in gesprek 5 werk- en informatieblad van de protestantse vrouwen organisatie SCHIJNWERPERS WIJSHEID NOORD-AMERIKA: AMISH 71e jaargang, mei 2013

in gesprek 5

71e jaargang, mei 2013

werk- en informatieblad van de protestantse vrouwen organisatie

SCHIJNWERPERS WIJSHEID NOORD-AMERIKA: AMISH

Colofon In Gesprek werk- en informatieblad van de Protestantse Vrouwen Organisatie Postadres PVO: Postbus 3185, 3760 DD Soest Telefoon xxx - xxx xx xx (ma., di. en do. 11.00-13.00 uur) e-mail: [email protected], Internet: www.pvo-nederland.nl Bank: PVO: ING rekeningnummer 515473 Kruis en Munt: ING rekeningnummer 3336259, t.n.v. PVO Soest

Dagelijks Bestuur PVO: Voorzitter: Tiny van de Biezen-Kamphorst Albert van Meerveldstraat 5, 3785 LP Zwartebroek. Tel. 0342-462095, e-mail: [email protected] Secretaris: Gré Popping-Hoekzema Veerstraat 45, 8181 VV Heerde. Tel. 0578-697069, e-mail: [email protected] Penningmeester: Tjitske Rinsma-Kuperus Marktweg 81/13, 8444 AC Heerenveen. Tel. 0513-632284, e-mail: [email protected]

Redactie In Gesprek: Tiny van de Biezen-Kamphorst, eindredactie Jopie van de Kleut-Waanders Heleen Koekoek-Dethmers Titia Lindeboom-Bruning Jubileumrubriek en Kringberichten: Jopie van de Kleut, Rondweg 25, 3785 LB Zwartebroek e-mail: [email protected] Overlijdensberichten: bureau PVO, zie boven Overige kopij: 6 weken voor verschijnen van het blad bij de eindredactie: Tiny van de Biezen, Albert van Meerveldstraat 5, 3785 LP Zwartebroek Tel. 0342-462095. e-mail: [email protected]

Lidmaatschap van de PVO: € 16 per jaar. Daarbij is het abonnement op dit blad inbegrepen. Opzeggen alleen schriftelijk voor eind december bij het bureau van de PVO. Gesproken cd: In Gesprek verschijnt ook op cd als een uitgave van de CBB, Christelijke Bibliotheek voor Blinden en Slechtzienden te Ermelo, tel. 0341-565 499

In dit nummer ‘In mei leggen alle vogeltjes een ei.’ Nou, ik hoop van harte voor die arme beestjes dat het dan niet meer zo koud is als op het moment dat de kopij voor dit nummer van In Gesprek de deur uitgaat! Mensenlief, het sneeuwde met Pasen! Er was zelfs een man die begin april nog op natuurijs wilde gaan schaatsen om een of ander record te breken! Nee, wat mij betreft mag warmer weer de overhand gaan nemen. Maar aan de andere kant: de zomertijd is ingegaan, de dagen worden, hetzij koud, hetzij warm, langer en zolang we de tuin nog niet in kunnen, zijn er altijd in huis wel dingen die gedaan moeten worden. En de vogeltjes? Die redden zich wel. Laten wij maar snel verder gaan met ons jaarthema Schijnwerpers. - In de bijbelstudie wordt het deuterocanonieke bijbelboek Wijsheid behandeld door ds. Harry Smit uit Apeldoorn. Ze zijn ons niet of nauwelijks bekend, die deuterocanonieke bijbelboeken. Velen van ons hebben een Bijbel waar ze niet eens instaan. Toch brengen deze boeken ons, zelfs vandaag de dag, een goede boodschap en kunnen we er veel uit leren. - In Christenvrouwen in de schijnwerpers wordt het leven van de Amish geschetst door Esther van Dijk. Zij woont in Amerika in de staat Pennsylvania en laat ons kennismaken met een van deze vrouwen. - Op pagina 10 staat wordt uw aandacht gevraagd voor de schrijfactie van Amnesty International: Stop discriminatie van vrouwen in Egypte. Schrijft u mee? - In Kruis en Munt op pagina 15 kunt u uitgebreid kennis maken met de nieuwe projecten waarvoor we komend seizoen gaan sparen: Stichting Sviatoslav en Stichting Waridi. Vanaf het septembernummer brengen wij meer inhoudelijke informatie over beide doelen. Veel leesplezier en, voor zover u deze maand nog bij elkaar komt, goede bijeenkomsten op uw groep gewenst! Tiny van de Biezen

Druk: Mailfors Amersfoort ISSN: 0921-447

Doelstelling De Protestantse Vrouwen Organisatie heeft als doel: - lokale gespreksgroepen en de leden daarvan te stimuleren, te adviseren en toe te rusten. - Krachten te bundelen en stem te geven. - Dit alles om landelijk en plaatselijk te komen tot ontmoeting en gesprek, bezinning op Bijbel en persoonlijk geloof, en een bewuste inzet voor een rechtvaardige en veelkleurige samenleving. 2

Hoofdartikelen: mei 2013

Wijsheid bijbelstudie over het deuterocanonieke bijbelboek Wijsheid door ds. Harry Smit uit Apeldoorn . ...................................................... 4 Christenen in de Schijnwerpers: Noord-Amerika: Amish, door Esther van Dijk uit Pennsylvania, USA ........................................ 8

Meditatie Wijsheid Wat is wijsheid? Ik denk dat er maar Een is die weet wat wijsheid is. We moeten bij die Ene te rade gaan. De tijdloosheid waarin de Ene aan het werk is, geeft ons rust. Wij hoeven ons niet zo te haasten, of zullen we ons toch maar haasten om goed te doen? Het boek van de Wijsheid vertelt dat vaak de slechterik denkt: Hoe zal ik de rechtvaardige te pakken nemen? Hij is nieuwsgierig of die fijne rechtvaardige nog zo fijn is als hij gemarteld wordt. En hoe het zal zijn als hij sterft? Zal zijn God hem dan ook te hulp komen? Het is heel aanschouwelijk beschreven in Wijsheid 2: 11: Onze kracht zal bepalen wat gerechtigheid is, want iets dat zwak is heeft geen waarde. Dat is een pittige discussie, ook in onze tijd. De slechte mens heeft last van de vermeende minachting van de vrome voor de slechte. Zo wordt het verondersteld. Ik hoop en bid dat mensen die anders leven dan wij, nooit het gevoel zullen hebben dat wij hen minachten. Want dan leefden we niet zoals Jezus het heeft voorgedaan. Hij behandelde mensen respectvol en liet ze in hun waarde. Wanneer wij Hem volgen, zullen wij dat ook doen. Respect voor kleinen en ouden, voor hangjongeren en hangouderen. Respect voor degene die niets heeft en ook voor degene die alles meent te bezitten, maar geen onderdanigheid. Ik bestudeerde onlangs een boekje over het volgen van Jezus. Aangeraden werd een soort logboek bij te houden van wat je zou willen leren en hoe dat proces verliep. Dat is een uitdaging! Proberen dingen anders te doen om niet altijd op hetzelfde vruchteloze punt te eindigen. Niets is zo leuk als een onverwachte kant bij iemand te ontdekken. Dat kan ook bij jezelf zijn. Ik bid u allen Wijsheid toe, levende Wijsheid van die ene God die de Bron daarvan is.

