Tijdschrift voor
Verloskundigen
juni 2012 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen
37e jaargang
FINANCIEEL ADVISEURS VOOR VERLOSKUNDIGEN Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de toekomst.
Telefoon: (0318) 544 044 - www.sibbing.nl
).(/5$
TIJDSCHRIFT Broeierig sfeertje
ONDERWIJS
5
Wil van Veen
KNOV Bestuurlijke zaken Niet nuilen maar optimistisch meedoen
6 7
8
Kristel Zeeman
WHO-code
27
“Waar we kunnen, maken we het stagepraktijken gemakkelijker”
33
Nic van Son & Els Koelewijn
Angela Verbeeten
Multidisciplinaire richtlijn borstvoeding; V. Borstontsteking
Kennispoort verloskunde
10
Kristel Zeeman
Uitdaging
34
Congres ‘De toekomst van de thuisbevalling in Nederland’
35
Landelijk debat Verleg je grenzen met de European Master of Midwifery “Congratulations, you have survived!”
37 38
Myrte de Geus
Pilot ondersteunt KNOV-visie op 34 weken huisbezoek
13
Margriet Weide
Cursus Herstel van episiotomie en baringskanaalletsels
INNOVATIE
41
DE cliënt bestaat niet!
16
Relinde van der Stouwe
PRAKTIJK
THEMA CONCENTRATIE ACUTE VERLOSKUNDIGE ZORG
45
Voor alle bijna verloskundigen Ruth Evers
Introductie Dokkum Meppel Hengelo of Almelo Eenzijdige besluiten brengen louter onheil
17 18 20 22 24
Vijf minuten interview met Anouk Loos
47
Suze Jans
49
De werkplek van Springtij Wil van Veen
INTERNATIONAAL Les Assises Nationales des Sages-Femmes
53
Lidewijde Jongmans & Agnes Oudenaarden
BERICHTEN NEXT Congres & Cursus Personalia
56 58 59
4V6 JUNI s +./6
3
4)*$3#(2)&4 Redactie Relinde van der Stouwe, Suze Jans, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman Medewerkers juni 2012 Jos Becker Hoff, Mieke Beentjes, Peter Buisman, Rafael van Crimpen, Ton van de Coevering, Ruth Evers, Myrte de Geus, Nelleke Gosker, Katja van Groesen, Lidewij Jongmans, Els Koelewijn, Lidewij van Maanen, Mirjam Medema, Agnes Oudenaarden, Henk van Ruitenbeek, Nic van Son, Angela Verbeeten, Rebekka Visser, Janke de Vries, Margriet Weide, Jolanda Zocchi
#OVER FOTO De foetus op de cover van deze maand is gemaakt door beeldend kunstenares Aafke Steenhuis (www.aafkesteenhuis.com) in opdracht van Roos Kremers, verlos-
Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Wielingenweg 318, 1826 BX Alkmaar E:
[email protected] E:
[email protected] T: 06 53359153 Facebook: Tijdschrift voor Verloskundigen
kundige en moeder. Roos: “Toen
Abonnementen, personalia en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E:
[email protected]
serpetijn. Het is ongeveer 30 cm hoog. Ik vind het prachtig en kijk er
Personeelsannonces Wil van Veen T: 06 53359153 E:
[email protected] Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E:
[email protected] Cross Advertising T: 010 74 21 020 E: traffi
[email protected] Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 132,- per jaar (10 nummers); Europa € 158,-; buiten Europa € 185,-. Voor studenten (buitenlandse opleiding): € 106,Los nummer: € 17,Voorzitter KNOV Angela Verbeeten Foto’s Linus Harms, Grou Bionda Heeringa, Delft Nationale Beeldbank CAPP, Alkmaar © 2012 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100 Oplage: 3950 ISSN 0378-1925
ik mijn eerste dochter kreeg, wilde ik een beeld dat mijn vak en mijn moederschap verbeeldde. Kunstenares Aafke Steenhuis heeft toen deze foetus gemaakt van grijs dagelijks met veel plezier naar!”
(ET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN WORDT UITGEGEVEN DOOR DE +ONINKLIJKE .EDER LANDSE /RGANISATIE VAN 6ERLOSKUNDIGEN +./6 OPGERICHT OP SEPTEMBER $E VERENIGING IS TOT STAND GEKOMEN UIT EEN FUSIE VAN DE "OND VAN .EDERLANDSE VROED VROUWEN OPGERICHT JUNI EN DE .EDERLANDSE 2+ 6ERENIGING VAN 6ROED VROUWEN OPGERICHT JULI $E +./6 STELT ZICH TEN DOEL DE BEVORDERING VAN DE VERLOS KUNDIGE ZORG IN ZIJN GEHEEL IN .EDERLAND DE VERSTERKING VAN DE POSITIE DIE DE VERLOS KUNDIGE DAARIN INNEEMT ALSMEDE DE BELANGEN BEHARTIGING VAN ALLE VERLOSKUNDIGEN IN .EDERLAND %EN VAN DE MANIEREN OM DIT DOEL TE BEREIKEN IS HET UITGEVEN VAN HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN (ET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN IS IN DE EERSTE PLAATS EEN VAKBLAD OP HET GEBIED VAN DE VERLOSKUNDE EN VERWANTE WETENSCHAPPEN (ET BEOOGT VERLOS KUNDIGEN OP DE HOOGTE TE STELLEN VAN RELEVANTE FEITEN EN ONTWIK KE LINGEN $AARNAAST IS HET EEN FORUM VOOR DISCUSSIE OVER DE VERLOSKUNDE EN VERWANTE DISCIPLINES )N HET REDACTIONELE BELEID WORDT ERNAAR GESTREEFD EEN ZO RUIM MOGELIJKE REEKS AAN ONDERWERPEN TE BEHANDELEN )N DE TWEEDE PLAATS IS HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN EEN VERENIGINGS ORGAAN EN ALS ZODANIG EEN MIDDEL VOOR HET HOOFD BESTUUR VAN DE +./6 OM IN CONTACT TE TREDEN MET DE LEDEN )N DIT KADER DIENT HET 4IJDSCHRIFT VOOR BESTUUR EN LEDEN ALS FORUM OM VAN GEDACHTEN TE WISSELEN Inzenden kopij en advertenties $E REDACTIE NODIGT DE LEZERS UIT OM REACTIES ARTIKELEN EN OPINIEBIJDRAGEN IN TE ZENDEN "IJ VOORKEUR SPECIAAL VOOR HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN GESCHREVEN KOPIJ MAAR OOK ELDERS AANGEBODEN OF GEPUBLICEERDE BIJDRAGEN ZIJN WELKOM ONDER VERMELDING VAN BLADTITEL JAARGANG EN NUMMER +OPIJ AANLEVEREN ALS PLATTE TEKST DUS ZONDER SPECIALE BEKOPPING VOET NOTEN PAGINACIJFERS TABS TABELLEN EN ONTDAAN VAN HYPERLINKS IN 7ORD VIA E MAIL TVV KNOVNL 6AN TABELLEN OF GRAlEKEN DAAROM ALLEEN DE ONDERZOEKSGEGEVENS AANLEVEREN DEZE WORDEN DOOR DE VORMGEVER OPGEMAAKT 2EFERENTIES IN DE TEKST TUSSEN VIERKANTE HAAKJES GEEN SUPERSCRIPT "EELD APART AANLEVEREN BIJ VOORKEUR DIGITAAL EN IN HOGE RESOLUTIE "IJ TEKSTWIJZIGING PLEEGT DE REDACTIE OVERLEG )NGEZONDEN BRIEVEN WORDEN ZO NODIG BEKORT $E +./6 EN DE REDACTIE ZIJN NIET VERANTWOORDELIJK VOOR DE INHOUD VAN GEPLAATSTE REACTIES EN OPINIEBIJDRAGEN (ET AUTEURSRECHT VAN ARTIKELEN BERUST BIJ DE INDIVIDUELE AUTEUR #ITEREN MET BRONVERMELDING IS TOEGESTAAN MITS BINNEN DE WETTELIJKE REGELS /VERNAME VAN LANGERE DELEN VAN ARTIKELEN IS UITSLUITEND TOEGESTAAN NA TOESTEMMING VAN DE REDACTIE EN DE AUTEUR 0ERSONEELSADVERTENTIES VAN LEDEN VOOR HET VOLGENDE NUMMER TOT 2 juli 2012 'ELIEVE BIJ DE PLAATSINGSOPDRACHT HET GEWENSTE FORMAAT EN HET FACTUURADRES TE VERMELDEN 6OOR COMMERCIÑLE ADVERTENTIES ZIE COLOFON (ET ZESDE NUMMER VERSCHIJNT OP 17 juli 2012.
4
4V6 JUNI s +./6
2%$!#4)/.%%,
"ROEIERIG SFEERTJE Eind oktober 2011 pleitte de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ) voor halvering van het aantal ziekenhuizen en SEH-posten[1]. De RVZ vindt die halvering nodig om aan de groeiende, veranderende zorgvraag te kunnen blijven voldoen. Er zijn namelijk steeds minder financiële middelen beschikbaar, terwijl de toepassing van geavanceerder instrumentarium in minder ziekenhuizen noodzaak blijft om de kwaliteit van de zorg te handhaven bij toenemende zorgvraag. Die zorgvraag, evenals het antwoord daarop, is trouwens zo ingewikkeld geworden dat er sinds 1 mei 2012 een heuse stichting is geboren die helpt met het zoeken naar antwoorden[2]. In een vraaggesprek van de NOS[3] met inmiddels demissionair minister Schippers van VWS blijkt dat het rapport van RVZ helemaal in haar straatje past. Als gevolg van verschuivingen in de zorgvraag is het noodzakelijk dat de gezondheidszorg op de schop gaat. Daarbij gaat zij uit van het principe: zorg dichtbij als het kan en ver weg als het moet. Dat lijkt op ons: in de eerste lijn wat kan, in de tweede lijn wat moet. En u weet onder hoeveel druk dat al staat! Wat weer spant met
Agenda 19 juni 2012 Platform Klinisch Verloskundigen 17 juli 2012 Tijdschrift juli verschijnt 27 augustus 2012 Twin to Twin 10 september 2012 Kringvoorzittersoverleg 18 september 2012 Tijdschrift september verschijnt 20 september 2012 Plaza 25 september 2012 Platform Klinisch Verloskundigen 2 oktober 2012 Training Kringbestuurders, dag 3 16 oktober 2012 Tijdschrift oktober verschijnt 16 november 2012 Algemene Ledenvergadering 19 november 2012 Platform Internationaal Twin to Twin 20 november 2012 Tijdschrift november verschijnt 26 november 2012-06-06 Klankbordgroep Prenatale screening
een andere uitspraak van de minister op die avond: ze gaat voor basiszorg in de buurt, er moet veel veranderen, maar basisziekenhuizen gaan goede tijden tegemoet. Bovendien moeten zorgpartijen elkaar zien als partners en niet als concurrenten en partners moeten over hun eigen schaduw heenspringen. Mooi hè? Maar gelooft u het? Vooralsnog maken de bijdragen, die in dit tijdschrift zijn samengebracht onder het thema Concentratie van acute verloskundige zorg (pag. 17 e.v.), u duidelijk dat de ontwikkelingen tot nu toe, (Hengelo, Almelo, Meppel) en besluiten (Dokkum) niet in het belang zijn van de cliënten die aangewezen zijn op buurtzorg gerichte eerstelijns verloskundige. Sterker nog: ze zijn niet in het belang van de burger die ook nog eens op geen enkele wijze betrokken is dan louter met het ondertekenen van petities en het meelopen in een protestmars. Vandaag lijkt in de gezondheidzorg de macht te liggen bij hem en haar die het woord ‘partner’ niet kennen en zelfs hun eigen schaduw negeren. In Meppel meenden twee gynaecologen de totale keten te kunnen dicteren, in Friesland is het de raad van bestuur van zorgverzekeraar De Friesland die in een weinig transparante congsie met IGZ de acute verloskundige zorg in De Sionsberg in Dokkum per mei 2013 sluit en tussen ZGT Almelo en ZGT Hengelo wordt gepingpongd om de acute verloskundige zorg: Almelo – Hengelo, Hengelo – Almelo. In 2014 valt hierover een besluit te verwachten. Volgens de RVZ leidt het plan tot voor de patiënt integrale zorg op de juiste plaats en op de juiste tijd door een netwerk van samenwerkende zorgverleners. De winst voor de zorgverlener ligt in de intensieve samenwerking binnen een zorgketen met een grote mate aan diversiteit. Mooi hè? Maar gelooft u het? Ik vooralsnog niet, want communicatie (de sleutel tot succes!) is nog altijd niet de sterkste kant van besturenden in de zorgsector. Mede daardoor hangt er hier en daar een wat broeierig sfeertje over Zorgland. Q
29/30 november 2012 EMA education conference, Maastricht
Wil van Veen
11 december 2012 Platform Klinisch Verloskundigen
;= WWWZORGVRAAGNL
;= 26: -EDISCH SPECIALISTISCHE ZORG IN $ICHTBIJ EN VER WEG
;= OKTOBER -INISTER 3CHIPPERS TIJDENS VRAAGGESPREK MET ./3 OVER 26: RAPPORT
4V6 JUNI s +./6
5
+./6
"ESTUURLIJKE ZAKEN (ET ALLERGROOTSTE BELANG Een paar weken geleden had Jolijn Betlem, bestuurslid, dienst in het ziekenhuis waar zij als klinisch verloskundige werkzaam is. Van haar is de volgende bijdrage. Als klinisch verloskundigen had ik een werk bespreking met alle verloskundige hulpverleners over de vraag wat te doen met een verzoek van een primi gravida tot een primaire sectio. Het bleek een leerzaam overleg waarvan de insteek was: “wie het weet mag het zeggen.” Binnen de verloskunde zien we steeds vaker verzoeken van cliënten buiten de Verloskundige Indicatie Lijst om. Ik denk bijvoorbeeld aan bovenstaand voorbeeld en aan de wens om thuis te bevallen met een sectio in de anamnese.
Het jaarlijkse gesprek tussen het bestuur en klachtencommissie was een inspirerende bijeenkomst. Uitgangspunt vormde
We staan als beroepsgroepen van verloskundigen en
het jaarverslag van de Klachtencommissie en de casuïstiek
gynaecologen voor dezelfde vraag: hoe gaan we goed
behorende bij dit jaarverslag. Aan de orde kwam ook dat
om met deze wensen?
kringvoorzitters er regelmatig niet aan toe komen om de
Wat zou het goed zijn voor alle zwangeren in Nederland
casuïstiek te bespreken in hun kring.
als we als twee beroepsgroepen samen deze wensen van cliënten gaan onderkennen! Dat betekent wel dat hulpverleners begrip voor elkaars situatie moeten hebben. Veel gynaecologen realiseren zich onvoldoende dat een (extreem) holistische zorgvraag niet van een verloskundige zelf komt, maar van haar cliënte. Ook ontbreekt soms het inzicht dat het gebruik van een professionele standaard voor enkele cliënten onvoldoende is, wat kan leiden tot non assisted birth. Samenwerken in het belang voor de clienten is dan ook van het allergrootste belang! Q
Bijna dagelijks is de verloskunde direct of indirect in beeld. Net zo vaak wordt aan de KNOV en haar bestuur gevraagd om haar mening over zaken te geven. Voorzitter Angela Verbeeten is inmiddels een bekende stem op de radio en een bekend gezicht op de tv.
Op 13 april 2012 zat het bestuur van de KNOV ‘op de hei’ in de buurt van Nijmegen. Belangrijkste onderwerpen van gesprek: de ontwikkeling van het communicatiebeleid en de ontwikkeling van bovenpraktijkse samenwerking in relatie tot de ontwikkeling van coöperaties e.d.. Beide onderwerpen zijn uitvoerig en in inventariserende zin besproken. 6
4V6 JUNI s +./6
+./6
.IET NUILEN MAAR OPTIMISTISCH MEEDOEN Het is geen gemakkelijke tijd. Veel burgers van dit land worden geconfronteerd met de gevolgen van de financiële crisis. Daarbij kun je gaan zitten klagen, maar veel helpen doet dat niet. De crisis biedt ruimte voor nieuwe initiatieven. “Optimisme in plaats van genuil” luidde de oproep van Burgemeester Bruls van Nijmegen bij zijn installatie op 21 mei 2012. Nuilen is Nijmeegs dialect voor zeuren. De burgervader ziet juist in de crisis kansen om samen met burgers noodzakelijke maatschappelijke veranderingen tot stand te brengen. Dat moeten die burgers dan wel willen. Niet klagen, maar meedoen! Ook de verloskunde maakt een lastige tijd door. De kranten staan vol met berichten over ziekenhuizen die met sluiting bedreigd worden, de geboortezorg lijkt steeds verder te medicaliseren door hoge verwijscijfers. Aanstaande ouders willen graag thuis bevallen, maar krijgen angst aangepraat door provocerende uitspraken in oude media en vluchten naar het ziekenhuis waar ze óók aan hun lot worden overgelaten .
!ANHOUDEN
Zie je de mooie vergezichten achter die grauwe wolken? Zie je kansen in de crisis? s 'YNAECOLOGEN EN VERLOSKUNDIGEN IN !MSTERDAM WEL :IJ LIETEN IN EEN GEZAMEN-
Verzoek om toestemming levering indicatoren op gemeentelijk niveau
lijke open brief aan zwangere vrouwen zien dat zij het vertrouwen waard zijn en ook dat er veilig thuis kan worden gebaard. s )N 5TRECHT WERD VORIGE MAAND HET 'EBOORTEHUIS 5TRECHT GEOPEND HET zoveelste bevalproject waar vrouwen die voor het ziekenhuis kiezen modern en
Op vrijdag 1 juni heeft de Stichting Perinatale Registratie Nederland (PRN) aan alle praktijken een e-mail verstuurd met bovenstaande titel.
klantvriendelijk kunnen bevallen in een vertrouwde, veilige eerstelijns setting. Een stoer initiatief omdat de financiering nog steeds niet goed is geregeld. s 6ORIGE MAAND WERD DE EERSTE #ENTERING BABY GEBOREN -ET #ENTERING Pregnancy zetten een aantal verloskunde-pioniers de moeders écht centraal. s 3AMEN MET HUISARTSEN KRAAMZORGORGANISATIES EN ANDERE EERSTELIJNERS VERENIGD
De KNOV is inmiddels op de
in VELO, bracht de KNOV onlangs het Pact van Garderen naar buiten. Samen
hoogte van dit verzoek en plaatst
gaan dokters, verloskundigen en therapeuten zorgen voor ’de beste zorg in de
vraagtekens bij de reikwijdte van
buurt’. Let op ‘VELO ’, daar gaat u snel meer van horen.
dit verzoek. De bezwaren tegen dit verzoek
Steeds meer zorgverleners roeien samen onverstoorbaar optimistisch tegen de
zijn:
stroom van negativiteit in. Zij zorgen er voor dat aanstaande ouders zich niet in
1. De herleidbaarheid van
de kou gezet voelen. Zij verenigen zich en zetten de concurrentie opzij. Zij zien
gegevens naar cliënt, praktijk,
kansen waar anderen vooral de bedreigingen zien. Als de oude media hun stem
ziekenhuis en gemeente
niet willen horen (hoezo wederhoor?) laten de optimisten zelf van zich horen in
2. De hoeveelheid gegevens die
de nieuwe media. De Amsterdamse brief werd geplaatst op MedicalFacts.nl en
wordt opgevraagd in relatie tot
leidde tot een artikel in De Telegraaf. Steeds meer wordt het echte debat
de taakstelling van de GGD
gevoerd op Twitter en Facebook. Volg jij de vrije geluiden?
3. Het publiceren van herleidbare gegevens in openbare gemeen-
Ik heb het vaker gezegd: het bruist in de verloskunde van het goede nieuws. Je
telijke beleidsnota’s
moet het alleen wel willen horen en zien. Niet nuilen maar optimistisch meedoen!
De KNOV zal dit verzoek nader
Wees een #YouGoGirl en geef de toekomst vorm. Buig de verwijzingstrend om.
inhoudelijk bespreken met de
Blijf bij een barende vrouw. Verenig je met kraamzorg, huisarts, gynaecoloog en
PRN.
jeugdzorg. Behoud je vroedvrouwenkracht: nieuwerwets integraal zorgen met
Tot wederbericht adviseren wij
behoud van ouderwetse veiligheid en vertrouwen. Q
u op dit moment om nog niet in te stemmen met dit verzoek.
Angela Verbeeten
4V6 JUNI s +./6
7
+./6
-ULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN BORSTVOEDING Sinds 2 januari 2012 staat de multidisciplinaire richtlijn Borstvoeding online. De richtlijn doet praktische aanbevelingen om vrouwen uniform te adviseren bij borstvoeding en eventuele problemen.
(NVD), werkers in de jeugdgezondheidszorg (AJN en V&VN), het Voedingscentrum, wetenschappers van TNO en borstvoedingsorganisaties (VBN en LLL) die allen op eigen wijze betrokken zijn bij borstvoeding.
Levende richtlijn Betrokkenen
Bij de publicatie van deze multidisciplinaire richtlijn is
De richtlijn kwam tot stand op initiatief van TNO met
direct een commentaarfunctie ingebouwd, waarmee
subsidie van ZonMW. De werkgroep bestond uit een grote
lezers suggesties kunnen doen voor aanvullingen en
groep vertegenwoordigers van ouders en professionals,
correcties. Het verzamelde commentaar wordt naderhand
waaronder: verloskundigen (KNOV), kraamverzorgenden
geanalyseerd, samen met nieuwe wetenschappelijke
(NBvK), lactatiekundigen (NVL), huisartsen (NHG),
inzichten. Waar nodig volgt aanpassing van de tekst.
© Bionda Heeringa, Delft
gynaecologen (NVOG), kinderartsen (NVK), diëtisten
8
4V6 JUNI s +./6
+./6
6 "ORSTONTSTEKING Bij een borstontsteking (mastitis) streeft de zorgverlener naar een vlot herstel met een doeltreffende behandeling, zodat de continuïteit van de borstvoeding niet in gevaar komt.
!DVISERING s Beoordeel samen met de moeder de aanlegtechniek, de duur en de frequentie van het voeden en geef adviezen om melkstase
Mastitis is een, meestal eenzijdige, ontsteking van de borst. In veel gevallen is er sprake van een pijnlijke,
(stilstand van de melk) te voorkomen. s ,EG UIT DAT HET CONTINUEREN VAN DE BORST-
WARME RODE PLEK OP DE BORST +OORTS BOVEN ª# EEN
voeding belangrijk is voor het herstel van
grieperig gevoel en (spier)pijn in het lichaam kunnen
DE BORST ,EG EVENEENS UIT DAT HET DRINKEN
eveneens optreden. De oorzaak van een borstontsteking
aan een aangedane borst onschadelijk is
is meestal melkstase. Melkstase kan worden veroorzaakt
voor moeder en kind.
door niet doeltreffend aanleggen en/of te weinig of te
s ,AAT DE BABY DE BORSTEN ZO GOED MOGELIJK
korte voedingen. Mastitis kan leiden tot een verminderde
leegdrinken. De moeder kan eventueel
melkproductie. Een vlot herstel is van belang voor de
nakolven om haar borsten nog verder te
continuïteit van de borstvoeding [Jahanfar et al, 2009].
legen. s ,EG DE MOEDER UIT DAT ZIJ STUWING KAN VOOR-
Mastitis kan gepaard gaan met een (bacteriële) infectie
komen door haar kind eerst aan de aange-
die meestal ontstaat uit een huidbeschadiging zoals
dane borst aan te leggen. Het is belangrijk
een tepelkloof. De meest voorkomende verwekkers
daarbij te voorkomen dat de andere borst
van infectieuze mastitis zijn Staphylococcus Aureus, %SCHERICHIA #OLI EN 3TREPTOCOCCUS %PIDERMIS ;*AHANFAR ET
overvol raakt. s !DVISEER DE MOEDER OM HAAR BABY BIJ
AL = 5IT HET HANDBOEK VAN 7ALKER BLIJK DAT TEPELS
voorkeur minstens iedere twee uur aan
met eczeem vaak gekoloniseerd zijn met S. Aureus
TE LEGGEN OF TE KOLVEN ALS DE BABY NIET WIL
[Walker, 2008]. Herhaalde en niet adequaat behandelde borstontsteking kan leiden tot een (zich ontwikkelend) abces in de borst [Prachniak, 2002].
drinken. s 2AAD DE MOEDER AAN OM EXTRA RUST TE nemen. s #ONSULTEER EEN LACTATIEKUNDIGE BIJ COMPLI-
Het is onbekend hoe vaak borstontsteking voorkomt. De gerapporteerde percentages lopen sterk uiteen,
cerende factoren zoals tepelkloven. s 6ERWIJS NAAR DE HUISARTS BIJ KOORTS ª#
namelijk van 2 tot 33%. In de tweede of derde week
die langer dan 24 uur aanhoudt bij gebruik
na de bevalling komt borstontsteking het vaakst voor
van paracetamol of ibuprofen. Zie ook de
[Jahanfar et al, 2009].
NHG-standaard ‘Zwangerschap en kraamperiode’: http://nhg.artsennet.nl/
Behandeling Voor de genezing van mastitis is het belangrijk dat de aangedane borst goed wordt leeggedronken. Daarom is het raadzaam dat de moeder haar kind bij iedere voeding eerst aanlegt aan de aangedane borst [Betzold, 2007; Beentjes et al, 2012]. De moeder kan de baby eventueel vaker laten drinken [Michie et al, 2003]. Er zijn beperkte aanwijzingen dat bedrust helpt bij een borstontsteking [Jahanfar et al, 2009; Beentjes et al, 2012]. Heeft de moeder geen tepelkloven en is de oorzaak van melkstase bekend en behandelbaar, dan kan zij gedurende 12 tot 24 uur het koortsverloop afwachten. Als de koorts daalt, is er sprake van een steriele borstontsteking en dan Deze tekst is bewerkt door Kristel Zeeman 4V6 JUNI s +./6
9
+./6 heeft de moeder geen antibiotica nodig. Blijft de koorts of stijgt deze ondanks optimaal beleid, dan kan worden gestart met antibiotica [Betzold, 2007; Inch, 2006].
