders te scholen. Wij zijn hier intussen druk bezig om fondsen te werven om het tehuis te kunnen bouwen en hebben in mei met 27 mensen de Elfstedentocht gefietst. Dat heeft € 10.500,-- aan sponsorgeld opgebracht. Volgende keer: Fulukas in Nederland. Christien Schneider, Stichting Waridi

Stichting Sviatoslav geeft Khursheda vrijheid Elk kind verdient een toekomst. Maar niet elk kind hééft een toekomst. Stichting Sviatoslav zet zich in Sint Petersburg (Rusland) en Dushanbe (Tadzjikistan) in om het leven van kinderen met een ziekte of handicap, en van (wees)kinderen zonder thuis, beter te maken. In Dushanbe heeft Stichting Sviatoslav een studiehuis en een studieflat. Hier verblijven jongens en meiden die niet thuis kunnen wonen. Dit kan komen doordat hun ouders te weinig geld hebben om voor ze te zorgen of doordat de kinderen gehandicapt zijn en speciale zorg nodig hebben. Veel van de jonge bewoners hebben eerder in het internaat in Gissar gewoond. De leefomstandigheden waren er echter slecht. Het gebouw was verouderd, tochtte en lekte. Er was weinig eten en van slechte kwaliteit bovendien. De kinderen werden er zelden goed behandeld. Stichting Sviatoslav heeft vooral kinderen onder haar hoede genomen die ooit in dit internaat hebben gewoond. Daarnaast timmert de stichting hard aan de weg om het internaat in allerlei opzichten te verbeteren om ook voor de kinderen die daar verblijven een betere leefomstandigheid te creëren. Een van de kinderen die in het studieproject van Sviatoslav zit, is Khursheda. Toen zij nog heel jong was, viel zij in een open vuur. Hierbij verbrandden haar voeten zo erg dat ze niet meer kon lopen. Vanwege haar handicap belandde ze in het internaat in Gissar. Sinds 2003 helpt de stichting haar. Ze is sindsdien vijf keer geopereerd aan haar voeten. In 2006 is zij naar Nederland gereisd voor een onderzoek in het Universitair Medisch Centrum Groningen. Tijdens dit verblijf werden door een orthopedische schoenmaker speciale schoenen gemaakt. In 2010 is Khursheda voor de tweede keer naar Nederland gereisd om speciale orthopedische protheses te laten maken. Dankzij deze ortheses kan ze lopen en hoeft ze dus niet altijd in een rolstoel te zitten. Inmiddels is Khursheda uitgegroeid. Daarom moesten dit jaar nieuwe ortheses worden gemaakt. Op 22 augustus kwam zij hiervoor naar Nederland. In de volgende twee verhalen vertellen wij hoe haar verblijf hier was. Tjitze Walinga, Stichting Sviatoslav

De opbrengst voor Kruis en Munt bedroeg per 1 augustus € 2080,67 15

Schepping aarde

woest en ledig oervloed

oerkracht

Geest van God Licht

niet te doven

scheiding van wateren groene aarde

hemellichamen dieren

kroon op de schepping de mens

naar Gods beeld en

God zag

dat het goed was! Jopie van de Kleut