Tijdschrift voor
Verloskundigen
maart 2012 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen
37e jaargang
FINANCIEEL ADVISEURS VOOR VERLOSKUNDIGEN Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de toekomst.
Telefoon: (0318) 544 044 - www.sibbing.nl
s
Ūɾʂ˔ʹ ymposium ʂʧʹ ɷʂ˦ɭʩʩ ʯˌ˔˦ɭʰɾʂ ˔ ʘʰʐʘʰ ʯɭɭˌ˔ ʰʂɾʂˇ ʕ˚ʘˌĻ ˇʘɸʕ˔ ʩɭʰɾŬ ŇNJǍˌʂ ˄˔ʂ
Leven Lang Leren ¡¡¦¡ ©¥¡ Blijf groeien en ontwikkel u tot een toekomstbestendige verloskundige. Het actuele LLL-programma helpt u daarbij met inspirerende trainers. Locaties: Utrecht, Nijmegen, Eindhoven, Maastricht of een naar uw voorkeur.
¦§¦£¥ ʯɷʂˇNJ ¥ LjljNJ ¥¢¦ §¥¥¢ ¦¢¥¢ ¨¥¦ ¥¡ §Ĭ §£ ©¡ ¢¢ ¡© ¥¦§¬¢ ¬ «¢ ¡ ¥ĭ ©¡ §¥¢ ¥ §£ § Ļ¢ ¡¥¢ ¡¡ ¡ĭ
ř ¢¡¦©¢¢¥¦§¥¦ ř §¡©¡¡£¦¢§¢ ¢¥¨£§¨¨¥ ř ©¡¦¡ ©¢¢¥Ū¨ ¦Ŭ ř ¢¡¦©¢¢¥¦§¥¦ ř §¨¨¥¥¢£©¦į ¨¦¢¡¢¡§¡¨¡ ř §¥§¦£¢¦§¢¡¥¡ ř §¨¨¥¥¢£©¦į ©¥¢¦¨¡¦¦ ¡¥ ř ¥¥ ř ¡§¥¨§¡§¡ ř ¢¦§Ļ¢į¦¦¦¦ ¡§¡¦¢¡ ř ¥¥¦§¥§§ ř § ř ¢¦§Ļ¢¦¦¢£¡¢¦¢£
Eindhoven
2012 22 maart 27 maart 12 april (start), 26 april, 14 mei 19 april
Nijmegen * Eindhoven *
10 mei 15 en 31 mei
Eindhoven * Maastricht Eindhoven *
22 mei en 5 juni 8 juni 14 juni
Nijmegen Maastricht Utrecht *
Distance Learning start in overleg Distance Learning start in overleg Maastricht start november
* op locatie mogelijk (een nog ruimer cursusaanbod is mogelijk).
Meldt u aan via de website: www.av-m.nl Toekomstgerichte verloskunde op hoog niveau
Meer informatie: Rachèl Boesten 043-3885407
).(/5$
TIJDSCHRIFT Over regie en ontwikkelingen van onderop
INNOVATIE
5
Redactie
7.3 voor TvV
Kristel Zeeman
6
Wil van Veen
Wil van Veen
8
II Weegbeleid
9
Vraag van de maand
10 11
45
Wil van Veen
47
Suze Jans
EVE - de geboorte van integrale verloskundige zorg
50
PRAKTIJK
15
53
Samen verantwoordelijk Ruth Evers
22
Mist-protocol zorgt voor minder ruis op de lijn
54
Relinde van der Stouwe
Lara Tauritz Bakker
Kennispoort Verloskunde
Niet de organisatie, maar de inhoud!
Relinde van der Stouwe
Astrid Merkx, Irene Korstjens
Lactatie verdient serieuze aandacht
44
Ervaring is een pre
Bevalcentrum West
13 14
WETENSCHAP Verloskundigen dragen bij aan primaire preventie van kindermishandeling door goed ouderschap te ondersteunen
41
Wil van Veen
Kristel Zeeman
Themabijeenkomsten
Wees je bewust van de toegevoegde waarde Kristel Zeeman
Angela Verbeeten
Multidiciplinaire richtlijn borstvoeding
39
In Zwang Gouda
Jos Becker Hoff
Wie is de baas?
36
Angstreductie in Apeldoorn Kristel Zeeman
KNOV Bestuurlijke zaken
35
Wij gaan Nederland veranderen
27
55
Het voordeel van twee moeders Imke Rosink
ONDERWIJS Accreditatie opleidingen is sluitstuk van kwaliteitszorg Nic van Son, Hanneke Torij
Vijf minuteninterview met François Hesseling
56
Suze Jans
33
INTERNATIONAAL Hoe bevalt Europa?
57
Redactie
FORUM Partogram applicatie
59
BERICHTEN Congres en Cursus Media Next Personalia
61 61 62 63
4V6 MAART s +./6
3
4)*$3#(2)&4 Redactie Relinde van der Stouwe, Suze Jans, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman Medewerkers maart 2012 Laura Tauritz Bakker, Jos Becker Hoff, Cecily M. Begley, Barbara Bekker, Ton van de Coevering, Ruth Evers, Irene Korstjens, Astrid Merkx, Imke Rosink, Henk van Ruitenbeek, Nic van Son, Hanneke Torij, Angela Verbeeten, Jolanda Zocchi Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Wielingenweg 318, 1826 BX Alkmaar E:
[email protected] E:
[email protected] T: 06 53359153 Facebook: Tijdschrift voor Verloskundigen Abonnementen, personalia en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E:
[email protected]
#OVER FOTO Pien Offerhaus, verloskundige en beleidsmedewerker van de KNOV, maakte dit beeldje. Ruim een jaar geleden gaf ze het mee. “Kijk maar of het iets is voor op de cover.” Ik zette het in mijn boekenkast, vergat het, dacht er aan, vergat het... Uiteindelijk bleek het, amper 13 cm hoog, ook nog eens heel moeilijk te fotograferen. Alleen al het kiezen van een passende achtergrond en het uitlichten kostte veel tijd... Nu Pien nog haar beeldje teruggeven... Wil van Veen
Personeelsannonces Wil van Veen T: 06 53359153 E:
[email protected] Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E:
[email protected] Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 132,- per jaar (10 nummers); Europa € 158,-; buiten Europa € 185,-. Voor studenten (buitenlandse opleiding): € 106,Los nummer: € 17,Voorzitter KNOV Angela Verbeeten Foto’s Beata Bosma, Alkmaar Carien van Leeuwen, Amsterdam Bionda Heeringa, Delft, Sander van der Torren, Haarlem Ton van de Coevering, Gouda Bram Visser, Roosendaal © 2012 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100 Oplage: 3950 ISSN 0378-1925
(ET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN WORDT UITGEGEVEN DOOR DE +ONINKLIJKE .EDER LANDSE /RGANISATIE VAN 6ERLOSKUNDIGEN +./6 OPGERICHT OP SEPTEMBER $E VERENIGING IS TOT STAND GEKOMEN UIT EEN FUSIE VAN DE "OND VAN .EDERLANDSE VROED VROUWEN OPGERICHT JUNI EN DE .EDERLANDSE 2+ 6ERENIGING VAN 6ROED VROUWEN OPGERICHT JULI $E +./6 STELT ZICH TEN DOEL DE BEVORDERING VAN DE VERLOS KUNDIGE ZORG IN ZIJN GEHEEL IN .EDERLAND DE VERSTERKING VAN DE POSITIE DIE DE VERLOS KUNDIGE DAARIN INNEEMT ALSMEDE DE BELANGEN BEHARTIGING VAN ALLE VERLOSKUNDIGEN IN .EDERLAND %EN VAN DE MANIEREN OM DIT DOEL TE BEREIKEN IS HET UITGEVEN VAN HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN (ET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN IS IN DE EERSTE PLAATS EEN VAKBLAD OP HET GEBIED VAN DE VERLOSKUNDE EN VERWANTE WETENSCHAPPEN (ET BEOOGT VERLOS KUNDIGEN OP DE HOOGTE TE STELLEN VAN RELEVANTE FEITEN EN ONTWIK KE LINGEN $AARNAAST IS HET EEN FORUM VOOR DISCUSSIE OVER DE VERLOSKUNDE EN VERWANTE DISCIPLINES )N HET REDACTIONELE BELEID WORDT ERNAAR GESTREEFD EEN ZO RUIM MOGELIJKE REEKS AAN ONDERWERPEN TE BEHANDELEN )N DE TWEEDE PLAATS IS HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN EEN VERENIGINGS ORGAAN EN ALS ZODANIG EEN MIDDEL VOOR HET HOOFD BESTUUR VAN DE +./6 OM IN CONTACT TE TREDEN MET DE LEDEN )N DIT KADER DIENT HET 4IJDSCHRIFT VOOR BESTUUR EN LEDEN ALS FORUM OM VAN GEDACHTEN TE WISSELEN Inzenden kopij en advertenties $E REDACTIE NODIGT DE LEZERS UIT OM REACTIES ARTIKELEN EN OPINIEBIJDRAGEN IN TE ZENDEN "IJ VOORKEUR SPECIAAL VOOR HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN GESCHREVEN KOPIJ MAAR OOK ELDERS AANGEBODEN OF GEPUBLICEERDE BIJDRAGEN ZIJN WELKOM ONDER VERMELDING VAN BLADTITEL JAARGANG EN NUMMER +OPIJ AANLEVEREN ALS PLATTE TEKST DUS ZONDER SPECIALE BEKOPPING VOET NOTEN PAGINACIJFERS TABS TABELLEN EN ONTDAAN VAN HYPERLINKS IN 7ORD VIA E MAIL TVV KNOVNL 6AN TABELLEN OF GRAlEKEN DAAROM ALLEEN DE ONDERZOEKSGEGEVENS AANLEVEREN DEZE WORDEN DOOR DE VORMGEVER OPGEMAAKT 2EFERENTIES IN DE TEKST TUSSEN VIERKANTE HAAKJES GEEN SUPERSCRIPT "EELD APART AANLEVEREN BIJ VOORKEUR DIGITAAL EN IN HOGE RESOLUTIE "IJ TEKSTWIJZIGING PLEEGT DE REDACTIE OVERLEG )NGEZONDEN BRIEVEN WORDEN ZO NODIG BEKORT $E +./6 EN DE REDACTIE ZIJN NIET VERANTWOORDELIJK VOOR DE INHOUD VAN GEPLAATSTE REACTIES EN OPINIEBIJDRAGEN (ET AUTEURSRECHT VAN ARTIKELEN BERUST BIJ DE INDIVIDUELE AUTEUR #ITEREN MET BRONVERMELDING IS TOEGESTAAN MITS BINNEN DE WETTELIJKE REGELS /VERNAME VAN LANGERE DELEN VAN ARTIKELEN IS UITSLUITEND TOEGESTAAN NA TOESTEMMING VAN DE REDACTIE EN DE AUTEUR 0ERSONEELSADVERTENTIES VAN LEDEN VOOR HET VOLGENDE NUMMER TOT 26 maart 2012 'ELIEVE BIJ DE PLAATSINGSOPDRACHT HET GEWENSTE FORMAAT EN HET FACTUURADRES TE VERMELDEN 6OOR COMMERCIÑLE ADVERTENTIES ZIE COLOFON (ET DERDE NUMMER VERSCHIJNT OP 10 april 2012.
4
4V6 MAART s +./6
2%$!#4)/.%%,
/VER REGIE EN ONTWIKKELINGEN VAN ONDEROP Agenda
Het jaar van omkering: muren afbreken en daarmee wegen plaveien, zo noemde onze hoofdredacteur 2010 bij aanvang. En zo geschiedde. De inkt van het stuurgroep-
20 maart 2012 Cursus Toetsgroepbegeleider, dag 3
rapport ‘Een goed begin’ was nog maar nauwelijks droog, toen verloskundig
21 maart 2012 Regionale Bijeenkomst APELDOORN ‘Van wij/zij-denken naar wij-denken’ Vooraf: MIO Actief baren
koers naar een andere organisatie en inhoud van die zorg. Overal in het land laten
26 maart 2012 Regionale Bijeenkomst HOUTEN ‘Van wij/zij-denken naar wij-denken’ Vooraf: MIO Actief baren
zorg, angstige zwangeren en maatschappelijk welzijn. De redactie hoopt dat u
28-29 maart 2012 Training Kringbestuurders, dag 1 en 2
vinden op de werkvloer en kan dus alleen van onderop gebeuren. Hiervoor zijn
2 april 2012 Regionale Bijeenkomst BREDA ‘Van wij/zij-denken naar wij-denken’ Vooraf: MIO Actief baren 4 april 2012 Regionale Bijeenkomst DRACHTEN ‘Van wij/zij-denken naar wij-denken’ Vooraf: MIO Actief baren 11 april 2012 Regionale Bijeenkomst WEERT ‘Van wij/zij-denken naar wij-denken’ Vooraf: MIO Actief baren 16 april 2012 Regionale Bijeenkomst ROTTERDAM ‘Van wij/zij-denken naar wij-denken’ Vooraf: MIO Actief baren 18 april 2012 Regionale Bijeenkomst AKERSLOOT ‘Van wij/zij-denken naar wij-denken’ Vooraf: MIO Actief baren 20 april 2012 Platform Internationaal & Twin to Twin
Nederland tijdens nieuwjaarsborrels al de eerste initiatieven nam om de zorg anders en beter te organiseren. Nu, twee jaar later, zet heel verloskundig Nederland zorgverleners zien hoe zij de handen ineen slaan. Op uiteenlopende manieren en niveaus. In dit nummer doen we verslag van deze krachtenbundeling. Van Amsterdam tot Raalte, van Emmen tot Roosendaal. Samenwerking in coöperaties, VSV’s, eerstelijns netwerken en met cliënten. Over algemene perinatale zorg, spoedzich laat inspireren door deze voorbeelden. Dat ze navolging vinden en nieuwe vormen aannemen. Want werken aan samenwerking ten behoeve van de zwangeren moet plaatsgeen kant en klare formules; de problematiek is regionaal verschillend en zelfs lokaal onderscheidend. Sociale achterstand bijvoorbeeld heeft Rotterdam-Zuid een ander gezicht dan in het dunbevolkte Usquert. Hoe de problemen aangepakt moet worden, hangt af van lokale omstandigheden en persoonlijke mogelijkheden. Waar wellicht een geboortecentrum in de grote stad kan bijdragen aan een veilige plaats van bevallen, hoeft dit op het platteland zeker niet zo te zijn. Bij alle gewenste ontwikkelingen van onderop blijft enige regie echter nodig. Het College van Perinatale Zorg (CPZ) moet die sturende rol gaan spelen. Maar een dergelijk College op- en inrichten kost tijd en ondertussen gaan de ontwikkelingen door. Is dat erg? Die vraag komt op als het gaat om de concentratie van zorg. Enerzijds vindt de minister dat het CPZ de regie moet nemen, anderzijds laat ze toe dat in Dokkum, Meppel en elders al ingrijpende beslissingen worden genomen zonder dat iemand weet of de zorg daar beter en door haar gewenst - zegt ze - goedkoper van wordt. Op verschillende plekken in het land zitten zorgverzekeraars aan tafel met professionals en bestuurders van ziekenhuizen waarbij zij praten over levensvatbare verloskundige zorg in de regio. De overkoepelende organisaties lijken machteloos toe te kijken. Wat moet je als verloskundige dan doen? Hakken in het zand, ho-roepen en wachten tot het CPZ iets gaat doen? Je stem laten horen in Den Haag dat je tegen bent? De redactie zegt: laat je bezwaren horen tegen de concentratie van zorg, maar blijf ook nadenken en praten over alternatieven, zoek steun bij andere beroepsgroepen en bij de KNOV. Tijdens het schrijven van dit redactioneel blijven de voorbeelden van samenwerking binnenkomen. Daarom vanaf nu elke maand aandacht voor innovatie op het gebied van samenwerking. Wellicht wilt u ook uw initiatief onder de aandacht brengen? Mail ons:
[email protected] Kristel Zeeman, Relinde van der Stouwe, Suze Jans NB. Onze hoofdredacteur is even ziek! Q 4V6 MAART s +./6
5
Tijdschrift voor
V
4)*$3#(2)&4
VOOR 4V6
Tijdschrift vo
or
Verloskun
6ERLOSKUNDIGEN TEVREDEN EN ENTHOUSIAST MAAR GELUKKIG OOK KRITISCH OVER HUN TIJDSCHRIFT hr Tijdsc
ift vo
s Verlo
or
Wil van Veen
Uitgave van
Ploft het Tijdschrift voor Verloskundigen bij u op de mat dan leest 6.8% het nog diezelfde dag. U begrijpt dat als de redactie wist wie tot deze 6.8% behoren, wij hen zouden knuffelen. Een derde van u leest het tijdschrift binnen een week, ruim 80% (van de 358 respondenten) vermeldt het te lezen voor het volgende nummer verschijnt.
Onderwijs. Uw dagelijkse werkelijkheid staat at verder af van onderwijs dan ‘zij bij Ondereel wijs’ beseffen, zo is de teneur in een deel van de opmerkingen. Maar velen
Uitgaave ve va vann dde Konin
klijke Nede
rlandse Organ
isatie van Verlo
kun Verlos skundigen
van u zijn ook van mening, dat het Tijdsc
leerzame en toegankelijke informa-
or hrift vo
digen februa
tie is. Bij de rubriek Praktijk vraagt u om meer casussen. Ervaringen uit de praktijk vindt u belangrijk en leerzaam.
U
Tijdschri
De redactie is blij met u, vooral ook omdat u het tijd-
Met casussen is het echter zo dat u
schrift als totaal product waardeert met een 7.3. Maar
daarvan de eerste leverancier moet zijn.
uw redactie bestaat uit workaholics en strebers, dus we
Want die ‘zaken’ worden door u in de
gaan voor een 8.0. U zult dat in de komende periode
dagelijkse werkelijkheid ervaren.
merken. Het aantal respondenten per vraag over het
De redactie denkt na over hoe zij aan deze eze
tijdschrift fluctueerde tussen de 358 – 441. Niet iedereen
wens kan voldoen, - zou het jaarlijks
vulde de Ledenpeiling in, maar we zijn blij met de
uitreiken van een digitale camera voor de
informatie die we hebben gekregen.
beste casus helpen? - want zonder uw
ft vo
h
: Thema
e van de
satie van
n
undige
Verlosk
e Organi
erlands
lijke Ned
Konink
Uitgav
inbreng zal dit niet lukken. Tijdsschri
Tabel 1 laat zien hoe u het tijdschrift op onderdelen waardeert en hoeveel u leest. Op de rubriek Internationaal na (79,4) scoren alle rubrieken ruim 80% in de mate
Tijdsc
dat zij gelezen worden, een aantal overstijgt zelfs de
or hrift vo
Verlo
ft voor
Verlosk u
igen skund
Uitgave
90%. Wetenschap scoort 97,2% en Praktijk zelfs 97.7%.
van de Kon
ndig
inklijke
Nederla
ndse Org
anisat
Tijds
De rubriek Internationaal telt het hoogste percentage niet-lezers (18,1). Slechts 0,7% leest nooit de rubriek Praktijk. Het is niet doenlijk hier alle getallen te presenteren. Wat opvalt, is dat u net als in voorgaande peilingen, enorm
rban CM D3ujuni 2011, IC -2
divers bent in uw oordeel. Uw oordeel is net een boeket
19
n Verloskundige
rslag
Tijdschverift voor
zomerbloemen, rijk van vorm- en kleurschakering. Wat de een geweldig waardeert, vindt een ander niks en daartussen bevinden zich nog alle mogelijke nuances. Daarom probeert uw redactie u maandelijks een rijk geschakeerd blad voor te schotelen: voor elk wat wils. Over het algemeen waardeert u de opdeling in rubrieken,
Tij
lo oor Ver rift v h c s d
dig skun
en
Uitgave
van de Kon
inklijke
2011ng ber 36e jaarga septem
Nederla
ndse Org
anisatie
van Verl
oskundig
en
Tijds c
juli/augu
stus 20
11
36e jaar
gang
n
e van de
satie aaniisat e Orggan erlands lijke Ned Konink
ige e loskund Ve Ver vann V
Uitgav
alsmede de diversiteit aan onderwerpen. Ik noem een aantal zaken waar u aandacht voor vraagt: In de rubriek Wetenschap zou u niet alleen het wetenschappelijk artikel willen lezen, maar ook een redactionele vertaling. In de zin van, ‘oké maar wat heb ik hier nu aan’. Een samenvattende introductie van het onderwerp 2011 november 36e jaargang
zou u eveneens op prijs stellen. vann de Uitgave va
Er is nogal wat commentaar geweest op de rubriek 6
4V6 MAART s +./6
ndse rlandse edderl Nederla innklijijke N Kon Koonin Koninkl
undigen
Verlosk Organis Organisaatie van
011 er 236e jaargang
emb
dec Orga
gen undi
rlosk
n Ve
tie va
nisa
ndse
derla
Uitg av
e va
n de
Koni nkl
h
gen Verloskundig 4)*$3#(2)&4
deze rubriek. Ze vinden sowieso dat zij er
Stel, u bent de hoofdredacteur, wat zou u het eerst veranderen?
bekaaid vanaf komen. Binnen de redactie
Wat opvalt, is dat u moeite hebt met lange wetenschap-
w wordt met een aantal klinisch verloskundigen
pelijke bijdragen. U hebt of neemt daar de tijd niet voor.
n nagedacht over oplossingen. Ook hier vormt
Iemand suggereerde om meer samenvattend onderzoek
ttoegankelijke en relevante kopij een
te publiceren. Feitelijk doen we dat al, niet voor niets is
bottleneck.
de Nieuwsbrief van Kennispoort in het tijdschrift opgeno-
De positionering van de rubriek Innovatie is
men. Vier pagina’s aan samenvattend wetenschappelijk
nog moeilijk. De rubriek is nieuw en nog
onderzoek, iedere maand. Verder wil de een meer
niet maandelijks, maar wat er gepresen-
columns, de ander wil er geen. Een paar van u zouden
teerd wordt, spreekt de meesten van u aan;
TvV liever digitaliseren, weg met die papieren uitgave.
namelijk bij blijven en mee groeien in
Ook een splitsing tussen wetenschap en praktijk wordt
Klinisch verloskundigen zijn teleurgesteld over
ndigen
rrii 2011 uaari nu janu ng jaargang jaarga 336e
Verloskundigen dse Organisatie van
de Koninklijke Nederlan
voorgesteld. Dat voorstel lag er in 2009 ook. Dat is toen
on ontwikkelingen.
doorgerekend, maar het idee bleek financieel niet
O Over de rubriek Internationaal zijn de
n
ri 2011
haalbaar.
m meningen sterk verdeeld. Iemand schreef:
36e jaargang
Ook wordt er voorgesteld samen te werken (1x/jaar) met
“Leuk, maar als je niets met ICM hebt of met het Twinningproject, word je wel wat 2011 maart 36e jaargang
overvoerd.” Dat realiseerde de redactie
igen skund Verlo
Verlosk
undige
n
nsie
hyperte
2011ng april 36e jaarga
(gynaecoloog/kinderarts); want een interview leest
vandaar dat we dit jaar om ons heen
prettiger dan een artikel. En dat staat dan weer haaks op
kijken in Europa, zonder daarbij evenwel
de opmerkingen van hen die geen interviews willen, maar
Afrika en Azië te vergeten.
juist meer artikelen…
Over de rubriek Berichten wordt opgemerkt
Zoveel mensen, zoveel wensen. U verblijdde ons met
dat het jammer is dat bij de geboorten de
1106 opmerkingen, zowel complimenten alsook kritiek.
data ontbreken. Gaan we oplossen. De
U deed ons 153 suggesties over wat u zou doen als u
m meesten van u vinden de informatie zinvol
hoofdredacteur zou worden en u bracht 112 nieuwe
aalhoewel een klein aantal onder u het zonde
onderwerpen aan. We kunnen weer even vooruit! Dank daarvoor en... wij gaan toch echt voor die 8.0. Q
va van het papier vindt.
rift v
gen Verloskkundig mei 2011 36e jaar
gang
Leesgedrag >[1] rubriek
oor
Verl o
skun
dige
n
nii 2011g n u uni un jjun ju jaargan 36e jaarga
undigen
Uitgave van de
Koninklijke Nederla
van Verlosk ndse Organisatie
rapportcijfer
Weet niet
oskundig geenn
schrift voor
Nooit
Tabel 1. Rapportcijfer per rubriek en leesgedrag
gen
ie van Verl
nummer een interview met een tweedelijner te plaatsen
zich verleden jaar na Durban ook,
Deels
oor
jke
ninkli
de Ko
e van
itgav
n atie va ganis Orga se Or laaanndddsse erlrla Nedeer
het NTOG, meer naar de tweede lijn te kijken, elk
Helemaal
k
gen undi
%
%
%
%
Redactioneel
7.0
44,2
44,4
10,0
1,4
Bestuurlijke zaken
6.7
28,6
54,7
14,4
2,3
Column voorzitter
6.9
47,0
41,6
10,5
0,9
Rubriek KNOV
6.9
41,4
49,3
4,9
4,4
Rubriek Wetenschap
7.5
50,2
47,0
1,6
1,2
Rubriek Onderwijs
7.0
44,4
49,8
4,0
1,9
Rubriek Praktijk
7.4
70,9
27,0
0,7
1,4
Rubriek Innovatie
7.0
47,0
47,4
1,9
3,7
Rubriek Internationaal
6.8
24,7
54,7
18,1
2,6
Rubriek Berichten
7.2
54,0
40,9
4,2
0,9
Gewogen gemiddelde
7.0
Totaaloordeel TvV
7.3
;= ,EESGEDRAG ONDERSCHEIDT VIER GROEPEN ZIJ DIE HET HELEMAAL DEELS OF NOOIT LEZEN EN ZIJ DIE MENEN HET NIET TE WETEN
4V6 MAART s +./6
7
+./6
"ESTUURLIJKE ZAKEN Jos Becker Hoff
De focus van het bestuur ligt vooral op samenwerking. Verticale samenwerking met gynaecologen en ziekenhuizen als ook horizontale samenwerking met de eerste en nuldelijns professionals en voorzieningen. Bij samenwerking is altijd sprake van een zekere spanning. Die vertaalt zich nu in de doordenderende concentratie van ziekenhuiszorg en de gevolgen die dit heeft op de acute verloskundige zorg. Ik begin met de positieve berichten.
ook te leveren. Op onze website treft u het zogenaamde “Pact van Garderen” aan. Hierin ziet u dat de betrokken partijen, waaronder naast de KNOV genoemd kunnen worden de LHV, het KNGF, de KNMP, de NMT, LVE, Actiz, en V&VN, werkmodellen zullen ontwikkelen met als uitgangspunt om complementair te willen zijn. De enorme vraagontwikkeling die wij de komende jaren zullen zien in samenhang met budgettaire krapte, geven hier alle aanleiding toe. Hier geldt weer dat ’the proof of the pudding is in the eating’, maar als de ‘Esprit van Garderen’ kan worden vastgehouden, belooft dit een mooie ontwikkeling voor de eerstelijn.
