Verloskundigen. Tijdschrift voor. februari e jaargang. Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

Tijdschrift voor

Verloskundigen

februari 2008 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

_00J2L_200567 - TvV februari.pdf - pag.1

LET OP !!! Lage resolutie!

33e jaargang

January 24, 2008

S i b b i n g & Wa t e l e r : financieel adviseurs voor verloskundigen

• Praktijkvestigingen

Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding

• Maatschapscontracten

• Praktijkfinancieringen

van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de

• Financiële planning

toekomst.

• Verzekeringen

• Pensioenen

• Hypotheken

&

S I B B I N G W AT E L E R C . S . Storkstraat 33 • 3905 KX Veenendaal • Postbus 915 • 3900 AX Veenendaal Telefoon: (0318) 544 044 • Fax: (0318) 543 843 • E-mail: [email protected] • Internet: www.sibbing.nl

Accountancy en fiscaal advies met aandacht voor úw situatie.

Van de Beek & Partners Eemnesser weg 24, 3741 GA BAARN • Postbus 409, 3740 AK BAARN T 035 52 80 160 • F 035 52 80 161 • [email protected] • www.vandebeek.ac



January 24, 2008

INHOUD

TIJDSCHRIFT VOOR VERLOSKUNDIGEN

PRAKTIJK

4

Colofon

31

Raar beroep Nyx

5

Redactioneel

Borstvoedingstiptheidsactie en petitie voor babysabbatical

Moedernacht Wil van Veen

32

Brigitte Tebbe

KNOV

7

De voorzitter Bijscholing anticonceptie Sjaak Toet

INTERNATIONAAL Een protocol is belangrijker dan een cliënt

34

Margriet Vonk

8

Transparant 1

Betekenis van de verloskundige in het terugdringen van moedersterfte

Jos Becker Hoff

9

Vrije prijzen zonder achterstallig onderhoud

37

Wil van Veen

Jos Becker Hoff

FORUM WETENSCHAP

Prenataal screeningscentrum De Peel

39

Waarom tolereren vrouwen deze gang van zaken? (2)

40

11

Stand van zaken VSV's Inge Boesveld-Haitjema, Adja Waelput, Martine Eskes, Trees Wiegers

Psychiatrische dagbehandeling voor zwangere vrouwen

15

KWALITEIT Zorg voor borstvoeding

Monique Raats, Tom Schneider, Mijke van den Berg

41

Maudy Dettingmeijer

Keuzehulp prenataal onderzoek Downsyndroom 18 Yvonne Schönbeck, Elske van den Akker, Wilma Otten, Symone Detmar

Bevordering van exclusief borstvoeding

BERICHTEN

Els Anten-Kools

ONDERWIJS Ontmoet onderzoek praktijk?

Tot uw dienst

42

Richtlijnen auteurs

43

Media

44

Oproep Glasgow

45

Nieuws

46

Congres en Cursus

47

Personalia

50

21

23

Fanny Bertens, Lonneke Nieuwenhuijse

Eerste studiedag klinisch verloskundigen

24

Juliet Droog

Een vroedvrouw voor het leven

26

Joke Klinkert

De KNOV voor studenten Verloskunde

28

Fanny Bertens en Ineke Bouwhuis

TvV februari 2008 • KNOV



3

January 24, 2008

COLOFON Redactie Fanny Bertens, Esther van der Made (secretaresse), Lonneke Niewenhuijse, Relinde van der Stouwe, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman

Cover foto Toen Caroline van de Wiel-van Thiel vijf jaar geleden afstudeerde, kreeg zij van haar man dit beeldje. Hij is leraar metaaltechniek op een VMBO en had nooit iets gedaan met klei, laat staan met brons. Toe hij medewerkers van een gieterij vertelde van het plan om een beeldje te maken van een zwangere, omdat zijn vrouw ging afstuderen als verloskundige, kreeg hij uitleg over modellen, mallen, klei, gips, gieten... Op internet vond hij de rest van de noodzakelijke informatie en op de cover schittert het resultaat: 20 cm hoog en... niet te tillen!

Medewerkers februari 2008 Elske van den Akker, Els Anten-Kools, Jos Becker Hoff, Mijke van den Berg, Inge Boesvels-Haitjema, Ineke Bouwhuis, Franka Cadee, Ton van de Coevering, Symone Detmar, Maudy Dettingmeijer, Juliet Droog, Martine Eskes, Bionda Heeringa, Joke Klinkert, Wilma Otten, Monique Raats, Tom Schneiders, Yvonne Schönbeck, Brigitte Tebbe, Sjaak Toet, Margriet Vonk, Adja Waelput, Trees Wiegers, Jolanda Zocchi Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Postbus 2001, 3500 GA Utrecht E: [email protected] Abonnementen en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E: [email protected] Personeelsannonces KNOV, Esther van der Made T: 030 282 3107 E: [email protected]

Het Tijdschrift voor Verloskundigen wordt uitgegeven door de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), opgericht op 22 september 1975. De vereniging is tot stand gekomen uit een fusie van de Bond van Nederlandse vroedvrouwen (opgericht 8 juni 1926) en de Nederlandse R.K. Vereniging van Vroedvrouwen (opgericht 8 juli 1921). De KNOV stelt zich ten doel de bevordering van de verloskundige zorg in zijn geheel in Nederland, de versterking van de positie die de verloskundige daarin inneemt, alsmede de belangenbehartiging van alle verloskundigen in Nederland. Een van de manieren om dit doel te bereiken, is het uitgeven van het Tijdschrift voor Verloskundigen.

Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E: [email protected] Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 119,- per jaar (11 nummers), buiten Nederland € 133,-. Voor studenten aan buitenlandse opleidingen: € 94,-. Los nummer € 16,- aan te vragen bij de KNOV. Alle prijzen zijn incl. BTW en verzendkosten. © 2008 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100 Voorzitter KNOV Sjaak Toet Foto Omslag Beata Bosma, Alkmaar Foto’s binnenwerk: Henny van Nieuwpoort, Den Haag Carien van Leeuwen, Amsterdam Sander van der Torren, Beverwijk Oplage: 3700 ISSN 0378-1925

Het Tijdschrift voor Verloskundigen is in de eerste plaats een vakblad op het gebied van de verloskunde en verwante wetenschappen. Het beoogt verloskundigen op de hoogte te stellen van relevante feiten en ontwikkelingen. Daarnaast is het een forum voor discussie over de verloskunde en verwante disciplines. In het redactionele beleid wordt ernaar gestreefd een zo ruim mogelijke reeks aan onderwerpen te behandelen. In de tweede plaats is het Tijdschrift voor Verloskundigen een verenigingsorgaan en als zodanig een middel voor het hoofdbestuur van de KNOV om in contact te treden met de leden. In dit kader dient het Tijdschrift voor bestuur en leden als forum om van gedachten te wisselen. Inzenden kopij en advertenties De redactie nodigt de lezers uit om reacties, artikelen en opiniebijdragen in te zenden. Bij voorkeur speciaal voor het Tijdschrift voor Verloskundigen geschreven kopij, maar ook elders aangeboden of gepubliceerde bijdragen zijn welkom; onder vermelding van bladtitel, jaargang en nummer. Kopij aanleveren als platte tekst, dus zonder speciale bekopping, voetnoten, paginacijfers, tabs, tabellen en ontdaan van hyperlinks, in Word via e-mail: [email protected]. Van tabellen of grafieken daarom alleen de onderzoeksgegevens aanleveren; deze worden door de vormgever opgemaakt. Referenties in de tekst tussen vierkante haakjes (geen superscript). Beeld apart aanleveren, bij voorkeur digitaal en in hoge resolutie. Bij tekstwijziging pleegt de redactie overleg. Ingezonden brieven worden zo nodig bekort. De KNOV en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van geplaatste reacties en opiniebijdragen. Het auteursrecht van artikelen berust bij de individuele auteur. Citeren met bronvermelding is toegestaan, mits binnen de wettelijke regels. Overname van (langere delen van) artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de redactie en de auteur. Personeelsadvertenties van leden voor het volgende nummer tot 19 februari 2008. Gelieve bij de plaatsingsopdracht het gewenste formaat en het factuuradres te vermelden. Voor commerciële advertenties: zie colofon. Het maartnummer verschijnt op 4 maart 2008.

4




January 24, 2008

REDACTIONEEL TIJDSCHRIFT

Moedernacht In juli 2007 hield ik op deze plek een pleidooi voor Millenniumdoel 5. Ik beschreef de noodzaak om wereldwijd te investeren in vrouwengezondheidszorg. Ik deed dit naar aanleiding van een op maandag 25 juni 2008 bereikt akkoord met vertegenwoordigers van farmaceutische bedrijven, ontwikkelingsorganisaties, wetenschappers, gezondheidszorgorganisaties en maatschappelijke groepen. Ook de KNOV en ICM deelden in de afspraken en deden toezeggingen om hun steentje bij te dragen aan het terugdringen van moedersterfte. Vormen van kennisoverdracht lijken het beste product dat wij kunnen bieden. Aan het eind van die week werd het Akkoord van Schokland gepresenteerd. Ook hier Millenniumdoel 5 naast doelen als minder kindersterfte, verbeteren van gezondheid van moeders, bestrijding van hiv/aids, malaria en andere dodelijke ziektes. Ook hier was de KNOV present en ondertekende bestuurslid KNOV Greta Rijninks het akkoord. Op zaterdagavond 10 mei 2008 wordt voor de tweede keer de Moedernacht georganiseerd, een manifestatie waarbij het accent ligt op het bewerken van de publieke opinie inzake Millenniumdoel 5, het terugdringen van Moedersterfte.

KNOV Agenda

Voor meer details kunt u terecht op pagina 37 en 38 van dit tijdschrift. Belangrijkste boodschap op die pagina is dat u wordt uitgenodigd om deel te

17 maart 2008 Overleg Kringvoorzitters 18 maart Platform Klinisch Verloskundigen 10 mei 2008 Moedernacht Amsterdam Verloskundigen op de bres voor Millenniumdoel 5 17 juni 2008 Platform Klinisch Verloskundigen

nemen aan de manifestatie van Moedernacht. Immers, als er een beroepsgroep is die weet heeft van de mogelijke consequenties van zwangerschap en geboorte, dan zijn verloskundigen dat! Toch? Maar er is meer. Veel verloskundigen zijn ooit betrokken geweest bij verloskundige zorg in de derde en vierde wereld, liepen er stage, hebben er gewerkt of hebben er van gedroomd om er te werken. Maak nu op andere wijze die ambitie waar. We willen al die ambitieuze verloskundigen, die op een of andere manier iets willen betekenen, bijdragen, enzovoort in kaart brengen. U kunt zich daartoe aanmelden hij de helpdesk van de KNOV (0800-5668555). U wordt geregistreerd en zo ontstaat een databank van verloskundigen die internationale betrekkingen hebben (gehad) op verloskundig vlak of die zich sterk betrokken weten. We willen die databank gaan inzetten om verloskundigen ‘uit het

20 juni 2008 Algemene Ledenvergadering

Zuiden’ die vragen hebben met u in contact te brengen, direct, of via een van

16 september 2008 Platform Klinisch Verloskundigen

de mouwen, want anders komt er van dat hele millenniumdoel 5 weinig terecht.

14 november 2008 Algemene Ledenvergadering 9 december 2008 Platform Klinisch Verloskundigen

de talloze hulporganisaties. Kortom, we willen wat doen, de handjes moeten uit Deze simpele oproep is een eerste start, er moet meer, veel meer maar iemand zei: ‘begin jij nou’. ■ Wil van Veen P.S. Lees alstublieft ook mijn oproep op pagina 45.

Kijk voor meer informatie in de rubriek Congres en Cursus achter in dit tijdschrift of op www.knov.nl/leden

TvV januari 2008 • KNOV



5

January 24, 2008

3TICHTING0ENSIOENFONDSVOOR6ERLOSKUNDIGEN

6ACATUREBESTUURSLID306 LIDDEELNEMERSRAAD

%EN UITDAGING

7IJZOEKENENTHOUSIASTEKANDIDATENVOORDEFUNCTIEVANBESTUURSLIDVAN3TICHTING0ENSIOENFONDSVOOR6ERLOSKUNDIGEN306 &UNCTIE 5BENTVERANTWOORDELIJKVOORDEUITVOERINGVANHETBELEIDVAN306 ZOWELINITIªRENDALS BESLUITVORMEND 7IJVRAGENEENGROTEINZET MAARUKRIJGTERVEELVOORTERUG.AASTVERBREDINGVANKENNISEN BESTUURSERVARINGBIEDTDEFUNCTIEDEMOGELIJKHEIDTOTPERSOONLIJKEGROEIENKOMTUINCONTACTMET VEELVERSCHILLENDEMENSENENDISCIPLINEĤS 7IJZOEKEN s 'EMOTIVEERDEGEWEZEN DEELNEMERSDIEBEREIDZIJNZICHINTEZETTENVOORHETPENSIOENFONDS s 5GAATDEELUITMAKENVANEENBESTUURSORGAAN KANGOEDLUISTERENENOPBASISVANGOEDE ARGUMENTENOVERTUIGEN5COMMUNICEERTOPOPENHELDEREWIJZEENKANOMGAANMETDE COMPLEXEVRAAGSTUKKENDIE306BEREIKEN s 5BENTBEREIDENINSTAATOMVOLDOENDETIJDTEBESTEDENAANEENBESTUURSFUNCTIE 7IJBIEDEN s %ENGERICHTOPLEIDINGSTRAJECT s %ENDAGVERGOEDINGENVERGOEDINGVANREISKOSTEN 0ROCEDURE (EBTUINTERESSEINDEZEINTERESSANTEVACATURE3TUURDANV²²RMAARTUW#6EN MOTIVATIEPERE MAIL306BESTUUR INTERPOLISNL OFPERBRIEFNAARHETBESTUURVAN3TICHTING 0ENSIOENFONDSVOOR6ERLOSKUNDIGEN 0OSTBUS ,-4),"52' 6OORMEERINFORMATIEKUNTUTELEFONISCHCONTACTOPNEMENMETMEVROUW (-#ROMHEECKE 2EUSVOORZITTER TEL OFMEVROUW-0VANDER+WAST SECRETARIS TEL $EELNEMERSRAAD (EBTUINTERESSEINDEZEBESTUURLIJKEFUNCTIE MAARBENTUOPDITMOMENTNOG NIETINSTAAT ZOINTENSIEFBETROKKENTEZIJN$ANKUNTUZICHOOKKANDIDAATSTELLENVOORDEDEELNEMERSRAAD VAN306 $EZERAADBEHARTIGTDEBELANGENVANDEELNEMERSENGEPENSIONEERDENENGEEFTGEVRAAGDEN ONGEVRAAGD ADVIESAANHETBESTUURVANHETFONDS6OORDEZEFUNCTIEISDEBELASTINGMINDERZWAAR MAARBIEDTEENGOEDEMOGELIJKHEIDVOORVERDEREBESTUURSFUNCTIES/OKVOORDEZEFUNCTIEWORDT EENOPLEIDINGSTRAJECTGEBODEN EVENALSEENDAGVERGOEDINGENREISKOSTENVERGOEDING



January 24, 2008

KNOV

Bijscholing Anticonceptie Tijdens elke fase van ons veelzijdige werk geven we een berg aan informatie en voorlichting aan zwangeren, barenden, kraamvrouwen, hun partners en tegenwoordig ook al aan stellen die een kinderwens hebben. We weten alles over zwanger worden, zwanger zijn en het krijgen van een kind en zijn op dat gebied van alle markten thuis. Aan klantenbinding doen we niet, want we vertellen stellen net zo gemakkelijk wat ze moeten doen om niet zwanger te worden. We weten alles over anticonceptie, van pillen, ringen en spiralen tot en met de Natural Family Planning (NFP) en de Lactatie Amenorrhoe Methode (LAM). Maar weten we het echt wel zo goed of is het tijd voor een opfrissertje? Wel of geen Nuva Ring tijdens de borstvoeding en hoe zit het nu precies met de betrouwbaarheid van Cerazette? Doorslikken of doorringen kan dat zo maar en voor hoelang? Bestaat de minipil nog en wat was er ook al weer met de Implanon? Wat doen de oestrogenen en wat als je alleen maar progesteron gebruikt. Wat is de werking van het koperhoudende spiraaltje en wat doen de hormonen van de Mirena? Wie adviseer ik wat of waarom juist niet?

Uitgegleden

Uw collega’s uit de kringen Gorinchem en Dordrecht zijn weer helemaal actueel op het gebied van anticonceptie. Deze kringen organiseerden samen de ontzettend

Tja, het is gebeurd. In de

leuke en zeer zinvolle bijscholing ‘Anticonceptie’, geaccrediteerd door de KNOV.

vorige column schreef de

Beleidsmedewerker Suze Jans en ik waren ook aanwezig, mede om te beoordelen

voorzitter dat het 'het

of dit een geslaagde bijscholing zou zijn om ook aan andere kringen aan te

laatste jaar van de vrije

raden. De deelnemers waren erg enthousiast en naar de vragen die er werden

tarieven' zou kunnen zijn.

gesteld te oordelen, is het informeren over anticonceptie zeker iets dat binnen

Hij bedoelde natuurlijk:

de beroepsgroep leeft.

'het laatste jaar van de

Het blijkt dat vrouwen het in toenemende mate als vanzelfsprekend vinden dat

vaste tarieven'.

hun verloskundige hen op een goede manier informatie kan geven over anti-

Excuses voor degenen die

conceptie. Daarbij vinden steeds meer vrouwen het vreemd dat u en ik het niet

hiermee op het verkeerde

voorschrijven. Vindt u dat ook of bent u van mening dat dit expliciet een taak is

been zijn gezet.

van de huisarts? Deze vraag was één van de vragen die werd gesteld tijdens de discussie waarmee de bijscholing werd afgesloten. Uit de discussie kwamen verrassende meningen naar voren over het zelf kunnen voorschrijven van anticonceptie met daarbij alle mitsen en maaren. Uw collega’s uit de kringen Gorinchem en Dordrecht oordeelden positief over deze bijscholing. Alle reden voor de KNOV om u te vertellen hoe u deze bijscholing ook in uw kring of gezamenlijk met andere kringen zou kunnen organiseren. Alle kringen ontvangen hierover deze maand informatie en in het volgende tijdschrift komen ook de organisatoren van deze pilot aan het woord. Bent u ook zo benieuwd hoe ons vak er over vijf of over tien jaar uitziet als het gaat over verdieping en verbreding van ons takenpakket? En als we het in de toekomst over anticonceptie hebben? Schrijven we het dan zelf voor en plaatsen we ook zelf het hormoonspiraaltje? Ik ben benieuwd! ■ Sjaak Toet Voorzitter




7

January 24, 2008

KNOV

Transparant 1

Transparant is de bestuurlijke informatierubriek van de KNOV, een rubriek boordevol bestuurlijke ontwikkeling. Het past de bestuurlijke openheid van onze vereniging u

Wetenschapscommissie

te informeren over rijp en groen. Daarbij

De samenstelling van de wetenschapscommissie is rond.

moet u in gedachten houden dat wanneer

Medio februari 2008 wordt de commissie formeel door

groen rijp is geworden, het er wel eens

het bestuur van de KNOV geïnstalleerd en kan de samen-

anders uit wil zien.

stelling bekend worden gemaakt.

Reacties worden op prijs gesteld. U kunt mailen naar: [email protected]. De redactie draagt

Accreditatie verloskundige praktijken

er zorg voor dat uw ideeën op het juiste

De onderhandelingen met het NHG en de NPA

bord belanden.

(NHG-praktijkaccreditering) over de opname en uitvoering van de accreditatie van verloskundige praktijken zijn in een eindstadium. Naar verwachting zal vroeg in 2008

Tijdens het debat over de begroting van VWS in de

bestuurlijke overeenstemming zijn bereikt en kunnen

Tweede Kamer heeft de minister uitgesproken met de

medio 2008 een aantal pilots worden gestart, waarna per

KNOV te willen overleggen over de toegankelijkheid en

1 januari 2009 alle verloskundige praktijken zich kunnen

de werkbelasting. Het bestuur heeft zich begin januari

aanmelden voor accreditatie. Medio 2008 moeten de

beraden op deze kwestie en de leden over de uitkomst

kosten van deze accreditatie in de onderhandelingen met

hiervan geïnformeerd. Besloten is om de blokkade op te

zorgverzekeraars kunnen worden ingebracht.

heffen op deelname aan de scholing en het mogelijke aanbod van de ROS hierin. Feitelijke informatie over de

Nieuwe PRN-registratie

uitgebreide hielprik blijft plaatsvinden door het uitreiken

In 2008 zal de bestaande LVR 1 registratie worden

van de brochure en voor meer inhoudelijke vragen te

vervangen door de nieuwe PRN-registratie. Hiermee

verwijzen naar het RIVM.

worden de LVR 1 en LVR 2 gelijkgeschakeld. Het tempo waarmee de software in de ziekenhuizen aangepast kan

Liberalisering tarieven

worden, varieert. Het is niet uitgesloten dat totale

Het bestuur heeft besloten het bureau Mercer opdracht

aanpassing enkele jaren kan duren. De stichting PRN

te geven om het achterstallige onderhoud in de nu

heeft besloten een apart tool te ontwikkelen waarmee

bestaande tarieven zo spoedig mogelijk en eenduidig

de komende jaren de noodzakelijke koppeling van gege-

boven water te brengen (inkomen, premies voor pensioen

vens wordt gegarandeerd. De kosten hiervan zullen door

en arbeidsongeschiktheid en werkbelasting). De uitkom-

alle deelnemende beroepsorganisaties (KNOV, NVOG,

sten van dit onderzoek zullen medio april bekend zijn.

NVK en LHV) worden gedragen.

Deze activiteiten zijn gericht op de voorziene liberalisering van de tarieven per 1 januari 2009.

Hielprik De minister van VWS meldde op 20 december 2007 de

Imagocampagne

Tweede Kamer nu geen reden en mogelijkheid te zien

Er worden verkennende gesprekken gevoerd met een

om de verloskundigen tegemoet te komen met betrekking

aantal bureaus voor de uitvoering van de imagocampagne.

tot de vergoeding van de extra inzet van verloskundigen

Het bestuur heeft de intentie om in dit traject begin

bij het hielprikprogramma.

maart spijkers met koppen te slaan. ■ Jos Becker Hoff, secretaris van het bestuur

8




January 24, 2008

KNOV

Vrije prijzen zonder achterstallig onderhoud Jos Becker Hoff

geen andere tarieven in rekening brengen dan door het toenmalige Centraal Orgaan Tarieven Gezondheidszorg

Het jaar 2008 staat voor de verloskundigen vooral in het teken van voorbereidingen op de vrije tarieven die per 1 januari 2009 gaan gelden. Vrije tarieven betekent dat verloskundigen prijzen in rekening kunnen brengen voor hun dienstverlening die niet meer moeten worden goedgekeurd door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Overeenstemming met een zorgverzekeraar over de prijs of als de rekening door de cliënte zelf wordt betaald met de cliënte, is dan voldoende.

(COTG)[1] vastgestelde tarieven. Geen hogere maar ook geen lagere tarieven, zogenaamde punttarieven. De tarieven werden vastgesteld aan de hand van richtlijnen[2] waarin de onderbouwing en systematiek gedetailleerd werden neergelegd en die goedgekeurd moesten zijn door de minister. De onderbouwing voor de verloskundige tarieven betreft en betrof normatieve uitgangspunten voor het inkomen (het norminkomen), de praktijkkosten (de normkosten) en het aantal zorgeenheden (de normpraktijk). De overheid heeft altijd enige inhoudelijke distantie aangehouden ten aanzien van de praktijkkosten en de

In het beleidsplan van de KNOV voor 2008 is vastgelegd

normpraktijk. Hier werd primair als een verantwoordelijk-

dat veel activiteiten zijn gericht op het voorbereiden van de

heid gezien voor de aanbieders en zorgverzekeraars.

liberalisering van de prijzen. De eerstelijns verloskundigen,

Aanpassingen hiervan zijn in het verleden dan ook bijna

die veelal als zelfstandig ondernemer werkzaam zijn,

altijd geïnitieerd door koepelorganisaties van aanbieders

moeten vanaf 2009 over de prijsstelling gaan onderhan-

al dan niet gezamenlijk met de koepel(s) van zorgverze-

delen. De KNOV ontwikkelt in 2008 ter ondersteuning

keraars. De geschiedenis laat zien dat de overheids-

instrumenten die passen in de structuur van vrije prijzen.

distantie zeer betrekkelijk was omdat op grond van

Maar dat is niet alles.

macro-economische argumenten veel noodzakelijke en/of gewenste aanpassingen door de overheid zijn tegen-

In feite hebben wij onze gezondheidszorg al sinds de

gehouden. Bovendien is gebleken dat ook het COTG in

wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog een structuur

het voortraject naar een overheidsbesluit niet gemakkelijk

die wordt gekenmerkt door overheidsbeheersing. Deze

was te overtuigen van de noodzaak van aanpassings-

beheersing betreft of de aard en inhoud van de zorg (het

voorstellen van veldpartijen. Hierin werd dan ook vaak al

zorgpakket), de capaciteiten (bedden en aantallen

fors geschrapt.

beroepsbeoefenaars) en de prijzen. Deze beheersing is al die jaren gekenmerkt door terughoudendheid op alle

Het norminkomen

onderdelen met als resultante sobere prijzen. Vanuit deze

Anders was het met het norminkomen. De overheid

langdurige en historische context is vast te stellen dat de

heeft namelijk over een langere periode een expliciet

overheid de verantwoordelijkheid draagt dat dit achter-

inkomensbeleid gevoerd. Zij is daarmee dan ook vrijwel

stallig onderhoud in de prijsstelling is weggenomen vóór

alleen verantwoordelijk voor de norminkomensniveaus

de overdracht naar een vrij prijsregime.

voor de verschillende vrije beroepsgroepen in de zorg. In de jaren 80 is voor alle beroepsgroepen een norm-

De achtergronden

inkomen vastgesteld op basis van een gedetailleerde

In de naoorlogse wederopbouwfase van Nederland

onderbouwing. Uitgangspunt hiervoor vormde toen een

bestond een strikt geleide prijspolitiek met als belangrijkste

rijksambtenaar die als vergelijkingsfiguur[3] werd gekozen.

instrumenten voor de gezondheidszorg de Algemene

De opbouw bevatte de volgende hoofdelementen: een

Prijzenwet en de Ziekenfondswet. In 1980 is een specifieke

salaris al dan niet met emolumenten en een premie

tarievenwet voor de gezondheidszorg geïntroduceerd, de

voor arbeidsongeschiktheidsverzekering (AOV) en voor

Wet Tarieven Gezondheidszorg. Zorgaanbieders mochten

pensioen, de zogenaamde aankleding. De uitkomsten voor de desbetreffende beroepsbeoefenaar moesten

Jos Becker Hoff is directeur van de KNOV

materieel, bij een gekozen omvang van de normpraktijk, TvV februari 2008 • KNOV



9

January 24, 2008

KNOV uitkomen op het niveau van de gekozen rijksambtenaar.

opgenomen. Daarnaast dient ook de feitelijk gemiddelde

In al die jaren zijn de normpraktijk en de praktijkkosten

werkbelasting van de verloskundigen als basis te worden

herijkt zij het, zoals al gesteld, zeer sporadisch en sober.

genomen voor een herijking van de normatieve praktijk-

Het norminkomen daarentegen is feitelijk niet meer

omvang. De KNOV heeft de taken recent opnieuw

serieus herzien na vaststelling in de beginjaren 80[4]. In de

geanalyseerd op basis van een diepgaande analyse van

nadagen van het laatste paarse kabinet (tot medio 2002)

het takenpakket. ■

is er onder regie van het CTG een grote operatie in gang gezet om voor alle beroepsgroepen tot een hernieuwde

Noten

vaststelling van het norminkomen te komen. Nieuwe

1. Naderhand gewijzigd in College Tarieven Gezondheidszorg (CTG) en tegenwoordig de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa)

analyses van de feitelijke werkzaamheden, taken en

2. Tegenwoordig beleidsregels

verantwoordelijkheden en hernieuwde inzichten in

3. Binnen de overheidssfeer werden soms meerdere functies gekozen

aspecten zoals ondernemersrisico zijn geanalyseerd en

waarmee werd vergeleken. Waardering gebeurde op basis van het

besproken. Vastgesteld moet echter worden dat de

toenmalige “beredeneerde functievergelijking systeem” van het

overheid het niet aandurfde om de operatie af te ronden

Ministerie van Binnenlandse Zaken. 4. Voor medisch specialisten is een nieuw uurtarief vastgesteld m.i.v. 2006

vanwege de macro kosten consequenties.