‘Symbool van Wijsheid’ Pieter d’Hont

Wijsheid heeft haar huis gebouwd, zeven zuilen heeft ze uitgekapt. Ze heeft haar vee geslacht, haar wijn gemengd, haar tafel heeft ze gedekt. Haar dienaressen heeft zij de stad in gestuurd, zelf roept zij vanaf de hoogste plaats: ‘Onnozele mensen, kom toch deze kant op.’ Wie geen verstand heeft roept ze toe: ‘Kom, eet het brood dat ik je geef, drink de wijn die ik heb gemengd. Wees niet langer zo onnozel, leef, en betreed de weg van het inzicht.’ Spreuken 9: 1-6 De wijsheid van vóór alle tijden spreekt luid en dringend haar woord. Zij wacht waar de wegen zich scheiden, zij komt en klopt aan de poort. Zij is op de hoogten getreden, zij roept op de pleinen der steden en al wie oren heeft hoort. De opperste wijsheid, de vrouwe die hóóg is, edel en rein heeft hier haar paleis laten bouwen en open hof zal het zijn. O komt tot de zeven pilaren, eenvoudigen, dolende scharen, breekt brood, drinkt bloedrode wijn. Ja, hier is het leven te winnen dat opweegt tegen de dood, de dienst van de hemelse minne die God van oudsher gebood, de stralende vrouwe, de schone, de wijsheid, die bij u wil wonen en zelf aan tafel u noodt. Liedboek, Gezang 22: 1, 5 en 6

Heleen Koekoek, werkgroep Redactie 3

Ds. Harry Smit

Wijsheid Bijbelstudie over het deuterocanonieke bijbelboek Wijsheid ‘... raad iedereen aan die koning is, minister, paus of president, of wie dat worden wil, dit boek in alle rust te lezen. Hoe, wat wel en wat niet te doen, staat in klare taal voor u beschreven... Het boek Wijsheid leert ons dat degenen die hun geloof werkelijk begrijpen, weten dat het boek een handreiking is. Een mensenverhaal van God die ons zegt dat niets ooit zal eindigen.’ Zo schreef Herman van Veen in zijn recensie van het boek Wijsheid ter gelegenheid van het verschijnen van de Nieuwe Bijbelvertaling. Ik wil het van harte ondersteunen en daarmee het belang voor onze tijd onderstrepen.

Algemeen

Het deuterocanonieke of apocriefe boek Wijsheid behoort tot de Joodse wijsheidsliteratuur, net als Sirach en Prediker. Het boek borduurt voort op de wijsheidstraditie van o.a. Job en Spreuken. Anders dan Spreuken en Sirach bestaat Wijsheid niet uit losse gedeelten of spreuken, maar uit een afgerond betoog. Het is in de grote lijn een oproep tot rechtvaardigheid en wijsheid. Zo begint ook het boek: ‘Heb de gerechtigheid lief, heersers van de aarde. Koester zuivere gedachten over de Heer en zoek hem met een eerlijk geweten.’

Salomo?

Hoewel het boek niet door Salomo geschreven is, wordt het toch vaak ‘Wijsheid van Salomo’ genoemd, omdat de schrijver in de hoofdstukken 6-9 Salomo aan het woord laat komen. Het boek is in het Grieks geschreven en heeft alleen al om die reden de canon niet gehaald. Waarschijnlijk komt het uit Alexandrië in Egypte, waar een grote Joodse gemeenschap woonde die sterk beïnvloed was door de Griekse cultuur. De precieze datering is lastig. Algemeen wordt aangenomen dat het boek ontstaan is in de periode tussen 50 voor Chr. en 50 na Chr.

Indeling

Het is algemeen aanvaard dat het boek is opgebouwd uit drie delen. In het eerste deel, de eerste zes hoofdstukken, staan de heersers van de aarde centraal. Juist heersers hebben de macht het recht te doen gelden. Hoe bekijkt

Ds Harry Smit is predikant van de gemeente rond de Jachtlaankerk en de Kapel Hoog Soeren, welke deel uitmaakt van de Protestantse wijkgemeente Apeldoorn West.

4

de auteur recht en onrecht? Het tweede deel concentreert zich vooral op de afkomst en de eigenschappen van de wijsheid. Dit deel wordt afgesloten met het prachtige ‘gebed om wijsheid’. Het laatste deel hervertelt de geschiedenis van Israël op bijzondere wijze, een herinterpretatie van Israëls bevrijding uit Egypte om oude woorden nieuw te laten klinken.

En het Nieuwe Testament?

Het boek is in hoge mate kenmerkend voor het type Jodendom dat het christendom als Griekstalige stroming heeft voortgebracht. Er zijn bijvoorbeeld diverse parallellen met de brieven van Paulus, zelfs zozeer dat je je kunt afvragen of Paulus de Wijsheid van Salomo wellicht gekend heeft. Denk daarbij aan de voorstelling van de lijdende rechtvaardige die ondanks zijn dood door God in het gelijk gesteld wordt. Verder is er de gedachte dat mensen God kunnen kennen door het werk van zijn schepping. En Jezus als gezant van God zou ook te herkennen zijn in de wijsheid.

Aspecten van Wijsheid

Hoofdstuk 7: 1-17: ‘Wij zijn in Gods hand, met alles wat we zeggen, met al ons inzicht en al onze kundigheid. Hij is het die mij betrouwbare kennis verschaft heeft van alles wat er is’.

In Wijsheid 7: 7-22 laat de schrijver enkele fundamentele aspecten van de wijsheid de revue passeren. Niet alleen de woorden ‘bidden’ en ‘smeken’ (7: 7) vertellen dat alleen God degene is die wijsheid kan verlenen, ook de opzettelijk gekozen passieve werkwoordsvorm ‘mij werd geschonken’ geeft op onmiskenbare manier aan dat God degene is die haar schenkt. Vervolgens benadrukt de auteur hoe hij de wijsheid liefhad boven al het andere. En in vers 11 volgt dan een verrassende ontknoping: hij had alles aan de kant geschoven om de wijsheid te verkrijgen, maar nu krijgt hij ook al dat andere erbij. (vgl. 1 Koningen 3.) Bovendien brengt de wijsheid een heel ander soort rijkdom met zich mee: vriendschap met God. De wijsheid blijkt de fundamentele leidraad te zijn voor de mens die wil leven in harmonie met God. In het vervolg gaat de auteur eigenlijk pas goed de vraag beantwoorden die hij in zijn inleiding (6: 22) heeft gesteld: ‘Wat de wijsheid is en hoe ze is ontstaan, zal ik u vertellen…’ Onmiddellijk stoten we op iets verrassends. Aan de activiteit (geest) van de wijsheid worden namelijk welgeteld eenentwintig eigenschappen toegedicht. Dat kan geen toeval zijn. Daarvoor is het getal zeven in de Joodse traditie een veel te geladen symbool. Maar ook uit een heel andere hoek blijkt dat de auteur deze eigenschappen van de wijsheid heel bewust op deze manier bijeen heeft gezet. Hoofdstuk 7: 22-27 ‘De wijsheid, de maakster van alles, heeft mij onderricht. Zij heeft een geest die verstandig en heilig is, uniek, veelzijdig, verfijnd, beweeglijk, helder, rein, toegankelijk, onkwetsbaar, liefdevol, scherpzinnig, onstuitbaar, weldadig, menslievend, standvastig, onwrikbaar, onbezorgd, almachtig, alles overziend en alle geesten doordringend, hoe scherp, zuiver of subtiel ze ook zijn. De wijsheid is beweeglijker dan alles wat beweegt, ze doordringt en doorstroomt alles met haar zuiverheid. Ze is de adem van Gods kracht, de zuivere straling

van de luister van de Almachtige; niets dat onrein is kan haar binnendringen. In haar schittert het eeuwige licht, in haar wordt Gods kracht feilloos weerspiegeld en zijn goedheid afgebeeld. Ze is één maar kan alles, ze is onveranderlijk maar vernieuwt alles. Ze gaat over op elk volgend geslacht van vrome mensen en maakt hen tot vrienden van God, en tot profeten.’

Kapstok Het is goed om weer bij elkaar te zijn. Laten we er samen een goede bijeenkomst van proberen te maken rond het thema ‘Wijsheid’. Zingen: Gezang 328: 1, 2 en 3

Deze ‘hymne op de wijsheid’ (7: 22b-8: 1) bevat namelijk opvallend veel termen die ook in de wijsbegeerte van de Stoa (een Grieks filosofische stroming) een belangrijke rol spelen. Eigenschappen die onze auteur toedicht aan de wijsheid (verstandig, menslievend), vindt men bij deze filosofen terug als kenmerken van de ‘wereldziel’, het beginsel dat alles omvat en beïnvloedt. Het is zelfs zo dat de tweede regel van 7: 24 bijna letterlijk terug te vinden is in een aantal stoïcijnse teksten. Wanneer de wijsgeer Posidonius het heeft over God als de ‘wereldziel’, definieert hij die als ‘een verstandige geest die al het zijn doortrekt’.

Lezen: Spreuken 2: 1-6 Wijsheid komt van de Heer Mijn zoon, als je in acht neemt wat ik zeg, mijn richtlijnen altijd onthoudt, een open oor hebt voor mijn wijsheid, een geest die neigt naar inzicht, als je erom vraagt de dingen te begrijpen, roept om scherpzinnigheid, ernaar zoekt als was het zilver, ernaar speurt als naar een verborgen schat – dan zul je ontdekken wat ontzag voor de HEER is, dan zul je kennis van God verwerven. Want het is de HEER die wijsheid schenkt, zijn woorden bieden kennis en inzicht.