De besturen van KNOV en NVOG zijn een constructief en waardevol overleg gestart in Hoog Soeren op de Veluwe
Helaas past hier ook een negatief bericht. De sluiting van
over de rode lijnen van elkaars visies op de geboortezorg
de acute verloskundige zorgafdelingen in ziekenhuizen
in Nederland. Het overleg begon met een inspirerende en
heeft namelijk een vlucht gekregen, vooral in de periferie.
waardevolle inleiding van Erik Heineman, over hoe je
Vastgesteld moet worden dat in veel gevallen zwangeren
professionele groepen met verschillende oriëntaties op de
hiervan de dupe worden, omdat de reisafstanden naar
zorg tot betere of zelfs sublieme samenwerking kan
het alternatieve ziekenhuis aanmerkelijk worden opgerekt
krijgen (Erik Heineman is hoogleraar chirurgie in
en vaker dan gewenst zelfs de bovengrens van 45 minuten
Groningen en ondermeer bekend van zijn ideeën rond
overschrijden. De overheid, de IGZ, en de minister laten
‘Van egosystemen naar ecosystemen’, red.).
het veel te vaak afweten en leggen de verantwoordelijk-
Daarbij is vastgesteld dat samenwerking centraal staat.
heid bij de raden van bestuur van ziekenhuizen en
Voor het leveren van goede en verantwoorde verlos-
zorgverzekeraars. Ook moet worden vastgesteld dat,
kundige zorg zijn wij van elkaar afhankelijk. Uitgesproken
anders dan de minister veronderstelt, over sluiting van
is dat wij, als de belangrijkste professionele ketenpartners,
verloskundige afdelingen geen overleg plaatsvindt met
samen verantwoordelijkheid moeten willen nemen voor
eerstelijns verloskundigen of pas als de beslissing daartoe
deze kwaliteit en daarin als een leidende coalitie, als een
is genomen. Dit, terwijl de consequenties van een
verbond moeten gaan opereren. De leidende coalitie
dergelijk besluit per direct wel gevolgen heeft voor deze
onderschrijft essentiële aspecten als erkenning van elkaars
verloskundigen. Overigens geldt het gemis aan vroegtijdig
expertisegebieden en vakbekwaamheden.
open overleg meestal ook alle andere partijen, zoals de
Het overleg resulteerde in de erkenning dat onze gezamen-
lokale bestuurders. Het zijn deze constateringen die de
lijkheid richtinggevend kan zijn voor onze achterbannen,
basis vormden voor het steunen van de manifestatie door
voor de zwangeren maar ook voor het CPZ, de overheid
de KNOV op 7 maart 2012 rondom een Algemeen
en de politiek. Nu is van belang dat wij dit gezamenlijk
Overleg over Geboortezorg van de Tweede Kamer met de
ervaren bestuurlijke positieve lenteklimaat niet alleen kunnen
minister. Fijn dat u daar was. Q
vasthouden voor onszelf, maar ook kunnen vertalen in concrete gezamenlijke uitbouw van verloskundige zorg. “Wij gaan zorgen voor de beste zorg in de buurt in Europa”. Zo luidt het ‘Pact van Garderen’, opgesteld door een groot aantal relevante partijen in de eerstelijnszorg. Zij zijn in Garderen overeengekomen dat zij intensiever willen gaan samenwerken. De ambitie is geformuleerd om de beste zorg in de buurt in Europa te organiseren en Jos Becker Hoff is directeur van de KNOV 8
4V6 MAART s +./6
+./6
7IE IS DE BAAS De zwangere of barende vrouw mag autonoom beslissen over haar lijf. Ook de verloskundige is autonoom en heeft een zelfstandige verwijsbevoegdheid. We noemen dat onze poortwachtersfunctie. Maar hoe vul ik die in? Als de poortwachtersfunctie betekent dat ik bij de klapdeur sta tussen eerste en tweede lijn en ik autonoom mag beslissen wie ik voor de deur tegenhoud en wie ik er doorstuur, worden noch de cliënt noch ikzelf daar blij van. “Het was leuk u onder zorg te hebben, mevrouw, achter deze deur gaan ze vast net zo goed voor u zorgen en zoek het verder zelf maar uit. Doei.” We hebben de afgelopen jaren nogal wat cliënten door die klapdeur gestuurd. De verwijscijfers nemen almaar toe. Zou dat beter kunnen? Hoe verhoudt mijn autonomie zich tot die van de leek? Wat als vroedvrouw en kraamvrouw ieder een andere kant op willen? De klant is koning? Baas in eigen buik? Lang geleden had ik een zwangere vrouw die erg graag thuis wilde bevallen. Dat kon. Totdat ze bij het eerste touché 7 cm en een stuitligging had. Ik wilde
Vervolg agenda 20 mei 2012 10e Marikenloop, Nijmegen 15 juni 2012 Algemene Ledenvergadering 27 augustus 2012 Twin to Twin 10 september 2012 Kringvoorzittersoverleg 2 oktober 2012 Training Kringbestuurders, dag 3 16 november 2012 Algemene Ledenvergadering 19 november 2012 Twin to Twin
naar het ziekenhuis maar moeder weigerde van de baarkruk af te komen. Lastig, hoor. Gelukkig loste het probleem zichzelf op doordat de baby al in een spontane Bracht was geboren voordat de door mij ingeseinde ambulance was gearriveerd. Professionele autonomie betekent dat de verloskundige van de beroepsrichtlijn mag afwijken als dat in het belang van de cliënt is. Maar wat als uw cliënt wil afwijken en u niet? Als u vanuit uw professionele afweging vindt dat moeders wens botst met het belang van haar baby? Zwaaien met de VIL helpt niet. Door uw autonomie op te eisen verhardt de patiënt in háár autonomie-eis. Dat moet toch anders kunnen? De jurist wil dit soort vraagstukken graag vastleggen in wetgeving. In rechtszaken is getracht de vrijheid van moeders in te perken als die ten koste gaat van haar kind. Meestal met weinig succes. Voor de ethicus is de problematiek reuze interessant. Hij stelt vast dat er verschillende denkkaders zijn om het vraagstuk te bekijken. Maar daar heb je niets aan als je acuut een besluit moet nemen. Wat ik geleerd heb in al die jaren is dat je als verloskundige niet alleen verloskundige kennis en vaardigheden moet beheersen, maar ook je hersens moet
Kijk voor meer agenda-informatie op www.knov.nl of kennispoortverloskunde.nl
blijven gebruiken en goed moet communiceren met je cliënt. Als je uitgaat van het principe, dat je beiden verantwoordelijk bent om een kunststuk af te leveren, dan kom je er samen uit. In een rechte lijn volgens de VIL of creatief met een bochtje. Natuurlijk bent u baas in eigen lijf, mevrouw, maar mag ik als uw adviseur ook nog wat inbrengen? Zullen we het samen doen? Het is goed dat we wetten hebben die bepalen wie wanneer waarover de baas is. Maar daarmee is het verhaal niet sluitend. Het is veel wijzer als we met een goed gebruik van verstand en empathie weg kunnen blijven uit discussies wie de baas is en samen verantwoordelijkheid nemen. Dat geldt trouwens niet alleen voor de relatie tussen verloskundige en klant maar bijvoorbeeld ook voor die tussen verloskundige en gynaecoloog. Angela Verbeeten Q
Reageren op dit verhaal? Discussieer mee op het KNOV Forum: Wie is de Baas? Moet er wel een baas zijn? http://leden.knov.nl/forum 4V6 MAART s +./6
9
+./6
-ULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN BORSTVOEDING Sinds 2 januari 2012 staat de multidisciplinaire richtlijn borstvoeding online. De richtlijn doet praktische aanbevelingen om vrouwen uniform te adviseren bij borstvoeding en eventuele problemen.
en borstvoedingsorganisaties (VBN en LLL) die allen op eigen wijze betrokken zijn bij borstvoeding.
Levende richtlijn Bij de publicatie van deze multidisciplinaire richtlijn is direct een commentaarfunctie ingebouwd, waarmee
Betrokkenen
lezers suggesties kunnen doen voor aanvullingen en
De richtlijn kwam tot stand op initiatief van TNO met
correcties. Het verzamelde commentaar wordt naderhand
subsidie van ZonMW. De werkgroep bestond uit een grote
geanalyseerd, samen met nieuwe wetenschappelijke
groep vertegenwoordigers van ouders en professionals,
inzichten. Waar nodig volgt aanpassing van de tekst.
waaronder: verloskundigen (KNOV), kraamverzorgenden
10
(NBvK), lactatiekundigen (NVL), huisartsen (NHG),
Het Tijdschrift voor Verloskundigen brengt de komende tijd
gynaecologen (NVOG), kinderartsen (NVK), diëtisten
elke maand een relevant onderdeel van de richtlijn onder
(NVD), werkers in de jeugdgezondheidszorg (AJN en
uw aandacht. De volledige richtlijn kunt u vinden op
V&VN), het Voedingscentrum, wetenschappers van TNO
www.richtlijnborstvoeding.nl en via de website van de KNOV.
4V6 MAART s +./6
+./6
)) 7EEGBELEID Kristel Zeeman
Wegen is een instrument om te bepalen of een baby voldoende voeding krijgt. Door te wegen kan onnodig bijvoeden worden voorkomen.
Het Tijdschrift voor Verloskundigen brengt elke maand een relevant onderdeel van de multidisciplinaire richtlijn Borstvoeding onder uw aandacht. De volledige richtlijn kunt u
De groei van de baby is een indicator voor zijn gezond-
vinden op www.richtlijnborstvoeding.nl en
heid. Daarom is het belangrijk het groeiproces te volgen.
via de website van de KNOV.
Als een kind goed groeit, kan worden gesteld dat de voeding adequaat is (Voedingscentrum, 2007). Wegen is een belangrijke manier om te bepalen of een baby voldoende moedermelk krijgt voor zijn groei en ontwikkeling. In Nederland worden baby’s direct na de geboorte
Advisering
gewogen. Of en hoe vaak de baby daarna in de kraamperiode wordt gewogen, hangt af van het weegbeleid in
s 7EEG DE BABY MET EEN DIGITAAL WEEGINSTRU-
de kraamtijd, het verloop van het borstvoeding, de
ment dat voldoet aan de Europese regelge-
conditie van het kind en de wens van de ouders.
ving (Besluit medische hulpmiddelen). s 7EEG BLOOT EN INDIEN MOGELIJK OP HETZELFDE
Correct weegbeleid Aangezien gewichtsmetingen het te voeren beleid mede
moment van de dag. s 7EEG DE BABY IN DE KRAAMTIJD BIJ VOORKEUR
bepalen, zijn een nauwkeurig meetinstrument en een
dagelijks en in elk geval bij de geboorte en
goede interpretatie van de meetresultaten belangrijk
op de derde en zevende dag daarna
[Sachs, 2005]. Dit is vooral cruciaal voor borstgevoede
(geboortedag is dag 0). Zet het gewicht
baby’s, omdat zowel moeders als zorgverleners vaak
uit op de curve voor relatieve gewichts-
geneigd zijn over te stappen op kunstmatige zuigelingen-
verandering van TNO (zie Figuur 1).
voeding als het kind niet goed lijkt te groeien (Lanting&VanWouwe, 2007; Sachs et al, 2006). In Nederland wegen zorgverleners baby’s de eerste week na de geboorte met een digitale unster of een babyweeg-
s %VALUEER BIJ EEN GEWICHTSVERLIES VANAF het verloop van het borstvoedingsproces en de gezondheidstoestand van het kind. s :ORG ALS EEN BABY OF MEER IS AFGEVALLEN
schaal. Soms huren ouders zo’n weegschaal. De meeste
actief voor een grotere melkinname. Bijvoe-
consultatiebureaus en ziekenhuizen maken gebruik van
den gebeurt bij voorkeur met afgekolfde
digitale babyweegschalen. Weegschalen moeten altijd
moedermelk. Indien deze niet voorradig is,
voldoen aan de Europese regelgeving (Besluit medische
wordt bijgevoed met donormelk of kunst-
hulpmiddelen). In dit besluit liggen ook richtlijnen vast
matige zuigelingenvoeding. De moeder
voor het regelmatig keuren, onderhouden en eventueel
krijgt uitleg over hoe zij kan zien of haar
repareren van weegschalen.
BABY VOLDOENDE MELK DRINKT %EN DAG LATER
Om meet- en weergavefouten te voorkomen, is het
of zo nodig eerder, vindt evaluatie plaats.
raadzaam kinderen bloot te wegen, op dezelfde weeg-
s /VERLEG MET DE KINDERARTS EN VERWIJS
schaal, op hetzelfde moment van de dag, op hetzelfde
eventueel naar hem door, indien er geen
moment ten opzichte van de voeding en zoveel mogelijk
verbetering in de situatie optreedt. In de
door dezelfde persoon. Het uitzetten van het gewicht in
meeste gevallen is bijvoeden noodzakelijk.
een curve moet zonder haast en afleiding gebeuren
Bij vermoeden van onderliggende ziekte zal
[Sachs, 2005].
de zorgverlener eerder verwijzen naar de kinderarts.
Wegen in de kraamtijd In het bulletin Voeding van zuigelingen en peuters van
s "EDENK DAT EENMALIG VOOR EN NA DE BORSTvoeding wegen ter beoordeling van de hoeveelheid gedronken melk niet altijd
Kristel Zeeman is beleidsmedewerker KNOV en heeft het borstvoe-
betrouwbare gegevens oplevert.
dingsbeleid in haar portefeuille 4V6 MAART s +./6
11
+./6 het Voedingscentrum liggen afspraken vast over het
mediaan 3,5 versus 6,6%. Het borstgevoede kind doet er
voedingsbeleid voor kinderen van nul tot vier jaar. Deze
ongeveer twee dagen langer over om terug te komen op
zijn gebaseerd op klinische inzichten (Voedingscentrum,
het geboortegewicht (Van Dommelen, 2007).
2007). Het bulletin adviseert om baby’s te wegen bij de geboorte en vervolgens op de derde en zevende dag. Dit
Curve relatieve gewichtsverandering
komt vrijwel overeen met het advies in Myles’ Textbook
In het algemeen is een gewichtsverlies van meer dan 7%
for Midwives (Fraser&Cooper, 2009) om baby’s elke derde
reden om het borstvoedingsbeleid grondig te analyseren
dag te wegen. De WHO adviseert om kinderen elke dag
en waar nodig bij te sturen. Een gewichtsverlies van 10%
te wegen. Het is echter niet aangetoond dat dit beter is
wordt beschouwd als grens voor wat normaal is in de
dan het weegbeleid van het Voedingscentrum.
eerste levensweek (Voedingscentrum, 2007; Powers, 2001). Van Dommelen et al. (2007) stellen echter dat bij
Figuur 1: Relatieve gewichtverandering van borstGEVOEDE BABYS
hantering van deze regel te veel kinderen op hun derde levensdag onterecht kunnen worden beschouwd als uitgedroogd. Op basis van hun studie ontwikkelden zij een curve voor relatieve gewichtsverandering. Zij adviseren om in de eerste week na de geboorte de onderste lijn in deze curve (-2,5 standaarddeviatiescore) aan te houden als grens voor nader medisch onderzoek door een kinderarts. Na de eerste week gaat dan de regel van 10% gewichtsverlies op. Deze regel kan in de eerste week worden gebruikt als reden om extra alert te zijn op de voedingsinname (Van Dommelen et al, 2007).
Bron: Vijfde Landelijke Groeistudie
Het bulletin van het Voedingscentrum stelt dat de verloskundige verantwoordelijk is voor het weegbeleid in de kraamtijd. Zij doet dit zelf of maakt hierover afspraken met de kraamzorgorganisatie(s) waarmee zij samenwerkt. Gezien de aanbeveling om de baby te wegen op een-
Referenties
zelfde tijdstip van de dag met eenzelfde weegschaal,
6AN $OMMELEN 0 6AN 7OUWE *0 "REUNING "OERS *- 6ERKERK 0( 2EFERENCE CHART FOR
biedt dit laatste praktische voordelen.
RELATIVE WEIGHT CHANGE TO DETECT HYPERNATRAEMIC DEHYDRATION !RCH $IS #HILD
Een onderzoek van Saveije et al. (2007) laat zien dat het
#HURCHILL ,IVINGSTONE %LSEVIER
eenmalig wegen voor en na de voeding geen betrouwbare
(ILL 0$ *OHNSON 43 !SSESSMENT OF BREASTFEEDING AND INFANT GROWTH * -IDWI
informatie oplevert over de hoeveelheid moedermelk die
FERY 7OMENS (EALTH
het kind drinkt.
*ULIUSSON 0" 2OELANTS - (OPPENBROUWERS + (AUSPIE 2 "JERKNES 2 'ROWTH OF
De eerste weken na de geboorte is het gewichtsverloop
"ELGIAN AND .ORWEGIAN CHILDREN COMPARED TO THE 7(/ GROWTH STANDARDS PREVALENCE BELOW AND 3$ AND THE EFFECT OF BREASTFEEDING !RCH $IS #HILD
een belangrijke indicator voor de voedingsinname. Niet
,ANTING #) 6AN 7OUWE *0 2EDENEN EN MOTIEVEN OM TE STARTEN EN TE STOPPEN
zozeer de groei van de baby is daarbij van belang, als wel
MET BORSTVOEDING ,EIDEN 4./ +WALITEIT VAN ,EVEN
de gewichtsverandering ten opzichte van het geboortegewicht. De eerste dagen na de geboorte verliezen kinderen
0OWERS .' (OW TO ASSESS SLOW GROWTH IN THE BREASTFED INFANT "IRTH TO MONTHS 0EDIATR #LIN .ORTH !M 3ACHS - $YKES & #ARTER " 7EIGHT MONITORING OF BREASTFED BABIES IN THE 5+
gewicht. Daarna komen ze meestal binnen veertien
CENTILE CHARTS SCALES AND WEIGHING FREQUENCY -ATERN #HILD .UTR
dagen terug op hun geboortegewicht. Verschillende
3ACHS - $YKES & #ARTER " 7EIGHT MONITORING OF BREASTFED BABIES IN THE 5NITED
auteurs constateren dat rond dag elf of twaalf 20-33%
+INGDOM
INTERPRETING EXPLAINING AND INTERVENING -ATERN #HILD .UTR 3AVENIJE /% "RAND 0, 7EGEN VØØR EN NA DE VOEDING EEN ONBETROUWBARE
van de kinderen nog niet op hun geboortegewicht is
METHODE OM DE HOEVEELHEID GEDRONKEN MELK BIJ ZUIGELINGEN TE BEPALEN .ED 4IJDSCHR
(Sachs et al, 2006;Van Dommelen, 2007). Gemiddeld
'ENEESKD
vallen baby’s die kunstmatige zuigelingenvoeding krijgen
6OEDINGSCENTRUM 6OEDING VAN ZUIGELINGEN EN PEUTERS UITGANGSPUNTEN VOOR DE
de helft af van wat borstgevoede zuigelingen afvallen: 12
&RASER $-#OOPER -! EDS -YLES TEXTBOOK FOR MIDWIVES TH EDITION
4V6 MAART s +./6
VOEDINGSADVISERING VOOR KINDEREN VAN JAAR $EN (AAG 6OEDINGSCENTRUM Q
+./6
4HEMABIJEENKOMSTEN @6AN WIJZIJ DENKEN NAAR WIJ DENKEN De lente begint dit jaar met een eerste reeks van themabijeenkomsten. Het beloven unieke en bijzondere bijeenkomsten te worden. Laat u verrassen! Tijdens een theatervoorstelling gaan eerstelijns en klinisch verloskundigen via een dialoog op zoek naar beelden over elkaar. U houdt uzelf en uw collega’s op een humoristische wijze een spiegel voor. De insteek is om de krachten te bundelen en een beeld te vormen van de
7AAR EN WANNEER
nieuwe verloskundige.
Data
Locatie
Adres
Woensdag 21 maart
Deventer
Postiljon Hotel Deventer – Deventerweg 121, 7418 DA Deventer
Maandag 26 maart
Vianen
Van der Valk Vianen, – Prins Bernhardstraat 75, 4132 XE Vianen
Maandag 2 april
Breda
Hotel Princeville / Van der Valk, – Princenhagelaan 5, 4813 DA Breda
Woensdag 4 april
Drachten
Van der Valk Drachten, – Zonnedauw 1, 9202 PE Drachten
Woensdag 11 april
Roermond
Van der Valk TheaterHotel de Orangerie – Kloosterwandplein 12-16, 6041 JA Roermond
Maandag 16 april
Rotterdam
Van der Valk Hotel Rotterdam/Blijdorp – Energieweg 2, 3041 JC Rotterdam
Woensdag 18 april
Akersloot
Van der Valk – Geesterweg 1A, 1921 NV Akersloot
Ontvangst van de themabijeenkomsten is om 19.00 uur. Start bijeenkomsten om 19.30 uur. Einde bijeenkomsten om 21.45 uur.
Deze bijeenkomsten zijn bedoeld voor eerstelijns en
Voorbereidingsopdracht: Maak de zin af…
klinisch verloskundigen. Klinisch verloskundigen, die geen
De theatermakers vragen u om bij de aanmelding de
lid zijn, worden uitgenodigd om gratis deel te nemen aan
volgende zin af te maken: ’Ik heb het mooiste beroep
deze themabijeenkomst. Op die manier versterken we het
van de wereld omdat, …’. Vaak zeggen plaatjes meer
‘wij-denken’!
dan woorden. Daarom vragen we u een afbeelding of
U hebt een uitnodigingskaart voor de themabijeenkomst
een foto te sturen naar
[email protected].
ontvangen. Bent u klinisch verloskundige? Dan hebt u
De tekst en de plaatjes gebruiken de theatermakers
een extra kaart gekregen. Deze kaart geeft een collega
voor het programma van de voorstelling.
klinisch verloskundige, die geen lid is van de KNOV gratis toegang. Deelname aan de themabijeenkomst levert u 2,5 uur vrije keuze activiteiten op voor het kwaliteitsregister.
Aanmelden U kunt zich aanmelden via
[email protected]. Vermeld daarin: datum en locatie bijeenkomst en uw lidmaatschapnummer. Q
4V6 MAART s +./6
13
+./6
6RAAG VAN DE MAAND -AG IK ALS WAARNEMER DEELNEMEN AAN EEN PERINATALE AUDIT
[email protected]
Gemiddeld worden er zo’n 200 vragen per maand gesteld aan de helpdesk. In deze rubriek wordt iedere keer een interessante, veelgestelde, opmerkelijke of ingewikkelde vraag behandeld.
Verantwoording De Stuurgroep vindt dat meten en weten alleen niet voldoende is: de professionals moeten de geregisteerde informatie gebruiken om te reflecteren op hun eigen handelen en het gevoerde perinatale beleid en hun zorg zo nodig aan te passen. In het kader van perinatale sterfte
Vraag
moet deelname aan de Perinatale Audit Nederland
Ik wil me als verloskundige graag inzetten voor kwaliteit
verplicht worden gesteld (veldnorm).
in de regio en voor mijn eigen professionalisering. Daarom zou ik graag eens willen deelnemen aan een
Privacy en geheimhouding geldt uiteraard voor alle
perinatale audit. Maar ik hoorde dat je dit als waarneemster
aanwezigen. Dit wordt aan het begin van de audit-
niet mag. Het zou te maken hebben met de geheimhouding.
bijeenkomst geregeld via de huisregels. Q
Klopt dat wel?
Antwoord Nee, dat klopt niet. Waarnemers, die in het gebied van een VSV werkzaam zijn, mogen ook aanwezig zijn bij perinatale audits.
,AATSTE OPRUIMING
Een perinatale audit vindt plaats bij:
Vroeger werden in alle praktijken de IGZ-artikelen gebruikt:
s EEN DOODGEBOREN KIND NA EEN ZWANGERSCHAPSDUUR VAN
109, 110 en 425, de zogenaamde rodebandformulieren
tenminste 22 complete weken; s EEN KIND DAT TIJDENS DE EERSTE VIER LEVENSWEKEN OVERLIJDT
met de bijbehorende enveloppen; bruin ‘van de verloskundige’ en wit ‘archiefmapje’. U kon die toen bestellen
na een zwangerschapsduur van ten minste 22 complete
bij RS Drukkerij. Inmiddels bestaat deze drukkerij niet meer
weken;
en de laatste voorraad aan formulieren ligt in het magazijn
s IS ER SPRAKE VAN PERINATALE STERFTE MAAR DE ZWANGER-
van Ovimex bv, de drukker en vormgever van het
schapsduur is onbekend. Dan geldt als ondergrens een
Tijdschrift voor Verloskundigen. Toenemende automatisering
geboortegewicht van 500 gram, of een kruin-hiellengte
lijkt de artikelen overbodig te maken. Bovendien is de kaart
van 25 cm.
verouderd; zaken als HIV, Hepatitis B, roken, uitwendige
Tijdens een perinatale audit evalueren alle betrokken
versie, counseling orenatale screening, het staat er allemaal
zorgverleners het hele proces. Kwaliteitsverbetering door
niet op. Toch zijn er praktijken die de kaart nog gebruiken
reflectie op het eigen handelen staat centraal. De primaire
als een soort back-up. Overigens, de formulieren worden
deelnemers zijn verloskundigen, verloskundig actieve
niet meer gemaakt.
huisartsen, gynaecologen, kinderartsen en pathologen.
De resterende IGZ-artikelen worden op 1 april 2012
En soms ook verpleegkundigen, ambulancepersoneel,
geliquideerd. Tot die datum kunt u bij Ovimex genoemde
klinisch genetici en/of anesthesisten en microbiologen.
artikelen bestellen zolang de voorraad strekt.
De perinatale audit staat open voor iedereen die in het gebied van een VSV werkzaam is. Deelnemen aan audits is zelfs voor alle professionals een vereiste. In het advies Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte staat het als volgt omschreven:
s !RTIKEL )': :WANGERSCHAPSKAARTEN voorraad: 34 dozen a 1.250 ex. Minimumafname 2 dozen. s !RTIKEL )': /PBERGMAPJES voorraad: 74 dozen a 250 ex. Minimumafname 4 dozen. s !RTIKEL )': %NVELOPPEN
Verplichte deelname professional aan Perinatale Audit
voorraad 5 dozen a 500 ex. Minimumafname 1 doos.
Nederland (par. 4.7) Uw bestelling kunt u zenden naar
[email protected]. Na 1 april 2012 zijn deze artikelen dus niet meer verkrijgbaar! Q 14
4V6 MAART s +./6
7%4%.3#(!0
6ERLOSKUNDIGEN DRAGEN BIJ AAN PRIMAIRE PREVENTIE VAN KINDERMISHANDELING DOOR GOED OUDERSCHAP TE ONDERSTEUNEN %EN KWALITATIEVE STUDIE Astrid Merkx en Irene Korstjens
Inleiding
Samenvatting
Ongeveer drie procent van alle kinderen is slachtoffer van ernstige kindermishandeling en minstens twintig procent
Inleiding
krijgt te weinig aandacht of komt regelmatig met geweld
Kindermishandeling komt vaak voor en heeft verre-
in aanraking [Hermanns, 2008]. Kindermishandeling heeft
gaande negatieve consequenties. Daarom is het
ernstige en langdurige gevolgen en er zijn mogelijkheden
belangrijk dat verloskundigen kunnen bijdragen aan
voor preventie [Hermanns et al, 2005]. Preventie in de
primaire preventie, het voorkomen van kindermis-
gezondheidszorg bestaat uit drie niveaus. Primaire
handeling.
preventie voorkomt dat iemand ziek wordt, secundaire preventie richt zich op de vroegsignalering van zieke
Methode
mensen, en tertiaire preventie richt zich op het voorko-
Deze kwalitatieve studie exploreerde met behulp
men van verdere schade bij mensen die al ziek zijn
van individuele interviews de ervaringen, gedachten
[Damoiseaux et al, 1998]. Ondanks de preventieparadox,
en gevoelens rond primaire preventie van kinder-
die inhoudt dat de effectiviteit van primaire preventie
mishandeling van elf eerste- en tweedelijns verlos-
moeilijk wetenschappelijk is aan te tonen [Rose, 1981],
kundigen in Limburg en Brabant.
dringen onderzoekers aan om bij kindermishandeling ook aan primaire preventie te denken [Hermanns et al, 2005].
Bevindingen
Onder primaire preventie van kindermishandeling
De verloskundigen zien een taak in het ondersteunen
verstaan we het voorkómen van kindermishandeling door
van goed ouderschap ter primaire preventie van
het ondersteunen van ’goed ouderschap’. Het begrip
kindermishandeling. Ze doen dit als vanzelfsprekend
’goed ouderschap’ beoogt de gevoeligheden rond
en op een intuïtieve manier, vaak gebaseerd op
ouderschap te erkennen [Taylor, 2004]. Tijdens groeps-
persoonlijke ervaring. Zij hebben behoefte aan meer
interviews gaven cliënten aan dat ze van verloskundigen
kennis en vaardigheden, scholing en beleidsmatige
een actieve rol in de voorbereiding op ouderschap
ondersteuning.
verwachten [Seefat-van Teeffelen et al, 2011, 2010]. De KNOV-standaard ‘Prenatale verloskundige begeleiding’
Conclusie
[KNOV, 2008] bevat de aanbeveling om aanstaande
De verloskundigen in deze studie willen hun
ouders voor te bereiden op ouderschap. Bovendien zien
competenties in ouderschapsondersteuning verder ontwikkelen om hun rol in primaire preventie van
Astrid Merkx, MSc, verloskundige, docent-onderzoeker en Irene
kindermishandeling professioneler uit te oefenen.
Korstjens, PhD, gezondheidswetenschapper, senior docent-
Voor scholing lijkt een bestaand ouderschapsmodel
onderzoeker. Beiden verbonden aan de Vakgroep Midwifery
geschikt.