Vrije tarieven vanaf 2009 De minister van VWS heeft aangegeven dat de verloskundige sector in aanmerking komt om per 1 januari 2009 over te gaan naar het systeem van vrije prijzen. De NZa zal hiertoe een zogenaamd consultatiedocument opstellen als basis voor een advies aan de minister om dit voornemen wel of niet om te zetten in concrete besluiten. De NZa heeft aan de hand van het experiment met de fysiotherapie een meetinstrument ontwikkeld om vast te kunnen stellen of een sector wel of niet rijp is voor de overgang. Naar verwachting zal het advies voor de verloskundige sector positief zijn, gevolgd door een positief besluit van de minister van VWS. Hierbij past wel de kanttekening dat nu de eerste BIG gereguleerde medische beroepsgroep aan de orde is waarbij met name de verwijsfunctie (de poortwachter) van de verloskundige een principiële belemmering kan opleveren. Als de minister positief besluit dan moeten vanaf dat moment (1 januari 2009) de verloskundige praktijken de in rekening te brengen prijzen overeenkomen met de zorgverzekeraars of met de cliënten. Een belangrijke voorwaarde voor de KNOV en de verloskundigen is dat aan deze overgang vooraf gaat dat de tarieven door de overheid en de NZa op orde worden gebracht en achterstallig onderhoud wordt erkend. Dit betreft in ieder geval het inkomensdeel waarvoor de overheid immers altijd een specifieke verantwoordelijkheid heeft genomen. De KNOV zal om deze reden dan ook opnieuw onderzoek laten doen naar wat het gepaste inkomensniveau voor de eerstelijns verloskundige moet zijn. Dit betekent dat gekeken wordt naar het salarisniveau zoals dat past bij de feitelijke beroepsuitoefening, taken en verantwoordelijkheden mede in relatie tot de feitelijke werkbelasting. In het onderzoek wordt ook de vraag betrokken of de voorziening voor de arbeidsongeschiktheid en het pensioen adequaat in het tarief is 10


_00J2U_200567 - TvV februari 10.pdf - pag.1


January 24, 2008

WETENSCHAP

Stand van zaken Verloskundige Samenwerkingsverbanden Inge Boesveld-Haitjema, Adja Waelput, Martine Eskes, Trees Wiegers

Samenwerking tussen verloskundigen, verloskundig actieve huisartsen, gynaecologen en kinderartsen verbetert de kwaliteit van de verloskundige zorg in Nederland. Ondanks adviezen van beroepsorganisaties, zorgverzekeraars en overheid kwamen deze samenwerkingsverbanden de afgelopen jaren moeizaam op gang. Begin 2007 is onderzocht hoe de samenwerkingsverbanden functioneren. Dit tegen de achtergrond van de vraag of de huidige samenwerking voldoende basis biedt voor landelijke invoering van perinatale audit op regionaal niveau. Tevens is nagegaan welke interventies het beste ingezet kunnen worden om verloskundige samenwerking te verbeteren. De uitkomsten waren verrassend.

gang, ondanks adviezen van beroepsorganisaties, zorgverzekeraars en overheid. Een ander belangrijk instrument voor kwaliteitsverbetering van de verloskundige zorg is de structurele bespreking en toetsing van perinatale sterfte met álle betrokkenen in de perinatale zorg[12]. Op dit moment bereidt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), in opdracht van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), de invoering van perinatale audit voor. In haar voorstel sluit het RIVM zich aan bij eerdere aanbevelingen van het College voor Zorgverzekeringen (CVZ)[13] over de rol van VSV’s bij regionale perinatale sterftebesprekingen[16]. Het was echter onbekend of er al voldoende goed functionerende samenwerkingsverbanden gerealiseerd zijn. In dit artikel wordt een recent onderzoek naar de invoering van VSV’s en perinatale sterftebesprekingen gepresenteerd.

Inleiding

Op basis van de resultaten uit dit onderzoek worden aan-

Al sinds de eerste publicatie van de Kloostermanlijst in

bevelingen gedaan om de invoering en het functioneren

1958 trachten zorgverzekeraars en overheid de samen-

van VSV’s te stimuleren. In een volgend artikel zal in

werking tussen verloskundigen, huisartsen en

grote lijnen het implementatietraject voor de landelijke

gynaecologen te bevorderen, steeds met als doel de

invoering van perinatale audit worden gepresenteerd.

[1]

verbetering van de kwaliteit van de verloskundige zorg[2-12]. Eén van de manieren om deze samenwerking

Methode

vorm te geven is het Verloskundig Samenwerkingsverband

Het onderzoek naar VSV’s en sterftebesprekingen

(VSV). Een VSV is een lokale vorm van overleg tussen

bestond uit een kwantitatief en een kwalitatief deel.

verloskundige zorgverleners uit verschillende disciplines,

Voor het eerste deel hebben de aanspreekpunten

vaak gecentreerd rondom een ziekenhuis. Doel van een

Verloskunde binnen de maatschap Gynaecologie van de

VSV is de organisatie van de verloskundige zorg op

97 Nederlandse ziekenhuizen met een volledige verlos-

regionaal of lokaal niveau nader uit te werken via

kundige afdeling een vragenlijst ontvangen. Hen is

protocollen en afspraken over verantwoordelijkheden

gevraagd naar het bestaan en de werkwijze van verlos-

van de verschillende zorgverleners. Deze samenwerkings-

kundige samenwerking en perinatale sterftebesprekingen.

verbanden kwamen de afgelopen 25 jaar moeizaam op

Vervolgens werden uit de geretourneerde vragenlijsten respondenten geselecteerd voor het kwalitatieve deel van

I.C. Boesveld-Haitjema, MSc verloskunde, senior regioadviseur

dit onderzoek. Deze semigestructureerde interviews zijn

bij ROS Stichting Lijn 1 te Voorburg; Drs. A.J.M. Waelput,

afgenomen bij zes verloskundige zorgverleners uit eerste

onderzoeker RIVM; Dr. M. Eskes, onderzoeker RIVM;

en tweede lijn die betrokken zijn bij – naar hun eigen

Dr. T.A. Wiegers, onderzoeker NIVEL.

oordeel – goedlopende en niet-goedlopende VSV’s.

Contactadres: [email protected]

Resultaten kwantitatief onderzoek Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het RIVM. Inge Boesveld voerde de studie uit als onderdeel van de Masteropleiding

Aantal VSV’s

Verloskunde. De afstudeerscriptie is te downloaden van

94 Ziekenhuizen hebben een ingevulde vragenlijst

www.lijn1haaglanden.nl of van www.kennispoort-verloskunde.nl

teruggestuurd, zodat de respons 97% bedroeg. Uit het TvV februari 2008 • KNOV



11

January 24, 2008

WETENSCHAP onderzoek blijkt dat in 82 van de 97 ziekenhuizen (85%)

besprekingen gehouden. Hiervan hebben 3 ziekenhuizen

gestructureerd overleg plaats vindt (al dan niet geformali-

aangegeven dat ze er binnenkort mee willen starten. Van

seerd) tussen eerste- en tweedelijns verloskundige zorg-

de ziekenhuizen die op dit moment alleen besprekingen

verleners. In nog eens 9 ziekenhuizen vindt regelmatig

binnen het ziekenhuis voeren, of hiervoor alleen

overleg plaats (zie tabel 1).

incidenteel de eerste lijn uitnodigen, willen er dit jaar ook

58% van de geformaliseerde VSV’s is in de afgelopen

4 starten met besprekingen met de eerste- en tweede

vijf jaar opgericht en momenteel werken nog eens

lijn. Binnenkort zullen dus in 79 ziekenhuizen (81 %)

11 VSV’s aan de formalisering.

perinatale sterftebesprekingen plaatsvinden tussen

Tabel 1: Aantallen ziekenhuizen en vorm overleg eerste- en tweedelijns verloskundige zorgverleners Vorm overleg

Geen

Incidenteel

Regelmatig Gestructureerd overleg Structureel

onbekend Totaal

Werken aan

Geformaliseerd

overeenkomst Aantal

2

1

9

28

11

43

3

97

Deelnemers Deelnemers aan een VSV zijn in ieder geval gynaecologen en eerstelijns verloskundigen. Daarnaast zijn in 70 regio’s tweedelijns verloskundigen vertegenwoordigd. In 48 regio’s nemen kinderartsen altijd deel aan het overleg tussen eerste en tweedelijns verloskundige zorgverleners, in zeven regio’s incidenteel. Verloskundig actieve huisartsen participeren in 33 regio’s, verpleegkundigen in 48 en kraamzorgorganisaties in 6. Tevredenheid samenwerking De samenwerking wordt gemiddeld beoordeeld met

eerste- en tweedelijns verloskundige zorgverleners.

het rapportcijfer 7.3 (Standaard deviatie 1,0). Als er

Deelname van eerstelijns verloskundige zorgverleners bij

gestructureerd overleg (al dan niet geformaliseerd) plaats

perinatale sterftebesprekingen komt 1,4 maal vaker voor

vindt tussen eerste- en tweedelijns verloskundige zorg-

in ziekenhuizen waar structureel overleg plaats vindt

verleners, blijkt de waardering significant hoger te zijn;

tussen eerste- en tweede lijn dan in ziekenhuizen waar

p= 0,001 (95% BI -1,71 - -0,45) (zie tabel 2).

dit niet het geval is (zie tabel 4). Dit verschil is echter niet significant.

Tabel 2: Verschil tevredenheid samenwerking per vorm overleg Vorm samenwerking Rapport

Aantal

Gemiddelde

Std. Deviatie

9

6,4

1,1

79

7,5

0,9

Geen/regelmatig Structureel/geformaliseerd

Perinatale sterftebesprekingen

Resultaten kwalitatief onderzoek

In 82 ziekenhuizen (85%) vinden regelmatig perinatale

Tijdens de interviews is de respondenten gevraagd naar

sterftebesprekingen plaats (zie tabel 3). In 54 regio’s

belemmerende en bevorderende factoren in de samen-

(56% van alle ziekenhuizen) vinden deze besprekingen

werking. Hieronder wordt samengevat wat zij als de

altijd plaats in aanwezigheid van eerste- en tweedelijns

belangrijkste knelpunten ervaren en welke mogelijke

verloskundig zorgverleners; in 19 ziekenhuizen wordt de

oplossingen zij zien.

eerste lijn per casus uitgenodigd. In 9 klinieken vindt

12

de sterftebespreking alleen plaats met ziekenhuis-

1. Elkaar beter leren kennen

medewerkers. In de overige 9 ziekenhuizen die informatie

Zoals ook uit eerder onderzoek is gebleken, worden

verschaften, worden (nog) geen perinatale sterfte-

individugebonden factoren het meest genoemd als beïn-




January 24, 2008

WETENSCHAP Tabel 3: Perinatale sterftebesprekingen Sterftebespreking

Aantal

Percentage

Hiervan binnenkort start met 1e en 2e lijn

Ja, met 1e en 2e lijn

54

55,7 %

Ja, per casus 1e lijn uitgenodigd

19

19,6 %

1

Ja, alleen binnen ziekenhuis

9

9,3 %

3

Nee

9

9,3 %

3

Niet ingevuld Totaal

6

6,2 %

97

100 %

vloedende factoren voor de oprichting en het functioneren

samenwerking. Om de verloskundige samenwerking te

van een VSV. Respondenten geven aan dat het belangrijk

verbeteren wordt aanbevolen een visie op de samen-

is dat eerste- en tweedelijns verloskundige zorgverleners

werking en duidelijke doelstellingen te formuleren, deze

elkaar beter leren kennen. Zo ontstaat er meer begrip,

regelmatig te memoreren en zo nodig te herzien.

vertrouwen en respect voor elkaar. Dit vormt de basis voor goed overleg en structurele afspraken.

3. Goede vergaderstructuur

Respondenten deden verschillende suggesties om elkaar

Een duidelijke vergaderstructuur (met regelmaat in

beter te leren kennen, zoals:

tijdstip, plaats en frequentie van vergaderen, een vaste

• gezamenlijk een congres bezoeken;

agenda en brede verspreiding van notulen met daarin

• informele contacten, zoals een jaarlijks uitje, borrel of

de gemaakte afspraken) beïnvloedt de samenwerking

etentje;

positief. Ondersteuning door secretariaat en een

• gezamenlijk organiseren van een symposium;

onafhankelijke voorzitter kan hierbij behulpzaam zijn.

• gezamenlijk nascholing organiseren en volgen, waarbij de

Het werkt positief als er een ‘trekker’ is die iedereen

nadruk ligt op het als team oplossen van problemen, zoals

enthousiast kan maken en kan samenbinden. Via een

scenario-onderwijs bij bijvoorbeeld reanimatiecursus;

afsprakenboek, dat voor iedereen beschikbaar en

• in de opleiding tot gynaecoloog een verplichte stage

toegankelijk is, en regelmatige evaluaties van gemaakte

inbouwen in een eerstelijns verloskundige praktijk,

afspraken kan bevorderd worden dat deelnemers zich

inclusief het bijwonen van een thuisbevalling;

aan gemaakte afspraken houden. De afspraken worden

• teambuilding volgen;

immers weer eens onder de aandacht gebracht en er

• gezamenlijk werken aan een onderzoek of project;

ontstaat ruimte voor eventuele aanpassingen. In sommige

• de inzet van een tweedelijns verloskundige met

regio’s werken veel verschillende verloskundige praktijken

ervaring in een eerstelijns verloskundige praktijk (uit de

samen met een ziekenhuis, met mogelijk wel heel veel

regio), die een brugfunctie tussen eerste- en tweede

deelnemers aan de VSV-bijeenkomsten. De efficiëntie

lijn kan vervullen.

tijdens de vergaderingen kan dan verhoogd worden door

Het is ook belangrijk om hieraan aandacht te besteden

te werken met afgevaardigden.

bij een al opgericht een VSV, om de samenwerking op peil te kunnen houden. Het is dan tevens belangrijk om

4. Financiën en samenwerkingsovereenkomst

behaalde successen te vieren; het enthousiasmeert en

Uit de interviews blijkt dat financiële steun geen nood-

dat is belangrijk om voldoende inzet van de deelnemers

zakelijke voorwaarde is voor het (goed) functioneren van

te kunnen krijgen en behouden.

een VSV. Dit geldt ook voor het hebben van een samenwerkingsovereenkomst. Een duidelijke visie en doel-

2. Visie regionale verloskundige zorg

stellingen, goed vastleggen van gemaakte afspraken

Het blijkt van belang om een gezamenlijke visie te hebben

(én daarover te communiceren) zijn waarschijnlijk belang-

over hoe de verloskundige zorg in een regio eruit zou

rijkere voorwaarden.

moeten zien. Een visie geeft een basis waarop iedereen kan terugvallen en kaders voor de nadere uitwerking van

Discussie

de samenwerking. Als deze visie steeds voor ogen wordt

De respons van het kwantitatief onderzoek kan hoog

gehouden, hoeven factoren als domeinstrijd, hiërarchie

genoemd worden (97%). Dit betekent dat er een goed

en gebrek aan vertrouwen in elkaar geen rol meer te

recent overzicht is geschetst van de overlegstructuren

spelen. Wisselingen in samenstelling van verloskundige

tussen eerste- en tweedelijns verloskundige zorgverleners.

praktijken of binnen tweedelijns maatschappen hoeven

Het rapportcijfer dat voor de samenwerking gegeven is,

dan geen (negatieve) invloed meer te hebben op de

is niet representatief. Slechts één persoon uit een samenTvV februari 2008 • KNOV



13

January 24, 2008

WETENSCHAP werkingsverband heeft dit cijfer gegeven. Daardoor is het

resultaten verrassend: vooraf waren de beelden en ideeën

gevonden verschil in tevredenheid over de samenwerking

over het aantal VSV’s en sterftebesprekingen aanmerkelijk

niet generaliseerbaar. Het kwalitatief onderzoek naar de

minder positief dan uit dit onderzoek is gebleken.

door de respondenten ervaren - bevorderende en belem-

Dit onderzoek laat namelijk zien dat de samenwerking

merende factoren is verricht onder zes vertegenwoordigers

tussen eerste- en tweedelijns verloskundige zorgverleners

van VSV’s. De factoren die tijdens de interviews genoemd

de afgelopen jaren is verbeterd. Eind 2003 vond in 50%

zijn, kwamen grotendeels overeen met factoren uit de

van de ziekenhuizen gestructureerd overleg plaats tussen

literatuur. De respondenten hebben ook suggesties gege-

eerste- en tweedelijns verloskundige zorgverleners[15],

ven voor hoe bepaalde belemmerende factoren het beste

inmiddels is dit gestegen naar ruim 84%. In 75% van de

positief beïnvloed zouden kunnen worden. Deze zijn (nog)

ziekenhuizen vinden perinatale sterftebesprekingen

niet allemaal in de literatuur terug te vinden. Mogelijk is

plaats waar zowel eerste- als tweedelijns verloskundige

er tijdens dit onderzoek selectiebias opgetreden. Een goede

zorgverleners bij betrokken zijn. Al met al is er sprake

verdeling van respondenten over goedlopende en niet-

van een goede uitgangssituatie voor de landelijke

goedlopende VSV’s was door omstandigheden niet haal-

invoering van perinatale audit op regionaal niveau.

baar. Dit heeft de resultaten mogelijk positief beïnvloed.

Op basis van de onderzoeksresultaten is een aantal

Tijdens de interviews bleek echter dat ook in VSV’s waar

aanbevelingen geformuleerd voor de realisatie van

volgens de ingevulde vragenlijst de samenwerking goed

samenwerking in regio’s waar (nog) geen gestructureerd

verloopt, belemmerende factoren aanwezig zijn. Kennelijk

overleg plaats vindt tussen eerste- en tweedelijns verlos-

moet steeds gewerkt worden aan het onderhouden van

kundige zorgverleners, of waar het overleg niet optimaal

goede betrekkingen.

verloopt. Deze kunnen gebruikt worden door verloskundige zorgverleners en ondersteuningsorganisaties om

Ondersteuning en nieuwe samenwerkingsvormen

de samenwerking verder te verbeteren. ■

Uit het Nivel/CBO-project Verloskundige Samenwerkings-

Referenties

verbanden, begin jaren ‘90[7, 8], is gebleken dat onder-

[1] Eskes, M. (1989) Het Wormerveer onderzoek. Meerjarenonderzoek

steuning van deze verbanden de samenwerking positief

naar de kwaliteit van de verloskundige zorg rond een vroedvrouwenpraktijk. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam.

beïnvloedt. In dit onderzoek, met name in het kwalitatieve

[2] Kloosterman, G.J. (1978). Medische indicaties voor specialistische

deel, wordt dit bevestigd. Sinds 2004 zijn Regionale

behandeling. In: De voortplanting van de mens; leerboek voor obstetrie

Ondersteuningsstructuren voor de eerste lijn (ROS'sen)

en gynaecologie.

opgericht. Zij hebben de opdracht meegekregen de eerste-

[3] Sikkel, A. (1979). De verloskundige Organisatie in Nederland. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid en Milieuhygiëne.

lijnszorg te versterken via kwaliteitsverbetering en multi-

[4] Adviescommissie Verloskunde (1987). Verloskundige Organisatie in

disciplinaire samenwerking. Gezien hun taakopdracht zou-

Nederland: Uniek, bewonderd en verguisd. Rijswijk: Ministerie van WVC.

den ROS’sen een rol kunnen spelen bij de ondersteuning van VSV’s. Voorbeelden van ondersteuning die ondertussen

[5] Ziekenfondsraad (1987). De Verloskundige Indicatielijst. Amstelveen: Ziekenfondsraad. [6] Ministerie van WVC (1989). Regeringsstandpunt Adviescommissie

ook al gegeven wordt, zijn: het geven van procesbegelei-

Kloosterman. Rijswijk: Ministerie van WVC.

ding, het leveren van een onafhankelijke voorzitter, het

[7] Boer, M.L. de, Vermeij, D.J.B. (1996). Begeleiding en Ondersteuning

bieden van secretariële ondersteuning en het opstellen

van Verloskundige Samenwerkingsverbanden. Utrecht: CBO. [8] Veer, A.J.E. de, Meijer, W.J., Groenewegen, P.P. (1996).

van een samenwerkingsovereenkomst. Bij goedlopende

Samenwerkingsverbanden in de verloskundige zorg. Eindrapport Project

samenwerking tussen eerste- en tweedelijns verloskundige

Verloskundige Samenwerkingsverbanden Deel I. Utrecht: Nivel.

zorgverleners is het mogelijk gebleken om gezamenlijk

[9] Ziekenfondsraad (1999). Verloskundig Vademecum. Amstelveen:

transmurale projecten op te zetten. Voorbeelden hiervan

Ziekenfondsraad [10] Stuurgroep Modernisering Verloskunde (2000). Eindrapport meerjaren-

zijn gezamenlijke prenatale screeningscentra, zorgproto-

visie op de verloskundige zorgverlening in de 21e eeuw. Bilthoven: KNOV.

collen voor bepaalde patiëntengroepen en oprichting van

[11] Hartings, R.C.P. e.a. (2001). Crisisbestrijding Eerstelijns Verloskunde,

verloskundige centra, waar eerste en tweede lijn gezamenlijk vanuit één centrum verloskundige zorg verlenen.

Rapport op landelijk niveau. Bilthoven: KNOV. [12] College voor zorgverzekeringen (2003). Verloskundig Vademecum 2003. Diemen: College voor zorgverzekeringen.

Het is aan te bevelen verder onderzoek te doen naar de

[13] College voor zorgverzekeringen (2005). Landelijke Perinatal Audit

resultaten van nieuwe samenwerkingsvormen in de

Studie (LPAS), eindrapport van de Commissie Perinatal Audit van het

verloskundige zorg opdat vastgesteld kan worden hoe de

College voor zorgverzekeringen. Diemen: CVZ [14] Ministerie van VWS (2003). De toekomstbestendige eerstelijnszorg.

verloskundige samenwerking in de toekomst het beste

Den Haag: Ministerie van VWS. (www.minvws.nl/kamerstukken/cz/

kan worden vormgegeven.

de_toekomstbestendige_eerstelijnszorg.asp) [15] KNOV (2003). Resultaten KNOV-ondersteuningsstructuur, eerste half

Verrassende conclusie Ondanks de beperkingen van het onderzoek zijn de 14

jaar 2003, stand van zaken VSV-vorming. Bilthoven: KNOV. [16] www.minvws.nl/kamerstukken/cz/2007/stand-van-zaken-prenatalescreening-perinatale-sterfte-en-perinatale-audit.asp




January 24, 2008

WETENSCHAP

Psychiatrische dagbehandeling voor zwangere vrouwen Monique Raats, Tom Schneider en Mijke van den Berg

Ernstige klachten van angst, spanning en somberheid bij zwangere vrouwen hebben een ongunstige invloed op de zwangerschap, de bevalling en op de ontwikkeling en het gedrag van de kinderen. Vrouwen met ernstige psychische klachten tijdens de zwangerschap hebben een slechtere zelfverzorging, onttrekken zich vaker aan prenatale controles, roken vaker en gebruiken meer alcohol en drugs[1]. Door de ongunstige invloeden van verhoogde moederlijke stresshormoonspiegels op de kinderen is de kans op aangeboren afwijkingen[2] groter. Dit geldt ook voor psychiatrische stoornissen later in het leven[3, 4]. Om deze kwetsbare groep zwangere patiënten een specifieke en intensieve behandeling te bieden is er in het Erasmus MC te Rotterdam begonnen met een psychiatrische dagbehandeling. Wij stellen u aan drie vrouwen voor en hopen de meerwaarde van een dergelijke behandeling boven reguliere behandelingen te illustreren.

moeite haar huis uit. Ze gebruikt voor haar klachten clomipramine (Anafranil), een tricyclisch antidepressivum. Bij gebruik gedurende de zwangerschap kan dit middel onttrekkingsverschijnselen veroorzaken bij de pasgeborene. Ze rookt vijf joints per dag. Er zijn grote sociale en financiële problemen. Op de dagbehandeling wordt een behandelplan gemaakt om het gebruik van clomipramine en cannabis te verminderen. Na het eerste bezoek komt ze haar afspraken niet meer na, doet niet meer open bij huisbezoek en houdt zich onbereikbaar. Nadat ze gehoord heeft dat de Raad voor de Kinderbescherming zal worden ingeschakeld, komt zij weer op de dagbehandeling. Ze valt bij toeval in een groep gelijkgestemden en wordt enthousiast. Het middelengebruik neemt af en ze komt gemakkelijker de deur uit. Bij 32 weken zwangerschap breken de vliezen en bevalt patiënte per sectio van een gezonde dochter, die wegens de vroeggeboorte op de afdeling neonatologie wordt opgenomen. Bij overplaatsing van moeder en kind naar een ander ziekenhuis zijn ze allebei in een stabiele toestand. Patiënte C is een 26-jarige primigravida, die door haar

Patiënte A, is een primigravida die in het eerste trimester

behandelend psychiater bij 29 weken zwangerschap naar

door de verloskundige naar de polikliniek psychiatrie

de dagbehandeling wordt verwezen in verband met

wordt verwezen. Ze kan ondanks haar uitgesproken

gebruik van fluoxetine (Prozac). Patiënte is wegens angsten

kinderwens niet blij zijn met haar zwangerschap. Ze voelt

en suïcidaliteit sinds vier jaar in psychiatrische behandeling.

zich daar erg schuldig over. Ze is angstig, piekert veel en

De diagnose paniekstoornis is eerder gesteld en ze is

heeft geen gevoel voor het ongeboren kind. Er blijkt

zonder veel succes met verschillende selectieve serotonine

sprake van een gegeneraliseerde angststoornis. Op de

heropname remmers (SSRI’s) behandeld. Zij wil haar kind

dagbehandeling wordt gewerkt aan vermindering van de

graag borstvoeding gaan geven. Ze heeft vanaf de baby-

angst en de ontwikkeling van een positief gevoel over

leeftijd last gehad van eczeem, astma, hooikoorts en

haar kind. Patiënte bevalt per vacuümextractie van een

voedselallergie. Ze is ervan overtuigd dat dit te maken

gezonde zoon van acht pond. Het klinische kraambed

heeft met het feit dat ze zelf met flesvoeding is groot-

verloopt ongestoord, patiënte is blij met haar kind, ze

gebracht. Ze heeft zodoende geen voordeel gehad van

gebruikt geen slaapmedicatie, geeft borstvoeding en kan

de beschermende werking die moedermelk zou hebben

na vijf dagen in stabiele toestand naar huis.

bij het ontstaan van allergieën. Bij fluoxetine gebruik wordt geadviseerd om geen borstvoeding te geven.