7(/ CODE
De NHG-Standaard ‘Zwangerschap en kraambed’ raadt een kuur aan met flucloxacilline (drie tabletten van 500
Kristel Zeeman
mg per dag, gedurende zeven dagen) [Beentjes et al, 2012]. Is er sprake van overgevoeligheid voor penicilline, dan kan de huisarts erytromycine voorschrijven (drie tabletten van 500 mg per dag, gedurende zeven dagen) [Beentjes et al, 2012; Schaefer et al, 2007]. Bij ernstige pijnklachten tijdens het voeden wordt paracetamol of ibuprofen in normale dosering geadviseerd. Koude kompressen, na de voeding of het kolven, verzachten de pijn en verminderen de ontstekingsreactie. Warme kompressen, vóór de voeding of het kolven, zorgen voor een betere doorstroming van de moeder-
Promotie van kunstmatige zuigelingenvoeding, flessen en spenen beïnvloedt de manier waarop ouders hun kinderen voeden. De WHO-code is er om de promotieactiviteiten aan banden te leggen en borstvoeding te beschermen. Maar fabrikanten, distributeurs én zorgverleners treden deze gedragscode met voeten, uit commerciële en financiële overwegingen, hebzucht of onwetendheid. In dit artikel drie redenen voor verloskundigen om de WHOcode wel hoog in het vaandel te dragen.
melk. Q
Referenties
1. Reclame voor kunstvoeding schaadt borstvoeding
"EENTJES -- 7EERSMA 2,3 +OCH 7 /FFRINGA !+ 6ERDUIJN -- -ENSINK
Verkoopbevordering van moedermelkvervangers kan
0!*3 7IERSMA 4* 'OUDSWAARD !. 6AN !SSELT +- .(' 3TANDAARD
borstvoeding schaden. Ten eerste doordat de producten
:WANGERSCHAP EN KRAAMPERIODE TWEEDE HERZIENING (UISARTS 7ET "ETZOLD #- !N UPDATE ON THE RECOGNITION AND MANAGEMENT OF LACTATIONAL
zelf het vraag- en aanbodmechanisme van borstvoeding
BREAST INmAMMATION * -IDWIFERY 7OMENS (EALTH
en de drinktechniek van de baby negatief kunnen
*AHANFAR 3 .G #* 4ENG #, !NTIBIOTICS FOR MASTITIS IN BREASTFEEDING WOMEN
beïnvloeden [Howard, 2003]. Ten tweede doordat
#OCHRANE $ATABASE 3YST 2EV #$
reclameteksten en -beelden openlijke of subtiele bood-
-ICHIE # ,OCKIE & ,YNN 7 4HE CHALLENGE OF MASTITIS !RCH $IS #HILD
schappen bevatten die het vertrouwen in borstvoeding
)NCH 3 "REASTFEEDING PROBLEMS PREVENTION AND MANAGEMENT #OMMUNITY
kunnen ondermijnen. De informatie is altijd gekleurd in
0RACT
het voordeel van het product. Meestal is deze onvolledig,
0RACHNIAK '+ #OMMON BREASTFEEDING PROBLEMS /BSTET 'YNECOL #LIN .ORTH !M VI
soms onjuist en vaak misleidend. Een voorbeeld daarvan
3CHAEFER # 0ETERS 0 -ILLER 2+ $RUGS DURING PREGNANCY AND LACTATION
zijn ongegronde gezondheidsclaims. Fabrikanten van
HANDBOOK OF PRESCRIPTION DRUGS AND COMPARATIVE RISK ASSESSMENT !MSTERDAM %LSEVIER
kunstmatige zuigelingenvoeding geven hun producten
3CIENCE
predicaten mee zoals ‘Gold’ en ‘Premium’ die de indruk
7ALKER - #ONQUERING COMMON BREAST FEEDING PROBLEMS * 0ERINAT .EONATAL .URS
wekken van een hoogwaardige voeding. Op de verpakkingen staan complexe wetenschappelijke termen, die bedoeld zijn om indruk te maken. Woorden als prebiotica, probiotica, AA, DHA of immunofortis idealiseren het
'EZOCHT FOTO EN lLM
product door te claimen dat deze toevoegingen het immuunsysteem versterken, infectie voorkomen, zorgen voor een betere hersenontwikkeling of de kans op allergie verminderen. Ook fabrikanten van flessen en spenen maken claims, bijvoorbeeld dat hun producten net zo goed zijn als de borst. In werkelijkheid zijn deze claims vrijwel nooit gegrond. Ze suggereren dat vervangings-
$E #ATHARINA 3CHRADER 3TICHTING ZOEKT lLM-
middelen voor moedermelk gelijkwaardig of beter zijn
materiaal, fotomateriaal, dia’s e.d. met
dan moedermelk. De informatie die promotiemateriaal
betrekking tot bevallen, thuis dan wel in het
bevat, is niet geschikt als voorlichtingsmateriaal, niet voor
ziekenhuis. De bedoeling is dergelijk ma-
ouders en niet voor professionals.
teriaal te rubriceren en te digitaliseren om het zo te bewaren voor komende generaties verloskundigen. www.catharinaschraderstichting.com
Kristel Zeeman is beleidsmedewerker KNOV, dossierhouder borstvoeding en lid van de redactie
10
4V6 JUNI s +./6
+./6 2. U laat zich niet voor een karretje spannen Verloskundigen zijn een aantrekkelijk kanaal voor fabrikanten en distributeurs om in contact te komen met (aanstaande) ouders en hun baby’s. Producten verkopen beter als ouders deze associëren met een verloskundige die zij respecteren en vertrouwen. Fabrikanten zullen er dan ook alles aan doen om verloskundigen voor zich te winnen. Bijvoorbeeld door cadeaus uit te delen, gratis of sterk gereduceerde kunstvoeding te verstrekken of activiteiten van praktijken te sponsoren. Ook stellen zij zich naar verloskundigen vaak op als partners in de bescherming en verbetering van de gezondheid van baby’s. Ze benadrukken het belang van borstvoeding en de Maar dit is in tegenspraak met hun primaire doel als commercieel bedrijf: zoveel mogelijk winst maken door de verkoop van producten die onder de WHO-code vallen. Wanneer u een bepaalde zuigelingenvoeding aanbeveelt, versnaperingen voor peuters uitdeelt op uw voorlichtings-
© Nationale Beeldbank
mogelijkheid van een geïnformeerde keuze voor ouders.
markt of simpelweg wanneer u schrijft op een notitieblok
2ECLAMETEKSTEN EN BEELDEN KUNNEN OPENLIJKE OF SUBTIELE
met een merknaam, geeft u de boodschap af dat het een
boodschappen bevatten die het vertrouwen in borstvoeding
goed merk is. Anders gezegd: u helpt mee met de verkoop
mogelijk ondermijnen.
van het product en dus om de winst van het betreffende bedrijf te vergroten. De KNOV-beroepscode [KNOV, 2009]
dan van willekeurige, andere producten. Internationale
stelt in artikel 4.4.1 dat verloskundigen moeten voor-
bedrijven, zoals Nestlé en Nutricia, waren betrokken bij
komen dat er belangenverstrengeling ontstaat tussen hen
het opstellen van de code en zeggen zich aan de code te
en het bedrijfsleven die de cliënt kan schaden. Gezien
houden. Zij doen dit echter niet. Vooral in landen, waar
reden nummer 1 zijn banden met de kunstvoedings-
de WHO-code niet of alleen gedeeltelijk (zoals in Neder-
industrie, hoe onbeduidend ze ook lijken, geen goed idee.
land, zie kader), is opgenomen in de wet, schenden zij de WHO-code of zoeken zij naar de mazen van de wet.
De laatste tien jaar zijn verloskundigen zich steeds meer
In Nederland wordt de code ondere andere geschonden
bewust geworden van het belang van borstvoeding en
door voorlichting te geven in televisieprogramma’s over
van de negatieve invloed van de kunstvoedingsindustrie.
borstvoeding waarin vooral de problemen worden
Tientallen praktijken en veel ziekenhuizen hebben
benadrukt. Kunstvoeding wordt vervolgens gepresenteerd
INMIDDELS HET 7(/5NICEF "ORSTVOEDINGSCERTIlCAAT @:ORG
als de oplossing voor die problemen en als logisch vervolg
voor Borstvoeding’ [Stichting Zorg voor Borstvoeding,
op borstvoeding. Ook betrekken fabrikanten bij de
2012]. Fabrikanten en distributeurs hebben daardoor
promotie van producten internet, door moeders online
meer moeite hun producten via verloskundigen aan de
te verleiden met materiële prikkels om positieve bood-
vrouw te brengen. Ze leggen steeds subtielere methoden
schappen te versturen via twitter, blogs, forums, etcetera.
aan de dag om toch hun boodschap over te brengen.
Een voorbeeld van het omzeilen van de code is het
Bijvoorbeeld door het organiseren van (gratis) bij- en
ontwikkelen van nieuwe producten, die niet onder de
nascholingen over andere onderwerpen dan voeding.
WHO-code vallen. Deze worden verkocht in een vrijwel identieke verpakking als de zuigelingenvoedingen met
3. Kunstvoedingsfabrikanten schenden en omzeilen de WHO-code
dezelfde merknaam en dezelfde logo’s. Zelfs de redactie
Voor moeders die geen of gedeeltelijk borstvoeding
drietal advertenties over een voedingssupplement van
geven, is het goed dat er kunstmatige zuigelingenvoeding
Nutricia in 2011. Fabrikanten zetten deze producten
op de markt is. Dit is ook een van de uitgangspunten van
doelbewust in de markt om merkbewustzijn te creëren en
de WHO-code. Maar omdat zuigelingen in de eerste
de afzetmarkt voor kunstmatige zuigelingenvoeding te
levensmaanden erg kwetsbaar zijn en gezondheidsschade
vergroten. Voorbeelden daarvan zijn peutermelk/opgroei-
kunnen oplopen door verkeerde voedingsmethoden, stelt
melk, vitaminepreparaten en dranken die de spijsvertering
de code dat het vermarkten van vervangingsmiddelen
bevorderen, bedoeld voor zwangeren en borstvoedende
voor moedermelk een meer restrictieve aanpak vereist
moeders. In de beginjaren van de code was ‘opvolgmelk’ de
van uw tijdschrift trapte er verleden jaar in, getuige een
4V6 JUNI s +./6
11
+./6 eerste nieuwe vinding van fabrikanten om de code te omzeilen. In 1986 heeft de WHO in een aanvullende resolutie gesteld dat het bestaan van opvolgmelk suggereert dat deze voeding ook nodig is, terwijl dit niet het geval is. Sindsdien valt ook opvolgmelk onder de code [IBFAN, 2011]. 2EGELMATIG GEEFT HET @)NTERNATIONAL #ODE $OCUMENTATION de WHO-code schenden, getiteld ‘Breaking the rules,
Geen gratis monsters
stretching the rules’. In 2010 heeft de WHO opnieuw
van deze producten
fabrikanten van moedermelkvervangers opgeroepen zich
uitdelen aan zwangere
te houden aan de code.
vrouwen of moeders van zuigelingen.
7(/ CODE EN UITGANGSPUNTEN
s &ABRIKANTEN VAN KUNSTVOEDING DELEN GEEN GESCHENKEN uit aan ouders van zuigelingen, zwangere vrouwen en
De ‘Internationale gedragscode voor het op de markt brengen van vervangingsmiddelen voor moedermelk’ van de Wereld Gezondheids /RGANISATIE 7(/ EN DE LATERE AANVULLENDE resoluties beschrijven regels voor de reclame en andere manieren van marketing van volledige zuigelingenvoeding, opvolgmelk, andere voedingsMIDDELEN VOOR BABYS ONDER DE ZES MAANDEN ZOALS
mensen die in de gezondheidszorg werken. s &ABRIKANTEN LEVEREN KUNSTVOEDING AAN GEZONDHEID ZORG instellingen voor minstens 70% van de detailhandelprijs. s 'EEN VERKOOPBEVORDERENDE ACTIVITEITEN BINNEN gezondheidszorginstellingen. s 'EEN DIRECT CONTACT VAN DE FABRIKANT MET ZWANGERE vrouwen en ouders van zuigelingen. s $E VERPAKKING VAN KUNSTVOEDING BEVAT EEN MEDEDELING
sapjes, theeën en fruithapjes, flessen en spenen. Ook
dat borstvoeding de beste voeding voor zuigelingen is,
zijn er aanbevelingen voor de gezondheidszorg en
plus duidelijke instructies in de landstaal over de juiste
individuele zorgverleners. Wanneer de nationale regering en bedrijven de WHO-code naleven kunnen ouders vrij van commerciële belangen een keuze maken voor het voeden van hun kind.
bereiding. s 'EEN IDEALISERING VAN KUNSTVOEDING OP DE VERPAKKING IN tekst of afbeeldingen. s 'EEN FOTOS VAN BABYS OP DE VERPAKKING s 6OORLICHTING DOOR FABRIKANTEN AAN WERKERS IN DE gezondheidszorg is feitelijk en wetenschappelijk.
De KNOV en de WHO-code De KNOV onderschrijft de WHO-code in haar ‘Visie op
Nederlandse wet
Borstvoeding’ [KNOV, 2006]. Ook ondertekende de KNOV
In Nederland is een beperkte uitvoering van de code in
HET @#HARTER VOOR "ORSTVOEDING ;WWWCHARTERVOORBORST-
1993 opgenomen in de Warenwetregeling Zuigelingen-
voeding.nl], waarmee zij zich verbindt aan het implemen-
voeding. Deze wet verbiedt reclame en andere vormen
teren van de WHO-code en aanvullende resoluties. Zij
van marketing voor volledige zuigelingenvoeding
doet dit samen met alle relevante beroepsverenigingen in
(kunstvoeding voor baby’s tot zes maanden) en bevat
Nederland, zoals die van kraamverzorgenden, lactatie-
regels voor etikettering. Promotie van andere voedings-
kundigen, gynaecologen, kinderartsen en huisartsen. De
middelen en producten die onder de code vallen is in
accreditatiecommissie van de KNOV werkt al een aantal
Nederland wel toegestaan. Q
jaar volgens de WHO-code en het Tijdschrift van Verloskundigen is sinds 1996 WHO-code ‘proof’, op die ene
Referenties
uitglijder in 2011 na!
(OWARD #2 ET AL 2ANDOMIZED CLINICAL TRIAL OF PACIlER USE AND BOTTLE FEEDING
Tijdens de ALV van 15 juni aanstaande presenteert het
OR CUPFEEDING AND THEIR EFFECT ON BREASTFEEDING 0EDIATRICS
bestuur een vertaling van de gedragscode voor de
)"&!. 3UMMARY OF 7(! RESOLUTIONS ADOPTED SUBSEQUENT TO THE #ODE WWW IBFANORGART7(!?RESOLUTIONS FROM CODE ESSENTIALSPDF GERAADPLEEGD OP MEI
verloskundige beroepsgroep, waarover de leden kunnen
)NTERNATIONAL #ODE $OCUMENTATION #ENTRE "REAKING THE RULES STRETCHING THE RULES
mee discussiëren.
+./6 "EROEPSCODE VAN 6ERLOSKUNDIGEN 5TRECHT +./6 6ISIE OP "ORSTVOEDING WWWKNOVNLDOCSUPLOADS+./6?6ISIE?OP?
Belangrijkste punten van de WHO-code
3TICHTING :ORG VOOR "ORSTVOEDING WWWZORGVOORBORSTVOEDINGNLGECERTIlCEERDE INSTEL
s 'EEN RECLAME MAKEN VOOR BOVENSTAANDE PRODUCTEN
LINGEN GERAADPLEEGD OP MEI
s 'EEN GRATIS MONSTERS VAN DEZE PRODUCTEN UITDELEN AAN
7ORLD (EALTH /RGANISATION )NTERNATIONAL #ODE OF -ARKETING OF "REAST MILK
zwangere vrouwen of moeders van zuigelingen. 12
"ORSTVOEDINGPDF
4V6 JUNI s +./6
3UBSTITUTES 'ENEVE WWWWHOINTNUTRITIONPUBLICATIONSCODE?ENGLISHPDF
© Nationale Beeldbank
#ENTRE EEN RAPPORT UIT OVER DE MANIER WAAROP BEDRIJVEN
+./6
0ILOT ONDERSTEUNT +./6 VISIE OP WEKEN HUISBEZOEK Margriet Weide
De pilot met het 34 weken huisbezoek is afgerond. Deze is de eerste van vier KNOVpilots met instrumenten uit het Stuurgroeprapport die de zorg aan zwangeren kunnen verbeteren. De ervaringen van cliënten en verloskundigen ondersteunen de KNOV-visie op het 34 weken huisbezoek (zie kader). Veel cliënten vinden het huisbezoek zinnig. Ook de meeste verloskundigen zien de voordelen. Maar er kan nog niet verwacht worden dat alle verloskundigen het huisbezoek gaan oppakken.
0ILOT WEKEN HUISBEZOEK s 6IJF PRAKTIJKEN VERSPREID OVER HET LAND EN VARIÑREND in grootte, namen deel. s :IJ BRACHTEN TOTAAL HUISBEZOEKEN IN DE maanden september -december 2011, 46 bij primiparae en 24 bij multiparae (1 onbekend). s CLIÑNTEN STUURDEN EEN SCHRIFTELIJKE EVALUATIE IN s 'EMIDDELDE AMENORROEDUUR BIJ BEZOEK WAS 34+6 weken. s 'EMIDDELDE DUUR VAN HET HUISBEZOEK WAS MINUTEN RANGE MIN "IJ MULTIPARAE
Het Stuurgroeprapport ‘Een Goed Begin’ beveelt een aantal instrumenten aan om de zorg aan zwangeren te
GEMIDDELD KORTER DAN BIJ PRIMIPARAE VERSUS 64 min).
verbeteren. In het najaar 2011 startte de KNOV vier pilots
s $E PARTNER WAS BIJ HUISBEZOEKEN AANWEZIG
met een aantal van die instrumenten: 34 weken huis-
s 4IEN HUISBEZOEKEN VONDEN PLAATS IN DE AVOND OF
bezoek, casemanagement, zorgplan en continue
in het weekend.
baringsondersteuning. In dit artikel vindt u de resultaten van de pilot over het huisbezoek.
Doel en opzet Op basis van eerdere ervaringen van verloskundigen, discussies tijdens de themabijeenkomsten eind 2010 over de Stuurgroepaanbevelingen én de KNOV-visie is een handreiking geschreven met de werkwijze en inhoud van het huisbezoek. Deze handreiking is uitgeprobeerd in de © Bionda Heeringa, Delft
pilot bij vijf eerstelijns verloskundige praktijken. Hierdoor zijn ervaringen van verloskundigen en zwangeren in beeld gebracht en zijn aanknopingspunten voor implementatie duidelijk geworden.
Ervaringen verloskundigen
$E PARTNER WAS BIJ HUISBEZOEKEN AANWEZIG
Voordelen 5IT DE PILOT BLIJKT DAT DE UITGESCHREVEN INHOUD EN
te kunnen bouwen. Dit vindt zij belangrijk omdat
werkwijze in de handreiking voldoende houvast biedt
vertrouwen essentieel is voor een goede begeleiding van
voor de deelnemende praktijken om er in de praktijk mee
de bevalling. Omdat er thuis vaak meer aandacht en tijd
aan de slag te gaan.
is, adviseert zij dan ook om thuis de informatie over de
De KNOV heeft met het 34 weken huisbezoek een brede
bevalling te geven en om daar het geboorteplan door te
doelstelling voor ogen. Spreekt de Stuurgroep alleen over
spreken. Verloskundigen in de pilot onderschrijven dit.
risicoselectie, de KNOV ziet het huisbezoek ook als een
Zij vinden ‘vertrouwensband versterken/cliënt beter leren
kans om een betere vertrouwensrelatie met de vrouw op
kennen’ samen met ‘het kunnen inschatten van de thuissituatie’ de belangrijkste doelen van het 34 weken
Margriet Weide is beleidsmedewerker KNOV
huisbezoek. Maar ‘rust tijdens het gesprek’, ‘het huis en 4V6 JUNI s +./6
13
+./6
+./6 VISIE OP WEKEN HUISBEZOEK
bereikbaarheid kunnen bekijken’ en ‘de zwangere goed voor kunnen bereiden op de bevalling’ scoren ook hoog. Eén praktijk merkt op dat het aantal vragen tijdens de controles na het huisbezoek minder is. Verloskundigen
Brede doelstelling
van een andere praktijk zeggen veel voldoening uit de
6OLGENS DE 3TUURGROEP @:WANGERSCHAP EN
huisbezoeken te halen. Zij zeggen: “Het gaat snel
Geboorte’ is het doel van een huisbezoek
mond-op-mond en er wordt regelmatig gevraagd
rond 34 weken:
wanneer we bij ze op bezoek komen. In ons werkgebied
inzicht krijgen in de mogelijke risico’s van de
met veel sociale problematiek geeft het huisbezoek veel
thuissituatie van de zwangere. De KNOV ziet
extra informatie en kennis over de thuissituatie die we
het huisbezoek bij uitstek als een kans om
anders niet of later hadden ontdekt”. Een derde praktijk
een (nog) betere relatie met de zwangere op
ziet vooral de winst voor de cliënt: “Persoonlijk absoluut
te kunnen bouwen. Vertrouwen is essentieel
geen voordeel in de uitvoering van het huisbezoek. Maar
voor een goede begeleiding van de bevalling.
het is voor de cliënten wel een hele mooie zorg op maat!
In de thuissituatie is er vaak meer tijd en
De verloskundige komt naar je toe”. Alle verloskundigen
aandacht voor de zwangere en haar partner.
vinden het prettig om geen stress van een uitlopend
Daarom adviseert de KNOV om thuis óók
spreekuur te ervaren zodat ze in alle rust vragen kunnen
de informatie over de bevalling te geven en
beantwoorden. Eén van de vijf praktijken zit ver onder de
om het geboorteplan met de zwangere (en
normpraktijk. Zij besteedt al veel meer tijd aan haar
haar partner) door te spreken. De medische
cliënten dan gebruikelijk waardoor bovenstaande
controle tijdens het huisbezoek vervangt een
voordelen voor haar en haar cliënten minder gelden.
consult op de praktijk.
Wie brengt huisbezoek? $E 3TUURGROEP GEEFT AAN DAT DE CASEMANAGER verantwoordelijk is voor het huisbezoek. Zij kan zelf het bezoek afleggen of er voor zorg dragen dat een adequaat geschoold professional van de kraamzorginstelling of van het © Bionda Heeringa, Delft
ziekenhuis het bezoek brengt. De KNOV acht de verloskundige (bij voorkeur de casemanager) de meest geschikte professional om het huisbezoek te brengen. Dit omdat de (medische) risicoselectie en voorbereiding op de bevalling haar taken zijn. De
Het kunnen inschatten van de thuissituatie is een belangrijk doel
KNOV ziet het prenatale huisbezoek in de toekomst als een integraal onderdeel van de zorg door de verloskundige. De kraamzorg-
Knelpunten
organisatie blijft wel verantwoordelijk voor
Naast deze voordelen zijn er ook knelpunten. Bijna alle
de intake zoals deze nu volgens het huidige
praktijken vinden dat het erg veel tijd vraagt. Gemiddeld
landelijke indicatieprotocol kraamzorg wordt
waren verloskundigen een uur extra per cliënt kwijt:
voorgeschreven.
60 minuten voor het huisbezoek, 30 minuten reistijd minus 30 minuten voor het reguliere consult wat met het
Meer informatie over de visie op het huis-
brengen van een huisbezoek kan vervallen (de medische
BEZOEK STAAT IN DE +./6 VISIE OP DE 3TUUR-
controle vindt ook thuis plaats). Eén van de vijf praktijken
groepaanbevelingen van september 2010.
is kritisch: “We zien geen meerwaarde voor ons en geen
Deze is te vinden op de ledensite via de
verbetering van de zorg. De verhouding tussen tijd en
BANNER @3TUURGROEPAANBEVELINGEN %EN 'OED
gezondheidswinst is niet reëel, het kost teveel tijd”. Deze
Begin’, rechts onder op de homepage.
praktijk noemde dubbele informatie (gegeven tijdens huisbezoek en voorlichtingsbijeenkomst) als nadeel. Ook het buiten kantoortijd brengen van het huisbezoek, zodat de partner gemakkelijker aanwezig kan zijn, werd ervaren
14
4V6 JUNI s +./6
+./6 als een belasting. Evenals het afleggen van het huis-
nals andere dingen vertellen en een andere insteek van
bezoek tijdens een dienst in verband met de tussendoor
het huisbezoek hebben.
komende telefoontjes.
Hoe nu verder? 3UGGESTIES VOOR OPLOSSINGEN
Vervolgonderzoek
5ITERAARD MAAKT lNANCIERING VAN HET HUISBEZOEK HEEL
Deze pilot laat zien dat het 34 weken huisbezoek kansen
veel uit. Met extra geld kan een praktijk extra formatie
biedt voor verloskundigen en door zwangeren gewaar-
aantrekken. Vaste tijdstippen en het tijdig inplannen van
deerd wordt. Er blijven natuurlijk veel vragen over die
het huisbezoek, eventueel zonder partner, maakt het
nader onderzocht kunnen worden. Vragen over bijvoor-
minder belastend. De aanwezigheid van de partner is
beeld het effect van het huisbezoek op de uitkomsten
door de cliënten niet als prioriteit aangegeven.
van de zwangerschap en baring, vragen over de zinvol-
Ook wordt geopperd het huisbezoek selectief aan te
heid voor alle groepen zwangeren of over een eventuele
bieden. Namelijk alleen aan nulliparae en multiparae met
relatie met het geven van meer tijd aan de zwangere op
een traumatische partus in de anamnese, vrouwen die
andere momenten tijdens de zwangerschapsbegeleiding
thuis willen bevallen of zwangeren met een risico. Deze
zoals ruimere spreekuurtijden. Ook is op dit moment niet
suggestie sluit aan bij een bevinding uit de cliënten-
voldoende duidelijk in hoeverre het huisbezoek helpt om
evaluaties: nulliparae ervaren het huisbezoek namelijk
eventueel aanwezige psychosociale problematiek goed in
vaker als zinnig dan multiparae.
te kunnen schatten.
Ervaringen cliënten
Financiering
Zinnig
De pilot wijst uit dat het huisbezoek een uur extra tijd per
#LIÑNTEN ZIJN ERG POSITIEF %EN GROTE MEERDERHEID VAN DE
cliënt vraagt. Financiering van deze tijd is een voorwaarde
vrouwen ervaart het huisbezoek als zinnig. Als belangrijkste
voor verdere invoering. Dit blijkt uit het feit dat zonder
redenen worden gegeven de uitgebreide informatie-
financiering slechts twee van de vijf praktijken het
voorziening (eventuele herhaling van informatie vinden
huisbezoek na de pilotperiode bij slechts een selecte
sommige cliënten prettig), het meer tijd hebben en het
doelgroep zal blijven uitvoeren. Mét financiering echter,
gesprek in de eigen omgeving kunnen voeren. In
continueren vier praktijken het huisbezoek waarvan drie
antwoord op wat zij het belangrijkste doel van het
praktijken bij álle zwangeren en één praktijk voor een
huisbezoek vinden, werd het meest genoemd: dat de
geselecteerde groep zwangeren.
verloskundige op de hoogte is van waar de woning ligt en hoe deze is ingedeeld, dat de verloskundige de thuis-
Zorgverzekeraar en inspectie
situatie kent, dat er voorlichting en informatie wordt
De KNOV vindt niet dat op dit moment verwacht kan
gegeven over de bevalling en dat er genoeg tijd is om
worden dat alle verloskundigen starten met het 34 weken
een gesprek te voeren met de verloskundige.
huisbezoek. Eerst moet gezocht worden naar oplossingen
Een minderheid is neutraal in haar mening over de
voor de extra te investeren tijd. Zolang daar geen
zinvolheid ervan
oplossing voor gevonden is, kan naar de mening van de KNOV het uitvoeren van het huisbezoek niet opgenomen
Thuis of spreekuur
worden in de contractering van zorgverzekeraars en in
Een meerderheid van de vrouwen heeft een voorkeur om
de uitvraag van de ZiZo-indicatoren. Tijdens de voorberei-
het gesprek thuis te voeren. Een minderheid heeft geen
dingen en looptijd van deze pilot bleek namelijk dat ZiZo
voorkeur voor thuis of op het spreekuur. Nulliparae willen
en de Inspectie er een indicator over geformuleerd
vaker het gesprek liever thuis voeren dan multiparae. Het
hebben. Ook bleek dat veel zorgverzekeraars het 34
aantal vrouwen dat een voorkeur heeft voor het spreek-
weken huisbezoek al hadden opgenomen in hun
uur is verwaarloosbaar.
conceptcontracten voor 2012. Dit laatste heeft de KNOV bijna overal voor dit jaar kunnen voorkomen in afwachting
Kraamzorg
van de resultaten van de pilot.
Bij ongeveer de helft van de vrouwen heeft zowel de verloskundige als de intaker van de kraamzorg een
Rapport pilot 34 weken huisbezoek
huisbezoek gebracht. De meerderheid van deze groep
5 KUNT HET HELE VERSLAG VAN DE PILOT DOWNLOADEN VAN DE
vrouwen vond het zinvol om van beiden een huisbezoek
ledensite. Dit is te vinden op de ledensite via de banner
te krijgen, een minderheid maakt het niet uit en het
‘Stuurgroepaanbevelingen Een Goed Begin’ rechts onder
aantal vrouwen die dit niet zinnig vond is verwaarloos-
OP DE HOMEPAGE 5 KUNT OOK CONTACT OPNEMEN MET
BAAR 5IT REACTIES VAN CLIÑNTEN BLIJKT DAT BEIDE PROFESSIO-
Margriet Weide:
[email protected] Q 4V6 JUNI s +./6
15
+./6
#URSUS (ERSTEL VAN EPISIOTOMIE EN BARINGSKANAALLETSELS Op donderdag 1 november 2012 organiseert de KNOV, in samenwerking met de NVOG, voor de vierde keer de cursus Herstel van episiotomie en baringskanaalletsels voor klinisch en eerstelijns verloskundigen.
Aanmelding s (ET AANTAL PLAATSEN VOOR DEZE CURSUS IS BEPERKT DUS reageer snel! s !ANMELDEN VOOR DEZE CURSUS KAN TOT 30 juni 2012 bij Ingrid Buiten:
[email protected]. s 6ERMELD IN DE E MAIL UW VOORNAAM ACHTERNAAM
We kunnen al terugkijken op drie zeer actieve en
voorletters, adres, postcode, plaats, telefoonnummer,
intensieve trainingen. Het is mooi om te zien hoe
eventueel uw KNOV-lidmaatschapsnummer en in welk
verloskundigen en gynaecologen van en met elkaar leren.
ziekenhuis of welke praktijk u werkt. s 0LAATSING GEBEURT OP VOLGORDE VAN BINNENKOMST WAARBIJ
Doelen van deze cursus
KNOV-leden voorrang hebben op niet-leden.
s +ENNIS OVER HET ONDERWERP ACTUALISEREN EN VERDIEPEN s !ANDACHT HEBBEN VOOR PREVENTIE HERSTELMOGELIJKHEDEN en over de eventuele latere gevolgen (zoals prolaps, incontinentie, seks). s 6ERGROTEN VAN OPERATIEVE VAARDIGHEDEN NODIG VOOR herstel van episiotomie en baringskanaalletsels.