Science, Academie Verloskunde Maastricht - Zuyd correspondentie: Astrid Merkx:
[email protected]
andere organisaties taken voor verloskundigen in Dit artikel is gebaseerd op de masterthesis van Astrid Merkx
preventie van kindermishandeling en voorbereiding op
“Midwives’ views on their role in providing parenting support
ouderschap [UNFPA, 2011; ICM, 2010]. Secundaire
in order to contribute to the primary prevention of child
preventie van kindermishandeling gebeurt door screening.
maltreatment: a qualitative study”
Het vragen naar risicofactoren en het benoemen van een 4V6 MAART s +./6
15
7%4%.3#(!0 verhoogd risico is als screening nog te onnauwkeurig en
deze buffers van jonge ouders heel kwetsbaar [Hoek,
kan stigmatiserend werken [Taylor et al, 2007; Hermanns,
2010]. Mogelijk kunnen verloskundigen tijdens de
2008]. Verloskundigen zien secundaire preventie van
prenatale controles de buffers versterken en daardoor een
kindermishandeling als hun taak, maar zij missen hiervoor
transitie naar goed ouderschap bevorderen.
competenties [Van Dijk, 2005]. Momenteel wordt onderzocht of screening op risicofactoren door verlos-
Methode
kundigen ingevoerd kan worden, als mogelijk middel ter
Tussen 20 december 2010 en 7 januari 2011 hield de
preventie van kindermishandeling [Nederlands Jeugd
eerste auteur (AM) tien interviews met elf eerste- en
Instituut, 2010; Vink et al, 2009]. Bovendien is voor de
tweedelijns verloskundigen uit Limburg en Brabant. Dit
Nederlandse verloskunde de meldcode kindermishandeling
waren negen individuele interviews en één interview met
recent aangescherpt [KNOV, 2011]. Echter, ook in deze
twee verloskundigen. De verloskundigen waren doel-
meldcode, is er nog nauwelijks aandacht voor primaire
gericht uitgenodigd omwille van de variatie in ervaringen,
preventie. Daarom exploreert deze studie het perspectief
perspectieven en eigen ervaringen als ouder. Aan het
van verloskundigen op hun rol in primaire preventie van
einde van elk interview vatte de interviewer het gesprek
kindermishandeling door het ondersteunen van goed
samen om daarmee de verloskundige de gelegenheid te
ouderschap.
geven de interpretatie te corrigeren of aan te vullen. Tijdens het negende interview werden veel in andere interviews reeds genoemde opmerkingen herhaald. Bij het tiende interview kwamener geen nieuwe gezichtspunten meer naar voren. Wegens extreme sneeuwval werden vier interviews telefonisch gehouden. Alle interviews werden opgenomen en getranscribeerd. Een content analyse [Polit en Beck, 2008] van de transcripten werd verricht (AM en IK), © Beata Bosma
ondersteund door onderzoeksmemo’s (AM). De interviews werden door één onderzoeker (AM) geanalyseerd, waarbij twee at random gekozen interviews nog door een tweede onderzoeker (IK) onafhankelijk werden geanalyseerd. De stappen in het onderzoek werden besproken
Ouderschapsmodel
om reflectie en betrouwbaarheid te bevorderen. De
Het ouderschapsmodel is een verklaringsmodel voor
bevindingen van deze besprekingen zijn vastgelegd in een
problemen van (aanstaande) ouders, ontwikkeld door
auditrapport (IK, niet gepubliceerd: op te vragen bij AM).
Alice van der Pas [Van der Pas, 2003, 2005, 2006, 2009].
Tijdens de analyse, ondersteund door NVivo, versie 8, werd
Dit model is relevant voor het ondersteunen van goed
een codeboom ontwikkeld en werden de transcripten
ouderschap, omdat het zich richt op de ouders, uitgaat
gecodeerd (AM en IK). De bevindingen uit de analyse van
van fysiologisch ouderschap en is toegepast in de vroege
de gecodeerde transcripten vielen uiteen in vier thema’s.
postpartum periode. Van der Pas veronderstelt dat ouders
De bevindingen, ondersteund door citaten uit de
vroeg of laat een besef hebben van verantwoordelijk-zijn.
transcripten, werden schriftelijk ter verificatie voorgelegd
Ouders voeren het ouderschap uit op de ‘ouderlijke
aan de verloskundigen. Dit leidde tot een aanpassing van
werkvloer’, waar ze veiligheid bieden, verzorgen, zicht
één citaat.
houden, eisen en verwachtingen hebben en grenzen
De School Research Ethics Committee van de Glasgow
stellen. Factoren die het ouderschap beïnvloeden zijn
Caledonian University gaf medisch ethische toestemming
bijvoorbeeld: kenmerken van het kind en de ouders,
voor dit onderzoek.
sociaaleconomische omstandigheden, culturele factoren of incidenten. Dat veel ouders het ouderschap adequaat
Bevindingen
uitvoeren, komt volgens Van der Pas door de kracht van
Onder de zes eerstelijns en vijf tweedelijns verloskundigen
vier buffers: solidaire gemeenschap; goede taakverdeling
van Nederlandse afkomst was één man. Negen verlos-
(tussen ouders en tussen ouders en professionals);
kundigen waren opgeleid in Zuid-Limburg en twee in
metapositie (zichzelf in gedachten van een afstand
België, de leeftijd varieerde van 22 tot 55 jaar en praktijk-
kunnen bekijken) en ‘goede ouder’-ervaringen. Hoe
ervaring van een half jaar tot dertig jaar. Van de verlos-
krachtiger de buffers zijn, hoe beter ouders opgewassen
kundigen hadden vier zelf ervaring als ouder, één was
zijn tegen ongunstige omstandigheden. De ingrijpende
zwanger en zes hadden geen kinderen.
veranderingen van de transitie naar ouderschap maken 16
4V6 MAART s +./6
7%4%.3#(!0 Wij presenteren de bevindingen bij de vier thema’s met
preventie weinig, ze voelen zich wel vertrouwd met de
citaten van de verloskundigen, voorzien van gefingeerde
inhoud ervan. Zo wordt de toon van verloskundigen veel
namen. De gevonden thema’s zijn: primaire preventie van
enthousiaster als ze praktische voorbeelden van primaire in
kindermishandeling, kennis en vaardigheden, noodzaak
plaats van secundaire preventie bespreken. Het lijkt
van ouderondersteuning, en omgevingsfactoren.
vanzelfsprekend om ouders voor te bereiden op ouderschap. Luister, van dat ouderschap weet ik noch theoretisch, noch praktisch veel, maar je ziet toch in de praktijk hoe mensen kunnen worstelen (…), je hoort toch wat ze meemaken, zowel binnen een relatie als binnen een relatie met hun kind. Het gedoe; dat weet je toch, dat zie je toch, dat hoor je toch, daar kun je het toch over hebben met mensen? (…) Al die onzekere meiden die helemaal © Beata Bosma
wanhopig het laatste strikje om het zoveelste rompertje moeten maken, (…), dan weet je toch al, dat gaat straks een keer mis, daar heb je het dan toch over? (…) dat vind ik dus echt heel vanzelfsprekend en basaal. (Mo)
Primaire preventie van kindermishandeling
De geïnterviewde verloskundigen vinden dat ouderonder-
Voor de verloskundigen is primaire preventie geen
steuning ook kan plaatsvinden tijdens informatieavonden,
vertrouwde term. Toch zien de meeste verloskundigen
via televisie of cursussen, eventueel samen met andere
primaire preventie van kindermishandeling als een
professionals. Volgens hen kan de media ook helpen om
belangrijke taak, omdat ze zich verantwoordelijk voelen
cliënten met een laag economische status te bereiken.
voor het welzijn van de baby. Zij voelen deze verantwoordelijkheid bij alle cliënten, ook bij mensen die doorverwezen
Kennis en vaardigheden
zijn of die zich aanmelden voor een zogenaamd los
Verloskundigen ervaren gebrek aan; kennis en vaardig-
kraambed.
heden over transitie naar ouderschap, kenmerken van ouderschap en inzicht in risicofactoren voor kinder-
Want uiteindelijk ja, zetten wij zo’n klein wezentje op de
mishandeling. Zij zouden wel de mogelijkheid willen
wereld wat ook weer de dupe kan zijn, (…) van mishan-
hebben om cliënten voor te bereiden op ouderschap.
deling en dat wil je, dat wil toch iedereen voorkomen (…) ik vind zeker dat we daar als verloskundigen (…) in
Je krijgt daar nauwelijks in de opleiding iets over mee (…)
kunnen bijdragen, in die taak. (Babette)
dus sec professioneel moet je zeggen, nee, eigenlijk ben ik daar totaal niet toe uitgerust. (Fiona)
Verloskundigen vinden het moeilijk om de begrippen primaire preventie en secundaire preventie te onderscheiden.
Een verloskundige had er niet aan gedacht om een zwangere vrouw die bij 24 weken nog geen contact
Wij zitten natuurlijk zo in die vroegsignalering, dat het nu
voelde met haar kind, te ondersteunen in het actief
natuurlijk moeilijk is om nou die overstap naar preventie
contact maken met haar nog ongeboren kind. De
te maken. (Dagmar)
verloskundige dacht eerder aan het vroeg signaleren van risico op postnatale depressie (secundaire preventie) dan
Zij lijken zich zo onbewust te zijn van hun rol in primaire
aan helpen voorbereiden voor de transitie naar ouder-
preventie dat ze pas na verder doorvragen met voorbeelden
schap (primaire preventie).
komen. Die vrouw die voelde zich, ja die leek ook gewoon een Ja, dat doe ik ook altijd (…) eigenlijk automatisch.
beetje depressief ook geworden tijdens de zwangerschap,
Ik vertel altijd wat ik voel en laat de mensen ook zelf
die vond er helemaal niks aan. Dus we zijn er eigenlijk bij
aan hun buik voelen, (…) dan zeg ik ook van, goh, leg je
elke zwangerschapscontrole op terug gekomen (…) en
handen eens bij mijn handen en wieg een beetje op en
we hebben ook in de lijst gezet, cave post partum depres-
neer, dan voel je een soort ballon tussen je handen.
sie (…). Dus we hebben dat (…) in die zin wel serieus
Ja, ik doe dat inderdaad vrij standaard. (Gina)
genomen en daar telkens op terug blijven komen, maar ik heb haar op dat moment dus niet in die zin handvatten
Ook al gebruiken de verloskundigen de term primaire
gegeven van, goh, ga naar een haptonoom of ga contact 4V6 MAART s +./6
17
7%4%.3#(!0 leggen met je kindje heel bewust. (…) En dat zou dus
verloskundigen droegen aan dat zij deze ondersteuning
misschien voor haar wel een goede mogelijkheid nog zijn
standaard zouden willen geven vanaf het begin van de
geweest. (…) Daar heb ik op dat moment niet aan
zwangerschap, of zelfs eerder, om mogelijke problemen
gedacht. (Gina)
na de geboorte te kunnen voorkómen.
Sprekend over ouderschap, geven meerdere verloskundigen
De verloskundigen noemen spontaan elementen uit de
aan dat ze graag handvatten zouden hebben voor ouder-
vier buffers in het ouderschapsmodel. Ze halen deze
ondersteuning. Bij gebrek aan kennis, gaan verloskundigen
elementen uit hun persoonlijke ervaringen in de contacten
de ouderondersteuning uitvoeren op intuïtie en persoonlijke
met cliënten of uit hun eigen leven. Samen komen de
ervaring. Maar zij onderkennen de risico’s van een ouder-
verloskundigen tot een volledig model, maar ieder voor
ondersteuning die gebaseerd is op voornamelijk persoon-
zich heeft slechts zicht op een beperkt deel van het
lijke ervaringen en vinden reflectie daarom belangrijk.
model. Dit wijst op persoonlijke en intuïtieve – maar impliciete en gefragmenteerde – kennis.
En ook al heb je zelf wel ervaring als ouder, dan nog is dat weer heel persoonlijk, dus daar van buitenaf naar kijken is altijd beter denk ik. (…) Het is heel moeilijk om naar je eigen handelingen te kijken, daar heb je anderen voor nodig. (Dagmar) De verloskundigen verschillen in het gemak waarmee ze ouderondersteuning bieden. Dit zou te maken kunnen © Beata Bosma
hebben met verschillen in visie, levenservaring en werkervaring. Vooral de oudere verloskundigen zien het belang van ouderondersteuning en voelen zich daar enigszins competent in. Dus wat je moet doen is mensen versterken in die dingen
Solidaire gemeenschap: dat ze een goed netwerk om zich
die ze toch al goed doen en proberen bij te sturen waar
heen hebben, (…) dat mensen te allen tijden overal
je denkt van, woh, dat zou ik anders doen. (Mo)
terecht kunnen. (Charlotte) Onderlinge taakverdeling tussen ouders: dat ik aan haar
Maar een stukje voorlichting geven helemaal over
vraag goh, zou het kunnen helpen als je partner daar
ouderschap, uitgebreid, dat is iets waar je (…) meer
even in meedenkt. (Fiona)
ervaring mee moet hebben. (Babette)
Het innemen van metapositie (= zichzelf als ouder van een afstand bekijken): dat ze gewoon niet in staat zijn
Enkele verloskundigen hebben behoefte aan meer kennis
(…) om het echt goed helder te zien. (Charlotte)
en vaardigheden om het risico op en de angst voor
Eigen goede ouderervaringen: dan in een keer slaat ze de
confrontaties te verkleinen. De verloskundigen denken
armpjes om me heen en zegt “ik hou van je mama”, ja
dat scholing in ouderondersteuning hen kan helpen.
(…) dan smelt je. (Gina)
Ik had laatst iemand met 30 weken “ik heb in mijn buik
Bijna alle verloskundigen vinden dat aanstaande ouders
geslagen, omdat ik boos was (…) ik ben bang dat ik mijn
tegenwoordig minder goed voorbereid zijn op het
kindje iets aan ga doen”. Het grootste hulpsignaal. Groter
aanstaande ouderschap. Deze verloskundigen merken dat
kun je niet hebben. En dan worden ze nog boos op het
dit een dringender beroep doet op hun kennis en
moment dat jij dus een melding maakt. En dan ben jij
vaardigheden dan zo’n tien jaar geleden om hun cliënten
degene die het fout heeft gedaan (…) En dat is gewoon
voor te bereiden op ouderschap.
heel lastig ook. (Charlotte) Ik denk de moeders die nu zwanger zijn, zijn heel erg
18
Noodzaak voor ouderondersteuning
beschermde kinderen (…) die nooit ergens heel erg hun
Alle verloskundigen onderkennen dat ondersteuning bij
best voor hebben hoeven doen, die heel erg beschermd
de transitie naar ouderschap noodzakelijk is. Dit helpt,
en verwend zijn opgegroeid. (…) Het ouderschap, daar
bijvoorbeeld om aanstaande ouders bewuster te laten
zijn geen fietsvlaggetjes en beschermhelmpjes voor, dan
worden van wat de zorg voor een kind inhoudt en hun
moet je ineens wel iets doen en dan schrikken ze zich
laat begrijpen dat onzekerheid normaal is. Enkele
kapot. (Kathy)
4V6 MAART s +./6
7%4%.3#(!0 Veranderingen in de samenleving maken het groot-
(…) dat je de mensen emotioneel niet loslaat. (…) dus als
brengen van kinderen moeilijker. Zo hebben verloskundigen
je het helemaal anders opzet, dan zou je denk ik de
de indruk dat door het kleiner worden van gezinnen de
emotionele begeleiding kunnen waarborgen, want een
kans om reële voorbeelden te zien kleiner wordt.
tweedelijns verloskundige heeft daarna natuurlijk ook
Bovendien is de psychosociale problematiek toegenomen
geen contacten met het kraambed. Na de bevalling houdt
in de afgelopen jaren, zelfs bij mensen waar de verlos-
het op. En juist het kraambed vind ik zo’n mooie
kundige het niet van verwacht.
overgang naar het ouderschap. (Kathy)
Gewoon hooggeschoolde mensen, maar bijvoorbeeld toch met psychische problematiek. (…) Heel veel mensen met antidepressiva valt me op. Dat zijn ook mensen, waarbij ik denk, oeh, hoe gaat dat dadelijk als zo’n kindje er is en toch minder nachtrust. (Gina)
Omgevingsinvloeden Verloskundigen ervaren barrières voor ouderondersteuning, zoals gebrek aan geld en tijd en de complexe interdisciplinaire communicatie. Zo vraagt een verloskundige zich af hoe zij een vrouw kan ondersteunen in de tijd tussen verwijzing en diagnose. Maar er zijn ook goede ervaringen met interdisciplinaire samenwerking. Als je elkaar wat persoonlijker kent in die zin dat je
Verloskundigen zien kansen in adviezen van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte (2009) rond preconceptiezorg en huisbezoek, omdat zij dan eerder kunnen beginnen met ouderondersteuning, en meer inzicht krijgen in de thuissituatie.
Discussie De eerste- en tweedelijns verloskundigen in deze explorerende studie zien primaire preventie van kindermishandeling door ouderondersteuning als hun taak, omdat ze zich verantwoordelijk voelen voor jonge ouders en hun kinderen. De verloskundigen bieden als vanzelfsprekend ouderondersteuning, wat goed lijkt aan te sluiten bij hun positieve en intieme relatie met cliënten.
gewoon veel met elkaar werkt, dat dan ook de band heel anders wordt. Dat het dan ook makkelijker maakt om even de telefoon te pakken en even te bellen. (…) en doordat ze zien dat het werkt en wij ook, dat het steeds meer gebeurt. (Dagmar) Zowel eerste- als tweedelijns verloskundigen hebben zorgen over de psychosociale zorg voor vrouwen die verloskundigen zien ouderondersteuning als hun taak en betreuren het dat ze daar nauwelijks de kans voor hebben.
© Beata Bosma
alleen bij de gynaecoloog onder controle zijn. Tweedelijns
Ik denk dat er meer aandacht voor de mens achter de zwangere is, als de verloskundige prenatale controles doet. (…) Ja, dat hoor je ook geregeld wel van zwangeren die in de eerste lijn zijn geweest en daarna naar de tweede lijn komen, die dan toch zeggen van in de eerste lijn was het toch meer en anders tijd voor mij dan hier. (…) Ja, dat (we niet in de prenatale zorg werken) vind ik al jaren en jaren heel erg jammer. (…) dus we zoeken naar mogelijkheden waardoor wij toch betrokken worden in die prenatale zorg. (Lore) Een verandering in het verloskundig systeem zou perspectief kunnen bieden.
Echter de verloskundigen geven daarbij aan dat ze voor het bieden van adequate steun meer behoefte hebben aan kennis over: ouderschap, de transitie naar ouderschap, risicofactoren voor kindermishandeling en aan vaardigheden om emoties en gevoeligheden van henzelf en hun cliënten te hanteren. Zij noemen spontaan elementen uit een bestaand ouderschapsmodel [Van der Pas, 2003], maar lijken zich te baseren op impliciete en gefragmenteerde kennis [Haigh, 2007] en op intuïtie en persoonlijke ervaringen. Dit brengt het risico met zich mee dat belangrijke aspecten die niet zelf ervaren zijn onderbelicht blijven [Baranowski et al, 2002]. Volgens de
Ja, ik denk dat een idealere samenwerking zou zijn als je
verloskundigen worstelen aanstaande en jonge ouders
vijftig mensen hebt, dat je die ook gewoon van a tot z
door maatschappelijke veranderingen steeds meer met hun
begeleidt en dat je dus bij de bevalling bent, ook al is het
rol. Dit wordt bevestigd door cijfers van het Nederlands
dus tweede lijn. Dat er in principe geen klinische verlos-
Jeugd Instituut (NJI), waaruit blijkt dat 15% van de
kundigen meer bestaan, maar dat iedere verloskundige
ouders met opvoedproblemen kampt (Ince, 2012).
van buiten dus in principe ook klinisch verloskundige is.
Daarom voelen verloskundigen dat ouderondersteuning 4V6 MAART s +./6
19
7%4%.3#(!0 noodzakelijker wordt, maar zij ervaren tekort in geld, tijd
lijkt veelbelovend om deze rol te expliciteren. Daarom zou
en in de complexe samenwerking met andere disciplines.
onderzocht moeten worden in hoeverre dit model
De huidige ontwikkelingen in het verloskundig systeem
daadwerkelijk aansluit bij de behoeften van verloskundigen
bieden hier kansen. Zo werd bijvoorbeeld caseload
en hun cliënten. Bij het zoeken naar de optimale ouder-
verloskunde [Fontein, 2007], in verband gebracht met
ondersteuning door verloskundigen, moet men rekening
preventie van kindermishandeling bij kwetsbare gezinnen
houden met de mogelijk complicerende factor dat in de
[Ayerle et al, 2011]. De verloskundige zou in zijnr regio de
huidige decentrale aanpak van prenatale voorlichting en
regie op zich kunnen nemen in de samenwerking met
ouderondersteuning de regie bij de gemeenten ligt.
andere disciplines rond preventie van kindermishandeling. Doordat de verloskundige zorg nog niet doelgericht en
Dit was het eerste explorerende onderzoek naar het
systematisch ouderondersteuning biedt, is er een grote
perspectief van Nederlandse eerste- en tweedelijns
verscheidenheid in de zorg die zwangeren momenteel
verloskundigen op hun rol in het ondersteunen van goed
krijgen. Het Nederlands Jeugd Instituut [NJI, 2011], het
ouderschap ter primaire preventie van kindermishandeling.
Kinderrechtencollectief [Dekker, 2011] en het Ministerie
De interviews gaven diepte-inzicht in de ervaringen,
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het Ministerie
gedachten en gevoelens van verloskundigen. De bevin-
van Veiligheid en Justitie [VWS, 2011] benadrukten zeer
dingen kunnen handvatten bieden voor kwantitatief
recent de noodzaak om doelgerichte stappen te nemen in
vervolgonderzoek naar de rol van verloskundigen in
de preventie van kindermishandeling. Daarom is het
primaire preventie van kindermishandeling.
belangrijk om verloskundigen te voorzien van voldoende
Een beperking van dit onderzoek was dat de interviewer
kennis en vaardigheden voor ouderondersteuning.
de verloskundigen persoonlijk kende. Dit kan hebben
Verloskundigen lijken hun rol in primaire preventie van
geleid tot sociaal wenselijke antwoorden, hoewel het ook
kindermishandeling op dit moment impliciet in te vullen.
een sfeer van vertrouwen kan hebben bevorderd. De
Het gebruik van het ouderschapsmodel [Van der Pas, 2003]
interviewer beperkte het risico op sociaal wenselijke
Verloskundigen Praktijk de Eedenburgh Hilversum
Wij zijn op zoek naar een leuke waarneemster voor de zomerperiode vanaf 23 juli tot eind september. Kun je iets voor ons betekenen? We bestaan uit een driemanspraktijk, waarin je ongeveer 3-4 dgn per week kan werken. Een slaapplaats is eventueel beschikbaar. Heb je er zin in? Mail of bel ons graag: Verloskundigen Praktijk de Eedenburgh Frederik van Eedenlaan 13E 1215 EK Hilversum Tel. 06-53448288 Email:
[email protected] Website: www.eedenburghverloskundigen.nl
20
4V6 MAART s +./6
Wij zijn op zoek naar een enthousiaste collega! Verloskundige praktijk Beverwijk is een moderne KNOV geaccrediteerde praktijk die verloskundige zorg verleent in Beverwijk, Wijk aan Zee en Velsen-Noord. Wij zoeken i.v.m. het vertrek van een van ons: ,LUUPL\^LJVSSLNHWLYQ\SPLLYKLYTVNLSPQR +L^LYR]VYTPZILZWYLLRIHHY /HY[]VVYKLLLYZ[LSPQU ,U[OV\ZPHZ[]VVYWYHR[PQRPUUV]H[PL )0.NLYLNPZ[YLLYKLUPUNLZJOYL]LUPUOL[2^HSP[LP[ZYLNPZ[LY Onze praktijk: 6UNL]LLY aVYNLLUOLKLUWLYQHHY :WYLLR\\YTL[WYHR[PQRHZZPZ[LU[L 7HY[PJPWLLY[PULLYZ[LSPQUZ5L[^LYRTL[HUKLYLWYHR[PQRLU .VLKLZHTLU^LYRPUNTL[I\\Y[WYHR[PQRLU =VSSLKPNNLH\[VTH[PZLLYKTL[6UH[HS Geïnteresseerd? Laat het ons weten door een sollicitatiebrief met CV te sturen naar;
[email protected] Verloskundige praktijk Beverwijk 4HYPHUKL)PL(I`NHLS+PQZ2LLZ]HU3LU[L Francine Lodewijks :JOV\^LUHHYZZ[YHH[J :>)L]LY^PQR Tel: 0251 249290 www.verloskundigepraktijkbeverwijk.nl
7%4%.3#(!0 antwoorden door steeds te benadrukken dat alle informatie waardevol was en dat verloskundigen vrij waren om niet te antwoorden. Een interview werd met twee verloskundigen tegelijk gehouden en het is mogelijk dat zij elkaar beïnvloedden. Vier interviews werden telefonisch gehouden, waardoor non-verbale informatie verloren ging, maar dit werd deels opgevangen doordat de interviewer de verloskundigen kende. Door een dubbele membercheck beperkte de onderzoeker misinterpretaties zoveel mogelijk: de interviewer vatte ieder
© Beata Bosma
interview aan het eind samen ter verificatie en stuurde na
de analyse de bevindingen ook ter verificatie aan de ondervraagde verloskundigen. Deze studie draagt bij aan meer expliciete aandacht van verloskundigen voor primaire preventie van kindermishandeling. Aandacht is nodig voor onderzoek en scholing van verloskundigen in ouderondersteuning, de bruikbaarheid van het ouderschapsmodel [Van der Pas, 2003] en de plaats van ouderondersteuning in het verloskundig systeem.
Conclusie De geïnterviewde verloskundigen willen hun competenties verder ontwikkelen in het ondersteunen van goed ouderschap en zien dat ze zo een professionele bijdrage kunnen leveren aan de primaire preventie van kindermishandeling. Om verloskundigen hierbij te ondersteunen zou het goed zijn om verdere scholing te ontwikkelen; bij voorkeur gebaseerd op een bestaand ouderschapsmodel.
Dank Onze dank gaat uit naar de verloskundigen die hun ervaringen, gedachten en gevoelens met ons deelden, de Glasgow Caledonian University, de Academie Verloskunde MaastrichtZuyd voor financiële ondersteuning en anderen voor hun steun bij de totstandkoming van dit onderzoek en dit artikel.