Patiënte B wordt vroeg in haar tweede zwangerschap

De doelstelling van de dagbehandeling wordt het ver-

door de huisarts verwezen. Zij komt al jaren alleen met

minderen en stoppen van de fluoxetine met beheersing van de toegenomen angst door cognitieve- en ontspan-

Monique Raats is psychiater, Tom Schneider gynaecoloog en

ningstechnieken. Dit verloopt vrij vlot. Patiënte bevalt

dr. Mijke van den Berg psychiater/jeugdpsychiater in het

thuis ongecompliceerd en medicatievrij van een gezonde

Erasmus MC, Rotterdam

zoon. Zij gaat borstvoeding geven.

Correspondentie: [email protected]




15

January 24, 2008

WETENSCHAP Zwangerschapsgerelateerde psychiatrie

situaties. Door de positieve ervaringen die vrouwen

Geschat wordt dat psychiatrische problemen 15% van

opdoen in het delen van hun problemen en oplossingen

alle zwangerschappen compliceren, zowel tijdens als na

in de groep, worden ze gestimuleerd om ook buiten de

de zwangerschap . Onderzoek toont aan dat één op

groep hun sociale netwerk uit te breiden. Er wordt als

de vijf zwangere vrouwen depressieve klachten in de

dat mogelijk is geprobeerd de aanstaande moeder zo

zwangerschap ervaart, maar dat slechts weinigen

spoedig mogelijk zonder antidepressiva of benzodiazepines

behandeling zoeken[6].

te behandelen. Dit hangt vanzelfsprekend af van de

Het Erasmus MC heeft ruime ervaring op het gebied van

individuele situatie, de ernst van de klachten en de reactie

zwangerschapsgerelateerde psychiatrie, zowel klinisch als

van de vrouw op de interventies. Het zal altijd een nauw-

poliklinisch. Onze ervaring van de laatste jaren is dat zich

keurig balanceren zijn tussen de schadelijke effecten van

op de polikliniek steeds meer vrouwen melden met

aandoening en medicatie.

klachten en vragen rond psychiatrische medicatie

Er wordt op de dagbehandeling nauw samengewerkt

[5]

met de afdelingen verloskunde en prenatale geneeskunde

Nadeliger: de medicatie of de onderliggende stoornis?

en met de kinderartsen/neonatologen. De zwanger-

Op dit moment geven de uitkomsten van wetenschappelijk

gebracht bij een vaste gynaecoloog met gevoel voor de

onderzoek geen eenduidige richting in de keuze voor of

doelgroep. Vrouwen krijgen zo nodig een klinisch kraam-

tegen medicatie. Aan de ene kant zijn er de mogelijk

bed op psychiatrische gronden. Wij denken dat als de

schadelijke invloeden van een medicamenteuze behande-

vakgebieden die betrokken zijn bij deze patiënten in

ling. In een recent groot Canadees onderzoek werd bij

staat zijn buiten hun eigen hokje te treden, er een effec-

meer dan 100.000 vrouwen het medicatiegebruik tijdens

tievere preventie mogelijk is[8].

schapscontroles binnen het Erasmus MC worden onder-

de zwangerschap bijgehouden en gerelateerd aan de uitkomst van de zwangerschap. Kinderen, die tijdens de

Programma van interventie en therapie

zwangerschap waren blootgesteld aan SSRI’s, bleken een

Voor maximaal acht vrouwen bestaat er vanaf de twaalfde

gemiddeld lager geboortegewicht en meer ademhalings-

zwangerschapsweek tot aan de bevalling de mogelijkheid

problemen hebben dan kinderen van moeders met

een keer per week een dag bijeen te komen Zij volgen

psychische klachten die geen medicatie gebruikten[7].

daarbij een vast programma dat de volgende onderdelen

Aan de andere kant is er toenemend bewijs dat

bevat:

onbehandelde ernstige psychische klachten een ongunstige invloed hebben op de zwangerschap en het

Thema-bespreking

ongeboren kind[3, 4].

Onder leiding van een sociaal psychiatrisch verpleeg-

Over de lange termijn effecten van prenatale blootstelling

kundige (SPV) worden verschillende thema’s besproken

aan psychiatrische medicatie is weinig bekend.

die samenhangen met zwangerschap, de aanstaande moederrol en het hebben van psychische klachten. Het

Dagbehandeling

doel van deze therapie is dat de vrouwen met elkaar

De dagbehandeling is intensief en specifiek op de zwanger-

leren praten over de moeilijke kanten van het aanstaande

schap gericht. Wie komen er voor in aanmerking?

moederschap en hen te laten ervaren dat zij elkaar

Alle zwangere vrouwen die op polikliniek verloskunde

daarin kunnen begrijpen en soms ook helpen.

gezien worden en die psychiatrische klachten hebben, een psychiatrische voorgeschiedenis hebben of psychiatrisch

Medische informatie

medicatie gebruiken, worden als ze dat willen, doorver-

Informatie over medische vragen die de patiënten zelf

wezen naar de polikliniek zwangerschapsgerelateerde

hebben ingebracht. Afhankelijk van de ingebrachte

psychiatrie. Ook huisartsen en verloskundigen kunnen hun

vragen, wordt er regelmatig een gynaecoloog, anesthesist

patiënten naar deze polikliniek verwijzen. Er is gekozen

of psychiater als expert uitgenodigd voor een korte

voor een groepsbehandeling vanwege de gunstige balans

bijeenkomst. Het doel hiervan is op een open, realistische

tussen kosteneffectiviteit en therapieresultaat. Het voor-

en verantwoorde manier in te gaan op vragen waar de

deel van een groep is vooral de geruststelling en de

aanstaande moeders zich mee bezig houden.

steun die de vrouw voelt door het besef dat zij niet de

16

enige is met deze klachten.

Psychomotore therapie

De vrouwen worden gestimuleerd in hun zelfverzorging

In dit uur wordt met fysieke oefeningen het contact

en het nemen van psychohygiënische maatregelen. Dit

maken met de ongeboren baby gestimuleerd. Het doel is

kan bijvoorbeeld gaan om het beperken van gebruik van

om de interactie tussen moeder en baby op gang te

verslavende middelen en het vermijden van stressvolle

brengen[9].




January 24, 2008

WETENSCHAP Cognitieve gedragstherapie

Literatuur

Dit is een methode om angst-, stress- en spanningsklachten

[1] Bonari L, Pinto N, Ahn E, Einarson A, Steiner M, Koren G. Perinatal

te doen verminderen door niet-functionele gedachten

risks of untreated depression during pregnancy. Can J Psychiatry 2004;49(11):726-35.

hierover te vervangen door meer reële gedachten.

[2] Hansen D, Lou HC, Olsen J. Serious life events and congenital malfor-

Het doel hiervan is dat de vrouwen door anders over iets

mations: a national study with complete follow-up. Lancet

te denken te laten ervaren dat zij hun gedrag en daarmee

2000;356(9233):875-80.

ook hun klachten kunnen beïnvloeden[10].

[3] Buitelaar JK, Huizink AC, Mulder EJ, de Medina PG, Visser GH. Prenatal stress and cognitive development and temperament in infants. Neurobiol Aging 2003;24 Suppl 1:S53-60; discussion S67-8. [4] Van den Bergh BR, Mulder EJ, Mennes M, Glover V. Antenatal mater-

Ontspanningstherapie Ter afsluiting wordt vrouwen verschillende manieren geleerd om zich te ontspannen. Voor een goed contact

nal anxiety and stress and the neurobehavioural development of the fetus and child: links and possible mechanisms. A review. Neurosci Biobehav Rev 2005;29(2):237-58.

met het ongeboren kind is het belangrijk dat de aan-

[5] Oates M. Perinatal psychiatric disorders: a leading cause of maternal

staande moeder zich prettig en ontspannen voelt. Dit

morbidity and mortality. Br Med Bull 2003;67:219-29.

kan op verschillende, natuurlijke manieren bereikt worden,

[6] Marcus SM, Flynn HA, Blow FC, Barry KL. Depressive symptoms among pregnant women screened in obstetrics settings. J Womens

bijvoorbeeld door het samen bewegen op muziek of

Health (Larchmt) 2003;12(4):373-80.

door zelf liedjes te zingen. Het doel van deze groep is

[7] Oberlander TF, Warburton W, Misri S, Aghajanian J, Hertzman C.

dat vrouwen zich in een veilige, rustige omgeving leren

Neonatal outcomes after prenatal exposure to selective serotonin reupta-

ontspannen en op een sensitieve manier met hun kind in de buik contact maken[9].

ke inhibitor antidepressants and maternal depression using populationbased linked health data. Arch Gen Psychiatry 2006;63(8):898-906. [8] O'Keane V. MM, Seneviratne G. Psychiatric disorders and pregnancy. 2006. [9] Field T, Hernandez-Reif M, Feijo L, Freedman J. Prenatal, perinatal and

Veiligheid in de groep De veelzijdigheid van de psychiatrische problematiek

neonatal stimulation: a survey of neonatal nurseries. Infant Behav Dev 2006;29(1):24-31.

levert soms problemen op. Vrouwen met een chronisch

[10] Dennis CL. Treatment of postpartum depression, part 2: a critical

invaliderende psychiatrische stoornis, zoals schizofrenie

review of nonbiological interventions. J Clin Psychiatry 2004;65(9):1252-65.

of andere psychotische stoornissen, veroorzaken soms door hun afwijkende gedrag onrust in de groep. Als ze

UMC UTRECHT WERKNIEUWS

het groepsproces verstoren wordt hen een andere vorm van begeleiding geboden. Een ander complicerend effect is dat de gevoelens van veiligheid in de groep bijzonder onder druk komen te staan als voor een van de aanstaande moeders de Raad voor de Kinderbescherming

Vandaag op werkenbijUMCUtrecht.nl

moet worden ingeschakeld.

s-EDISCHE RESEARCH BIJ WERELDTOP - Hoofd Onderzoeksbureau Mariëtte vertelt over het monitoren van de eigen onderzoekskwaliteit.

Een indruk van de resultaten

s %RVARING ALS MOEDER AAN HET BED - Annemieke, Verpleegkundige Kinder-IC, ondervond wat het is om je kind uit handen te moeten geven toen haar Onno met een hartafwijking op haar eigen IC lag (video).

Inmiddels hebben meer dan 50 patiënten, waarvan de meerderheid medicatievrij, de dagbehandeling afgerond. Wij hebben de indruk dat er door de behandeling een

Actuele vacature m/v:

verbetering in het psychische welbevinden van de deel-

Medisch verloskundige

neemsters en daardoor in de uitkomst van de zwanger-

Samen met een gynaecoloog in opleiding bent u verantwoordelijk voor de prenatale-, natale- en postnatale zorg van tweedeen derdelijns patiënten. Daarnaast participeert u in onderwijs en onderzoek. U hebt de HBO-opleiding Verloskunde, bent BIG-geregistreerd en hebt enige ervaring. Vacaturenummer 2007/0778.

schap en start van het kind is opgetreden. In de literatuur kunnen wij hiervoor geen stevige steun vinden. Goed ontworpen onderzoek naar interventies bij vrouwen die gebukt gaan onder ernstige psychische problemen in de zwangerschap ontbreekt[10]. Ook over de kosten-

'EÕNTERESSEERD Voor de complete vacaturetekst én informatie over onze vernieuwende werkomgeving bezoekt u internet. Voor overige informatie: bel gratis 0800 – 25 000 25. Solliciteren kan per post (UMC Utrecht, dP&O, DO1.213, Postbus 85500, 3508 GA Utrecht, o.v.v. vacaturenummer), maar bij voorkeur online op WERKENBIJUMCUTRECHTNL.

effectiviteit is weinig bekend. Wij hopen dat in de toekomst meer vrouwen de weg naar behandeling zullen vinden door de invoering van een 2-vragen-screening tijdens de zwangerschapscontroles door zowel de eerste als de tweede/derde lijn. ■

Wij proberen altijd beter te worden




17

January 24, 2008

WETENSCHAP

Keuzehulp prenataal onderzoek Downsyndroom Yvonne Schönbeck, Elske van den Akker, Wilma Otten en Symone Detmar

Achtergrond

Na een ongunstige screeningsuitslag moet bijvoorbeeld

Sinds 2005 komen alle zwangere vrouwen, al dan niet op

beslist worden over invasief vervolgonderzoek (vlokken-

eigen kosten, in aanmerking voor prenatale screening

test / vruchtwaterpunctie) en wanneer Downsyndroom

naar Downsyndroom[5]. Prenatale screening naar

wordt vastgesteld staat men voor de keuze om de

Downsyndroom wordt in Nederland vrijwel altijd uit-

zwangerschap uit te dragen of af te laten breken.

gevoerd met de combinatietest tussen 9 en 14 weken zwangerschap. Verloskundig hulpverleners hebben de taak

Een keuzehulp kan vrouwen ondersteunen bij het maken

gekregen vrouwen te informeren over deze mogelijkheid.

van hun keuze en is bedoeld als aanvulling op de coun-

De beslissing deze screening wel of niet uit te laten voeren

seling door de zwangerschapsbegeleider[2, 9, 14,15]. Een keuze-

is voor veel zwangeren complex, omdat er geen objectief

hulp is een instrument, ontwikkeld als ondersteuning bij

beste keuze is aan te wijzen. De beste keuze is afhankelijk

het maken van een geïnformeerde en weloverwogen keuze

van persoonlijke normen en waarden ten aanzien van

in een situatie waarbij geen objectief beste keus is aan te

(leven met) een kind met Downsyndroom en prenataal

wijzen. Hiertoe biedt een keuzehulp informatie over de

onderzoek.

relevante keuzemogelijkheden en uitkomsten. Daarnaast helpt een keuzehulp bij de persoonlijke evaluatie van de

Het voornaamste doel van het informeren van zwangeren

voor- en nadelen van de keuzemogelijkheden en bij het

over prenatale screening is niet het behalen van een zo

afwegen van deze voor- en nadelen[11].

hoog mogelijke participatiegraad, maar het verhogen van het aantal geïnformeerde keuzes over prenatale screening

Keuzehulpen verschillen van regulier gezondheidsvoor-

naar Downsyndroom[4]. Hoewel er verschillende definities

lichtingsmateriaal (zoals folders) door de gedetailleerde,

bestaan voor het begrip ‘geïnformeerde keuze’

specifieke en gepersonaliseerde focus op de keuzemogelijk-

is het duidelijk dat een geïnformeerde keuze tenminste

heden en uitkomsten, met als doel voor te bereiden op

gebaseerd is op voldoende en relevante informatie over

het maken van een specifieke, persoonlijke keuze[11]. Het

de keuzemogelijkheden (wel of geen screening) en de

gebruik van een keuzehulp in vergelijking tot de normale

uitkomsten daarvan. Daarnaast zou de keuze consistent

praktijk verbetert de kwaliteit van de beslissing. Een

moeten zijn met de normen en waarden van de zwangere.

systematische review van gerandomiseerde trials voor

Een geïnformeerde keuze leidt tot betere psychologische

keuzehulpen wijst uit dat het gebruik van een keuzehulp:

uitkomsten, zoals minder onzekerheid over de keuze en

1) het aantal mensen dat onzeker is over de keuze

[1, 3, 7, 16, 18]

vermindert,

meer tevredenheid met de gemaakte keuze, zonder effect te hebben op de ervaren angst[8, 11, 19].

2) de kennis over het probleem, de opties en uitkomsten

Het is daarom belangrijk dat vrouwen een reëel beeld

3) de overeenstemming tussen de keuze en de

verhoogt, hebben van Downsyndroom en prenatale screening en dat zij van tevoren beseffen dat kiezen voor prenatale screening hen voor moeilijke vervolgkeuzes kan zetten.

persoonlijke waarden verbetert, 4) onzekerheid over de keuze vermindert en de participatie van mensen bij het keuzeproces vergroot, zonder angstgevoelens te verhogen[13].

Yvonne Schönbeck, Symone Detmer en Elske van den Akker zijn werkzaam bij TNO Kwaliteit van Leven, Leiden;

Het doel van de keuzehulp

Wilma Otten is werkzaam in het LUMC, Themagroep Medische

Het doel van de keuzehulp prenataal onderzoek

Besliskunde, Leiden.

Downsyndroom is om vrouwen een geïnformeerde en

Yvonne Schönbeck, E-mail: [email protected]

weloverwogen keuze over prenatale screening naar Downsyndroom te laten maken.

Dit onderzoek werd gefinancierd door ZonMw (projectnummer 32580022) en het Erfocentrum.

18




January 24, 2008

WETENSCHAP Voor wie is de keuzehulp bedoeld?

tot persoon[6, 17] worden deze in de keuzehulp op verschil-

De keuzehulp is ontwikkeld voor zwangere vrouwen die

lende manieren weergegeven. Zo worden kansen

aan het begin van hun zwangerschap voor de keuze

gepresenteerd als getallen (tekst en tabellen) en in figuren.

staan om wel of geen prenatale screening naar Down-

Ook worden zowel ratio’s (voor de kans op A én de kans op

syndroom te laten uitvoeren. Ook vrouwen die niet of

geen A; bijvoorbeeld 4 van de 1.000 met Downsyndroom

langer dan 19 weken zwanger zijn kunnen de keuzehulp

en 996 van de 1.000 zonder Downsyndroom) als proporties

gebruiken ter informatie.

(bijvoorbeeld 1 van de 250) getoond. Verder is er een algemene uitleg over het begrip ‘kans’ in de keuzehulp

Methoden

opgenomen. Deze opties zijn beschikbaar via doorklik-

De keuzehulp is ontwikkeld door TNO Kwaliteit van

mogelijkheden in de tekst. Op deze manier kunnen ook

Leven in samenwerking met de themagroep Medische

de kansen op een kind met Downsyndroom voor vrouwen

Besliskunde van het Leids Universitair Medisch Centrum.

van andere leeftijden bekeken worden.

Voor deze keuzehulp is gebruik gemaakt van richtlijnen voor het ontwikkelen van keuzehulpen[10, 12, 14, 15]. De keuze-

Prenataal onderzoek

hulp is ontworpen als website en bestaat uit twee delen.

Er wordt uitgelegd wat de combinatietest is, hoe betrouw-

Het eerste deel bevat informatie over (de kans op een

baar deze is, hoe de uitslag geïnterpreteerd moet worden

kind met) Downsyndroom en prenataal onderzoek. Deze

en wat eventueel vervolgonderzoek inhoudt. Er is een

informatie is grotendeels gebaseerd op het nieuw ont-

doorklikmogelijkheid naar informatie over de tripeltest.

wikkelde informatiemateriaal van het Erfocentrum over

Omdat het te volgen traject en de daarbij horende keuzes

prenatale screening op Downsyndroom en lichamelijke

afhangen van het moment in de zwangerschap (vóór

afwijkingen beschikbaar. (via www.prenatale screening.nl)

15 weken de combinatietest en als vervolgonderzoek de

Het tweede deel van de keuzehulp stimuleert vrouwen

keuze uit vlokkentest/vruchtwaterpunctie, na 15 weken

om na te denken over hun eigen standpunt ten aanzien

de tripeltest en als vervolgonderzoek alleen een vrucht-

van Downsyndroom en prenataal onderzoek. Hiertoe

waterpunctie), wordt de zwangere gevraagd om de uit-

worden verschillende methoden aangeboden om redenen

gerekende datum van de bevalling in te vullen. Op deze

voor en tegen prenatale screening op een rij te zetten.

manier krijgt de zwangere informatie die op haar situatie

De redenen voor en tegen prenatale screening die aan de

van toepassing is. Voor uitgebreidere informatie zijn in de

orde komen zijn gebaseerd op literatuur en informatie

tekst doorverwijzingen naar de website van het

verkregen uit focusgroepen onder verloskundigen en

Erfocentrum opgenomen.

zwangere vrouwen.

Hulp bij het maken van de keuze Resultaat: Keuzehulp prenataal onderzoek Downsyndroom

Het tweede deel van de keuzehulp biedt drie onderdelen

Informatie op maat

standpunt ten aanzien van Downsyndroom en prenataal

Het eerste deel van de keuzehulp bevat informatie over

onderzoek.

Downsyndroom en prenatale onderzoeken.

1) Punten om over na te denken.

die vrouwen kunnen stimuleren na te denken over hun

(Kans op) Downsyndroom

Hierbij worden zwangeren gestimuleerd na te denken

Er wordt uitgelegd wat Downsyndroom is en hoe vaak

over belangrijke punten rondom Downsyndroom en

het voorkomt. Wanneer de gebruikster haar eigen

prenataal onderzoek naar Downsyndroom. Hen wordt

geboortedatum invoert wordt de leeftijdspecifieke kans op een kind met Downsyndroom voor de gebruiker berekend.

gevraagd om een aantal punten te lezen en te overdenken. 2) Hoe kiezen anderen?

Omdat veel mensen kansen moeilijk te begrijpen vinden

Dit zijn acht korte teksten, geschreven als ervarings-

en voorkeuren voor kanspresentatie verschillen van persoon

verhalen van andere vrouwen over het maken van hun Bron: www.kiesbeter.nl




19

January 24, 2008

WETENSCHAP keuze. Hierin worden voorbeelden van afwegingen van

tijdens de bevalling. Dit gaat over manieren om thuis de

argumenten voor en tegen prenatale screening naar

pijn te beheersen, maar ook manieren die in een zieken-

Downsyndroom gegeven. In de keuzehulp wordt uit-

huis aanwezig zijn. Naar verwachting zal de keuzehulp

drukkelijk vermeld dat de teksten niet bedoeld zijn als

pijnbestrijding rond juni 2008 beschikbaar komen via

voorbeeld van welke keuze gemaakt moet worden,

www.kiesbeter.nl. ■

maar om te laten zien dat vrouwen heel diverse redenen kunnen hebben voor hun keuze en dat alle keuzes

Referenties

mogelijk zijn.

[1] Bekker HL, Hewison J, Thornton JG, 2004. Applying decision analysis

3) Uw argumenten voor en tegen prenatale screening op

to facilitate informed decision making about prenatal diagnosis for Down syndrome: a randomised controlled trial. Prenat Diagn 24(4), 265-275.

een rij.

[2] Bekker,H., Thornton,J.G., Airey,C.M., Connelly,J.B., Hewison,J.,

Hier kan men aangeven in hoeverre men het (on)eens

Robinson,M.B., Lilleyman,J., MacIntosh,M., Maule,A.J., Michie,S.,

is met twaalf gegeven argumenten voor en tegen

Pearman,A.D., 1999. Informed decision making: an annotated bibliogra-

prenatale screening (ja/nee/twijfel). Daarna kan men

phy and systematic review. Health Technol Assess 3, 1-156. [3] Briss P, Rimer B, Reilley B, Coates RC, Lee NC, Mullen P et al., 2004.

aangeven hoe belangrijk men deze argumenten vindt

Promoting informed decisions about cancer screening in communities and

bij de keuze voor of tegen prenatale screening.

healthcare systems. Am J Prev Med 26(1), 67-80.

Vervolgens worden deze argumenten in een overzicht-

[4] Essink-Bot ML, Fracheboud J, Laudy JAM, Wildschut HIJ, de Koning

stabel geplaatst, waardoor een duidelijk beeld ontstaat

HJ, 2005. Landelijke evaluatie van een programma voor prenatale screening op Down syndroom - voorstel voor kernindicatoren, meetprocedures

van de persoonlijke argumenten voor en tegen prena-

en monitoring. ISBN 90-8559-099-x. College voor Zorgverzekeringen

tale screening op Downsyndroom. Dit overzicht is uit

(CVZ) / Erasmus MC.

te printen en kan bijvoorbeeld met de verloskundig

[5] Gezondheidsraad, 2004. Prenatale screening (2); Downsyndroom, neuralebuisdefecten. Den Haag: Gezondheidsraad, publicatie nr 2004/06.

hulpverlener of partner besproken worden indien er

Gigerenzer,G., Edwards,A., 2003. Simple tools for understanding risks:

nog twijfel is.

from innumeracy to insight. BMJ 327, 741-744. [6] Gigerenzer G, Edwards A, 2003. Simple tools for understanding risks: from innumeracy to insight. BMJ 327, 741-744.

Gebruik van de keuzehulp

[7] Marteau TM, Dormandy E, Michie S, 2001. A measure of informed

De keuzehulp prenataal onderzoek Downsyndroom is

choice. Health Expect 4(2), 99-108.

een website bedoeld om vrouwen te helpen bij het

[8] Michie S, Dormandy E, Marteau TM, 2002. The multi-dimensional measure of informed choice: a validation study. Patient Educ Couns 48(1),

maken van hun keuze over prenatale screening naar

87-91.

Downsyndroom en ontwikkeld als aanvulling op de

[9] Molenaar,S., Sprangers,M.A., Postma-Schuit,F.C., Rutgers,E.J.,

counseling van verloskundig hulpverleners. Verloskundig

Noorlander,J., Hendriks,J., de Haes,H.C., 2000. Feasibility and effects of

hulpverleners kunnen zwangere vrouwen bij het eerste

decision aids. Med Decis Making 20, 112-127.

contact met de praktijk al wijzen op het bestaan van de

[10] O'Connor A, Llewellyn-Thomas H, Stacey D, 2005. IPDAS Collaboration Backgroud document. Beschikbaar via:

keuzehulp. Vrouwen kunnen deze dan gebruiken als

http://ipdas.ohri.ca/IPDAS_Background.pdf

voorbereiding op het gesprek met de verloskundig

[11] O'Connor AM, Stacey D, Entwistle V, Llewellyn-Thomas H, Rovner D,

hulpverlener over prenatale screening. Ook kan naar de

Holmes-Rovner M et al., 2003a. Decision aids for people facing health

keuzehulp verwezen worden nadat informatie over

treatment or screening decisions. Cochrane Database Syst Rev 2003;(2):CD001431.

prenatale screening gegeven is, ter verduidelijking of

[12] O'Connor A, Jacobsen M., 2003b. Workbook on developing and

verdieping en om te helpen bij het afwegen van de voor-

evaluating patient decision aids. Beschikbaar via:

en nadelen van prentaal onderzoek naar Downsyndroom.

http://decisionaid.ohri.ca/docs/Resources/Develop_DA.pdf [13] O'Connor AM, Rostom A, Fiset V, Tetroe J, Entwistle V, LlewellynThomas H et al., 1999a. Decision aids for patients facing health treatment

Waar kunt u de keuzehulp vinden?

or screening decisions: systematic review. BMJ 319, 731-734.