Gebed

Zingen: Gezang 326: 1 en 2

Een van de mooiste en ontroerendste passages is het gebed in hoofdstuk 9: 1-17. Op subtiele wijze zet de biddende persoon God als het ware voor het blok. Het gebed is namelijk zo opgebouwd dat het God op een geraffineerde manier confronteert met de gevolgen van wat hij zelf heeft veroorzaakt. De mens, zo luidt de redenering, is door God met behulp van de wijsheid bestemd om te heersen over de schepping. Maar hoe zou de mens ooit zelf in staat zijn die opdracht te verwezenlijken? De hulp van Gods wijsheid is daarbij onmisbaar. Daarom legt het eerste deel van het gebed precies daarop de nadruk: ‘uw wijsheid’ (9: 2 en 9: 6). God moet er dus van overtuigd worden dat hij die wijsheid moet zenden. De vrijheid van de mens

Gebed: Goede God, Dank U wel voor die rijke schat van wijsheid, die U ons schenken wil in uw woord. Uiteindelijk zijn we allemaal in uw hand, U gaat met ons mee in vooren tegenspoed. U blijft trouw door alles heen, ook als wij dingen niet goed doen, dan nog wilt U ons onderrichten met uw wijsheid. Geef ons wijsheid en liefde voor de naaste, voor uw schepping. Maak ons lichtdragers van U, want in uw licht zien wij het licht. Amen. Zingen: Gezang 326: 4 en 5 JK

tegenover God in dit gebed is opmerkelijk en maakt dit gebed tot een parel in de zee van wijsheid.

Ten slotte

Veel zaken konden in het kader van dit artikel slechts beperkt aan de orde komen. Wie zich verder wil verdiepen zou het boek van Panc Beentjes, Wijsheid van Salomo (Belichting van het Bijbelboek), Boxtel 1987, nog eens ter hand kunnen nemen of het themanummer van Schrift 254 Wijsheid van Salomo jaargang 43, nummer 2, april 2011 (tijdschrift over de Bijbel). Suggesties ter bespreking 1. Het boek Wijsheid is een prachtig voorbeeld van vermenging van de Joodse en Hellenistische (Oudgriekse) cultuur. Zou dat ons ook kunnen aanzetten tot vermenging van culturen en godsdiensten? Waarom wel? Waarom niet? Vele christenen buurten immers nog wel eens bij

het Boeddhisme of andere religieuze stromingen? Wat is uw mening daarover? 2. Wat vindt u van de 21 eigenschappen van de wijsheid die genoemd worden in hoofdstuk 7: 22vv. Wat vindt u van dit gedeelte? Welke van deze eigenschappen spreekt u aan, welke verrast u? Kunt u uitleggen waarom? 3. In het Oude Testament komt men geregeld gebeden tegen die de gang van het betoog of de vertelling stopzetten of vertragen. Die gebeden zijn altijd te vinden op cruciale momenten en vaak zijn ze gedurfd. Zo ook het gebed in Wijsheid 9. Wat vindt u van dit gedeelte? Spreekt dit gebed u aan? Wat wel en wat niet? Is gebed op cruciale momenten in uw leven herkenbaar? Heeft dat een functie? Kunt u uitleggen waarom wel of waarom niet?

5

Veelstemmig licht Vlinders Vandaag zag ik de eerste vlinder van dit jaar: een citroenvlinder. Zachtgeel fladderde ze door onze tuin. Straks als de lavendel en de vlinderstruik bloeien, zullen er hopelijk nog meer vlinders zijn: de kleine vos, het kleine vuurvlindertje, een dagpauwoog. Maar in onze tijd hebben vlinders het niet makkelijk: onze tuinen willen we onkruid- en rupsvrij houden, en op veel plekken zijn minder bloeiende bloemen te vinden. Als we die mooie vlinders in onze tuinen willen houden, zullen we ons best ervoor moeten doen. Dus ik probeer ik mij te verzoenen met het onkruid en de rupsen. Want zonder rupsen geen vlinders.

Met onze zoon was ik in de vlindertuin in Artis. Daar staat een kast waarin rupsen verpoppen tot vlinders. De poppen zijn onaanzienlijke dingen, die eerder op dode bladeren en afval lijken dan op iets waar nog leven uit kan komen. Tegen het glas van de kast zaten vlinders die net uit hun pop gekomen waren. Onderin de kast lagen enkele zieltogende vlinders. De verzorger vertelde hoe mensen tegen de glazen wanden van de kast tikken omdat ze willen dat de vlinders die er tegenaan zitten gaan vliegen. Maar voordat vlinders kunnen vliegen moeten ze opdrogen zodat ze sterk worden. Vlinders die te vroeg gaan vliegen, vallen en komen onderin de kast aan hun einde. Gelukkig waren er ook vlinders die voldoende sterk geworden waren. De verzorger opende de kast en zij vlogen er uit. Het was indrukwekkend, die eerste vlucht: na een hele tijd opgesloten zijn in een cocon, verhieven zij 6 zich ineens en vlogen vrij rond. Het is

wonderlijk hoe die ‘aardse’ rupsen, die aan de aarde gebonden zijn en zich maar langzaam voortbewegen, kunnen veranderen in zulke ‘hemelse’ vlinders: licht en vrij om overal heen te vliegen. Op het moment dat het leven van de rups ten einde is en de rups dood lijkt, komt er een nieuwe geboorte: uit de cocon komt een vlinder. Die gedaanteverwisseling is wonderlijk en bemoedigend. Het is niet voor niets dat vlinders symbool zijn van een nieuw begin, van opstanding. Het boek ‘Vlinder voor Marianne’ van Virginia Lee, verweeft op een bijzondere manier die symboliek met het verhaal over de dood van een kind. Zo worden bij ons in de kerk de namen van de gestorvenen op een vlinder geschreven, en zo krijgen die namen een plekje aan de wand. Ze hangen onder de stralen van de zon: de zonnewarmte heeft hen weer tot leven gewekt. Het licht is een mooi symbool voor God, en zo proberen we iets van het mysterie van dood en leven uit te beelden. Vlinders zijn teer en kwetsbaar. Hun vleugels zijn zomaar beschadigd. Tegelijkertijd zijn ze ook sterk: er zijn trekvlinders die net als trekvogels duizenden kilometers vliegen. Zo staan vlinders symbool voor zachte krachten. Hun rankheid en lichtheid en hun mooie kleuren hebben altijd bewondering geoogst. Sommige hebben schutkleuren of zien er als ze stilzitten uit als een boomblad. Wanneer ze dan ineens hun vleugels openen, komen de prachtigste kleuren en patronen tevoorschijn. Zo is het met mensen ook: als je ze beter kent en als zij jou vertrouwen, worden hun kleuren en kwaliteiten vaak pas zichtbaar. Ann Rutgers van der Loeff schreef het boek ‘De vlinder achterna’ over een meisje uit een achterbuurt, dat ineens gegrepen wordt door de schoonheid van een voorbijvliegende vlinder. Het verandert uiteindelijk haar leven en dat van de mensen om haar heen. Zo is de vlinder ook hier symbool van een nieuw begin, van zachte krachten en schoonheid die verschil kunnen maken.

Monica M. Schwarz is predikante en creatief theologe. Zij heeft een werkplaats voor aardse spiritualiteit, Veelstemmig licht, waarin zij zoekt naar de verbinding tussen het dagelijks leven en geloof en spiritualiteit. Voor wie verder wil lezen: www.veelstemmiglicht.nl http://mmschwarz.blogspot.nl/ en de facebookpagina Veelstemmig licht.

Het citroenvlindertje vliegt licht, vrolijk en vrij verder. Het herinnert aan de zachte krachten en aan een nieuw begin. Ik volg het met mijn ogen zo lang ik kan. Wat mooi. In zoveel opzichten!