Referenties !YERLE ' - -AKOWSKY + 3CHUCKING " ! +EY ROLE IN THE PREVENTION OF CHILD NEGLECT AND ABUSE IN 'ERMANY #ONTINUOUS CARE BY QUALIlED FAMILY MIDWIVES -IDWIFERY "ARANOWSKI 4 0ERRY #, 0ARCEL '3 (OW INDIVIDUALS ENVIRONMENTS AND HEALTH BEHAVIOR INTERACT )N + 'LANZ "+ 2IMER &- ,EWIS %DS (EALTH BEHAVIOR AND HEALTH
EDUCATION THEORY RESEARCH AND PRACTICE ED PP 3AN &RANCISCO *OHN 7ILEY 3ONS $AMOISEAUX 6 -OLEN (4 VAN DER +OK '* 'EZONDHEIDSVOORLICHTING EN GEDRAGSVERANDERING !SSEN 6AN 'ORCUM $EKKER - $E AANPAK VAN KINDERMISHANDELING IN .EDERLAND KNELPUNTEN EN AANBEVELINGEN ,EIDEN +INDERRECHTENCOLLECTIEF $IJK 7 VAN (OE KAN VROEGSIGNALERING DOOR EERSTELIJNS VERLOSKUNDIGEN HET BESTE VERBETERD WORDEN -ASTERTHESIS 5NIVERSITEIT !MSTERDAM &ONTEIN 9 -AKING THE TRANSITION FROM @BEING DELIVERED TO @GIVING BIRTH ! LITE RATURE REVIEW AND REmECTION ON THE POTENTIAL FOR INTRODUCING THE 5+ MODEL OF @CASELOAD MIDWIFERY TO THE .ETHERLANDS -IDIRS -IDWIFERY $IGEST (AIGH *ACQUELYN %XPANSIVE LEARNING IN THE UNIVERSITY SETTING 4HE CASE FOR SIMULATED CLINICAL EXPERIENCE .URSE %DUCATION IN 0RACTICE (ERMANNS * ¾RY & 3CHRIJVERS ' (ELPEN BIJ OPGROEIEN EN OPVOEDEN EERDER SNELLER EN BETER EEN ADVIES OVER VROEGTIJDIGE SIGNALERING EN INTERVENTIES BIJ OPVOED EN OPGROEIPROBLEMEN 5RECHT )NVENT GROEP (ERMANNS * (ET BESTRIJDEN VAN KINDERMISHANDELING EEN AANPAK DIE WERKT ED 5TRECHT .*) (OEK - /UDERSCHAPSGROEI VAN BEGINNENDE OUDERS VAN BESEF VAN VERANTWOOR DELIJK ZIJN TOT @GOEDE OUDER ERVARING /UDERSCHAP /UDERBEGELEIDING )#- %SSENTIAL #OMPETENCIES FOR "ASIC -IDWIFERY 0RACTICE )#- VERKRIJGBAAR VIA HTTPWWWINTERNATIONALMIDWIVESORG$OCUMENTATION)#-'LOBAL3TANDARDS#OMPETEN CIESAND4OOLS'LOBAL3TANDARDS%NGLISHTABID$EFAULTASPX LAATST GERAADPLEEGD OP NOVEMBER )NCE $ /PVOEDINGSPROBLEMEN VERKRIJGBAAR VIA HTTPWWWNJINLSMARTSITEDWS ID RECORDNR ONDERWERP /PVOEDINGSPROBLEMENTOON OVERZIC HT LAATST GERAADPLEEGD OP FEBRUARI +./6 "EROEPSPROlEL VERLOSKUNDIGEN 5TRECHT +ONINKLIJKE .EDERLANDSE /RGANI SATIE VAN 6ERLOSKUNDIGEN +./6 +./6 STANDAARD WETENSCHAPPELIJKE ONDERBOUWING 0RENATALE VERLOS KUNDIGE BEGELEIDING AANBEVELINGEN VOOR ONDERSTEUNING INTERACTIE EN VOORLICHTING ED PP 5TRECHT +./6 +./6 +./6 -ELDCODE KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD +./6 VERKRIJG BAAR VIA HTTPWWWKNOVNLVOOR VERLOSKUNDIGENRICHTLIJNEN GEDRAGSCODES EN WERKAFSPRA KENKNOV MELDCODE KINDERMISHANDELING LAATST GERAADPLEEGD OP NOVEMBER 673 -INISTERIE VAN 6OLKSGEZONDHEID 7ELZIJN EN 3PORT EN HET -INISTERIE VAN 6EILIGHEID EN *USTITIE +INDEREN VEILIG ACTIEPLAN AANPAK KINDERMISHANDELING $EN (AAG .*) .EDERLANDS *EUGD )NSTITUUT 'OED VOORBEELD DOET GOED VOLGEN VROEGSIG NALERING DOOR VERLOSKUNDIGEN EN KRAAMVERZORGENDEN .IEUWSBRIEF .*) JAARGANG NR JUNI .*) .EDERLANDS *EUGD )NSTITUUT 6ØØR 6EILIG EN 6EILIG VERDER BLIJVENDE AANDACHT VOOR EEN ZEER ERNSTIGE EN HARDNEKKIGE PROBLEMATIEK !DVIES AAN DE +INDEROMBUDSMAN OVER DE AANPAK VAN KINDERMISHANDELING IN .EDERLAND 5TRECHT .EDERLANDS *EUGD )NSTITUUT 0AS ! VAN DER ! SERIOUS CASE OF NEGLECT THE PARENTAL EXPERIENCE OF CHILDREARING OUTLINE FOR A PSYCHOLOGICAL THEORY OF PARENTING $ELFT #HICAGO 0AS ! VAN DER (ANDBOEK METHODISCHE OUDERBEGELEIDING EERT UW VADERS EN UW MOEDERS OPVOEDPROBLEMEN NADER VERKLAARD !MSTERDAM 370 0AS ! VAN DER (ANDBOEK METHODISCHE OUDERBEGELEIDING OUDERBEGELEIDING ALS METHODIEK !MSTERDAM 370 0AS ! VAN DER (ANDBOEK METHODISCHE OUDERBEGELEIDING NAAR EEN PSYCHOLOGIE VAN OUDERSCHAP BESEF VAN VERANTWOORDELIJK ZIJN !MSTERDAM 370 0OLIT $ "ECK # %DS .URSING RESEARCH GENERATING AND ASSESSING EVIDENCE FOR NURSING PRACTICE ED 0HILADELPHIA ,IPPINCOTT 7ILLIAMS 7ILKINS 2OSE ' 3TRATEGY OF PREVENTION LESSONS FROM CARDIOVASCULAIR DISEASE "-* 3EEFAT VAN 4EEFFELEN ! .IEUWENHUIJZE - +ORSTJENS ) 7OMEN WANT PROAC TIVE PSYCHOSOCIAL SUPPORT FROM MIDWIVES DURING TRANSITION TO MOTHERHOOD A QUALITATIVE STUDY -IDWIFERY E 3EEFAT VAN 4EEFFELEN ! .IEUWENHUIJZE - +ORSTJENS ) 0ROACTIEVE PSYCHOSOCI ALE BEGELEIDING EEN KWALITATIEF ONDERZOEK 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN 3TUURGROEP %EN GOED BEGIN VEILIGE ZORG ROND ZWANGERSCHAP EN GEBOORTE 5TRECHT 3TUURGROEP ZWANGERSCHAP EN GEBOORTE 4AYLOR * "ALDWIN . 3PENCER . 0REDICITING CHILD ABUSE AND NEGLECT ETHICAL THEORETICAL AND METHODOLOGICAL CHALLENGES *OURNAL OF #LINICAL .URSING 4AYLOR *3 3ALUTOGENESIS AS A FRAMEWORK FOR CHILD PROTECTION LITERATURE REVIEW * !DV .URS 5.&0! 4HE STATE OF THE WORLDS -IDWIFERY $ELIVERING HEALTH SAVING LIVES .EW 9ORK 5.&0! 6INK 2 2IJNDERS - $OMMELEN 0 VAN "ROERSE ! 6ROEG SIGNALEREN VAN ONGUNSTIGE OPGROEIOMSTANDIGHEDEN DOOR VERLOSKUNDIGEN IN :AANSTAD EN !MSTERDAM .OORD ,EIDEN 4./ +WALITEIT VAN ,EVEN Q
4V6 MAART s +./6
21
7%4%.3#(!0
,ACTATIE VERDIENT SERIEUZE AANDACHT (OE DE ZORG RONDOM BORSTVOEDING KAN VERBETEREN Lara Tauritz Bakker
Borstvoeding heeft uit gezondheidsoogpunt de voorkeur boven kunstvoeding. De beleidsdoelen voor lactatie worden echter bij lange na niet gehaald. Eén van de redenen daarvoor is beperkte kennis bij zorgverleners over de behandelopties bij lactatieproblemen. Volgens de Visie op Borstvoeding van de KNOV zijn verloskundigen bij uitstek de aangewezen hulpverleners voor het initiëren en ondersteunen van borstvoeding, daarbij ondersteund door kraamverzorgenden. Ongeveer 90 procent van de moeders start na de bevalling met borstvoeding [Anten-Kools et al, 2011], maar van de kinderen van één en twee maanden oud, krijgt slechts respectievelijk 48 en 42 % borstvoeding. TNO houdt om de zoveel jaren een peiling melkvoeding om te zien hoe het gaat met de borstvoedingscijfers.
multidisciplinaire richtlijn Borstvoeding (zie www.richtlijnborstvoeding.nl). Kristel Zeeman, beleidsmedewerker richtlijnontwikkeling bij de KNOV, is blij met de nieuwe richtlijn, maar stelt dat deze door het evidence-based karakter wel wat abstract is geworden: “Een praktische uitwerking voor de dagelijkse praktijk is dus een waardevolle aanvulling.” Doel van de richtlijn is de kwaliteit en de continuïteit van zorg rond borstvoeding te verbeteren en zo een bijdrage te leveren aan een samenleving waarin het geven van borstvoeding heel gewoon is, Overigens tekent Adrienne de Reede, tot 1 januari j.l. directeur van de stichting Zorg voor Borstvoeding, aan: “Soms vraag ik me wel eens af of we daarin niet te ver gaan. Zijn we bewijs aan het zoeken voor iets wat eigenlijk doodgewoon is? Waarom moeten we wetenschappelijk aantonen dat voeden op verzoek goed is? Of huid op huidcontact? Er is ook nooit wetenschappelijk onderbouwd dat het goed is om volgens een schema te voeden, of om de baby eerst te wassen en te
Er valt nog veel winst te behalen: het RIVM becijferde dat
kleden voordat we hem aan zijn moeder geven, toch
een kleine stijging van de cijfers - van 82 naar 85 % een
gebeurde dát op grote schaal.”
week na geboorte en van 20 naar 25 % na 6 maanden al veel oplevert: een jaarlijkse besparing van 10 miljoen
Voeden op verzoek-filosofie
euro en 1200 Disability Adjusted Life Years. De ‘DALY’
De kwaliteit van de geboden zorg is de afgelopen jaren
biedt een maat die zowel de verloren jaren door voortijdig
verbeterd, onder meer door BFHI-certificering van
sterven meeweegt als de levensjaren in verminderde
verloskundigenpraktijken, kraamzorginstellingen,
gezondheid [Buchner et al, 2007]. Uit onderzoek blijkt
kraamafdelingen van ziekenhuizen en Jeugdgezondheids-
dat professionele ondersteuning van groot belang is voor
zorgorganisaties door de Stichting Zorg voor Borstvoeding.
de slagingskansen [Riet, 2009; Sattari et al, 2010]. Daarbij
Joke de Jongh, kraamverzorgende en vertegenwoordiger
is het wenselijk dat moeders niet geconfronteerd worden
van de Nederlandse Beroepsvereniging voor Kraam-
met tegenstrijdige adviezen.
verzorgenden (NBVK) bij de ontwikkeling van de nieuwe richtlijn, tekent daarbij aan dat certificaten en extra
Blij met nieuwe richtlijn
opleidingsuren niet altijd direct leiden tot een verandering
Dit artikel biedt een bespreking van de meest voorkomende
in de zorg voor de kraamvrouw: “Als je al dertig jaar op
oorzaken van lactatieproblematiek en beschikbare
de klok werkt, is het lastig om opeens over te moeten
oplossingsrichtingen. Het vormt daarmee een opmaat
stappen naar de ‘voeden op verzoek’-filosofie. Terwijl veel
naar een reeks van artikelen in Tijdschrift voor Verlos-
borstvoedingen mislukken omdat er niet vaak genoeg
kunde die aandacht zullen besteden aan verschillende
wordt aangelegd en niet meegegaan wordt in het ritme
onderdelen van de begin 2012 online gepubliceerde
van het kind. En de houding van de kraamverzorgende ten opzichte van borstvoeding is belangrijk: wil je er alles
Lara Tauritz Bakker is bezig met de voorbereiding van onderzoek
voor doen?” In de praktijk werken veel kraamverzorgenden
naar borstvoeding in opdracht van LUMC en TNO; daarnaast is zij
nauw samen met lactatiekundigen, in overleg met de
publicist
betrokken verloskundigen.
Een eerdere versie van dit artikel verscheen in Medisch Contact,
Erna Kerkhof, bestuurslid van de KNOV en IBCLC
67e jaargang, 6 januari 2012.
gecertificeerd lactatiekundige, onderzocht hoe verlos-
22
4V6 MAART s +./6
7%4%.3#(!0 kundigen aankijken tegen de kennis die zij tijdens hun
Redenen om te stoppen
studie krijgen over borstvoedingsproblemen. Eén op de
In onderzoek is de meest genoemde reden voor het
vijf recent afgestudeerden vond in 2007 dat zij te weinig
opgeven van borstvoeding ‘te weinig melk’[Lanting et al,
had meegekregen over dit onderwerp. Of de overige 80
2007]. De gebruikelijke aanname is ‘dat ongeveer 98%
% voldoende weet over het behandelen en voorkomen
van de moeders fysiologisch in staat is om voldoende
van lactatieproblemen is onduidelijk [Kerkhof, 2007].
borstvoeding te geven’. In de Erasmus-studie uit 2009 naar
Zeeman stelt bijvoorbeeld dat een uur lang direct bloot
de redenen om te stoppen met voeden, concludeerden
op de huid aantoonbaar beter is voor zowel borstvoeding
de onderzoekers daarom dat het waarschijnlijker is dat
als kind: het kind zal zelf op zoek gaan naar de tepel, kan
oorzaken als stress en een negatieve emotionele situatie
gemakkelijker zijn temperatuur houden, heeft een betere
redenen zijn om te stoppen, waarbij ‘te weinig melk’
hartslag en ademhaling. “Kortom, zo’n kind heeft een
voornamelijk een legitimatie zou zijn om te stoppen
minder stressvolle start. Er zijn een heleboel verloskundigen
zonder schuldgevoel [Vogel et al, 2009].
die het kind wel even bij de moeder leggen maar dan al
Bij gebrek aan onderzoek naar de fysiologische aspecten,
snel gaan afdrogen en aankleden. Met heel weinig
ontbreekt echter de empirie om het percentage van 98%
moeite zouden we al heel veel kunnen doen.”
te staven. Het is onduidelijk in welke mate verschillende fysiologische borstvoedingsproblemen voorkomen en hoe
Actieve overdracht
die samenhangen met sociaal-pychologische aspecten.
Na de intensieve kraamweek is het wenselijk dat er
Kinderarts en hoogleraar sociale pediatrie Anne Marie
pro-actief steun wordt aangeboden door de jeugd-
Oudesluys-Murphy zou daar graag verandering in zien:
gezondheidszorg. Jacqueline de Vries van Actiz stelt dat
“Beter begrip van het falen van hun borstvoeding kan
locale praktijken verschillen. Zo biedt Jong Florence in
leiden tot minder anti-reclame van moeders richting
Den Haag een gratis lactatiekundig (inloop)spreekuur aan
collega-moeders.” Daarbij zouden meer moeders
op vier consultatiebureaus in de stad. Het plaatselijke
daadwerkelijk met productieproblemen kunnen kampen
aanbod hangt af van gemeentelijke prioriteiten, de
dan meestal verondersteld. In de literatuur worden ook
organisatievorm (via een lidmaatschap van Actiz, een
prevalentieschattingen van primaire en secundaire lactatie
GGD, een combinatie of een nieuwe stichting) en lokale
insufficiëntie genoemd variërend van 5 tot 15 %. in
bezuinigingsdoelen. In ieder geval zou De Vries graag
Nederland zouden dat 5000 tot 27000 kinderen per jaar
zien dat de nieuwe richtlijn Borstvoeding gaat adviseren
zijn wier moeders potentieel te weinig melk hebben of
om de overdracht van kraamzorg naar JGZ zo in te
krijgen [Neifert, 2001].
richten, dat deze direct na de kraamweek ondersteuning
Bovendien geeft meer dan de helft van de vrouwen aan
kan bieden bij borstvoedingsproblemen.
dat zij liever langer zelf hadden willen voeden, zelfs als zij
Vorig jaar is door het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid
de borstvoeding vaak als last ervaren (Kerkhof, 2008).
een standpunt geformuleerd over de gewenste overdracht
Kristel van Asselt, huisarts en als wetenschappelijk
van gegevens, o.a. rondom borstvoeding vanuit de
medewerker bij het NHG betrokken bij de nieuwe
verloskundige- en kraamzorg [Beckers et al, 2011]. Er
huisartsenstandaard Zwangerschap en Kraambed stelt:
wordt gestreefd naar (digitale) implementatie vanaf 2013.
“Goede begeleiding kan voortijdig en ongewild stoppen
Op dit moment verschilt de vorm en de kwaliteit van de
met het geven van borstvoeding voorkomen.” Myrte van
overdracht per gemeente en per overdragende zorg-
Lonkhuijsen, voorzitter van de Nederlandse Vereniging
verlener. Ook de registratie van de perinatale data
van Lactatiekundigen verwoordt het zo:“Iedere moeder
rondom voeding is volgens Kerkhof en Zeeman voor
heeft een goede reden om te stoppen. Als vrouwen graag
verbetering vatbaar om een duidelijker beeld te krijgen
zelf willen voeden, wordt de vraag of we iets aan die
van de prevalentie en aard van borstvoedingsproblemen.
redenen kunnen doen.”
Jeugdarts Lucy Smit van de vereniging Artsen Jeugd-
Pijn is de tweede meest genoemde reden om te stoppen
gezondheidszorg Nederland (AJN) stelt dat de jeugd-
met borstvoeding. Goed aanleggen en begeleiding hierbij
verpleegkundige bij een borstvoedingsprobleem drie
kan problemen voorkomen en oplossen (Haisma, 2011).
keer een huisbezoek van een uur kan afleggen om te
Soms is echter verdergaande hulp vereist. Volgens Van
observeren hoe de borstvoeding verloopt en om advies en
Lonkhuijsen krijgen patiënten met zichtbaar aangedane
begeleiding te geven. Smit: “Drie keer is overigens zelden
huid te vaak nog van artsen te horen dat ze maar moeten
nodig.” Onduidelijk is hoe vaak dit daadwerkelijk wordt
stoppen met voeden, ongeacht de wensen van de
aangeboden. Binnen het basistakenpakket is ruimte voor
moeder: “Behandeling van tepels bij borstvoeding zou
zorg op indicatie; ondersteuning bij problemen bij het
niet mogelijk zou zijn. Nu worden vrouwen hoogstens
geven van borstvoeding kan een van de redenen zijn om
behandeld met vette crème en antimycotica, verder onder-
dit in te zetten.
zoek vindt zelden plaats.” Pathogenen als Staphylococcus 4V6 MAART s +./6
23
7%4%.3#(!0 Aureus worden bijvoorbeeld zelden vastgesteld en
Te weinig melk
behandeld. Van Lonkhuysen: “Bovendien is er een direct
Als blijkt dat de moeder daadwerkelijk te weinig melk
verband tussen pijn bij voeden en (secundaire) lactatie
produceert, vormen ontoereikend borstvoedingsbeleid
insufficientie.”
en/of aanlegproblemen vaak de oorzaak. Hierdoor kan
De derde meest genoemde reden is ‘werk’. Ook rondom
een in eerste instantie voldoende melkproductie
werk kunnen verloskundigen, kraamverzorgenden en JGZ
stagneren. Deze secundaire vorm van lactatie insufficiëntie
een positieve rol spelen bij het stimuleren en faciliteren
vormt volgens de lactatiekundige literatuur de hoofd-
van borstvoeding. De nadruk in dit artikel ligt vanwege
oorzaak van productieproblemen. Daarom moet een
plaatsgebrek op de voornaamste stopredenen in de eerste
patiënt zo vlot mogelijk doorverwezen worden naar een
maanden na de bevalling.
zorgverlener met lactatiekundige kennis en ervaring. Deze moet niet alleen letten op techniek en frequentie van
24
Onzekerheid
voeden, ook de fysiologie van de baby is van belang. Er
Tekortschietende borstvoeding, ook wel ‘insufficient-
zijn veel – vaak behandelbare – situaties waardoor de
milksyndrome’ of ‘falende lactogenese II’, wordt in de
baby niet goed kan drinken. [Pelleboer, 2011] Als daar
literatuur grofweg in drie vormen beschreven: veronder-
het probleem ligt, heeft vaker aanleggen of kolven geen
stelde, secundaire en primaire lactatie insufficiëntie
zin. Een korte tongriem (ankyloglossia) kan bijvoorbeeld
[Chapman et al, 1999; Neville et al, 2001; Smith et al,
problemen opleveren, maar is meestal makkelijk te
2010].
corrigeren [Post et al, 2010; Geddes et al, 2008).
Bij ‘veronderstelde lactatie insufficiëntie’ groeit de baby
Kolven is vaak een eerste advies bij geconstateerde en
prima, toch denkt de moeder dat het kind onvoldoende
veronderstelde melktekorten. In de praktijk is dat niet
krijgt. Door slecht borstvoedingsmanagement, waarbij
altijd even eenvoudig. Kraamverzorgende De Jongh tekent
onnodig kunstvoeding wordt ingezet en het advies om
aan dat het in weekend lastig kan zijn om een goede
direct vaker en/of beter te voeden ontbreekt, kan deze
huurkolf te krijgen, omdat verhuurcentra en kraamzorg-
vorm makkelijk tot secundaire lactatie insufficiëntie
bureaus dan dicht zijn. Een oplossing zou kunnen zijn als
leiden. Voor deze groep zou tijdige goede begeleiding en
verloskundigenpraktijken kolven beschikbaar stelden,
een stimulerende houding van de zorgverlener volstaan.
omdat verloskundigen altijd bereikbaar zijn.
Het is deze groep die veel voordeel kan hebben bij een
In de vermoedelijk veel zeldzamere primaire vorm zijn
duidelijker gestandaardiseerd weegbeleid. Verloskundige
vrouwen fysiologisch niet in staat voldoende melk te
Zeeman stelt dat je het kind in de kraamweek tenminste
produceren, bijvoorbeeld door borstafwijkingen. Uit
drie keer bloot moet wegen. Liefst elke keer op hetzelfde
onderzoek blijkt dat patiënten met mammahyperplasie,
tijdstip en met dezelfde weegschaal. Voor een verlos-
ofwel te grote borsten [Hugginset al, 2000] slechts 63%
kundige is dat nauwelijks in te plannen, Ook daarom is
kans hebben om twee weken na de geboorte nog
de samenwerking met de kraamverzorgende van groot
borstvoeding te geven. Na een cosmetische ingreep voor
belang. “Zo kun je stille ondervoeding voorkomen, maar
mammahyperplasie slaagt nog steeds 62 % erin om twee
ook onnodig bijvoeden. Dat is beter dan als verlos-
weken na de geboorte nog borstvoeding te geven, een
kundigen met een eigen unster komen, op verschillende
niet-significant verschil. Chirurgie is derhalve oplossing
momenten wegen en soms met de kleertjes aan om
noch oorzaak van de lactatieproblemen bij mammahyper-
vervolgens het gewicht van ‘vergelijkbare kleertjes’ eraf
plasie [Oostrom, 2011]. Een oorzaak van problemen,
te trekken.”
bijvoorbeeld na borstchirurgie, kan zijn dat de intercostale
Oudesluys voegt toe dat de meeste mensen denken dat
zenuwen beschadigd zijn. Of door veel weefsel eromheen
ze te weinig melk hebben als het kind huilt, “Terwijl het
signalen minder goed doorgeven. Stimulatie van met
aankomen in gewicht over meerdere dagen eenvoudig kan
name de vierde intercostale zenuw door het zuigen van
bewijzen dat de moeder voldoende voeding produceert.”
de baby, is noodzakelijk voor het hormonale proces dat
Bij uitblijven van gewichtstoename is echter nog niet
melkproductie en -afgifte regelt [Riordan, 2005]. Daar-
gezegd dat dit komt door lactatie-insufficiëntie. Volgens
naast kan hormonale problematiek aan de orde zijn, al is
Prof. dr. Peter Hartmann, biochemicus en hoofd van de
het mechanisme dat melkproductie reguleert onvoldoende
Human Lactation Group aan de Universiteit van West
bekend [Powe et al, 2010]. Hartmann stelt dat het
Australië zou hulpverlening moeten beginnen met een
prolactineniveau in het bloed kort na de bevalling hoog
functietest. De behandeling van lactatieproblemen zou
moet zijn om melk te kunnen produceren. Na een aantal
vergelijkbaar moeten zijn met een ziekte als diabetes,
maanden daalt het prolactinegehalte, zonder dat de
vindt Hartmann: “Met een glucosetolerantie test weet je
melkproductie evenredig daalt. Zogende moeders hebben
of een patiënt diabetes heeft of niet: einde verhaal. We
na een langere borstvoedingsduur wel nog steeds een
hebben een borstfunctietest nodig.”
hogere prolactinespiegel dan niet-lacterende vrouwen.
4V6 MAART s +./6
7%4%.3#(!0 Zorgverleners kunnen zelf ook de oorzaak van lactatie-
verhoogt waarschijnlijk niet de productie van prolactine,
problemen zijn. Er zijn associaties gevonden tussen het
alleen de afscheiding ervan (Hale, 2010).
gebruik van bepaalde medicatie rondom de partus en het
Bij het voorschrijven van geneesmiddelen om lactatie te
mislukken van borstvoeding, maar causaliteit is niet
stimuleren zijn artsen terughoudend, omdat naslag-
bewezen [De Wildt, 2011]. Ook vroegtijdige scheiding
werken als het Farmacotherapeutisch Kompas gebruik
van moeder en kind na een sectio kan problemen
tijdens borstvoeding vaak afraden. Andersom stoppen
opleveren. Hartmann voegt toe dat bij die ingreep de
veel vrouwen met borstvoeding omdat het niet mogelijk
kans groter is dat een deel van de placenta achterblijft,
zou zijn om hun eigen medicatie te gebruiken. Ook de
waardoor de vereiste scherpe daling van het progesteron-
Teratologie Informatie Service biedt advies voor eerste- en
gehalte in het bloed ontbreekt en lactatie uitblijft
tweedelijns behandelaars, bij Nederlands Bijwerkingen
[Pelleboer, 2011; Schippers, 2011].
Centrum Lareb in ’s Hertogenbosch (073-6469702) [Van Thoor et al, 2011]. Daarnaast kunnen artsen en verlos-
Behandeling
kundigen terecht bij de eerdergenoemde Commentaren
Als problemen niet opgelost kunnen worden door het
Medicatiebewaking. Van dezelfde bron verschijnt ook
interventiearsenaal van de kraamverzorgende, lactatie-
regelmatig een nieuwe versie van Geneesmiddelen,
kundige of verloskundige, zou een arts met specialistische
Zwangerschap en Borstvoeding, een gerichte bundeling
borstvoedingskennis de patiënte verder moeten
van informatie die ook in de Commentaren is opgenomen.
helpen.“Vaak is doorverwijzing naar een specialist op het gebied van borstvoeding wenselijk”, vindt Van Lonkhuijsen.
Donormelk
Dat gebeurt nu nog niet, al zeggen zowel kinderartsen
Tenslotte rest verloskundigen de mogelijkheid om moeders
als jeugdartsen en huisartsen desgevraagd dat zij een rol
van wie de borstvoeding niet slaagt te wijzen op de
voor zichzelf zien bij het oplossen van borstvoedings-
mogelijkheid van donormelk. Ondervoeding moet
problemen. Namens de AJN stelde jeugdarts Smit onlangs
voorkomen worden, daarom adviseren verloskundigen
in het artsenblad Medisch Contact dat jeugdartsen al
regelmatig bijvoeding - in feite een andere vorm van
honderd jaar de borstvoedingsspecialist onder de artsen
medicalisering van de lactatieperiode. Bijvoeding hoeft
zijn [Smit, 2012]. Kinderarts Marianne Neifert waarschuwt
echter niet noodzakelijkerwijs kunstmelk te zijn. Volgens
dat artsen de neiging hebben om lactatieproblemen te
de WHO is donormelk de tweede voorkeur na de eigen
bagatelliseren en ontwijken, terwijl ze juist de realiteit van
melk van de moeder (World Health Organization/United
borstvoedingsproblematiek moeten onderkennen, risico
Nations Children’s Fund, 1989).Wereldwijd wordt er
factoren identificeren en zo nodig interveniëren [Neifert
onderzoek gedaan naar de voordelen van donormelk
2001].
voor vroeggeborenen (Ganapathy et al, 2011). Sinds eind
Ter onderbouwing van het diagnostisch werk van zorg-
november 2011is ook VUmc gestart met onderzoek naar
verleners zijn verschillende online methodologie papers
de voordelen van gepasteuriseerde donormelk.
beschikbaar over het echoscopisch onderzoeken van de
Voor gezonde kinderen van wie de moeder niet in staat is
gezonde en pathologische lacterende borst en het
zelf te voeden, is er sinds 2005 de mogelijkheid van het
aanhappen en drinken van de baby aan de borst [Geddes,
moedermelknetwerk (www.moedermelknetwerk.nl),
2009; Geddes, 2009a]. Daarmee kan ook bijvoorbeeld de
waarover in een volgend nummer van dit tijdschrift verder
oorzaak van (terugkerende) borstontstekingen onder-
zal worden bericht. Verloskundigen en andere zorgverleners
zocht worden. Verloskundige Zeeman ziet mogelijkheden
die constateren dat een moeder juist heel gemakkelijk
om dit in de verloskundigenpraktijken met echoapparatuur
borstvoeding geeft en te maken heeft met overproductie,
te doen:“Maar nu (nog) niet door verloskundigen. Dat is
kunnen een rol spelen door deze vrouwen te wijzen op
een heel nieuw terrein voor hen.”
de mogelijkheid donor te worden binnen het netwerk.