De keuzehulp Prenataal onderzoek Downsyndroom is

[14] O'Connor AM, Fiset V, De Grasse C, Graham ID, Evans W, Stacey D,

beschikbaar via www.kiesbeter.nl (> medische informatie

options affecting cancer outcomes: evidence of efficacy and policy impli-

> keuzehulpen). Onderdelen van de keuzehulp zijn ook

cations. J Natl Cancer Inst Monogr 67-80.

te vinden op de website van het Erfocentrum

[15] O'Connor AM, Drake ER, Fiset VJ, Page J, Curtin D, Llewellyn-

(www.prenatalescreening.nl).

Thomas HA, 1997. Annotated bibliography: studies evaluating decision-

De keuzehulp wordt onderhouden. Mocht u suggesties

support interventions for patients. Can J Nurs Res 29, 113-120. [16] O'Connor AM, 1995. Validation of a decisional conflict scale. Med

hebben voor de keuzehulp Prenataal onderzoek

Decis Making 15(1), 25-30.

Downsyndroom, kunt u deze doorgeven via

[17] Timmermans,D.R., 2005. Prenatal screening and the communication and perception of risks. International Congress Series 1279, 234-243.

[email protected].

[18] Van den Berg M, Timmermans DR, Ten Kate LP, van Vugt JM, van der

Momenteel ontwikkelt TNO ook een keuzehulp voor

WG, 2005a. Informed decision making in the context of prenatal scree-

pijnbestrijding tijdens de bevalling. Met deze keuzehulp

ning. Patient Educ Couns.63(1-2) 110-117.

kunnen vrouwen voor de bevalling informatie vinden

[19] Van den Berg M, Timmermans DR, Ten Kate LP, van Vugt JM, van der

over verschillende manieren om met pijn om te gaan 20

Laupacis A, Tugwell P, 1999b. Decision aids for patients considering

WG, 2005b. Are pregnant women making informed choices about prenatal screening? Genet Med 7(5), 332-338.




January 24, 2008

WETENSCHAP

Bevordering van exclusief borstvoeding gedurende zes maanden in astmatische families Els Anten-Kools

Barbara Gijsbers, gezondheidspsychologe verbonden aan het Wilhelmina Kinderziekenhuis te Utrecht, promoveerde op 21 november 2007 op dit onderwerp aan de universiteit van Maastricht. Het onderzoeksproject, dat in haar proefschrift [1] staat beschreven, komt voort uit de Prevask studie (PREVentie Van Astma bij Kinderen). Deze studie richt zich vooral op het tegelijkertijd vermijden van meerdere omgevingsinvloeden om astma te voorkomen bij kinderen die een verhoogd risico hebben om astma te ontwikkelen.

om astma te ontwikkelen en het langdurig (tenminste zes maanden) uitsluitend borstvoeding geven vermindert deze kans. Om te onderzoeken of het FOCUS-programma effectief was, werd een gecontroleerde gerandomiseerde trial uitgevoerd. De ouders in de controlegroep kregen de normale borstvoedingsadviezen. Het FOCUS-programma bleek effectief. Bijna de helft van de vrouwen die meededen aan FOCUS slaagden erin om de eerste zes maanden uitsluitend borstvoeding te geven, tegenover een kwart van de vrouwen die niet meededen. De kennis en de positieve houding ten aanzien van borstvoeding geven bleek verhoogd te zijn in de groep vrouwen die

Om meer inzicht te krijgen in de gevoelens en meningen

meededen aan FOCUS vergeleken met groep die deze

en problemen die astmatische gezinnen ervaren bij het

extra voorlichting niet hebben gehad.

geven van borstvoeding werden er focusgroep interviews

Verder werd onderzocht welke voorspellende factoren

georganiseerd. Hieruit werd geconcludeerd dat de

van invloed zijn op de voorgenomen borstvoedingsduur,

gezondheid voor de baby, de band met het kind, sociale

op het starten en op de duur van borstvoeding.

steun vanuit de omgeving, andere vrouwen borstvoeding

Een positieve houding met betrekking tot het geven van

zien geven, zelfvertrouwen en kennis over alle aspecten

borstvoeding bleek geassocieerd te zijn met de duur in

van borstvoeding geven de meest belangrijke factoren

weken die vrouwen van plan zijn om borstvoeding te

waren die van invloed zijn op de keus om borstvoeding

geven. De intentie om hun kind borstvoeding te geven in

te gaan geven en het vol te houden. Daarbij bleek dat er

plaats van flesvoeding was de sterkste voorspeller dat het

verschillende risicosituaties bestaan om voortijdig te moeten

kind daadwerkelijk moedermelk kreeg.

stoppen op verschillende momenten gedurende de zes

Ook werd aangetoond dat er een positief verband

maanden. De realistische boodschap “zes maanden

bestaat tussen de duur van borstvoeding en de leeftijd

borstvoeding geven is een uitdaging, en voorbereiding

van de moeder, de mate van borstvoedingskennis en

samen met je partner is noodzakelijk”, stond centraal.

hoeveel de vrouw wilde gaan werken na haar verlof. Als

Deze conclusies vormde de basis van het FOCUS-

de vrouw een eerder kind geen of korter dan vijf weken

programma. Dit programma bestaat uit een drietal huis-

borstvoeding had gegeven was dat een risicofactor om

bezoeken (twee tijdens de zwangerschap en één daarna)

bij een volgend kind ook eerder dan zes maanden te

ondersteund door een brochure waarin ervaringen van

stoppen met borstvoeding. Opvallend was, dat de intentie

andere ouders afgewisseld worden met praktische borst-

om meer dan 22 uur na het verlof te gaan werken, een

voedingstips. Per periode werden mogelijke problemen

positieve invloed heeft op de borstvoedingsduur. ■

en oplossingen beschreven. Aan het onderzoek deden zwangere vrouwen uit Brabant en Limburg mee waarbij astma in het gezin voorkomt. Kinderen met één of twee

[1] Gijsbers B. Promotion of exlusief breastfeeding for six months in asthmatic families. Gildeprint Drukkerijen B.V., Enschede. ISBN: 978-909022302-5

astmatische ouders hebben namelijk een grotere kans

Dr. E.J. Anten-Kools, arts M&G, stafarts JGZ MeanderGroep




21

January 24, 2008

Ziekenhuis Amstelland te Amstelveen De huidige afdeling verloskunde/gynaecologie beschikt over een enthousiast team klinisch verloskundigen. I.v.m het aanvaarden van een functie elders is er nu een vacature voor een ervaren klinisch verloskundige. Op de afdeling verloskunde vinden jaarlijks ongeveer 930 bevallingen na een zwangerschapsduur van 32 weken plaats. Er zijn 4 verloskamers. De vakgroep Gynaecologie & Verloskunde bestaat uit een enthousiaste nieuwe groep van 5 gynaecologen, 6 verloskundigen (4.2 fte) en grotendeels gespecialiseerde O&G verpleegkundigen. Het streven is naar een volledige 24-uursbezetting door de verloskundigen op de verloskamers. Er wordt gewerkt volgens “preventive support of labour”.

Voor de afdeling Verloskunde, onderdeel van Vrouw kind Centrum van Ziekenhuis Amstelland te Amstelveen zoeken wij op korte termijn een

Klinisch verloskundige (m/v)

Functie & Variatie: U begeleidt de zwangere vrouw tijdens de baring, werkt mee aan de kwaliteitsontwikkeling en geeft voorlichting aan zwangere vrouwen. U bent klantgericht en stressbestendig. U bent een uitstekende teamspeler en beschikt over goede communicatieve eigenschappen. Opleiding & Werkervaring: Diploma verloskunde en ruime verloskundige ervaring. Bij voorkeur opleiding klinisch verloskundige. Werktijden & Arbeidsvoorwaarden: Het betreft een dienstverband voor 36 uur per week. Arbeidsvoorwaarden zijn conform de CAO Ziekenhuizen. Het fulltime salaris, schaal 60, bedraagt maximaal € 3.802,- bruto per maand, op basis van 36 uur per week (exclusief ORT). Informatie & Sollicitatie: Je sollicitatie kun je tot uiterlijk datum richten aan de afdeling P&O, t.a.v. Bernedien Tanis, postbus 328, 1180 AH Amstelveen of per e-mail:[email protected] Eerst meer weten? Neem dan contact op met Sandra Buitenhuis, manager Vrouw kind Centrum of Carla van der Wijden, gynaecoloog. Zij zijn te bereiken op het algemene nummer van het ziekenhuis, tel. 020-347-4747

Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.



January 24, 2008

ONDERWIJS

Ontmoet onderzoek praktijk? Fanny Bertens, Lonneke Niewenhuijse ‘Even inventariseren wat er zoal in de zaal zit’.

jaarindex 2007, ‘Verloskunde onderzoek in Nederland’,

Zo opende dagvoorzitter Judith de Bruijn de Kennispoort

die ook bij het januarinummer van dit tijdschrift verstrekt

Conferentie 2007 op 11 december jl. Ongeveer de helft

werd. Dit lijkt aan te geven dat onderzoek toch echt

van de bezoekers bleek student, de andere helft bestond

graag een ontmoeting wil met de praktijk.

uit pas afgestudeerden, onderzoekers en een enkele praktiserende verloskundige.

De voordracht van Mechtild Gross gaf een praktisch

De titel van de conferentie was ‘Onderzoek ontmoet

voorbeeld van onderzoek wat ook in onze eerste lijn

praktijk’. Maar is dit eigenlijk wel zo? Aan de samen-

zou kunnen worden uitgevoerd. Helaas ontbraken hier

stelling van de deelnemende groep te zien lijkt er toch in

praktische handreikingen voor het doen van onderzoek.

de praktijk nog niet zoveel animo te zijn voor onderzoek.

Gelukkig werden deze alsnog gegeven in de aansluitende

Is het voor veel verloskundigen nog vooral een ‘ver-van-

presentatie van huisarts Jaap Talsma, die vertelde over de

je-bed-show’ of is het wellicht onzekerheid of een

combinatie van onderzoek en praktijk in een academische

overload aan werk waardoor wetenschappelijk onder-

setting (in dit geval een huisartsenpraktijk binnen de

zoek niet hun eerste prioriteit heeft?

academische setting van Groningen). Hoewel het hem en zijn collega’s veel voldoening geeft om op deze manier

De eerste presentatie van de dag, van Pien Offerhaus,

werkzaam te zijn, merkt hij ook op dat het soms moeilijk

hoofd van het team Richtlijnontwikkeling van de KNOV,

is een combinatie te maken van patiëntenzorg enerzijds

en Margreeth van der Meijde, bestuurder van de

en onderwijs en onderzoek anderzijds, en dat er best wat

Verloskunde Academie Amsterdam en voorzitter van de

voor ingeleverd moet worden, zowel financieel als patiënt-

Stichting Samenwerkende Opleidingen Verloskunde,

gebonden. Hij gaf ook heel eerlijk aan dat een dergelijke

geeft een overzicht van wat er allemaal gebeurd is in het

manier van werken wellicht haalbaar is voor huisartsen, die

afgelopen jaar op het gebied van onderzoek binnen de

al jaren met onderzoek bezig zijn, maar dat dit misschien

verloskunde. Hierbij hoorde ook het uitreiken van de

moeilijker te realiseren is voor de verloskunde, waarin onderzoek eigenlijk nog in de kinderschoenen staat. Het ochtendprogramma werd afgesloten door Esteriek

eerstelijns verloskundigen en leden van de redactie

de Miranda, die de resultaten van haar stripstudie,

© Torren

Fanny Bertens en Lonneke Niewenhuijse zijn




23

January 24, 2008

ONDERWIJS

Eerste studiedag kli n inmiddels bij u allen bekend, presenteerde. Zij liet zien

Juliet Droog

dat het, ondanks veel pijn en moeite, kan lukken om Met 159 collega klinisch verloskundigen van

daadwerkelijk eerstelijns onderzoek uit te voeren.

gedachten wisselen over je werk, je wensen en je Terwijl men kon genieten van een lekkere lunch, was er

zorgen in je baan. Dat alleen al was aan deze dag

de mogelijkheid om te bekijken wat er momenteel gaan-

enorm boeiend en stimulerend. Van kleine zieken-

de is in onderzoeksland door middel van een posterpre-

huizen met twee verloskundigen tot grote centra

sentatie. De onderzoekers waren bij hun posters

met tientallen verloskundigen. Dat er overal in het

aanwezig om vragen te beantwoorden en nieuwe deel-

land verschillende gedachten en werksituaties zijn

nemende verloskundigen of praktijken te werven voor

van klinisch verloskundigen wisten we. En hoe

hun onderzoek, dat vaak al jaren loopt.

nodig het is om hierover te praten en te lachen hebben we tijdens deze dag weer geleerd!

Hoe divers de omschrijvingen van de workshops in de middag op het eerste gezicht ook mochten lijken, eigen-

Tijdens het ochtendprogramma werd de nieuwe -

lijk kwam de inhoud van alledrie de sessies op hetzelfde

samen ontwikkelde - visie op klinisch verloskun-

neer: het formuleren van een goede onderzoeksvraag.

digen gepresenteerd door de werkgroep. En

Ondanks dat een groot deel van de aanwezigen bekend

werden de onderzoekresultaten van collega’s

is met wetenschappelijk onderzoek, bleek het toch

gepresenteerd. Inspirerend, op de grens van

moeilijk een correct geformuleerde en duidelijke vraag

fysiologie en pathologie is nog veel onderzoeks-

op te stellen. Er blijkt veel meer bij te komen kijken dan

werk te doen!

alleen een onderwerp bedenken en hierover een vraag te stellen, om nog maar te zwijgen over het daadwerkelijk

Al pratende werd tijdens het middagprogramma

opzetten van een door de ethische commissie goed-

door velen het belang (h)erkent om deze

gekeurd experiment.

gemeenschappelijke visie uit te gaan dragen en uit te gaan werken. Delegatie, taakherschikking,

De middag werd afgesloten met voor veel deelnemers

autorisatie... De hamvraag bleek meestal niet te

het belangrijkste en spannendste gedeelte van de dag: de

zijn, wat doen jullie, maar vaak: hoe is dat nou

scriptieprijs. Hierover is al bericht in het januarinummer

eigenlijk vastgelegd? Of is het helemaal niet gere-

van dit tijdschrift. Marianne Amelink gaf tot slot de aan-

geld? En is dat individueel of per team geregeld?

wezige studenten nog een aantal handreikingen bij het

De KNOV heeft met deze nieuwe stap laten zien

maken van een scriptie, zodat ze wellicht volgend jaar

echt voor klinisch verloskundigen te willen gaan.

ook op het podium zouden kunnen staan.

Onze dagvoorzitter, Gretha Rijninks, bleef bij de

Na een korte afsluiting van Judith de Bruijn was het tijd voor een welverdiende borrel. Ontmoet onderzoek praktijk? In eerste instantie lijkt het misschien van niet. Maar, aan de andere kant: de student heeft wel de toekomst van de verloskunde in handen. En aangezien wetenschappelijk onderzoek binnen de verloskunde nog in de kinderschoenen staat, is hier juist in deze tijd voor hen een grote taak weggelegd. Misschien ontmoet onderzoek in © Carien van Leeuwen

de toekomst dan ook echt de praktijk. ■

Juliet Droog is hoofd verloskunde LUMC

24




January 24, 2008

ONDERWIJS

© Carien van Leeuwen

i nisch verloskundigen KNOV

evaluatie dan ook vragen stellen: was het boeiend zo? Wat kunnen we nog meer voor jullie doen? Wat kan er beter? Mooi voorbeeld van de veranderende cultuur binnen de KNOV: van betweter naar nieuwsgierig en leergierig. Kortom: er is afgelopen jaren een hoop gebeurd.



Maar er is ook nog veel te doen, met z’n allen. ■




25

January 24, 2008

ONDERWIJS

Een vroedvrouw voor het leven Joke Klinkert

Verslag van de voordracht van Margareta Larsson en connotaties bij het Zweedse model, gepresenteerd tijdens het Congres van de KNOV, De verloskundige van de toekomst op 28 september 2007


Je wordt geboren, kijkt om je heen, en dan opeens ben je vijfenvijftig. Je hebt opvliegers, je kinderen zijn de deur uit en je man woont bij die jeugdige secretaresse. Het lijkt wel of alle clichés waar zijn. ´Life sucks.´ Weemoedig denk je terug aan al die momenten waarbij je echt steun nodig had. En aan die ene, die er altijd was. Onwillekeurig vormen je lippen de naam van je verloskundige. De vroedvrouw. Altijd was ze er. Van het eerste gesprek over stuifmeel en stampers, tot de laatste hormoonpleister. De vrouw die alle hoogtepunten in je vruchtbare leven heeft begeleid. Als het aan de KNOV ligt breiden verloskundigen hun takenpakket uit. Begeleiding door de verloskundige van de wieg tot het graf. Want zo betoogt de KNOV: de verloskundige is altijd in de buurt en laagdrempelig te

het in het hoge noorden doen en of de verloskundigen

bereiken. De KNOV had in het plenaire ochtendgedeelte

tevreden zijn met hun takenpakket.

van het congres “De verloskundige van de toekomst” tijd

In het Zweedse model begeleiden de verloskundigen

gemaakt voor een tweetal sprekers die ieder een eigen

onder supervisie van de gynaecoloog alle processen in

impressie gaven van een buitenlands verloskundige model.

een vrouwenleven die met vruchtbaarheid en seksualiteit

Margareta Larsson, verloskundige en als gepromoveerd

te maken hebben. Verloskundigen leiden gespreksgroepen

onderzoeker werkzaam aan o.a. de universiteit van

op scholen. Ze verstrekken de pil, zetten spiralen en

Uppsala, presenteerde het Zweedse model.

zijn actief in de preventie van seksueel overdraagbare

Ook in Zweden begint het percentage sectio´s en kunstverlossingen epidemische vormen aan te nemen De Nederlandse verloskundigen staan voor belangrijke

aandoeningen. Daarnaast verlenen zij ook zelfstandig

strategische keuzen. Stelsel- en verzekeringshervormingen,

prenatale zorg aan zwangeren die ongecompliceerd

concurrentie van andere zorgverleners, toenemende vraag

zwanger zijn. De verloskundigen werken net als de

naar technologie; kortom er zijn genoeg ontwikkelingen

gynaecologen in loondienst bij het Zweedse regionale

die uitnodigen tot het inslaan van nieuwe wegen. In het

zorgkantoor. De zorgkantoren worden betaald uit

beroepsprofiel dat op de algemene ledenvergadering van

belastinggeld. De gezondheidszorg in Zweden is voor

zestien november jl. is goedgekeurd, is sprake van een

iedereen zonder kosten vrij toegankelijk.

uitgebreider takenpakket voor verloskundigen.

Benijdenswaardig of zijn er kanttekeningen bij het

Preconceptiezorg, counseling, combinatietest, uitvoering

Zweedse verloskundige systeem? Dagvoorzitter Paulien

van het structureel echoscopisch onderzoek, het maken

Ossenbrugge vraagt de zaal te reageren op het uitgebreide

van uitstrijkjes en het zetten van spiralen; de verloskundige

takenpakket van de Zweedse verloskundige. Een vragen-

gaat zich meer op het terrein van de familyplanning en

stelster vroeg aan Larsson of de Zweedse verloskundige

vrouwengezondheidszorg bewegen. In Zweden behoren

niet meer een soort GGD verpleegkundige is. (Er werd

deze taken al sinds 1975 tot het domein van de verlos-

aan Larsson gevraagd of de Zweedse verloskundige niet

kundige. Interessant dus om van Larsson te horen hoe ze

meer een soort GGD vepleegkundige is). Larsson stelde de aanwezigen gerust. Een deel van de verloskundigen

Joke Klinkert is eerstelijns verloskundige en freelance journalist

26

werkt nog als gespecialiseerde klinisch verloskundige in




January 24, 2008

ONDERWIJS de natale zorg. Zij begeleiden zowel de low-, medium-

uitgehold is. Larsson zegt daarover dat de verloskundige

als high-risk barenden, natuurlijk onder supervisie van de

gewaardeerd wordt en haar eigen belangrijke plaats

gynaecoloog.

heeft binnen de preventieve en sociale gezondheidszorg. Echter haar oorspronkelijke rol als zelfstandige professional

Toch kunnen het niet heel veel verloskundigen zijn die in

bij de baring is voor een groot deel verloren gegaan. Dat

Zweden in de natale zorg werken. Als je wat cijfers van

Nederlandse verloskundigen dit geen wenkend perspectief

Larsson in een tabel zet, dan zie je dat de Zweedse

vinden werd duidelijk door het geringe enthousiasme van

gynaecologen getalsmatig zo sterk vertegenwoordigd

de zaal voor het Zweedse model. Hoe sterk is de positie

zijn dat het onwaarschijnlijk is dat de verloskundigen nog

van de vroedvrouw, van oudsher de bewaakster van

in belangrijke mate zelfstandig baringen begeleiden.

spontane processen in een wereld die in toenemende

De vraag is wat het betekent voor een beroepsgroep als

mate technologie als oplossing voor alle kwalen ziet.

het overgrote deel van de beoefenaars zich niet meer

Uit onderzoek in Engeland blijkt dat vrouwen steeds meer

met de oorspronkelijke core-bussines het begeleiden van

geneigd zijn voor interventies te kiezen en de gevolgen in

bevallingen bezighoudt.

de vorm van kunstverlossingen te accepteren. Maar niet

Kan de Nederlandse verloskundige het tij nog keren of is zij binnenkort alleen nog een doorgeefluik voor pijnstillingverzoeken en zwangeren met sectiolittekens? Na het korte intermezzo met de zaal snijdt Larsson een

alleen de Zweedse en Engelse, ook de Nederlandse

ander belangrijk onderwerp aan. Ook in Zweden begint

verloskunde kampt met klanten die steeds meer bereid

het percentage sectio´s en kunstverlossingen epidemische

zijn om medische interventies te ondergaan. Populaire

vormen aan te nemen. Larsson identificeert deze

tv-series als Éxtreme make-over´ tonen avond aan avond

ontwikkeling als een behoorlijke uitdaging voor iedereen

mannen en vrouwen die kiezen voor lichamelijke ingrepen.

die in het verloskundige veld werkzaam is. Volgens

De boodschap die deze programma’s terloops meegeven is

Larsson zijn kerncompetenties van de verloskundige

dat medisch ingrijpen bij het gewone leven hoort. En ster-

ervaring, handvaardigheid en geduld. Vaardigheden die

ker nog dat je -on demand- correctie van de natuur kunt

men bij uitstek nodig heeft voor het beoefenen van de

eisen. Wat moet het antwoord zijn van beroepsbeoefe-

fysiologische verloskunde. Maar de professionele rol en

naren zoals verloskundigen die leven van “het normale“,

identiteit van de verloskundigen staan onder druk omdat

de fysiologie. De Zweedse verloskundige heeft gekozen

er steeds meer vraag naar technologie bij de bevalling is.

voor een horizontale uitbreiding van haar professie.

In Zweden bevalt veertig procent van de vrouwen met

Kan de Nederlandse verloskundige het tij nog keren of is

een epiduraal m.b.v. epidurale verdoving en achttien

zij binnenkort alleen nog een doorgeefluik voor pijnstilling-

procent van de bevallingen eindigt in een sectio.

verzoeken en zwangeren met sectiolittekens? Overigens

Na de speech van Larsson ontstond een wat ongemakke-

zelfs als doorgeefluik blijkt de verloskundige nog meer-

lijke stilte toen de dagvoorzitter aan de zaal vroeg een

waarde te hebben. Uit onderzoek van van Vught en

hand op te steken als je het Zweedse model graag in

Maassen (2006) blijkt dat de vrouw die haar baring bij

Nederland geïntroduceerd zou willen zien. Wie goed naar

een verloskundige (in de eerste lijn) begint minder kans

Larssons voordracht luistert krijgt toch sterk de indruk

heeft op een medische interventie. Eén van de conclusies

dat de positie van de verloskundige als zelfstandige

van dit onderzoek is dat bij laag risico zwangeren, die in de

medische beroepsbeoefenaar in Zweden behoorlijk

tweede lijn starten met de bevalling, meer sectio caesarea, Zweeds model

Nederlands Model

100.000

185.000

10.300

2.983

10

67

Gynaecologen

1.600

783

Verloskundigen

8.700

2.200

geboortes per jaar gyn plus verloskundigen geboortes per hulpverlener samenstelling hulpverlening




27

January 24, 2008

ONDERWIJS vacuümextracties en forcipale extracties plaatsvonden dan bij zwangeren die in de eerste lijn starten met de bevalling. Een andere optie dan voornamelijk uitbrei-

De KNOV voor studente Fanny Bertens en Ineke Bouwhuis

den in de breedte van de professie is het uitbreiden van de zelfstandige bevoegdheden van de eerstelijns verloskundige. Dat lijkt misschien vloeken in de fysiologische kerk, maar er is veel voor te zeggen om een deel van het grijze gebied in de tweedelijn naar de eerstelijn te substitueren. Indicaties als bijvoorbeeld pijnstilling, sectiolitteken en niet vorderende ontsluiting zouden ook onder leiding van de eerstelijns verloskundige met een plaatsindicatie en CTG monitoring in de eerste lijn plaats kunnen vinden. Iedereen die vindt dat deze verrichtingen

Naar aanleiding van haar studie aan de SROV te Rotterdam, heeft Ineke Bouwhuis zich georiënteerd op de activiteiten van de Koninklijke Nederlandse Organisatie voor Verloskundigen, de KNOV. Ze was nieuwsgierig naar de beroepsorganisatie van onze relatief kleine beroepsgroep en haar rol binnen de verloskunde in Nederland. Ineke ging vooral op zoek naar het nut van de KNOV voor studenten in de verloskunde. Over de invulling die Ineke aan deze opdracht heeft gegeven vertelt ze aan ons.

niet in de eerste lijn thuishoren moet nog maar eens nadenken over het betrekkelijke

Wat wilde je precies te weten komen over de KNOV?

gemak waarmee de twintig weken echo-

Vragen die ik mezelf had gesteld waren: ”Wat is voor

SEO en de combinatietest vanuit de tweede-

studenten op dit moment en in de toekomst van belang

lijn binnen het domein van de eerstelijns ver-

om goed geïnformeerd aan het werk gaan? Wat wordt

loskunde zijn gekomen Een verrichting

er in het algemeen verwacht van de verloskundige in

zoals het SEO, die tot de bevoegdheden

Nederland en hoe worden we daarin geholpen door de

van de tweede lijn behoorde, wordt nu na

beroepsorganisatie?”

een periode van reorganisatie en bijscholing

Ik heb me hierbij vooral gericht op het kwaliteitsbeleid en

zelfstandig in de eerste lijn verricht.

de totstandkoming van de richtlijnen. Binnen het bureau

Larsson waarschuwt de Nederlandse vroed-

van de KNOV zijn een aantal teams werkzaam, die bezig

vrouw: zorg dat je zelfstandig betrokken

zijn met het bevorderen van kwaliteit met betrekking tot

blijft bij de natale zorg. Dat is goed voor de

de inhoudelijke verloskundige zorg én de praktijkvoering.

barende, want minder interventies en meer

Voor ons zijn dat actuele onderwerpen waarover we veel

persoonlijke zorg en goed voor vroedvrou-

informatie nodig hebben om ons voor te bereiden op

wen. Uiteindelijk is het hart van onze profes-

kwalitatief hoogstaand vakman(vrouw)schap.

sie het ondersteunen van vrouwen in een van de moeilijkste uren van hun leven. En

Wat is je het meest bijgebleven van je gesprek met het

dat kan best wel gedurende de menopauze

team Kwaliteit??

zijn maar in ieder geval tijdens de baring. ■

In een gesprek met Ineke van der Hoff, hoofd van het team kwaliteit, werd mij het nut van het kwaliteitsbeleid duidelijk en de manier waarop kwaliteit in praktijk gebracht wordt. Het doel hiervan is de inhoudelijke deskundigheid van verloskundigen te versterken en deze op peil te houden. Hiervoor worden instrumenten ontwikkeld en aangereikt, waarmee de kwaliteit van de geleverde zorg kan worden getoetst en waar nodig, verbeterd. Voorbeelden hiervan voor individuele kwaliteitsbevordering zijn de Intercollegiale Toetsing Verloskundigen, ITV en het kwaliteitsregister. Door Fanny Bertens is eerstelijns verloskundige en lid van de redactie, Ineke Bouwhuis is derdejaar student aan de SROV. Studenten die geïnteresseerd zijn in de (digitale) folder: [email protected]

28




January 24, 2008

ONDERWIJS

e n verloskunde middel van andere instrumenten zoals het Praktijk

kunnen verwachten. Het is niet altijd gemakkelijk om als

Analyse Instrument, PAI, kun je werken aan het

leek de organisatie van de verloskunde te begrijpen en

bevorderen van kwaliteit van de praktijkvoering.

de juiste informatie te vinden. Daarbij is het, denk ik,

De verloskundigen worden zo ondersteund op hun weg

belangrijk om eerst de belangstelling van studenten te

naar het leveren van de beste kwaliteit van zorg.

wekken. De meeste komen wat verloskunde betreft uit

Een nieuw instrument waar we mee te maken krijgen is

het niets, dus het werk van de KNOV en het belang hier-

de VOKS-1: de Verloskundige Onderlinge Kwaliteits-

van voor verloskundigen en studenten moet duidelijk zijn.

spiegeling. Door het beleid van de praktijk te vergelijken

Eerder wordt ook niet overgegaan tot een lidmaatschap.

met dat van andere praktijken kan kritisch worden gekeken waarin de praktijk zich (nog) kan ontwikkelen.