Doelgroep voor deze cursus Klinisch werkende verloskundigen en eerstelijns verloskundigen.
Cursusopzet Interactieve cursus waarbij kennisuitwisseling wordt afgewisseld met vaardigheidsonderwijs. De cursus wordt begeleid door drie NVOG-docenten/ gynaecologen en acht klinisch verloskundige trainers.
Voorbereiding Bestuderen van een aantal artikelen, een PowerPoint Presentatie maken en het beantwoorden van meerkeuzevragen.
Kosten Voor deze ééndaagse cursus van 09.30-17.00 uur bedragen de kosten voor leden € 175,- en voor niet-leden € 250,-
Accreditatienummer A 11-093: voorbereidende opdracht (2 uur) Accreditatienummer A 11-094: cursusdag (6 uur)
16
4V6 JUNI s +./6
Let op: U bent pas aangemeld nadat u een bevestiging per e-mail van de KNOV hebt ontvangen. Q
4(%-!
)NTRODUCTIE
Redactie
De discussie rondom de acute verloskundige zorg gaat om de toegankelijkheid, de bereikbaarheid, de kwaliteit en de doelmatigheid van de totale geboortezorg. Die staat op het spel als ziekenhuizen hun acute verloskundige zorg (moeten) opheffen, zoals De Sionsberg in Dokkum of samenvoegen, zoals het geval is in de situatie Meppel-Zwolle en Almelo-Hengelo. Wat heb je aan een ziekenhuis, dat na samenvoeging wel acute verloskundige zorg biedt, maar dat niet meer op tijd bereikbaar is voor zwangeren die woonachtig zijn in de periferie? Op Facebook schreef iemand dat het nieuwe woord voor 2013 ‘bermbaby’ zou kunnen zijn. Laten we hopen dat het niet zo ver komt. We hebben in Nederland de mond vol over ‘zorg in de buurt’, maar daar is straks - met de huidige koers - mogelijk geen sprake meer van.
2OL +./6
ŝĐŚƚď
ŝũĞŶŐŽĞĚďĞƌĞŝŬďĂ Ăƌ ĐƵƚĞǀĞƌůŽƐŬƵ ŶĚŝŐĞnjŽƌŐŵŽĞƚ ďůŝũǀĞŶ
In het periodieke
ĐƵƚĞǀĞƌůŽƐŬƵ ŶĚŝŐĞnjŽƌŐŽŶĚ ĞƌĚƌƵŬ tĂƚŝƐŚĞƚƐƚĂŶĚ ƉƵŶƚǀĂŶĚĞ<E KsŽǀĞƌĚĞnjĞŽ ƌnjŝũŶĂůƚĞƌŶĂƚŝ ŶƚǁŝŬŬĞůŝŶŐ͍ ĞǀĞŽƉůŽƐƐŝŶŐĞ Ŷ
telefonisch
#ONCENTRATIE /VERLEG
ϭŵĂĂƌƚϮϬϭϮ
en op elektronische WIJZE VIA BOXCOM bevordert de KNOV
ͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺ ͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺ ĐƵƚĞǀĞƌůŽƐŬƵŶĚŝŐ ͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺ ĞnjŽƌŐŵŽĞƚďůŝũǀĞŶ ͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺ ϭŵĂĂƌƚϮϬϭϮ ͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺͺ ͺͺͺͺͺͺͺͺͺ ϭ
de gegevensuitwisseling met en tussen verloskundigen die te maken hebben met concentratie van acute verloskundige zorg. Aanvullend is op de KNOV ledensite een uitgebreid dossier over deze concentratie te vinden. Het dossier bevat het KNOV standpunt over concentratie van acute verloskundige zorg, een overzicht van regio’s waar concentratie speelt, een digitale folder
Ruim een maand geleden spraken we elkaar in Staphorst.
‘Acute verloskundige zorg, dichtbij en goed
Daar ontmoetten Peter Buisman (KNOV, hoofd belangen-
bereikbaar’ en een stappenplan hoe om te
behartiging), Janke de Vries (eerstelijns verloskundige
gaan met concentratie. In het dossier zijn vele
Dokkum), Katja van Groesen (voorzitter verloskundige
voorbeeldbrieven opgenomen en ook een
kring Friesland), Nelleke Gosker (eerstelijns verloskundige
format hoe verschillende scenario’s kunnen
Meppel), Lidewij van Maanen (eerstelijns verloskundige
worden opgesteld en uitgewerkt. Ook
Noordwest Twente) en Wil van Veen (die de pen voerde)
ONDERSTEUNT DE +./6 SPECIlEKE REGIOS BIJ
elkaar. Ieder vertelde zijn of haar verhaal, met als doel:
het uitwerken hiervan van die scenario’s en
samen een informatief artikel schrijven over wat
het voorbereiden van bijeenkomsten met
genoemd wordt ‘concentratie van acute verloskundige
belangrijke stakeholders. Op landelijk niveau
ZORG 5IT DAT GESPREK UIT ARTIKELEN IN KRANTEN EN
vraagt de KNOV de nodige aandacht voor deze
tijdschriften, uit rapporten en notities is voor u dit artikel
problematiek, bijvoorbeeld in contacten met
gedistilleerd. Het is een momentopname, want intussen is
beleidsmakers, politici, beroepsorganisaties
er weer zoveel gebeurd dat het artikel constant is
en zorgverzekeraars. Zo heeft de KNOV
aangepast... De ontwikkelingen zijn verwerkt tot 25 mei
voorafgaand aan het Algemeen Overleg
jongstleden. Q
Geboortezorg van maart 2012 een inhoudelijk programma georganiseerd. Ook heeft de KNOV met een groot aantal eerstelijns organisaties (Pact van Garderen) afgesproken dat het belangrijk is dat alle betrokkenen voorafgaand aan besluitvorming over concentratie van acute verloskundige zorg betrokken worden in een open en reëel overleg.
4V6 JUNI s +./6
17
4(%-!
$OKKUM Redactie
In november 2011 werd in ziekenhuis De Sionsberg in Dokkum door de raad van bestuur besloten dat de acute verloskundige zorg zou sluiten, samen met nog drie afdelingen, zo kon men daar in de krant lezen. De gynaecologen van De Sionsberg wisten van niets, laat staan de verloskundigen. De toekomst van dit ziekenhuis liet zich raden: die van een veredelde polikliniek. De feitelijke reden voor sluiting was en bleef toen onbekend. In een later stadium in de ontwikkelingen bleek dat het besluit van november 2011 was genomen in overleg met de Inspecteur klinische zorg van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en met de directie van zorgverzekeraar De Friesland-Achmea.
kijken en adviseren over de zorg in de AZA. $AT DE )# EIS VAN TAFEL IS LIJKT LOGISCH (ET GAAT HIER IMMERS niet om een harde veldnorm (zoals de 45/15 norm aanrijtijd ambulance er wel een is), maar om een richtlijn, EENZIJDIG GEFORMULEERD DOOR EEN BEROEPSGROEP $E )# EIS van de NVOG kan evenwel gevolgen hebben voor alle KLEINE ZIEKENHUIZEN ZONDER )# +IJKEND NAAR DE LAATSTE ontwikkelingen hangen er donkere wolken boven de kleine ziekenhuizen.
$E SCENARIOS VAN $E 3IONSBERG +LINISCHE VERLOSKUNDE IN $E 3IONSBERG MET EEN intensive care afdeling waarbij via een roulatieSYSTEEM WORDT SAMENGEWERKT MET ZIEKENHUIS .IJ 3MELLINGE IN $RACHTEN $IT IS MEDISCH GEZIEN DE
Dokkumers hebben wat met hun ziekenhuis. In het verleden
beste oplossing, maar vormt vanwege de hoge
financierde de bevolking een MRI voor het ziekenhuis
kosten een economisch probleem.
door met de collectebus rond te gaan. Daarom was het
%EN GEBOORTECENTRUM EERSTE EN TWEEDELIJNS
ook niet gek dat de petitie tegen de voorgenomen
GEBOORTEZORG IN $E 3IONSBERG WAARBIJ EEN ACUTE
sluiting met meer dan twintigduizend handtekeningen
zorg afdeling de eerste 24 uur de taken van een
werd getekend en er op 10 december 2011 vijfduizend
)NTENSIVE #ARE OVERNEEMT 6IA EEN TELEVERBINDING
mensen meeliepen in een protestmars tegen de sluiting
MET .IJ 3MELLINGE IS HET MOGELIJK VOOR EEN INTEN-
van de afdelingen.
sivist om de acute zorg te begeleiden.
De raad van bestuur stapte op en er kwam een nieuwe
3. Klinische verloskunde verdwijnt geheel uit De
raad van bestuur in de vorm van interimmanagement met
3IONSBERG WAARDOOR ER VOOR ZON BEWONERS
een heel andere visie op de situatie: van sluiten zou geen
VAN HET ZORGGEBIED VAN $E 3IONSBERG NIET MEER
sprake mogen zijn. Bovendien toonden bestuur en
aan de wettelijke aanrijdtijd voldaan kan worden.
medische staf aan dat de zorg in het ziekenhuis goed was
+LINISCHE VERLOSKUNDE VERDWIJNT UIT $E 3IONSBERG
en dat bijvoorbeeld de perinatale sterfte lager was dan
maar er blijft wel een mogelijkheid voor eerste-
het landelijk cijfer, mede dankzij de goede en intensieve
lijns bevallingen aanwezig. De medisch specialis-
samenwerking tussen de eerste en tweede lijn[4].
ten hebben hier echter bezwaar tegen omdat er in geval van acute nood geen goede mogelijkheid
Een probleem was wel dat de NVOG volgens haar nieuwe richtlijn aangeeft dat er slechts sprake kan zijn van klinische
is om tweedelijns zorg te bieden. De reistijd naar een ander ziekenhuis zou dan ook te lang zijn.
verloskundige zorg als het ziekenhuis over een intensive
3CENARIO VERDIENT VOLGENS DE RAAD VAN BESTUUR EN
CARE )# NIVEAU BESCHIKT[1]. De Sionsberg heeft sinds 2009
DE MEDISCHE STAF VAN $E 3IONSBERG DE VOORKEUR
weliswaar een goedwerkende AZA, een acute zorgafdeling, die door de IGZ werd erkend als een landelijke primeur
18
die navolging verdiende[2] MAAR BESCHIKT NIET OVER EEN )#
Op 8 mei 2012 verschijnt een persbericht[3] waarin wordt
OP NIVEAU )NMIDDELS IS DE )# NORM ALS EIS VAN TAFEL ZO
meegedeeld dat de geboortezorg in Noordoost Friesland
blijkt uit het overleg van de verloskundigen met de
opnieuw zal worden ingericht. Aldus hebben De Friesland,
nieuwe raad van bestuur van De Sionsberg. Wel wordt
IGZ en De Sionsberg gezamenlijk besloten. Althans, die
momenteel bekeken of er een televerbinding met de
indruk wekt het persbericht. De volgende dag al blijkt dat
intensivisten van het Nij Smellingheziekenhuis in Drachten
de medische staf van De Sionsberg lijnrecht tegenover
kan worden gerealiseerd, zodat zij eventueel mee kunnen
zorgverzekeraar De Friesland en IGZ staat[4]. De laatste
4V6 JUNI s +./6
4(%-! twee bleken namelijk niet bereid de vier ontwikkelde
hiermee een wel heel starre invulling[9]. In ieder geval
scenario’s (zie kader) rond de toekomstige geboortezorg
krijgen de ketenpartners nu tot 1 mei 2013 de gelegen-
in Sionsberg te bespreken met de raad van bestuur.
heid om een toekomstbestendig plan voor de sluiting van
Immers met de vorige raad van bestuur was al tot sluiting
de klinische verloskunde te realiseren. Er is nog één ‘mits’:
overeengekomen. In een persbericht van De Sionsberg op
de IGZ moet nog instemmen met het idee. Als zorg-
[5]
14 mei 2012 kondigt interim-bestuursvoorzitter Johan
verzekeraar De Friesland haast maakt met haar eerder
Wagenaar aan dat De Sionsberg per 1 augustus aan-
aangekondigde blauwdruk voor acute, intensieve en
staande de geboortezorg staakt. “De verantwoordelijk-
chronische zorg wordt het voor de ketenpartners
heid voor een alternatief ligt bij zorgverzekeraar De
misschien helder wat De Friesland feitelijk beoogt.
[6]
Friesland”, zo laat Wagenaar weten. Op 19 mei laten de specialisten van de Sionsberg in een persbericht weten
Op 23 mei jl. heeft de Tweede Kamer zich in een spoed-
dat zorgverzekeraar De Friesland met haar beleid
debat over de zaak Dokkum gebogen. Dat werd een
babylevens riskeert. “Het lijkt er op dat de belangen van
domper omdat de minister de besluitvorming onaan-
de individuele patiënt ondergeschikt zijn geworden aan
getast liet. De minister hield de Tweede Kamer voor dat
andere, vooral financiële belangen,” zo verwoordt Hilde
er uitstel overeengekomen was tot 1 mei 2013 en dat zij
Royen, voorzitter van de medische staf uit De Sionsberg,
de plannen die de ketenpartners nu zouden gaan
de algemene boosheid over het besluit.
ontwikkelen zal beoordelen op kwaliteit en aanrijtijd[8].
Martijn Möllers, lid medisch stafbestuur Ziekenhuis DE 3IONSBERG STELT DAT DE MIDDELEN HET DOEL VOORBIJ STREVEN IN DEZE ZAAK h$E 3IONSBERG HEEFT ZEER LAGE perinatale sterftecijfers, de laagste van heel Friesland. Dat komt vooral doordat we de geboortezorg hier erg goed in hebben gericht en het ziekenhuis goed en snel BEREIKBAAR IS /NDERDEEL VAN ONS SYSTEEM VORMT DE TRI¥ $E 3IONSBERG $OKKUM
AGE AL VOOR DE BEVALLING MAKEN ONZE GYNAECOLOGEN EN verloskundigen samen een selectie en als wij het niet VEILIG ACHTEN OM IN $E 3IONSBERG TE BEVALLEN STUREN WIJ DE PATIÑNTE DOOR NAAR HET 5-#' IN 'RONINGENv
Op 21 mei 2012 verklaart minister Schippers in een brief
Van dat laatste is al duidelijk dat 7900 zorgverzekerden in
aan de Tweede Kamer[7] dat sluiting van De Sionsberg
de periferie die aanrijtijd straks niet gaan redden[4].
onontkoombaar is, omdat het ziekenhuis niet aan de
De zorgverzekerden verkozen De Friesland in 2012 met
kwaliteitseisen voldoet. Bovendien ligt er een besluit van
22,6% als de Beste Keuze Zorgverzekeraar 2012. Ter
de oude raad van bestuur van het ziekenhuis om de
vergelijk: VGZ scoorde slechts 4,7% en Achmea komt
klinische verloskunde te sluiten. In haar antwoord gaat de
niet voor bij de eerste tien zorgverzekeringen. Belang-
minister voorbij aan het feit dat er een nieuwe ad interim
rijkste reden voor hun keuze: deze zorgverzekeraar biedt
raad van bestuur is aangetreden die een nieuw en
de beste dienstverlening. Op termijn kunnen zij met hun
toekomstbestendig plan voor de klinische verloskunde
keuze wel eens bedrogen uitkomen als De Sionsberg in
heeft ontwikkeld waar alle betrokken zorgverleners en de
Dokkum, het ziekenhuis van de Dokkumers, dankzij
lokale bevolking achter staan.
diezelfde dienstverlenende verzekeraar, geen andere
Voor De Friesland lijkt de situatie langzaamaan ook te
zorgverlening meer te bieden heeft dan poliklinische. Q
ingewikkeld te worden. Op 22 mei jongstleden meldt de zorgverzekeraar dat zij met De Sionsberg is overeen[6]
Referenties
gekomen een respijttermijn in te stellen tot 1 mei 2013 .
;= .OTA 0RAKTIJKNORMEN KLINISCHE VERLOSKUNDE .6/'
Dit is een vreemd besluit, voortvloeiend uit een sluitings-
;= 6AN 3CHAIK % 2ENDERING ( %EN IC DIE GEEN IC HEET -EDISCH
besluit dat genomen werd door een inmiddels afgetreden
#ONTACT ;= 3KIPRNL MEI 'EBOORTEZORG &RIESLAND KRIJGT NIEUWE INRICHTING
raad van bestuur. De nieuwe raad van bestuur ontwikkelde
;= 3KIPRNL MEI !LLE SCENARIOS 3IONSBERG AAN DE KANT GESCHOVEN
– in overleg met de ketenpartners – een duidelijk nieuw
;= 3KIPRNL MEI 3IONSBERG STAAKS GEBOORTEZORG
en uitvoerbaar plan. Zorgverzekeraar De Friesland en IGZ
;= 3KIPRNL MEI !RTSEN 3IONSBERG $E &RIESLAND RISKEERT LEVENS BABYS
wensten dit niet te bespreken. Het ‘Ik ben de regisseur’ van de directeur van zorgverzekeraar De Friesland krijgt
;= 3KIPRNL MEI 6ERLOSKUNDE 3IONSBERG KRIJGT RESPIJT ;= ,EEUWARDER #OURANT MEI ;= :IE HOOFDARTIKEL IN DIT THEMA
4V6 JUNI s +./6
19
4(%-!
-EPPEL Redactie In 2010 meldden de gynaecologen zich bij de verlos-
begrip ‘het veld’ beperkte zich op dat moment tot de
kundigen van kring Meppel e.o. met de mededeling dat
GYNAECOLOGEN 5ITEINDELIJK LUKTE HET DE VERLOSKUNDIGEN
zij gingen fuseren met Zwolle. De mededeling was
toch om in gesprek te komen met Achmea. Maar helaas:
vergezeld van de boodschap, dat het in Meppel alleen
de kring kreeg daar geen voet aan de grond. Na een
maar beter zou worden, want er kwam ruimte in de
nieuwe brief naar de minister volgde een gesprek van de
polikliniek voor gespecialiseerde gynaecologische zorg, er
kring met de raden van bestuur van de ziekenhuizen van
zouden meer geavanceerde echomogelijkheden komen
Meppel en Zwolle, de gynaecologen en Achmea. De
en kansen voor IVF, De bevallingen zouden dan echter
kritiek van de kring was dat uit de scenario’s geen
alleen nog in Zwolle worden gedaan. Het verzoek aan de
voordelen ten aanzien van toegankelijkheid, doelmatig-
verloskundige kring was ‘regel vanuit dit perspectief,
heid, kwaliteit of bereikbaarheid genoemd werden. Als
samen met ons, de keten voor de verloskundige zorg zo
de voordelen van het vertrek van de gynaecologen groter
goed mogelijk’. Maar de kring vond het helemaal niet
zouden zijn dan de nadelen, waarom stonden ze dan niet
zo’n goed plan en ging nog eens in gesprek met de gynaecologen. De gynaecologen waren evenwel van mening dat er echt geen andere mogelijkheid was, immers een van de gynaecologen ging met pensioen, er was inmiddels al jaren tevergeefs gezocht naar vervanging. Bovendien, was er volgens de gynaecologen ook financieel geen plek voor een extra maat met slechts 700 bevallingen indien men wilde voldoen aan de kwaliteitseisen die ‘Een Goed Begin’[1] voorstond. Zo kwam de kring niet verder, dus de raad van bestuur leidde tot een aantal gesprekken. Zes scenario’s werden vervolgens samen ontwikkeld, waarbij telkens werd gekeken wat de impact zou zijn op bijvoorbeeld de thuisbevalling of de poliklinische bevalling, maar ook op de kindergeneeskunde, de OK, noem maar op. De
© Diaconessenhuis Meppel
van het Meppelse ziekenhuis werd uitgenodigd. Dat
scenario’s werden voorzien van een aanrijtijdenmatrix. De afspraak luidde: als alle scenario’s zijn doorberekend,
op papier om hen, de kring, maar vooral ook de zwangere
worden deze gepresenteerd aan iedereen die betrokken is
en haar partner te overtuigen? Besloten werd dat Achmea
of zich betrokken voelt bij de acute verloskundige zorg,
de voordelen zou benoemen inzake de doelmatigheid,
zodat er een gemeenschappelijk gedragen besluit
het ziekenhuis zou zich richten op de toegankelijkheid en
genomen kan worden.
bereikbaarheid en de gynaecologen zouden inzicht geven in de kwaliteitsvoordelen. Waren alle voordelen eenmaal
Maar het liep anders. Eenmaal de scenario’s afgerond
benoemd, dan zou een vergadering plaatsvinden om er
werd eerst met het ziekenhuis in Zwolle gesproken zonder
met elkaar over te discussieren en daarna zou besluit-
de verloskundige kring hier verder bij te betrekken. Na
vorming plaatsvinden.
een maand of vijf van relatief wachten, met steeds meer
20
signalen vanuit het ziekenhuis in Zwolle dat de afdeling
Geen week later, op 4 april 2012, maakte de raad van
verloskunde uit Meppel toch echt naar daar zou verhuizen,
bestuur van het ziekenhuis Meppel intern kenbaar dat de
was het vertrouwen in een goede afloop weg. De
geboortezorg definitief zou verhuizen naar Zwolle. Dit
verloskundige kring, die ook geen gehoor kreeg bij de
besluit was, zo vermeldde zij, onomkeerbaar.
zorgverzekeraar Achmea, schreef een brief aan de
Achteraf werd duidelijk dat dit besluit al genomen was
minister. Volgens de minister moesten ‘het veld’ en
voordat het laatste gesprek met de kring over de
Achmea samen aan tafel. De visie van Achmea op het
formulering van de voordelen plaatsvond. ‘Maar ja, dat
4V6 JUNI s +./6
4(%-! konden we jullie toen moeilijk zeggen,’ luidde het verweer.
Meppel te behouden en had daarmee bemerkt dat niet
De kring stond daarmee met de rug tegen de muur en
alleen de kring, maar dat ook de kraamzorg, de ambulan-
zocht de publiciteit. Dat zorgde voor een hoop rumoer,
cezorg, de kinderartsen en de huisartsen zich tegen
waarop de lokale krant besloot een debat te organiseren.
sluiting verzetten. De burgemeester vond het tijd worden
De raad van bestuur van het ziekenhuis wilde niet
voor een ‘traject onder leiding van een onafhankelijke
deelnemen aan het debat. De gynaecologen wilden wel
buitenstaander om alle plannen door te lichten en te
en ook het bestuur van de medische staf haakte aan. De
komen tot een gezamenlijk gedragen besluit’. De
andere deelnemers waren, naast Nelleke Gosker namens
gynaecologen voelden hier niets voor. Zij schreven eerst
de verloskundigen, Achmea, Zorgbelang, de huisartsen,
een afwijzing op de voorstellen van de kring, deden die
MEVROUW 3MILDE VAN HET #$! EN "IANCA -ARS EEN
op de post en hielden dezelfde dag een persconferentie
betrokken jonge moeder, die met haar petitie meer dan
waarin zij de media informeerden over hun onherroepe-
tienduizend handtekeningen voor het behoud van de
lijke besluit om nu zelfs al op 1 juli 2012 te verhuizen
acute verloskundige zorg in Meppel had opgehaald.
naar Zwolle. Op datzelfde moment werd ook het ziekenhuispersoneel geinformeerd.
Het was een heftig debat onder voorzitterschap van forum.ADIEN HEBBEN DE #OMMISSARIS VAN DE +ONINGIN IN
#OURANT !LHOEWEL HET WAS GEEN GOED DEBAT ALDUS DE
Drente, de heer Jacques Tichelaar en de voorzitter van het
secretaris van de burgemeester die ook aanwezig was,
#OLLEGE 0ERINATALE :ORG DE HEER #HIEL "OS ZICH IN DE
¥ #!00 !LKMAAR
leider Ton Henzen, hoofdredacteur van de Meppeler-
De Kring Meppel e.o. had in april een overleg met een delegatie van het KNOV bestuur
want het debat ging geen moment over de kwaliteit van
discussie gemengd. Tichelaar schreef samen met West-
zorg. De verloskundigen vonden het echter een prima
maas, burgemeester van Meppel, een brief aan alle
debat, want eens te meer bleek dat het om andere
betrokkenen waarin zij werden uitgenodigd voor een
dingen ging dan kwaliteit! Door dit debat werd dit nu
rondetafelconferentie[2]. Tijdens die conferentie op
eindelijk ook voor andere partijen duidelijk. Aan het slot
25 april jongstleden trokken de gynaecologen het pers-
van het debat moesten de gynaecologen beloven naar
bericht over hun voorgenomen verhuizing per 1 juli 2012
het geboden alternatief van de kring te kijken. Dat
in. Afgesproken werd dat in de toekomst sprake zou
alternatief was simpel. Door de fusie tussen de maat-
moeten zijn van unanieme besluitvorming en dat de
schappen van Zwolle en Meppel ontstond een ploeg van
inhoudelijke gesprekken zouden plaatsvinden onder
zeventien gynaecologen die goed zou kunnen rouleren in
LEIDING VAN HET #OLLEGE 0ERINATALE :ORG EN MET DE HULP
de Zwolse èn Meppelse zorgverlening en waarbij zij hun
van een onafhankelijke voorzitter[3]. Q
eigen specialisaties in Meppel zouden kunnen etaleren. Kwestie van goed roosteren.
;= %EN 'OED "EGIN 6EILIGE ZORG ROND ZWANGERSCHAP EN GEBOORTE !DVIES 3TUURGROEP
Inmiddels was het stadhuis betrokken geraakt. De
ZWANGERSCHAP EN GEBOORTE DECEMBER
burgemeester had de eindeloze stroom petities en moties
;= $AGBLAD VAN HET .OORDEN APRIL ;= 3KIPR APRIL 6ERHUIZING VERLOSKUNDE -EPPEL VOORLOPIG VAN TAFEL
van de bevolking en omliggende gemeenten (inclusief Zwolle!) langs zien komen om de acute verloskunde in 4V6 JUNI s +./6
21
4(%-!
(ENGELO OF !LMELO Redactie De ziekenhuizen van Almelo en Hengelo besloten in 1998
BESCHIKBAAR WAREN VOOR BEIDE LOCATIES 5 BEGRIJPT ER
tot fusie en werden samen Ziekenhuis Groep Twente
werd vast een voorschot genomen op een nog te nemen
(ZGT). De raad van bestuur van deze ziekenhuisgroep
besluit. Het voorschot leidde tot twee tijdelijke sluitingen
ging uit van kostenbeheersing en kwam tot de conclusie
van de klinische verloskunde: een tijdelijke concentratie,
dat het samenvoegen van de maatschappen gynaecologie
eerst voor drie weken in Almelo, daarna drie weken in
vanaf 2012 meer resultaat zou hebben vanuit één enkele
Hengelo. De eerste lijn werd anderhalve week tevoren in
locatie. De werkdruk zou dan afnemen en het bood
kennis gesteld over dit probleem en geïnformeerd over
mooie kansen tot deelspecialisatie. ‘Almelo is de beste
het genomen besluit. De paniek onder de cliënten was
plek voor de samenvoeging, precies middenin het werk-
groot. Een kort geding, aangespannen door de Kring
gebied,’ zo dachten de gynaecologen van ZGT Almelo en
Noordwest Twente had helaas niet het gewenste
zodoende gingen zij akkoord. Maar het voorgenomen
resultaat.“Jullie hebben gelijk, maar jullie krijgen het
besluit van de raad van bestuur luidde anders: gynaecolo-
niet,” aldus de rechter[1]. De rechter accepteerde het
gie en de acute verloskunde gaan naar ZGT Hengelo!
verweer van ZGT dat het wegens personeelsgebrek geen
Protest van de kant van de gynaecologen en de voltallige
andere keus had op de korte termijn, maar verweet ZGT
medische staf van ZGT Almelo, maar ook vanuit de
tevens dat het de verloskundigen te laat en onvolledig
verloskundigen uit de kring Noordwest Twente (Almelo),
had geïnformeerd. De verloskundige kring kreeg niet haar
de omringende gemeenten en de bevolking die tien-
zin zodat dat beide locaties open zouden moeten blijven,
duizend handtekeningen verzamelde tegen sluiting van
maar vanwege de onzorgvuldigheid van ZGT werd deze
afdeling verloskunde in Almelo. Ook zorgverzekeraar
veroordeeld tot betaling van de kosten van het geding en
Menzis begreep niets van het besluit. Tal van gesprekken
de kosten van de juridische bijstand van de kring.
volgden met de ketenpartners, maar ook onderling werd
Aan het einde van de zomer werd ‘de zomerproef’
het contact tussen de Kringen Noordwest Twente en
geëvalueerd. De negatieve kritiek van de eerstelijns
Midden Twente (Hengelo) geïntensiveerd omdat die
verloskunde, mede gebaseerd op de slechte ervaringen
laatste ook niet blij waren met het voorgestelde beleid.
gedurende de zomer en ondersteund met de resultaten van een inderhaast opgezette cliëntenenquête, werd
Wat ging hier aan vooraf?
afgedaan als ‘gebrek aan loyaliteit’.