In sommige gevallen, als de melkproductie niet verhoogd kan worden door frequent te voeden, kan de lactatie
Samenvatting
gestimuleerd worden met medicatie. De Commentaren
* Het is wenselijk dat meer kinderen langer borstvoeding
Medicatiebewaking, een uitgave waaraan wetenschappers, artsen/specialisten en praktiserende apothekers meewerken, stelt dat dopamine-antagonisten door hun effect op de prolactinespiegel zogstimulerend werken, al
krijgen * Er is meer onderzoek nodig naar de prevalentie, oorzaken en oplossingen van borstvoedingproblemen * Reeds aanwezige kennis over diagnosestelling en
staan ze hiervoor niet geregistreerd. Domperidon is
behandelmogelijkheden moet breder verspreid worden
daarvan de bekendste, een middel dat zonder recept bij
onder zorgverleners
de apotheek verkrijgbaar is. [Van Haaren, 2011; Kennis-
* Nauwe samenwerking tussen verschillende beroeps-
centrum Borstvoeding, 2010; Van Buren et al, 2011] Het
groepen in de zorg is nodig om moeders en baby’s 4V6 MAART s +./6
25
7%4%.3#(!0 wanneer nodig snel en effectief hulp te kunnen bieden * Als borstvoeding niet slaagt, bestaat de mogelijkheid
(ALE 4 -EDICATIONS AND -OTHERS -ILK TH %DITION!MARILLO (ALE 0UBLISHING (UGGINS +% 0ETOK %3 -IRELES / -ARKERS OF LACTATION INSUFlCIENCY A STUDY OF MOTHERS )N +' !UERBACH ED #URRENT )SSUES IN #LINICAL ,ACTATION 3UDBURY -!
van donormelk
*ONES AND "ARTLETT 0UBLISHERS +ERKHOF % 6ERLOSKUNDIGE OOK LACTATIEDESKUNDIGE %EN STUDIE NAAR ERVARINGEN
Referentielijst
MET BORSTVOEDINGONDERWIJS EN DE VOORLICHTING EN BEGELEIDING BIJ BORSTVOEDING VAN DE
!NTEN +OOLS %* 6AN 7OUWE *0 /UDESLUYS -URPHY !- 3EMMEKROT "! 6OORWOORD IN %* !NTEN +OOLS *0 6AN 7OUWE !- /UDESLUYS -URPHY EN "! 3EM MEKROT EDS %EN PROFESSIONELE KIJK OP BORSTVOEDING !SSEN +ONINKLIJKE 6AN 'ORCUM "ECKERS - EA 3TANDPUNT GEGEVENSOVERDRACHT VAN KRAAMZORG EN VERLOSKUNDE NAAR DE JEUGDGEZONDHEIDSZORG 5TRECHT.#* #HAPMAN $* 0EREZ %SCAMILLA 2 )DENTIlCATION OF RISK FACTORS FOR DELAYED ONSET OF LACTATION * !M $IET !SSOC QUIZ "UCHNER &, (OEKSTRA * 6AN2OSSUM #4- (EALTH GAIN AND ECONOMIC EVALUA TION OF BREASTFEEDING POLICIES -ODEL SIMULATION"ILTHOVEN 2)6- 2APPORT $E 7ILDT 3. 3CHEEPERS (#* "ORSTVOEDING EN GENEESMIDDELEN RONDOM DE PARTUS)N %* !NTEN +OOLS *0 6AN 7OUWE !- /UDESLUYS -URPHY EN "! 3EMMEKROT EDS %EN PROFESSIONELE KIJK OP BORSTVOEDING !SSEN +ONINKLIJKE 6AN 'ORCUM 'ANAPATHY 6 (AY *7 +IM *( #OSTS OF .ECROTIZING %NTEROCOLITIS AND #OST %F FECTIVENESS OF %XCLUSIVELY (UMAN -ILK "ASED 0RODUCTS IN &EEDING %XTREMELY 0REMATURE )NFANTS"REASTFEEDING-EDICINE :IE VERDER HTTPWWWPROLACTACOMPUBLICATIONSPHP 'EDDES $ 5LTRASOUND IMAGING OF THE LACTATING BREAST METHODOLOGY AND APPLI CATION)NT "REASTFEED *!PR HTTPWWWNCBINLMNIHGOVPUBMED 'EDDES $A 4HE USE OF ULTRASOUND TO IDENTIFY MILK EJECTION IN WOMEN TIPS AND PITFALLS)NT "REASTFEED * *UN HTTPWWWNCBINLMNIHGOVPUBMED 'EDDES $ ,ANGTON $" 'OLLOW ) *ACOBS ,! (ARTMANN 0% 3IMMER + &RENU LOTOMY FOR BREASTFEEDING INFANTS WITH ANKYLOGLOSSIA EFFECT ON MILK REMOVAL AND SUCKING MECHANISM AS IMAGED BY ULTRASOUND0EDIATRICS E (AISMA ( ,ESTERHUIS 0 $A #OSTA 3 &YSIOLOGIE VAN HET ZUIGEN EN SLIKKEN )N %* !NTEN +OOLS *0 6AN 7OUWE !- /UDESLUYS -URPHY EN "! 3EMMEKROT EDS %EN PROFESSIONELE KIJK OP BORSTVOEDING !SSEN +ONINKLIJKE 6AN 'ORCUM
IN AFGESTUDEERDE VERLOSKUNDIGEN AAN DE .EDERLANDSE INITIÑLE OPLEIDINGEN VOOR VERLOSKUNDIGEN :WOLLE -ASTER OF 3CIENCE 6ERLOSKUNDE +ERKHOF : -ARTIJN 2 6AN DER (ORST - 6AN DER 7OUWE * "OXEM * %EN VERKENNEND ONDERZOEK NAAR DE RELATIE TUSSEN BORSTVOEDINGSDUUR EN TEVREDENHEID ,EIDEN 4./ +WALITEIT VAN LEVEN ,ANTING #) 6AN 7OUWE *0 2EDENEN EN MOTIEVEN OM TE STARTEN EN TE STOP PEN MET BORSTVOEDING ,EIDEN 4./ .EIFERT -2 0REVENTION OF BREASTFEEDING TRAGEDIES0EDIATR#LIN .ORTH !M .EVILLE -# -ORTON * 0HYSIOLOGY AND ENDOCRINE CHANGES UNDERLYING HUMAN LACTOGENESIS ))* .UTR 3 3 /OSTROM #!- "ORSTVOEDING EN CHIRURGIE )N %* !NTEN +OOLS *0 6AN 7OUWE !- /UDESLUYS -URPHY EN "! 3EMMEKROT EDS %EN PROFESSIONELE KIJK OP BORSTVOEDING !SSEN +ONINKLIJKE 6AN 'ORCUM 0ELLEBOER 2!! 6OORKØMEN VAN UITDROGING EN ONDERVOEDING)N %* !NTEN +OOLS *0 6AN 7OUWE !- /UDESLUYS -URPHY EN "! 3EMMEKROT EDS %EN PROFESSIONELE KIJK OP BORSTVOEDING !SSEN +ONINKLIJKE 6AN 'ORCUM 0OST %$7- 2UPERT !7- 3CHULPEN 47* 0ROBLEMATISCHE BORSTVOEDING DOOR EEN TE KORTE TONGRIEM .ED4IJDSCHR'ENEESKD ! 0OWE #% !LLEN - 0UOPOLO +- -EREWOOD ! 7ORDEN 3 *OHNSON ,6 &LEISCHMAN ! 7ELT #+ 2ECOMBINANT HUMAN PROLACTIN FOR THE TREATMENT OF LACTATION INSUFlCIENCY#,). %NDOCRINOL /XF .OV DOI J X (ARVARD -EDICAL 3CHOOL 2EPRODUCTIVE %NDOCRINE 5NIT "RIGHAM AND 7OMENS (OSPITAL "OSTON 5NIVERSITY -EDICAL 3CHOOL 2IET -% (AASNOOT 3MALLEGANGE # 2ENDERS - /UDESLUYS -URPHY ! (IRASING 2 0ROFESSIONELE STEUN VAN GROOT BELANG BIJ BORSTVOEDING.ED 4IJDSCHR 'ENEESKD" 2IORDAN * "REASTFEEDING AND (UMAN ,ACTATION 3UDBURY -! *ONES AND "ARTLETT 0UBLISHERS 3ATTARI - ,EVINE $ "ERTRAM ! 3ERWINT *2 "REASTFEEDING )NTENTIONS OF
0RODUCTINFORMATIE BIJ ADVERTENTIE OP PAG
&EMALE 0HYSICIANS "REASTFEEDING-EDICINE 3CHIPPERS $ !NATOMIE EN FYSIOLOGIE VAN DE LACTATIE )N %* !NTEN +OOLS *0 6AN
Productinformatie RheDQuin® Samenstelling en farmaceutische vorm: Oplossing voor injectie voor intramusculair gebruik. Bevat: Het product bevat 100-180 gram eiwit per liter. De eiwitfractie bestaat uit ten minste 90% immunoglobuline G (IgG), geringe hoeveelheden immunoglobuline A (IgA) en immunoglobuline M (IgM) en sporen van andere plasma-eiwitten. RheDQuin® bestaat uit een eiwitfractie verkregen uit menselijk plasma met een hoge titer aan rhesus (D)-antistoffen. RheDQuin wordt geleverd in afvullingen van 1000 IE (ten minste 400 IE humaan anti-D immunoglobuline per ml) en 375 IE (ten minste 150 IE humaan anti-D immunoglobuline per ml). Het product wordt steriel en pyrogeenvrij geleverd. Indicaties: RheDQuin is bestemd ter preventie van immunisatie tegen het rhesus (D)-antigeen bij rhesus (D)-negatieve vrouwen tijdens zwangerschap en postpartum. Daarnaast is RheDQuin bestemd ter preventie van immunisatie tegen het rhesus (D)-antigeen bij meisjes en vrouwen jonger dan 45 jaar na rhesus (D)-positieve bloed- of trombocytentransfusie, orgaan- of weefseltransplantatie van een rhesus (D)positieve donor. Contra-indicaties: Bekende intolerantie voor het product of andere producten met vergelijkbare samenstelling van de homologe immunoglobulinen. Dit geldt ook voor patiënten met selectieve IgA-deficiëntie bij wie anti-IgAantistoffen aangetoond zijn. Bijwerkingen: Pijn en gevoeligheid op de injectieplaats kunnen worden waargenomen; dit kan worden verminderd door de grotere doseringen over verschillende toedieningsplaatsen te verdelen. In zeldzame gevallen ontstaan koorts en/of exantheem. Zelden zijn misselijkheid, braken, hypotensie, tachycardie en overgevoeligheidsreacties of anafylactische reacties met inbegrip van shock gerapporteerd. Speciale waarschuwingen en voorzorgen: niet intraveneus toedienen. Bij patiënten die bij eerder gebruik van bloed(producten) een atypische reactie vertoonden, kan een anafylactische reactie optreden. Deze en bovengenoemde IgA-deficiëntie patiënten bij voorkeur niet behandelen met bloedproducten. Als om dringende reden hiervan moet worden afgeweken, dan alleen toedienen onder nauwkeurige klinische controle. RheDQuin moet na de bevalling toegediend worden aan de moeder, niet aan het kind. Ondanks voorzorgen om bloedoverdraagbare infectieuze agentia in zowel het uitgangsmateriaal (plasma) als in het eindproduct te elimineren, kan het risco op infectie niet geheel uitgesloten worden. Verpakking: flacon à 1000 IE ml (ten minste 400 IE humaan anti-D immunoglobuline per ml), flacon à 375 IE (ten minste 150 IE humaan anti-D immunoglobuline per ml). Afleverstatus: U.R. In het register ingeschreven onder RVG 16928 (375 IE) RVG 16929 (1000 IE). Datering: April 2010.
7OUWE !- /UDESLUYS -URPHY EN "! 3EMMEKROT EDS %EN PROFESSIONELE KIJK OP BORSTVOEDING !SSEN +ONINKLIJKE 6AN 'ORCUM 3MIT , ,ACTATIE VERDIENT SERIEUZE AANDACHT 2UBRIEK "RIEVEN -EDISCH #ONTACT FEBRUARI 3MITH ,* 2IORDAN * #HAPTER 0OSTPARTUM #ARE IN * 2IORDAN + 7AMBACH EDS "REASTFEEDING AND (UMAN ,ACTATION"URLINGTON *ONES AND "ARTLETT 0UBLISHERS 6AN "UREN (#3 $E 'IER ** (ERINGA - EDS #OMMENTAREN-EDICATIEBE WAKING (OUTEN (EALTH "ASE 6AN (AAREN 6 )NDUCEDLACTATION EN RELACTATIE )N %* !NTEN +OOLS *0 6AN 7OU WE !- /UDESLUYS -URPHY EN "! 3EMMEKROT EDS %EN PROFESSIONELE KIJK OP BORSTVOEDING !SSEN +ONINKLIJKE 6AN 'ORCUM (ET +ENNISCENTRUM "ORSTVOEDING ADVISEERT OM DE DOSEERRICHTLIJN VAN KINDERARTS 4HOMAS (ALE TE VOLGEN :IE VOOR DETAILS HTTPWWWBORSTVOEDINGCOMKINDJEAANDEBORSTAL EVEN BEZIGDOMPERIDON HTML 6AN 2OSSUM #4- %CONOMISCHE ASPECTEN IN %* !NTEN +OOLS *0 6AN 7OUWE !- /UDESLUYS -URPHY EN "! 3EMMEKROT EDS %EN PROFESSIONELE KIJK OP BORSTVOE DING !SSEN+ONINKLIJKE 6AN 'ORCUM 6AN 4HOOR #*- .IJHUIS *' -EDICATIE TIJDENS BORSTVOEDING )N %* !NTEN +OOLS *0 6AN 7OUWE !- /UDESLUYS -URPHY EN "! 3EMMEKROT EDS %ENPROFESSIONELEKIJK OP BORSTVOEDING !SSEN +ONINKLIJKE 6AN 'ORCUM 6OGEL ) 6AN 2OSSEM , 6AN $RONGELEN + EA "ORSTVOEDING IN DE EERSTE ZES MAANDEN %EN FOCUSGROEP STUDIE NAAR REDENEN EN MOTIEVEN VAN VROUWEN OM GEDEEL TELIJK OF GEHEEL TE STOPPEN MET HET GEVEN VAN BORSTVOEDING IN DE EERSTE MAANDEN 2OTTERDAM )-' %RASMUS -# 7ORLD (EALTH /RGANIZATION5NITED .ATIONS #HILDRENS &UND 0ROTECTING PROMO TING AND SUPPORTING BREASTFEEDING 4HE SPECIAL ROLE OF MATERNITY SERVICES! *OINT 7(/
Sanquin Bloedvoorziening Plesmanlaan 125 1066 CX Amsterdam, Nederland www.rhesusprik.nl www.sanquin.nl
26
4V6 MAART s +./6
5.)#%& 3TATEMENT 'ENEVA 7(/ Q
Nieuwsbrief / maart 2012 / Jaargang 8
Om niet-liggend te baren moeten vrouwen sterker in hun schoenen staan Nieuwenhuijze M, de Jonge A, Korstjens I et al. Factors influencing the fulfillment of women’s preferences for birthing positions during second stage of labor. J Psychosom Obstet Gyneacol 2011;1-7
Keuzemogelijkheden en betrokkenheid in besluitvorming bevorderen dat vrouwen hun bevalling positief ervaren. Tijdens een fysiologische baring kunnen de voorkeuren van vrouwen een leidende rol spelen in de keuze voor baringshoudingen. De auteurs onderzochten de voorkeuren van vrouwen voor baringshoudingen tijdens de uitdrijving en richtten zich vooral op de vrouwen met voorkeuren voor andere dan de gebruikelijke liggende houding. In de jaren 2005 tot 2007 vulden vrouwen in 54 Nederlandse verloskundige praktijken in de week na de bevalling een vragenlijst in.
Van de 1.154 vrouwen had 58,9% een voorkeur voor een liggende baringshouding, 19,6% voor andere houdingen (zitten, hurken, staan, zijligging, baringkruk, baringschelp, handen en knieën, bad), en 21,5% had geen voorkeur. Vrouwen met een voorkeur voor een liggende houding bevielen significant vaker in de houding van hun voorkeur dan vrouwen met voorkeuren voor de andere houdingen. Bij de 222 vrouwen met een voorkeur voor de andere houdingen had het gebruik van deze houdingen verband met: duur van de uitdrijving (meer dan zestig minuten: OR 4.90; 1.29-18.57), opleidingsniveau
(gemiddeld opleidingsniveau: OR 3.85; 1.48-10.04 en hoog opleidingsniveau: OR 3.36; 1.35-8.39), sterke voorkeur (OR 2.27; 1.09-4.74), en thuisbevalling (OR 2.36; 0.99-5.59). Door de vrouw centraal te stellen kunnen verloskundigen bevorderen dat vrouwen hun bevalling positief ervaren. Dit kan bijvoorbeeld door gedurende zwangerschap en baring proactief bij vrouwen voorkeuren voor baringshoudingen te bespreken en hen te ondersteunen in het maken van goed geïnformeerde, weloverwogen keuzes en deze keuzes te faciliteren.
Hoe ervaren verloskundigen het internetgebruik door zwangeren? Lagan BM, Sinclair M, Kernohan WG. A Web-based survey of midwives' perceptions of women using the internet in pregnancy: a global phenomenon. Midwifery 2011;27:273-281
vooral over hun ervaringen met zwangeren die internet als informatiebron gebruiken.
Deze studie onderzocht de indruk die verloskundigen hebben van de omvang en aard van internetgebruik door zwangeren in hun praktijken. Verloskundigen (n=303) uit merendeels Engelstalige Westerse landen en actief op twaalf verloskundige discussiefora vulden in 2006 eenmalig een internetenquête in. Zij beantwoordden vragen over hun eigen internetgebruik maar
De meeste verloskundigen (89%) zagen een toename van internetgebruik door zwangeren. Volgens de verloskundigen raadplegen vrouwen het internet voor veel verschillende zwangerschapsgerelateerde onderwerpen. De meeste verloskundigen (86%) hadden in het afgelopen jaar ervaren dat een zwangere met hen informatie van het internet besprak. Een bezorgde minderheid (19%) vond de gevonden informatie “niet heel accuraat” of “helemaal niet accuraat”. Tweederde (67%) had de indruk dat de informatie van internet de besluitvorming van
de vrouw tijdens haar zwangerschap beïnvloedde. Opvallend was dat 98% van de verloskundigen antwoordde dat zij de kwaliteit onderzochten van de door zwangeren met hen besproken internetinformatie, terwijl slechts 15% een kwaliteitsindicator kon noemen voor gezondheidsinformatie op internet. De meest genoemde indicator was herkomst (auteur of adres). Scholing in internetvaardigheden zou volgens 79.3% een onderdeel van de opleiding tot verloskundige moeten zijn. Verloskundigen onderkennen dat zwangeren steeds meer informatie op internet gebruiken bij besluitvorming tijdens de zwangerschap. Dit betekent volgens de onderzoekers dat verloskundigen meer internetvaardigheden moeten ontwikkelen om effectieve en competente partners te zijn in het ondersteunen van nieuwe generaties zwangeren.
27
www.kennispoortverloskunde.nl
PROBAAT middel Jozwia M, Oude Rengerink K, Benthe M et al. Foley catheter versus vaginal prostaglandin E2 gel for induction of labour at term (PROBAAT trial): an open-label, randomised controlled trial. Lancet 2011;378:2095-103
Inleiden van zwangeren met een onrijpe cervix is een complexe zaak. De PROBAAT-studie van het Verloskundig Consortium onderzocht de effectiviteit en veiligheid van de Foleykatheter (mechanisch) en de prostaglandine E2 gel (farmacologisch). Er werden tussen februari 2009 en mei 2010 in twaalf Nederlandse ziekenhuizen data verzameld. Geïncludeerd werden 824 zwangeren die ingeleid werden vanaf 37 weken met een eenlingzwangerschap (hoofdligging) en een Bishop-score < 6. Er vond een blokrandomisatie plaats door een computerprogramma, gestratificeerd naar centrum en pariteit. In de Foleykatheter-groep moesten vrouwen na inbreng van de katheter (30 ml. vloeistof) een uur blijven liggen. De andere groep kreeg eenmalig prostaglandine gel vaginaal. Er werd in beide groepen elke zes uur een VT verricht; bij een Bishopscore > 6 volgde er een amniotomie en werd de baring gestart. Als er < 48 uur geen effect was volgde er 24 uur pauze. Resultaten voor de Foleykatheter groep ten opzichte van de groep met prostaglandine gel: aantal sectio’s 23% versus 20% (RR:0.13;0.871.47). De indicatie voor sectio was vooral het stagneren van de baring 15% versus 11%. Een sectio in verband met foetale distress 12% versus 18% (RR 0.68;0.49-0.95). Opname op de NICU 12% versus 20% (p=0.0019). De auteurs concluderen dat er geen verschil is tussen de twee inleidingsmethodieken. Het gebruik van de Foleykatheter heeft echter minder maternale en neonatale bijwerkingen.
28
Roken tijdens zwangerschap beïnvloedt vaatkwaliteit van vijfjarige kinderen Geerts CC, Bots ML, van der Ent CK et al. Parental smoking and vascular damage in their 5-year-old children. Pediatrics 2012;29:45-54
Dat roken tijdens de zwangerschap negatieve effecten heeft op de uitkomsten van de zwangerschap is al lang bekend. Het is ook bekend dat roken tijdens de zwangerschap een schadelijk effect heeft op de arteriawanden van pasgeborenen. De auteurs onderzochten het langetermijneffect van roken tijdens de zwangerschap op de gezondheid van bloedvaten van jonge kinderen. Zij gebruikten de gegevens van de WHISTLER-studie, een prospectieve cohort-studie uitgevoerd in Leidsche Rijn. Het rookgedrag van ouders die een gezonde zwangerschap hadden en waarbij een gezond kind werd geboren, is met vragenlijsten op twee momenten gemeten. Daarnaast werd zowel de longfunctie als de kwaliteit van de vaten van de kinderen gemeten. De inclusie van de kinderen vond twee weken postpartum plaats (n= > 2.000) en op een leeftijd van vier weken werd een nulmeting uitgevoerd. Op vijfjarige leeftijd werden de kinderen opnieuw onderzocht (n= 264). In het onderzoek bleek slechts een kleine groep van vijftien ouderparen te roken tijdens de zwangerschap. De kinderen van niet-rokende ouders kregen significant vaker borstvoeding dan de kinderen
van rokende ouders en waren significant lichter in gewicht bij de follow-up afspraak op vijfjarige leeftijd. De niet-rokende moeders waren significant lichter in gewicht en korter van lengte bij de follow-up afspraak. Voor de overige karakteristieken (waaronder sociaal-economische status) was er geen significant verschil tussen de twee groepen. Op vijfjarige leeftijd bleek er geen verschil in de kwaliteit van de vaten van kinderen van moeders die tijdens de zwangerschap niet hadden gerookt, maar daarna weer begonnen waren. Bij de kinderen van moeders die zowel tijdens de zwangerschap rookten als daarna was de kwaliteit van de vaten significant slechter. Bovendien bleek dat hoe meer de moeders rookten hoe slechter de kwaliteit van de vaten was. Opvallend was dat als alleen de vaders rookten tijdens de zwangerschap, dit de vaatkwaliteit van hun kinderen niet beïnvloedde. Maar bij rokende moeders tijdens de zwangerschap had het roken van de vader wel een extra negatief effect op de vaatkwaliteit van de kinderen op vijfjarige leeftijd. Verloskundigen kunnen de uitkomsten van deze Nederlandse studie gebruiken om hun cliënten te wijzen op het lange termijn effect van roken in de zwangerschap.
31 maart: Laatste kans KNOV-beurs voor promotieonderzoek De KNOV biedt enkele verloskundigen de mogelijkheid om via open competitie mee te dingen naar een subsidie voor een promotiebeurs. Daarmee wil de beroepsvereniging een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van een wetenschappelijk topkader. Het promotietraject kan zowel fulltime (4 jaar) als parttime ingevuld worden. Er zijn verschillende criteria voor de subsidieverstrekking aan eerstelijns verloskundigen, klinisch verloskundigen en verloskundigen in dienst van onderzoeksinstituten of opleidingen. Het is tevens mogelijk om een
subsidie aan te vragen voor het afronden van een lopend promotietraject, als daarvoor nog geen andere externe financiering is verkregen. De vooraanmelding voor promotieonderzoeksprojecten loopt nog tot 31 maart. De Wetenschapscommissie van de KNOV beoordeelt de vooraanmeldingen. De geselecteerde verloskundigen worden uitgenodigd om de vooraanmelding uit te werken tot een subsidieaanvraag. De volledige procedure en praktische details zijn te vinden op het vacaturegedeelte van Kennispoort Verloskunde.
www.kennispoortverloskunde.nl
Beperkt alcoholgebruik lijkt niet schadelijk voor zwangerschapsuitkomsten Patra J, Bakker R, Irving H et al. Dose–response relationship between alcohol consumption before and during pregnancy and the risks of low birthweight, preterm birth and small for gestational age (SGA)—a systematic review and meta-analyses. BJOG 2011;118:1411-1421
Veel studies rapporteerden al de negatieve effecten op de gezondheid van het kind van zwaar alcoholgebruik tijdens de zwangerschap. Studies over de effecten van matig alcoholgebruik hadden tot nu toe echter verschillende uitkomsten. Een eerder systematisch literatuuronderzoek hierover bevatte nog geen meta-analyse met gepoolde resultaten. Dit systematische literatuuronderzoek bevatte wel een meta-analyse en onderzocht de dosis-responsrelatie van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap op het risico op laag geboortegewicht, prematuriteit en groeivertraging. De auteurs includeerden in hun onderzoek 36 observationele studies, waarvan 24 studies werden geïncludeerd in de metaanalyse. Vergeleken met geen alcoholgebruik was het effect van alcoholgebruik (waarbij de hoeveelheid alcohol niet werd gespecificeerd) op laag geboortegewicht klein (RR 1.12;1.04-1.20). Het gepoolde effect van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap op prematuriteit was niet significant (RR 1.03; 0.91-1.16)
evenals het effect op groeivertraging (RR 1.11; 0.95-1.30). De hoeveelheid alcohol in deze groepen werd niet gedefinieerd. De onderzoekers bestudeerden ook de relatie tussen de hoeveelheid gebruikte alcohol en het effect op laag geboortegewicht (dosis-respons-relatie). Een consumptie van tien gram alcohol komt over een met één glas alcohol. Rekening houdend met confounders was er een lineair oplopend effect van alcoholgebruik op laag geboortegewicht; bij het gebruik van minimaal twee glazen alcohol per dag werd het geboortegewicht significant lager. Wanneer het effect op laaggeboortegewicht werd opgesplitst bleek dat het effect van alcohol op zowel prematuriteit als dysmaturiteit pas bij drie glazen per dag significant was. Het effect van alcoholgebruik vóór de zwangerschap op de uitkomst hiervan was niet significant. Volgens de onderzoekers moeten hulpverleners adviezen over een gezonde levensstijl blijven benadrukken, zowel tijdens de preconceptieperiode als tijdens de zwangerschap.
Kind in beweging Saastad E, Israel P, Ahlborg T et al. Fetal movement counting – Effects on maternal-fetal attachement: a multicenter randomized controlled trial. Birth 2011;38(4):282-293
De hechting tussen moeder en kind begint in de zwangerschap, bijvoorbeeld met het voelen van kindsbewegingen. Het nut van tellen van de kindsbewegingen in het derde trimester om foetale nood te ontdekken is omstreden. Het is nog niet bekend of het tellen van invloed is op de mate van hechting tijdens de zwangerschap. Tussen september 2007 en november 2009 werden 1.123 vrouwen, zwanger van een eenling, in negen Noorse ziekenhuizen geïncludeerd. De steekproef was representatief met betrekking tot pariteit en leeftijd, maar bevatte minder rokende en alleenstaande vrouwen dan de totale populatie Noorse zwangere vrouwen. De vrouwen uit de interventiegroep telden vanaf de 28e week kindsbewegingen, de controlegroep kreeg standaard prenatale zorg. De kindsbewegingen werden dagelijks geregistreerd door de tijd op te nemen tot er tien keer beweging was gevoeld (countto-ten methode). De hechting werd gemeten bij 35 weken met de Prenatale Hechting vragenlijst. De gevalideerde vragenlijst bevat 21 items over de frequentie van affectieve gedachten en handelingen van de moeder ten opzichte van de foetus. Beïnvloedende factoren, zoals prenatale depressie, angst en zelfbeeld werden gemeten met een gevalideerde psychometrische vragenlijst. Er werd geen verschil gevonden in de totaalscores voor prenatale hechting. Op het item ‘ik kan de baby laten bewegen’ antwoordde een hoger percentage vrouwen uit de interventiegroep met ‘(bijna) altijd’. De betekenis hiervan moet nader onderzocht worden, evenals culturele verschillen en de invloed van factoren als stress en bezorgdheid.