VROUWEN - GELOVEN - WERELDWIJD Soms heb ik een gevoel van schroom, moet ik u nu alweer vragen om te bidden voor vrouwen die in de verdrukking zitten? Vindt u het niet vervelend? Ik hoop van niet, want anders las u het niet. Daar gaan we dan. Christenvrouwen en ook -mannen worden bedreigd in veel landen. Meestal door moslims. Vooral moslims die bekeerd zijn lopen gevaar. Ze zijn voor hun eigen familie niet veilig. Ooms of broers (soms zelfs vader of moeder) draaien er de hand niet voor om een afvallige genadeloos te pakken te nemen. Inderdaad, genadeloos. Genade kennen ze niet. Is dat niet bijzonder aan het christendom dat wij er van overtuigd zijn dat wij leven vanuit Gods genade? Maar ook wij kunnen, ondanks dat, medechristenen de vernieling in helpen. Denk maar eens aan onbarmhartige opvoeders, liefdeloze verhoudingen, ijskoude discipline. Wie zijn zoon liefheeft, tuchtigt hem. Menige vader en soms ook moeder heeft gemeend naar Gods wil te handelen door stevig te straffen. Dat ligt ook aan de bijbelvertalers. Het Hebreeuwse woord voor ‘tuchtigen’ had ook vertaald kunnen worden met ‘opkweken’: kleine plantjes zorgvuldig rechtop laten groeien. Gelukkig wordt er nu niet meer zo vaak geslagen, maar nog wel geschreeuwd en vreselijke verwensingen geroepen. Dat is net zo erg. Dat vergeet een kind

ook nooit weer. Ooit heeft een jongetje tegen mij gezegd dat ze mij in de wieg hadden moeten smoren. Ik was daar wel ontdaan over, maar dacht dat het te kinderachtig was om daar mijn beklag over te doen. Zo was het. Daarom vind ik het wel mooi dat we de ruwheid die vroeger op de loer lag achter ons laten. Geen gescheld en geschreeuw. ‘Niet door kracht of geweld, maar door mijn Geest,’ zegt de Heer. Laten we daarom bidden voor al die mensen die geen stem hebben, die onrecht moeten verdragen. Laten we bidden dat God zich aan hen bekend zal maken. Dat ze open zullen staan om Jezus te ontvangen en de kracht van de heilige Geest zich zal openbaren in hen en in hun leven. Waar de Geest van God zich openbaart, daar gebeuren wonderen. Misschien daar nog wel sneller dan hier. Heer, verhoor hun gebed en ons bidden voor hen. Kom tot uw glorie, God, in al die landen waar zo’n wolk van haat en onrecht hangt. Zegen de mensen met wijsheid, geduld, liefde en kracht. Maak ze sterk dat ze voor elkaar op de bres gaan staan en wij met hen. En als U hun die moed en kracht geeft, wilt U ons dan wat kruimeltjes daarvan geven, want wij zijn geen helden in het doen. HK-D

Op een kier... Steenrijk Sam leert lezen. Het is nu de derde keer dat ik het meemaak: een kind dat leert lezen. En weer verbaas ik mij over het tempo, waarmee schoolkinderen zich het alfabet eigen maken. In september kende Sam alleen nog de woorden ‘ik’ en ‘maan’ en ‘roos’. Nu leest hij boeken van Pinkeltje. Plus alle woorden die hij zoal tegenkomt. Rekenschrift. Fietsenstalling. Aardbeienjam (‘mama, ik vind het superstom dat ze jam schrijven en sjem zeggen!’). Opeens is er nog iemand die op donderdag vecht om de Donald Duck als eerste te lezen. Juist door een verhaal daaruit heeft hij bedacht wat hij later wil worden: goudzoeker. ‘Waarom wil je goudzoeker worden, Sam?’ vraag ik. ‘Dan heb je altijd goud genoeg en kun je alles kopen.’ Zucht! Probeer ik ze toch zo hard bij te brengen dat veel geld hebben niet belangrijk is. Wij zijn rijk genoeg. We hebben kleren en voldoende te eten, en dat kan niet iedereen zeggen - ook niet in ons bevoorrechte Nederland. Rijkdom, dat zit ‘m in andere zaken: liefde, zorg voor elkaar, geluksmomentjes die je beleeft in de natuur of in een bijzondere ontmoeting. Maar ja, omdat kinderen vinden dat ouders absurde ideeën hebben, doen ze juist het tegenovergestelde. Vooral pubers hebben daar last van. Onze oudste zegt dat hij bankier wil worden. Graaien, dat lijkt hem wel een geschikte toekomstbestemming. Alleen dochter Anna gaat niet

voor het grote geld. Wat zij later wil worden? Een ‘kunstenares-die-spullen-uit-de-natuur-verzamelt-en-er-iets-mooisvan-maakt-en-daar-dan-weer-een-foto-van-maakt’! Sam en ik lopen naar school, langs de wondermooie kreek waaraan ons plaatsje ligt. Ik kijk naar rechts en zie een rij schitterende populieren, waarin een hele groep aalscholvers woont. Ik kijk graag naar ze; naar de groenblauwe glans die de zon over hun zwarte huid legt, naar de sierlijke pose waarin ze hun vleugels laten drogen. Op zulke momenten voel ik mij steenrijk. Sam kijkt naar links, waar mooie villa’s zijn gebouwd. ‘T-e k-oo-p,’ leest hij op een bordje en dan enthousiaster: ‘Hé, dit huis is te koop. Zullen we het kopen?’ Als ik hem vertel dat wij dat niet kunnen betalen, biedt hij aan zijn spaarpot om te keren. ‘Ik heb er nog twee briefjes van tien euro in, hoor!’ Ik haal hem uit zijn dagdroom. Een dergelijk huis blijft buiten ons bereik. Toch maak ik mij geen zorgen over de toekomst. Waarom zou ik ook, met twee zoons die dan respectievelijk bankier en goudzoeker zijn? Titia Lindeboom 7

Christenvrouwen in de schijnwerpers

Amish Door Esther van Dijk Hallo, lezers van ‘In Gesprek’, mijn naam is Esther van Dijk. Met mijn gezin woon ik nu ruim acht jaar in de Verenigde Staten. Wij wonen in het midden van de staat Pennsylvania, in Williamsport, een plaatsje van ongeveer 30.000 inwoners. Toen wij in 2004 met onze vier kinderen voorgoed vertrokken vanuit Den Haag, hadden we ons niet voor kunnen stellen wat een enorm verschil in wonen en leven deze verhuizing met zich mee zou brengen! We lieten onze familie en vrienden achter, iets wat natuurlijk best moeilijk was, maar ook een overvolle stad, met veel te veel verkeer en maar weinig leefruimte om ons heen. En dat achterlaten was helemaal geen probleem. Om een idee te geven: Nederland past wat afmetingen betreft, drie keer in de staat Pennsylvania en in deze staat alleen wonen zo’n beetje twaalf miljoen mensen. U kunt zich dus voorstellen dat we hier véél meer ruimte om ons heen hebben dan voorheen. baard is hij getrouwd. Nergens een blijk van het gebruik van elektriciteit, heel eenvoudige huizen zonder poespas, een wei met een aantal paarden, veelal een paar geiten en kippen en vooral de gemoedelijkheid en rust die deze boerderijen en hun bewoners uitstralen. Onderling spreken de Amish Duits. Althans, een variant op het Duits zoals je het in Duitsland zult horen. Hier noemen ze het ‘Pennsylvania Dutch’ maar, klaarblijkelijk heeft iemand ooit een vergissing gemaakt in de spelling, het is namelijk geen dutch (Nederlands) maar deutsch (Duits). Dat Pennsylvania ook bekend staat als een van de staten waar veel Amish gemeenschappen zijn, ontdekte ik eigenlijk pas toen we hier al woonden. Ik keek mijn ogen uit toen ik voor het eerst een traditionele Amish paard en wagen zag! Het leek net een scene uit ‘Het Kleine Huis op de Prairie’, weet u wel, met Laura Ingalls? Ik vond het enorm fascinerend. Bij nader rondvragen bleek dat er vlak bij ons, net buiten Williamport, heel veel Amishfamilies wonen. Ook hoorde ik dat zij behalve groenten en fruit, ook bloemen verkochten. En voor een Hollandse meid als ik, was het een verademing om verse, redelijke geprijsde bloemen te kunnen kopen. Ik wilde er graag het mijne van weten en bezocht een Amish boerderij. Op zich niet heel moeilijk te vinden: een erf zonder tractors en/of auto’s, een enorme waslijn, eigenlijk altijd met was, zonder bovengrondse elektriciteitskabels en... je zit goed. Alsof de tijd stilgestaan heeft. De kleding die gedragen wordt, de haardracht voor vrouwen en mannen. Overigens, een Amishman zonder baard 8 betekent dat hij nog vrijgezel is, met

Er is heel veel te vertellen over de Amish en hun leefgewoonten en geloofsleven. Laat ik beginnen met u kennis te laten maken met een vrouw, Anna, die ik een beetje heb leren kennen. Zij woont in een kleine Amish gemeenschap, vlakbij Williamsport. Zij, haar man Jacob en hun vijf jonge kinderen wonen op een boerderij waar ze naast het verbouwen van graan en maïs, ook een aantal kassen hebben waar ze bloeiende planten en groenten kweken. Verder houden ze kippen en een aantal geiten.