In 2010 maakte het ziekenhuis een planningsfout Het definitieve besluit, verwarrend genoeg telkens
O&G verpleegkundigen en klinisch verloskundigen
‘voorgenomen besluit’ genoemd, viel kort daarop, in
Front ZGT Hengelo
22
4V6 JUNI s +./6
© Nationale Beeldbank
waardoor er in die zomer onvoldoende gynaecologen,
Front ZGT Almelo
Op 7 maart jl. werd op het Plein in Den Haag door verloskundigen en cliënten gedemonstreerd tegen concentratie van acute verloskundige zorg en sluiting van ziekenhuizen
¥ #!00 !LKMAAR
4(%-!
januari 2011. ZGT Hengelo was de uitgelezen plek om
ziekenhuis in Enschede. Leidt dat tot een vorm van
voortaan de klinische verloskunde aan te bieden en
samenwerking, dan is acute verloskunde in Almelo weer
Almelo zou haar klinisch verloskundige zorg zien
meer dan logisch.
verdwijnen. Naar aanleiding van alle protest, gevolgd door onderzoek, discussie en invloed van de lokale
De verloskundige kring Noordwest Twente en die van
politiek, werd uiteindelijk besloten niet eerder tot
Midden Twente zijn van mening dat het voor Almelo,
invoering over te gaan dan in 2014. Onder de oppervlak-
noch voor Hengelo goed is de klinische verloskunde kwijt
te borrelt het: telkens duiken nieuwe voorstelvarianten
te raken. In de periferie van beide ziekenhuizen ontstaan
op, niets is zeker. Zo zijn er gesprekken gaande met het
bij sluiting van de een of de ander problemen met de aanrijtijden bij een thuisbevallingspercentage van 85%! Volgens de ZGT ziekenhuizen is de onderlinge afstand tussen de locaties in vijf minuten te overbruggen. Volgens de routeplanner is de afstand 15,4 km en duurt de snelste route (zonder obstakels) twintig minuten. “Sinds er gezegd is dat de afstand maar vijf minuten is, komen we voor overleg stelselmatig een kwartier te laat in Hengelo aan,” is het lachende commentaar van de verloskundigen. Het is daarmee duidelijk dat de raad van bestuur en de eerstelijns verloskunde in twee verschillende werelden leven: die van de raad van bestuur kent geen periferie met lange aanrijtijden. Gelukkig wordt die
© Nationale Beeldbank
van de verloskundigen ondersteund door zo iets eenvoudigs als de berekeningen van een routeplanner. Q ;= 3CHEIDSGERECHT 'EZONDSHEIDZORG ZAAK +' BIJ VONNIS GEWEZEN TE 5TRECHT OP JULI
4V6 JUNI s +./6
23
4(%-!
%ENZIJDIGE BESLUITEN BRENGEN LOUTER ONHEIL #ONCENTRATIE VAN ZORG KAN MOET SOMS MAAR WEL IN SAMENSPRAAK MET ALLE KETENPARTNERS Redactie In bijna alle ziekenhuizen is op dit moment acute verlos-
Het is beter om met de bestaande invullingen van
kundige zorg aanwezig. Die voldoet echter niet altijd aan
bereikbaarheid en toegankelijkheid voorlopig nog te
de nieuw geïntroduceerde NVOG-norm van 7x24 uur
volstaan, vindt ook de KNOV. Maar er wordt nu haast
aanwezigheidszorg met een 1 op 1 begeleidingsnorm
gemaakt met ideeën die nog niet uitgekristalliseerd en
tijdens de baring en een 1 op 2 bewakingsnorm, waarbij [1]
door onderzoek zijn onderbouwd. Dat blijkt bijvoorbeeld
het ziekenhuis beschikt over een niveau 1 intensive care .
UIT HET RAPPORT VAN HET %RASMUS -EDISCH #ENTRUM %-# [6]
Begeleiding en bewaking kan volgens deze norm geschieden
waarin gesteld wordt dat de kleinere ziekenhuizen
door een gynaecoloog of arts-assistent gynaecologie of
mogelijk betere zorguitkomsten hebben, ondanks het feit
klinisch verloskundige en 1 op 1 begeleiding door een
dat de 7x24 uur aanwezigheid niet is gerealiseerd, maar
[2]
obstetrie en gynaecologie verpleegkundige . Minister
waar het systeem van bereikbaarheid wel voldoet[6]. Dit
Schippers, geschrokken van de enorme kosten die deze
RAPPORT VAN HET %-# VERDIENT MEER AANDACHT VAN
nieuwe normering met zich meebrengt en het huidige
bestuurders die over samengaan van ziekenhuizen menen
tekort aan deskundig personeel, heeft gezegd dat zij nu
te moeten beslissen. Eenzelfde aandacht verdient het
niet de noodzaak ziet om die norm door de Inspectie voor
onderzoek van Ravelli et al[7] naar provinciale verschillen in
[2]
de Gezondheidszorg (IGZ) te laten controleren . Omdat
perinatale sterfte en reistijd tot het ziekenhuis.
het hier een norm betreft die eenzijdig door een beroepsgroep is geformuleerd en niet een veldnorm is als de 45/15 norm inzake aanrijtijden ambulances, geeft dit
!MBULANCETIJDEN
ziekenhuisbesturen de ruimte om hun ziekenhuizen open te houden. Het zal in de komende vijf jaar niet gebeuren
Ambulances zijn niet berekend op de acute
dat de nieuwe NVOG norm verplicht wordt gesteld, dus
verloskundige zorg, maar zijn voor deze zorg
valt de dwingende noodzaak tot sluiting en samengaan
JUIST WEL EXTRA BELANGRIJK "IJ ANDERE VORMEN
om die reden weg.
van spoedzorg kan het ambulancepersoneel onderweg heel veel doen aan het voorberei-
Geen realiteitszin
den van de patiënt op de zorg die hij in het
De beroepsgroep van gynaecologen, de NVOG, heeft
ziekenhuis gaat ontvangen. Zorgverlening bij
aangegeven graag de 7x24 urennorm in de vorm van
hartfalen of de stabilisatie van een patiënt na
AANWEZIGHEIDSDIENSTEN TE WILLEN INVOEREN #ONCENTRATIE
een ongeluk vormt een belangrijk onderdeel
van zorg is dan een logisch gevolg, gezien een groot
van het werk in de ambulance, evenals het
tekort aan gynaecologen. Hoewel concentratie van zorg
voorbereiden op een acute medische ingreep.
dit personele probleem grotendeels oplost[3], creëert het
Ambulancepersoneel heeft een zwangere in
ook een nieuw probleem, want de toegankelijkheid en de
barensnood veel minder te bieden en daarmee is
bereikbaarheid van deze zorg voldoen bij concentratie
de factor tijd veel belangrijker dan bij andere
[4]
vooralsnog alleen in een theoretisch model . En wat dat
calamiteiten. Veel ambulancepersoneel is dan
betreft is het net als met klussen in huis: als je denkt iets
ook helemaal niet blij met langdurige ritten
op te knappen, dan kost het altijd meer tijd dan gepland.
met barenden. Daarbij komt nog het feit dat
Als alle snelwegen vrij zijn en er geen tractoren op
een vrouw met weeën niet zomaar op een
openbare wegen rijden, dan kunnen de berekeningen
brancard in een ambulance ligt. Dit kost meer
kloppen. Maar de ervaring leert dat het op een cruciaal
tijd dan de vijf minuten inlaadtijd die in het
moment altijd net even iets anders gaat en bovendien
TIJDMODEL GENOTEERD STAAN %EN ZWANGERE IS
rijden de meeste tractoren juist in de periferie... In de
immers alleen verplaatsbaar op de momenten
dagelijkse praktijk zal de aanrijtijd vaker langer zijn dan
tussen de weeën...
de gedachte grens van 45 minuten. 24
4V6 JUNI s +./6
4(%-!
Nelleke Gosker
Katja van Groesen
,IDEWIJ VAN -AANEN
Janke de Vries
Peter Buisman
Samen beter
#ONCENTRATIEBEWEGINGEN LIJKEN ZICH TE RICHTEN OP ZIEKEN
Er wordt op veel plaatsen in het land hard gewerkt om de
huizen waar je dat eigenlijk niet zou willen overwegen,
acute verloskundige zorg te optimaliseren. Een goede
omdat dit de achttien ziekenhuizen zijn die voorkomen
samenwerking tussen verloskundigen en gynaecologen is
op de RIVM-lijst[9] van gevoelige basis ziekenhuizen die in
daarbij een eerste vereiste. Adequate communicatie en
aanmerking komen voor een beschikbaarheidstoeslag.
wederzijds respect zijn daarbij essentieel voor het leveren
Dat is extra geld dat nodig is om voor de regio kleinschalige
van goede zorg, zeker in acute situaties.
ziekenhuisactiviteiten mogelijk te maken. Deze extra
In de afgelopen jaren is de perinatale sterfte gedaald, zo
financiering wordt ingezet om sluiting om financiële
blijkt uit de rapportage[8]. Niet helder is waardoor die
redenen te voorkomen. Ingevolge de Wet ziekenhuis-
daling is veroorzaakt, maar evenmin is te ontkennen dat
voorzieningen is het niet mogelijk ziekenhuisbesturen te
die daling het gevolg zou kunnen zijn van een verbetering
dwingen bepaalde afdelingen open te houden. Een extra
van de zorg en dan vooral als gevolg van een verbeterde
financiële prikkel moet het openhouden van afdelingen
communicatie, afstemming en samenwerking in de keten.
bewerkstellingen. Waarom gaan zorgverzekeraars en de
Stel dat we het gezamelijk op dat punt beter hebben gedaan
raden van bestuur nu juist daar concentreren terwijl uit
en dat we het door fine-tuning nog beter kunnen doen,
het RIVM-onderzoek blijkt dat dit vragen is om problemen?
dan is concentratie van zorg vooral ook kapitaalvernietiging.
Zo’n analyse is toch niet voor niets gedaan? Ieder moet toch beseffen dat vooral in dunbevolkte gebieden de ellende
Achter gesloten deuren
groot wordt als je daar gaat concentreren. Neem het
Kenmerkend voor de huidige situatie is de haast waarmee
praktijkvoorbeeld van Walcheren. Sinds de acute zorg in
zaken in gang worden gezet, zonder dat sprake is van
Vlissingen gestopt is, die is overgeheveld naar Goes, zie je
een goed plan en een goede onderbouwing. Het werkt
dat er in Goes regelmatig opnamestops zijn[10]. Het ziekenhuis
bevreemdend dat er eerst iets in kleine kring wordt besloten,
krijgt om onbekende redenen de roosters niet rond. Gevolg
waarna vervolgens draagvlak wordt gezocht of zelfs
is dat de acute zorg dan moet uitwijken naar Terneuzen
wordt afgedwongen. Bevreemding en achterdocht bij de
(32,8 km / 32 minuten)of naar Bergen op Zoom (46,9 km
andere leden van de zorgketen, de burgers en lokale
/ 35 minuten). Dat is niet wenselijk voor een zwangere in
overheden, die bij besluitvorming worden buitengesloten,
barensnood. Bovendien druist het in tegen de 45/15 norm[11].
zorgen ervoor dat zo’n draagvlak achteraf natuurlijk moeilijk te vinden is.
Pendelende gynaecoloog
Theoretisch is het prachtig dat er dag en nacht een
Het accent dat de laatste jaren op de babysterfte is
gynaecoloog in huis is, evenals een OK-team en natuurlijk
gelegd, is een breekijzer geweest om een bewustzijns-
een kinderarts. Maar in de meeste situaties zijn die er niet
proces op gang te brengen waaruit maatregelen volgden
en is het anders en daarmee niet per se slechter geregeld.
als verbetering van de communicatie tussen eerste en
#ONCENTRATIE VAN ZORG MAAKT HET STEEDS MOEILIJKER OM
tweede lijn, verbeterde overdracht, een-op-een
de uiterste randen van een gebied - binnen de norm –
begeleiding door de verloskundige, invoering van audits,
bereikbaar te houden (zie kader). Dat kan consequenties
enzovoort. Maar de discussie rond de concentratie laat de
hebben voor de thuisbevalling, maar feitelijk voor elke
weegschaal nu doorslaan. Het begrip babysterfte is een
bevalling, want ook een geïndiceerde ziekenhuisbevalling
kapstok geworden waaraan ook zaken worden gehangen
zal in een aantal gevallen - tractor op een B-weg of file-
die de kwaliteit van zorg in de keten negatief beïnvloeden.
vorming op de snelweg - niet tijdig het ziekenhuis bereiken. 4V6 JUNI s +./6
25
4(%-! De Hoogeveense gynaecologen hebben de verloskundige
96 procent van de consumenten voorkeur heeft voor een
kring Meppel e.o. beloofd dat mocht Meppel sluiten, zij
bepaald ziekenhuis. Voor driekwart van hen speelt de
bereid zijn om in de verloskundigen praktijken op reguliere
bereikbaarheid een grote rol! Hebben verzekerden
basis spreekuur te houden, zodat al die zwangeren niet
mogelijk te weinig voordeel bij de voorgenomen en nog
steeds naar het ziekenhuis in Hoogeveen hoeven te
te ontwikkelen concentratie van zorg? En zou dat de
reizen. Bovendien hoeft de zwangere met een bijstands-
reden zijn waarom de zorgverzekeraars niet overleggen
uitkering en kleine kinderen dan geen hoge reiskosten te
met die burgers en de professionals die dicht bij de
maken om telkens weer vanuit de periferie naar dat verre
burgers in wijk staan?
ziekenhuis te moeten gaan. En als hij dan toch spreekuur
Toch werpen de zorgverzekeraars zich op als vertegen-
houdt op de verloskundigen praktijk zou het leuk zijn als
woordigers van hun cliënten, de zorgconsument.
hij ook eens zou mee gaan naar een thuisbevalling!
Bereikbaarheid lijkt voor zorgverzekeraars niet aan de
Dat ziekenhuis in Hoogeveen (23 km / 20 minuten) is
orde. Doelmatigheid lijkt evenmin een issue om maar niet
overigens wel een beter alternatief voor Meppel dan Zwolle
te spreken over kwaliteit. Wat speelt er werkelijk en voor
(27,5 km / 21 minuten). Immers, als elke seconde telt…
wiens belangen komen zij feitelijk op? Verzekeraars hebben een zorgplicht, ook voor de cliënten
Maatschappelijke gevolgen
van verloskundigen. Maken zij hun inkoopplicht wel waar
Dankzij een nieuw interimmanagement op het niveau van
als zij concentratie steunen en niet of onvoldoende bereid
de raad van bestuur heeft De Sionsberg in Dokkum goede
zijn met alle betrokkenen echt te overleggen? Zijn dan de
plannen met de geboortezorg geformuleerd in vier
publieke belangen van doelmatigheid, goede kwaliteit en
scenario’s. Toch is het ziekenhuis teruggefloten door de
bereikbaarheid, maar ook van zorgvuldigheid, bij hen dan
IGZ en zorgverzekeraar De Friesland-Achmea. Beiden
wel in goede handen? Schijnbaar niet, evenmin als bij het
wensten de ziekenhuisplannen bestaande uit vier
ziekenhuis en zeker niet bij deze demissionaire markt-
scenario’s niet eens te bespreken want openblijven was
minister van VWS; en blijkbaar ook niet bij de Inspectie
[12]
na 1 mei 2013 geen optie . Een discussie over de vier
klinische zorg van de IGZ, vooral niet in het licht van haar
scenario’s past niet in de ideeën van Diana Monissen, lid
opmerkelijke rol in Dokkum. De tijd zal leren op wie de
van de raad van bestuur van zorgverzekeraar De Friesland.
zorgverzekerde burger écht kan vertrouwen. Q
)N EEN VRAAGGESPREK IN DE ,EEUWARDER #OURANT OP MEI 2011 gaf zij al aan wie in de provincie Friesland de
Referenties
touwtjes in handen heeft: “Wij zijn de regisseur,” stelde
;= )': "EVINDINGEN EN CONCLUSIES VAN DE INVENTARISATIE NAAR DE STAND VAN ZAKEN
zij bij die gelegenheid. Maar van een regisseur mag je
ROND DE IMPLEMENTATIE VAN HET !DVIES VAN DE 3TUURGROEP :WANGERSCHAP EN GEBOORTE IN
verwachten dat die scenario’s bestudeert, op basis van
ZIEKENHUIZEN IN .EDERLAND OP NOVEMBER FEBRUARI ;= 673 "RIEF VAN MINISTER 673 AAN 4WEEDE +AMER DD JANUARI INZAKE
een gedegen analyse en samen met alle betrokkenen een
DE ONTWIKKELINGEN ACUTE VERLOSKUNDIGE ZORG
beslissing neemt om vervolgens een draaiboek te maken:
;=26: OKTOBER -EDISCH SPECIALISTISCHE ZORG IN
hoe ziet de veel besproken, maar ongeziene blauwdruk
;= +0-'0LEXUS ACUTE VERLOSKUNDE IN HET ZIEKENHUIS KWALITATIEVE
van zorgverzekeraar De Friesland-Achmea over de acute,
PERSONELE EN ORGANISATORISCHE CONSEQUENTIES IN BEELD ;= 4EBBE " 3YSTEEM OP DE SCHOPOF 34/0 4IJDSCHRIFT VOOR
complexe en chronische zorg eruit? Niemand die het
6ERLOSKUNDIGEN MEI
weet, behalve dan dat de zorg voor een substantieel deel
;= "ONSEL '* 0OERAN * DE 'RAAF ( "ORSBOOM '**- "IRNIE % 3TEEGERS %!0
van de burgers slechter wordt door sluiting van De Sionsberg.
-ACKENBACH *0 'EVOLGEN VAN CONCENTRATIE VAN PERINATALE ZORG %RASMUS -# ;= 2AVELLI !#* 2IJNINKS VAN $RIEL '# %RWICH **(- -OL "7* "ROUWERS (!! !BU (! EN %SKES - 0ROVINCIALE VERSCHILLEN IN PERINATALE STERFTE EN REISTIJD TOT
Bijzonder in het proces van concentratie is dat die verzekerde
HET ZIEKENHUIS .4V' ! EN 4V6 EV
burger totaal geen inbreng heeft in de discussie en
;= -EDISCH #ONTACT "ABYSTERFTE IN .EDERLAND DAALT MET PROCENT -#
invloed heeft op de besluitvorming. Het sluiten van een
;= 2)6- BEREIKBAARHEIDSANALYSE 3%(
afdeling gynaecologie in een ziekenhuis heeft verstrek-
;= +LACHTBRIEF VERLOSKUNDIGE AAN RAAD VAN BESTUUR 'OES KOPIE IN BEZIT REDACTIE
kende gevolgen voor de samenleving als geheel. In een
;= 673 !NTWOORDEN VAN DE MINISTER VAN 673 OP VRAGEN VAN +AMERLID +OOIMAN 30
woon- en werkomgeving zonder een goede en complete
OVER HERHAALDE OPNAMESTOPS BIJ DE ACUTE VERLOSKUNDE IN 'OES MEI NAV
zorgketen is het minder aantrekkelijk om je te vestigen.
NOOT ;= :IE HET ARTIKEL OVER DE SITUATIE IN $OKKUM IN DIT THEMANUMMER
Bovendien is een ziekenhuis vaak de grootste directe en
;= %52/ 0%2)34!4 PROJECT IN COLLABORATION WITH 3#0% %52/#!4 AND %52/.%/.%4
indirecte werkgever in een regio.
%UROPEAN PERINATAL HEALTH REPORT
Zorgverzekerden hebben niets aan concentratie, voor hen zijn bereikbaarheid en het niveau van het zorgaanbod heel belangrijk, zo schreef Wilna Wind, directeur van de .EDERLANDSE 0ATIÑNTEN EN #ONSUMENTEN &EDERATIE .0#& AAN DE MINISTER 5IT ONDERZOEK VAN DE .0#& BLEEK DAT 26
NOVEMBER
4V6 JUNI s +./6
;= WWWNPCFNL
Nieuwsbrief / juni 2012 / Jaargang 8
Is een huilbaby te voorkomen? Bolten MI, Fink NS, Stadler C. Maternal self-efficacy reduces the impact of prenatal stress on infant’s crying behavior. J Pediatr 2012. Epub ahead of print
De prevalentie van huilbaby’s varieert in West-Europees onderzoek van 5-29%. In deze prospectieve studie werd onderzocht of er een verband is tussen prenatale stress en excessief huilen en onrustig gedrag van de pasgeborene op de leeftijd van zes weken. Tevens werd onderzocht of maternale zelf-effectiviteit het effect van prenatale stress verminderde. De volgende data werden verzameld
bij 120 Zwitserse vrouwen (Bazel): socio-demografische kenmerken via een gestructureerd interview, stress en zelf-effectiviteit in het derde trimester met gevalideerde vragenlijsten, (huil)gedrag bij zes weken via een gevalideerde dagboekmethode gedurende drie dagen. Er werd gecorrigeerd voor verstorende variabelen, zoals SES, roken, alcohol en geboortegewicht. Moeders van
huilbaby’s hadden prenataal meer symptomen van stress, depressie en angst. De variantie in huilgedrag bij zes weken werd voor 20% verklaard door prenatale stress en zelf-effectiviteit, waarbij hoge mate van zelf-effectiviteit het effect van stress dempte. De gevonden correlatie kan biologisch en sociaal-interactief verklaard worden. Hoge concentraties van stresshormonen (zoals cortisol) zijn van invloed op de ontwikkeling van de foetale hersenen. Het huilgedrag kan hierdoor afwijkend zijn, zodat de normale interactie tussen moeder en kind beïnvloed wordt. De resultaten van de studie zijn beperkt te generaliseren, omdat de studiepopulatie vooral bestond uit hoogopgeleide vrouwen. Toch adviseren de auteurs zorgverleners om alert te zijn op prenatale stress. Voorlichting over ouderschap is belangrijk en zorgverleners moeten geschoold worden zodat zij kunnen interveniëren om de zelf-effectiviteit van vrouwen te bevorderen.
Autopsie na zwangerschapsafbreking voor 17 weken Gitz L, Khung-Savatovsky S, Viot G et al. Fetopathologic examination for early termination of preganancy: dogma or necessity? Am J Obstet Gynaecol 2011;205:467.e1-9
Doel van deze studie was om te onderzoeken of pathologisch onderzoek van de foetus na een zwangerschapsafbreking (Termination of Pregnancy: TOP) voor de 17e week zinvol is. Het betrof zwangerschappen waar afwijkingen werden gezien bij een routine echo tussen 11 en 14 weken. Het karyotype was normaal. De vraag was: Heeft het pathologisch onderzoek een meerwaarde ten opzichte van de uitkomsten van de echo voor genetische counseling en behandeling van volgende zwangerschap? Het onderzoek werd retrospectief
uitgevoerd bij 59 TOP’s tussen januari 2006 en december 2008 in twee prenatale centra in Parijs. 36 van de 59 autopsieën waren informatief. 25 (42%) van de 59 leverden extra informatie ten opzichte van de echo. Bij 22 (37%) resulteerde dit in aanpassing van de genetische counseling en bij zes in aanpassing van de behandeling van volgende zwangerschap. Autopsie na inductie leverde relatief meer bruikbare informatie dan autopsie na vacuüm curettage. Na TOP middels inductie werd bij 62% de genetische
counseling aangepast en bij 17% behandeling volgende zwangerschap. De extra informatie die gevonden werd bij autopsie betrof onder andere hartafwijkingen en verscheidene syndromen. De onderzoekers concluderen dat pathologisch onderzoek van de foetus <17 weken relevant is, vooral bij een intacte foetus na TOP via inductie. Zij bevelen prospectief onderzoek aan, zodat ook de maternale fysieke en psychologische consequenties van elke methode kunnen worden beoordeeld.
27
www.kennispoortverloskunde.nl
De POET moet? Markova V, Sørensen J, Holm C et al. Evaluation of multi-professional obstetric skills training for postpartum hemorrhage. Obstet Gynecol Scand 2012; 91:346–352.
In december 2003 werd in het Universiteitsziekenhuis in Kopenhagen een multiprofessionele training voor het managen van een Hemorrhagie Post Partum (HPP) geïntroduceerd op de verloskamer. Dit onderzoek spitst zich toe op de evaluatie van de incidentie van een HPP vóór (2003), tijdens (2005) en na deze training (2007). Gemeten uitkomstmaten: het krijgen van een bloedtransfusie en de tijd die verstreek tussen indicatie stelling ‘vastzitttende placenta’ en chirurgisch ingrijpen. In de training werd gefocust op preventie en behandeling van een HPP. Er werd een database audit gehouden over 10.461 vrouwen die in de genoemde jaren bevielen in het ziekenhuis. Er werden 201 bloedtransfusies gegeven waarbij, na indeling naar oorzakelijkheid, 148 casus van bloedtransfusies bij HPP overbleven voor analyse. De hoeveelheid bloedtransfusies in de drie jaren waren respectievelijk: 1,5%, 1,6% en 1,2%. Er was geen verschil in bloedtransfusies na vaginale partus; na een sectio waren het er minder: 2,4%, 2,1% en 0,7% (p<0.01). De gemiddelde tijd tot het verrichten van een manuele placentaverwijdering (MPV) was 64, 70 en 75 minuten; de gemiddelde tijd van besluiten tot uitvoer van een MPV bleef gelijk. Conclusie: de training heeft geen effect gehad als je kijkt naar het optreden van een HPP. Om de tijdsduur te laten afnemen tussen het vaststellen en MPV-operatie zou de training gegeven moeten worden in samenwerking met de anesthesie en het OK-team.
28
Ik wil zelf eten Townsend E en Pitchford NJ. Baby knows best? The impact of weaning style on food preferences and body mass index in early childhood in a case-controlled sample (spoon-fed). BMJ Open 2012;2: e000298.
Onderzoekers in Nottingham stelden zich de vraag hoe vast voedsel het beste bij kinderen geïntroduceerd kan worden. Zij deden onderzoek bij 92 kleine kinderen die zelf eten met de handen (baby-led) en 63 kinderen die eten met een lepel (spoon-fed). Er werd gekeken naar de voorkeur voor voedsel en gezondheidsuitkomsten. Tussen juni 2006 en januari 2009 werden 155 ouders met hun kinderen geïncludeerd via advertenties op websites en uit de Nottingham Toddler Laboratorium database. Alle kinderen waren tussen de 20 en 78 maanden oud. Ouders vulden vragenlijsten in waarin aan bod kwamen: voedingsstijl waarmee eten aangeleerd werd, de voorkeur van hun kinderen voor 151 voedingsmiddelen en de frequentie van consumeren. Daarnaast werd gekeken naar BMI en kieskeurigheid. De baby-led groep hield het meest van koolhydraten en de spoon-fed groep het meest van zoete voedingsmiddelen (significant). De baby-fed groep
hield meer van eiwitten en complete maaltijden. In de baby-fed groep was het BMI lager; er was een hogere incidentie van obese kinderen in de spoon-fed groep (n=8) vergeleken met de baby-led groep (n=1). Voorkeuren en aanbieden van eten was niet geassocieerd met sociale aandacht of SES. De kinderen waren allemaal even kieskeurig wat voeding betrof. Op de een of andere manier reguleren kinderen die zelf eten hun BMI beter. Bovendien hebben ze een voorkeur voor gezondere voedingsmiddelen dan kinderen die met de lepel te eten krijgen.
www.kennispoortverloskunde.nl
Geboorteuitkomsten na behandeling van voorstadium baarmoederhalskanker Reilly R, Paranjothy S, Beer H et al. Birth outcomes following treatment for precancerous changes to the cervix: a populationbased record linkage study. BJOG 2012;119:236-244
Door de stijgende maternale leeftijd stijgt ook het aantal zwangeren die voor hun zwangerschap een behandeling krijgen voor het voorstadium van baarmoederhalskanker. Deze studie onderzocht of een behandeling voor het voorstadium van baarmoederhalskanker het risico vergroot op vroeggeboorte en laag geboortegewicht. Deze retrospectieve cohortstudie omvatte 174.325 vrouwen uit een screeningsprogramma voor baarmoederhalskanker in Wales, tussen 20 en 39 jaar oud en zwanger van een eenling. Drie groepen werden met elkaar vergeleken: vrouwen die een negatief uitstrijkje hadden, vrouwen die werden verwezen voor een colposcopie en vrouwen die werden behandeld naar aanleiding van een positief uitstrijkje.