29
www.kennispoortverloskunde.nl
Autopsie onder de loep Hickey L, Murphy A, Devaney D et al. The Value of Neonatal Autopsy. Neonatology 2012;101:68–73
Autopsie wordt toegepast om doodsoorzaken nauwkeurig op te sporen en zo de kwaliteit van de gezondheidszorg te verbeteren. De laatste jaren worden er echter in Australië, Europa en Noord-Amerika minder autopsies verricht. In het Rotunda-ziekenhuis in Dublin werden de autopsies, die zijn verricht bij neonaten tussen 1994 en 2004, retrospectief onderzocht met een follow up tot 2009. Het doel was om veranderingen te bestuderen in aantallen autopsies en daarnaast om de klinische-, genetische- en auditwaarde van de autopsie vast te stellen. Geïncludeerd werden levendgeboren kinderen ≥ 20 weken zwangerschapsduur en overleden in de neonatale periode. De uitkomstmaat was het aantal autopsies en de
Paul de Reu
Reactie stelling De stelling in de afgelopen periode luidde ‘Het derde-trimester echo moet ingevoerd worden om groeivertragingen tijdig op te sporen’. Aanleiding voor de stelling is de actuele discussie over het nut van de derde-trimester echo. Onlangs is een onderzoeksaanvraag ingediend bij ZonMW, om de effectiviteit van deze extra echo grondig te onderzoeken. De meningen over deze stelling lopen onder de 111 stemmers behoorlijk uiteen: Een krappe meerderheid van 53% is voor de invoering, 40% is het oneens en 7% weet het niet. We vroegen om een reactie aan verloskundige en onderzoeker Paul de Reu, die in april 2010 ondermeer op dit
30
overeenkomst tussen de autopsiediagnose en de klinische diagnose van overlijden. Er werden 164 kinderen onderzocht; in 162 gevallen werd de doodsoorzaak vastgesteld door de klinische- en autopsiegegevens te combineren. Autopsies namen af van 73% (1994) naar 48% (2004); tot 2009 tussen 46-50%. Bij 91% van de autopsies kwamen de klinische en autopsie doodsoorzaak overeen. Van de veertien overige waren er acht kinderen die wellicht nog in leven zouden zijn als de klinische diagnose voor de geboorte goed gesteld was. Gedetailleerde erfelijke informatie werd verkregen in 27,4% (n=45). In 51,8% (n=85) werden er bij de autopsie onverwachte diagnoses gesteld, die niet de
onderwerp promoveerde: “Ruim 25 jaar geleden, meer precies op 7 november 1986, werden twee voorstanders en evenveel tegenstanders van routine-echoscopisch onderzoek in de fysiologische zwangerschap, in de gelegenheid gesteld om hun visie over dit onderwerp tijdens een algemene ledenvergadering van de (toen nog) NOV uit de doeken te doen1. Als jong enthousiast verloskundige verdedigde ik de stelling dat routine-echoscopisch onderzoek in de zwangerschap op z’n minst zinvol was. De motivatie hiervoor was dat wij als eerstelijns verloskundigen die thuisbevallingen doen, een bijzondere verantwoordelijkheid dragen. Ik zei daarbij letterlijk: “Op het ogenblik dat de baring aanvangt moeten wij veel meer op de hoogte zijn van de gezondheidstoestand, ‘de kwaliteit’ van het zwangerschapsproduct, dan bijvoorbeeld een gynaecoloog in een van de best geoutilleerde ziekenhuizen in de Verenigde Staten. Wij hebben immers te doen met een thuissituatie, waarbij we toch de verwachting hebben geschapen bij de moeder
primaire doodsoorzaak waren. Autopsie blijft dus een waardevol middel bij de counseling richting ouders en in audits. Voor gezondheidsprofessionals ligt er dan ook een taak om ouders hier goed over te informeren.
dat haar kind, dat thuis geboren wordt, ook thuis zal blijven.” Wij zijn nu 25 jaar verder en de discussie over de derde trimester echo is naar mijn mening vergelijkbaar. Echoscopisch onderzoek bij het begin van het derde zwangerschapstrimester biedt ons de mogelijkheid om ondermeer het groeiproces van het kind in utero beter te observeren en te beoordelen dan dat dit het geval is middels de conventionele methodes (palpatie van de zwangere uterus en/of symphysisfundus meting)2. Je zult natuurlijk niet alle kleine kinderen detecteren. Maar waarom zouden wij ons laten verrassen met een onverwacht groeivertraagd kind, als wij die verrassingskans middels een biometrie voor de helft kunnen reduceren?” 1 2
TvV 1997;12:9-31 J Perinat Med. 2008;36:324-329
Bekijk de nieuwe stelling op onze website en breng uw stem uit.
www.kennispoortverloskunde.nl
Meten is weten: psychische gezondheid van zwangeren Pop VJM, Pommer AM ea. Development of the Tilburg Pregnancy Distress Scale: the TPDS. BMC Pregnancy and Childbirth 2011, 11:80
Stress, depressie en angst tijdens de zwangerschap zijn van invloed op de gezondheid van moeder en kind. De kans op complicaties, zoals groeiretardatie of preterme partus is verhoogd. Er is mogelijk ook een verband met de neurologische en emotionele ontwikkeling van het kind. Er was echter geen goed instrument om het psychisch functioneren van de zwangere te screenen. Bestaande vragenlijsten waren afgeleid van vragenlijsten voor de algemene populatie. In Tilburg is een instrument specifiek voor zwangeren ontwikkeld: de Tilburg Pregnancy Distress Scale (TPDS). De items zijn gebaseerd op onderzoek in drie focusgroepen: verloskundigen en obstetrisch verpleegkundigen, zwangeren, pas bevallen vrouwen. Hieruit is een lijst met 22 items ontstaan die in twee studies gevalideerd is. Voorbeelden van items uit de TPDS zijn: enjoying pregnancy, worry about health of the baby, concerns about job, sharing feelings with partner. De studies zijn uitgevoerd in verloskundige praktijken. In de eerste studie werd de TPDS gebruikt door 295 vrouwen. Alle vrouwen waren
kaukasisch en beheersten de Nederlandse taal. Er bleven 17 zwangerschapsgerelateerde items over waarmee naast factoren met een negatieve beïnvloeding (NA) ook de ervaren betrokkenheid van de partner van invloed bleken op het psychisch functioneren. In de tweede studie (n=454) werd concurrente validiteit
aangetoond door correlatie met onder andere de Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS). NA kon verder onderverdeeld worden in NA op basis van de bevalling en van gezondheid in het algemeen. De TPDS blijkt een gebruiksvriendelijk en valide instrument te zijn, dat ook in staat is om de betrokkenheid van de partner in kaart te brengen.
Midwifery Consortium gaat online via www.mrnn.nl De samenwerkende opleidingen tot verloskundige (AVAG, AVM en VAR) zijn onlangs gestart met het Midwifery Consortium en het Midwifery Research Netwerk Nederland (MRNN). Wie contact zoekt en/of precies wil weten wat deze nieuwe initiatieven inhouden, kan vanaf nu terecht op www.mrnn.nl.
door onderzoeksthema’s vast te stellen en het verloskundig onderzoek dat op diverse plekken plaatsvindt op elkaar af te stemmen. Het MRRN is praktischer ingesteld en wil eerstelijns praktijken in Nederland actief bij onderzoek betrekken en onderzoek stimuleren
Colofon: Kennispoort Verloskunde is een initiatief van de Samenwerkende Opleidingen Verloskunde (SOV). Deze maandelijkse nieuwsbrief verschijnt ook als emailversie. Aanmelden kan gratis op www.kennispoort-verloskunde.nl, het grootste kennisplatform voor Nederlands verloskundig onderzoek. Postbus 2040, 3000 CA ROTTERDAM
De nieuwe site is ontwikkeld onder de vleugels van Kennispoort Verloskunde, wat terug te zien is in de uitstraling en het gebruiksgemak. Het Midwifery Consortium en MRNN zijn vorig jaar opgericht om het verloskundig (midwifery) onderzoek in Nederland te stimuleren en waar mogelijk te faciliteren. Het Midwifery Consortium bewaakt de grote lijnen
e-mail:
[email protected] telefoon: 020 - 89 434 11 Hoofdredactie: Paul Heere (Limetree Business Refreshment) Redactieraad: Elies de Geus (AVAG), Suze Jans, Judith Manniën (AVAG/EMGO), Irene Korstjens (AVM), Stans Verschuren (VAR), Bernadette Kroon (AVAG).
31
Zwanger? Luister naar het goede nieuws!
Sinds 1 juli 2011 is foetale rhesus D typering een vast onderdeel van de PSIE, de Preventie Screening Infectieziekten en erytrocytenimmunisatie. Dat is goed nieuws want met foetale rhesus D typering is de antenatale profylaxe te beperken tot die vrouwen waarbij gezondheidswinst geboekt kan worden, namelijk D-negatieve vrouwen die zwanger zijn van een D-positief kind. Hierdoor kan het aantal antenatale prikken met maar liefst 40% afnemen. De anti-D prik blijft natuurlijk nog wel nodig voor D-negatieve vrouwen die een D-positief kind verwachten. Voor hen vervaardigt Sanquin het geneesmiddel RheDQuin®. Dit anti-D immunoglobuline is, geheel in lijn met de voorkeur van de Gezondheidsraad1, afkomstig van onbetaalde vrijwillige Nederlandse bloeddonors. 1. Zwangerschapsimmunisatie door rode bloedcellen. Den Haag: Gezondheidsraad, 2009; publicatienr. 2009/04.
Voor productinformatie: zie elders in dit blad.
Sanquin Bloedvoorziening Plesmanlaan 125 1066 CX Amsterdam, Nederland www.rhesusprik.nl www.sanquin.nl
/.$%27)*3
!CCREDITATIE OPLEIDINGEN IS SLUITSTUK VAN KWALITEITSZORG !LS DE KWALITEITSZORG VAN DE OPLEIDINGEN GOED IS VOLGT DE ACCREDITATIE VANZELF Nic van Son en Hanneke Torij (VAR)
De Academie Verloskunde AmsterdamGroningen, de Verloskunde Academie Rotterdam en de Academie Verloskunde Maastricht houden actuele verloskundige ontwikkelingen bij en integreren nieuwe kennis en inzichten in hun opleidingsactiviteiten. In deze rubriek brengen zij gezamenlijk elke maand een actueel onderwerp onder de aandacht. Deze keer: het verwerven van de opleidingsaccreditatie is een logisch gevolg van goede kwaliteitszorg.
wordt overgelaten aan zogenaamde evaluatiebureaus. “De opleidingen verloskunde werken daarvoor samen met NQA, Netherlands Quality Agency,” legt Debats uit. “Er wordt een panel samengesteld dat de opleidingen visiteert. Het panel leest zich in en gaat daarna uitgebreide interviews houden, met docenten, met studenten, met vertegenwoordigers uit het beroepsveld. NQA stelt een rapportage met aanbevelingen op en uiteindelijk neemt de NVAO de definitieve beslissing.”
Dit jaar krijgen de drie opleidingen voor verloskunde weer een visitatie in het kader van de zogeheten accreditatie. Elke HBO- en WO-opleiding in Nederland krijgt een © Sander van der Torren, Haarlem
accreditatie van het ministerie van OC&W als zij aantoont aan bepaalde standaarden te voldoen. Is dat het geval, dan mag de onderwijsinstelling diploma’s uitgeven aan haar studenten, ten teken dat zij een volwaardige opleiding hebben afgerond. Maar de accreditatie is meer, zeggen de vertegenwoordigers van de opleidingen voor verloskunde. Verlening van de accreditatie kan niet los worden gezien van het voeren van goed kwaliteitsbeleid.
Intrinsieke motivatie Transparante systematiek
De accreditatie vindt iedere zes jaar plaats. “Maar in
Patrick Debats, beleidsmedewerker onderwijs van de
wezen ben je er altijd mee bezig,” zegt Debats. “Het is
AVM, zet uiteen hoe de accreditatieprocedure verloopt.
onderdeel van je normale kwaliteitszorg. Natuurlijk is de
“Voor het ministerie moet elke opleiding zich periodiek
sfeer wel wat gespannener tegen de tijd dat de visitatie
verantwoorden voor de besteding van de bekostiging.
gaat plaatsvinden. Maar als je alles op orde hebt, is de
Je moet als opleiding laten zien dat je het geld efficiënt
accreditatie het sluitstuk van je kwaliteitszorg. Het
gebruikt en dat het tot resultaten leidt, namelijk dat je
legitimeert je om diploma’s af te mogen geven.”
goed opgeleide studenten aflevert. Om die beoordeling
Titia van Eijndhoven van de VAR kijkt er net zo tegenaan.
goed en transparant te kunnen uitvoeren is een speciale
Zij is docent en lid van de examencommissie en van de
systematiek ontwikkeld door de NVAO, de Nederlands-
toetscommissie. “De kwaliteitszorg zit op alle niveaus in
Vlaamse Accreditatie Organisatie.”
ons werk verweven. We evalueren bijvoorbeeld ons onderwijs
Het accreditatiestelsel is in 2002 ingevoerd, tegelijk met
en de toetsing, bevragen studenten, meten tevredenheid
de bachelor/masterstructuur in het hoger onderwijs. De
onder het personeel en controleren ons rendement. De
NVAO waakt over de accreditatie, maar de uitvoering
motivatie voor die kwaliteitszorg is intrinsiek: je wilt een goede opleiding zijn, goed geëquipeerde studenten afleveren.
Nic van Son is tekstschrijver en Hanneke Torij is verbonden aan de VAR
Als je dat op een goede manier doet, dan krijg je op een 4V6 MAART s +./6
33
/.$%27)*3 gegeven moment ook die accreditatie. Zie het als een bevestiging van de door ons beoogde kwaliteit en als een
Accreditatie: op opleidings-, instellingsen sectorniveau
garantie voor de maatschappij dat wij onze zaken op orde hebben. Het is wel zo dat een aankomende visitatie een
Er zijn meerdere vormen van accreditatie. In
versnellend effect heeft op bepaalde interne processen in
het artikel zelf gaat het voornamelijk over de
de organisatie. Zelfs al is de opleiding overtuigd van haar
opleidingsaccreditatie. Daarvoor moeten de
eigen kwaliteit, het ‘NVAO-examen’ dat moet worden
opleidingen aan drie standaarden voldoen:
afgelegd maakt ook dat intern puntjes op de i worden
de inrichting van het onderwijs, de kwaliteit
gezet. Het is goed dat het ook zo werkt.”
van toetsing en examinering en de aansluiting bij het werkveld. De instellingen moeten
Openheid
daarnaast de kwaliteit van het aangeboden
De kwaliteit van de opleidingen is absoluut terug te zien
onderwijs kunnen garanderen op basis van
in het niveau van de afgestudeerde studenten, vindt
een goede visie en goed beleid. Interessant
Janneke Gitsels. Zij is praktiserend verloskundige, is als
en nieuw is dat de drie opleidingen verlos-
gastdocent Ethiek verbonden aan de AVAG en is tevens
kunde gezamenlijk nog een sectoraccreditatie
voorzitter van de Beroepenveld Commissie. Die wordt
nastreven. De opleidingen geven daarmee
sterk bij de opleiding betrokken, is in feite een spiegel
aan dat zij samenwerken en bereid zijn om
voor de opleiding waarin zij kan zien of het onderwijs wel
van elkaar te leren, zodat het onderwijs in
voldoende aansluit bij de praktijk van het beroepsveld.
de hele sector daar beter van wordt. Meer
“Ook in de voorbereiding op de accreditatie worden we
informatie over accreditatie is te vinden op
sterk betrokken, om onze meningen en oordelen over
www.nvao.nl. Daar zijn ook de rapportages
bepaalde aspecten van het onderwijs te geven. Wij zien
en besluiten over de accreditatie van de drie
als commissie dat de link tussen opleiding en beroepsveld
opleidingen verloskunde te vinden.
heel sterk is. Dat moet ook wel, want de helft van de opleiding bestaat uit buitenschools leren. En de kwaliteit daarvan is een belangrijke weegfactor in de accreditatie.” Gitsels heeft de indruk dat er alles aan gedaan wordt om het niveau van de opleiding hoog te houden. “Wat mij daarbij opvalt, is de openheid die gegeven wordt, ook © Sander van der Torren, Haarlem
over slechte resultaten die bijvoorbeeld naar voren komen uit de studentenenquête. Slechte resultaten zijn vervolgens aanleiding om dingen te gaan verbeteren.”
Vol vertrouwen Van Eijndhoven vindt dat er in de afgelopen jaren veel verbeterd is in de zorg voor de kwaliteit van de opleiding. “Vroeger was dat toch wat vrijblijvender. Nu wordt alles
is niet een kwestie van: iemand komt ons beoordelen en
uit de kast gehaald, iedereen is er mee bezig. Kwaliteit is
bepaalt of wij door mogen gaan. Zie het als een examen:
iets wat je allemaal samen nastreeft. Ook de opleidingen
het is een spannende aangelegenheid, maar het is wel een
werken daar steeds meer samen aan.”
examen waar we goed voor geleerd hebben. We zien het
“Wij als opleidingen zien de accreditatie vooral als nuttig
dus vol vertrouwen tegemoet: ‘Leg ons maar langs de
instrument in onze kwaliteitszorg,” besluit Debats. “Het
meetlat.’” Q
%UROPEAN -ASTER OF 3CIENCE Op 23 november jl. kreeg Astrid Merkx, docent-onderzoeker, verloskundige bij de Academie Verloskunde Maastricht, haar certificaat van de European Master of 3CIENCE IN -IDWIFERY AAN DE 'LASGOW #ALEDONIAN 5NIVERSITY /P DE FOTO IS ZIJ TE ZIEN in de officiële graduation outfit. Q
34
4V6 MAART s +./6
)../6!4)%&
h7IJ GAAN .EDERLAND VERANDERENv :WANGEREN EN VERLOSKUNDIGEN WERKEN SAMEN IN #ENTERING0REGNANCY© Kristel Zeeman
“Ik heb nooit in iets geloofd. Maar nu heb ik een missie. Ik geloof dat dit grote verschillen kan maken in de zorg. Het verandert de hiërarchische verhouding tussen zorgverlener en cliënt. De zorgverlener wordt gedwongen minder autoritair te zijn. Zij moet echt luisteren en vertrouwen hebben in de groep. Dan gebeuren er dingen die je anders niet voor mogelijk houdt.”
Vrielink: “Dan krijg je dat een jong meisje uit een laag sociaal milieu dat teveel alcohol drinkt, gaat uitleggen wat de effecten van alcohol in de zwangerschap kunnen zijn. Ze kan haarfijn uitleggen wat het FAS-syndroom inhoudt. De groep interpreteert dat vervolgens weer op een eigen wijze. Die andere vrouwen zien ook heus die tegenstelling en trekken zelf hun conclusies.” Van der Laan: “Alles en meer komt aan bod. Want in de groep kun je ook over je gevoel praten. Bijvoorbeeld het
Marlies Rijnders praat vol vuur en met grote gebaren over
gesprek over het SEO. Dan gaat het ook over: ‘hoe voel je
CenteringPregnancy, een samenwerkings- en onderzoeks-
je eronder’. Wat betekent een kind voor jou, hoe zou het
project van TNO en de KNOV, waarvan zij projectleider is.
zijn als het een afwijking zou hebben? Eigenlijk ben je
Ze zit om de tafel met Nalonya van der Laan en Gerjanne
tijdens de beslissing over het SEO al bezig met opvoeden:
Vrielink, al even enthousiaste verloskundigen uit Wageningen.
welke keuzes maak je voor je kind en wat voor ouder wil
Samen met de verloskundigen uit twee Amsterdamse
je zijn? Er is veel meer gelegenheid voor de voorbereiding
praktijken zijn ze de eerste in Nederland die deze speciale
op het ouderschap dan in de één op één consulten.”
vorm van prenatale zorg uitvoeren, als onderdeel van een haalbaarheidsstudie. Acht tot twaalf zwangeren komen
Zwangere verantwoordelijk
tien sessies van twee uur bij elkaar, onder leiding van een
Als er een moeilijk onderwerp aan bod is geweest, volgt er
verloskundige en een assistent. Zij krijgen, behalve de intake,
altijd een spelletje, bijvoorbeeld om de namen te oefenen,
geen individuele consulten. Alles, ook het uitwendige
of bakerpraatjes te bespreken. Vrielink: “Om eerlijk te zijn
onderzoek, komt in de groepssessies aan bod.
dacht ik in het begin: ‘die spelletjes, dat ga ik niet doen’. Ze zijn super Amerikaans. Maar het programma zit heel
A-kwaliteit
slim in elkaar. De spelletjes zorgen voor verbinding. Het is
Het unieke aan het Amerikaanse concept Centering-
juist heel leuk om te doen.” Van der Laan: “En het werkt.
Pregnancy is de groepsdynamiek: alle aanwezigen hebben
Binnen twee sessies waren we een groep en die houden
hun eigen inbreng en spiegelen, ondersteunen elkaar en
we zo veel mogelijk stabiel. Vrouwen die gaandeweg een
vullen elkaar aan. De verloskundige is onderdeel van de
medische indicatie krijgen, houden we in de groep. Er is
groep en kan ook onderwerpen inbrengen. Maar ze is
wat dat betreft nog wel een slag te maken met de
niet de alwetende professional, die telkens antwoord
gynaecoloog en zorgverzekeraar. Maar alledrie zijn ze ervan
geeft op gestelde vragen. In tegendeel, de meeste
overtuigd: CenteringPregnancy is de enige manier om de
verklaringen en oplossingen komen uit de groep zelf.
zorg van de eerste tot de derde lijn te verbeteren. Een
Het is de taak van de verloskundige om iedereen bij het
belangrijke factor daarin is de inbreng van de zwangere.
gesprek te betrekken en te stimuleren ervaringen en
Tijdens de eerste sessie beschrijft ze voor zichzelf wat ze
adviezen uit te wisselen. Dit vergt nogal een omslag in
tijdens de zwangerschap in hun leven wil veranderen. Het
gesprekstechniek. De verloskundigen volgden daarvoor
gaat dan om onderwerpen als gezond eten, stressbeheer-
een speciale training bij een gespecialiseerde verloskun-
sing, relatie met de vader van het kind, veilige seks,
dige uit Amerika. Rijnders: “We hameren erop dat we het
tijdsplanning, etc. Van der Laan: “Als je mensen gericht
doen volgens het Centering concept, volgens die
motiveert om zichzelf doelen te stellen, geeft ze dat bij
methodiek. We willen A-kwaliteit verloskundige zorg.”
uitstek de kans om verantwoordelijkheid te nemen voor
Het effect is direct zichtbaar. Al na enkele sessies merken
hun eigen zwangerschap.” Rijnders: “In de groep leren de
Van der Laan en Vrielink dat je over dingen praat die je
zwangeren ook zelfredzaam zijn. Ze doen zelf medische
als verloskundige niet, of moeilijk aan de orde stelt.
checks, zoals (automatisch) bloeddruk meten, wegen en het dossier bijhouden. Om ze actief te betrekken bij de
Kristel Zeeman is lid van de redactie
zorg, door ze inzicht te geven in medische handelingen.” 4V6 MAART s +./6
35
)../6!4)%& Veelbelovend De methode en het effect ervan zijn veelbelovend. Onderzoeken laten zien dat vooral vrouwen met een lage SES hier van profiteren. Ze komen vaker naar de prenatale zorg
!NGSTREDUCTIE IN !PELD
0REVENTIEVE KETENZORG VOOR VROUWEN MET
en volgen de adviezen beter op. Ze zijn meer tevreden over de zorg en over zichzelf. Er zijn aanwijzingen dat dit leidt tot minder vroeggeboorte. Van der Laan: “Zwangeren
Kristel Zeeman
zeggen: ‘We hebben mensen leren kennen. De informatie was prettig, maar het belangrijkste is dat we het hebben over gevoelens, emoties.’ Zij ervaren het als een grote steun. En het brengt ons als verloskundigen heel veel energie.” Maar er zijn ook lastige punten. Wat doe je bijvoorbeeld met de partner? Vrielink: “De groep beslist of en wanneer er partners mogen komen. Dat kan partners uitsluiten die wel betrokken willen zijn. En verder zijn er de organisatorische zaken. Je hebt een ruimte nodig, moet een training volgen en iedereen inplannen. Je moet de groep altijd met z’n tweeën draaien, dat is een uitdaging voor de roostermaker. En al die dingen kosten geld, waar je subsidie op moet
Vijf tot tien procent van de zwangeren is bovenmatig bang voor de bevalling. Dit heeft invloed op de beleving van de zwangerschap en op de groei en ontwikkeling van het kind. Angstige vrouwen hebben ook meer kans op een vroeggeboorte, langdurige baring en een sectio [KNOV 2008]. Verloskundigen, gynaecologen en therapeuten in Apeldoorn werken samen om de angst bij deze vrouwen te verminderen en zo de uitkomsten van de zwangerschap te verbeteren.
aanvragen. Bovendien is het nog een klus om de groepen vol te krijgen, omdat het zo’n nieuwe en nog niet vertrouwde
“Het begon allemaal het voorjaar van 2007,” vertelt
vorm van zorg is.”
verloskundige Rebecca van Gils, een van de initiatief-
De praktijk in Wageningen heeft zichzelf een doel gesteld.
nemers. “Ik gaf al een paar jaar voorlichting aan kleine
Vrielink: “Wij doen het voor twee jaar, want je moet je
groepen zwangeren samen met haptotherapeut Gert
eraan committeren. Ik heb de weg terug ook nog open,
Klabbers. We merkten dat vrouwen, die opzagen tegen
maar doe dat niet voordat we er goed in zitten en veel
de bevalling, baat hadden bij zijn adviezen en we vroegen
groepen hebben gedraaid. Pas dan krijg je zelf routine en
ons af of we niet meer konden dan die eenmalige
ga je zien wat het oplevert.”
voorlichting. We benaderden gynaecoloog Marieke Paarlberg en werkten ons plan uit.” Inmiddels zitten ze zo’n vier
Groep bepaalt inhoud zorg
keer per jaar om de tafel en zijn er een psycholoog, een
Marlies Rijnders heeft met dit project duidelijk een missie:
arts-onderzoeker en nog een verloskundige bij gekomen.
“CenteringPregnancy is een beweging en wij gaan
Caransscoop, de regionale ondersteuningsstructuur,
Nederland veranderen.” Want deze innovatie betekent
adviseert en begeleidt hen bij de opzet en financiering
een ommezwaai in het omgaan met cliënten. Niet langer
van het project.
bepaalt de verloskundige hoe de prenatale zorg eruit ziet.
Deze werkgroep ’Ketenzorg voor zwangerschap met
Dat bepaalt de groep als geheel. Rijnders: “Als zorg-
angst voor de bevalling‘ stelde beleid op voor signalering,
verlener sta je minder op een voetstuk in die zin dat
begeleiding, verwijzing en behandeling en legde dat vast
zwangeren minder afhankelijk van je zijn. De Amerikaanse
in een stroomschema voor alle betrokken zorgverleners.
verloskundige die de Nederlanders kwam trainen vertelde: ‘Toen ik een keer een bijeenkomst verhinderd was, vroeg
Vroeg aandacht voor bevalling
ik iedereen om de agenda’s te trekken. De groep vroeg toen:
Van Gils: “Bij de intake vragen we al ‘hoe kijk je tegen de
hoezo? Wij kunnen wel. Kun jij geen vervanger regelen?’”
bevalling aan?’ En ook: ‘hoe kijk je terug op de vorige?’
Ook interesse in CenteringPregnancy? Kijk op www.centeringhealthcare.nl of neem contact op met Marlies Rijnders: telefoonnummer 088 - 866 62 82; e-mail:
[email protected]. Q
We komen zo veel meer te weten dan vroeger, toen we er niet zo vroeg in de zwangerschap over begonnen. Zwangeren brengen hun angst ook vaak niet ter sprake, schuiven het voor zich uit. Maar door die vraag worden ze gedwongen ernaar te kijken, erover na te denken.
4./ START BINNENKORT SAMEN MET HET ,5-# EEN
Als de verloskundige merkt dat een vrouw op een of
STUDIE NAAR DE EFFECTEN VAN #ENTERING0REGNANCY IN
andere manier moeite heeft met de verwerking van de
Nederland, door invoering in verloskundige praktijken
vorige bevalling of opziet tegen de komende bevalling,
EN ZIEKENHUIZEN IN DE REGIOS .OORDELIJK :UID (OLLAND
vragen zij haar een vragenlijst, de W-DEQ, in te vullen[1].
en mogelijk ook in Amsterdam/Almere. Kristel Zeeman is lid van de redactie 36
4V6 MAART s +./6
)../6!4)%&
OORN ANGST VOOR DE BEVALLING
Rebecca van Gils: “We merkten dat vrouwen, die opzagen
Bij een hoge score zoeken ze samen met de vrouw uit welke begeleiding het beste bij haar past: een consult bij de gynaecoloog, behandeling bij een psycholoog, haptotherapie, intensievere begeleiding door de verloskundige of een combinatie. Ook de huisarts wordt ingelicht. De verloskundigen stimuleren de vrouw en haar
tegen de bevalling, baat hadden bij zijn adviezen en we vroegen ons af of we niet meer konden dan die eenmalige voorlichting.”
partner een geboorteplan te maken en na te denken over
geweest, wat een angstig beeld bleef voor deze vrouw.
ondersteuning tijdens de partus. De vragenlijst wordt kort
Na een preconceptieconsult bij Van Gils is ze naar de
voor de bevalling en zes weken postpartum herhaald. De
psycholoog gegaan en kreeg ze EMDR-therapie (zie
gynaecoloog volgt hetzelfde beleid bij tweedelijns
kader), waarna ze een volgende zwangerschap aandurf-
zwangeren.
de. Bij de bevalling was er opnieuw foetale nood en
Van Gils: “Onze ervaringen zijn heel goed. Mensen
kreeg zij een spoedkeizersnee. Deze keer was het echter
hebben het gevoel dat ze zijn gehoord. Als vrouwen naar
geen angstige ervaring. Ze zei: “ik was heel rustig toen ik
de psycholoog of haptonoom zijn geweest, dan zijn ze
naar de OK ging, misschien wel het rustigst van ieder-
actief bezig geweest in de zwangerschap met hun angst
een.” Van Gils: “Die verhalen blijven je bij.”
en eventuele trauma, in plaats van die te ontlopen. Dit geeft ze meer vertrouwen en meer controle. Vroeger zei ik:
Referentie
ga maar voor een ruggeprik, maar nu werk ik preventief.
+./6 STANDAARD 0RENATALE 6ERLOSKUNDIGE "EGELEIDING !ANBEVELINGEN VOOR ONDERSTEU
Steeds meer mensen komen nu al voor de conceptie als
NING INTERACTIE VOORLICHTING +ONINKLIJKE /RGANISATIE VAN 6ERLOSKUNDIGEN
ze hun vorige bevalling naar hebben ervaren. Sommigen
;= ZIE WWWLKPZNLBEHANDELARENPHP ONDER @VRAGENLIJSTEN Q
durven niet meer zwanger te worden. Na 2007 gaat het van mond tot mond hier in Apeldoorn, dat je daarvoor
Behandelmogelijkheden
naar de verloskundige of gynaecoloog kunt gaan en dat er hulp is.”