Toen ik haar vroeg hoe zij brood op de plank krijgt, lachte ze en beetje verlegen en zei dat ze dat zelf bakte. Natuurlijk begreep ze mijn vraag wel en begon ze uit te leggen hoe zij en haar man hun inkomen verdienden. Allereerst vertelde ze dat zij, vergeleken met ‘ons Engelsen’ (de term voor mede-Amerikanen die geen Amish zijn) veel minder geld nodig hebben. Ze legde uit dat zij zelf kleding maakt voor alle gezinsleden en ze met veel minder kleding doen dan wij. Hun kinderen hebben geen dure gymschoenen en sportoutfits nodig. Er wordt op school wel gesport (honkbal is de meest favoriete sport), maar dan gewoon in het dagelijkse kloffie, niks geen extra poespas. Er wordt geen geld besteed aan muzieklessen, verjaardagen, dure hobby’s, benzine, abonnementen op mobiele telefoons en/of tijdschriften, en elektriciteit. Er is ook veel minder waterverbruik, een dagelijkse douche is er niet bij! Als er een bad genomen wordt, moet er water verwarmd worden, in een houtgestookte ketel. Maar ook de gemiddelde boodschappenlijst is vele malen korter dan die van mij! Anna vult haar tijd, nu in de winter met het voorbereiden van de maaltij-

De Amish is een mennonitische*, rigoristische**, protestantse geloofsgemeenschap in Noord-Amerika. Het zijn volgelingen van de Zwitser Jakob Amman (1644-1730) die in 1693 brak met de minder radicale mennonitische hoofdstroom. Door geloofsvervolgingen in Zwitserland gedwongen, trokken veel Amish naar het platteland van de Elzas en de Palts. Vanuit Europa emigreerden veel Amish-gemeenschappen vanaf 1737 naar Noord-Amerika omdat hun levenswijze in Europa vaak nauwelijks getolereerd werd. Het aantal Amish wordt geschat op 230.000 tot 250.000. *Mennonitisch: afgeleid van mennoniet, menist: volgers in de leer van de Friese predikant Menno Simons (1496-1561), doopsgezinden. **Rigoristisch: systeem waarin streng wordt toegezien op de naleving van regels en normen, en het stijf en strak volgen van principes wordt toegepast.

den, het op de hand wassen en maken van kleding, het maken van prachtige quilts, het huis schoonhouden en het voeren van de dieren. En dat allemaal met behulp van haar dochtertjes van zes, zeven en negen. Haar oudste zoon van veertien gaat niet meer naar school en helpt zijn vader. Die heeft in de winter tijd om extra geld bij te verdienen in de bouw. Ze worden samen opgehaald door een kennis die in het bezit is van een busje, en keurig netjes afgezet waar ze die dag zullen werken. Zodra de lente begint, heeft hij daar geen tijd meer voor en zal hij zich van de vroege ochtend tot de zon onder gaat, met name bezig houden op het land en het erf. Anna heeft het dan ook een stuk drukker door hun eigen verbouwde planten, groenten en eieren te verkopen. Aan mensen zoals ik, die het verschil in smaak, prijs en kwaliteit weten te waarderen en daar best een eindje voor willen rijden. Met een glimlach vertelt ze dat ze, als de nood eens hoog is, extra kan verdienen in de plaatselijke buurtsupermarkt, waaraan een aantal familieleden op grotere schaal groenten, fruit, melk, eigengemaakte kaas, yoghurt enzovoorts verkopen. Als ik haar vraag of ze een gelukkig leven leid, neemt ze de tijd om even na te denken en zegt vervolgens: ‘Ik ben heel gelukkig. Ik houd van mijn man en kinderen. Ik heb niet het soort problemen waar jullie Engelsen mee te maken hebben.’ Natuurlijk vraag ik haar wat voor soort problemen zij denkt dat wij dan hebben. Ze verklaart dat zij niet aan het soort verleidingen blootstaan zoals wij in de wereld. Haar kinderen kijken geen televisie en hebben daarom niet te maken met jaloezie, luiheid en ontevredenheid. Zij spelen buiten, helpen van jongs af aan hard mee in en om het huis en leren uiteindelijk hun toekomstige partners kennen in hun eigen geloofsgemeenschap. Ze ontmoeten elkaar of op school, waar alleen andere Amishkinderen komen, of in hun eigen

geloofsgemeenschap. Amishkinderen gaan overigens tot hun veertiende naar school. Deze scholen zijn heel klein, in dit geval zijn er slechts zo’n 35 kinderen, en er wordt uitsluitend lesgegeven door vrijgezelle Amishvrouwen. Er is na deze basisschool, geen mogelijkheid om verder te leren binnen een schoolsysteem. Alles wat er daarna nog geleerd moet worden, gebeurt binnen de gezinnen, aldus Anna. Elke zondag komen diverse families uit eenzelfde regio (district noemt men het) samen voor hun kerkdiensten die een groot gedeelte van de zondag in beslag nemen. Er wordt afwisselend samengekomen bij verschillende families. Meestal in elkaars huis, elke kamer op de begane grond wordt benut. Er rijdt een special buggy volgeladen met bankjes zodat iedereen een zitplek heeft. Iedereen neemt iets te eten mee en dat resulteert in een enorme maaltijd waar ze dan met gemiddeld 30 mensen aan deel nemen. Gezellig hoor, denk ik, als ze het allemaal beschrijft. En, hoe gaat dat dan, zo’n kerkdienst? Toch best wel heel anders dan bij mij,

en ook bij u waarschijnlijk, in de kerk… Ze zingen uit een heel oud liedboek, dat de Ausbund heet. Er zijn liederen die soms wel vijftien minuten lang zijn! Maar, zegt Anna, ze zingen dan ook best langzaam. En nee, ze gebruiken geen instrumenten. De mannen zitten meestal bij elkaar, zo ook de vrouwen. De oudere jongens en meisjes ook weer apart in een andere kamer. Er zijn verschillende mannen die een rol als voorganger hebben, en terwijl er gepreekt wordt, bewegen ze zich van de ene naar de andere kamer. De vrouwen mogen niet actief deel nemen in de dienst. Er zijn dus geen vrouwelijke voorgangers of diakenen. Ze zingen wel mee, maar verder bestaat hun rol op zondag uitsluitend uit het eten voorbereiden en de kindertjes zo rustig mogelijk houden. Voor Anna is dat helemaal geen probleem. Zij vindt de dienst op zondag gewoon slechts een onderdeel van haar dagelijks leven als Amish. Haar leven staat in het teken van eenvoud, zowel in haar geloof als in haar dagelijks leven. Het draait om haar rotsvaste geloof in God, toewijding aan haar gezin en om de gemeenschap met elkaar. Dat uit zich weer in de sterke band die er is met hun Amishgeloofsgenoten. Als er een moeder ziek is, springen de andere vrouwen direct bij. Zij heeft helemaal geen moeite met de rolverdeling binnen haar gezin en haar geloofsgemeenschap. Ze gelooft met overtuiging dat de rol die zij en haar man vervullen, helemaal aansluit bij Gods plan voor hen. Ze legt uit dat vrouwen niet minderwaardig zijn ten opzichte van hun mannen, maar wel ondergeschikt zijn aan hen.

9

Schrijfactie Amnesty International:

Stop discriminatie van vrouwen in Egypte - Snel adequate strategieën voor ordehandhaving te introduceren voor de bestrijding van geweld tegen vrouwen.