De primaire uitkomstmaat was prematuriteit: bevallen voor 37 weken. De secundaire uitkomstmaat was laag geboortegewicht: minder dan 2.500 gram. De onderzoekers beschikten over onvoldoende gegevens van de rookstatus (een van de confounders) van de vrouwen. Vrouwen in de behandelde groep waren jonger en woonden in gebieden met een lagere sociaal-economische status. Uit de voor confounders gecorrigeerde analyses bleek dat, vergeleken met vrouwen met een negatief uitstrijkje, vrouwen met een colposcopie een significant hogere kans hadden op vroeggeboorte (AOR:1.54;1.32-1.80). Dit gold ook voor vrouwen die een behandeling hadden ondergaan voor een positief uitstrijkje (AOR: 1.67;1.42-1.97). Er was geen significant verhoogd risico op laag geboortegewicht.
Na opname in de analyses van overige risicofactoren (zoals belaste obstetrische anamnese, pariteit en tijdsinterval tussen behandeling en zwangerschap), bleek dat er geen verschil in risico was op vroeggeboorte in de behandelgroepen in vergelijking met de groep vrouwen die alleen een colposcopie kregen. De onderzoekers concluderen dat het grotere risico op vroeggeboorte mogelijk wordt veroorzaakt door risicofactoren die zowel voor vroeggeboorte als een positief uitstrijkje gelden, zoals roken en infectie. Mogelijk heeft ook de diepte van de excisie bij behandeling invloed op het risico op vroeggeboorte. Om over dit laatste een duidelijkere uitspraak te kunnen doen is meer onderzoek nodig.
Betere zwangerschapsuitkomsten door betere opsporing van foetale groeivertraging E, Winje BA, Pedersen BS et al. Fetal movement counting improved identification of fetal growth restriction and perinatal outcomes. A multi-centre, randomized, controlled trial. PLoS One 2011;6:e28482
Het bewust zijn van verminderde foetale activiteit door de aanstaande moeder kan een signaal zijn van een foetus in minder goede conditie. Door het tellen van foetale bewegingen kan de aanstaande moeder de bewegingen van haar kind kwantificeren. Deze interventie zou negatieve foetale zwangerschapsuitkomsten mogelijk kunnen voorkomen wanneer een verandering in het bewegingspatroon van het kind tijdig wordt gerapporteerd. Volgens de onderzoekers is er onvoldoende bewijs over de sensitiviteit en specificiteit van deze interventie en weinig bewijs voor goede counseling en instructie aan vrouwen. De Noorse onderzoekers verrichtten een gerandomiseerd onderzoek
onder 1.076 zwangeren uit negen verschillende ziekenhuizen. Vrouwen met een enkelvoudige zwangerschap werden geïncludeerd na een screening echo tussen 17 en 20 weken zwangerschap. Zij werden met behulp van de computer gerandomiseerd in de interventiegroep en kregen een informatiefolder met instructies over de trappelkaart, waarbij zij vanaf week 28 dagelijks de foetale bewegingen registreerden. De vrouwen die gerandomiseerd werden in de controle groep kregen de gebruikelijke prenatale zorg. Er waren geen statistisch significante verschillen tussen beide groepen in groeivertraging, oligohydramnion, interventies durante partum, en
neonatale uitkomsten. In de onderzoekspopulatie vond geen perinatale sterfte plaats. Alleen de kans op een apgarscore onder de vier na een minuut was lager (RR:0.2;0.04-0.7) in de interventiegroep in vergelijking tot de controlegroep. Het feit dat de onderzoekers geen statistisch significant verschil konden aantonen, wijten zij aan het gebrek aan power in de studie. Zij zijn daarom toch positief over het tellen van foetale bewegingen door de moeder, omdat de moeders hierdoor meer bewust zouden zijn van foetale activiteit. Over de kwaliteit van de instructies over het bijhouden van de trappelkaart, worden geen uitspraken gedaan.
29
www.kennispoortverloskunde.nl
Ouders hebben lang baat bij de ontvangen steun rondom doodgeboorte Erlandsson K, Säflund K, Wredling R et al. Support after stillbirth and its effect on parental grief over time. J Soc Work End Life Palliat Care 2011;7:139-152
Dit Zweedse longitudinale onderzoek in de regio Stockholm beschrijft de ervaringen van vrouwen en hun partners tijdens de twee jaar na de doodgeboorte van hun kind. De onderzoekers vroegen naar gewenste en ontvangen professionele en informele steun tijdens de eerste maanden. Ouders vulden driemaal vragenlijsten in: drie maanden na de doodgeboorte (33 moeders, 22 vaders), na een jaar (30 moeders, 18 vaders), en na twee jaar (25 moeders, 15 vaders). Na drie maanden rapporteerden 28 moeders en 21 vaders dat ze voldoende psychologische hulp ontvingen van
de zorgverleners (verloskundige, gynaecoloog, geestelijke, en psychosociaal hulpverlener) en 31 moeders en alle vaders in deze groep vonden dat ze elkaar voldoende steun gaven. Na een jaar verschilden moeders en vaders niet in tevredenheid over de ervaren steun van zorgverleners en na twee jaar leken zij positiever over deze steun dan na één jaar. De auteurs gaven een rangorde (1-12) in de na twee jaar door ouders ervaren steun van de verschillende professionals, vrienden en familie. Op de eerste drie plaatsen kwamen voor de moeders: hun kinderen, de geboorte van een volgend kind, en hun partner.
Voor vaders: hun partner, hun kinderen, en de geboorte van een volgend kind. Voor moeders waren goede vrienden relatief belangrijker (vierde plaats) dan voor vaders (achtste plaats).In deze rangorde na twee jaar namen hulpverleners een middenpositie in. De behoefte aan professionele steun varieert, mede afhankelijk van steun door familie en vrienden. De auteurs moedigen zorgverleners aan om te reflecteren op hun steun aan familie en vrienden en om hen bij doodgeboorte voor te lichten over het belang van hun steun voor de ouders.
Bewegen tijdens de zwangerschap tegen postnatale depressie Songøyard KM, Stafne SN, Evensen KA et al.Does exercise during pregnancy prevent postnatal depression? A randomized controlled trial. Acta Obstet Gynecol Scand 2012;91:62-67
van de 340 (5,0%) in de controlegroep een score vanaf tien (p=0.46). Vier van de 379 (1,2%) vrouwen in de interventiegroep en acht van de 340 (2,4%) in de controlegroep hadden een score vanaf dertien (p=0.25). De onderzoekers analyseerden bovendien gegevens van een subgroep (n=195) die voor de zwangerschap weinig bewoog.
Volgens de onderzoekers was dit de eerste gerandomiseerde gecontroleerde studie naar het effect van een bewegingsprogramma tijdens de zwangerschap op de kans op postnatale depressie. Zij includeerden 855 gezonde zwangere vrouwen in twee Noorse steden (2007-2009). De interventie bestond uit een bewegingsprogramma van twaalf weken met aerobic en krachtoefeningen tussen 20 en 36 weken zwangerschap; wekelijks één groepssessie
30
van één uur met een fysiotherapeut en wekelijks thuis twee individuele sessies van 45 minuten. De controlegroep kreeg geen programma. Drie maanden na de geboorte vulden de vrouwen de Edinburgh Postnatale Depressie Schaal (EPDS) in. Scores vanaf tien golden als milde depressie en vanaf dertien als ernstige depressie. Drie maanden na de geboorte hadden veertien van de 379 (3,7%) vrouwen in de interventiegroep, en zeventien
Van deze vrouwen hadden drie maanden na de geboorte twee van de honderd (2,0%) in de interventiegroep, en negen van de 95 (9.5%) in de controlegroep een score vanaf tien (p=0.03). Bij scores vanaf dertien waren er geen significante verschillen. De interventie leidde niet tot significant minder depressie. Echter, bij de vrouwen die weinig bewogen voor de zwangerschap leidde de interventie wel tot significant minder milde postnatale depressie. Daarom moet verder onderzoek zich richten op bewegingsprogramma’s bij vrouwen die voor de zwangerschap weinig bewegen.
www.kennispoortverloskunde.nl
Evelien van Wetering
De stelling De stelling in de afgelopen periode luidde: ‘Screening op depressie moet bij alle zwangeren plaatsvinden’.
Deze stelling vloeit voort uit de Engelse NICE-richtlijnen voor verloskundige zorg, waarin deze aanbeveling is opgenomen. Onbehandelde depressie kan negatieve gevolgen kan hebben voor moeder en kind, bijvoorbeeld vroeggeboorte. De meest bekende screening is de Edinburgh Depression Scale (EDS), de nieuwe naam van de gevalideerde veelgebruikte Edinburgh Postnatal Depression Scale van tien vragen (totaal score 0-30). Voor de Nederlandse situatie is in Tilburg een aangepaste screening ontwikkeld, waarover Bergink et al. eind vorig jaar publiceerden in J Psychosom Res (2011;70:385-389).Van de 108 mensen is 60% het eens met de stelling, 36% oneens en 4% weet het niet. We vroegen om een reactie aan verloskundige Evelien van Wetering. In haar afstudeerscriptie aan de Academie voor Verloskunde Maastricht, geschreven met Susan van der Heijden en Florin Jelsma, staat beschreven hoe zij zouden screenen op prenatale depressie. Deze scriptie kan worden gedownload in de bibiotheek van Kennispoort Verloskunde5. Evelien van Wetering: “Het is een verrassende maar zeer mooie uitslag. De uitslag geeft weer dat steeds meer het belang wordt ingezien van het screenen op en het behandelen van een prenatale depressie. Over prenatale depressie wordt zowel in de landelijke media als in de wetenschappelijke literatuur in toenemende mate gepubliceerd. Het is dan ook een goed moment om een visie op dit thema te ontwikkelen. In Nederland bestaat geen richtlijn en dus moeten verloskundigen hier een eigen beleid in zien te vormen. Prenatale depressie is een zwaar onderwerp. Een zwangere met misselijkheidklachten wordt door de verloskundige voorzien van adviezen. Maar wat doet de verloskundige met een zwangere
die depressief is? Signaleert zij dit en wanneer en naar wie verwijst zij deze cliënten? Dit zijn relevante vragen voor de verloskundige zorgverlening. Één op de tien zwangeren heeft een depressie1. Dat betekend dat op een gemiddeld verloskundig spreekuur van twintig zwangeren twee cliënten een prenatale depressie hebben. Deze zwangeren hebben o.a. een verhoogd risico op een laag geboortegewicht (OR 1.19)2, 3, AS <7 na 5 min (OR 1.74)3, postpartum depressie4 en op een kind met gedragsproblematiek2. Voor de dagelijkse verloskundige praktijk is het noodzakelijk om tot een landelijke richtlijn te komen.” De nieuwe stelling luidt: De begeleiding van verschillende baringshoudingen, dient opgenomen te worden in het vaardigheidsonderwijs en de stage van de opleiding tot verloskundige.
1. de Boer J, Zeeman KC, Offermans PM. Richtlijn Prenatale verloskundige begeleiding: KNOV; 2008 2. Davalos DB, Yadon CA, Tregellas HC. Untreated prenatal maternal depression and the potential risks to offspring: a review. Arch Womens Ment Health. 2012 Feb;15(1):1-14. 3. Goedhart G, Snijders AC, Hesselink AE, van Poppel MN, Bonsel GJ, Vrijkotte TG. Maternal depressive symptoms in relation to perinatal mortality and morbidity: results from a large multiethnic cohort study. Psychosom Med. 2010 Oct;72(8):769-76. 4. Dayan J, Creveuil C, Dreyfus M, Herlicoviez M, Baleyte JM, O'Keane V. Developmental model of depression applied to prenatal depression: role of present and past life events, past emotional disorders and pregnancy stress. PLoS One. 2010;5(9):e12942. 5. Wetering E., Heijden S., Jelsma F., Vroegsignalering van prenatale depressie: een gezondheidsbevorderende interventie. AVM, 2012
Colofon: Kennispoort Verloskunde is een initiatief van de Samenwerkende Opleidingen Verloskunde (SOV). Deze maandelijkse nieuwsbrief verschijnt ook als emailversie. Aanmelden kan gratis op www.kennispoort-verloskunde.nl, het grootste kennisplatform voor Nederlands verloskundig onderzoek. Postbus 2040, 3000 CA ROTTERDAM e-mail:
[email protected] telefoon: 020 - 89 434 11
Lees de toelichting op de website en breng uw stem uit.
Hoofdredactie: Paul Heere (Limetree Business Refreshment) Redactieraad: Elies de Geus (AVAG), Suze Jans, Judith Manniën (AVAG/EMGO), Irene Korstjens (AVM), Stans Verschuren (VAR), Bernadette Kroon (AVAG).
31
Wij zijn er voor de borstvoeding Medela ondersteunt al meer dan 50 jaar moeders tijdens hun borstvoedingsperiode. Wij hechten veel waarde aan wetenschappelijk onderzoek en werken samen met de Universiteit van West Australië, waar het meest vooruitstrevende borstvoedingsonderzoek wordt verricht. Op dit onderzoek baseren wij onze innovaties. Onze 2-Fase borstkolven bijvoorbeeld, die het zuiggedrag van een baby precies nabootsen en het Preemie+ afkolfprogramma voor moeders van prematuren. Onze nieuwste innovatie is Calma: een revolutionair voedingssysteem waar een baby afgekolfde moedermelk uit drinkt zoals aan de borst. Wij willen graag uw partner zijn bij het ondersteunen van borstvoeding. Wilt u meer informatie over onze producten of ons onderzoek? E-mail ons via
[email protected] of bel ons: 073 690 4040.
Symphony Professionele 2-Fase borstkolf
Preemie+ Programmakaart Afkolfprogramma voor moeders van prematuren
Calma Revolutionair voedingssysteem voor moedermelk
www.medela.nl
/.$%27)*3
h7AAR WE KUNNEN MAKEN WE HET STAGEPRAKTIJKEN MAKKELIJKERv -EER UNIFORMITEIT EN INTENSIVERING VAN CONTACTEN WORDEN DOOR DE STAGEPRAKTIJKEN ERG GEWAARDEERD Nic van Son en Els Koelewijn
Twee jaar geleden werden de opleidingen verloskunde geconfronteerd met een groot tekort aan stageplaatsen. Door extra inspanningen te leveren kwam het allemaal voor aanvang van het nieuwe studiejaar net in orde, maar de academies wilden dit niet nog een keer op hun bordje krijgen. Daarom kreeg organisatieadviesbureau Berenschot de opdracht om na te gaan wat de oorzaken waren voor het tekort aan stageplaatsen en wat de opleidingen zouden kunnen doen om hun stagebeleid te verbeteren. In het voorjaar van 2011 kwam Berenschot met aanbevelingen waarmee de opleidingen vervolgens aan de slag gingen. Een jaar later kijken ze terug op de verbeteringen die inmiddels gerealiseerd zijn.
De Academie Verloskunde Amsterdam-Groningen, DE 6ERLOSKUNDE !CADEMIE 2OTTERDAM EN DE Academie Verloskunde Maastricht houden actuele verloskundige ontwikkelingen bij en integreren nieuwe kennis en inzichten in hun opleidingsactiviteiten. In deze rubriek brengen zij gezamenlijk elke maand een actueel onderwerp onder de aandacht. Deze keer: de opleidingen hebben veel verbeterd aan de organisatie rondom de stages en de contacten met de stagepraktijken.
Uniformeren en communiceren Een landelijke werkgroep vanuit de drie opleidingen heeft een reeks verbeteringen voorgesteld die praktisch uitvoerbaar waren en direct merkbare, positieve gevolgen
Efficiënter, eenvoudiger
hebben voor de stagepraktijken. Namens de Verloskunde
Peter Evers is hoofd van de bacheloropleiding van de
Academie Rotterdam zit Enja Romeijn in de werkgroep*.
Academie Verloskunde in Maastricht. Hij somt de belang-
“Als opleidingen hadden wij ieder onze eigen eisen en
rijkste conclusies en aanbevelingen uit het rapport op.
accenten, wat voor de stagepraktijken niet handig was.
“Verrassend genoeg bleek er geen sprake te zijn van een
Daarom zijn wij nu bezig een aantal praktische zaken te
structureel tekort. Er zijn genoeg stageplaatsen. Hooguit,
uniformeren en willen we dit ook duidelijk naar de
zo was de aanbeveling, zouden we als opleidingen eens
praktijken communiceren.”
kunnen kijken naar een betere spreiding van de stages
Romeijn noemt een paar voorbeelden. “We hebben een
over het jaar. Wat overigens geen geringe opgave is.”
uniforme stagevergoeding voor praktijken afgesproken,
Andere aanbevelingen zijn volgens Evers eenvoudiger
dat geeft duidelijkheid. De formulieren voor de registratie
om op te volgen. “Het rapport pleit voor een efficiënter
van verrichtingen, die stagiaires moeten laten aftekenen,
roosterinformatiesysteem, zodat praktijken sneller zien
willen we uniformeren en er wordt een algemeen
welke stagiaires waar een plek zoeken. Ook een vereen-
informatiedocument voor de praktijken ontwikkeld.
voudiging van het beoordelingssysteem staat bij de
Zo hebben we veel plannen om de verschillen weg te
prioriteiten aan verbeterpunten genoemd. Daarnaast is
werken waar stagepraktijken nu mee geconfronteerd
de huisvesting van stagiaires een knelpunt en ten slotte,
worden als ze de ene keer een student van ons, dan weer
zeer belangrijk, beveelt het rapport ons aan om meer te
een uit Maastricht en dan weer iemand van de AVAG
investeren in goede contacten met de stagepraktijken.”
krijgen.”
Contacten intensiveren Een belangrijke aanbeveling van het rapport-Berenschot is Nic van Son is freelance tekstschrijver, Els Koelewijn is verbonden
het intensiveren van de contacten met de stagepraktijken.
aan de Academie voor Verloskunde te Maastricht
Dat houdt in: duidelijker communiceren, stagepraktijken 4V6 JUNI s +./6
33
/.$%27)*3 meer betrekken bij ontwikkelingen binnen de opleiding,
mogelijk te beperken en voor stagepraktijken meer
meer balans brengen in het ‘halen en brengen’. Mieke
uniformiteit te creëren. Er wordt veel gevraagd van
Damen van de AVAG is ook lid van de landelijke werk-
verloskundigen in de eerste lijn, dat beseffen wij ons
groep. “Hier hebben wij serieus werk van gemaakt,” zegt
terdege. Dus waar wij kunnen, maken we het hen
ze. “Wij beseften wel dat de contacten met de praktijken
makkelijker. We hopen dat praktijken zich gesteund
niet altijd even soepel verliepen. Binnen de AVAG zijn we
voelen door onze nieuwe benadering.” Q
daarom een project gestart om de afstemming tussen de opleiding en de stageplaatsen te verbeteren: Kwaliteitsborging buitenschools onderwijs (KWAST).” Damen
$E LANDELIJKE WERKGROEP BESTAAT UIT %NJA 2OMEIJN EN 7ILLEMIJN "OS 6!2 -IEKE $AMEN EN *OYCE +ORS !6!' EN 3IMONE -ETS EN &RANS (UIJBERTS !6-
vertelt hoe de contacten met de praktijken het afgelopen jaar zijn verbeterd. “We hebben nu voor elke praktijk één vast aanspreekpunt. Dat maakt het contact directer en verlaagt de drempel om ook echt contact op te nemen bij vragen of problemen. Via een enquête hebben we de praktijken en de studenten gevraagd naar hun wederzijdse ervaringen en alle praktijken krijgen straks ook een brief met de resultaten. Die zijn kersvers, maar ik kan al wel zeggen dat de intensivering van het contact met de opleiding door alle praktijken erg gewaardeerd wordt.”
5ITDAGING
0RIJS EEN COPIEUS $INER4WO
7ELKE STUDENT LEVERT BESTE BIJDRAGE
Studenten kunnen veel Romeijn geeft een voorbeeld van hoe de opleidingen meer balans kunnen brengen in het ‘halen en brengen’, zoals het rapport-Berenschot het uitdrukt. “Stagepraktijken hebben nog wel eens het gevoel dat wij vooral wat willen – namelijk stageplaatsen – maar verder weinig brengen. Wij moeten dus duidelijker laten zien dat we © Nationale Beeldbank
wél het een en ander te bieden hebben. Onze studenten kunnen namelijk heel veel, zoals een vraag aanpakken waar je als praktijk al langer mee worstelt, een protocol ontwikkelen of een kwaliteitsjaarverslag maken. Praktijken moeten daar vooral gebruik van maken.” Voor Romeijn is het ook een kwestie van veel informeren. “Wij gaan nu
3CHRIJF JE EIGEN STUK VOOR HÏT 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOS-
veel meer naar de praktijken en de kringen toe, om uitleg
kundigen! Ben je een vierdejaars student van het
te geven. Zo geven wij inzicht in wat wij doen, hoe ons
leerjaar 2011-2012 van een academie voor verlos-
curriculum in elkaar zit, wat voor visie er achter ons
kunde? Dan kun jij de ‘Beste Bijdrage’ voor dit
onderwijs zit. Aan de reacties merken wij dat die uitleg
tijdschrift leveren!
erg wordt gewaardeerd.”
Je kunt meedingen naar de Prijs Beste Bijdrage. 3TUUR JOUW PUBLICEERBARE BIJDRAGE IN (ET IS JOUW
34
Gesteund
bijdrage in de vorm van een artikel, een beschrijving
Hoe een en ander op termijn uitwerkt, wordt nog nader
van een gezondheidsbevorderend initiatief, column,
geëvalueerd. Evers: “We blijven dingen voortdurend
een fantastische ervaring in Afrika of bij de Inuits,
verbeteren, dat zit in onze normale kwaliteitscyclus van
een innovatief idee, referaat, researchverslag, stage-
‘plan-do-check-act’. In een later stadium betrekken we
verslag of een ‘vraagstuk in kaart gebracht’. Kortom,
ook de stagepraktijken in een evaluatie. Maar sommige
zeer vele mogelijkheden die zich tot goede bijdragen
dingen blijven lastig te voorzien. Het teruglopen van het
laten ontpoppen. Aan jou de uitdaging om er het
aantal thuisbevallingen kan op een gegeven moment een
beste uit te halen!
reden zijn voor minder stageplaatsen in de eerste lijn. Dat
We zijn benieuwd...
zijn oorzaken die wij zelf niet in de hand hebben.”
De bijdrage mag niet groter zijn dan 2000 woorden.
Overigens worden nog niet alle aanbevelingen opgevolgd.
Je kunt je bijdrage per e-mail insturen voor
Romeijn: “In sommige dingen verschillen we nog te veel.
1 oktober 2012 naar de redactie van TvV:
Maar de wil en het enthousiasme om samen te werken
[email protected]. De ‘Beste Bijdrage’ wordt gepubliceerd
zijn er zeker: we proberen de verscheidenheid zoveel
in de uitgave van december 2012.
4V6 JUNI s +./6
/.$%27)*3
#ONGRES @$E TOEKOMST VAN DE THUIS BEVALLING IN .EDERLAND ,ANDELIJK DEBAT Plaats van geboorte
Congres:
Onlangs werden in Londen de uitkomsten van het grote
‘De toekomst van de thuisbevalling in Nederland’
Birthplace-onderzoek gepresenteerd door professor
Datum:
SEPTEMBER
Peter Brocklehurst en zijn onderzoeksteam (Institute for
Plaats:
-%## !UDITORIUM
7OMENS (EALTH 5NIVERSITY #OLLEGE ,ONDON $E UIT KOMSTEN
Maastricht
hiervan zijn ook voor Nederland zeer relevant; daarom heeft
Inschrijven via: www.av-m.nl
de Academie Verloskunde Maastricht hem uitgenodigd om
Kosten:
ook in Maastricht de resultaten te presenteren.
€ € VOOR stagebiedende verloskundigen)
Waarom? De thuisbevalling in Nederland staat onder grote druk.
Vrouwen die van een tweede of derde kind bevielen,
Van alle vrouwen die een eerste kind kregen, beviel in
deden dat vaker thuis dan eerstbarenden, maar ook bij
2010 slechts 10% thuis. In 2007 was dit nog 14%.
deze groep zien we een afname van de belangstelling
Verder valt op dat in 2007 nog 37% van alle eerst-
voor de thuisbevalling.
barenden de intentie had om thuis te bevallen en dat
Tegelijkertijd is er sprake van concentratie van ziekenhuis-
dit in 2010 gedaald was naar 27%.
zorg, waardoor de afstand van huis naar het ziekenhuis
2AYMOND DE 6RIES
Marianne Nieuwenhuijze
Jan Nijhuis
Peter Brocklehurst
*ULIE 3HARON 7AGSCHAL
!RIE &RANX
*EROEN #RASBORN
Angela Verbeeten 4V6 JUNI s +./6
35
/.$%27)*3 toeneemt. Daarnaast is er sprake van een forse stijging
Gevolgen
van baringen met pijnbestrijding en inleidingen.
Dat dit een groot verlies is voor de keuzevrijheid van vrouwen en van een uniek systeem, is helder.
Onderzoeken
De vraag is: wat gebeurt er in andere landen op dit
Een en ander kan niet los gezien worden van de publicatie
terrein, hoe belangrijk vinden cliënten het behoud van de
van een aantal onderzoeken over de veiligheid van bevallen
thuisbevalling? Wat denken zij dat er nodig is om ook in
in Nederland en de daarop volgende publieke discussie. De
de toekomst thuis te kunnen bevallen? En wat vindt de
babysterfte die in Nederland hoger is dan in de ons
zorgverzekeraar ervan?
omringende landen, is steeds in verband gebracht met de
Is het tij nog te keren en zo ja, wat is er nodig om dit
thuisbevalling. Hoe terecht dat is, is zeer de vraag Het valt te
percentage weer in een stijgende lijn te krijgen? Hoe past
betwijfelen of dit verband terecht is. Om die reden organi-
de thuisbevalling in de ambitie om geïntegreerde zorg te
seert de Academie Verloskunde Maastricht een landelijk
leveren? Genoeg vragen om te beantwoorden. Q
debat over de toekomst van de thuisbevalling in Nederland. Want wat gebeurt er wanneer deze tendens zich voortzet
Rafael van Crimpen MMO,
en de thuisbevalling steeds meer gemarginaliseerd wordt?
directeur Academie Verloskunde Maastricht – Zuyd
De sprekers De thuisbevalling, een kostbaar bezit Prof. dr. Raymond de Vries, hoogleraar Midwifery Science, Academie Verloskunde Maastricht
De toekomst van de thuisbevalling in Nederland
Safe and sound: presentatie uitkomsten UK Birthplaceonderzoek november 2011 Prof. Peter Brocklehurst, professor of Women’s Health, director of the Institute for Women’s Health, University College London
De thuisbevalling als baringservaring Julie Sharon-Wagschal MA, moeder en counseling therapeut
De toekomst van de thuisbevalling vanuit het perspectief van de zorgverzekeraar
Dinsdag 25 september 2012
Jeroen Crasborn, sr. adviseur Zorgstrategie, Achmea Divisie Zorg & Gezondheid
MECC Maastricht
Opleiden van verloskundigen, toegerust voor de thuisbevalling
Initiatief en organisatie:
Marianne Nieuwenhuijze, RM MPH, voorzitter Vakgroep Midwifery Science, Academie Verloskunde Maastricht
Academie Verloskunde Maastricht
Opleiden van gynaecologen, onbekend maakt onbemind
Directeur:
Prof. dr. Jan Nijhuis, hoofd afdeling Obstetrie & Gynaecologie, Maastricht Universitair Medisch Centrum
Rafael van Crimpen MMO Dagvoorzitter: Wouke van Scherrenburg
Het Nederlands verloskundige systeem: waar vinden we de brug in samenwerking, waar zitten kansen en waar de bedreigingen voor de toekomst Prof. Arie Franx, hoogleraar en afdelingshoofd Obstetrie, UMC Utrecht: perspectief van de gynaecoloog/obstetricus Angela Verbeeten, voorzitter Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen en praktiserend eerstelijns verloskundige: perspectief van de verloskundige
Toekomstgerichte verloskunde op hoog niveau
36
4V6 JUNI s +./6
Programma en aanmelding: www.av-m.nl
/.$%27)*3
6ERLEG JE GRENZEN MET DE %UROPEAN -ASTER IN -IDWIFERY De ‘European Master of Science in Midwifery’ is een universitair masterprogramma voor verloskundigen die hun grenzen willen verkennen en verleggen. Wil jij je als verloskundige verder ontwikkelen en nieuwe terreinen ontginnen, dat is het programma[1] zeker wat voor jou.
verloskundige bij aan het innoverende vermogen van de verloskunde. Persoonlijk verwerf je een bredere kijk op de verloskunde.