Ik denk dan bijvoorbeeld aan een folder voor studenten die zij krijgen op de opleiding. In het kort kan hierin

En van het team Richtlijnontwikkeling?

worden aangegeven wat het doel van de KNOV is en

Doel van de standaarden is ondersteuning en verbetering

wat zij te bieden heeft. Ook de plaats die aspirant leden

van de kwaliteit van de eerstelijns verloskundige zorg-

innemen binnen de KNOV kan duidelijk gemaakt worden.

verlening. Het zijn handleidingen voor verloskundigen

Op de website zou ook een apart tabblad kunnen komen

om bepaalde zorg met de hoogst mogelijke kwaliteit te

voor studenten net als voor verloskundigen en klinisch

leveren volgens de laatste wetenschappelijke inzichten.

verloskundigen. Dat laat zien dat studenten worden gezien

De standaarden zijn voor ons uitgangspunt voor het

en serieus genomen als toekomstige verloskundigen. Het

verloskundig handelen.

voelt ook als een soort “welcome to the club….”

Kristel Zeeman heeft mij uitgelegd hoe een richtlijn tot

Verder zou ik het heel nuttig vinden als de KNOV één

stand komt en hoe er wordt gekozen voor een onder-

keer per jaar op de opleidingen komt om bijvoorbeeld de

werp waarvoor een richtlijn wordt ontwikkeld. Na een

derde- en vierdejaars uitleg te geven over nieuwe richt-

gesprek met haar over de stappen die worden gezet

lijnen en eisen voor kwaliteitsverbetering. Ook kan

voordat er een standaard bij ons in de bus valt, heb ik

er dan informatie worden gegeven over (nieuwe) onder-

een vergadering bijgewoond van de werkgroep die de

steunende instrumenten voor verloskundigen die we

standaard “psychosociale begeleiding” ontwikkelt.

goed kunnen gebruiken in onze eerste stappen in het zelfstandige werk.

Wat betekent dit volgens jou voor de student

Maar vooral wordt er dan persoonlijk kennis gemaakt

verloskundigen?

met de beroepsgroep en dat werkt meestal veel beter

Als student doen we regelmatig een beroep op alle

voor de belangstelling dan een website.

informatie die de KNOV ons aanreikt door middel van

Om studenten zichtbaarder te maken kan er ook een

de website, het Tijdschrift voor Verloskundigen en de

maandelijkse studentenrubriek in het Tijdschrift worden

richtlijnen. Als verse verloskundigen leren wij om te werken

geschreven, voor en/of door studenten.

volgens de standaarden die op dit moment worden gehanteerd. Ook wordt er van ons verwacht dat we

Wat heb je nu al met al van de opdracht opgestoken?

straks voldoen aan de kwaliteitseisen die bijvoorbeeld

Voor mij was het heel leerzaam om meer inzicht te

aan vermelding in het kwaliteitsregister worden gesteld.

krijgen in het werk van de KNOV.

Betrokkenheid bij de KNOV is voor ons belangrijk: straks

Het belang van deze beroepsorganisatie is overduidelijk

horen we er ook bij en willen we voorbereid zijn op de

en dit wil ik graag overbrengen op andere studenten.

mogelijkheden die er zijn om de KNOV als ondersteuning

Hiervoor heb ik een korte samenvatting gemaakt van de

en vraagbaak te gebruiken. Het is belangrijk om op de

informatie uit de gesprekken en de beleidsstukken die ik

hoogte te zijn van nieuwe ontwikkelingen in het voeren

hierna heb gelezen. Ik heb gezocht naar informatie die

van je verloskundige beleid en -praktijk.

voor ons op dit moment van belang is en voor de toekomst, als we allemaal lekker aan het werk gaan.

Heb je nog aanbevelingen voor de KNOV om de

Dit heb ik gebundeld in de vorm van een folder:

studenten zo goed mogelijk te bereiken?

“De KNOV voor studenten verloskunde”. ■

Ja, ik kan wel wat aanbevelingen doen: voor studenten is een aparte benadering beter als het gaat om het voor-

Studenten die geïnteresseerd zijn in mijn digitale folder:

lichten en informeren over de KNOV en wat studenten

[email protected] TvV februari 2008 • KNOV



29

January 24, 2008

Wij zoeken waarneming voor het opvangen van een sabbatical-leave in combinatie met vakantie. In de periode van 15 april tot 20 oktober 2008. Flexibiliteit t.a.v. werkpercentage: min. 22% tot max. ca. 30% - ca. 300 zorgeenheden. Onze praktijk is kleinschalig. We werken vanuit een fysiologische benadering, met ruim tijd en aandacht voor de cliënte. In een wekelijks lunchoverleg worden inhoudelijke en organisatorische zaken besproken.

Wilt u zich verdiepen in het doen van kwalitatief onderzoek?

De praktijk is gesitueerd in de Haagse binnenstad, met gemêleerde cliëntèle, die voor een deel uit ex-pats bestaat. Onze assistente is 12 uur/week aanwezig. Geautomatiseerd met Orfeus. Associatie in de toekomst behoort tot de mogelijkheden.

Volg dan de facultatieve module bij de Universitaire Masterstudie Verloskunde

Graag uw sollicitatie en CV per e-mail: [email protected] Voor informatie: www.mundo-vroedvrouwen.nl

Data: 11 en 18 april, 9 en 23 mei en terugkomdag 19 september 2008 Informatie: Onderwijsbureau Masterstudies Bel (020) 566 6944 of Mail: [email protected]

Academisch Medisch Centrum

KIJK ook op www.amc.nl/ masterverloskunde

Voor vragen: 070-3914841 of 06-22240433

Verloskundige 26 – 32 uur

Kinderverpleegkundige 28 – 36 uur

Zorgcoördinator afdeling Obstetrie/Gynaecologie minimaal 24 uur

O&G verpleegkundige alle deeltijden en diensten in overleg bespreekbaar

Voor meer informatie: www.bernhoven.nl



January 24, 2008

PRAKTIJK

Raar beroep Als mensen, die me niet kennen, me vragen wat ik voor de kost doe, zeg ik wel eens voor de grap dat ik reddingswerker ben. Op hun verbaasde blik leg ik dan uit dat ik mensen uit kleine ruimtes bevrijd. Of dat ik beroepsmatig mensen uit andere mensen haal. Een andere keer houd ik het wat vager en zeg ik dat ik in het vermenigvuldigingswezen zit, of in het voortplantingscircuit. Ja, het is lachen met mij. Maar toch: dit is en blijft een heerlijk, raar, uniek beroep. Wie kan nou zeggen dat ze voor haar geld mensen thuis bezoekt om daar aan hun natte onderbroek te gaan ruiken? Of op haar knieën voor een baarkruk zit in een vreemde slaapkamer? Of in het holst van de nacht andermans keukenkastjes opentrekt op zoek naar azijn of de bekende diepvrieserwten? Of op je knieën voor een groot rond bad zit, in iemands huiskamer met een veterinaire okselhandschoen aan je rechterarm, te hopen dat je klant niet al te veel zal gaan nabloeden… Voor de vijfde en laatste kraamvisite deze zonnige ochtend zou ik Farah bezoeken, een Somalische, die net van haar vierde kind was bevallen. Ze woonde in een flat, vlak achter onze praktijk. Toen ik de galerij op liep zag ik haar al staan met de verse baby, goed ingepakt in haar armen. Ze stond met de buurvrouw te praten. Ik gaf haar een hand. “Hallo, wat heb je een mooie baby! Gefeliciteerd hoor.” Farah keek me wat typisch aan. “Dank u wel.” Het kind had een moeilijke naam, had ik al in onze kraamagenda gezien. “Hoe spreek je de naam eigenlijk uit?” vroeg ik haar. Dat bleek mee te vallen. Baby Moura was echt een schatje, met haar koffiekleurige huid, zwarte krulletjes en donkere ogen. “Mag ik haar even vasthouden?” Dat mocht, na een korte aarzeling. Moura gaapte en ik keek meteen even in haar mondje: geen spruw. “Zullen we even naar binnen gaan?” Ik liep de woning in, waarvan de deur openstond. Farah groette de buurvrouw en kwam achter me aan. Ik ging aan tafel zitten met Moura en trok het zorgplan naar me toe. “Ik moet nu baby eten geven.” Farah pakte Moura weer van me over en ging op de bank zitten voeden. De tepel verdween geroutineerd in het kleine mondje. Het zag er prima uit. “Gaat goed hé, met de borstvoeding! Fijn hoor.” Heerlijk, lang leve de ongecompliceerde lactatie! Ik bladerde wat door het zorgplan. Omdat alles eigenlijk zo goed ging en ik de kraamvisite langer dan een paar minuten wilde laten duren, probeerde ik een gezellig praatje te maken. Farah zat hier ook maar een groot gedeelte van de dag alleen met haar baby. Ik vroeg haar waar ze precies vandaan kwam in Somalië, hoe ze het leven in Nederland vond, hoe het met haar kinderen op school ging, maakte nog een bewonderende opmerking over het mooie somalische interieur, het typische parfum, stelde nog een paar vragen over het poepen en plassen van de baby en kwam toen met de afsluiter: “Heb je zélf nog vragen op dit moment?” Farah dacht even na: “Ja, wie bén jij eigenlijk?” Dat vraag ik mezelf dus ook wel eens af… ■ Nyx TvV februari 2008 • KNOV



31

January 24, 2008

PRAKTIJK

Borstvoedingstiptheidsactie en petitie voor Babysabbatical Brigitte Tebbe

Verloskundige Beatrijs Smulders lanceerde vorig jaar het concept Babysabbatical, een jaar lang verlof voor moeders in het eerste jaar na de bevalling. Na een jaar lang ‘opschudden’ van de publieke opinie, acht ze nu de tijd rijp voor politieke actie. Vrouwen kunnen zich volgens Smulders arbeidsongeschikt © Carien van

melden bij hun werkgevers, als zij zich drie maanden na de bevalling nog niet klaar voelen om aan het werk te gaan. Met deze ‘borstvoedingstiptheidsactie’ wil zij werkgevers en overheid ertoe bewegen de regels aan te passen

Tijdens de persconferentie presenteerde Smulders haar nieuwe

en een betaald verlof van een jaar te geven aan vrouwen

gebonden Veilig Trilogie, een bundel van haar eerder gepubliceerde

in het eerste jaar na de geboorte van hun kind.

boeken Veilig Zwanger, Veilig Bevallen en Veilig door de kraamtijd.

Aan minister Donner van Sociale Zaken wil Smulders een petitie overhandigen met 5000 adhesiebetuigingen voor

vader en moeder en omgekeerd. Pas bij negen maanden

de babysabbatical. Hiermee hoopt zij een politiek debat

is het voor een kind leuk om naar de crèche te gaan.

te ontlokken. Desnoods zal zij juridische stappen tegen

Dan raken ze pas geïnteresseerd in andere volwassenen

de staat nemen, zegt Smulders vastberaden tijdens een

en kunnen zij zich hechten aan een vaste begeleider.”

in december gehouden persconferentie in het Dylan

Eenzaamheid is stress

Hotel te Amsterdam.

Afwezigheid van de ouders - en vooral de moeder -

Harddisk

vormt zelfs een risicofactor voor sterfte van de baby,

Emeritus-hoogleraar pediatrie Guus de Jonge staat haar

stellen De Jonge en Smulders. Zij halen cijfers aan uit

terzijde tijdens deze persconferentie. Maar ook prof.dr.

onderzoek van de Landelijke Werkgroep Wiegendood

Dick Swaab, prof. dr. Gouke Bonsel, dr. Allen Shore

(LWW), waaruit blijkt dat het risico van wiegendood

(neurofysioloog), prof. Christien Brinkgreve en prof. dr.

significant met een factor vier à vijf verhoogd is voor

Riksen Walraven scharen zich achter de idee van Smulders.

baby’s tot zeven maanden, die op een crèche verblijven[1].

Smulders : ”Er wordt nu enorm veel accent gelegd op de

Nieuw onderzoek van de LWW in een nog grotere groep

jeugdzorg, maar de babyzorg blijft achter. Terwijl in het

kinderen zou dit bevestigen. Die cijfers worden over

eerste jaar de harddisk van een kind wordt geprogram-

enkele maanden gepubliceerd in het NTVG.

meerd. Dan wordt zijn zelfvertrouwen gevormd en vinden

Het verhoogde risico op sterfte voor baby’s op kinderdag-

allerlei neurologische processen plaats. De Jonge vult aan:

verblijven wordt niet verklaard door een slechte kwaliteit

“Om borstvoeding twaalf maanden te laten slagen - zoals

van zorg in kinderdagverblijven, aan de veiligheid van

de WHO adviseert- is het van belang dat de moeder

bedjes of beddengoed of andere factoren. De Jonge wijt

daartoe meer gelegenheid krijgt. Het is essentieel dat zij

deze verhoogde sterfte aan eenzaamheid van de baby en

kan reageren op de lichaamstaal van haar kind. Voordat

het gemis van een vertrouwd persoon: ”Het is een stress-

hij huilt geeft hij met bewegingen in zijn gelaat en heel

factor die af en toe eindigt in wiegendood”.

zijn lijf aan wanneer hij honger heeft. Dat zal in veel

Uit onderzoek, eerst in Nieuw-Zeeland, later in

gevallen frequent zijn.”

Nederland, blijkt ook dat baby’s die op de slaapkamer

En :”Tussen drie en zeven maanden zijn baby’s druk bezig

van de ouders slapen beter beschermd zijn tegen wiegen-

om hun ouders te leren kennen. Ze reageren op hun

dood dan baby’s die op een aparte kamer slapen[5]. Naast ademwegobstructie en temperatuurstijging (waarop

Brigitte Tebbe is verloskundige en redacteur

32

de huidige preventieadviezen zijn gestoeld) zou de


_00J30_200567 - TvV februari 32-33.pdf - pag.1


January 24, 2008

PRAKTIJK component stress door wetenschappers steeds meer als

ouders - zou veel problemen voorkomen, zegt Smulders:

een serieuze risicofactor voor wiegendood worden

“Het kost bakken energie voor ouders en maatschappij

beschouwd. Die stress door eenzaamheid is niet voor-

als kinderen zich niet veilig kunnen hechten. Ouders

behouden aan situaties op kinderdagverblijven. Ook

hebben meer problemen met de opvoeding. Maar ook

baby’s die alleen in een box worden achtergelaten,

het kind zelf heeft meer problemen met het omgaan

blijken vaker aan wiegendood te overlijden .

met stressvolle situaties. Hij krijgt een kort lontje.”

[2]

Onderzoek van de Amerikaanse neuropsycholoog

Moederonterend

Allan Schore laat bijvoorbeeld zien dat baby’s op een

De sterke terugloop van het aantal vrouwen dat borst-

crèche grote hoeveelheden cortisol in hun bloed hebben[4].

voeding geeft het eerste jaar na de bevalling schrijven

“Evenveel als een kleuter die verdwaald is op een vol

Smulders en De Jonge toe aan het te korte bevallings-

strand,” zegt Smulders. Schore -zelf ook voorstander van

verlof. Smulders: “Kolven is een schier onmenselijke zaak,

een langer zwangerschapsverlof in zijn eigen land- stelt

het is moederonterend! Moeders die in een achterafhokje

dat het kinderlijk brein niet uitsluitend door de genen

zitten te pompen en naar een babyfotootje staren om de

maar ook door de ervaringen op jonge leeftijd wordt

borstvoeding op gang te houden...” Ze weet uit de prak-

gevormd. “Het is niet zo dat ouders die bij hun baby

tijk dat vrouwen al zes weken na de bevalling beginnen

blijven er op kunnen rekenen dat hij zich tot een briljant

te tobben over hoe dat nou moet als ze weer gaan

wiskundige of muzikant zal ontwikkelen. Het is een meer

werken: “Vanaf dat moment begint de borstvoeding al

innerlijke zaak: het kind ontwikkelt het vermogen van

terug te lopen en nemen moeders afstand van hun

emotionele zekerheid en de kunst om met stress om te

kind.” Dus, is haar conclusie, blijf lekker thuis bij je kind

gaan”, zegt hij in een interview van ABC-News.

en laat het kolfapparaat staan.

In de media heeft het onderwerp tot nu toe heftige reacties opgeleverd, positieve maar ook negatieve. Vooral

Preventie kanker

vanuit feministische hoek ligt de babysabbatical onder

Een zwangerschapsverlof van een realistischer duur stelt

vuur. Columniste Heleen Mees veegde het idee resoluut

moeders in staat om ongestoord borstvoeding te geven

van tafel met het argument dat het desastreus zou zijn

en bij haar kind te zijn. Belangrijke gezondheidsvoordelen

voor de arbeidsparticipatie en carrières van vrouwen. Ze

zijn preventie van wiegendood en voorkomen van ziekten.

riep vrouwen zelfs op om helemaal maar met borstvoeding

De Jonge voegt er een recente ontdekking aan toe: “Het

te stoppen.

blijkt dat borstvoeding een sterk preventief karakter

Smulders lijkt door dit soort reacties geheel niet uit het

heeft wat betreft vetzucht en kanker bij moeder en

veld geslagen. Het haar toegedichte ‘Donna Corleone van

kind.” Hij doelt hierbij op de in november verschenen

de moedermaffia’ beschouwt ze als een geuzennaam. Ze

meta-analyse van de World Cancer Research Fund.

typeert zichzelf juist als een ‘rasfeministe’ en voorvechter

Twintig internationale experts stelden op basis van 7000

van een vrije keuze voor vrouwen: “Ik wil het vrouwen

studies vast dat borstvoeding beschermt tegen pre- en

juist gemakkelijk maken. Ik zeg niet dat álle vrouwen thuis

postmenopauzale borstkanker. Minder evident, maar

moeten blijven. Niet elke vrouw is uit hetzelfde hout

noemenswaard is dat het eveneens zou beschermen

gesneden. Als een vrouw wil werken gelijk na haar verlof,

tegen eierstokkanker. Dat borstvoeding ook de kinderen

kan ze haar kind gerust naar de kinderopvang brengen.

beschermt, komt doordat ze minder te kampen hebben

Alleen moeten we de kinderopvang dan wel anders

met overgewicht. En zwaarlijvigheid wordt door het

organiseren.”

WCRF rechtstreeks in verband gebracht met het ontstaan

Op de website www.babysabbatical.nl is informatie te

van allerlei vormen van kanker. Hoe dat precies komt is nog

vinden over het voorstel voor de babysabbatical. ■

niet bekend, maar waarschijnlijk berust de preventieve werking van borstvoeding op een vermindering van het

Referentie

aantal in het bloed circulerende kanker-gerelateerde

[1] Jonge GA de, Lanting CI, Brand R, Ruys JH, Semmekrot BA, Wouwe JP

hormonen. Zo zouden aan het einde van een langduriger

van. Sudden infant death syndrome in child care settings in the Netherlands. Archives of Disease in Childhood 2004;89:427-430

borstvoedingsperiode alle cellen waarvan het DNA

[2] Jonge GA de, Semmekrot BA. Wiegendood in een box. Nederlands

beschadigd is uit de borst verdwenen zijn, zo vermeldt

Tijdschrift voor Geneeskunde 2005;149:1279-82

het rapport .

[3] World Cancer Research Fund / American Institute for Cancer

[3]

Research.Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of Cancer: a Global Perspective.Washington DC: AICR, 2007

Kort lontje

[4] Schore AN. Attachment, Affect Regulation, and the Developing Right

Een weinig erkende kwaliteit van borstvoeding is dat het

Brain: Linking Developmental Neuroscience to Pediatrics. Pediatrics in

de hechting tussen moeder en kind bevordert. Een veilige hechting – ook bevorderd door de aanwezigheid van de

Review 2005;26(6):204-217 [5] Scragg RKR, Mitchell EA, Stewart AW, Ford RPK, Taylor BJ, Hassal IB et al. Infant roomsharing and prone positions in SIDS. Lancet 1996;347: 7-12.


_00J30_200567 - TvV februari 32-33.pdf - pag.2


33

January 24, 2008

INTERNATIONAAL

Een protocol is belangrijker dan een cliënt Margriet Vonk

Nederland heeft met zijn goed opgeleide verloskundigen en zijn verloskundig model van zorgverlening een belangrijk exportproduct in handen. Het Nederlandse model is behalve goedkoop ook effectief: Nederland behoort tot de landen met de laagste moedersterfte. Met subsidie van de overheid en inhoudelijke bijdragen van verloskundigen zou Nederland zich de komende jaren kunnen profileren als voorvechter van een systeem waarin het krijgen van een kind een blije gebeurtenis wordt, in plaats van een tragedie.

land dat tot 1991 een Sovjetrepubliek was. Het handelen van artsen en verloskundigen wordt gekenmerkt door een utilitaire benadering van cliënten, steevast patiënten genoemd, met weinig tot geen respect voor het individu. Dit uit zich op allerlei terreinen en in alle stadia van de zwangerschap tot en met de bevalling. Om een voorbeeld te noemen: richtlijnen van het ministerie (protocollen) zijn voor het medisch personeel belangrijker dan de cliënten. Als de overheid voorschrijft dat een barende vrouw vier keer per uur getoucheerd moet worden door vier verschillende personen, dan gebeurt dat, ook als dit onwenselijk is. Veelvuldig toucheren brengt immers verhoogde kans op infectie met zich mee!

Een voorbeeld van een vernieuwend Nederlands initiatief

Dit veelvuldig ingrijpen is een voorbeeld van de over-

om daadkrachtig te werken aan het terugdringen van

gemedicaliseerde benadering van zwangerschap en

het hoge aantal moeder- en kindsterftes is het project

bevallen, die kenmerkend is voor alle landen van de

‘Services to the people’. Dit Safe Motherthoodproject is

voormalige Sovjetunie. De WHO, met wie het project

geïnitieerd door de Russisch-Nederlandse psychologe

‘Services to the People’ overigens samenwerkt op het

Olga de Haan en wordt uitgevoerd door de NSPOH

gebied van bij- en nascholing van lokale verloskundigen,

(Netherlands School of Public & Occupational Health)

spant zich al jaren in om overheden en artsen ervan te

met de Nederlandse stichting PRO in de Centraal

overtuigen dat medisch handelen gebaseerd moet zijn op

Aziatische landen Kyrgyzstan, Tadjikistan en Kazakhstan.

evidence, dat wil zeggen: in de praktijk zinvol gebleken.

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken / Ontwikkelings-

Het protocol op vier keer toucheren is op aanraden van

samenwerking is donor van het project. Het project startte

de WHO vervangen door éénmaal in de vier uur.

in 2006 en loopt door tot en met 2009. De titel is

Aangezien de verloskundigen in het oude Sovjetsysteem

ingegeven door de gedachte: als de berg naar naar

niet zijn opgeleid om zelfstandig na te denken maar

Mohammed komt, dan komt Mohammed wel tot de

enkel en alleen om volgens het protocol te handelen,

berg. Veel zwangere vrouwen in Centraal Azië wenden

heeft het WHO protocol niet tot verbeteringen geleid.

zich namelijk niet tot een vroedvrouw of bevallingskliniek

Een voorbeeld hiervan uit het ziekenhuis in de hoofdstad

omdat de zorg die zij daar krijgen beneden alle peil is en

Bishkek: de Nederlandse verloskundige Rina Veldhuizen

de klinieken vaak ook ver van huis zijn. Door zwangeren

was aanwezig bij een bevalling waar de artsen en vroed-

dicht bij huis voor te lichten en door plaatselijke verlos-

vrouwen doelloos wachtten, Veldhuis zag dat de kraam-

kundigen te trainen om kwaliteitszorg te leveren, hoopt

vrouw persdrang had en vroeg waarom er niets gebeurde.

het project bij te dragen aan de vermindering van de

“We hebben een uur geleden getoucheerd en het WHO

hoge moeder- en kind sterfte

protocol schrijft voor dat dat eens in de vier uur mag”, luidde het antwoord.

Leren werken vanuit evidence In Kyrgyzstan gaan veel moeders en baby’s totaal

Eerst een klysma

onnodig dood. Er sterven gemiddeld 120 vrouwen in het

In oktober 2007 bezocht ik met Olga de Haan een aantal

kraambed per 100.000 levend geboren kinderen. In

bevalklinieken in Kyrgyzstan.

Nederland is dit 12,5 per 100.000. Dit hoge sterftecijfer

Wie een kliniek betreedt - als men al binnenkomt, want

heeft alles te maken met het medische systeem in het

deuren zitten er altijd op slot – schrikt van de armoe, de viezigheid, het ontbreken van medische instrumenten en

Margriet Vonk is journalist en tekstschrijver

34

het gebrek aan hygiëne, verwarming en (warm) water.