De haptotherapeut De behandeling bestaat uit een opbouw van ervarings-
Saamhorigheid en meer tevredenheid
gerichte oefeningen , inzichtverlenende gesprekken
De betrokken zorgverleners communiceren laagdrempelig
en praktische uitleg. Mensen leren vertrouwd te raken
met elkaar. Psycholoog en haptonoom koppelen terug
met lichamelijkheid, leren gevoelsmatig ruimte te
hoe de behandeling verloopt. Tijdens werkgroepbijeen-
maken in de moederschoot en oefenen praktisch
komsten zijn er ook casuïstiekbesprekingen. Ook andere
in het opvangen van de weeën en het omgaan met
verloskundige praktijken en gynaecologen raken enthousiast.
pijn. De partner is nadrukkelijk betrokken.
Van Gils: “Er gaat een paar jaar overheen voor zoiets op poten staat en iedereen meewerkt, maar het gaat steeds
De psycholoog
beter.” De samenwerking geeft een gevoel van saam-
$E CLIÑNT ANALYSEERT MET DE PSYCHOLOOG HOE DE ANGST
horigheid: “We zijn met elkaar verbonden, dat geeft een
is ontstaan en welke factoren deze in stand houden.
goed gevoel. Je hebt elkaar nodig om zoiets op te zetten
Daarna wordt gewerkt aan angstreductie door
en aan de gang te houden.”
gedachteonderzoek en/of door oefenen. De gesprek-
Van Gils wordt vooral geïnspireerd door de grote
ken zijn concreet en gaan duidelijk over de angst.
tevredenheid van cliënten. “Ze zijn zo dankbaar. Zeggen
Er wordt een doel afgesproken en de manier
‘ik was zo angstig en nu ben ik zo mooi thuis bevallen’.
waarop het doel bereikt kan worden. Eventueel
We zien ook minder consulten tijdens de zwangerschap.
wordt EMDR-therapie ingezet. Dit is een relatief
Mensen hebben minder lichamelijke klachten, ervaren
snelle behandeling waarbij het terugdenken aan de
minder stress.” Zelfs als de bevalling niet vlekkeloos
traumatische herinnering gemakkelijker wordt en
verloopt. Zo is er het verhaal van de vrouw die een
niet meer emotioneel beladen is. Zie www.emdr.nl
traumatische bevalling meemaakte. Haar kind had een
Zie www.geboortezorgapeldoorn.nl voor meer
heel slechte start en moest direct postpartum gereani-
informatie over het project.
meerd worden. Het was ook driemaal strak omstrengeld 4V6 MAART s +./6
37
)../6!4)%&
)N :WANG 'OUDA -EER DAN EEN OPGEPIMPTE VERLOSKAMER Wil van Veen
Op zeker moment vroeg de man: “mag ik zo’n kraamsuite zien, want ik ben natuurlijk wel nieuwsgierig”. Het antwoord luidde: “Maar meneer, u zit hier in een kraamsuite.” Hilma van Wijk, manager kraam- en kinderafdeling, typeert hiermee de sfeer van de kraamsuites, die hier consequent In Zwangsuites worden genoemd. Het is de journalist niet kwalijk te nemen: alleen het hooglaagbed refereert aan het ziekenhuis, evenals de doorzichtige plasticbak op wieltjes – maar zelfs daarin zit een verschil; want het bed is wel met een hemeltje en gezellig beddengoed! Wie een In Zwangsuite binnenstapt, laat in principe de medische wereld van het ziekenhuis achter zich.
bedoeling dat de thuisbevalling in Gouda en omstreken verdwijnt. Integendeel.
© Ton van de Coevering, Gouda
De nieuwe kraamsuites van het Groene Hartziekenhuis in Gouda werden onlangs feestelijk geopend. Een journalist van het Algemeen Dagblad bezocht ook de opening.
Vijf jaar In Zwang Ze zijn terecht blij en trots op het resultaat. Voor mij is de opening van die vrijdagmiddag een alibi, een mooi bewijs van datgene waar ik naar op zoek ben: vormen van
Vrijdag 10 februari 2012 werden hier vijf In Zwangsuites
samenwerking. Ik hoef niet lang te zoeken en het wordt
ofwel eerstelijns verloskamers feestelijk geopend. Een van
de rest van de middag constant bevestigd: dit is echt een
de kamers beschikt zelfs over een bevalbad. Voorafgaand
team. Dat blijkt uit de manier waarop ze met elkaar in
aan de festiviteiten gaan we in gesprek met een aantal
gesprek zijn, hoe ze naar elkaar luisteren, elkaar respecteren.
hoofdrolspelers. Ze zitten in een kring, deels op het bed,
Claudia van Meir zegt dat ze het heus niet altijd met
deels op stoelen. Claudia van Meir; gynaecoloog en
elkaar eens zijn, maar wie zegt dat dat altijd moet? Als ik
bestuurslid van In Zwang, Hilma van Wijk; manager
later op de middag tegen Eric Hallesleben; voorzitter van
kraam- en kinderafdeling, Marije Droogendijk en Cobi
In Zwang, gynaecoloog en hoofd van de maatschap, zeg
van de Coevering; beiden eerstelijns verloskundigen,
dat de ene gynaecologische maatschap de andere niet is,
Jeannet Hamberg is zorgcoördinator op de afdeling
antwoordt hij: “Vroedvrouwen en chirurgijnen hebben
Verloskunde en Gynaecologie.
400 jaar ruzie, wrevel en broodnijd achter zich liggen. Dat los je niet een, twee, drie op.” Toch vind ik dat ze ver
Vijf jaar geleden vormden de verloskundigen uit de regio
gekomen zijn in vijf jaar tijd, hier in Gouda. Alhoewel, voor
Gouda en de gynaecologen van het Groene Hartzieken-
een goede samenwerking zijn twee dingen essentieel: je
huis een stichting, de stichting In Zwang. Het uitgangs-
moet elkaar een beetje aardig vinden – samen door een
punt was het versterken van de samenwerking met als
deur kunnen –, en je moet een gezamenlijk doel hebben.
doel verdere verbetering van de kwaliteit van zorg ten
Hier staat de vrouw duidelijk centraal. Als dat zo is, dan
gunste van de vrouw als cliënt of patiënt en haar
kan het overal zoals Gouda worden, of Roosendaal of
(ongeboren) kind. De In Zwangsuites stonden toen niet
noem al die andere plekken maar op waar het gelukkig
op de agenda, maar zijn het gevolg van een maatschap-
‘gewoon’ goed zit.
pelijk fenomeen. De thuisbevalling loopt terug, vrouwen willen materiële alternatieven voor die thuisbevalling.
De zorgvraag maakt het verschil
Kraamcentra en -suites vormen een goed alternatief
Het doel van In Zwang is het leveren van optimale zorg
waardoor nog meer vraag ontstaat. Toch is het niet de
voor de individuele zwangere vrouw, het kind en ook de 4V6 MAART s +./6
39
)../6!4)%& partner. In Zwang ontwikkelt regionale protocollen
Samenstelling In Zwang
waarin afstemming van regionale samenwerking wordt vastgelegd in afspraken wat ondermeer leidt tot een-
)N :WANG BESTAAT UIT DE MAATSCHAP 'YNAE-
duidige voorlichting. In Zwang ontwikkelt ook gezamen-
cologie van het Groene Hartziekenhuis, de
lijke scholing. Zo is er een eigen GEMOET cursus om
verloskundigenpraktijk Bevallen en Zo, Bevalt
jaarlijks de actieve hulpverlening in levensbedreigende
Beter, Schoonhoven, Waddinxveen, Bode-
situaties te kunnen oefenen. De samenwerking is onder
graven, Boskoop, Reeuwijk en Oudewater,
andere gericht op het verruimen van inzicht in elkaars
Nieuwkoop en Gouda en de echoscopisten
kennis en kunde, tevens in elkaars mogelijkheden en
binnen de stichting.
beperkingen. Ook allerlei andere cursussen zoals omgaan met pijn of stoppen met roken worden samen gevolgd. In Zwang beschikt over een echoscreeningsbureau voor de eerste en tweede lijn, dat gelegen is buiten het ziekenhuis. © Ton van de Coevering, Gouda
Cobi: “Als de zorgvraag een thuisgeboorte is, zullen wij al onze kennis en kunde inzetten om dit tot een optimale beleving te maken. Dit is altijd zo geweest en we hopen dat dit ook nog tot in lengte van dagen tot de keuzemogelijkheid blijft behoren in Gouda en de rest van Nederland.”
%RIC (ALLENSLEBEN GYNAECOLOOG EN .EL :EEMAN KRINGVOORZITTER ARM IN ARM NAAR HET OPENINGSCEREMONIEEL
Dat de In Zwang Suites hier binnen de muren van het ziekenhuis ontstonden kwam mede doordat het beleid van de zorgverzekeraar gericht is op ontschotten.
ziekenhuis deed graag mee vanwege de goede samen-
Hierdoor was financiering van een eerder initiatief van
werking die er bestaat tussen de eerste- en tweede lijn.”
de stichting tot de vorming van een eerstelijns geboorte-
Claudia vervolgt: “Onze gesprekken lagen al snel meer
centrum door de zorgverzekeraar helaas niet haalbaar.
op het gebied van hoe versterken we de samenwerking?
De gedachte van de zorgverzekeraar was: we willen
We zagen met elkaar dat daar de kracht in school. We
ontschotten, geen nieuwe schotten. Eigenlijk zeiden ze:
wilden – met behoud van ieders autonomie – de bestaande
kruip maar bij elkaar, dat levert betere zorg. Zo ontstond
schotten tussen eerste en tweede lijn proberen te
het idee van In Zwangsuites binnen het ziekenhuis, een
slechten. Bovendien wilden we de poliklinische bevalling
idee dat vrij snel door iedereen omarmd werd. Cobi: “de
ontdoen van de medische sfeer. Daarom is hier, buiten
kracht van deze manier van werken is dat de vrouw op
het in de kast verborgen zuurstofapparaat, geen medisch
een en dezelfde plek verblijft, tenzij ze onverhoopt naar
instrument aanwezig. Is het toch nodig, dan wordt het
de OK moet. Maar stel dat ik tijdens de bevalling een
binnengerold, maar het staat hier niet standaard opgesteld.”
vrouw ‘in wil sturen’ dan betekent dat in deze situatie dat
Later, tijdens een rondleiding, zie ik in de andere zieken-
verloskundige en kraamverzorgende alleen maar een stapje
huisverloskamers alle apparatuur naast het bed staan.
terug doen om gynaecoloog en verpleegkundige of tweede-
Claudia zegt dan: “Omdat ik inmiddels zo betrokken ben
lijns verloskundige de kans te geven hun werk te doen.”
bij In Zwang, stond ik me onlangs toch af te vragen of het ‘bij ons’ [gewone kraamafdeling ziekenhuis, red.] ook niet anders kan. In 2014, als de nieuwbouw van het
veranderende vraag van zwangeren te kunnen honoreren.
ziekenhuis klaar is, hoop ik dat alle 22 kamers zijn zoals
Al heel snel is het ziekenhuis, in de persoon van Hilma
die van In Zwang nu. Het is de bedoeling dat dan ook de
van Wijk, bij de gesprekken betrokken.” Hilma: “het
couveuseafdeling integreert in In Zwang.” Q
© Ton van de Coevering, Gouda
Claudia: “we zochten samen naar alternatieven om de
40
4V6 MAART s +./6
)../6!4)%&
h7EES JE BEWUST VAN JE TOEGEVOEGDE WAARDEv %ERSTELIJNS PARTNERS WERKEN SAMEN AAN DE TOEKOMST Kristel Zeeman
“Verloskundigen identificeren zich met de (thuis)bevalling en zijn bang deze kwijt te raken. Maar je hebt zoveel meer in je mars: de zorg tijdens de zwangerschap, de preconceptiezorg. De hele volgende generatie gaat letterlijk door onze handen. We kunnen dus werken aan de toekomst. Maar daar heb je wel partners voor nodig.” Aan het woord is Cornel Kirpestein. Voor haar en haar maten in hun praktijk ‘Verloskundig Centrum Tiel’ is maatschappelijke betrokkenheid een hele belangrijke drijfveer; zowel in het directe cliëntencontact als in de samenwerking met andere zorgverleners. Ze zijn ambitieus en ‘de cliënt centraal’ is niet hun einddoel, ze gaan verder.
ook meegemaakt. De hele familie rookte. De zwangere
Ze richten zich op de zwangere in haar specifieke context,
vrouw was angstig. Ze wilde graag thuis bevallen, maar
door hun professionele deskundigheid te verbinden aan
wilde ook dat de vroedvrouw er van a tot z bij bleef.
die van anderen. Zo willen ze niet alleen een bijdrage
Op een goed moment kreeg ik het Spaans benauwd in
leveren aan de gezondheid en het welzijn van moeder en
die woonkamer en ik had nog het een en ander te
kind, maar ook van de gemeenschap als geheel.
regelen. Ik ging in de gang op de trap zitten, de enige
Ze namen het initiatief tot het project ‘Rondom de
neutrale plek in huis. Ik belde met Meno en opeens viel
Zwangere’ (zie kader), waarin ze samenwerken met
het kwartje: ‘Zo gaan we niet verder’. Ongezonde
eerstelijns partners. Ze ontvingen daarvoor in 2010 de
levensstijl en psychosociale problemen gaan van generatie
Innovatieprijs van STBN. Verschillende ontwikkelingen
op generatie. Het voelde zo mager: we hebben als
vormden de aanleiding.
verloskundige een signalerende functie, maar doen niets met de signalen. We zijn maatschappelijk bezig, maar
Waarom samenwerken?
hebben geen echte binding met de maatschappij. ”
De praktijk in Tiel heeft een zeer diverse populatie met veel verschillende nationaliteiten (26% allochtonen) en
In die tijd, vlak na de stelselwijziging van 2006, kwam er al
tienermoeders. Ze hebben te maken met zwangere
meer nadruk op samenwerking in de lokale en regionale
vrouwen die roken, met overgewicht, met psychosociale
gezondheidszorg. In de Betuwe werd een coöperatie
problematiek en medicijngebruik. Cornel en haar collega’s
opgericht met zeven verloskundige praktijken en zieken-
Meno Tomatala, Irene Plancius en Bianca Schöne werken
huis Rivierenland, ook kwam er een prenataal screenings-
al zo’n 25 jaar samen. “Doordat we al zolang in de zelfde
centrum. Tegelijkertijd werd er door een tekort aan
praktijk werken, zien we dat sommige leefgewoontes in
huisartsen, een eerstelijns centrum opgezet. Er kwamen
families blijven voorbestaan”
nieuwe huisartsen, die onder één dak gingen samenwer-
Eén concrete praktijkervaring ligt Cornel nog vers in het
ken met veel andere eerstelijns disciplines. Verloskundig
geheugen. “In 2007 zat ik bij een bevalling; een jong stel
Centrum Tiel voegde zich daar bij.
dat nog bij de ouders inwoonde. De bevalling van de moeder (een generatie eerder, red.) hadden we destijds
Stenen op elkaar Cornel: “Andere verloskundigen in de Kring voelden niet
Kristel Zeeman is lid van de redactie
dezelfde nood als wij, doordat ze met een andere populatie 4V6 MAART s +./6
41
)../6!4)%& werken. Onze praktijk zocht daarom toenadering met
gegeven moment ga je naar elkaar verwijzen. Wees ook
andere partners in de zorg en kregen daarbij goed advies
niet te bang dat je niets te bieden hebt, want je hebt als
van OOGG en de ROS. We dachten: ‘we moeten simpel
vroedvrouw zeker iets te bieden!” Cornel vertelt over de
beginnen, één onderwerp bij de kop pakken’. Dat eerste
onzekerheid na hun eerste ontmoeting met de huisartsen.
onderwerp werd overgewicht. We hebben toen de
“Meno en ik vertelden over onze plannen, maar er kwam
telefoon gepakt en gebeld met zorgverleners die ons
nauwelijks reactie. We kregen de zenuwen: ‘ze vinden
logisch leken: huisartsen, diëtisten, oefentherapeuten,
het niets!’ Het was een hilarische situatie, we kregen
lactatiekundigen, psychologen en de sportschool. De
achteraf de slappe lach. Maar na een week kregen we
mensen die we benaderden waren direct heel enthousiast.
een email. Ze waren zo onder de indruk geweest, dat ze
Ze herkenden de problemen en waren blij dat wij met de
niet veel wisten te zeggen. En eigenlijk paste ons idee
zelfde dingen zaten en met elkaar om de tafel wilden. Als
heel goed bij hun eigen plannen rondom diabetes.”
we met anderen praten over ons project, dan vragen ze
Uitgebreid netwerk inspireert
vaak hoe we het voor elkaar krijgen. Maar het is zoals
Nu hebben ze regulier overleg met huisartsen, waar
Daan Quakernaat, (spreker op het KNOV-congres twee
allerlei andere onderwerpen ook aan de orde komen;
jaar geleden, red.) zegt als hij spreekt over kathedralen
bijvoorbeeld de aanpak rondom tienermoederschap.
bouwen: ‘we waren begonnen met wat stenen op elkaar
Cornel en Meno hebben beiden contacten in de gemeente-
te zetten, maar hadden nog geen idee hoe de kathedraal
raad. Doordat ze de wethouder kenden, kwamen ze
eruit zou zien’.”
erachter dat er geld was gegaan naar een project van de
Deze manier van bouwen aan samenwerking en vooruit-
GGD ‘Rivierenland in balans, waarin ook de Stichting
gang kenmerkt de Tielse verloskundigen. “Je begint iets
Thuiszorg en het maatschappelijk werk betrokken waren.
in gang te zetten en dan gaat het lopen. Iedereen is
De aanpak van tienerouderschap paste daar goed in.
zoekende. Dat weet je eerst niet van elkaar, maar op een
“We zijn gaan kennismaken met elkaar om te zien wat
Van links naar rechts, achterste rij; Anja Ton, projectleider Rivierenland in Balans van de GGD, Carola Pals bewegingstherapie Cesar, (ARRIET (AVERS DIETISTE !TTY 2EESINK DE 6RIES HUISARTS )NGRID (OUTMAN HUISARTS TWEEDE RIJ #HRISTY VAN 0ROOSDIJ EERSTELIJNS PSYCHOLOOG -ARIEKE 3CHAEFFER LACTATIEKUNDIGE !NGELIQUE "ECKS DIETISTE 4ENNY VAN DE "ERG EIGENAAR VAN "ODY $YNAMICS een Sport en Gezondheidscentrum in Tiel. Een beetje tussenin staat collega Bianca Schone. Dan de voorste rij: collega Irene Plancius met zoon Jens, Cornel Kirpestein, collega Meno Tomatala en wethouder van Volksgezondheid in Tiel in 2010, Frans van Oostveen.
42
4V6 MAART s +./6
)../6!4)%&
we professioneel voor elkaar konden betekenen. We
[kader][skop] Project ‘Rondom de Zwangere’
hebben een sociale kaart gemaakt: een voor zorgverleners en een voor tieners. Zo werkt het, want het sluit aan bij
In dit project van Verloskundig Centrum Tiel staat
de praktijk, in tegenstelling tot een plan van bovenaf.”
de zwangere en haar persoonlijke en sociale context
Het netwerk breidt zich langzamerhand vanzelf uit, dat
centraal. De verloskundigen zijn case managers en
maakt Cornel enthousiast. Ze is niet de enige, iedereen
werken volgens een model dat gebaseerd is op het
plukt vruchten van de intensievere samenwerking. “Het is
%NGELSE @COMMUNITY MIDWIFERY :IJ ONDERHOUDEN
zo inspirerend om het enthousiasme te proeven van
nauwe contacten met andere zorgverleners in de
iedereen. Ik zou tegen al mijn collega’s, die nog niet met
buurt, zoals de huisarts, apotheker, diëtist, oefen-
eerstelijns partners samenwerken, willen zeggen: je weet
THERAPEUT LACTATIEKUNDIGE ''$ EN PSYCHOLOOG
niet wat je jezelf onthoudt!”
naar wie zij de cliënte zo nodig kunnen verwijzen. Samen met hen ontwikkelen zij beleid voor
Tweede lijn
specifieke groepen zwangeren.
Bij de meeste ontwikkelingen in de eerste lijn zijn ook
Het project is in 2007 gestart en boekte inmiddels
partners uit de tweede lijn betrokken. De samenwerking
concrete resultaten, zoals:
tussen beide lijnen is gelijkwaardig, de relatie goed. De
s :ORGPROGRAMMA OVERGEWICHT
basis hiervoor werd gelegd toen de tweede lijn in 2000
s -ULTIDISCIPLINAIRE CLIÑNTENMAP
door een calamiteit omviel en er een compleet nieuw
s 3TRUCTURELE GEGEVENSUITWISSELING TUSSEN VERLOS
team gynaecologen in loondienst kwam. Cornel: “Zij
kundigen, huisartsen en apotheek
hebben geen belangen in een maatschap en zijn er erg
s 0LAN VAN AANPAK RONDOM TIENEROUDERSCHAP
van doordrongen dat je elkaar als verloskundig zorg-
s 3AMENWERKING MET DE VAKGROEP -IDWIFERY 3CIENCE
verleners nodig hebt.”
van de Academie Verloskunde Maastricht, in het
Koester de relatie
Zie voor meer informatie: www.rondomdezwangere.nl
ONDERZOEK @'EWOON 'EZOND :WANGER Natuurlijk zijn er ook wel eens problemen in de relatie met al die verschillende partners. Meestal gaan die over tegengestelde financiële- of beroepsbelangen. Cornel:
[kader][skop] ZonMw-project ‘De zwangere centraal’
“Mijn stellige overtuiging is dat je belangen moet loskoppelen van de inhoud. Het is in eerste instantie best
De multidisciplinaire samenwerking waar Verlos-
ingewikkeld deze belangen te zien. Maar als je ze in een
kundig Centrum Tiel deel van uitmaakt, wordt
overleg met anderen duidelijk uitspreekt, dan kun je
verder ontwikkeld en doorgevoerd in de hele regio
daarna weer verder met de inhoud. Richt je op de gedeelde
Rivierenland, met subsidie van ZonMw. Daarin
energie die je voelt met de ander. Wees zuinig op de
neemt de Kring De Betuwe in deel. Er worden
relatie met je professionele partners. Koester en bescherm
blauwdrukken ontwikkeld van samenwerking,
deze en houd voor ogen dat het uiteindelijk allemaal
NETWERKEN RONDOM THEMAS ALS PRECONCEPTIEZORG
draait om de zwangere en haar gezin.” Q
overgewicht, allochtoon ouderschap, tienerouders, LAGE 3%3 EN PSYCHOSOCIALE PROBLEMATIEK )N DE verschillende kernen van Rivierenland zullen deze blauwdrukken worden vertaald naar netwerken, afgestemd op de lokale situatie.
4V6 MAART s +./6
43
)../6!4)%&
%RVARING IS EEN PRE Wil van Veen
Nijmegen heeft de oudste verloskundige coöperatie. “Dat we nu vijf jaar bestaan, werpt zeker zijn vruchten af. Wij hebben de voorsprong van de tijd: de leden van de coöperatie kennen elkaar inmiddels goed, weten wat ze aan elkaar en aan de coöperatie hebben. We weten wat je met een coöperatie kunt doen, wat die kan betekenen. Die vijf jaar ervaring is echt een pré,” vindt Carola Groenen, sinds 1 januari 2012 directeur van de verloskundigencoöperatie Nijmegen. Voorheen was zij voorzitter van de coöperatie. “We hebben leren (onder)handelen als een coöperatie en in de multidisciplinaire samenwerking staan we nu als een stevige partij te midden van ziekenhuizen, kraamcentra en verzekeraars.”
Carola Groenen: “De verloskundigencoöperatie Nijmegen is daarin ambitieus, want we willen de kwaliteit van zorgketen breed verbeteren.”
situatie anders, maar op papier is dan driekwart hetzelfde en slechts een kwart anders. Onze volgers maken daarmee sneller statuten dan wij deden; ze hoeven het wiel niet uit
Coöperaties nemen een vlucht en profiteren van de
te vinden.” Carola wordt geregeld ingehuurd om als adviseur
Nijmeegse ervaring. “We hebben in de loop der tijd natuurlijk
andere coöperaties in wording mede op te zetten.
al tal van zaken op papier gezet en die zijn ook beschikbaar voor anderen met gelijke plannen. Natuurlijk is elke
In de afgelopen jaren was Carola onafhankelijk voorzitter van de Nijmeegse coöperatie. “Tijdens het proces dat de
Consortium Nijmegen
coöperatie meemaakte in het kader van het project Slagkracht met Walter Stuifzand is gekeken hoe we efficiënter
Vijf organisaties, actief in de geboortezorg, zijn
en effectiever met de coöperatie om kunnen gaan, vooral
op 23 februari 2011 gestart met het Consortium
omdat de activiteiten en de rol van de coöperatie in de
@.IJMEGEN BEVALT GOED (ET CONSORTIUM BESTAAT
regio steeds groter wordt. Daarmee is meer menskracht
uit Canisius Wilhelmina Ziekenhuis, Coöperatieve
gemoeid dan de leden verloskundigen nog konden leveren
Verloskundigen Nijmegen en omstreken, GGD Regio
en toen is besloten om een directeur aan te stellen. Sinds
.IJMEGEN 5-# 3T 2ADBOUD EN ::' +RAAMZORG :UID
1 januari 2012 mag ik dat doen aan de hand van een
Gelderland en heeft de cliënt participerend via een
zogenoemd directiestatuut. Het probleem is nog: hoeveel
moederraad. Zij willen samen de kwaliteit van de
uur werk is het voeren van de directie?
verloskundige zorg verbeteren om perinatale en
In principe kan ik een hele week vullen, maar dat is niet
maternale sterfte terug te dringen. De nadruk ligt
aan de orde. Financiële haalbaarheid is een belangrijk
hierbij op organisatorische aspecten en gezond-
uitgangspunt. Ik doe het werk halftime. Wat ook belangrijk
heidsvoorlichting en -bevordering; moeder en kind
is, is de profilering van de coöperatie die van een directeur
en de ketenzorg staan centraal. Het Consortium
uitgaat. Ik zit met andere directeuren van het consortium
Oost-Nederland (waaronder Nijmegen) hanteert
aan tafel en is de coöperatie dan een volwassen en volwaar-
bewust kleinschalige regionale samenwerking
dige partner waar afspraken mee te maken zijn die worden
waarin de ketenzorg plaatselijk wordt georganiseerd
nagekomen, maar die ook andere partijen zal aanspreken
en heeft als paraplu kennisuitwisseling (met Oost-
op hun afspraken?”
Nederland) en het delen van ervaringen tussen de verschillende lokale samenwerkingsvormen. Deze
De taak van de directeur is tweeledig en bestaat uit het
werkvorm is een bewuste keuze van Nijmegen
aansturen van de drie bedrijven binnen de coöperatie; het
omdat ze geloven in de kracht van bottom-up, om
Verloskundig Centrum Nijmegen (VCN) voor prentale
zo verbeteringen in te kunnen voeren.
screening en stuitversies, het Verloskundig Cursus Centrum Nijmegen (VCCN) voor voorlichtingsavonden en
44
4V6 MAART s +./6
)../6!4)%& cursussen en het Geboortehuis NEO voor poliklinische bevallingen Nabij het CWZ die ‘draaien’ met zelfsturende teams. Een andere taak is het participeren in de samenwerking binnen een consortium met twee ziekenhuizen, GGD en de kraamzorg. De verloskundigencoöperatie Nijmegen is daarin ambitieus, want ze willen de kwaliteit
.IET DE ORGANISATIE MAAR DE INHOUD
van zorgketen breed verbeteren. De mate van invloed van de coöperatie (zeg maar, de positionering van de
Wil van Veen
verloskundigen in de regio) binnen het consortium is naast de inzet van de verloskundigen in de werkgroepen, mede afhankelijk van de beschikbaarheid van de directeur van de coöperatie als medebestuurder binnen het consortium. “Ik moet daar dus gewoon veelvuldig zijn,” concludeert Carola. Q
De Roos is in 2010 opgericht als samenwerkingsverband tussen de eerstelijns verloskundigen van Verloskundig Centrum Roosendaal, de gynaecologen van het Franciscusziekenhuis in Roosendaal en het Lievensbergziekenhuis in Bergen op Zoom die samen een maatschap vormen, en met de echoscopisten van EVA en het ziekenhuis. Juridisch is de samenwerking verwoord in een samenwerkingsovereenkomst waarin ondermeer de afbakening tussen eerste en tweede lijn duidelijk is gedefinieerd. Marlies Bartels is manager verloskundigen van De Roos in Roosendaal. Zij is de bron voor dit artikel.