Je eigen tempo Het programma bestaat grotendeels uit afstandsonderwijs. Alleen de eerste module begint met een intensieve vijfdaagse introductory week in een van de deelnemende
Dit ga je doen
instituten, waar je je collega-masterstudenten leert
Je gaat je kennis over de verloskunde verdiepen en
kennen. Daarna ga je online aan de slag. Je blijft je
verbreden door je academische vaardigheden eigen te
collega’s overigens wel ontmoeten tijdens geplande
maken en meer inzicht te krijgen in een onderzoekende
contactmomenten waarop je online met elkaar samen-
en beleidsmatige aanpak van zaken. Theoretische inzichten
werkt. Per module besteed je ongeveer 20 uur per week.
vanuit diverse disciplines verbind je met vraagstukken die
Je doorloopt het programma deels in je eigen volgorde.
spelen in jouw omgeving. Je leert anderen te overtuigen
Ook kun je een kwartaal overslaan en daarna aan de
op basis van argumenten en hen mee te nemen in een
volgende module beginnen. Zo kun je je studie
systematische aanpak. Op deze manier draag je als
combineren met je thuissituatie en je werk. Modules
“Be the change you want to see in the world” (M. Gandhi)
European Master of Science in Midwifery: een internationaal perspectief op verloskunde
De Academie Verloskunde Maastricht biedt samen met Europese partners een wetenschappelijk Master-programma. Meld u aan bij de Caledonian University Glasgow, UK of bij
Een master op academisch denkniveau: als basis voor onderzoek of voor een meer
Medizinische Hochschule Hannover. Het onderwijs bieden we online aan: flexibel met enkele vaste contacturen.
beleidsmatige aanpak binnen het werkgebied midwifery. U ontwikkelt zo een
In Maastricht kunt u vijf modules volgen.
brede blik op verloskunde.
ř ¦§£¥§¦¡§£¥¢ ¢§¢¡¢¥ §¥¡¡¡¡§¥(nieuw!) ř ¨ §ƥª¥¬ ř £¢ª¥¡ ª©¦¢¥§¨§¢¡¢ ¢¨¦£¥¢¦¦¢¡ ř £ ¡§¡¡¡¢©§¢¡¦¡ ª¥¬£¥§ ř ª¥¬©ª¡¥¦¥
Wilt u meer weten over het onderwijsprogramma, de werkvormen, de ingangseisen en de kosten: Toekomstgerichte verloskunde op hoog niveau
www.av-m.nl (master-verloskunde) T: 043-388 54 11
4V6 JUNI s +./6
37
ONDERWIJS blijven vijf jaar geldig, dus je moet jouw pakket wel binnen die tijd hebben afgerond. Besteed je full-time aan je masterstudie? Dan moet je rekenen op een totale studietijd van anderhalf tot twee jaar.
“Congratulations, you ´Safe Motherhood Revisited´, 20 april
Je eigen profiel Drie modules zijn verplicht: de introductiemodule, de
Myrte de Geus
onderzoeksmodule en je eindwerkstuk, de master thesis. Maar voor de rest bouw je je eigen profiel op door te kiezen voor modules met meer onderzoek of door je grenzen te verleggen naar beleidszaken of de algemene volksgezondheid (public health). Niet alle deelnemende instituten bieden hetzelfde programma: zo legt de Academie Verloskunde Maastricht het accent op het
Worden je heupen losser van werken in ‘De Tropen’? Er werd in ieder geval opvallend soepel gedanst op de 25e verjaardag van de ‘Working Party ISM&RH’! Maar dit was duidelijk niet na een dag van serieuze presentaties over Veilig Moederschap.
versterken van de eerstelijns verloskunde door in te zetten op beleidsmatig en strategisch werken, op innovaties
Op 20 april 2012 vierde de Working Party (WP) haar vijfde
ontwikkelen en het integreren van de public health in de
lustrum met een symposium, diner en feest in Amsterdam.
verloskundige zorg.
De dag ervóór was er aan de VU een Tanzaniaanse gynaecoloog, Angelo Nyamtema, gepromoveerd op
Wat betekent een MSc-titel voor jou?
maternale audits. Nog meer reden voor een feestje.
Met de MSc-titel op zak laat je zien dat je je grenzen hebt
“Congratulations, you have survived!” Deze uitspraak
verlegd, persoonlijk, maar ook in het vak. Je hebt een
haalde Jelle Stekelenburg, voorzitter van de WP, aan in
internationaal erkend diploma waarmee je overal ter
zijn opening. Niet bepaald een felicitatie die we in
wereld aan de slag kunt op aan de verloskunde verwante
Nederland zouden gebruiken bij de geboorte van een
terreinen. Je ontwikkelt nieuwe competenties, bent zelf in
kind, maar helaas nog steeds een realiteit in landen met
staat om bij te dragen aan innoverende ontwikkelingen
een hoge moedersterfte. Gynaecoloog Esther Scheers
en bouwt ongemerkt een stevig internationaal netwerk
vertelde vervolgens dat maternale sterfte een belangrijke
van ambitieuze verloskundigen op. Momenteel zijn zo’n
indicator is voor armoede en ongelijkheid in een land.
dertig European Masters aan de slag of net afgestudeerd. Stuk voor stuk zijn ze enthousiast over de bredere blik die
Koeienpoep
ze verwerven, de onderzoekende academische houding
Patrick van Rheenen, kinderarts in het UMC Groningen,
die ze ontwikkelen en natuurlijk de vele contacten met
gaf vervolgens een heldere presentatie over ‘Safe
collega’s uit andere landen.
Babyhood’, het soms wat onderschoven zusje van ‘Safe Motherhood’. Jaarlijks overlijden er zes miljoen baby’s
Interesse? Meld je aan!
rond hun geboorte. Van de neonatale sterfte vindt 42%
Zie jij de uitdagingen liggen, wil jij je eigen grenzen en
al op de eerste dag plaats, vooral door prematuriteit en
die van de verloskunde verkennen en verleggen, meld je
asfyxie. Met relatief eenvoudige interventies zijn er heel
dan aan. Meer informatie vind je onder andere op
veel baby’s te redden.
www.av-m.nl/studie-verloskunde/master-verloskunde of
Bijvoorbeeld door het verbeteren van de conditie van
campus.hesge.ch/mastermidwifery. Q
zwangeren: zwangerschappen beter spreiden en ziektes als malaria, syfilis en tetanus voorkomen, screenen en
[1]
De European Master is ontwikkeld door de Academie Verloskunde Maastricht in
samenwerking met de Glasgow Caledonian University, de Medizinische Hochschule Hannover, de University Ljubljana en de University of Applied Sciences Western Switzerland.
behandelen. Alsook door hulpverleners te trainen in basale reanimatietechnieken en consequent de navelstreng schoon te houden. Van Rheenen vertelde een mooi verhaal, hoe hierbij lokale tradities gerespecteerd kunnen worden. Bij een gemeenschap die koeienpoep op de navelstomp smeerde, bleek het onschuldige alternatief koeienmelk ook acceptabel om de belangrijke rol van vee in de cultuur te benadrukken. ‘Kangaroo Mother Care’ (KMC) verdient ook ruime Myrte de Geus is verloskundige en voorzitter White Ribbon Nederland, www.whiteribbon.nl
38
4V6 JUNI s +./6
ONDERWIJS
HAVE SURVIVEDv
S a fe M o th e rh ood R e v is it e d
7IE
Bergström is echter heel duidelijk: hij is ervan over-
$E @7ORKING 0ARTY ON )NTERNATIONAL 3AFE -OTHERHOOD
TUIGD DAT DE INZET VAN .0#S
2EPRODUCTIVE (EALTH IS EEN CLUB VAN .EDERLANDSE
geen ‘second best’ is en dat
TROPENARTSEN EN GYNAECOLOGEN DIE ZICH BEZIGHOUDT
dit er zelfs voor kan zorgen
met Veilig Moederschap en reproductieve gezond-
dat MDG5 gehaald kan worden! Zijn interessante
HEID !L JAAR ZET ZE ZICH HIER VOOR IN ONDER MEER
presentatie is net als de rest van het symposium te
door samen te werken met de Tanzaniaanse
bekijken via www.safemotherhood.nl.
2 0 A p ri l 2 0 12
BEROEPSVERENIGING VAN GYNAECOLOGEN !'/4! www.safemotherhood.nl
Mét vrouwen Er passeerden nog veel meer interessante verhalen de revue. Over het toelaten van TBA’s op verloskamers om
aandacht binnen ‘Safe Babyhood’. Door premature baby’s
vrouwen over te halen in het ziekenhuis te bevallen:
huid op huid te dragen, wordt de warmtehuishouding,
“She is my eye”. Architect Antoni Folkers vertelde over
ADEMHALING EN BORSTVOEDING GUNSTIG BEÕNVLOEDT #OUVEUSE-
de do’s en don’ts van ziekenhuizen bouwen in Afrika:
zorg moet van een goed niveau zijn om de positieve
“Doctors bury their mistakes, architects build them”.
EFFECTEN VAN +-# TE EVENAREN :ELF ZAG IK DAT OOIT IN
Jonge onderzoekers presenteerden hun onderzoeken
Zimbabwe, waar een couveuse op maar liefst 37 graden
over zorg in Sierra Leone, Zambia, Zuid-Afrika en Thailand.
was gezet met een oververhitte baby tot gevolg.
Jos van Roosmalen, hoogleraar ‘Safe Motherhood’ aan DE 65 SLOOT HET SYMPOSIUM AF EN BENADRUKTE DAT
Controversieel
aandacht voor de technische kant van Veilig Moeder-
Staffan Bergström, een Zweedse emeritus hoogleraar
schap altijd samen moet gaan met aandacht voor de
‘International Health’, boeit vervolgens de zaal met indruk-
vrouwen om wie het gaat. Niet óver vrouwen praten,
WEKKENDE CIJFERS #IJFERS DIE LATEN ZIEN HOE VROUWEN
maar mét vrouwen praten. Een mooi streven, waar we
kunnen worden gered door niet-artsen te trainen in
ook in Nederland mee aan de slag kunnen. Q
spoedeisende chirurgie. De uitkomsten van de sectio’s die DEZE @NON PHYSICIAN CLINICIANS .0#S UITVOERDEN IN Mozambique waren zeer verrassend: er was geen verschil
4HAILAND
in maternale mortaliteit en morbiditeit ten opzichte van
4ROPENARTS -ARCUS 2IJKEN PRESENTEERDE EEN
de sectio’s uitgevoerd door lokale gynaecologen. Wat het
mooie casus uit Thailand: zwangeren werden
plaatje nog spectaculairder maakte, was dat zeven jaar na
wekelijks getest op malaria en de behandeling
HET AFSTUDEREN VAN DE .0#S VAN HEN WERKZAAM
startte zodra er parasieten werden gevonden,
nog was op het behoeftige platteland, tegenover een
niet pas wanneer de vrouw ziek werd. De
schokkende 0% van de gynaecologen.
sterfte van zwangere vrouwen door malaria
De inzet van niet-artsen als chirurgen is controversieel. Er
reduceerde tot nul!
wordt wel eens gesuggereerd dat in een paar maanden uitstekende semi-verloskundigen kunnen worden OPGELEID 4OCH BENADRUKT BIJVOORBEELD DE )#- KEER OP keer dat het streven moet zijn om volwaardige verlos-
!CHTHONDERD PER DAG
kundigen op te leiden, ook al kost dit meer tijd en geld.
2ECENT ZIJN ER NIEUWE SCHATTINGEN VAN MATER-
(ETZELFDE GELDT VOOR DE TRAINING VAN .0#S IS DAT NIET EEN
nale sterfte gepubliceerd door UNFPA, WHO,
gemakkelijke manier om een groter probleem, namelijk
Wereldbank en Unicef. In twintig jaar is
de afwezigheid van gynaecologen, te negeren? En
moedersterfte bijna gehalveerd, maar nog
bestaat er niet het gevaar van overbehandeling? Dat het
STEEDS OVERLIJDEN ER VROUWEN PER DAG
sectiopercentage westerse vormen zal aannemen en
Bekijk het rapport ‘Trends in Maternal
daarmee juist weer meer maternale sterfte en morbiditeit
-ORTALITY VIA WWWWHITERIBBONNL
zal creëren? 4V6 JUNI s +./6
39
hiVgiZghWZ\ZaZ^Y^c\ kZgoZ`Zg^c\Zc ]nedi]Z`Zc ÃcVcX^
aZeaVcc^c\ kZhi^\^c\hWZ\ZaZ^Y^c\ egV`i^_`"ZcdcYZgcZbZghVYk^Zh XdcigVXiZcZc_jg^Y^hX]ZY^ZchiZc
%(%"'*'++** www.sikkingadvies.nl
)../6!4)%&
DE CLIÑNT BESTAAT NIET %RVARINGEN UIT HET -O6E PROJECT MET DE CLIÑNT CENTRAAL Relinde van der Stouwe
‘De cliënt centraal’ is het nieuwe adagium. Tevens lijkt het een open deur. Natuurlijk moet de cliënt centraal staan in onze zorg. Daar draait het toch om! Daar doen we het toch voor? Maar in de praktijk voegt de cliënt zich vaker naar ons zorgsysteem dan andersom. Op uitnodiging van de redactie schreven verloskundige Titia van Eijndhoven en onderwijskundige Eric Entken in het aprilnummer over hoe een zorgmodel eruit zou moeten zien, een model waarin de cliënt werkelijk centraal staat. Dit keer vertelt Jolande IJsseldijk, projectleider bij STBN, over de ervaringen in het 2MoVe))project; hoe kan de cliënt centraal gezet worden?
cliëntenpanel kwam bijvoorbeeld naar voren dat vrouwen geen oneindige keuzes ambiëren. Ze willen binnen bepaalde kaders een keuze hebben; ze willen ook graag geadviseerd worden door de zorgverlener. Vrouwen willen begrijpen waarom bepaalde keuzen voorgesteld worden, om vervolgens hun eventuele zorgen te uiten en vragen daarover te kunnen stellen. Een ander gespreksonderwerp was de continuïteit van zorg. Voor de vrouwen in het panel bleek het vooral belangrijk dat iedere zorgverlener goed op de hoogte is van hun situatie. Dan ervaren zij meerdere zorgverleners niet als negatief of nadelig. Ook bracht het cliëntenpanel naar voren dat er behoefte is aan contacten met andere zwangeren juist in het begin van de zwangerschap, terwijl de meeste cursussen dan nog niet begonnen zijn.
2MoVe)) Jolande IJsseldijk: “In het 2MoVe))-project zijn we op zoek gegaan hoe je de cliënt centraal zet in onze verloskundige zorg.” Met we bedoelt Jolande alle betrokkenen bij het project: de werkgroep die het eerste model ontwikkelde, de beroepsorganisaties, de zorgverleners in de pilot en niet te vergeten de zwangere vrouwen. Jolande: “Een
Jolande IJsseldijk:
belangrijk onderwerp van gesprek was hoe organiseren
“In het 2MoVe))-
we de inspraak van de cliënt? Hoe zorgen we ervoor dat
project zijn we op
de zwangere daadwerkelijk centraal staat in de individuele
zoek gegaan hoe
zorg. Hoe zorgen we ervoor dat de cliënt betrokken
je de cliënt centraal ¥ 34".
wordt bij de ontwikkeling en de uitvoering van het model en… dat zij ook daarna nog betrokken blijft? Zorgverleners
zet in onze verlosKUNDIGE ZORGv
en organisaties kunnen van alles bedenken en ontwikkelen maar we moeten ons steeds blijven afvragen: past dit bij
Meerdere manieren
wat de cliënt feitelijk wil?”
Het panel gaf belangrijke input aan het project maar het bleek niet gemakkelijk om vrouwen voor het panel te
Cliëntenpanel
vinden. Jolande IJsseldijk: “Zwangeren of jonge ouders
Voorafgaand aan de pilot heeft een cliëntenpanel het
laten zich lastig organiseren in een klankbordgroep of een
projectteam terzijde gestaan. Het panel gaf het team
panel. Ze krijgen het vaak praktisch niet rond; ze zitten
feedback op de ontwikkelde instrumenten die in de pilot
met oppas en hebben het vaak al erg druk. In tegenstel-
uitgeprobeerd zouden worden. Acht vrouwen vormden
ling tot patiëntenverenigingen van chronische zieken,
dit panel; zij waren direct benaderd door de vijf betrok-
ervaren zij er zelf vaak geen persoonlijk profijt van. De
ken verloskundige praktijken en daarnaast geworven
chronische zieke werkt in een panel mee aan de verbete-
door de vereniging ‘Het ouderschap’. De vrouwen in het
ring van zijn eigen zorg en heeft vaak direct baat aan
panel voerden interessante en levendige gesprekken.
uitwisseling van ervaringen met lotgenoten.”
:IJ WISSELDEN ERVARINGEN UIT EN TOETSTEN IDEEÑN 5IT HET
Het was de bedoeling om in de pilot een cliëntenpanel in te richten die de zogenaamde Verloskundige RegieGroep
Relinde van der Stouwe is lid van de redactie
(VRG) terzijde zou staan. Deze regiegroep neemt in het 4V6 JUNI s +./6
41
)../6!4)%& 2MoVe))-model een belangrijke plaats in het verloskundige
looptijd van de pilot bleek dit niet realiseerbaar. Volgens
samenwerkingsverband (zie figuur 1 en het kader ‘Een
Jolande IJsseldijk betekent dit echter niet dat een
goed Begin’). De regiegroep initieert een gezamenlijke
cliëntenpanel niet mogelijk is. Maar ze ziet ook andere
visie op hoe de zorg als een samenhangend geheel aan
opties om de inbreng van cliënten te waarborgen.
de zwangere wordt aangeboden. De opzet was om een
Jolande: “Je kan er ook voor kiezen een cliënt in de
cliëntenpanel hierop feedback te laten geven. Binnen de
regiegroep op te nemen. Dat vraagt veel meer van die ene persoon maar het is wellicht gemakkelijker te
Figuur 1 /RGANISATIE 736 0LUS
organiseren dan een panel. Natuurlijk blijft dan de vraag hoe één persoon het geluid van meerdere personen kan vertegenwoordigen. En hoe een cliënt met een frisse blik kan blijven kijken wanneer ze langer met de organisatie meedenkt. Sowieso is het belangrijk niet alleen af te gaan op een vertegenwoordiging van een cliënt of een cliëntenpanel in je organisatie. Zorgverleners kunnen de mening van de cliënt ook peilen met een cliënttevredenheidsonderzoek. Ook hier is een bezwaar dat de respons op schriftelijke vragenlijst na de bevalling vaak laag is. Mensen hebben het gewoon te druk en er zijn allerlei lijsten en enquêtes die ze al moeten invullen. Het kan helpen gezamenlijk één vragenlijst te ontwikkelen zodat ouders over de ontvangen geboortezorg slechts één keer
@%EN GOED BEGIN
42
Het stuurgroeprapport ‘Een Goed Begin’ was voor zorg-
betrokken als tweedelijns zorgverleners. De zorg bij deze
verzekeraar Agis de aanleiding om STBN de opdracht te
negentig vrouwen werd gemonitord en geëvalueerd
geven een nieuw model te ontwikkelen voor verlos-
waarna het model is bijgesteld. Middels vragenlijsten en
kundige zorg. Een werkgroep van mensen uit de verschil-
gestructureerde interviews werden de ervaringen van
lende beroepsgroepen (verloskundigen, gynaecologen en
cliënten met 2MoVe)) geëvalueerd en vergeleken met een
kraamzorg) ontwikkelde het 2MoVe))-model. Het model
controlegroep van cliënten die reguliere zorg hadden
steunt op twee pijlers: een inhoudelijke en een organisa-
ontvangen. De pilot was beperkt van omvang en duur.
torische. Voor de eerste pijler werden een aantal aan-
Er kunnen daardoor geen conclusies getrokken worden
bevelingen uit het stuurgroeprapport uitgewerkt: de
over 2MoVe)) die representatief zijn voor de verloskun-
casemanager, het zorgplan, het huisbezoek, vroege en
dige zorg in Nederland. De respons van de cliënten op
continue baringsbegeleiding, gezamenlijke groeps-
de vragenlijst was laag. Het beeld dat uit de reacties van
voorlichting en het gezamenlijk door eerste- en tweede-
cliënten ontstond, werd wel bevestigd in de interviews.
lijn bespreken van zwangeren met een niet-blanco
Er zijn aanwijzingen dat cliënten die zorg hebben
anamnese. Voor de tweede pijler werd de Verloskundige
ontvangen volgens 2MoVe)) meer tevreden zijn over het
RegieGroep (VRG) opgezet die de nieuw ontwikkelde
aantal zorgverleners, over de begeleiding en bejegening
samenwerking in het verloskundig samenwerkings-
durante partu. Ze waren tevreden over het vroege contact
verband (VSV) moet realiseren en borgen (zie figuur 1).
tijdens de baring, het zorgplan en de casemanager.
In de regiegroep zit een kleine vertegenwoordiging van
Primiparae wilden graag meer bezoeken aan de verlos-
de mensen uit het veld. Zij ontwikkelen samen een visie
kundige, vooral voor de 20ste zwangerschapsweek; multi-
hoe de zorg als een samenhangend geheel aan de
parae wilden echter minder. Hoogopgeleide multiparae
zwangere wordt aangeboden. Ook monitoren en
vonden dat de voorlichtingsavond in het eerste trimester
evalueren zij de nieuwe werkwijze.
geen toegevoegde waarde had. Dit blijkt uit de evaluatie
Het model is reeds bij negentig zwangere vrouwen in
met zowel de cliënten alsook de zorgverleners.
vijf eerstelijns verloskundige praktijken uitgeprobeerd in
Het herziene model is beschikbaar op de STBN-website:
Amsterdam-West. De klinische verloskundigen en
www.stbn.nl. Daar vindt u ook het zorgplan dat is
gynaecologen in het Sint Lucas Andreasziekenhuis waren
gebruikt tijdens de pilot.
4V6 JUNI s +./6
INNOVATIEF bevraagd worden zoals bij 2MoVe)) het geval was.
De casemanager is het vaste aanspreekpunt voor de cliënt
Daarvoor moet gezamenlijk binnen het VSV bepaald
in niet-acute situaties. Als de zwangere voor de 32ste
worden op welke momenten welke input nodig is om de
week is overgedragen aan de tweedelijn, volgt de
geboortezorg te evalueren en verbeteren.”
klinische verloskundige in de pilot de eerstelijns verloskundige als casemanager op. De casemanager is tevens
DE cliënt bestaat niet
de persoon die in de kraamtijd minimaal een keer contact
Jolande IJsseldijk: “We hebben het steeds over ‘de cliënt
heeft met de cliënt en een aantal weken post partum de
centraal’ maar DE cliënt bestaat niet. Wat we bedoelen
zorg evalueert met de cliënt. Er wordt gekeken naar de
Figuur 2 Van ketenzorg naar cirkelzorg. Tot op heden hebben wij het vaak over ketenzorg. Bij ketenzorg wordt de zorg verleend door verschillende zorgverleners uit diverse echelons (eerste, tweede lijn, verloskundigen, kraamzorg, JGZ, enzovoort). De ketenpartners proberen hun zorg voor de cliënt zo goed mogelijk op elkaar aan te laten sluiten. In het model van 2MoVe)) staat de cliënt letterlijk in het midden. De zorg wordt verleend door verschillende zorgverleners in de buitenste schil. De casemanager is verantwoordelijk voor het coördineren van die zorg. Hij legt de gemaakte afspraken vast na de intake en monitort deze. Hij is het aanspreekpunt voor de cliënt. Hoewel de casemanager een belangrijke taak heeft in het zorgproces, hoeft hij niet de meest betrokken zorgverlener te zijn bij de cliënt. Dat kan heel goed EEN COLLEGA VERLOS KUNDIGE OF GYNAECOLOOG zijn die de cliënt tijdens de zwangerschap vaak ziet of haar bevalling begeleidt.
met ‘de cliënt centraal’ is dat we de zorg willen
afspraken in het zorgplan; zijn ze nagekomen? Hoe kijkt
afstemmen op de individuele behoeften. Verloskundigen
de cliënt terug op de zorg en het realiseren van de
zien zwangeren die verschillend denken, voelen en
afspraken in het zorgplan? Zo rondt de casemanager de
handelen ten aanzien van hun zwangerschap. Als
zorg af en het is voor haar tevens een goed moment voor
verloskundige heb je geleerd om op individuele wensen
feedback.”
in te spelen. Toch is het een valkuil juist voor de ervaren
In de pilot leverden zowel het zorgplan alsook de
zorgverlener dat zij voor de zwangere gaat invullen
casemanager een bijdrage aan ‘de cliënt centraal’. Maar
omdat de verloskundige denkt dat ze op basis van haar
de pilot is nog niet uitontwikkeld. Jolande: “De bedoeling
jarenlange ervaring met mensen, wel weet wat de ander
is dat de zwangere zich (mede)eigenaar voelt van haar
wil. Daar kan ze naast zitten. De kans dat zij bij de
eigen zorgplan. Zij overhandigt het bij elk bezoek aan de
wensen en behoeften van de vrouw aansluit, is groter
(nieuwe) zorgverlener en mag verwachten van de
wanneer zij bij de cliënt zelf begint. In het 2MoVe))-model
zorgverlener dat het zorgplan bijgehouden wordt. In de
wordt het zorgplan als een middel gezien om dat te
pilot vergat de cliënt het boekje nog wel eens en ook de
ondersteunen; om het gesprek aan te gaan met de cliënt.
zorgverlener vroeg er niet altijd naar.”
De casemanager (in de pilot was dat de verloskundige die de intake deed) zorgt ervoor dat alle afspraken worden
Zoeken en proberen
vastgelegd in een zorgplan en dat het dossier op orde is.
De pilot in Amsterdam-West was van beperkte duur en 4V6 JUNI s +./6
43
INNOVATIEF betrof slechts een klein deel van alle zwangeren. Sommige onderdelen van het model in de pilot hadden meer tijd nodig om goed van de grond te komen. Zorgverleners moesten veel inspanning leveren voor slechts een deel van hun cliënten. Dit betekent dat er geen conclusies getrok-
3AMENVATTINGSKAART .(' STANDAARD :WANGERSCHAP EN KRAAMPERIODE
ken kunnen worden over 2MoVe)) die representatief zijn voor de verloskundige zorg in Nederland. Wel zijn er
In het meinummer van dit tijdschrift stond
belangrijke aanwijzingen voortgekomen uit de pilot die
een tweetal artikelen over de nieuwe NHG-
hebben geleid tot aanpassingen in het model.
standaard Zwangerschap en Kraamperiode en de nieuwe paragraaf die hier aan toege-
Jolande IJsseldijk: “Het is anders als je als VSV besluit om
voegd is met samenwerkingsafspraken tussen
in je regio de zorg op een bepaalde manier te gaan
huisartsen en verloskundigen. De standaard
organiseren voor alle zwangeren. In de pilot deden we
en de samenvattingskaart bevatten informa-
alles voor de eerste keer. Maar als je de kans krijgt om iets
tie die ook zeer relevant is voor verloskun-
twee of drie keer te doen, dan wordt het gemakkelijker.
digen. In de artikelen stond vermeld dat de
Bij het casemanagement bijvoorbeeld bleek het lastig voor
samenvattingskaart bijgevoegd zou zijn bij
de tweedelijns casemanager na overdracht de eerstelijns
het tijdschrift. Dit is vergeten. U treft deze
casemanager te bereiken of vice versa. Of hoe de
samenvattingskaart, inclusief de nieuwe
casemanager checkt of alle paden die zijn uitgezet ook
samenwerkingsafspraken, bijgevoegd bij dit
worden bewandeld. Daar vind je een weg in als je het
tijdschriftnummer.
vaker doet. Ook krijg je de kans om bepaalde onderdelen
%XCUSES VOOR HET ONGEMAK
aan te passen. Het cliëntenpanel in de pilot gaf bijvoorbeeld de voorkeur aan het huisbezoek door alleen de verloskundige in plaats van een bezoek door verloskundige en kraamzorginstelling. Vervolgens is dit ook zo uitgevoerd. Maar in de evaluatie bleek dat op deze manier de kraamzorg hun informatie over de dienstverlening niet kwijt kon. Verwachtingen en wensen over de kraamzorg werden onvoldoende afgestemd. Het betekent dat je opnieuw naar de opzet en uitvoering van het huisbezoek moet gaan kijken en opnieuw naar een vorm moet zoeken waarover cliënt en zorgverlener tevreden zijn. Het is belangrijk dat je blijft proberen, evalueren en aanpassen. Er is nooit een eindstation bereikt.”