January 24, 2008

INTERNATIONAAL Na deze eerste aanblik valt het ook op dat de aanwezige

meeste klinieken niet toegelaten. De bevalling is dan ook

cliënten vanaf het moment dat ze binnenkomen volgens

voor de vrouwen een eenzaam en angstig gebeuren.

een vaststaande procedure worden behandeld. Het eerste

Vrouwen die voor de eerste keer bevallen, lijken op geen

onderzoek vindt plaats in een zogenaamde filterkamer,

enkele manier op de bevalling voorbereid en weten niet

waar wordt vastgesteld of een vrouw in aanmerking

wat hen te wachten staat.

komt voor een bevalling in de betreffende kliniek. Het

In de kliniek troffen we huilende vrouwen die onder een

beschikken over een geldig verblijfpapier is één van de

kaal dekentje eenzaam hun weeën ondergingen zonder

criteria. Wie positief uit deze keuring komt, mag zich

dat ze ook maar een idee hadden hoe ze die pijnen kon-

vervolgens onderwerpen aan een vastgestelde medische

den opvangen. Van ontspanningsoefeningen en weeën

procedure. Onderdeel hiervan is bijna steevast het

weg puffen hadden ze nog nooit gehoord.

inbrengen van een klysma.

Als het uur van de baring zich dan uiteindelijk aandient, moet voor veel kraamvrouwen het ergste nog komen. Eerst worden ze overgebracht naar de bevalkamer, waar ze, meestal met meerdere lotgenoten, hun kind ter wereld moeten brengen. De kamertjes zijn leeg, op een zogenoemde Rachmaninov stoel na. Ook een goed verwarmingssysteem en warm water ontbreken. Wie pech heeft, bevalt in een kliniek waar helemaal geen waterleiding is en het benodigde water uit een riviertje wordt gehaald.

Ondeskundige begeleiding In de bevalkliniek wordt van de barende vrouw verwacht dat zij zo snel mogelijk haar kind eruit perst. Gaat dit niet naar verwachting van het medisch personeel, dan kan het zomaar gebeuren dat een vrouw klappen krijgt, toegeschreeuwd wordt en dat er ook nog eens extra hard op haar buik geduwd wordt. De toch al gespannen barende wordt hierdoor nog angstiger met als gevolg dat de weeënactiviteit afneemt en de bevalling juist langer duurt. Rina Veldhuis kreeg de gelegenheid om haar collega’s te laten zien hoe het ook anders kan. Tijdens een bevalling

© Margriet Vonk

waarbij verloskundigen op ‘verzoek’ van de gynaecologe hardhandig te werk gingen op de buik van een barende vrouw, greep ze in. Ze stuurde de arts weg, praatte op rustige toon met de vrouw en vertelde de verloskundigen wat ze wellicht anders zouden kunnen doen. Na een half uur kwam de baby gezond en wel ter wereld. De kamertjes zijn leeg, op een zogenoemde Rachmaninov stoel na

De ondeskundige aanpak - minder dan tien procent van de gynaecologen en verloskundigen in Centraal Azië beschikt over voldoende verloskundige kennis - veroorzaakt

Een Kyrgyzische vrouw die nu als vrijwilligster aan het

ook heel vaak ernstige bloedingen. Het komt voor dat

project werkt, vertelt dat toen zij zelf moest bevallen,

een arts dan een familielid vraagt om bij een apotheek

zij met zes andere vrouwen tegelijkertijd in een krappe

bloed te gaan halen. Met een beetje pech krijgt de

ruimte een klysma kreeg toegediend, waarna ze met z’n

kraamvrouw bloed uit een andere dan haar eigen bloed-

allen drie trappen af moesten rennen, om buiten in de

groep toegediend, want er is tijd noch apparatuur

enige wc die zich op het terrein bevond, hun darmen te

beschikbaar om de bloedgroepen te testen. Ook is het

ledigen.

gebeurd dat een vrouw oxytocine kreeg om het bloeden

Na het medisch onderzoek begint het wachten tot de

te stelpen, maar dat dit medicijn onderhuids werd toe-

bevalling daadwerkelijk op gang komt. In kleine kamertjes

gediend in plaats van intramusculair.

liggen de vrouwen hun weeën op te vangen. Steun krijgen

Het protocol schrijft als standaard voor dat de cervix na de

ze hier niet bij. Van de verloskundigen kunnen ze weinig

bevalling wordt gehecht. Het hierdoor ontstane litteken-

hulp of steun verwachten en partners worden in de

weefsel gaat verkleven met als kwalijk gevolg dat een TvV februari 2008 • KNOV



35

January 24, 2008

INTERNATIONAAL vrouw bij een volgende bevalling nog meer problemen

toe te roepen. Dit gebeurt op verschillende manieren. Het

heeft bij het op gang komen van de ontsluiting.

project verzorgt, in samenwerking met de WHO, onder

Vroedvrouwen in Kyrgyzstan zijn zich hier volstrekt niet

andere bijscholingen voor verloskundigen, gynaecologen

van bewust.

en neonatologen in ‘Effectieve Perinatale Zorg’. Vanuit

Als de vrouw eenmaal bevallen is, wachten haar nog een

de gedachte dat een goede relatie tussen verloskundige

paar hobbels: volgens de WHO-voorschriften moet er zo

en de cliënt veel ellende kan worden voorkomen, ontwik-

snel mogelijk huidcontact tussen moeder en kind plaats-

kelde Olga de cursus ‘Effectieve Communicatie tussen

vinden. Verloskundigen duwen dan ook zonder verdere

Arts en Cliënt’.

inleiding het kind, nog met bloed en huidsmeer bedekt, op

Heel succesvol zijn ook de cursussen ‘Bereid jezelf voor

de buik van de veelal onwetende moeder. Bij een eerste

op de bevalling’. Deze cursussen worden tot nu toe

bevalling - niet zelden betreft het ook nog eens zeer

gegeven door vrijwilligsters die hiervoor een door het

jonge moeders - schrikt de vrouw enorm, ze is nog

project georganiseerde training hebben gevolgd. Veel

nauwelijks bijgekomen van haar traumatische bevalling.

vrouwen op het platteland hebben inmiddels, al dan niet

Een paar uur later wordt het kind aan de borst van de

vergezeld door hun partner of (schoon)moeder een cursus

nieuwbakken moeder gelegd. Ook hierbij ontbreekt

gevolgd en zijn laaiend enthousiast omdat ze hierdoor

iedere vorm van toelichting.

goed voorbereid en zonder angst hun bevalling tegemoet

De eerste week na de bevalling is bezoek van familie,

gingen. Van heinde en ver komen vrouwen uit allerlei

zelfs van de vader, strikt verboden, wegens zogenoemd

dorpen, met de auto, de bus of te paard, naar het

‘infectiegevaar’. Vanachter een raampje in de kliniek

trainingscentrum, niet alleen om voorgelicht te worden

wordt een gordijn opzij geschoven en wordt door de

maar vooral ook om mondig te worden. Eenmaal in de

moeder het nieuwe leven aan de ‘buitenstaanders’

kliniek aangekomen, weten ze wat hen te wachten staat

getoond. Is een vrouw eenmaal goed en wel met haar

en zijn ze geen onwetend slachtoffer maar een ‘waardige

baby thuisgekomen, dan bestaat alsnog de kans dat zij

partij’.

een infectie opgelopen heeft en/of een bloeding krijgt.

Pas bevallen moeders geven nu aan dat ze een cursus

Veel vrouwen weten niet dat dit een reden is om

babyverzorging en opvoeding nodig hebben. Ook hier

onmiddellijk naar een arts te gaan. Zij doen dat dus niet,

liggen mogelijkheden voor het project. Tijdens ons

met als gevolg dat zij alsnog onnodig sterven.

bezoek kwam de vraag boven naar een bevalkliniekje waar vrouwen op het platteland, dichtbij huis en op een moeder- en kindvriendelijke manier kunnen bevallen. ■

Het kan ook anders Het project ‘Services to the People’ heeft als doel om aan bovenstaande mensonterende wantoestanden een halt

Heel succesvol zijn ook de cursussen

© Margriet Vonk

© Margriet Vonk

‘Bereid jezelf voor op de bevalling’

36




January 24, 2008

INTERNATIONAAL

Betekenis verloskundige in terugdringen van moedersterfte Wil van Veen

De Moedernacht is een publieks event voorafgaand aan Moederdag, dus dit jaar op zaterdagavond 10 mei. Een moeilijke planning, want de dag daarop is het niet alleen Moederdag maar ook Pinksteren. Moedernacht is een avond waarin debatten en verhalen van/over moeders in ontwikkelingslanden worden afgewisseld met muziek en theateronderdelen. Alles draait om het vijfde Millenniumdoel, veilig moederschap. En wie zijn voor veilig moederschap de belangrijkste factor? Juist, u, jullie, verloskundigen. Verloskundigen staan centraal in het programma.

uitstekend is georganiseerd. Vooral in Afrika onder de Sahara is de situatie schrijnend. De kans dat je als moeder overlijdt, is in sommige landen 1 op 16. In Nederland is dat cijfer 1 op de 3500. En dat is er nog altijd eentje teveel!

Gebrekkige gezondheidszorg Er zijn vele oorzaken aan te wijzen waardoor moeders nog altijd in grote getale sterven. Als belangrijkste geldt dat in veel landen de gezondheidszorg erg gebrekkig is. Zo zijn vroedvrouwen vaak onvoldoende opgeleid om complicaties te herkennen, (zie het artikel “Een protocol is belangrijker dan een cliënt” elders in dit tijdschrift) is er een tekort aan medische instrumenten en medicijnen en zijn klinieken onvoldoende uitgerust om adequate hulp te verlenen. Veel vrouwen sterven aan bloedingen en

U begrijpt het: dit is een uitnodiging om op die

infecties. Ook aids speelt daarbij in toenemende mate

10e mei 2008 tussen 20.00 en 23.00 uur in grote getale

een rol. Een zorgwekkend aantal vrouwen sterft aan een

deel te nemen aan dit programma: verloskundigen, kom

onveilig uitgevoerde abortus. Veel vrouwen bevallen

naar Het Pakhuis in Amsterdam, laat je zien en horen!

zonder deskundige begeleiding thuis. Vaak weten zij niet

Want wereldwijd overlijden jaarlijks meer dan een half

tijdig het ziekenhuis te bereiken als er iets mis gaat, of

miljoen vrouwen aan de gevolgen van hun zwanger-

kunnen zich geen medische hulp veroorloven.

schap. In millenniumdoel 5 is vastgelegd dat moeder-

Ambulances zijn veelal niet beschikbaar en veel zieken-

sterfte in 2015 met driekwart moet zijn teruggebracht

huizen hebben niet eens een telefoon of radio om alarm

ten opzichte van 1990. Om dit te kunnen realiseren zijn

te kunnen slaan.

reproductieve en seksuele rechten voor vrouwen essentieel, moeten er oplossingen komen die illegale abortussen

In 2000 werd voor het eerst moedersterfte hoog op de

overbodig maken en moeten complicaties tijdens of na

internationale politieke agenda geplaatst. Toen werd

de bevalling - en die op redelijk eenvoudige wijze zijn te

door de Verenigde Naties de Millennium Verklaring

voorkomen - worden voorkomen.

opgesteld waarin alle leden zich ten doel stelden om voor 2015 de armoede in de wereld met de helft te

Schrikbarende cijfers

verminderen. Het streven is om tussen 1990 en 2015 het

Jaarlijks sterven 529.000 vrouwen aan de gevolgen van

sterftecijfer van moeders met 75% terug te brengen.

abortus of tijdens hun zwangerschap of vlak voor of na de geboorte van hun kind. Bloedingen, infecties en een

Er bestaat een brede consensus over de aanpak van het

hoge bloeddruk zijn veel voorkomende doodsoorzaken

probleem. Wij weten wat werkt! De positie van vrouwen

die met goede medische hulp en kraamzorg voorkomen

moet verbeterd worden middels onderwijs en economische

kunnen worden. Het streven is daarom dat in 2015 90%

mogelijkheden, vroedvrouwen moeten worden bijge-

van alle bevallingen met professionele hulp plaatsvindt.

schoold, de hele gemeenschap dient erbij betrokken te

Het merendeel van deze vrouwen woont in ontwikkelings-

worden, de kwaliteit van de basale gezondheidzorg

landen. In het westen speelt het thema moedersterfte

rondom zwangerschap moet verbeterd, in geval van

nauwelijks omdat de zorg rondom zwangerschap hier

complicaties moet doorverwezen kunnen worden naar adequate hulp. Recht op veilig moederschap is een

Wil van Veen is hoofdredacteur van dit tijdschrift

mensenrecht en vormt de kern tot ontwikkeling. TvV februari 2008 • KNOV



37

January 24, 2008

INTERNATIONAAL Rol en imago van de verloskundige

Hand in hand

Dit jaar staat de rol en het imago van de verloskundige

Verloskundigen hier hebben verloskundigen daar veel te

centraal tijdens de Moedernacht. Een verloskundige

bieden, uit te wisselen en ze kunnen van elkaar leren.

speelt een belangrijke rol tijdens de zwangerschap,

Daarom vindt er tijdens de Moedernacht een ontmoeting

tijdens de bevalling en vlak daarna. Daarover bestaat

plaats om de verbinding tussen verloskundigen hier en in

internationale consensus. Echter de praktijk is anders.

het Zuiden te versterken en hun positie te verbeteren ten

Er bestaat een groot tekort aan verloskundigen, zij kam-

gunste van het terugdringen van moedersterfte.

pen met tekorten aan een goede uitrusting, medicijnen

Vorig jaar hebben voor de eerste keer KNOV en ICM al

enz. Velen onder hen worden geconfronteerd met

een belangrijke inhoudelijke bijdrage geleverd aan de

HIV/AIDS, hun (rechts)positie is vaak zwak en bovendien

Moedernacht. Dit jaar is het verzoek van de andere

blinkt deze professionele groep niet uit in sterke

deelnemende organisaties, om actief betrokken te zijn bij

‘advocates’ voor hun eigen professie en kan de samen-

de organisatie en realisatie. Gezien het belang van alle

werking met plaatselijke gynaecologen altijd beter.

moeders, het imago van de beroepsgroep en uw positie als verloskundige bij het thema zult u de Moedernacht

38

Nederlandse verloskundigen kenmerken zich door een

als een verrijking ervaren.

hoge professionaliteit en grote zelfstandigheid. Maar ook

De deelnemende organisaties zoals ICM, KNOV, NVOG,

hier schort het soms aan beeldvorming en bovendien

Cordaid, Amref, Kit, NSDO, Share-net, MyBody en heel

bedreigt een toenemende medicalisering het vak.

veel vrouwen rekenen op uw komst. ■




January 24, 2008

FORUM

Prenataal Screenings Centrum de Peel gestart op 1 oktober 2007 Eind 2006 heb ik, als eerstelijns verloskundige en echo-

De eerstelijns verloskundigen zijn steeds op de hoogte

scopiste, het initiatief genomen oriënterende gesprekken

gehouden betreffende de gang van zaken en de ontwik-

te starten met de eerste- en tweedelijn met als doel te

kelingen. Er waren voldoende verloskundigen die het

komen tot de oprichting van een prenataal screenings-

project ondersteunden om er van uit te kunnen gaan dat

centrum in het adherentiegbied van het Elkerliek zieken-

er voldoende draagvlak zou zijn in de toekomst.

huis in Helmond.

Tegelijkertijd werd ook een werkgroep preconceptiezorg

De gynaecologen van het ziekenhuis, en al snel ook de

opgericht bestaande uit alle verloskundigen van de regio

Raad van Bestuur, zagen een meerwaarde in één centrum

met als doel om in het centrum praktijkoverstijgende pre-

voor de prenatale screening in Helmond waar de eerste-

conceptiezorg aan te bieden. Ook hierover was al overleg

en tweedelijn naar kan verwijzen.

geweest met de gynaecologen van het Elkerliek ziekenhuis.

Het resultaat van deze besprekingen is dat op 1 oktober j.l.

De gynaecologen zijn erg betrokken en hebben het project

het Prenataal Screenings Centrum de Peel in Helmond in

voor het centrum op vakinhoudelijk gebied steeds actief

gebruik is genomen, een samenwerking tussen de eerste

ondersteund.

lijn en het Elkerliek ziekenhuis. Het bijzondere aan het

Het bedrijfsmatige deel bij de opzet van het centrum is

centrum is dat het een centrum is dat is gevestigd buiten

volledig ondersteund door het Elkerliek.

het ziekenhuis maar wél werkt met ondersteuning van

Sleutelwoorden voor het centrum zijn kwaliteit, laag-

en in samenwerking met de tweedelijn.

drempeligheid en klantvriendelijkheid. Om dit te kunnen

Ter oriëntatie op het draagvlak zijn alle verloskundige

realiseren moet er een goede samenwerking zijn tussen

praktijken in de regio benaderd.

de eerste- tweede- en derde lijn. Hierover is regelmatig

Om onafhankelijkheid te waarborgen en belangenver-

en intensief overleg gevoerd met alle betrokken partijen

strengeling te voorkomen waren zowel de verloskundigen

met een uitstekend resultaat.

als het ziekenhuis gezamenlijk van mening dat het

Zo kon op 1 oktober 2007 het Prenataal Screenings

centrum buiten het ziekenhuis moest worden gelokaliseerd.

Centrum de Peel van start gaan in een prachtig, modern

In januari 2007 werd de intentie uitgesproken tot samen-

Gezondheidscentrum Leonardus in Helmond.

werking op juridisch vlak tussen de Stichting Zelfstandig

Er zijn twee ruime onderzoek-/gespreksruimtes en een

Behandelcentrum van het Elkerliek ziekenhuis en de

wachtruimte beschikbaar, geheel nieuw en modern inge-

initiatiefneemster, meteen gevolgd door een vakinhoude-

richt en voorzien van kwalitatief hoogstaande apparatuur.

lijke samenwerking tussen de tweedeen eerstelijn.

Er is gestart met 3 echoscopistes bestaande uit 2 eerste-

Er is een werkgroep gevormd uit o.a.; een beleidsmede-

lijns verloskundigen en een echoscopiste uit de tweede lijn.

werkster van het ziekenhuis, mijzelf als

Als bijzonder mag worden vermeld dat zowel verloskun-

verloskundige en initiatiefneemster, een afvaardiging van

digen áls gynaecologen uit de regio de zwangere vrouwen

drie gynaecologen, een juriste en het hoofd van de

naar het centrum verwijzen voor zowel de combinatie-

economisch administratieve dienst. Wanneer daartoe aan-

test, als de SEO en de overige zwangerschapsecho’s.

leiding bestond werden overige deskundigen ingeschakeld.

De eerste bevindingen van zowel deze nieuwe vorm

De juridische structuur werd verder ontwikkeld en hieruit

van samenwerking als de locatie en de reacties van de

is een VOF ontstaan tussen mij als initiatiefneemster en

patiënten zijn zeer positief.

de Raad van Bestuur van het Elkerliek ziekenhuis. Ik heb een missie/visieplan geschreven dat als leidraad is

Inmiddels is het Prenataal Screenings Centrum de Peel

gebruikt voor het opstellen van een bedrijfsplan, om bij-

ook gestart met de preconceptiezorg door de verloskun-

scholing vorm te geven, PR te bedrijven en de externe

digen uit de regio. Ook hierbij worden de eerste ervaringen

communicatie te ondersteunen.

als positief ervaren. ■

Al snel werd een prachtige locatie gevonden. Er bleek nog ruimte beschikbaar in een, nabij het Elkerliek zieken-

Ine Pennings-van der Linden,

huis gelegen, historisch kerkgebouw dat omgebouwd

Eerstelijns verloskundige Gemert.

werd tot een gezondheidscentrum.

Prenataal Screenings Centrum de Peel,

Het contract met het regionaal centrum Nijmegen werd

Wethouder Ebbenlaan 131, 5701AH Helmond;

aangevraagd en verkregen.

[email protected] TvV februari 2008 • KNOV



39

January 24, 2008

FORUM

Waarom tolereren vrouwen deze gang van zaken? 2 Wat vragen vrouwen echt?

In deze rubriek een jaar lang de mening van deskundigen. De meningen verschenen eerder in Birth, volume 33, juni 2006. Zie verder de introductie

Beverly Chalmers, hoogleraar en

in Tijdschrift voor Verloskundigen van januari 2008,

consultant perinatale gezondheid, Canada

pag 37. Natuurlijk mag u reageren. Graag zelfs! De redactie

Wat vragen we echt? Waarom vrouwen deze gang van zaken tolereren? Of waarom er een discrepantie is tussen wat het beste is en wat vrouwen daadwerkelijk krijgen?

gelegd, zoals gevoelens van vrouwen, omdat deze niet

Of waarom artsen met deze gang van zaken doorgaan?

gemakkelijk meetbaar zijn. Onderzoekers worden geacht

Of waarom we deze gang van zaken nog onderwijzen,

met harde, controleerbare, klinische feiten te komen in

als we dat al doen? Of waarom zwangerschapscentra

plaats van ‘softere’ gevoelsmatige resultaten, als ze

erachter staan? Of waarom de farmaceutische industrie

tenminste willen dat hun subsidieaanvragen worden

het blijft ontwikkelen en promoten? Of waarom we

gehonoreerd. Al tientallen jaren wordt wetenschap veel

steeds opnieuw deze vraag moeten stellen? Talloze

hoger aangeslagen dan menselijkheid. Het veronacht-

variabelen - sociaal, medisch, educatief en juridisch -

zamen van menselijkheid, gepaard aan een allesoverheer-

helpen deze status quo in stand te houden. In sociaal

send respect voor de wetenschap vormde de spil van het

opzicht leven wij in de geïndustrialiseerde wereld in een

rassenverbeteringsprogramma begin 20ste eeuw. Hoewel

samenleving die risico’s wil uitsluiten. Het voornaamste

we hopelijk van onze fouten hebben geleerd en nooit

doel van zwangerschap is dat het een biologisch perfect

meer de extremistische benadering zullen toepassen,

resultaat oplevert, en geavanceerde technologische zorg

weegt de wetenschap nog steeds duidelijk zwaarder dan

wordt beschouwd als de aangewezen weg om dat te

menselijkheid in deze wereld. Ook in de huidige roep om

bereiken, ondanks het feit dat bij evidence-based verlos-

keizersneden voor iedereen als beste methode om baby’s

kunde eerder minder dan meer interventies worden ver-

te halen, klinkt dezelfde gevaarlijke tendens door.

langd. “Wat goed is voor sommigen, is goed voor allen”

We leven in een autoritaire samenleving ten aanzien van

is een veelgebruikt argument, onderbouwd met het

de zorghiërarchie. Voor de meeste vrouwen “weten

juridische verweer “Ik heb de moeder en het kind alle

artsen het het beste” en dienen vrouwen “hun raad op

mogelijke zorg gegeven.” Als de wens van vrouwen

te volgen.” Van de arts of zorgverlener wordt verwacht

moet worden genegeerd om het doel te bereiken,

dat deze de nieuwste en beste behandeling geeft die er

dan moet dat maar. De gevoelens van de vrouw worden

bestaat. Marktmechanismen en farmaceutische publicaties

niet beschouwd als een onlosmakelijk onderdeel van bio-

zetten artsen ertoe aan “iets te doen”, waar niets doen

logische perfectie. In feite is de algemeen geaccepteerde

de beste behandeling kan zijn. De farmaceutische

definitie van biologische perfectie vertekend: perfectie is

industrie moet toegeven dat ze de verwachtingen van

niet mogelijk zonder respect voor de emoties, gedachten

vrouwen zowel als zorgverleners beïnvloedt ten aanzien

en spirituele verlangens van de vrouw. In Noord-Amerika

van de perinatale zorg.

is de onpersoonlijke benadering meer manifest dan in

Zijn artsen wel echt op de hoogte van de laatste evidence-

Europa, en deze wordt gelegitimeerd en in stand

based benadering in de obstetrische zorg? Dit lijkt een

gehouden door de ver doorgevoerde claimcultuur van de

belachelijke vraag zo’n vijftien jaar na de eerste publicatie

Noord-Amerikaanse zorg die de technologische benadering

van Effective Care in Pregnancy and Childbirth. Er zijn

benadrukt ten koste van een meer humane benadering.

echter minstens vijf jaren verstreken voor academische

Vergeleken met de superioriteit van de wetenschap

instellingen dit evidence-based denken hebben kunnen

hebben gevoelens van vrouwen nooit veel prioriteit

integreren in hun opleidingscurricula, aangezien het veel

gekregen. Hoeveel artsen informeren naar de gevoelens

tijd kost om informatie te publiceren en te verspreiden en

en gedachtes van de vrouw over hun perinatale zorg?

radicale fundamentele veranderingen in de verloskunde

Financieringsbureaus voor research houden niet van

te accepteren.

onderzoeken waarin “softe” uitkomsten worden vast40




January 24, 2008

KWALITEIT Als we ervan uitgaan dat studenten, die aan deze programma’s hebben deelgenomen, pas begin 2000 zijn afgestudeerd en op de arbeidsmarkt zijn gekomen, wekt het geen verbazing dat de meeste vrouwen tegenwoordig nog steeds geen zorg ontvangen die op evidence-based principes is gebaseerd. Zolang bijscholing niet verplicht is en er geen geld beschikbaar wordt gesteld om over te

Zorg voor borstvoeding Mededelingen voor het kwaliteitsregister

gaan op een nieuwe werkwijze, zullen zorgverleners waarschijnlijk niet snel veranderen. Kortom, gegeven onze geavanceerde technologische

Maudy Dettingmeijer

benadering, onze behoefte aan perfectie bij zwangerschap, onze angst voor een proces, de trage verspreiding

In het Tijdschrift voor Verloskundigen van oktober 2007

en opname van informatie en onze voorkeur voor weten-

las u over de samenwerking tussen de KNOV, STBN en de

schap boven menselijkheid, wekt het geen verbazing dat

stichting Zorg voor Borstvoeding. De samenwerking is

vrouwen deze gang van zaken nog steeds tolereren.

bedoeld om verloskundigen te ondersteunen in hun zorg

Vrouwen moeten de zorg die ze krijgen accepteren, wat

voor borstvoeding en het behalen van het borstvoedings-

het ook is. In klassieke onderzoeken wordt aangetoond

certificaat. Een verloskundige praktijk, die in aanmerking

dat vrouwen bij hun bevallingservaring denken: “Het zal

wil komen voor het certificaat ‘Zorg voor borstvoeding’

wel het beste zijn”, en hun opmerkelijke vermogen

(WHO/UNICEF), moet aantonen dat zij de ‘tien vuistregels

gebruiken om zich te schikken in hun lot. Dat is van

voor het welslagen van de borstvoeding’ naleeft. Om

wezenlijk belang als ze na hun bevallingservaring met

zich hierop voor te bereiden moet elke verloskundige de

enig zelfrespect en vertrouwen het ouderschap willen

cursus ‘Begeleiding bij borstvoeding’ volgen.

oppakken. Negatieve adaptatie (berusting in een

Na de cursus gaat de praktijk met de nieuwe deskundig-

teleurstellende bevallingservaring) is van essentieel

heid aan de slag en wordt een plan van aanpak geschreven.

belang voor een gezonde zuigelingenzorg en het

Dit gebeurt meestal door een verloskundige die hierin de

stabiliseren van de nieuwe gezinssituatie.

rol van ‘trekker’ heeft. Zij doet al het voorwerk voor tal

De verwachtingen die men van de geboorte heeft, veran-

van activiteiten en begeleidt en bewaakt de voortgang.

deren eveneens, daarom zijn vrouwen niet teleurgesteld

Het thema ‘borstvoeding’ wordt structureel besproken op

in wat ze ontvangen. Als alle vrouwen een vaginale

het gezamenlijk overleg binnen de praktijk met als uit-

bevalling zouden willen zonder farmaceutische pijn-

komst het formuleren, implementeren en later evalueren

stillers, sociale steun, alternatieve manieren van pijn-

van gezamenlijk beleid.

bestrijding of andere non-evidence-based interventies, zou dat voor de meeste uitlopen op een teleurstelling, in

Punten voor het Kwaliteitsregister

ieder geval in Noord-Amerika.