Voorbeeldbrief Vrouwen in Egypte hebben niet dezelfde rechten als mannen. De nieuwe Grondwet van Egypte, die op 26 december 2012 is aangenomen, staat gelijkheid tussen mannen en vrouwen in de weg. Discriminatie op grond van sekse wordt niet expliciet verboden. Een vrouw hoort thuis bij haar gezin, zo ademt de tekst. Volgens de Grondwet vormt de sharia-wetgeving de basis voor de rechtspraak. Amnesty vreest dat daarmee bestaande wetgeving die vrouwen op het gebied van huwelijk, echtscheiding en het familieleven discrimineert, wordt gehandhaafd.

Kom in actie

Laat de Egyptische president Morsi een einde maken aan discriminatie van vrouwen. Schrijf hem een brief en roep hem daarin op om: - De Egyptische wetten in overeenstemming te brengen met internationale wetten en standaarden. - De Egyptische voorbehouden bij het Verdrag inzake de uitbanning van Alle Vormen van Discriminatie van Vrouwen in te trekken. - Te garanderen dat de Egyptische wet niet discrimineert, discriminatie verbiedt en seksueel en seksegerelateerd geweld bestraft.

President Morsi Office of the President Presidential Palace Heliopolis Cairo Egypt Stuur een kopie naar: Z.E. de heer Mahmoud Ahmed Samir Samy Badhuisweg 92 2587 CL ‘S-Gravenhage Dear President Morsi, I write to urge you to uphold the rights of women without discrimination, and to take steps to combat sexual and gender-based violence. I urge you to bring Egyptian laws in line with international laws and standards, and to withdraw reservations to the Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women. I call on you to ensure that Egyptian law is not discriminatory, prohibits discrimination and punishes sexual and gender-based violence. I further urge you to urgently put in place adequate policing strategies to combat violence against women, including sexual assault and harassment. Yours sincerely, (uw naam)

Jubileumrubriek Deze maand maar één jubileumbericht, maar het betreft wel drie bloeiende groepen met samen 50 leden, die eenmaal in de twee weken samenkomen. Ze schrijven het volgende: ‘Op zondag 17 maart jl. vierde in Kampen de Vrouwencontactgroep Burgwalkerk samen met de Vrouwencontactgroepen van de Westerkerk en Het Open Hof haar 75-jarig jubileum met een feestelijke herdenkingsdienst in de Burgwalkerk. Tijdens de dienst en ook tijdens het koffiedrinken erna werd er, o.a. door een kleine tentoonstelling en een fotoreportage op de beamer, stilgestaan bij driekwart eeuw delen van liefde en leed door vrouwen die op hun eigen wijze hielpen bij gemeenteopbouw. Tijdens de lunch, speciaal voor de eigen leden, was er nog een welgemeende felicitatie van de afvaardiging van het regiobestuur met bijpassend cadeau. Het was een geweldig feest!’ Wat een fijn en enthousiast bericht is dit. Namens de PVO feliciteren wij u ook van harte en wensen wij u nog veel fijne en gezegende avonden toe. Jopie van de Kleut 10

Gedenken opgeofferd voor mij mag leven, wonen in een vrij land vrede

Herdenken slachtoffers doden, levenden van oorlog, geweld o God niet meer help

Hemelvaart & Pinksteren Jezus zie: ‘Maar wanneer de heilige Geest over jullie komt, zullen jullie kracht ontvangen en van mij getuigen in Jeruzalem, in heel Judea en Samaria, tot aan de uiteinden van de aarde.’ Toen hij dit gezegd had, werd hij voor hun ogen omhoog geheven en opgenomen in een wolk, zodat ze hem niet meer zagen. Handelingen 1: 8-9

bidden en wachten op wat zal komen Aukje Wijma www.gedichtensite.nl

Daarop keerden de apostelen van de Olijfberg terug naar Jeruzalem. Deze berg ligt vlak bij de stad, op een sabbatsreis afstand. Toen ze in de stad waren aangekomen, gingen ze naar het bovenvertrek waar ze verblijf hielden: Petrus en Johannes, Jakobus en Andreas, Filippus en Tomas, Bartolomeüs en Matteüs, Jakobus, de zoon van Alfeüs, en Simon de IJveraar en Judas, de zoon van Jakobus. Vurig en eensgezind wijdden ze zich aan het gebed, samen met de vrouwen en met Maria, de moeder van Jezus, en met zijn broers.

Toen de dag van het Pinksterfeest aanbrak waren ze allen bij elkaar. Plotseling klonk er uit de hemel een geluid als van een hevige windvlaag, dat het huis waar ze zich bevonden geheel vulde. Er verschenen aan hen een soort vlammen, die zich als vuurtongen verspreidden en zich op ieder van hen neerzetten, en allen werden vervuld van de heilige Geest en begonnen op luide toon te spreken in vreemde talen, zoals hun door de Geest werd ingegeven. Handelingen 2: 1-4

Handelingen 1: 13-14

Wie van de Drie de Vader, de Zoon of de Geest zeg mij toch wie inspireert ons het meest Aan het oog voorbij Flarden mistige wolken verhinderen het uitzicht inzicht nu nog verslagen zonder Zijn tastbare voelbare Aanwezigheid

is het de Vader die ons schiep is het de Zoon die ons bevrijdde of is het de Geest die ons riep tot geloof in die Beide Ze zijn niet te scheiden Ze horen bijeen Drie zullen ons weiden of anders niet één je bidt tot de Vader door geloof in de Zoon je komt hem steeds nader door de Geest die in ons woont Jose Consemulder www.gedichtensite.nl

Wij delen in het vuur dat neerstrijkt op de hoofden, de vonk die overspringt op allen die geloven. Vuurvogel van de vloed, duif boven de Jordaan, versterk in ons de gloed, wakker het feestvuur aan. Gezang 249: 2

11

In-druk De boekkeuze van: Sjoukje van Zuylen, Alphen a.d. Rijn Benoîte Groult (vertaald door Nini Wielink) Uit liefde voor het leven Dit al in 2008 in Nederlandse vertaling verschenen boek is geen meesterwerk, maar een aantal dingen sprak me aan: de thematiek van ouder worden, de rechten en positie van vrouwen, het ironische en beeldende taalgebruik, de humor. Het is geen ‘christelijk’ boek. Zes van de acht vrouwen van mijn leesclub vonden het niet geweldig, maar het leverde wel een levendige discussie op. En dit leidde er weer toe dat ik het boek ook op onze vrouwengroep besproken heb. Ook hier een wisselend oordeel, maar wel een geanimeerd gesprek. Groult vertelt het verhaal van een moeder en dochter: Alice en Marion. Na een inleiding vanuit het oogpunt van schikgodin Moïra, nemen de vrouwen om de beurt een hoofdstuk voor hun rekening. Moeder Alice is in de zeventig en feministisch schrijfster, die onder ogen moet zien dat ze oud wordt en uitgerangeerd begint te raken. Ook haar lichaam wil niet goed meer mee. Ze houdt hartstochtelijk van het leven, reden waarom ze pleit voor de mogelijkheid van euthanasie, om de teloorgang van lichaam en geest niet te hoeven meemaken. Dochter Marion is historica, getrouwd en ze houdt van haar man. De liefde van haar leven is echter de stoere Ier Brian met wie ze in 1973 een romantische vakantie doorbrengt en met wie ze haar hele leven gepassioneerd blijft corresponderen. Brian is ook getrouwd en als katholiek peinst hij er niet over om zijn vrouw, die bovendien ziek wordt, te verlaten. Het boek is sterk autobiografisch. Benoîte Groult was 86 toen het in Frankrijk uitkwam. Begonnen als lerares is ze al gauw journaliste en later ook romanschrijfster geworden. Ze was getrouwd, maar had ook op afstand een relatie met een Amerikaan. Ze is in Frankrijk een bekende feministe en kan zich er nog steeds kwaad over maken dat vrouwen, hoewel ze inmiddels stemrecht hebben en hun talenten veel meer kunnen ontplooien, zich toch nog vaak, ook vrijwillig, onderwerpen aan ‘wetten’ van mode (naaldhakken!) en schoonheid. Enkele citaten: ‘Je bent in de ogen van anderen veel eerder oud dan in je eigen ogen.’ (pagina 29) ‘Alice: ‘Ik wist niet dat je niet meer kunt lachen wanneer je alleen bent.’’ (pagina 231) Uitgeverij Boekerij, onderdeel van samenwerkende uitgeverijen Meulenhoff Boekerij, Amsterdam, 2008. 252 pagina’s ISBN: 978 90 697 4932 7. Boek momenteel niet nieuw verkrijgbaar.