Een hart onder de riem Vanuit haar ervaring met 2MoVe)) maar ook met andere STBN-projecten zoals Groningen Geboortezorg, wil Jolande al die VSV’s een hart onder de riem steken die bezig zijn met de verandering in de organisatie van zorg. “’De cliënt centraal’ is een leerproces. Er is niet één model. Het gezamenlijke proces met elkaar doormaken levert het meest op. Liever kleine stapjes met elkaar dan een prachtig plan dat niet gedragen wordt. Geef jezelf en je collegae de tijd om eraan te werken. Waarborg wel dat je in gesprek met de cliënt blijft en niet slechts een enkele keer naar haar mening vraagt.” Q
44
4V6 JUNI s +./6
02!+4)*+
6OOR ALLE BIJNA VERLOSKUNDIGEN Het is donderdagmiddag. Ik heb een bijscholing en rijd naar een naburige praktijk. De praktijk bevindt zich in een voor mijn navigatie onbekende nieuwbouwwijk. Blij als ik de praktijk gevonden heb, parkeer ik exact op tijd mijn auto. Wanneer ik uitstap, zie ik tot mijn vreugde een collega die er even opgelucht en gehaast uitziet als ik. We gaan naar de V-Mis! De middag wordt gepresenteerd door een sympathieke stopcoach die haar programma met ons doorneemt. Risico’s van roken, de risico’s voor het kind en wat kan de verloskundige doen? Geweldig, denk ik. Net wanneer ik tevreden een slok van mijn koffie neem, valt het R-woord, o nee, het R-woord? Ja! Rollenspel! Ik verslik me acuut, het zal toch niet... Om me heen kijkend zie ik gelukkig iedereen even verschrikt kijken, maar het maakt de feiten niet anders. Leerzaam toch, zou je denken, zo’n rollenspel. Nou nee, dat vind ik helemaal niet. Hoezo? Dat komt allemaal door de actrices. Actrices? Ja, actrices! Op de opleiding werden wij een paar keer per jaar verrast met een vaardigheidstraining verzorgd door deze dames. Doel: ons een realistische kijk geven op de dagelijkse problematiek van onze cliënten. Tijdens de training veranderde de eerst zo sympathieke actrice bij het omdoen van een nieuw sjaaltje in een allesopeisendezwangere. Ik vond de acteerkunsten van de actrices helemaal niet realistisch en bleek, in tegenstelling tot de werkelijkheid, steevast te struikelen over de uitgebeelde casus. In de hoop de rol van de actrice in kwestie te ontmantelen schoten allerlei gedachten als bliksemschichten door mijn hoofd. “Er is iets aan de hand..., drugs..., DOPE! Ik wist het wel..., uhh..., nee? Een afwijkende combinatietest dan, of wacht, ik weet het..., haar partner slaat haar! Natuurlijk! Oh, nu begint ze ook nog te huilen! Gaat ze scheiden, is ze overwerkt dan? Oh, het komt door mij ... 5ITEINDELIJK EINDIGDE DE GEACTEERDE HUILPARTIJ VAN DE ACTRICE IN EEN niet-geacteerde huilpartij van mij. Op adem gekomen, kwam dan de laatste emmer met pek over me heen: de evaluatie. “En dan is het nu tijd voor het leermoment. Laten we eens kijken wat er goed ging en vooral,... wat er mis ging.” Ik zwoer dat, wanneer ik eenmaal van de opleiding af was, ik mij never-nooit meer zou onderwerpen aan het rollenspel. Dat ik er niet onderuit kwam bleek enkele jaren later tijdens een module preconceptiezorg. Ook nu wist de actrice het weer zo bont te maken dat ik haar, in een laatste wanhoopspoging, ontraadde om ooit zwanger te worden. De verdere gevolgen voor mij laten zich raden... Je begrijpt dan ook mijn opluchting toen een collega zei: zullen wij naar de koffiemachine ‘rollen’ en het spelen even laten zitten? Geweldig zo’n collega, daar heb je tenminste wat aan! Gelukkig voor ons en jammer voor onze stopcoach, eindigde de V-Mis in een heftige discussie over de taak van de verloskundige bij de rokende zwangere, waardoor het rollenspel werd geschrapt. Rollenspellen? Het is me nog altijd een raadsel waarom we dit elkaar aandoen. Stoppen ermee, zou ik zeggen! Voor alle studenten onder ons: ik begrijp jullie. En weet: eens ben je ervan af. Bijna dan! Q Ruth Evers 4V6 JUNI s +./6
45
REGISTERED MIDWIVES
Waarneemster Leeuwarden In verband met het vertrek van 1 collega zoeken wij per 10 september een waarneemster. Wij werken met 4 verloskundigen in een stadspraktijk met een gemengde populatie cliënten. Onze praktijk: - is geautomatiseerd met Onatal - heeft een praktijkassistente - heeft een prima samenwerking met de 2de-lijn - is gevestigd in een multidisciplinair gezondheidscentrum - beschikt over een eigen echoapparaat - heeft ongeveer 310 zorgeenheden per jaar
Did you know that New Zealand has a Midwifery led model of care? At Counties Manukau District Health Board we offer a full scope of practice – allowing you the autonomy to make decisions. Our Midwives work in partnership with the women and their families/whanau. We provide midwifery care that recognises, values and respects the uniqueness of the individual. You will be part of a great team environment, working in a vibrant and culturally diverse community, with flexible hours and a real family focus. And, as a teaching hospital we can offer you the professional and personal development you deserve! At Counties Manukau District Health Board we know your career is not just the job you do, which is why we offer so much more! Interested? Send your expression of interest to
[email protected] You can also visit www.deliveringfutures.co.nz or www.countieshealthjobs.com for more online information.
Heb je interesse, mail of bel ons: Marij van Leeuwen
[email protected] 06-30015637 www.verloskundigenbonnehus.nl
Praktijk ter overname aangeboden Deze solopraktijk is gevestigd in Den Haag, maar het is goed mogelijk om met twee verloskundigen de praktijk te voeren. Er wordt gewerkt met het automatiseringsprogramma Orfeus en een praktijkassistente ondersteunt de verloskundige. De praktijk werkt nauw samen met de tweede lijn. De achterwacht wordt gevormd door een buurpraktijk. Voor meer informatie: 06-53360661.
Verloskundigenpraktijk Zwijndrecht zoekt waarneming!
Gezellige, jonge praktijk zoekt per 1 juli een enthousiaste waarneemster voor 1/4 deel van de praktijk. Wat hebben we te bieden? Een waarneming voor langere tijd, een open werksfeer, gevarieerde cliëntenpopulatie, modern praktijkpand, ziekenhuis in de buurt, geautomatiseerd met Onatal. Heb je interesse? Neem gerust contact op:
[email protected] Dingena Epker, Jolein Alberts, Marieke de Kruijf en Marjolein Petterson
02!+4)*+
6IJF MINUTEN INTERVIEW MET !NOUCK ,OOS JAAR EN VIERDEJAARS STUDENT AAN DE !6Wat is je motivatie om verloskundige te worden? Mijn moeder is kraamverzorgster geweest. Ze vertelde altijd verhalen over de bevallingen die ze had bijgewoond. Deze vond ik heel interessant en vanaf toen wilde ik al graag verloskundige worden. Na een dagje meelopen met een verloskundige, voordat ik aan de opleiding begon, wist ik echt dat dit was wat ik wilde. Vooral de zelfstandigheid van het beroep trekt me aan. Daarbij mag ik aanwezig zijn op het mooiste moment van iemands leven. Het is prachtig om daarin zo’n belangrijke rol te mogen spelen. Welk onderdeel van het vak boeit jou het meest? Toch wel de bevalling zelf. Het onverwachte ervan: je weet nooit hoe het afloopt. Je gaat de dienst in en je weet niet wat je de komende 24 uur staat te wachten. Die uitdaging, daar houd ik van. Waar zag je je eerste bevalling en welke indruk maakte die op jou? Dat was in Nijkerk, het dorp waar mijn ouders wonen, tijdens mijn kijkstage. De verloskundige vond het heel leuk dat ik met haar mee liep en heeft enorm veel moeite
Waar verheug je je straks het meest op als je gaat
gedaan om mij in die ene week mijn eerste bevalling te
werken?
laten zien. Dat is op het nippertje gelukt en het was best
Dat ik mijn eigen werkwijze kan gaan ontwikkelen en
spannend: Er was meconiumhoudend vruchtwater en
mijn eigen invulling kan geven om de cliënten zo
cortonenpathologie. Ik vond het niet eng en wist
tevreden mogelijk op hun bevalling te laten terug kijken.
absoluut dat ik dit werk wilde doen. Dat komt mede doordat deze verloskundige mij zo goed begeleidde.
Waar zie je het meeste tegen op? Toch wel tegen die eerste maanden. Je staat er dan
Wat is je favoriete vak op de opleiding?
ineens helemaal alleen voor. Je kan niet meer even snel
Ik heb het vanaf dag één naar mijn zin gehad op de
wat overleggen. En ik voortaan in m’n eentje werken.
opleiding, maar ben nu nog maar heel weinig op school.
Nooit meer gezellig met z’n tweeën kletsen in de auto…
Ik moet namenlijk alleen mijn scriptie nog afronden, verder ben ik bezig met mijn eindstage. Wat ik altijd de
Hoe ziet je ideale werkplek eruit?
leukste lessen vond, waren de vaardigheidslessen: het
Dat is een eerstelijns praktijk. Ik wil graag gezellige en
oefenen en naspelen van praktijksituaties.
leuke collega’s en een praktijk die niet al te rustig is. Ik ben geen type voor een solopraktijk. De hele week dienst
Waar zou je tijdens de opleiding meer aandacht aan
zonder bevallingen is niets voor mij. De stad of een
willen besteden?
levendig dorp en met veel verschillende populaties past
Er zijn momenteel veel veranderingen gaande in de
mij beter. Q
verloskunde en ik zou willen dat ze daar wat meer op zouden inspelen. De opleiding is heel erg gericht op de eerste lijn. Maar tegenwoordig gaan zoveel cliënten naar de tweede lijn… Hoe kunnen wij daar het beste op in spelen? De hele discussie over integrale zorg; ik zou daar meer in willen worden opgeleid. 4V6 JUNI s +./6
47
¥ ,INUS (ARMS 'ROU
02!+4)*+
48
4V6 JUNI s +./6
PRAKTIJK
De werkplek van Sprintij, Rebekka Visser & Mirjam Medema Wil van Veen “Mensen die voor het eerst onze praktijk binnenstappen,
even later, peinzend: “... het ‘moederen’ van cliënten
zeggen: ‘dit lijkt wel een huis’ en dan zeg ik ‘dat is het
gaat me eigenlijk beter af...”
ook’,” zo vertelt Rebekka Visser nadat Mirjam Medema
Nog even doorpratend over het moederschap merkt
mij, reeds voorzien van een kop koffie, aan de keuken-
Rebekka op dat moeder en vroedvrouw zijn slecht
tafel heeft geïnstalleerd,. De koffie is vers gemalen met
combineert. “Verloskunde betekent heel hard en
een koffiemolen die ook bij mijn oma aan de muur hing
onregelmatig werken en je ziet dan ook dat jonge
en handkracht vergt. Ik ben in Usquert, bijna aan het
verloskundigen die moeder worden bijna allemaal in
einde van de wereld. In de rechte lijn tussen hier en de
deeltijd gaan werken. Het is gewoon slecht te combine-
Noordpool leven weinig mensen, ik ben in het hoge
ren. Dat deeltijdwerken is allemaal heel begrijpelijk en het
noorden van Nederland. “Kijk,” vervolgt ze, “je zit hier
is logisch dat je er dan niet meer helemaal voor kunt
aan de keukentafel; hier houden wij dus spreekuur.
gaan; het is aan ieder verstandig mens uit te leggen,
Hierachter ligt een onderzoekskamer, maar hier gebeurt
maar er zijn momenten dat ik me afvraag wat we op
het. Dit is voor mensen een vertrouwde plek, op een
deze manier weggooien. Dat wij hier werken zoals we
plaats als deze speelt zich een deel van het leven af, hier
werken, komt mede omdat ik gescheiden ben en Mirjam
praat je gemakkelijker. Zo leren wij onze mensen beter
ongehuwd. We kunnen er helemaal voor gaan,” en dan
kennen en dat is een heel belangrijk uitgangspunt voor
lachend: “Mirjam mag volgens het maatschapcontract
de manier waarop wij werken. Als je iemand goed kent,
niet trouwen. Dan klopt ons verhaal namelijk niet meer.”
weet je beter wat voor zorg iemand nodig heeft. Kun je open en eerlijk de zaken bespreken en dingen benoemen
Rebekka ging werken bij EVA en Mirjam in Amstelveen. In
die soms wat moeilijker liggen. De stelling in onze praktijk
2008 ‘emigreerde’ Mirjam naar Groningen en kwam
is, dat de kwaliteit van het contact dat we met mensen
werken bij EVA. Toen EVA begin 2011 splitste, en
hebben van doorslaggevend belang is voor de kwaliteit
Rebekka hier met Mirjam Verloskundigenpraktijk Springtij
van zorg, begeleiding en voor de uitkomst. Anders gezegd,
begon, was het een mooi moment om te beginnen met
de kwaliteit van de communicatie bepaalt in belangrijke
een spreekuur aan de keukentafel.
mate mede de kwaliteit van de zorg, de ervaring en de
“We draaien hier nu net een jaar, we maken geen enkele
uitkomst. Net zo belangrijk zijn de controles, natuurlijk,
reclame, maar moeten klanten afhouden. We werken met
maar ‘net zo’ en niet ‘het alles bepalende’. In de grotere
een caseload: wie zich bij Rebekka inschrijft, is verzekerd
praktijken, met meerdere verloskundigen zeggen cliënten:
van zorg, begeleiding en aanwezigheid bij de bevalling van
‘de verloskundigen van die en die praktijk zijn wel aardig,
en door Rebekka. Voor mij (Mirjam) geldt hetzelfde.”
hoor!’ maar ze kennen ze niet goed genoeg en omgekeerd kennen de verloskundigen hun cliënten ook niet zo goed.
Springtijstelling 1: De focus van de gezondheidszorg
Terwijl Springtij kiest voor een partnership met de cliënt.”
ligt vooral op het element veiligheid, een onmogelijk begrip omdat slechts schijnveiligheid bestaat. We
Want, geen keukentafel?
hebben het ons zelf aangedaan door de roepen dat
“Precies, geen keukentafel, want aan de keukentafel deel
alles maar veilig moet zijn. Nu we zelf die schijn-
je je geheimen, je eventuele angsten, je verborgen
veiligheid niet mee kunnen bieden, moeten we wel
vragen. Over die keukentafel hadden we het wel eens
steeds meer gaan verwijzen, terwijl het adres waar
vaker gehad, zo van: hoe creëer je nu een ambiance waar
we heen verwijzen ook slechts schijnveiligheid biedt.
vrouwen zich vertrouwd en veilig voelen.” Rebekka ‘moederde’ haar drie kinderen tot 2000 en
“Usquert,” vertelt Rebekka, “is een bijzonder deel van
reisde gedurende haar studie van Usquert naar Amster-
Nederland. Het is heel dun bevolkt, heel uitgestrekt,
dam en vice versa. “Tja, als je wat wilt...,” zegt ze en
wijds. Het ziekenhuis is een rot eind bij ons vandaan, het UMCG ligt op 25 minuten afstand, gelukkig aan de
Wil van Veen is hoofdredacteur van dit tijdschrift
noordzijde van de stad Groningen. We boffen daarbij dat 4V6 JUNI s +./6
49
02!+4)*+ de ambulanceposten dichtbij zijn en de mannen van de
“Hier zijn alle vrouwen van Noordoost Groningse afkomst.
ambulances zijn goed geschoold. Die doen niet paniekerig
Stevig, geworteld in het gebied. De populatie is 99,9%
en weten te stabiliseren als het nodig is. De bevalcultuur
oer-Hollands, met een enkele Poolse of Somalise.
is gebaseerd op traditie: vroeger deden hier de huisartsen
Natuurlijk is de populatie in Rotterdam anders, met veel lage SES, veel allochtonen, veel vrouwen die niet luisteren
3PRINGTIJSTELLING :WANGEREN ZOEKEN VERTROUWEN
naar adviezen over roken, drinken en eetgewoontes. Dat
en willen keuzevrijheid, meer nog dan veiligheid.
is allemaal waar en het leidt tot meer complicaties en een
:E WILLEN VRIJHEID EN DIE IS ER STEEDS MINDER DE 6),
slechter resultaat, maar dat overtuigt ons nog niet dat het
wordt langer... Keuzevrijheid wordt ook beperkt door
niet anders kan door de inzet van ‘een keukentafel’.”
CONCENTRATIEPLANNEN DIE ZIJN GEBASEERD OP HET 3TUUR-
En die keukentafel is natuurlijk niet meer dan een metafoor.
groeprapport dat weer is gebaseerd op meningen en niet op onderzoek. Zo bepaalt uiteindelijk een heel
Mirjam is dan ook van mening dat verloskundigen veel
kleine minderheid wat een grote meerderheid moet.
meer de hand in eigen boezem moeten steken. “Als ze
¥ ,INUS (ARMS 'ROU
de thuisbevalling kwijtraken, moeten verloskundigen niet
2EBEKKA WON ALS @BESTE VERLOSKUNDIGE DE 'OUDEN /OIEVAAR VAN ,IBELLE %EN BIZARRE WEDSTRIJD VINDT ZE ZELF Meer een kwestie van een goed netwerk, dus ‘wederom’ van goede communicatie.
de bevallingen. Die hadden er veel belang bij om mensen
direct roepen dat dit aan anderen ligt, maar eerder bij
thuis te laten bevallen, want een poliklinische bevalling
zichzelf te raden gaan. We hebben allemaal ‘de cliënt
combineert slecht met je spreekuur. Toen de dokters-
centraal’ voorin de mond, maar we besteden weinig tijd
dienst kwam werd het opeens moeilijker, paste de
aan het met elkaar definiëren wat dat dan is en hoe dat
thuisbevalling niet meer in het rooster van de huisartsen.
vorm zou moeten krijgen.” En even later zegt Rebekka:
Veel huisartspatiënten moesten vanaf toen poliklinisch
“Voor ons is de thuisbevalling niet heilig. Als ze geen
bevallen in het Martiniziekenhuis en dat is heel, heel
bestaansrecht heeft, jammer. Maar persoonlijk zou ik het
slecht gevallen in deze streek. Thuisbevallen deden ze al
liever van de andere kant benaderen. Laten we meer en
generaties lang thuis en nu moesten ze vanwege die
beter onderzoeken wat het voordeel is van de thuisbevalling.
doktersdienst naar het ziekenhuis. Wij stapten precies op
Weten we absoluut zeker dat het gezondheidsbevorderend
tijd in die onvrede met ‘bevallen kan je weer thuis en het
werkt, of geloven we dat? Ik vertrouw het niet als collega’s
spreekuur is aan de keukentafel’. In no-time kwam heel
de thuisbevalling afschilderen als ‘zo iets moois!’. Dat is een
zwanger Noordoost Groningen naar onze praktijk, toen
uitspraak gebaseerd op romantiek, op emotie en niet op
nog onder de vlag van EVA. Eerst dachten wij dat ze
feiten.” Kort en goed: als een verloskundige zich niet zeker
kwamen om de thuisbevalling, maar dat bleek uiteindelijk
of prettig voelt bij een thuisbevalling en zelf de voorkeur
helemaal niet zo te zijn: ze wilden kunnen kiezen, het zelf
geeft aan poliklinische bevallingen, dan moet zij dat aan
bepalen.”
haar maten en cliënten duidelijk maken. Maar niet: niks zeggen en als de bevalling begint, insturen.”
50
4V6 JUNI s +./6
PRAKTIJK We hebben een pittig gesprek, want uit het bovenstaande
omdat de feitelijke werkdruk bij zeventig zorgeenheden
blijkt dat ‘de cliënt centraal’ vaak een loze kreet is en dat
normaal is. Iedereen aan te raden...”
het feitelijk over de visie en houding van de individuele verloskundige gaat, aldus Mirjam en Rebekka. Maar voor
Samenwerking
hen gaat het bij de thuisbevalling om meer dan romantiek.
De Springtij maakt voor haar echo’s gebruik van het
In haar eigen huis is de vrouw de baas, zij heeft de
echocentrum, samen met veertien andere praktijken. “We
autonomie en de verloskundige moet haar die volstrekt
zijn te klein om zelf een echoapparaat te kunnen financieren
gunnen. Daar kiest de zwangere: wat ze doet, hoe ze het
en bovendien zouden we het met onze caseload van tien
doet, met wie ze het doet.” Maar ook het effect van deze
inschrijvingen per persoon per maand te weinig doen om
stelling is niet wetenschappelijk onderbouwt...
goede en betrouwbare informatie in te winnen. Echo’s kan je beter aan anderen over laten die zich daarin gespeciali-
“Die tien inschrijvingen leiden uiteindelijk tot vier aterme
seerd hebben. Bovendien is het hier erg goed geregeld. Als
zwangerschappen binnen de praktijk per persoon; we
een echo gewenst is, kunnen we online een afspraak maken
hebben ongeveer zeventig vrouwen in zorg. Hoeveel uur
en kan onze zwangere daar nog diezelfde dag terecht. ”
3PRINGTIJ IS BEROEPSOVERSTIJGEND REDELIJK ACTIEF 2EBEKKA h!LS HET
Mirjam: “In de maatschapsdeal is overeengekomen dat ik ietsje
KAN BEN IK BIJ DE ACTIVITEITEN IN 5TRECHT EN IK SCHRIJF GRAAGv
MEER WERK EN DAT 2EBEKKA NAAR BUITEN ONZE BELANGEN BEHARTIGTv
we werken, dat is moeilijk aan te geven; we houden
Mirjam omschrijft de kring als een samenstel van
ongeveer twee maal vijf uur spreekuur in de week, ieder
uiteenlopende praktijken, waaronder drie in de stad en
tien cliënten. We houden naar verhouding weinig
de rest op het platteland. “De sfeer is een beetje van ‘hier
spreekuur en als we ze houden trekken we minimaal een
gaan we het in de tweedelijn maar niet over hebben,
half uur voor iemand uit. Als er wat is, of als er vragen
want binnen de kring verschillen we al teveel van
zijn: met een praktijk als deze is het natuurlijk gemakke-
mening.’ Kort en goed: het is moeilijk om op één lijn te
lijk om iemand te zien. Het is ons visitekaartje dat wij
komen, we onderscheiden teveel verschillende visies.”
cliënten een op een begeleiden.” In drie jaar is het één
(ET 5-#' LIGT AAN DE NOORDZIJDE VAN 'RONINGEN EN OOK
keer gebeurd dat Rebekka niet de bevalling kon doen van
in deze provincie wordt gesproken over een regio-
een zwangere die bij haar in zorg was en Rebekka heeft
ontwikkeling voor de zorg, dus we moeten er maar niet
twee maal een cliënt van Mirjam getoucheerd. Dat is het.
aan denken dat er mogelijk een groot bevalhok aan de
“Feitelijk doen wij iets wat inmiddels en absoluut taboe
zuidkant van Groningen wordt gebouwd..., want het valt
is: ‘ben jij dan dag en nacht, zondags en door de weeks,
niet te ontkennen dat er op ketenbijeenkomsten geluiden
bereikbaar voor je cliënten?’ Ja, dat ben ik, en ik vind het
opgaan als ‘het samengaan van de twee ziekenhuizen in
nog leuk ook. Dag en nacht bereikbaar betekent niet dat
DE STAD 'RONINGEN IS GEWENST #ONCENTRATIE KOMT ER DUS
we alles voor die klant doen. Het is een manier van leven,
vroeg of laat.” Q
dit is geen opoffering maar gaat over arbeidssatisfactie, een manier van werken waar je echt niet bij opbrandt 4V6 JUNI s +./6
51
Wel eens een kip gekregen voor het begeleiden van een bevalling? Je bent hoogopgeleid en hebt een goede baan in de verloskunde. Toch mis je iets: uitdaging, meer ǀĞƌĚŝĞƉŝŶŐ͘s^K͕ĞĞŶŝŶƚĞƌŶĂƟŽŶĂůĞŽŶƚǁŝŬŬĞůŝŶŐƐŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞ͕ďŝĞĚƚũĞĚĂƚ͘ůƐs^K͛ĞƌůĞǀĞƌũĞŵĞƚ ũĞŬĞŶŶŝƐĞŶŬƵŶĚĞĞĞŶĐŽŶƐƚƌƵĐƟĞǀĞďŝũĚƌĂŐĞĂĂŶĚĞŽŶƚǁŝŬŬĞůŝŶŐǀĂŶĞĞŶůĂŶĚĞŶnjŝũŶďĞǀŽůŬŝŶŐ͘ :ĞŽŶƚǀĂŶŐƚĞĞŶƐĂůĂƌŝƐĚĂƚŝŶŚĞƚďĞƚƌĞīĞŶĚĞůĂŶĚŐĞďƌƵŝŬĞůŝũŬŝƐ͘ ŶũĞŬŽŵƚƚĞƌƵŐŵĞƚĞĞŶƐĐŚĂƚĂĂŶ ervaringen.
Verloskundigen Docenten Verloskunde
tŝũnjŝũŶŽƉnjŽĞŬŶĂĂƌsĞƌůŽƐŬƵŶĚŝŐĞŶĞŶŽĐĞŶƚĞŶsĞƌůŽƐŬƵŶĚĞ ĚŝĞŚƵŶŬĞŶŶŝƐĞŶŬƵŶĚĞǁŝůůĞŶŝŶnjĞƩĞŶŝŶĨƌŝŬĂŽĨnjŝģ͘ĞŶũĞ ĐƌĞĂƟĞĨ͕ĞĞŶĚŽŽƌnjĞƩĞƌĞŶŚĞďũĞĞĞŶĂĨŐĞƌŽŶĚĞŚďŽͲŽƉůĞŝĚŝŶŐ sĞƌůŽƐŬƵŶĚĞŵĞƚŵŝŶŝŵĂĂůĞĞŶũĂĂƌǁĞƌŬĞƌǀĂƌŝŶŐ͍ ŶǁŝůũĞ ǁĞƚĞŶǁĂƚǁŝũƚĞďŝĞĚĞŶŚĞďďĞŶ͍<ŝũŬĚĂŶŽƉŽŶnjĞǁĞďƐŝƚĞ ǁǁǁ͘ǀƐŽ͘Ŷů.
Er is werk aan de wereld.
).4%2.!4)/.!!,
,ES !SSISES .ATIONALES Lidewijde Jongmans en Agnes Oudenaarden
Deauville, aan de Normandische kust, was op 23-24 en 25 mei jl. het toneel van het jaarlijkse Franse vroedvrouwencongres, les Assises Nationales des Sages-Femmes. Ruim duizend Franse vroedvrouwen, een vijftigtal van de overzeese gebieden, wat verloskundigen uit Franssprekende Afrikaanse landen en een vijftiental ander Europese verloskundigen hadden zich verzameld. In deze drie dagen kregen we een scala van onderwerpen voorgeschoteld: het onderzoek van de pasgeborene, pijnbeleving van de pasgeborene, de invloed van stress op het ongeboren kind, acute verloskundige, medische simulatie, de rol van de verloskundige in de jaren 1870-1914, overzichten van statistieken, en nog veel meer. Naast voordrachten in het grote auditorium bestond er de mogelijkheid om deel te nemen aan verschillende workshops zoals: analyse van het foetale hartritme, vaardigheden in verloskundige manoeuvres, reanimatie van de pasgeborene, uitstrijkjes maken en borstonderzoek doen (pathologie van de borst hoort in Frankrijk bij het vakgebied gynaecologie/verloskunde, red.), echografie en het hechten van een episiotomie. In dit verslag belichten we enkele aspecten.
uterien overleden is en de scalpelektrode de moederlijke hartslag registreert. Dit benadrukt nog eens het belang van het meeregistreren van de moederlijke pols. Er zijn nu APPARATEN WAARBIJ DE TOCOKNOP VAN HET #4' AUTOMATISCH de moederlijke hartslag registreert.