De activiteiten die uiteindelijk leiden naar het borst-

De verwachtingen in de samenleving worden bijgesteld,

voedingscertificaat kunnen op verschillende manieren

zodat men blijft geloven dat wat er met vrouwen

meetellen voor het Kwaliteitsregister Verloskundigen.

gebeurt “het beste” is, in plaats van dat er wordt

De cursus ‘begeleiding bij borstvoeding’ is geaccrediteerd

benadrukt wat er met hen zou moeten gebeuren.

voor 8 uur en telt mee voor het cluster ‘bij- en nascholing’.

Psychologische dissonantie dient te worden vermeden

De activiteiten van de ‘trekker’ in de praktijk tellen mee

ten behoeve van de geestelijke gezondheid van de

in het cluster ‘vrije keuze-activiteiten’. Naar schatting kost

vrouw, haar baby en haar partner.

dit gemiddeld 44 uur. De structurele bespreking in de

Obstetrische publicaties, handleidingen voor verlos-

praktijk heeft het karakter van ITV (Intercollegiale

kundigen en boeken over de bevalling die voor vrouwen

Toetsing Verloskundigen). Geschat is dat dit gemiddeld

geschreven zijn, geven drie verschillende lezingen van

circa 10 uur in beslag neemt.

dezelfde gebeurtenis. Geen wonder dat vrouwen en hun

Verloskundigen moeten wel kunnen aantonen dat zij

zorgverleners tegenstrijdige verwachtingen hebben. Het

bovenstaande activiteiten daadwerkelijk hebben uit-

is tijd dat we pas op de plaats maken, een stapje terug

gevoerd, bijvoorbeeld door het overleggen van een deel-

doen en nadenken over waar we heen willen. We

nemersbewijs, een besprekingsverslag voorzien van deel-

hebben een gematigde, geïntegreerde, interdisciplinaire

nemerslijst of andere documenten waaruit blijkt dat zij

zorgbenadering nodig die tegemoet komt aan de

de rol van ‘trekker’ in de praktijk hebben uitgevoerd. ■

behoeften van alle belanghebbenden, vooral vrouwen. Anders zullen we tien jaar later gewoon weer dezelfde

Maudy Dettingmeijer is beleidsmedewerker Kwaliteitsregister

vragen moeten stellen. ■

van de KNOV


_00J4M_200567 - TvV februari 41.pdf - pag.1


41

January 24, 2008

BERICHTEN

TvV tot uw dienst Brigitte Tebbe

Plop. Op de deurmat. Of stilletjes in de buitenbrievenbus. Uw hoogstpersoonlijke Tijdschrift voor Verloskundigen. Elf maanden per jaar. Misschien ervaart u het al zo, misschien ook niet, maar u bent meer dan alleen een lezer. Dit tijdschrift werkt met u samen.

verhaal, wat niet bijdraagt aan inzicht over het onderwerp. Altijd is daarover contact met de auteurs.

De belangrijkste criteria voor plaatsing zijn niet de taalbehendigheid van de auteur maar de relevantie van de inhoud, de actualiteit en het wetenschappelijk gehalte. Ook al lijdt een potentieel auteur

Hoe dan? Net als de KNOV produceert het TVV een

aan een – vermeend - gebrek aan schrijverstalent, de

continue informatiestroom richting leden, verloskundigen

redactie hoopt dat het nooit een reden is om een voor

en aanverwante beroepsgroepen. Die informatie helpt om

collega’s relevant verhaal te verzwijgen. Aan leesbaarheid

kennis up-to-date te houden, en zicht te houden op de

kan immers veel gesleuteld worden. De TVV-redactie

ontwikkelingen in de gezondheidszorg en de beroeps-

beschouwt het als een uitdaging om auteurs terzijde te

groep.

staan bij het schrijven van een goed verhaal. Gebruik ons!

Informatie komt natuurlijk niet uit de lucht vallen.

Een enkele keer besluit de redactie een artikel niet te

Sterker, die hebben we veelal regelrecht aan u, ons

plaatsen. De auteur krijgt altijd te horen dat zijn stuk niet

verloskundig lezerspubliek, te danken. Ze is het resultaat

is geaccepteerd en waarom. Soms besluit een auteur zijn

van uw praktijkervaring, denkprocessen en studie door

stuk te herschrijven in een voor de redactie acceptabele

verloskundigen. U levert ons inhoudelijk relevante kopij

vorm, soms blijft het stuk daardoor ongepubliceerd.

aan. Ook is het gros van onze ideeën geënt op contacten een eerste schets van onze samenwerking.

Na de redactievergadering volgt iedere maand het proces van

Redactieleden houden zoveel mogelijk vinger aan de pols

eindredactie, opmaak, proefdruk, correctie van de proef-

van de verloskundigenpraktijk om op zinvolle wijze te

druk, en definitieve levering aan de drukker van de

communiceren en te kunnen beoordelen wat van belang

gecorrigeerde drukproef. Hierbij hoort een deadline voor

is voor verloskundig Nederland. Daarbij slaat zij uiteraard

auteurs. Zonder deadlines is het immers voor de redactie

ook wel eens de plank mis, zoals blijkt uit spontaan

en de vormgevers ondoenlijk de inhoud van de tijdschrift-

ingezonden tikken op de vingers van ons lezerspubliek.

nummers te beoordelen en plannen. Bovendien werkt de

Nog zoń vorm van samenwerking. Om alle inspanningen

drukpers alleen maar op een bepaalde dag in de maand

van onze lezers en auteurs eer aan te doen, zorgt het

voor ons.

redactieteam voor een zo gesmeerd mogelijk publicatie-

De deadline is te vinden op het voorblad van het tijdschrift.

proces. We gunnen u graag een blik in onze schrijfkeuken.

Overschrijding van de deadline betekent in principe

met verloskundigen en de verloskundige praktijk. Voilà,

plaatsing in een later nummer. Heeft u een deadline

Tijdens de maandelijkse redactievergadering

afgesproken, maar dreigt u die niet te halen, neem

bespreken we de door u ingezonden kopij. Deze wordt

dan op tijd contact met ons op, zodat we niet voor

door alle redacteuren van tevoren individueel bekeken.

verrassingen komen te staan.

We inventariseren gezamenlijk de inhoudelijk en tekstueel gewenste aanpassingen. Soms ontstaat er discussie over,

De redactie bedient zich van journalistieke

vaak heel interessant. De meeste aangeleverde kopij

regels en principes. De redactie probeert een rijk gescha-

doorstaat de toets der kritiek en wordt uiteindelijk

keerd palet aan meningen, opinies en deskundigheden

geplaatst, maar vrijwel altijd na redactionele aanpassing.

aan bod te laten komen. Zij houdt de vinger aan de pols

De ene keer komt dat doordat de auteur zich te weinig

van de actualiteit en streeft naar objectiviteit. Ze ziet toe

bewust is van de doelgroep, soms zijn er hiaten in het

op hoor- en wederhoor en streeft naar leesbaarheid. Voor auteurs geldt dat nooit zonder overleg inhoudelijk

Brigitte Tebbe is verloskundige

42

aan hun tekst wordt gesleuteld. Een tekst onder de




January 24, 2008

BERICHTEN naam van die auteur blijft zo ook van die auteur.

auteur van het artikel verplicht het te corrigeren. Vaak

Een tekst geschreven door een redactielid is van dat

vragen geïnterviewden of betrokkenen in een verhaal om

redactielid. Een citaat blijft echter altijd een citaat. Mocht

het te mogen lezen voor publicatie. Hiermee gaat de

iemand, die geciteerd werd, bezwaar tegen een citaat

redactie altijd akkoord. ■

maken omdat het niet juist is weergegeven, dan is de

RICHTLIJNEN VOOR AUTEURS Bij de opmaak van het TvV wordt gebruik

een kort kopje en genummerd in de volgorde

gemaakt van een speciaal programma. Om te

waarin ze in de tekst voorkomen.

voorkomen dat de vormgever allerlei codes moet

Overig beeld (figuren, foto’s/tekeningen/

verwijderen, gelden de volgende richtlijnen voor

schema’s) aanleveren als papieren origineel/

het aanleveren van kopij.

afdruk of digitaal, per e-mail of op een cd en in

Elke bijdrage moet voorzien zijn van alle gegevens

hoge resolutie (foto’s minimaal 1 Mb in jpg.).

omtrent de bereikbaarheid van de auteur (adres,

Beeld nummeren in volgorde waarin het in de

telefoon, gsm, e-mail).

tekst voorkomt. Bijschrift(en) overeenkomstig genummerd onder het artikel plaatsen.

Algemeen: alleen platte tekst

Eventuele auteursrechten/ naam van de maker

Inzenden kopij: per e-mail en uitsluitend als

vermelden.

‘platte’ tekst. D.w.z. géén tabs, speciale koppen of andere opmaakmogelijkheden die het pro-

Ingezonden brief en opinie

gramma Word biedt. Hyperlinks verwijderen.

Maximaal 400 woorden. De redactie behoudt

Verwijzing naar noten aan het einde van

zich het recht voor brieven en opiniebijdragen

betreffende zin, genummerd tussen rechte

te weigeren of te bekorten. Opiniebijdragen

haakjes. Bij voorkeur de lettertypes Arial of

maximaal 800 woorden. Repliek: maximaal

Garamond gebruiken.

300 woorden.

Wetenschappelijke artikelen en literatuuroverzichten

Column Maximaal 500 woorden.

Maximaal 3000 woorden, exclusief samenvatting en literatuurlijst. Hoeft geen origineel onderzoek

Referaat

te zijn. Bevat een gestructureerde samenvatting

Maximaal 500 (1000 als twee artikelen worden

van ongeveer 150 woorden (onderwerp,

gebruikt).

methode/populatie, resultaten, conclusie).

Congres en cursus Noten en literatuurverwijzing

Bijdragen aan de rubriek Congres en Cursus

Noten in de (platte) tekst tussen rechte haakjes

kunnen niet altijd worden geplaatst. Volgorde

in volgorde van verwijzing in de tekst. Zijn er

in prioriteit: mededelingen van de KNOV-

zowel noten als een literatuurverwijzing, dan

organisatie, mededelingen vanuit de verlos-

de referenties tussen ronde haakjes.

kundige opleidingen, derden. Uitsluitend korte

Notatie referenties als volgt: auteur(s). Titel.

bijdragen worden geplaatst: kernbegrippen:

Jaartal; nummer: pag-pag. (systeem ‘Vancouver’)

onderwerp, datum, korte omschrijving, andere informatie: internetadres, e-mailadres, telefoon-

Kaders, tabellen, grafieken en overig beeld

nummer, plaats van de cursus, tijdsduur, kosten.

Kaders, tabellen en grafieken onderaan het artikel plaatsen, eveneens als platte tekst. Voorzien van




43

January 24, 2008

BERICHTEN

Media EEN VREEMDE ZIEKTE Elton heeft bijna een half jaar in

wiens voorouders afkomstig zijn uit

coma gelegen omdat ze in het

landen waar ooit malaria heerste.

ziekenhuis eventjes niet opletten. De

Het dragerschap voor deze vormen

33-jarige Elmas heeft de lengte van

van erfelijke bloedarmoede

een twaalfjarig meisje: oeps, foutje

beschermt immers tegen malaria.

van de Nederlandse gezondheids-

Voor Nederland zijn het nieuwe,

zorg. Tegen Eva, de moeder van het

vreemde ziekten. De kennis is gering

geadopteerde Nigeriaanse jongetje

en helaas, soms lijkt het wel alsof

Ben, zei de huisarts: tja, mevrouw,

artsen hun best niet willen doen om

dat krijg je ervan, vreemde mensen,

er meer van af te weten: het zijn

vreemde ziekten.

toch maar Turken, Antillianen,

De behandeling van patiënten met

Surinamers enzovoorts. De patiënten

sikkelcelziekte en bèta-thalassemie in

pikken het niet meer. Ze hebben zich

Nederland is niet goed. Niet het beste

verenigd, willen meer aandacht en

ter wereld, niet het een na beste,

een betere behandeling.

maar ronduit slecht. De gemiddelde Turkse arts weet meer van thalassemie dan een Nederlandse arts, zo merken

EEN VREEMDE ZIEKTE;

Turkse Nederlanders aan de lopende band. Sikkelcelziekte en bèta-

hun verhaal: patiënten met sikkelcel en bèta-thalassemie

thalassemie zijn vormen van erfelijke

Auteur: Simon Rozendaal

bloedarmoede. Het is een groeiend

ISBN: 978-90-5911-624-5, NUR: 870

probleem in Nederland, mede omdat

Pagina’s: 90 paperback, Prijs: € 12,95

er hier steeds meer mensen wonen

BORSTVOEDING, ZÓ WERKT HET! De beste voeding voor een baby: het lichaam van de moeder zorgt er voor! Na zwangerschap en bevalling is het

moedermelk te produceren. Het is

rol in de weerstand van de baby.

lichaam van de moeder klaar om

interessant en belangrijk om te weten

De immunologische eigenschappen

hoe deze productie tot stand komt.

van moedermelk worden beschreven

Dit draagt namelijk bij aan het slagen

aan de hand van de specifieke stoffen

van een succesvolle borstvoedings-

die moedermelk bevat.

relatie.

De brochure is uitgebreid, gedetail-

De geheel herziene uitgave van de

leerd en informatief en is daarmee

brochure ‘Borstvoeding, zo werkt het’

ook geschikt voor zorgverleners.

van Borstvoedingorganisatie LLL gaat uitgebreid in op de anatomie en de groei en ontwikkeling van de borst voor en tijdens de zwangerschap. Hoe borstvoeding geven werkt,

BORSTVOEDING ZO WERKT HET

wordt duidelijk door de uitleg van

Prijs: € 1.50

het op gang komen en in stand

( excl. verzendkosten)

houden van de productie, waarbij de

Borstvoedingorganisatie

functie van hormonen, het vraag en

LLL, Postbus 212, 4300 AE

aanbodproces en het belang van het

Zierikzee; T: 0111-413189;

goed aanleggen besproken worden.

I: www.lalecheleague.nl.

Borstvoeding speelt een belangrijke 44




January 24, 2008

BERICHTEN BABYBOOM ZWANGER ZAP BOEK Zwangeren en barenden in de hoofdrol: het TV programma ‘Babyboom’ is een van de betere versies van de mediahype rondom vruchtbare vrouwen, waar de je op de gekste momenten door de omroepen mee wordt overspoeld. Naast (bijna)zwangeren en hun partners komen in het programma deskundigen aan het woord om vragen te beantwoorden en tips te geven. De no-nonsense uit het programma vind je terug in het boek: een prettig leesbare mengeling van feiten, tips en dicht-bij-huis-voorbeelden. Opgelucht constateerde ik dat het weer mogelijk is: dit is een boek wat je gerust kunt aanbevelen aan je cliënten. Hier geen dogmatiek, geen wolligheid, gewoon Nederlandse verloskundige uitgangspunten, geschreven in de tijdsgeest van 2008. Naast het chronologische overzicht van zwangerwens, zwanger, baren, kraambed tot niet-zwanger worden, is ZwangerZap ook een boek waarin je vlot deskundige antwoorden kunt vinden op alle dagelijkse vragen rondom zwangerschap. Elk hoofdstuk in het boek wordt ingeleid met een stukje algemene - essentiële - informatie. Vervolgens worden allerhande vragen, die wij kennen uit de praktijk, beantwoord en worden tips uitgelicht. Handige overzichten,

OK, het televisieprogramma zal geen favoriet item worden

zoals de afmetingen en de ontwikkeling van het embryo

van verloskundigen, maar dit boek kunnen zwangeren heel

en de foetus zijn goed uitgewerkt, leesbaar en mooi

goed gebruiken. Een goed verloskundig advies: ‘dit is echt

geïllustreerd. De lezer krijgt niet alleen goede informatie,

een boek voor op het nachtkastje van jou en je partner’.

maar de positieve toon straalt vertrouwen uit in de fysiologie terwijl toch alle eventuele zorgen of problemen

Juliet Droog

worden behandeld. Geen onnodig gepieker, je krijgt een

Babyboom ZwangerZapBoek

gedegen antwoord op je vraag. Ook krijgt het emotionele en wonderbaarlijke, dat hoort bij de fase van ‘ouders worden’ de ruimte. Zo is het niet

Mariël Croon

slechts een weetjesboek geworden, maar vind je hier ook

272 pagina’s

het psychologische proces wat zwangeren meemaken

Prijs: € 24,95

terug . Lastige vragen en pijnlijke ervaringen, ze staan er

ISBN: 978 90 72219 18 3

allemaal in.

OPROEP! Congres in Glasgow Van 1 tot 5 juni 2008 wordt in Glasgow het 28ste

kort verslag, column, impressie van maximaal

ICM congres gehouden. Glasgow ligt dichterbij

500 woorden. Er staat een kleine vergoeding

dan Brisbane, dus de verwachting is dat meer

tegenover en ook kunt u uw bijdrage registreren

Nederlandse verloskundigen dit congres zullen

in uw map Kwaliteitsregister onder vrije keuze

bezoeken (zie www.midwives2008.org). De

activiteiten. Het is de bedoeling om al het

redactie van dit tijdschrift nodigt deelnemers uit

materiaal samen te voegen tot een thema-

zich bekend te maken via [email protected]. Wie zich

nummer Internationale Verloskunde dat zo

aanmeldt, zal gevraagd worden om een bepaald

mogelijk in september 2008 verschijnt.

onderdeel (lezing, workshop, etc.) van het congres te verslaan in de vorm van een artikel,

ICM congres 2008: laten we kennis delen




45

January 24, 2008

BERICHTEN

Nieuws RISICO’S PIL

baby verhoogden het risico. De duur van de bevalling

Na veertig jaar is het eindelijk duidelijk: de anticonceptie-

had geen onafhankelijke invloed. De dominante ziekte-

pil vormt geen extra risico op kanker. In 1968 recruteerden

verwekker was GBS. In de klinieken werd niet standaard

Britse artsen een groot cohort vrouwen om te bewijzen

gescreend voor GBS en het antibioticabeleid was restric-

of de pil al dan niet carcinogene kwaliteiten bezit. Het

tief. De auteurs hadden geen exacte rapporten over het

UK College of General Practitioners heeft de resultaten

aantal vaginale touchers, maar het protocol in de klinieken

van meer dan een miljoen vrouwenjaren gepubliceerd.

schreef voor dat vrouwen alleen tijdens de actieve fase

Het bewijs is overtuigend. De meeste van de 46000

van de bevalling inwendig onderzocht mochten worden.

vrouwelijke deelnemers hebben de menopauze achter de

Omdat de duur van de bevalling los staat van het optreden

rug. De pilgebruiksters blijken minder gevoelig te zijn dan

van infectie, menen zij dat het voorkomen ervan niet

vrouwen die geen pil gebruiken. Dat geldt voor kanker

toegeschreven kan worden aan het aantal vaginale

van het colon, rectum, de uterus en eierstokken.

touchers. Omdat het voor de kans op infectie niet uit-

Vrouwen die de anticonceptiepil gebruiken hebben helaas

maakt of de baring al dan niet is begonnen, zouden alle

wel een grotere kans op een herseninfarct (factor 2,7).

vrouwen een zelfde behandeling moeten krijgen bij

In combinatie met een afwijkend gen voor stolllingsfactor

SROM. Met het ontbreken van een duidelijk afkappunt

XIII is het risico zelfs twintigmaal zo groot. Onderzoekers

in de tijd waarbij antibioticaprofylaxe zou moeten worden

van het LUMC publiceerden hierover een artikel in het

gegeven (in Zweden hanteert men een arbitrair afkap-

tijdschrift Blood. Gemiddeld komen herseninfarcten

punt van 18 uur na SROM), adviseren de onderzoekers

8,5 keer per 100.000 jonge vrouwen per jaar voor.

om af te gaan op klinische verschijnselen, rekening

British Medical Journal/LUMC

houdend met de duur van gebroken vliezen, de tijd waarop de geboorte wordt verwacht en aanwezigheid

BABYZWEMMEN

van andere risicofactoren.

Babyzwemmen is niet alleen een kwestie van leuk en

Obstetrics and Gynecology, 2007;110(3):612-618

gezond. Baby’s die in hun eerste levensjaar regelmatig gaan zwemmen, hebben vaker last van diarree, middenoorontstekingen en luchtweginfecties. Het chloor in het

De Wereld Gezondheidsorganisatie WHO wil nachtarbeid

zwembad blijkt de baby er niet van te vrijwaren. Dit zijn

aanmerken als een mogelijke risicofactor voor kanker. In

conclusies uit de Lebensstil-Immunystem-Allergie-Studie.

de Westerse wereld werkt ongeveer één op de vijf werk-

Duitse wetenschappers onderzochten hiervoor 2192 baby’s

nemers ’s nachts. De huidige studies naar het verband

op leefstijlfactoren en zwembadbezoek.

tussen kanker en ’s nachts werken zijn gedaan onder

Met babyzwemmen wordt vaak al begonnen als de baby

werknemers in de zorg en in de luchtvaart. De oorzaak

tussen de zes en acht weken oud is. Ouders vinden het

van het verband is nog niet bekend. Men vermoed dat

een prettige manier om met hun kind bezig te zijn,

een verstoorde biologische klok zorgt voor afwijkingen in

bovendien zou het de ontwikkeling gunstig beïnvloeden.

de melatoninespiegel. Dit hormoon wordt ’s nachts aan-

International Journal of Hygiene and Environmental

gemaakt en heeft een beschermend effect voor kanker.

Health/ NTVG

Zorgkrant

GEBROKEN VLIEZEN EN SEPSIS

46

NACHTARBEID

FOUTE MARKETING

Langdurig gebroken vliezen vergroten de kans op neo-

IBFAN heeft opnieuw een rapport uitgebracht over hoe

natale infecties. Een grote Zweedse epidemiologische

babymelkproducenten wereldwijd de reclamecode van de

studie heeft dit risico gekwantificeerd. Het basale risico

World Health Assembly schenden met hun ‘agressieve’

op infectie – gemeten onder 113,568 eenlingen – was

reclamecampagnes. Het rapport onthult de marketing-

0,3%, als er 0-6 uur tussen het breken van de vliezen en

strategieën van producenten in 67 landen. In sommige

de geboorte lag, 0.5% bij 6–18 uur, 0.8% bij 18–24 uur,

landen blijken artsen betaald te worden door de

en 1.1% na 24 uur. Het risico van neonatale infectie

fabrikanten om hun babymelkproducten aan te prijzen.

steeg onafhankelijk en bijna lineair met de tijdsduur tot

Producenten maken veelvuldig gezondheidsclaims die

36 uur, met een odds ratio van 1.29 voor iedere zes uur

gebaseerd zouden zijn op wetenschappelijk onderzoek.

gebroken vliezen. Ook het geboortegewicht, de zwanger-

Volgens deze claims zou kunstvoeding net zo gezond

schapsduur, primipariteit en mannelijk geslacht van de

zijn als borstvoeding. Maar een wetenschappelijke basis




January 24, 2008

BERICHTEN blijken deze onderzoeken vaak niet te hebben en een medisch ethische commissies is er veelal niet aan te pas gekomen. Het onderzoek is meestal door de kunstvoedingsindustrie zelf gesponsord, gegronde reden om de evidence in twijfel te trekken. Nestlé dat in de afgelopen jaren het concern Heinz heeft overgenomen en daarmee

Congres en Cursus

monopolist voor voedingssupplementen op het noordelijk halfrond is geworden, blijkt de grootste overtreder van de internationale reclamecode. De Black Planet Award 2007 ging dan ook naar Peter Brabeck-Letmathe (bestuursvoorzitter) en naar Liliane de Bettencourt, (multi-share-

Uitgebreide informatie over de in dit overzicht opgenomen cursussen, congressen en symposia vindt u op de website van de KNOV: www.knov.nl of op de in de tekst aangegeven websites.

holder) van Nestlé Corporation. Ze viel de multinational ten deel voor de foute marketing van genetisch gemanipuleerd babyvoedsel, het oogluikend toestaan van kinderarbeid en monopoliseren van watervoorraden. De ‘prijs’ is een persiflage op de Blue Planet Award, een jaarlijkse trofee voor de persoon die een belangrijke bijdrage aan het behoud van de planeet levert. Op de website van Ibfan (www.ibfan.org) is te zien hoe het rapport Breaking the rules, Stretching the rules 2007 te bestellen is. ■ Ibfan Brigitte Tebbe Meer nieuws op www.knov.nl

5 maart 2008 Meer informatie: www.VA-R.nl. Een dag van 09.30 – 17.00 uur. Kosten: € 275,-. Stagebegeleiders en alumni betalen € 245,-. Bij de prijs zijn een reader, koffie/thee en lunch inbegrepen.

Hogerop? Volg dan de Universitaire Masterstudie Verloskunde Geen korte cursus, maar een volwaardige en intensieve universitaire masterstudie.

Onderwijsbureau Masterstudies Bel (020) 566 6944 of mail: [email protected]

KIJK ook op www.amc.nl/

masterverloskunde

4 en ook 14 en 21 maart, 3 april 2008 Driedaagse strategiesessie voor verloskundigen uit één praktijk die meer uit hun eigen praktijk willen halen, met als resultaat een strategisch praktijkplan en een monitor met een actielijst. Tijdens deze driedaagse strategiesessie ben je in de gelegenheid om samen met je collega’s, even weg uit de dagelijkse hectiek, de praktijkplannen voor de komende jaren te bepalen. Omdat dit een individuele workshop per praktijk is, zijn in overleg andere data en tijdstippen ook mogelijk. Geaccrediteerd voor 16 uur. Meer informatie: I: www.resultaatinjectie.nl; E: [email protected]; T: 038 4222 368; kosten € 5.950,- inclusief btw, overnachting en catering voor alle deelnemers; locatie: intake in de eigen praktijk, strategiesessie in de Belgische Ardennen of Dalfsen; duur: drie volle dagen, aanvang 19.00 uur, afsluiting 16.00 uur. VAARDIGHEIDSTRAINING REANIMATIE NEONAAT, FLUXUS EN HYGIËNE & INFECTIEPREVENTIE

van

Interesse?

WORKSHOP 'DE VERLOSKUNDIGE ALS PRAKTIJKMANAGER'

UNIVERSITAIRE MASTERSTUDIE VERLOSKUNDE 5 maart 2008, 24 april 2008 en 14 mei 2008 Verwetenschappelijking van het vakgebied van de (normale) verloskunde heeft hoogste prioriteit. Bent u toe aan een nieuwe uitdaging en wilt u zich scholen in het doen van wetenschappelijk onderzoek in het vakgebied verloskunde? In september 2008 start het nieuwe academische jaar. U bent van harte welkom zich te oriënteren tijdens de voorlichtingsmiddagen. Meer informatie: www.amc.nl/masterverloskunde; locatie: Academisch Medisch Centrum te Amsterdam

PRENATALE SCREENING 5 en 11 maart 2008 De verloskundige heeft als taak alle zwangeren te informeren over de mogelijkheid tot prenatale screening op het syndroom van Down en op neurale buisdefecten. Met de tweedaagse cursus Prenatale screening bieden wij u de mogelijkheid u verder te bekwamen in kennis en vaardigheden om zwangeren goed te kunnen voorlichten en te counselen. Door de KNOV geaccrediteerd voor 12 uur. Meer informatie: www.av-m.nl ; kosten € 400,-, 2 dagen, TvV februari 2008 • KNOV



47

January 24, 2008

BERICHTEN inclusief lunch; bij gelijktijdige inschrijving voor de cursus Prenatale screening en Preconceptiezorg zijn de totale kosten € 750.

inzichten aan bod. Accreditatie wordt aangevraagd. Meer informatie: www.av-m.nl; locatie: DCE Eindhoven; kosten € 200,- en € 185,- voor alumni van de AVM en stagebegeleiders AVM.