Coen Verboom (hoofdredactie)

Zondag

Glossy over geloof & zin De inhoud van dit fraai vormgegeven tijdschrift ‘Zondag’ is anders dan je op grond van de titel zou verwachten. Het blad gaat namelijk over de Heidelbergse Catechismus of HC. Uitgeverij Kok heeft het uitgebracht, omdat het dit jaar 450 jaar geleden is dat deze catechismus werd geschreven door de Heidelberger theologen Caspar Olevianus en Zacharias Ursinus. Nog in de zestiende eeuw werd de catechismus door Petrus Datheen in Nederland geïntroduceerd en niet lang daarna werd het een gezaghebbend document in onze protestantse kerken. Tot op de dag van vandaag wordt in Nederland uit de HC gepreekt, nu nog vooral in Reformatorische gemeenten. ‘Zondag’ is dan ook vooral gericht op christenen uit deze kerken. Het blad is een rijk gevarieerde mix van verhalen, reportages en interviews, onder meer met schrijfster Franca Treur van het boek ‘Dorsvloer vol Confetti’. Bijna alle artikelen hebben een link met de vragen uit de Cathechismus. Ook niet-kerkelijken mogen hun licht laten schijnen over de HC en dat levert soms verrassende uitspraken op. Zelf ben ik niet meer met de Heidelbergse Cathechismus opgegroeid. Maar voor PKN-ers dat wél zijn, is ‘Zondag’ denk ik een heel lezenswaardige glossy. Uitgeverij Kok, Utrecht, 2012, 99 pagina’s ISBN 978 90 435 2068 3. Prijs ca € 7,95 TL Jos Douma

Hans Bouma (tekst), Aly Brug (foto’s)

Leven als de bomen

Bomen, ik kan er intens van genieten. Ik houd ervan mijn handen op de bast te leggen en de structuur te voelen, naar boven te kijken naar de uitwaaierende kruinen. Op de een of andere manier geven bomen mij rust en daarbij een aangenaam gevoel van nietigheid. Sinds negentien jaar draag ik trots de naam 12 van een statige ondersoort: Lindeboom.

Dit boekje van Hans Bouma was voor mij een feestje van herkenning. Bij het lezen van zijn poëzie heb ik vaak geknikt: ja, zo ervaar ik bomen ook. Wat weet Bouma dat ontzag, dat gevoel van verbondenheid met bomen, prachtig te verwoorden. Zijn odes aan de bomen zijn gerangschikt naar de vier seizoenen. Daarbij legt hij telkens de link naar de Schepper, en naar de Bijbel, waarin bomen model staan voor rechtvaardige mensen. De poëtische foto’s van Aly Brug completeren het geheel. Uitgeverij Meinema Zoetermeer, 2012. 80 pagina’s ISBN 978 90 211 4424 5. Prijs € 13,50

Je bent een mooi mens

Ontdek hoe God je karakter vormt Dit boek is bijzonder fraai uitgegeven. Je kunt zeggen dat het een mooi boek is. De schrijver verklaart meteen dat het mooi van de titel niet zozeer op de buitenkant alswel op de binnenkant slaat. Deze predikant heeft in 2010 een aantal diensten gewijd aan de ‘vrucht van de Geest’. Dat heeft

Jaarthema 2013-2014: Het Zonnelied Traditiegetrouw lichten we in het meinummer van In Gesprek alvast een tipje op van de sluier die over het thema van het volgende seizoen hangt. In het seizoen 20132014 wordt ‘Het Zonnelied’ van Franciscus van Assisi het jaarthema waar we mee aan de slag gaan. Zoals gebruikelijk zal per nummer de bijbelstudie gewijd zijn aan dit thema. Ook het tweede hoofdartikel zal komend seizoen de vorm van een bijbelstudie hebben, maar wat u verder kunt verwachten, verklappen we pas in het septembernummer! Hieronder vindt u per nummer van In Gesprek het subthema: september Schepping oktober Broeder zon november-december Zuster maan en de sterren januari Broeder wind februari Zuster water maart Broeder vuur Moeder aarde april Vergeving en liefde betonen mei juni-juli-augustus Zuster dood Met een hartelijke groet, Tiny van de Biezen, eindredacteur

geresulteerd in dit boek dat, geïllustreerd met foto’s van eetbare vruchten en mooie figuranten, aantrekkelijk is om door te bladeren. Maar ook om te lezen. En waarschijnlijk ook om te doen. Het is een soort leerboek om je eigen weg te vinden in de vrucht van de Geest. Want die moet je je eigen maken wil het in je kunnen werken. Daar hoort ook oefening bij. Daar willen we als christenen niet zo gemakkelijk aan geloven, laat de Geest het werk maar doen. Maar enige medewerking van onze kant is duidelijk op zijn plaats. De vrucht van de Geest is liefde, vreugde en vrede, geduld, vriendelijkheid en goedheid, geloof, zachtmoedigheid en zelfbeheersing. (Galaten 5:22) Uitgeverij Ark Media ISBN 978 90 33816 291. 135 pagina’s. € 18,50 HK

In gesprek met... (door u en voor u) Uit Regio West kregen we het volgende berichtje: ‘Op de regiobijeenkomsten van 25 februari in Alphen a.d. Rijn en op 19 maart in Amersfoort hebben wij afscheid genomen van drie dames: Sjoukje van Zuylen, regio secretaris, Akke Bootsman en Sary van der Kooi, contactvrouwen. Alle drie de dames hebben lange tijd voor de Gereformeerde Vrouwenbond, nu Protestantse Vrouwen Organisatie in verschillende functies gewerkt. Zij werden door Berry Wijnans bedankt met bloemen en een envelop. Het stokje is inmiddels overgedragen: Cobie Wingelaar volgt Sjoukje op als secretaris en Teunie van Twillert volgt Akke op. Helaas is er nog geen nieuwe contactvrouw voor Noord-Holland.’ Van de gespreksgroep ‘Maria Martha’ uit Glanerbrug kregen we deze leuke tip met foto’s: ‘Wij hebben in een groep van veertien dames, maar op deze avond waren we maar met zes dames en hebben wij voorjaarsboeketten gemaakt. Wij hebben daarvoor twee bosjes bloemen gebruikt op een krans van 30 cm doorsnee. Dat gaat als volgt: maak eerst een krans gemaakt van berkentakken. Bindt deze dakpansgewijs aan elkaar met ijzerdraad, maar niet te strak. Leg de krans op een waterdichte schaal en haal dan de bloemen door de krans zodat de stelen in het water komen te liggen. Als u tulpen verwerkt dan zo kort mogelijk afknippen, omdat deze snel boven het stuk uitgroeien. Ranonkels zijn ook mooi om te gebruiken. Tot slot maakt u als decoratie, stokjes van de berk vast aan de krans met ijzerdraad. De krans kan steeds weer opnieuw gebruikt worden.’ Het lijkt ons heel leuk om zoiets in de groep te maken! Hebt u ook een leuke tip of iets wat u ons wilt vertellen over uw groep? Stuur uw verhaal naar: Tiny van de Biezen, A. van Meerveldstraat 5, 3785 LP Zwartebroek, of via e-mail: 13 [email protected]. Wij kijken uit naar uw bijdrage!

Wij herdenken

Achterklap Twee geweldige dagen Op de dag dat ik dit schrijf begint de lente. Maar het is zo koud dat ik met een gevouwen sjaal op mijn knieën zit om ze een beetje warm te houden. Lange tijd droeg ik thermosondergoed, maar toen het even boven het vriespunt was, heb ik dat snel uitgedaan. U herinnert zich die twee mooie dagen vast nog wel. Toen ben ik op dringend verzoek van mijn man in de tuin aan de slag gegaan. Om te voorkomen dat hij het zou doen en overijverig alle speenkruid zou verwijderen als zijnde onkruid. Een oud strijdpunt. Maar nu was de oplossing gevonden. We worden wel wijs. Daarna kwam de winter er weer door, met een taaiheid waar ik niet op voorbereid was of wilde zijn. Terwijl ik elke dag met sjaal en handschoenen en eventueel oorwarmers naar buiten ga, zie ik schoolkinderen met open jassen rondrennen. Zo ook onze kleindochter. We gingen samen naar haar zwemles en ze had de rits van haar jas niet eens dicht. ‘Doe je jas toch dicht. Het is veel te koud!’ ‘Helemaal niet oma. Het is niet zo koud. En kinderen rennen de hele tijd en doen spelletjes, daar word je heel warm van!’ Ik hoor haar met verbazing aan want ze is zelden te verleiden tot rennen en haasten is er al helemaal niet bij. Op zwemles moet ze door het diepe gat duiken. Met haar tenen gekruld over de badrand grijpt ze haar kans om aan drie volwassenen uit te leggen dat zij wel wil, maar dat haar lijf niet genoeg lucht heeft. ‘Haal dan maar diep adem en dan, hopla, het water in’. We volgen haar met spanning. Ze lijkt de lente wel. Alles op z’n tijd. Geduld overwint. En die twee dagen hebben we toch maar mooi binnen.