Demografie Begin 2011 telde Frankrijk 18.800 werkende verloskundigen en 7.000 niet-werkende verloskundigen onder de 65 jaar. Sinds twintig jaar is er een enorme groei geweest van het aantal verloskundigen. In 1991 waren er 77 verloskundigen op 100.000 vrouwen in de leeftijd tussen 15-45 jaar, in 2011 waren dit 126 verloskundigen per 100.000 vrouwen
Workshop Foetale bewaking
in de vruchtbare leeftijd. 74% van de verloskundigen is
Tijdens een workshop foetale bewaking kregen we een
werkzaam in ziekenhuizen en privéklinieken, 18% is
AANTAL #4'S TER BEOORDELING AANGEBODEN MET EEN AANTAL
vrijgevestigd. Het overige deel is werkzaam in de protec-
verloskundige gegevens. In kleine groepen moesten we
tion maternelle et infantile (PMI), een organisatie per
de registratie analyseren en beoordelen, een beleid
departement (96) die zich bezighoudt met anticonceptie,
uitstippelen en een voorspelling doen over de neonatale
relationele problematiek, preconceptioneel advies,
uitslag. Altijd weer verrassend en leerzaam. Ook in
prenatale zorg (zoals thuismonitoring). Het aandeel van
Frankrijk is het microbloedonderzoek niet in alle zieken-
vrijgevestigden is aan het groeien. Begin 2008 was hun
huizen en klinieken een gangbaar onderzoek. Met name
aandeel nog maar 9%. Bij navraag bleek de onvrede met
de privéklinieken en de ziekenhuizen van niveau 1 (alleen
een klinische baan de onderliggende reden te zijn.
bevallingen boven de 32 weken, zonder complicaties: pre
Onvrede over het (te) grote aanbod van barenden in een
eclampsie, ernstige groeivertraging, tweelingen, diabeten,
dienst en daarmee de onmogelijkheid om vrouwen
etcetera) kunnen dit onderzoek niet uitvoeren. De
persoonlijke begeleiding te geven. Onvrede over de zuiver
34 ANALYSE VAN HET FOETALE %#' IS IN &RANKRIJK NIET
klinische benadering ten opzichte van barenden, zonder
omarmd. Ook hier casus waarin je denkt het kind te
oog te kunnen hebben voor andere aspecten van een
registreren maar dan blijkt later dat het kind allang intra
bevalling. Voor vrijgevestigde verloskundigen is het moeilijk om toegang te krijgen tot een ziekenhuis. Zij zijn geheel
Lidewijde Jongmans en Agnes Oudenaarden zijn werkzaam als
afhankelijk van de goodwill van een lokaal ziekenhuis dat
klinisch verloskundigen in Màxima Medisch Centrum te Veldhoven
zelfstandig kan besluiten of ze wel of niet een liberale 4V6 JUNI s +./6
53
).4%2.!4)/.!!, verloskundige toelaten. Daarom blijft hun professionele
Analyse van het verloskundig risico
activiteit vaak beperkt tot het begeleiden van de zwanger-
Het medicolegale aspect van de verloskundige zorg is
schap en het kraambed. Toch wordt verwacht dat hun
vaak onderwerp van gesprek in Frankrijk. Het aantal
aandeel nog zal stijgen en dat mogelijk in 2030 een derde
formele klachten is hoog. En daarmee stijgt ook de premie
van de verloskundigen vrijgevestigd zal zijn. Dat zal ten
van de beroepsaansprakelijkheid. Een vrijgevestigde
koste gaan van het aantal verloskundigen dat werkzaam
gynaecoloog betaalde in 1988 ongeveer 12.000 Franse
zal zijn in de ziekenhuizen en klinieken. Aangezien men
Francs (€ 2.000,-) en in 2009 €14.000,-. Voor sommige
ook verwacht dat er in de toekomst onvoldoende
professionals reden om te stoppen met hun vak. Het is
obstetrici zullen zijn, is dit een bron van zorg. De Franse
financieel haast niet meer op te brengen. Er is een
vroedvrouwen zijn voor 99% van het vrouwelijk geslacht,
accreditatiesysteem in het leven geroepen waarbij
de gemiddelde leeftijd is 41 jaar en ze werken gemiddeld
gynaecologen zich vrijwillig kunnen inschrijven om
gedurende 30 jaar.
zodoende de kwaliteit van het eigen handelen te
Het aantal ziekenhuizen/klinieken waar vrouwen kunnen
verhogen. Indien een gynaecoloog zich inschrijft in een
bevallen, is gedaald van 1369 (in 1975) naar 581 (in 2006).
dergelijk register neemt de zorgverzekeraar een deel van de beroepsaansprakelijkheidsverzekering voor zijn rekening. Het doel is om een risicoanalyse uit te voeren waardoor risico’s beter en tijdig opgespoord worden om zodoende beter te kunnen inspelen en anticiperen op complicaties. Vrijgevestigde gynaecologen, werkzaam in privéklinieken, moeten een training volgen in het opsporen en behandelen van risicofactoren en zich bewust worden van de tekortkomingen in de zorg, bijvoorbeeld: het verwisselen van een patiënt, het achterwege blijven van diagnostiek, gebrekkige organisatie, vergeten van een afgesproken procedure, etcetera. Een probleem is dat het alleen geldt voor vrijgevestigde gynaecologen en niet voor gynaecologen in dienst van een (staats)ziekenhuis.
Verloskunde in simulatie Frankrijk loopt, zoals ze zelf zeggen, achter op GrootBrittannië en de Noord-Europese landen wat simulatie-
54
Van École de Cadres de Sages-Femmes naar Master Périnatologie
trainingen betreft.
)N $IJON STOND SINDS DE JAREN @ DE ³COLE DE #ADRES DE
vroedvrouw in 1778, eigenlijk de grondlegger was van
Sage-Femme, een kaderopleiding voor verloskundigen.
leren via simulatie. Zij maakte een fantoom, poppen en
7EL GEVEN ZE AAN DAT -ADAME DU #OUDRAY 0ARIJSE
Daar konden verloskundigen een éénjarige opleiding
placenta’s om rendre l’enseignement palpable, het
volgen tot monitrice (docent op een vroedvrouwenschool)
onderwijs tastbaar te maken.
of chef d’unité (hoofd van een verloskundige afdeling).
Verloskunde leent zich uitermate goed voor simulatie-
Een van ons heeft twintig jaar geleden die opleiding ook
onderwijs. Een verloskamer is 24 uur per 24 uur in bedrijf
gevolgd. Er was ieder jaar één plaats voor een niet-
met een wisselende stroom van patiënten, een emotionele
&RANSE VERLOSKUNDIGE 6ANAF IS DE ³COLE DE #ADRES
belasting, een aanzienlijke hoeveelheid stress, een groot
opgeheven en bestaat de mogelijkheid om een master
aantal verschillende hulpverleners, allen verschillend in
perinatologie te volgen aan de universiteit van Dijon, een
opleiding en ervaring, waarbij communicatieproblemen
tweejarige deeltijdopleiding met als keuzerichting:
veelvuldig voorkomen. Daar draait het vaak om, ook in de
management, pedagogiek en wetenschap. Per jaar zijn er
simulatie trainingen. Veel studies hebben het nut aangetoond
vijf plaatsen voor niet-Fransen. De opleiding is tevens
van trainingen in de verloskunde. Het opzetten van grote,
toegankelijk voor andere beroepen in de gezondheids-
geavanceerde trainingscentra hebben in Frankrijk een
zorg. Een deel van de lesstof wordt als e-learning
grote vlucht genomen.
aangeboden en een deel in groepsverband. Voor
Savoir (kennis), savoir faire (kunde) en savoir être (attitude)
Franssprekende collega’s: het is een investering, maar
is het uitgangspunt. Het veilig kunnen trainen, met
je verbreedt enorm je horizon, je kansen en je hebt
verschillende disciplines waarbij van belang is dat je je eigen
er jarenlang plezier van. Voor meer informatie:
rol kunt spelen en vooral het achteraf uitgebreid débriefen,
[email protected]
zelfs de Fransen gebruiken dat woord, is van groot belang.
4V6 JUNI s +./6
).4%2.!4)/.!!, Ook hier de vraag wie het allemaal moet financieren, en hoe je voldoende goed opgeleide trainers krijgt. Voor meer informatie: www.ilumens.org. en www.stayingalive.fr
Statistieken en Tendensen Een landelijke verloskundige registratie (LVR), zoals wij in Nederland kennen en waarbij de gegevens van bijna 100% van alle bevallingen worden verzameld, bestaat niet in Frankrijk. Het bureau INSERM (Institut National de la Santé et de la Recherche Médicale) verzameld een groot aantal verloskundige gegevens gedurende een week en dat om de drie, vijf, zeven jaar. Het betreft hier de gegevens van het Franse vaste land, dus niet van de overzeese Franse gebieden (zoals Guadelope of Martinique). Tot nu toe zijn er vier tellingen geweest in 1995-19982003-2010. Er wordt gekeken naar zo’n 15.000 bevallingen terwijl er 800.000 x 5 jaar = 4 miljoen bevallingen zijn. Dit lijkt ons niet erg betrouwbaar… In 2015 staat de volgende telling gepland, maar of die doorgaat? Dat is erg afhankelijk van het feit of er geld voor beschikbaar gesteld wordt.
Tot slot De volgende Assises Nationales des Sages-Femmes wordt gehouden in Montpellier op 22, 23 en 24 mei 2013. Q
Tijdens deze 10e editie van de loop was het warm en zonnig, dus niet de ideale omstandigheden om hard te
Literatuur
lopen. Maar de verloskundigen deden het heel goed.
#OMPTE 2ENDU 3CIENTIlQUE
Ze kunnen trots zijn op hun welverdiende medaille en wij zijn heel blij met hun inzet voor het goede doel: verloskundigen in Sierra Leone.
Enige cijfers Het idee voor volgend jaar is om met een heel grote
IN IN
0REMATUREN 2OKEN IN DE ZWANGERSCHAP 3ECTIO #
groep te lopen: verloskundigen, gynaecologen en
kraamverzorgenden, samen in een groot team.
De organisatoren gaan er een ware happening van
maken om Millenniumdoel 5 weer eens goed onder de aandacht te brengen. Q
3TARTEN MET BORSTVOEDING
)N BEZIT VAN 67/ DIPLOMA
,EEFTIJD JAAR
"-)
"-)
#ONSULT BIJ VRIJGEVESTIGDE VERLOSKUNDIGE Plaats bevalling qua aantal bevallingen
100-1499
24.6
20.6
4V6 JUNI s +./6
55
"%2)#(4%.
.EXT 'LAZEN (UIS STEUNT BESTRIJDING BABYSTERFTE
van indicatoren om de kwaliteit van de verloskundige zorg voor vrouwen met een laag risico te meten. Wat begon met 115 mogelijke indicatoren kon worden teruggebracht tot 35. Na twee Delphi-ronden onder verloskundigen, huisartsen en gynaecologenbleven 26 indicatoren over: 8 voor de organisatie van de zorg, 12 voor het proces en 6 voor de uitkomsten van de zorg. In een komende TvV wordt hieraan meer aandacht
De opbrengst van Serious Request van 3FM gaat dit jaar
besteed.
naar de bestrijding van babysterfte. 3FM zegt dat elk jaar
IJQHC 2012; epub 28 maart 2012; NVOG,
5,5 miljoen baby’s onnodig sterven. Dat komt door
19 mei 2012
gebrek aan medische zorg en begeleiding. De radiozender spreekt van een stille ramp. Elk jaar wordt het goede
onder meer naar het opleiden van verloskundigen, het
%ERSTE HOOGLERAAR FOETALE THERAPIE
uitvoeren van zwangerschapscontroles en voorlichting.
In Leiden werd prof. Dr. Dick Oepkes benoemd tot eerst
Tijdens de actie laten drie dj’s zich opsluiten in het
hoogleraar foetale theapie in Nederland. Foetale Therapie
bekende Glazen Huis. Ze krijgen niets te eten en draaien
houdt in dat aandoeningen al worden behandeld als
24 uur per dag tegen betaling verzoeknummers. Dat
het kind nog in de baarmoeder zit. Voorbeelden van
gebeurt dit jaar van 18-24 december vanuit Enschede.
behandelingen zijn: bloedarmoede bij de foetus,
www.skipr.nl, 31 mei 2012
sommige hartafwijkingen en het tweelingtransfusie-
doel van Serious Request samen met het Rode Kruis vastgesteld. Het geld dat dit jaar wordt opgehaald, gaat
syndroom (TTS) waarbij de ene helft van de tweeling te
4HUIS BEVALLEN BLIJFT REÑLE MOGELIJKHEID Thuis bevallen blijft een reële mogelijkheid. Dat stellen de
veel bloed krijgt en de andere te weinig. De inaugurale rede ‘Venit Foetus ad medicum’ oftewel ‘Komt een foetus bij de dokter’ van prof.dr. Dick Oepkes is te vinden via google: inaugurale rede + oepkes. www.lumc.nl
HOOGLERAREN VERLOSKUNDE VAN HET !-# EN DE 65 DE Academie voor Verloskunde en de Verloskundige Kring Amsterdam en Amstelland in een gezamenlijke open brief
-OEDERMELK NIET UIT mES DRINKEN
aan zwangere vrouwen, in reactie op recente publiciteit in
Baby’s, die afgekolfde moedermelk krijgen uit de fles, zijn
de Volkskrant van de auteur Barbara van Erp.
op hun eerste verjaardag gemiddeld zwaarder dan baby’s
#ITAAT UIT DE OPEN BRIEF 7IJ HECHTEN ALS ZORGVERLENERS
die direct uit de borst drinken en zouden daarom meer
veel waarde aan de beleving van de bevalling als
kans lopen om obesitas te ontwikkelen. Kinderen die
“major life event” en een persoonlijke ervaring kan het
moedermelk uit de fles dronken kwamen gemiddeld
vertrouwen van een zwangere vrouw in de verloskundige
maandelijks 71 graam meer aan dan zij die uit de borst
zorg beschadigen.
dronken. Baby’s, die kunstvoeding dronken, kwamen gemiddeld 89 gram aan per maand. De auteurs wijzen er
6ERLOSKUNDIGE ZORG METEN De kwaliteit van de verloskundige zorg is met 26 indicatoren te meten. Dat schrijven Mieneke de Bruin-Kooistra en anderen van het RIVM, 5-# 3T 2ADBOUD ,5-# EN )': IN )NTERNATIONAL *OURNAL FOR 1UALITY IN (EALTH #ARE $E PROJECTGROEP SELECTEERDE TAL 56
4V6 JUNI s +./6
op dat borstvoeding minder risico geeft op obesitas in de latere kinderjaren. De toelichting relativeert de uitspraak echter: borstvoeding en flesvoeding laten elk een ander
"%2)#(4%. patroon van gewichtstoename zien, maar we weten niet
anti-D in het product te kwantificeren.
precies hoe dit samenhangt met kinderobesitas. Direct
Sanquin maakt geen winst op dit product voor Zuid-
drinken bij de moeder heeft echter de voorkeur, gezien
Afrika. Ze ziet het als collegiale hulp dat past in de
de gewichtsontwikkeling in het eerste jaar.
filosofie van Sanquin.
ArchPediatrAdolesc Med, 2012;166 (5): 431-6 en 483-4
www.sanguin.nl
-IDWIVES verenigd in de Belgian Midwives Association (BMA). De
(ET 6ERLOSKUNDIGEN 0LEIN 3AMENWERKEN BEVALT BETER
BMA zet zich in voor naamsbekendheid van de Belgische
/P MAART JL IS DE #OÚPERATIE 6ERLOSKUNDIGEN :WOLLE EN
vroedvrouw en de versterking van haar positie. De
omstreken ua opgericht. Op donderdag 31 mei 2012 is
organisatie kreeg onlangs een nieuw logo.
dat gevierd met een Open Huis voor genodigden op het
De vier Belgische vroedvrouwenorganisaties hebben zich
Grote Kerkplein in Zwolle. Wethouder en locoburgemeester De Heer verrichte de openingshandeling. Na het verwijderen van de strik kwam een straatnaambord tevoorschijn. Het Grote Kerkplein kreeg tijdelijk een nieuwe naam: Verloskundigen Plein. @6ERLOSKUNDIGEN 0LEIN IS DE NAAM VOOR DE #OÚPERATIE
%ERSTE #ENTERING0REGNANCY BABY GEBOREN IN 7AGENINGEN
Verloskundigen Zwolle en omstreken ua. Het Verloskundigen Plein is een samenwerkingsverband van negen eerstelijns verloskundigen praktijken in en rondom Zwolle. Naast belangenbehartiging bevordert de coöperatie de
In Wageningen is onlangs Quint geboren, de eerste baby
informatieuitwisseling, de ontwikkeling van nieuwe
waarvan de moeder deelnam aan een geheel nieuw
initiatieven en de kwaliteit van de (eerstelijns) verloskunde.
CONCEPT VAN VERLOSKUNDIGE ZORG #ENTERING0REGNANCY
www.verloskundigenplein.nl. Q
Wilco en Wendy zijn de gelukkige ouders van Quint. Wendy, die een enthousiast deelnemer van het programma is, vertelt: “Ik zeg al mijn vriendinnen: ga als je zwanger bent naar de groepsbijeenkomsten. Het is
7AT IS -2..
prettig om te ontdekken hoe anderen hun zwangerschap ervaren, om je gevoelens over het naderend moederschap
(ET -IDWIFERY 2ESEARCH .ETWORK .ETHERLANDS
te delen.“
-2.. BEMIDDELT TUSSEN VERLOSKUNDIGE
#ENTERING0REGNANCY WORDT VOOR .EDERLAND ONTWIKKELD
praktijken en onderzoekers bij de uitvoering
door TNO in nauwe samenwerking met de verloskundigen
VAN WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK (ET -2..
zelf, de Amerikaanse oprichters, KNOV en de afdelingen
biedt via research midwives ondersteuning
0UBLIC (EALTH EN /BSTETRIE VAN HET ,5-#
aan praktijken bij deelname aan onderzoek.
www.centeringhealthcare.nl
Praktijken kunnen beter beslissen aan welk onderzoek ze meedoen. Onderzoekers
!NTI $ TESTEN IN :UID !FRIKA
KUNNEN VIA -2.. MAKKELIJKER VERLOSKUNDIGE
Stichting Sanquin Bloedvoorziening test vanaf mei 2012
In het volgende tijdschrift uitgebreid meer
het gehalte anti-D in plasmaproducten van het National
over dit onderwerp.
praktijken bij onderzoek betrekken.
Bioproducts Institute (NBI) in Zuid-Afrika. Met het testen van anti-D draagt Sanquin bij aan het voorkomen van de rhesusimmunisatie bij baby’s in Zuid-Afrika. Voorheen TESTTE EEN LABORATORIUM IN "RISTOL 5+ DE :UID !FRIKAANSE plasmaproducten, maar zij stopten met deze dienstverlening vanwege te hoge investeringskosten voor nieuwe apparatuur. Er zijn steeds minder laboratoria die deze complexe en arbeidsintensieve tests uitvoeren. Voor de eigen productie van anti-D immunoglobuline maakte Sanquin al gebruik van een controletest om het gehalte 4V6 JUNI s +./6
57
"%2)#(4%.
0ERSONALIA Geboren
-W " 3TEENHOFF (AFFKER 3ALZBURG +3 5TRECHT n !SP
Marijse, ZOON VAN %LLEN !NDREA EN .IELS *OOSTEN
Nieuwe leden (m.i.v. 01-07-2012)
(AITSMA -ULIERSTRAAT 6# (AARLEM
-W " "REEDVELD "REDERODESTRAAT (6 "AKKUM n !SP
Roos en Kim, DOCHTERS VAN $IGNA EN "AS VAN "EELEN
-W ! #AZEMIER VAN DER ,ECKLAAN '# .IEUWEGEIN n !SP
&REDERIK (ENDRIKPLANTSOEN '+ ,EIDERDORP
-W " -OOIJ 0ALTROKMOLEN *3 !LPHEN AAN DEN 2IJN n !SP
Ilja, DOCHTER VAN 7INNIE /TTENHOF EN -ICHIEL 'ROOTHOF 3CHRODER
-W ) 6ENNEMA +OEKKOEK ,EKSMONDHOF %0 !MSTERDAM !SP
0URMERDIJK 2* 0URMEREND
Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2012)
Pim, ZOON VAN $IESKE +RIJNDERS EN +AREL #ASIER -ASTPAD
$E HEER / 3ARIOGLU 'ROOTZEILHOF ,8 !MSTERDAM n 7.
4+ !MERSFOORT Elin, DOCHTER VAN !NGELA 2UITER EN "JORN *EURISSEN
SECTOR ZUID NEDERLAND
:UIDPOLDERSINGEL ,! $ELFGAUW
Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2012)
Huib, ZOON VAN %STHER EN *AN VAN 3CHAIK +OBES 0RINSENLAAN
-W , +OSTER .OORDSTRAAT A 4' 3TRIJEN n !SP
#*7OERDEN
-W 2 VAN .EER (EIVELDPLEIN '- -AASBRACHT n !SP
Max, ZOON VAN 2ENATE EN 'UIDO 3IMMELINK +ORFSTRAAT
Nieuwe leden (m.i.v. 01-07-2012)
+% +UDELSTAART
-W % VAN $IJK "URGEMEESTER ,EMMENSSTRAAT B *! 'ELEEN n !SP
Noortje, !GEETH EN 2ON IN T 6ELD )SRAÑL
-W ! DE (EER ,IECKERHOF 3+ 3ITTARD n !SP
!RENT VAN DER 'RAEFFSTRAAT !" :UID "EIJERLAND
-W - (OORNWEG 3CHUILEVINKJE ,' "EST n 6)$ ZHS
Flint, ZOON VAN -ANON 6ERDUIJN EN 5BBO 2OMMERTS 2IBESLAAN
-W - VAN (OVE &REDERIKSTRAAT B ,' 2OTTERDAM n !SP
-. 2OTTERDAM
-W - 3CHILDERS -ARK 2, /ISTERWIJK n !SP
Gijs, ZOON VAN -URIÑL EN (EIMEN 6ISSER 0ERSYN 6ONDELLAAN
-W ) 3ONNEVELD /OSTMOLENWERF 4, 2OTTERDAM !SP
#! 2IJSWIJK
Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2012)
Mimi, -ELANIE 7IEGERINCK EN #HRISTIAAN +RÚNER 0RINSENGRACHT (
-W *#* 6ERHAGE 6OS .OORDWEG '$ -IDDELBURG n ",
$7 !MSTERDAM
-W &-!( 7ILLEMSEN +ORTE .OORDSTRAAT #*
Lise, DOCHTER VAN -ENKE EN (ADRIAN 7IJNMALEN
-IDDELBURG 7.
0IET VAN DE 0OLSINGEL !+ 2OTTERDAM
Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2013)
Hanna, DOCHTER VAN %LLEN EN 7ESSEL 7ILLEMSEN 3LIEGT
-W ! (AAIJER EV DE "EER $E $OMMEL 6# 'OIRLE ",
-UIDENPAD *, (ARDERWIJK Jens, ZOON VAN *OLANDA EN *ORG VAN DER 7ILT "REDEWEG !! -OERKAPELLE
Art. 1 Leden, die bezwaar hebben tegen de toelating van een kandidaat (aspirant-)lid, moeten hun bezwaar met redenen omkleed schriftelijk
SECTOR NOORDOOST NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2012) -W . -EHDI (AKFORT .# !MSTERDAM n ", -W * 3CHMIDT +ARWIJ 44 %EMNES n ", Nieuwe leden (m.i.v. 01-07-2012)
binnen één maand na het verschijnen van het officiële verenigingsorgaan bij het Bestuur kenbaar maken. Afkortingen 6)$ n VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND 6)$ EP n VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND IN EIGEN PRAKTIJK 6)$ G n VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND IN GEZONDHEIDSCENTRUM 6)$ ZHS n
-W & !LBERS VAN *ULSINGHASTRAAT ,2 'RONINGEN n !SP
VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND IN ZIEKENHUIS 66 n VRIJGEVESTIGDE VERLOSKUNDIGE 66 M
-W -, "ROUWER /UDEWEG 4* 'RONINGEN n !SP
n VRIJGEVESTIGDE VERLOSKUNDIGE IN MAATSCHAP 7. n WAARNEEMSTER !SP n !SPIRANT LID
-W ! VAN $ELLEN (OLLANDSEWEG +8 7AGENINGEN n 7.
", n BUITENGEWOON LID "4, n BUITENLANDS LID 3, n SENIOR LID , n ERELID
-W ( 0LEYSIER "AGIJNENKAMP !7 (ASSELT !SP Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2012) -W - &ABER "OON $E /NTDEKKING $4 !MERSFOORT n 6)$ EP -W * -OUT (OETMER *AN VAN 3TEENBERGENSTRAAT %! 'AMEREN SECTOR NOORDWEST NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2012) -W 3 "OUCHAHROUF #RANBERRYLAAN *2 !LMERE n !SP -W -3 (OLLEMAN :WEERS -OERBERGPLANTSOEN 8% )*MUIDEN n 7. 58
4V6 JUNI s +./6
'ESLAAGD Geslaagd aan de Verloskunde Academie Amsterdam !NNA "RUINS 3LOT
'EZOCHT
"ESTUURSLID VAN DE +./6 De verloskundige sector
Wij, het bestuur van de KNOV, zoeken kandidaten voor een bestuursfunctie
staat volop in de maat-
per november 2012.
schappelijke en politieke BELANGSTELLING ,OGISCH
6ERWACHTINGEN
want iedereen heeft er
Van kandidaten verwachten wij:
mee te maken.
s BESTUURLIJKE ERVARING ZO MOGELIJK BINNEN DE GEZONDHEIDSZORG OF PUBLIC
Veranderingen in de maatschappij en in de gezondheidszorg hebben altijd invloed op de verloskundige zorg. Als bestuur van de KNOV geven wij mede richting en vorm aan
health; s HET VERMOGEN OM SECTOROVERSTIJGEND TE DENKEN EN ZO NODIG TE HANDELEN s KENNIS VAN DE GEZONDHEIDSZORG EN BETROKKENHEID BIJ ONTWIKKELINGEN daarbinnen; s STRATEGISCH INZICHT OM DE KANSEN EN RISICOS VAN ONTWIKKELINGEN BINNEN EN buiten de zorg te beoordelen op het belang hiervan voor de verloskundigen; s DE COMPETENTIE OM DEZE ONTWIKKELINGEN OP BESTUURLIJKE HOOFDLIJNEN TE vertalen naar beleidsuitgangspunten; s GOEDE SAMENWERKING MET COLLEGAE BESTUURSLEDEN
deze veranderingen en trends. Het besturen van de KNOV is uitdagend,
'EVRAAGD Van kandidaten vragen wij:
geeft veel bevrediging en
s BESTUURLIJKE ERVARING BINNEN HET TERREIN VAN DE GEZONDHEIDSZORG
is ook leuk.
s BESCHIKKING OVER GEMIDDELD DAG PER WEEK
'EBODEN De gekozen kandidaat bieden wij: s EEN GOED FUNCTIONEREND BESTUUR MET EEN DUIDELIJKE VERDELING VAN TAKEN EN verantwoordelijkheden; s EEN PROFESSIONELE WERKORGANISATIE MET EEN DIRECTEUR EN MEDEWERKERS VOOR de beleidsvoorbereiding en beleidsuitvoering; s EEN GOEDE EN UITGEBALANCEERDE SAMENWERKING TUSSEN BESTUUR EN WERK organisatie en tussen bestuur en directeur; s EEN PASSENDE VACATIEGELDREGELING
0ROCEDURE De kandidaten voor deze bestuursfunctie worden voor verkiezing door de Voor nadere inlichtingen over de
ALV voorgedragen door het bestuur van de KNOV of door vijftien stem-
inhoud, aard en zwaarte van het
GERECHTIGDE LEDEN 5W KANDIDAATSTELLING DIENT VERGEZELD TE GAAN VAN
bestuurslidmaatschap kunt u contact
relevante persoonsgegevens, motivatie voor het bestuurslidmaatschap,
opnemen met Angela Verbeeten
een curriculum vitae.
(voorzitter) of Jos Becker Hoff
5 KUNT DE STUKKEN RICHTEN AAN DE +./6 TAV *OLANDA 3MID 0OSTBUS
(directeur). Zij zijn bereikbaar via
'! 5TRECHT EMAIL JSMID KNOVNL $E TERMIJN VOOR HET INDIENEN VAN
de KNOV, T: 030 2823104.
een voordracht of sollicitatie sluit op 1 september 2012.
!DVERTENTIE
Als vrouw
heb je maar 10 weken de tijd om een ander zwanger te maken. www.moedersvoormoeders.nl
Wij hoeven u vast niet te vertellen hoe cruciaal die tien weken zijn om de kinderwens van een andere vrouw in vervulling te laten gaan. Maar weet u ook hoezeer wij úw hulp nodig hebben om dit aan uw zwangere cliënten te vertellen? Iedere nieuw gewonnen deelneemster aan Moeders voor Moeders is belangrijk. We hebben ze hard nodig. Want zij geven. Waardoor de grootste wens van veel stellen met vruchtbaarheidsproblemen mogelijk toch kan uitkomen. Moeders voor Moeders is onderdeel van MSD