CURSUS STAGEWERKBEGELEIDING 6 maart, 20 maart, 3 april en 17 april 2008 Meer informatie: www.VA-R.nl. Vijf dagen van 09.00 – 16.30 uur in Rotterdam. Terugkomdag: 11 september 2008. Lunch en opleidingsmateriaal zijn gratis. Reiskosten worden vergoed. CURSUS STAGEWERKBEGELEIDING 6 en ook 20 maart, 10 april, 22 april, 22 mei 2008 Als verloskundige het vak verloskunde aan anderen leren. Stages geven studenten verloskunde de gelegenheid om de theorie aan de praktijk te toetsen en blijken een zeer krachtige leervorm te zijn. Het blijkt dat wanneer studenten op een adequate manier worden begeleid, het rendement van de stage wordt verveelvoudigd. Door de KNOV geaccrediteerd voor 16 uur. Meer informatie: www.av-m.nl; locatie: Aristo hotel Eindhoven; kosten: geen, reiskostenvergoeding conform de AVM-bepalingen. PERINATAL CARE AND POVERTY 6 en 7 maart De Gentse Arteveldehogeschool organiseert een tweedaags symposium in het kader van de Internationale Leerstoel Francine Gooris. Op de eerste dag wordt de Francine Goorisprijs uitgereikt aan iemand die zich op bijzondere wijze verdienstelijk heeft gemaakt voor de professionalisering van het beroep van vroedvrouw. Dit symposium staat in het teken van armoede en zwangerschap. Tijdens inleidingen en workshops wordt dit thema door Vlaamse, Britse en Nederlandse vroedvrouwen uitgediept en wordt perinatale zorg en armoede gepresenteerd als een uitdaging voor verloskundigen. Meer informatie: Arteveldehogeschool: I:www.arteveldehs.be; T: + 329 269 9121 (praktische vragen); T: +3292659836 (inhoudelijke vragen) TRIAGE: PIJN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP 7 maart 2008 U ontwikkelt kennis van bepaalde pijnklachten die tijdens de zwangerschap kunnen optreden, het stellen van de juiste vragen en informatieoverdracht. Meer informatie: Verloskunde Academie Amsterdam ; E: [email protected]; T: 020-5124700;tijd: 13.00 – 17.00 uur; locatie Verloskunde Academie Groningen; kosten: € 135,PRENATALE SCREENING 7 en 27 maart 2008 Meer informatie: www.VA-R.nl. Twee dagen van 08.15 – 17.30 uur in Rotterdam. Kosten: € 400,-. Dit is inclusief reader, koffie/thee en lunch. Bij gelijktijdige inschrijving voor de cursus Prenatale Screening en Preconceptiezorg zijn de totale kosten € 750,-. VERLOSKUNDIGE PRAKTIJK SCHILDKLIERPROBLEMATIEK 7 maart 2008 Schildklierproblematiek in de verloskunde: beschouwd vanuit het perspectief van het kinderwensspreekuur én vanuit de zwangerschap, baring en kraambed. Naast een kernachtige opfrissing van de basiskennis van de schildklier en de wederzijdse beïnvloeding tussen schildklierproblematiek en zwangerschap komen de meest recente ontwikkelingen en wetenschappelijke 48

UITWENDIGE VERSIE 10 maart, 7 en 21 april en ook 6 mei, 26 mei en 9 juni 2008 Doel van deze driedaagse scholing is verloskundigen en (huis)artsen te bekwamen in de uitwendige versie, zodat iedere zwangere in Nederland met een stuitligging een versie geboden kan worden. Meer informatie: Verloskunde Academie Amsterdam ; E: [email protected]; T: 020-5124700; tijd: 10.00 – 17.00 uur; locatie Verloskunde Academie Amsterdam; kosten: € 1.275,ZORG (Z)ONDER DRUK. INSPIRATIE VOOR MÉÉR MOGEN DAN MOETEN 11 maart 2008 De Katholieke Hogeschool Limburg organiseert een studiedag ‘omgaan met stress en dilemma’s’. Het eigene aan goede zorg is dat die inherent (te) veel vraagt van de zorgverlener. Deze verwevenheid zet de zorg onder druk. Tijdens lezingen en inspirerende workshops worden handvatten aangereikt in functie van duurzaam inzetten van het potentieel van personen die zich engageren voor zorg. In de voormiddag zijn lezingen voorzien door Prof. Hans De Witte, Prof. René Bouwen, Dhr. Roland Vermeylen, Dr. Marc Desmet, in de namiddag vinden allerlei workshops plaats. Meer informatie: Marjoly Sintobin. E: [email protected]; T: +3211 288260; plaats: Bilzen, Kasteelstraat 6, landcommanderij Alden Biesen FOETALE ECHOCARDIOGRAFIE 11 maart 2008 Foetale hartafwijkingen hebben een prevalentie van 5 tot 10 per 1000 levendgeborenen. Hoewel frequent voorkomend, zijn dit tevens de meest gemiste afwijkingen in echoscopische screeningsprogramma's tijdens de zwangerschap. Om die reden voelen velen zich niet comfortabel bij echoscopie van het foetale hart. Het herkennen van hartafwijkingen vóór de geboorte kan echter betekenen dat de pasgeborene in een betere conditie een operatieve correctie kan ondergaan, met ouders die beter op dit traject zijn voorbereid. De cursus is bedoel voor echoscopisten en verloskundigen die reeds ervaring hebben in het uitvoeren van 'standaard echoscopisch onderzoek'. Deze cursus is geaccrediteerd onder nummer A 07-010 voor 5 uur. Meer informatie: I: www.paog.info; E: [email protected]; T: 020 4448444; locatie: Auditorium van het Hoofdgebouw van de VU te Amsterdam van 9.00 - 16.40 uur; kosten: € 250,ECHOCURSUS 11 en 25 maart, 8 en 22 april, 13 mei, 24 juni en 27 oktober 2008 De cursus geeft u de kans uzelf te bekwamen in de basisprincipes van echoscopie, in het maken van termijnecho’s, in het herkennen van toevalsbevindingen die zich daarbij voor kunnen doen, (bv. mola, extra-uteriene graviditeit) en in het weten hoe met deze bevindingen om te gaan. Voor deze cursus zal accreditatie bij de KNOV aangevraagd worden. Meer informatie: www.av-m.nl ; locatie Kenniscentrum Maastricht; kosten: € 2000,- en € 1900,- voor alumni AVM en stagebegeleider AVM.




January 24, 2008

BERICHTEN PRECONCEPTIEZORG

KNOV-VVAA INFODAG

12 en 26 maart De gezondheidsraad heeft een positief advies uitgebracht t.a.v. preconceptiezorg. Met de cursus Preconceptiezorg willen wij verloskundigen de mogelijkheid bieden zich te verdiepen en te bekwamen in de kennis en vaardigheden om deze zorg aan te bieden. Accreditatie door de KNOV geaccrediteerd voor 12 uur Meer informatie: www.av-m.nl; kosten € 400,-, 2 dagen inclusief lunch; bij gelijktijdige inschrijving voor de cursus Prenatale screening en Peconceptiezorg zijn de totale kosten € 750,-. TRAINING UITWENDIGE VERSIE 12 maart, 9 april en 7 mei 2008 Meer informatie: www.VA-R.nl. Drie dagen van 09.30 – 17.15 uur in Rotterdam. Kosten: € 1300,-. Stagebegeleiders en alumni betalen € 1250,-. Dit is inclusief studiewijzer, koffie/thee en lunch. VERLOSKUNDIGEN EN NIEUWE WETENSCHAP 4

15 maart 2008 Op zaterdag 15 maart 2008 organiseren KNOV en VVAA weer een gezamenlijke infodag. Er zijn traditiegetrouw aparte programma’s voor gevestigde verloskundigen en voor studenten. Het programma voor de gevestigde verloskundigen omvat workshops met de volgende onderwerpen: 1) het baringsverslag, 2) voorbereiding op de baring, 3) klachtenregeling, 4) praktijkanalyse instrument, 5) onderhandelen en 6) het berekenen van een tarief. Verloskundige studenten kunnen deelnemen aan workshops over het zelfstandig vestigen, het werken als waarnemer of in loondienst en over onderhandelen. De dag wordt ten kantore van de VVAA in Utrecht georganiseerd. Voor opgave ontvangen verloskundigen en studenten een uitnodiging.

DOCENT BABYMASSAGE

13 maart 2008 Symposium in het kader van het afstuderen van de Universitaire Masters Verloskunde. Tijdens het symposium worden de meest recente onderzoeken met uitkomsten, verricht in het kader van de opleiding, gepresenteerd. De gebruikte onderzoeksmethoden en technieken toegepast in de praktijk worden behandeld. Tevens wordt de Huidekoper Onderzoeksprijs voor het beste afstudeeronderzoek uitgereikt. Meer informatie: Academisch Medisch Centrum; E: [email protected]; T: 020-5667824: 09.00 – 16.00 uur (maandag en dinsdag); Locatie: Academisch Medisch Centrum; inschrijfkosten: €135,VAARDIGHEID INTRACUTAAN HECHTEN 13 maart 2008 Cliëntvriendelijke hechttechnieken ontwikkelen zich steeds verder. Eén van deze hechttechnieken is het intracutaan hechten van de huid. Deze training richt zich op alle verloskundigen die graag meer kennis en inzicht willen hebben in het intracutaan hechten van de huid bij een episiotomie. In het programma is aandacht voor de theorie maar vooral voor het praktisch oefenen van de vaardigheden. Door de KNOV geaccrediteerd voor 2 uur. Meer informatie: www.av-m.nl; locatie: Eindhoven; kosten € 160,- en € 145,- voor alumni van AVM en stagebegeleiders AVM)

15 maart 2008 Oriëntatiedag van de opleiding tot Docent Babymassage met als gastdocent Stefan Kleintjes, kinderdiëtist, schrijver en borstvoedingsdeskundige. In de middag vertelt o.a. Stefan Kleintjes over zijn nieuwe boek. Meer informatie: www.leer-tibo-babymassage.nl; E: [email protected]; locatie: Neerijnen, (Betuwe) van 10.00 tot 13.30 uur; ‘s middags van 13.45 tot 16.00 uur. PRENATALE SCREENING 17 en 31 maart en ook 20 en 27 mei 2008 U ontwikkelt tijdens deze tweedaagse cursus kennis en vaardigheden die nodig zijn voor het aanbieden van prenatale screening Meer informatie: Verloskunde Academie Amsterdam ; E: [email protected]; T: 020-5124700; tijd: 09.30-16.30 uur; locatie Verloskunde Academie Groningen; kosten: 400,-. In combinatie met de scholing Preconceptiezorg ontvangt u een reductie op de prijs van € 50,- . Samen kosten de scholingen dan € 750,-. TERUGKOMDAG ‘HAPTONOMIE ALS BEROEPSVERDIE 18 maart en ook 2 april 2008 Uitdiepen van casuïstiek met behulp van een haptonomische benadering en veel aandacht voor het vergroten van vaardigheden voor de praktijk. Meer informatie: www.opti-mum.nl; E: [email protected]; T: 0525-653109

DE BABY IS AL EEN MENS 14 maart 2008 Het expertise- en vormingscentrum ‘De Bakkerij’ voor prenatale psychologie organiseert deze studiedag. Aan het woord komen artsen-, psychologen- babypsychotherapeuten en een psychiater waaronder Dr. Terence Dowling uit Heidelberg en de bekende Franse kinderpsychiater Dr. Myriam Szejer, voorzitter van ‘La cause des Bébés’. ’s Middags zijn er diverse workshops. Meer informatie: www.stroeckenverdult.be; E: [email protected]; T: +32 12 671935; locatie: Landencommenderij Alden Biesen, Bilzen (B), nabij Maastricht; kosten € 90,-

BEROEPSVERDIEPING: ‘HAPTONOMIE IN DE VERLOSKUNDE’ 19 maart en ook 8 april 2008 Een 7-daagse cursus, die eens per twee weken voor verloskundigen en obstetrici gegeven wordt. Het doel is deskundigheidsbevordering ten aanzien van de voor ons vak zo essentiële vaardigheden als waarnemen, voelen en je present stellen. De evaluaties geven veelvuldig aan dat er attitude veranderingen ontstaan zowel in de praktijk, als in het privé leven. Er wordt een hele duidelijke link gelegd met de praktijk. Meer informatie: www.opti-mum.nl; E: [email protected]




49

January 24, 2008

BERICHTEN SEKSUALITEIT RONDOM ZWANGERSCHAP UITVERGROOT 19 maart en ook 9 april 2008 Doel van deze training is een actieve houding aanleren, het makkelijker bespreekbaar maken van seksualiteit en aandacht voor de bekkenbodem. Meer informatie: Verloskunde Academie Amsterdam ; E: [email protected]; T: 020-5124700;tijd: 10.00 – 17.00 uur; locatie Verloskunde Academie Groningen; kosten € 225,-.

Personalia Geboren Gillis, zoon van Cindy Bastings en Roel Soudant, Rijksweg 31b, 6228 XX Maastricht Thom, zoon van Marjolein en Tjaard Boersma-Muller,

CONFLICTHANTERING

Veldheimlaan 5, 3702 TA Zeist

20 maart 2008 Het kan ook anders – omgaan met conflicten – een oplossingsgerichte aanpak. U krijgt inzicht hoe u met een conflict omgaat en hoe dat ook anders zou kunnen. Er wordt actief gewerkt aan het ontwikkelen van uw vaardigheden in conflicthantering. Meer informatie: Verloskunde Academie Amsterdam ; E: [email protected]; T: 020-5124700; tijd: 09.30 – 16.30 uur; locatie Verloskunde Academie Groningen; kosten: € 195,-

Dries, zoon van Marloes Brundel en Björn Domhof, Kleuterstraat 29, 7136 LP Zieuwent Joshua, zoon van Abygaël Dijs en Micha Helder, Berkenlaan 14, 1943 DS Beverwijk Olivia, dochter van Petra Pasman en Sander Prinsen, Trashorst 5, 7009 LA Doetinchem Mathijs, zoon van Katelijne van der Vleuten en John Liewes, Paulinastraat 26. 5491 JH Sint-Oedenroede

OMGAAN MET DE ANGSTIGE ZWANGERE 2 april 2008 Zwanger zijn is een emotionele belevenis. Dit kan ook confronterend en beangstigend zijn. U ontwikkelt kennis en vaardigheden om beter om te gaan met de angstige zwangere. Meer informatie: Verloskunde Academie Amsterdam ; E: [email protected]; T: 020-5124700; tijd: 10.00 – 17.00 uur; locatie Verloskunde Academie Groningen; kosten: € 225,-

Roos, dochter van Manon Wesselink en Patrick Wolters, Eijerdijk 65, 8051 MS Hattem Floor, dochter van Pauline en Robert Wolters-Rooyakkers, Pierre Kempstraat 10, 6074 CP Melick

Sector NoordOost Nederland Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2008)

SCHOUDERDYSTOCIE EN INFUUS INBRENGEN (HERHALINGSTRAINING)

Mevrouw L. van den Berg, Jupiterweg 7, 4105 JJ Culemborg – VID-zhs

3 april 2008 Voor herregistratie in het kwaliteitsregister is het van belang om uw bekwaamheid in deze vaardigheden op peil te houden. In het programma is vooral aandacht voor het praktisch oefenen van de vaardigheden en daarnaast is er ruimte voor het bespreken van de eigen ervaringen. Door de KNOV geaccrediteerd voor 2 uur. Meer informatie: www.av-m.nl; locatie: Kenniscentrum Maastricht; kosten € 130,- en € 115,- voor alumni van de AVM en stagebegeleiders AVM). KENNISMAKING MET ‘HAPTONOMIE IN DE VERLOSKUNDE’ 9 april 2008 Een 1-daagse ervaringsgerichte workshop, met als doel ervaren en bevorderen van de vaardigheden ten aanzien van waarnemen en voelen. Wat betekent het om (aan)geraakt te worden. Er worden handvatten gegeven voor de praktijk. Meer informatie: www.opti-mum.nl; E: [email protected]; T: 0525-653109

Mevrouw E. Duenk, Langeboomsestraat 16, 7046 AA Vethuizen – Asp Mevrouw M. Gerritsen, Gansstraat 169, 3582 EG Utrecht – Asp Mevrouw E. Poelen, Augustijnenstraat 53, 6511 KE Nijmegen – Asp Mevrouw A. Schutijser, Bilzekruid 11, 3824 NE Amsersfoort – BTL Mevrouw R. van Veen, Verdiplantsoen 7, 8071 VE Nunspeet – VID-ep Mevrouw C. Verveer, Dotterbloem 15, 7909 HG Hoogeveen – Asp Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2008) Mevrouw A. Punt-Dozeman, Tapuitlaan 78, 7905 CX Hoogeveen – SL Mevrouw M. Zuurman, Burglaan 5,

PRECONCEPTIEZORG

7314 BH Apeldoorn – VID-ep

10 en 24 april 2008 Meer informatie: www.VA-R.nl. Twee dagen van 09.45 – 17.00 uur in Rotterdam. Kosten: € 400,-. Dit is inclusief reader, koffie/thee en lunch. Bij gelijktijdige inschrijving voor de cursus Prenatale Screening en Preconceptiezorg zijn de totale kosten € 750,-.

Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2008) Mevrouw A. Ruysink, Zurbirke 4, D-49843 Halle , Gerany – BTL Mevrouw J.J. Snijders, Binnen de Veste 77, 3811 PG Amsersfoort – VV-m

Sector NoordWest Nederland Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2008) Mevrouw K. den Besten, Horndijk 67, 4141 MB Leerdam – Asp 50




January 24, 2008

BERICHTEN Mevrouw A. Bruins-Slot, van Ostadestraat 348 II,

Mevrouw N. Sanches, Duisburghof 49,

1073 TZ Amsterdam – Asp

3066 SC Rotterdam – BL

De heer D. Cronie, Oost Indischekade 15,

Mevrouw R. Simmelink, Schippersdonk 48,

1521 AR Wormerveer – VID-zhs

4824 DV Breda – Asp

Mevrouw A. van der Fluit, Jacob Ruysdaellaan 7,

Mevrouw F. Verhagen, Keizer karelplein 27C1,

1741 KT Schagen – Asp

6211 TC Maastricht – Asp

Mevrouw L.K. Frauenfelder, Klaverweide 41,

Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2008)

2272 VW Voorburg – WN

Mevrouw S. Hermans, Bosweg 1, B-3640 Kinrooi,

Mevrouw R. Kuiper, Surinameplein 55B10,

België – VV-m

1058 GN Amsterdam – Asp

Mevrouw T. van Sliedregt, Kennedylaan 17,

Mevrouw K. Meester, Hertog Willemweg 22,

5263 AJ Vught – BL

1607 CX Hem – WN

Mevrouw J. Stevens, Blauwewijk 8,

Mevrouw S. Rutsen, Passerstraat 1,

4471 RW Wolphaartsdijk - BL

1825 LE Alkmaar – Asp

Mevrouw M.L.M. Vandeput Graevenstraat 9,

Mevrouw M. van Rutte, Schadeken 24,

B-3900 Bree, België – VV-m

2264 KB Leidschendam – Asp Mevrouw K. van Vliet, Zijpestraat 26,

Art. 1

2131 AZ Hoofddorp – Asp

Leden, die bezwaar hebben tegen de toelating van een


kandidaat (aspirant-)lid, moeten hun bezwaar met

Mevrouw A. van Vliet, van Goudoeverstraat 99,

redenen omkleed schriftelijk binnen één maand na het

4204 XD Gorinchem - BTL

verschijnen van het officiële verenigingsorgaan bij het


Bestuur kenbaar maken.

Mevrouw L. de Boer, Hemmerbuurt 201, 1607 CH Hem – WN

Afkortingen

Mevrouw H. van Gelder, Meidoornplein 15,

VID

verloskundige in dienstverband

1031 GA Amsterdam – VV-s

VID-ep

verloskundige in dienstverband in eigen praktijk

VID-g

verloskundige in dienstverband in gezondheids-

Sector Zuid Nederland

centrum

Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2008)

VID-zhs verloskundige in dienstverband in ziekenhuis

Mevrouw E. Beek, Kootsekade 27,

VV

vrijgevestigde verloskundige

3051 PC Rotterdam – Asp

VV-m

vrijgevestigde verloskundige in maatschap

Mevrouw L.J.M.T. Bleijenberg, Elrond 15,

WN

waarneemster

5663 TH Geldrop – BL

Asp

Aspirant lid

Mevrouw F. den Boer, Bredestraat 3c,

BL

buitengewoon lid

3011 RB Rotterdam – VID-zhs

BTL

buitenlands lid

Mevrouw D. Boezaard, Flintdijk 58,

SL

senior lid

4706 JT Roosendaal – Asp

EL

erelid

Mevrouw M. Bons, Schout Appelslaan 14,

GESLAAGD AAN DE VERLOSKUNDE ACADEMIE AMSTERDAM

5673 RM Nuenen – VID-zhs Mevrouw M.C.A. Boon, Bosmuizenlaar 30, 4854 GP Bavel – Asp

Emely Achterberg

Mevrouw M. de Bruyn, Putstraat 24, 6121 LK Born, - WN

Shantie Lemmers

Mevrouw B.B.A.M. van den Elzen, Heerderweg 171,

Loes Nan

6224 LD Maastricht – Asp

Erlinde van der Valk

Mevrouw I.N. Haaksema, Zwaluw 67, 2986 BH Ridderkerk – BL Mevrouw Y. de Jong, Bergeweg 266b, 3035 BS Rotterdam – Asp Mevrouw D. van Klaren, Dorpstraat 46, 3411 AG Lopik – Asp Mevrouw L. Kweekel, Nieuwstraat 13, 3252 BG Goedereede – Asp TvV februari 2008 • KNOV



51

January 24, 2008

She’s got it

Mirena® staat voor gemak en comfort sMODERNINTRA UTERIEN ANTICONCEPTIVUM sWERKTLOKAAL sUITERSTBETROUWBAAR1 sMINDERPIJNLIJKE BLOEDINGEN2

Mirena® Samenstelling -IRENAISEENHORMONAALINTRA UTERIENSYSTEEMMETEENDEPOTVANMGLEVONORGESTREL'EDURENDEEENPERIODEVANVIJFJAARWORDTHIERUITPERUURCIRCAMICROGRAMLEVONORGESTRELAFGEGEVENIndicaties !NTICONCEPTIEBEHANDELINGVAN VERSTERKTMENSTRUEELBLOEDVERLIESOFMENORRAGIEBIJDEZEINDICATIESVERVANGENNAJAAR PROGESTAGEENADJUVANSTERVOORKOMINGVANENDOMETRIUMHYPERPLASIETIJDENSOESTROGEENTHERAPIEINDEPERI ENPOSTMENOPAUZENAJAARVERVANGEN Contra-indicaties :WANGERSCHAPOFHETVERMOEDENERVANACUTE SUBACUTEOFCHRONISCHEONTSTEKINGENINHETKLEINEBEKKEN OOKINDEANAMNESEGENITALEINFECTIESSOAINDEAFGELOPENMAANDENEENABORTUSGECOMPLICEERDDOOREENINFECTIEENDOMETRITISPOSTPARTUM CERVICITISCERVIXDYSPLASIEBEVESTIGDEMALIGNITEITVANHETCORPUSUTERIOFVANDECERVIX OFHETVERMOEDENDAARVANABNORMALEVAGINALEBLOEDINGWAARVANDEDIAGNOSENOG NIETISVASTGESTELDCONGENITALEOFVERWORVENANATOMISCHEAFWIJKINGENVANDEUTERUS INDIENHETCAVUMUTERIHIERDOORWORDTVERVORMDUTERUSlBROMYOMENAANDOENINGENDIECHRONISCHMETEENVERMINDERDEWEERSTANDGEPAARDGAANOFDIEALSGEVOLGVANBACTERIÑMIEKUNNENVERERGERENKLEPAFWIJKINGEN AANGEBORENHARTAFWIJKINGEN ACUTE AANDOENINGENVANDELEVEROFLEVERTUMORENACTIEVETROMBOmEBITISOFTROMBO EMBOLISCHEPROCESSENOVERGEVOELIGHEIDVOOREENVANDEBESTANDDELENBijwerkingen )NDEEERSTEMAANDENNAHETINBRENGENKANHET)5$BUIK OFRUGKLACHTENVEROORZAKEN)N ZEERZELDZAMEGEVALLENKANTIJDENSHETINBRENGENRESPVERWIJDERENVANHET)5$GEDURENDEKORTETIJDVERLIESVANBEWUSTZIJNOFEENVERMINDERDEPOLSFREQUENTIEOPTREDEN5TERUSPERFORATIE INFECTIESVANDEGESLACHTSORGANEN MENSTRUELEKLACHTENAMENORROE SPOTTING ONREGELMATIGBLOEDVERLIES ACNEOFANDEREHUIDPROBLEMEN ZWETEN HAARUITVAL HOOFDPIJN TOEGENOMENVAGINALESECRETIE DEPRESSIE OEDEEM MISSELIJKHEID GEWICHTSVERANDERINGEN PIJNLIJKEBORSTEN HYPERTENSIEWaarschuwingen en voorzorgen bij gebruik :IEDE30#Handelsvorm 6ERPAKKINGMET)5$Registratienummer 26'Naam en adres van de registratiehouder "AYER"6 %NERGIEWEG 24-IJDRECHT TELDatum van goedkeuring/ herziening van de SPCAPRILAfleveringsstatus52Verstrekkingsstatus-IRENAWORDTVOLLEDIGVERGOEDVOORALLEINDICATIESMETUITZONDERINGVANANTICONCEPTIEStand van informatie*UNI 5ITGEBREIDEINFORMATIE30# ISOPAANVRAAGBESCHIKBAAR

0RODUCT-ONOGRAPH-IRENA 3CHERING!' 3CHOLTEN0# %YKEREN-!VAN #HRISTIAENS'#-, (ASPELS!!ETAL-ENSTRUALBLOODLOSSWITH LEVONORGESTREL.OVA 4AND-ULTILOAD#UINTRAUTERINEDEVICES)N3CHOLTEN0#4HE,EVONORGESTREL)5$ CLINICALPERFORMANCEANDIMPACTONMENSTRUATION4HESIS2IJKSUNIVERSITEIT5TRECHT

5 .,

Zorgeloze anticonceptie

Voor patiëntenbrochures - Tel.: 0297 280367 _00J2L_200567 - TvV februari.pdf - pag.52


January 24, 2008

Verloskundigen. Tijdschrift voor. februari e jaargang. Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

Recommend Documents