Het volgende nummer van

in gesprek verschijnt op 17 juni In dit nummer zijn de schijnwerpers gericht op het bijbelboek Micha 14

Mevrouw I. Boersma-Wierda - Oudemirdum Mevrouw M.H. van Middelkoop-van Gelderen - Arnhem Mevrouw S.C. Scholten-Goudswaard - Hendrik Ido Ambacht

God, Vergaar Uw kudde bij elkaar. Dan stijgt een lied dat nooit meer zwijgt. Gezang 306 uit vers 2 en 3

Rectificatie Helaas is er een fout opgetreden in de rubriek ‘Wij herdenken’ in het aprilnummer. Per abuis werd mevrouw G. Tamerus-de Ruiter uit Zwanenburg daarin opgenomen. De haar toegezonden In Gesprek werd geretourneerd met het opschrift ‘overleden’. Achteraf blijkt dat zij is opgenomen in een verpleegtehuis. Onze welgemeende excuses voor deze foute vermelding.

Gods wijsheid en kracht Het dwaze van God, is wijzer dan mensen. Het zwakke van God, is sterker dan wij. Gods wijsheid en kracht is Christus. Naar 1 Korintiërs 1: 25

Kruis en Munt Het Hoofdbestuur van de PVO laat u in dit artikel kennismaken met de twee stichtingen waarvoor u het komende seizoen kunt gaan sparen via Kruis en Munt. Wij stellen uw hulp bijzonder op prijs en hopen hen op onze Ledenontmoetingsdag 2014 ieder een mooi bedrag ter hand te kunnen stellen. Van harte aanbevolen!

Stichting Waridi

Waridi is Swahili voor roos of rozenstruik, symbool van liefde en groei. Stichting Waridi stelt zich ten doel om projecten in Afrika te ondersteunen die voldoen aan de volgende criteria: *Het project is een initiatief van de lokale bevolking. *Het project dient het belang van meerdere mensen. *Het project is gericht op zelfredzaamheid. Projecten worden bij voorkeur ondersteund middels leningen. Doel hierbij is dat het geld steeds opnieuw ingezet kan worden. Behalve financiële ondersteuning biedt Stichting Waridi ook hulp in de vorm van kennisoverdracht en begeleiding.

Initiatief

Stichting Waridi is een initiatief van Roos IJkema, vwo-scholiere in Dokkum en al sinds haar veertiende betrokken bij hulpprojecten in Afrika. Het stichtingsbestuur bestaat uit: Christien Schneider, zorgboerin, Joke Stulp, filmmaakster en kindertherapeut en Margriet Tolsma, ontwikkelingsdeskundige en regiocoördinator bij Amnesty International. Dorinde Jansma ondersteunt het bestuur de komende tijd bij fondswerving.

Lopend project: Destiny Women, Oeganda

De komende vier jaar wordt het project Destiny Women in Oeganda ondersteund. Dit project is een initiatief van het jonge Oegandese echtpaar Fulukas en Miriam Boroa. Zij vangen in de hoofdstad Kampala jonge meisjes op die door armoede of het verlies van hun ouders in de prostitutie terecht zijn gekomen. De leefomstandigheden van deze zeer jonge meisjes zijn verschrikkelijk en de kans op HIV en aids is enorm. Destiny Women biedt deze meisjes een veilig onderkomen en probeert hun levens te veranderen door hen om te leren gaan met hun trauma’s en hen de kans te bieden beroepsonderwijs te volgen. Fulukas en Miriam willen heel graag verhuizen naar een kippenboerderij buiten de stad. De meisjes zijn hier veiliger en zullen minder gauw terugvallen in hun oude leefpatroon. Dit project zal enerzijds grote mogelijkheden bieden voor arbeidstherapie en het volgen van beroepsonderwijs. Anderzijds zullen de kippen een inkomen genereren waardoor het project op termijn geen hulp meer nodig heeft van buitenaf. Kortom: een echte Afrikaanse zorgboerderij. Stichting Waridi ondersteunt dit prachtige initiatief. De stichting helpt Destiny Women met de financiering van de boerderij en het bijbehorende tehuis. Daarnaast wordt hard gewerkt aan de bevordering van de benodigde deskundigheid voor dit project. Meer informatie vindt u op: www.waridi.nl.

Stichting Sviatoslav geeft kinderen een toekomst

Elk kind verdient een toekomst. Maar niet elk kind hééft een toekomst. Stichting Sviatoslav zet zich in Sint Petersburg (Rusland) en Dushanbe (Tadzjikistan) in om het leven van kinderen met een ziekte of handicap, en van (wees)kinderen zonder thuis, beter te maken.

Sint Petersburg, Rusland

Toen Tjitze Walinga in 2001 met een groep jongeren een reis naar Sint Petersburg maakte, had hij nooit kunnen denken dat deze reis het oprichten van een stichting tot gevolg zou hebben. Toch betekende deze reis het begin van Stichting Sviatoslav. Tjitze bezocht tijdens zijn reis een weeshuis in Sint Petersburg. Wat hij daar zag, raakte hem. De kinderen die er verbleven stonden de hele dag in hun bedje. Ze kregen nauwelijks aandacht terwijl ze die zo hard nodig hadden. Ze hadden geen speelgoed en de hygiëne liet flink te wensen over. Ze kregen helemaal geen liefde en aandacht van het personeel. Het aanzicht van dit alles deed een vlam in Tjitze oplaaien. Zodra hij terug was in Nederland richtte hij Stichting Sviatoslav op, vernoemd naar een Russische vriend. Hij ging de boer op, gaf lezingen en zette acties op. Dit alles met slechts één doel: geld inzamelen voor de weeskinderen in Sint Petersburg. Succes volgde. Gulle gevers maakten het mogelijk om het weeshuis in allerlei opzichten een betere plek voor kinderen te maken. Maar daar bleef het niet bij. Er kwam een Shelter in Sint Petersburg voor wees- en straatkinderen en kinderen voor wie hun ouders (tijdelijk) niet kunnen zorgen. Daarnaast steunt de stichting sinds de zomer van 2003 een ziekenhuis voor kinderen met kanker, Hospital 31.

Dushanbe, Tadzjikistan

In 2005 hoorde Tjitze over een internaat in Tadzjikistan waar kinderen onder barre omstandigheden leven. Opnieuw ondernam de stichting actie, wat resulteerde in twee studieprojecten in hoofdstad Dushanbe. Hier wonen gehandicapte kinderen en kinderen die door hun arme ouders niet goed verzorgd kunnen worden. De kinderen gaan dankzij de projecten naar goede scholen in de stad. Vandaag de dag is de stichting in Tadzjikistan ook bezig met het oprichten van een schoenmakerij, een kapperszaak, een winkel en een boodschappenservice voor mensen die in een bergdorp wonen zonder supermarkt. Zo wil de stichting de jongeren op weg helpen op de arbeidsmarkt zodat ze uiteindelijk volledig op eigen benen kunnen staan. Meer informatie vindt u op: 15 www.sviatoslav.com.

Zeer hoog Zich verdiepend in de aarde, op de hoogte van de hemel komen ze alles en alles te boven, staan ze vorstelijk in bloei. Ach de bomen, wijs, zo levenswijs, zoveel wijzer dan wij. Scheppingen van de derde dag. Wij pas van de zesde. Een wonder dat we in hun schaduw staan. En wonder boven wonder: zo verheven als ze zijn, zo verheffend ook. Zeer hoog hebben ze ons. Bomen van mensen, de prachtigste mensen mogen we zijn. Hans Bouma en Aly Brug Met toestemming van de uitgever overgenomen uit:Leven als de bomen Uitgeverij Meinema, 2012 www.boekencentrum.nl