© Bram Visser, Roosendaal
Coöperatie Nijmegen De volgende praktijken zijn leden van de coöperatie: Verloskundige Praktijk Beuningen, Verloskundige Praktijk St. Anna, Irene; Praktijk voor Verloskunde, Verloskunde 0RAKTIJK #YCLUS 6ERLOSKUNDIGE PRAKTIJK 'RAVE Donna; Praktijk voor Verloskunde, Verloskundige Praktijk Druten en West Maas & Waal,
Binnen het samenwerkingsverband heeft een ieder zijn
Verloskundige Praktijk Grave, Verloskundige
autonomie behouden en is er een duidelijke scheiding
Praktijk Nijmegen West en Verloskundige
tussen eerste en tweedelijn. Alleen zal de cliënt daar niets
Praktijk Wijchen.
van merken, die meldt zich bij één adres. Intake en controles worden in principe door de eerste lijn verzorgd. Alles wat fysiologisch is, komt niet bij de gynaecoloog, alle pathologie natuurlijk wel en wordt gezamenlijk besproken. Dat zelfde geldt voor het zogenaamde grijze gebied. De dagelijkse leiding ligt bij Marlies Bartels en haar collega vanuit de tweede lijn (wie is dat? naam en functie). Inhoudelijk kent het samenwerkingsverband een stuurgroep die zich bezighoudt met de inhoudelijke afstemming en de ontwikkeling van protocollen etc. Daarnaast is er een of twee keer per jaar overleg met het ziekenhuis om alle organisatorische en financiële aspecten te bespreken. 4V6 MAART s +./6
45
)../6!4)%& Ook kent het samenwerkingverband nog een echo-
aan elkaar gelieerd zijn. Wel is het zo dat zwangeren en
commissie en een versie commissie.
hun partners via een binnendeur van de verloskundigen
Er is geen sprake van een gezamenlijke financieel belang.
praktijk door kunnen lopen naar het kraamcentrum om
Alle deelnemers in het samenwerkingsverband zijn
daar afspraken te maken. Het is het kraamcentrum dat
onafhankelijke praktijken, ieder is dus verantwoordelijk
huisbezoeken aflegt. De verloskundigen doen dat niet.
voor de eigen verrichtingen en de declaratie daarvan.
Wel is er de afspraak dat als het kraamcentrum iets
De bedrijfsruimtes worden gehuurd van het ziekenhuis
bijzonders constateert dat dit aan ons gemeld wordt.
volgens een bepaalde verdeelsleutel.
Maar dat komt slechts zelden voor.”
Marlies is pragmatisch. “We kennen weinig structuur, we werken in een centrum als eerste en als tweede lijn. We doen ieder wat we altijd tot ons werkterrein behoort. We hebben daarbij gemerkt dat het cliënten weinig doet of zij nu gedurende hun controles door een en dezelfde verloskundige wordt begeleid of telkens door een ander. Nu is dat laatste wel beperkt, want we werken in twee teams. Cliënten verkiezen bij het maken van een vervolg© Bram Visser, Roosendaal
afspraak hun eigen agenda en hoeven niet per se telkens dezelfde verloskundige te zien. We wilden over en weer graag samenwerken, op één adres en als we dan toch zouden samenwerken, zou één verloskundig dossier toch wel ideaal zijn. Maar we wilden per se niet integreren. We kiezen voor elkaar – eerste en tweede lijn - op basis van de inhoud van de zorg en niet “Prima”, is het antwoord op de vraag hoe Marlies Bartels
zorg onvoorwaardelijk creëren rond de cliënt. Het woord
de samenwerking in de dagelijkse praktijk ervaart. “Alle
‘integraal tarief’ bestond nog niet, de zorgverzekeraar
spijt dat we het niet vijf jaar eerder gedaan hebben. We
wilde zelfs niet betrokken zijn bij de ontwikkeling. We
zijn maar gewone verloskundigen, de doorsnee van wat
hebben dus feitelijk alle bestaande structuren gehand-
je in heel Nederland aantreft. Met als gevolg dat de één
haafd en ons samen gevestigd op één locatie.
de samenwerking in het begin meer zag zitten en de
Naast het Verloskundig Centrum de Roos heeft de
ander wat minder. Er waren er zelfs bij met stevige
kraamzorg huisvesting gevonden. “Er is geen sprake van
aarzelingen. Maar na een half jaar zeiden juist die ‘goed
samenwerking in de zin dat we op een of andere manier
dat we dit gedaan hebben’.” Q
© Bram Visser, Roosendaal
vanuit de organisatie daar omheen. We wilden beiden de
46
4V6 MAART s +./6
)../6!4)%&
"EVALCENTRUM 7EST Suze Jans
Het roze op de muren van de gang springt op je af, maar de kamers zijn gezellig ingericht. Er is nagedacht over de inrichting: qua sfeer; een tafeltje is bijvoorbeeld gemaakt van een groot Marokkaans dienblad maar ook qua mogelijkheden; een van de drie kamers heeft zelfs een bevalbad. Dat was een vereiste, vonden de verloskundigen die Bevalcentrum West (BCW) opzetten, nu bijna zes jaar geleden.
Het vennootschap onderhandelde vervolgens met de Raad van Bestuur van het SLAZ. Zo kwam de goede relatie met de gynaecologen niet op het spel te staan. Was dat niet ontmoedigend of lastig? “Nee,het was spannend en eigenlijk ook heel leuk.” antwoord Michelle. De vennootschap bleek meteen een serieuze gesprekspartner voor de Raad van Bestuur. Er is toen een visie opgesteld die de basis werd voor de onderhandelingen. “We hebben gewoon onze wensen op tafel gelegd. Zonder blikken of blozen werd er gediscussieerd over een touw dat aan het plafond moest komen. En we hebben erg gelachen, want na dat touw duurde het twee vergaderingen voor de heren van de Raad van Bestuur door hadden dat we het vervolgens niet over een barkruk, maar over een baarkruk, hadden.” vertelt ze lachend. Het ziekenhuis was heel open in de argumentatie waarom het belangrijk was om BCW aan boord te hebben. Het wordt gezien als een investering in het gezin. Als mensen eenmaal een goede ervaring in het ziekenhuis hebben
© BCW
gehad, komen ze in de toekomst ook terug als ze bijvoorbeeld een been breken. Het resultaat is dat het vennootschap een gang huurt in het SLAZ. Deze ruimte vormt het Bevalcentrum West. Rond 2005/2006 werd het Slotervaartziekenhuis (SLVZ) in
Er zijn drie ruime bevalkamers, een met een bevalbad.
Amsterdam met sluiting bedreigd, waardoor het Sint
De kamers zijn met zorg ingericht en alle drie anders.
Lucas Andreas Ziekenhuis (SLAZ) moest verbouwen om
De ruimtes kenmerken zich door warmte, rust en zacht
voldoende capaciteit in de regio te genereren. Toen vroegen
licht, wat een gevoel van veiligheid en intimiteit creëert.
de gynaecologen aan de eerstelijns verloskundigen wat ze
Alles wat de barende vrouw nodig heeft, bevindt zich in
wilden. Hoe moet de verbouwing eruit komen te zien?
haar directe omgeving, waardoor ze er gebruik van kan
Hoe gaan we dit met z’n allen doen?
maken op het moment dat ze dat wil. Het bed in de kamers heeft de goede hoogte voor verloskundigen om
Goede samenwerking
aan te werken, maar is nadrukkelijk geen bevalbed. Wel
De samenwerking met het SLAZ was vanaf het begin
is er een aparte reanimatiekamer aanwezig. “We hebben
goed: “De gynaecologen en de Raad van Bestuur waren
er ook voor gekozen om samen te werken met kraam-
heel uitnodigend,” zegt Michelle ten Berge, een van de
verzorgenden,” vertelt Michelle. “Zij hebben toch een
bestuursleden van wat het Bevalcentrum West (BCW)
meer fysiologisch uitgangspunt dan de verpleegkundigen
werd. Op de uitnodiging volgden vele discussies en
van de verloskamers.” De kraamverzorgenden zijn in
vergaderingen. De verloskundigen in Amsterdam-West
dienst van het BCW, samen met Betty de Vries, verlos-
waren zo enthousiast dat ze op zeker moment dachten:
kundige, die de managementtaken uitvoert. Dit betekent
we gaan het zelf doen! Er werd een vennootschap
dat BCW of de vennootschap hun werkgever is. Het bleek
opgericht, zodat de betrokken eerstelijns verloskundigen
te veel werk voor het BCW-bestuur, dat uit eerstelijns
in eigen beheer het BCW konden opzetten. Opvallend is
verloskundigen bestaat die allemaal ook nog een eigen
dat het SLAZ of de maatschap van gynaecologen
praktijk hebben, om de boel te runnen. Daarom is de
uiteindelijk geen deel uitmaken van het vennootschap.
vennootschap verkocht aan STBN, maar wel met de voorwaarde dat de vennootschap het alleenrecht heeft
Suze Jans is lid van de redactie
om het terug te kopen. De afspraak is dat STBN zelf deze 4V6 MAART s +./6
47
)../6!4)%& mogelijkheid na een afgesproken periode aan het bestuur aanbiedt. Wat heeft het BCW betekend voor de eerstelijns verloskundigen? Is het alleen maar een plek waar zwangeren kunnen bevallen? “Nee, het BCW heeft laten zien dat we heel goed praktijkoverstijgend kunnen samenwerken. Het blijkt dat bovenpraktijks ondernemen mogelijk en zelfs leuk is!” Deze realisatie zorgde er ook voor dat een aantal praktijken daarna een eerstelijns echocentrum opzetten. BCW bleek een goede stimulans. logistiek van de overdrachten. Omdat de verloskundigen
© BCW
Er zijn met de gynaecologen wel afspraken gemaakt over de toch zo dicht mogelijk de thuissituatie wilden benaderen en geen concessies wilden doen aan de inrichting, moet een barende die wordt overgedragen, verplaatst worden. Intussen is een volgende stap gezet: de gynaecologen zochten namelijk opnieuw contact met de eerstelijns verloskundigen. Door het stijgend aantal overdrachten en de toegenomen populariteit van het BCW gaat het SLAZ opnieuw verbouwen. Hadden de verloskundigen al nagedacht over integrale zorg? “De vennootschap is even op de rem gaan staan, onze visie en hebben vervolgens procesbegeleiding gevraagd aan STBN.” Nu zijn ze zover dat ze willen na-
© BCW
het ging ons te snel. We zijn eerst terug gegaan naar
en meedenken over integrale zorg; “er zijn al weer druk post-its geplakt; we brainstormen en verzamelen ideeën. We willen eerst zien of integrale zorg echt ‘beter’ is; iets dat the Birthplace Study lijkt tegen te spreken (Birthplace in England, Collaborative Group, 2011). Daarom gaan we eerst experimenteren met een of twee zogenaamde hybride kamers. Hier wordt de barende vrouw na overdracht niet meer verplaatst en gaan we kijken of de eerstelijn medium care kan verlenen. De bedoeling is dat de eerstelijns verloskundige de zorg continueert in een overdracht. Gedacht wordt aan indicaties zoals een sectio of een GBS [Groep B Streptokokken, red.] in de
© BCW
situaties die op dat moment nog een indicatie zijn voor
anamnese; verzoek tot pijnstilling of meconiumhoudend vruchtwater. In dat laatste geval vraagt de eerstelijns verloskundige een CTG-consult aan, maar blijft voor het overige wel zelf verantwoordelijk voor de zorg. In de overige kamers blijft alles voorlopig bij het oude. Blijkt ‘nieuw’ niet beter, dan kunnen we nog terug naar de oude situatie. We willen er echt iets leuks van maken. Ook de hybride kamers mogen geen ziekenhuiskamers zijn, maar de gynaecologen moeten er wel naar behoren hun werk kunnen doen. Het is een gezamenlijk project. moeten liggen, zodat ze in een spoedsituatie niet misgrijpen. Maar we willen bijvoorbeeld ook op deze 48
4V6 MAART s +./6
© BCW
Dit betekent bijvoorbeeld dat spullen op de goede plaats
)../6!4)%& kamers een bad tot onze beschikking hebben.” Er is nu
Onze visie is dat de geboorte in een zo
een werkgroep opgericht en de plannen beginnen vorm
vertrouwd en natuurlijk mogelijke omgeving
te krijgen. “We vinden het belangrijk dat integrale zorg
hoort plaats te vinden. In de regel zal die
niet één kant op gaat. Dat wil zeggen dat de eerste lijn
vertrouwde omgeving thuis zijn. Wij advi-
alleen integreert in de tweede lijn. We zouden graag zien
seren gezonde zwangeren zonder medische
dat de tweedelijns hulpverleners meelopen in de eerste lijn,
indicatie daarom in eerste instantie om thuis
zodat er meer begrip ontstaat voor elkaars werkwijze.”
te bevallen, omdat dit een positieve invloed HEEFT OP HET FYSIOLOGISCHE VERLOOP VAN DE
Recent zijn de eerste plannen gepresenteerd aan de Raad
baring. Hierbij respecteren wij de keuzevrij-
van Bestuur, de gynaecologen en de betrokken eerste- en
heid van de zwangere en de mensen om haar
tweedelijns verloskundigen. “Het was heel
heen om niet thuis willen of kunnen bevallen.
spannend,eerst was het muisstil, maar iedereen bleek
Door een bevalplek te creëren tussen thuis en
heel enthousiast.” Het klinkt bijna te mooi om waar te
ziekenhuis in, hopen wij een bijdrage te leve-
zijn. “Inderdaad, we moeten kijken hoe het straks in de
ren aan het voorkomen van verdere onnodige
praktijk gaat werken. Het zou nog wel eens spannend
MEDICALISERING VAN DE FYSIOLOGISCHE BARING
kunnen worden als we een barende met meconiumhou-
Uit: Visiedocument Vennootschap BCW
dend vruchtwater in bad willen laten bevallen, maar de
“We vinden het belangrijk dat integrale zorg niet één kant op gaat. Dat wil zeggen dat de eerste lijn alleen integreert in de tweede lijn. We zouden graag zien dat de tweedelijns hulpverleners meelopen in de eerste lijn,zodat er meer begrip ontstaat voor elkaars werkwijze.” bereidheid om dit te laten slagen, is er zeker!” Wat een
Voor een overdracht naar de tweede lijn
nieuwe toekomstdroom is voor de verloskundigen van
moet een barende vrouw vanuit het beval-
het BCW, is nu nog een voorzichtige verkenning. “Het is
centrum verplaatst worden naar de verlos-
alsof we verkering hebben, hierna moeten we gaan
kamers van de tweede lijn. Daardoor is het
kijken of het bij een LAT-relatie blijft of dat we ook echt
inzichtelijk voor de barende en omgeving dat
gaan trouwen.” grijnst Michelle.
bevallen in BCW bedoeld is voor laagrisico zwangeren. Bij een verhoogd risico, dat pas
Referenties
optreedt tijdens de baring, wordt de barende
"IRTHPLACE IN %NGLAND #OLLABORATIVE 'ROUP 0ERINATAL AND MATERNAL OUTCOMES BY
verplaatst, net zoals vanuit de thuissituatie.
PLANNED PLACE OF BIRTH FOR HEALTHY WOMEN WITH LOW RISK PREGNANCIES THE "IRTHPLACE
Uit: Visiedocument Vennootschap BCW
IN %NGLAND NATIONAL PROSPECTIVE COHORT STUDY "-* .OV D DOI
© BCW
© BCW
BMJD Q
4V6 MAART s +./6
49
)../6!4)%&
%6% n DE GEBOORTE VAN INTEGRALE VERLOSKUNDIGE ZORG Relinde van der Stouwe
Negen verloskundigen vormen samen de praktijk EVE (Eerstelijns Verloskunde Emmen). De praktijk is gevestigd binnen de muren van het Scheper Ziekenhuis en de verloskundigen werken zowel in de eerstelijn als in de tweedelijn. In deze constructie is een nauwe samenwerking tussen gynaecologen en verloskundigen ontstaan.
in het weekend 12 uur. Op weekdagen heeft één verloskundige spreekuur en rijdt kraamvisites. Twee verloskundigen doen dienst; zij begeleiden barende vrouwen met een medische indicatie en de vrouwen die bij EVE onder controle zijn. Bij de eerstelijns barende vrouw kan vroegtijdig een kraamverzorgster worden ingezet; bij een klinische barende is een verpleegkundige aanwezig. De gynaecologen springen zonodig bij. Als bijvoorbeeld in het weekend de dienstdoende verloskundige visites gaat
De tijd was rijp
rijden of een thuisbevalling begeleidt, neemt de gynaeco-
Emmen is een gemeente van ongeveer 100.000 inwoners;
loog de honneurs waar op de verloskamers.
ruim de helft daarvan woont in de stad Emmen, de
In de toekomst zal het Scheper Ziekenhuis de eigenaar
andere helft in de dorpen er omheen. Rond de millennium-
worden van de EVE praktijk en werken de verloskundigen
wissel stond ook in Emmen de eerstelijns verloskunde
in loondienst van het ziekenhuis.
onder grote druk. Er waren op dat moment zes solopraktijken in en om Emmen. Femke Tiedema was een van
Voordelen
de solisten in de stad Emmen. Na 16 jaar wilde zij
Verloskundigen werken in EVE als zelfstandige professionals
vanwege haar gezin klinisch gaan werken. Een andere
en zijn verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van EVE.
solocollega was op weg naar de pensioengerechtigde
Zij vinden de uitbreiding van kennis en vaardigheden naar
leeftijd. Er was geen zicht op opvolging.
de klinische verloskunde een verrijking. Zij volgen een
Gynaecoloog Ypma, nu met pensioen, had het al vaker
opleiding tot klinisch verloskundige, of hebben dat al
gehad over zijn ideaalbeeld van integrale verloskunde:
gedaan, maken echo’s en er zijn plannen voor het opzetten
‘care’ door verloskundigen en ‘cure’ door gynaecologen.
van een versiepoli. Het is een werkomgeving waarin
Zo zou de expertise van beiden goed tot haar recht kunnen
verloskundigen zich kunnen ontwikkelen.
komen. In 2001 was de tijd rijp voor Tiedema en haar
Het team haalt veel voldoening uit het continueren van
collega om de samenwerking aan te gaan met de maat-
de begeleiding van hun cliënten. Bij een overdracht tijdens
schap gynaecologen. De twee solopraktijken gingen op in
de baring blijft de EVE-verloskundige in veel gevallen de
de geïntegreerde eerstelijns verloskundige praktijk EVE.
uitvoerende en de verantwoordelijke. De eindverantwoorde-
Gynaecologen droegen in die eerste jaren bij aan de zorg
lijkheid ligt natuurlijk bij de gynaecoloog maar bij bijvoorbeeld
voor eerstelijns cliënten en doen dat zo nodig nu nog steeds.
meconiumhoudend vruchtwater of bij pijnstilling begeleiden
Zodra er meer verloskundigen op de arbeidsmarkt kwamen,
de EVE-verloskundigen hun verwezen client gewoon
werd het team verloskundigen geleidelijk uitgebreid.
door. Tenminste, tot de dienst is afgelopen want dan worden zij afgelost door een collega. Maar wel een die
Constructie
de client vaak kent. En ook cliënten die verwezen zijn
In het ziekenhuis vinden jaarlijks zo’n 1200 bevallingen
tijdens de zwangerschap zien bij de bevalling veelal weer
plaats. Bij EVE melden zich ongeveer 400 vrouwen aan.
een bekende EVE-verloskundige.
De meeste vrouwen willen poliklinisch bevallen, de praktijk
Een overdracht naar de tweede lijn wordt door client en
heeft ongeveer 10 thuisbevallingen per jaar. Daarnaast is
verloskundige niet als een breuk in de begeleiding ervaren.
er een samenwerkingsverband/ weekendregeling met de
Waar de verloskundige in de traditionele praktijk nog wel
andere twee vrouws eerstelijns praktijk in Emmen.
eens hoort: “wat jammer, dat ik nu niet meer bij jullie kan
De negen verloskundigen werken zowel klinisch als
bevallen”, is dit in Emmen niet aan de orde. De spreek-
eerstelijns. Door de week draaien ze acht uurs diensten,
kamers van EVE en de gynaecologen liggen in dezelfde gang, dichtbij de verloskamers. Overleg gaat gemakkelijk
Relinde van der Stouwe is lid van de redactie 50
4V6 MAART s +./6
over en weer. Voor de zwangere is dat prettig maar ook
)../6!4)%& de verloskundigen en gynaecologen vinden deze manier
En ja, door de korte lijnen is het gemakkelijk om even te
van werken erg plezierig. Gaandeweg is de afstand tussen
overleggen met een gynaecoloog. Maar dat betekent niet
beide beroepsgroepen verdwenen. Verloskundigen en
dat deze vrouwen definitief overgedragen zijn. Integendeel:
gynaecologen werken met respect voor elkaars deskun-
bij geen bijzonderheden vervolgen wij gewoon weer onze
digheid met en naast elkaar.
zorg. Juist vrouwen met een primaire indicatie die we anders alleen in het kraambed zouden treffen, zien wij nu
Medicalisering
vaak ook in de zwangerschap. De gynaecoloog zegt
De praktijk begeleidt dus voornamelijk poliklinische
tegen zo’n vrouw: ‘als er iets is, we zitten twee deuren
bevallingen. Femke Tiedema verwijst voor een verklaring
verderop en kijken zo weer mee als dat nodig is.’
naar de landelijke tendens. “Steeds meer vrouwen willen in het ziekenhuis bevallen. Juist deze mensen komen terecht
Flexibele rol
bij onze praktijk want wij bevinden ons in het ziekenhuis.”
Tiedema en haar collega’s ervaren zelf geen problemen bij
Op mijn vraag of de flexibele rol van eerste en tweedelijns
het vervullen van de twee rollen als eerstelijns en klinische
verloskundige en de korte lijnen niet leidt tot medicalisering,
verloskundige. “Ook wij hanteren de VIL. Die is onze leidraad.
antwoordt Tiedema: “Het is bekend dat laagrisico vrouwen
Is er sprake van een indicatie voor overleg of overdracht,
die in een ziekenhuis bevallen meer kans hebben op
dan vertellen we de zwangere dat en bellen wij de gynaeco-
interventies. Dat was 25 jaar geleden zo en dat is nog
loog zoals elk andere eerstelijns verloskundige dat ook
steeds zo. Ik heb niet de illusie dat het bij ons anders is.
zou doen. In sommige gevallen komt de gynaecoloog
Aan de andere kant: vrouwen vragen vaker dan voorheen
direct zelf aan het bed maar in de meeste gevallen handelen
om interventies. Bijvoorbeeld de wens om pijnstilling.
we volgens het protocol en starten de foetale bewaking,
Wanneer wij zeggen: kom ga lekker onder de douche of
de bijstimulatie of wat dan ook. In mijn beleving vervul ik
doe zus of zo, vraagt de zwangere zelf om Remifentanyl.
geen twee rollen; ik ben en blijf verloskundige.” Q
Dat is niet omdat wij dat aanbieden.
#ONGRES h7IE BESLIST HOE EN WAAR EEN VROUW BEVALT v %EN VRAAG DIE JE INTERNATIONAAL KUNT STELLEN %N IN .EDERLAND Van 31 mei tot met met 1 juni 2012 wordt in de Haagse Hogeschool het congres Human Rights in Childbirth, in een internationaal en Nederlands perspectief, gehouden. De voertaal van het congres is het Engels.
argumenten vóór en tegen het recht van de ouders om te kiezen? Voor het eerst in de geschiedenis komt een zeer gevarieerd interdisciplinair panel bijeen - advocaten, rechters, verloskundigen, sociologen, gynaecologen, ouders en beleidsmakers- om de betekenis van de uitspraak van het EHRM
Het recht om te kiezen
in theorie en praktijk te bediscussiëren en te verkennen.
“Het recht om zelf te mogen besluiten een kind te krijgen houdt ook in het recht om de omstandigheden rondom het
Het Nederlands perspectief
krijgen van een kind zelf te bepalen” Dat is een uitspraak
Nederland wordt internationaal geroemd om haar verlos-
van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens
kundig systeem. Maar juist in ons land is de laatste tijd de
(EHMR) in december 2010.
discussie opgelaaid. Nergens ter wereld is de vrijheid om te
Maar wordt die keuze in theorie en praktijk van de
kiezen in de omstandigheden van een bevalling zo aan de
verloskunde wel echt aan de ouders, in het bijzonder de
orde als in Nederland. Specialisten op het gebied van ethiek,
moeder – gelaten? In de westerse wereld is het eerder
geneeskunde, media, verloskunde en recht verkennen de
regel dan uitzondering om te kiezen voor bevallen in het
keuzes waar de Nederlandse praktijk zich voor gesteld ziet.
ziekenhuis. De ‘medische route’ is in veel landen een automatisme geworden.
U bent van harte uitgenodigd.
Wat betekent de uitspraak van het Hof? Wat ligt er ten
Zie voor programma en deelnemers: www.bynkershoek.eu
grondslag aan de keuze voor de geboortepraktijk in een
Contactgegevens: Bynkershoek Research Center for
land? Is die keuze wel in het belang van het kind, de ouders
Reproductive Rights,Den Haag
[email protected]
en de gezondheidszorg in het algemeen? Wat zijn de
Hermine Hayes Klein +31 6 34 49 04 23 Q 4V6 MAART s +./6
51
^ƚĂƌͲD ƐƉĞĞůƚ ŵĞƚ ĐŝƌĐĂ ϰϳϬ ŵĞĚĞǁĞƌŬĞƌƐ ĞŶ ϭ ŵŝůũŽĞŶ ƉĂƚŝģŶƚĐŽŶƚĂĐƚĞŶ ƉĞƌ ũĂĂƌ ĞĞŶ ƚŽŽŶĂĂŶŐĞǀĞŶĚĞ ƌŽů ŝŶ ĚĞ ŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐnjŽƌŐŝŶĚĞƌĞŐŝŽ'ƌŽŽƚͲZŝũŶŵŽŶĚ͘tĞnjŝũŶĞĞŶƉƌŽĨĞƐƐŝŽŶĞĞůůĂďŽƌĂƚŽƌŝƵŵĞŶŵĞĚŝƐĐŚĚŝĂŐŶŽƐƚŝƐĐŚĐĞŶƚƌƵŵ ĚĂƚĂůƌƵŝŵϲϬũĂĂƌ͕ǀŽŽƌŚƵŝƐĂƌƚƐĞŶĞŶǀĞƌůŽƐŬƵŶĚŝŐĞŶ͕ĚŝǀĞƌƐĞŵĞĚŝƐĐŚĞŽŶĚĞƌnjŽĞŬĞŶƵŝƚǀŽĞƌƚďŝũƉĂƚŝģŶƚĞŶ͘DĞƚŽŶnjĞ ŚŽŐĞ ŬǁĂůŝƚĞŝƚ͕ ƐŶĞůůĞ ƐĞƌǀŝĐĞ ĞŶ ƵŝƚŐĞďƌĞŝĚĞ ďƵŝƚĞŶĚŝĞŶƐƚ ;ŝŶĐůƵƐŝĞĨ ĞŝŐĞŶ ŬŽĞƌŝĞƌƐͿ͕ ŽŶĚĞƌƐƚĞƵŶĞŶ ǁŝũ ĚĞ ĞĞƌƐƚĞůŝũŶƐͲ ŐĞnjŽŶĚŚĞŝĚƐnjŽƌŐŝŶĚĞƌĞŐŝŽ'ƌŽŽƚͲZŝũŶŵŽŶĚ͘KŶƐůĂďŽƌĂƚŽƌŝƵŵďĞŚŽŽƌƚƚŽƚĚĞŐƌŽŽƚƐƚĞĞŶŵŽĚĞƌŶƐƚĞǀĂŶEĞĚĞƌůĂŶĚ͘ ŝũŽŶƐǁĞƌŬũĞŝŶĞĞŶĞŶĞƌŐŝĞŬĞĞŶƉůĞnjŝĞƌŝŐĞŽƌŐĂŶŝƐĂƚŝĞ͘
Het Prenataal Centrum Rijnmond van Star-MDC is in verband met het zwangerschapsverlof van een collega voor de periode van mei t/m oktober op zoek naar een
,K^KW/^d ǀŽŽƌĚĞƵŝƚǀŽĞƌŝŶŐǀĂŶĞĐŚŽƐĐŽƉŝƐĐŚŽŶĚĞƌnjŽĞŬŝŶĚĞnjǁĂŶŐĞƌƐĐŚĂƉ ϮăϯĚĂŐĞŶͬϭϲͲϮϰƵƵƌƉĞƌǁĞĞŬ In deze functie verricht je samen met een team enthousiaste en vakkundige echoscopisten echoscopisch onderzoek in de zwangerschap op diverse indicaties met behulp van moderne echoapparatuur en software voor digitale opslag van data en beelden. De echoscopist is verantwoordelijk voor het volgens protocol, met de daarbijbehorende voorlichting en instructie, uitvoeren van het onderzoek. De echoscopist zal met name ingezet worden voor de uitvoering van echo-onderzoeken in het kader van prenatale screening (het Structureel Echoscopisch Onderzoek (SEO) en indien mogelijk ook de combinatietest)). De echoscopist neemt deel aan zowel interne als externe nascholing dat door het Prenataal Centrum Rijnmond wordt gefaciliteerd. :ĞŚĞďƚ͗ minimaal een afgeronde opleiding tot verloskundige of arts met BIG-registratie, aangevuld met een landelijk erkende echoscopieopleiding in de obstetrie of een afgeronde opleiding tot radiodiagnostisch laborant met een aanvullende erkende subspecialisatie in echoscopisch onderzoek in de obstetrie; een erkende certificering voor de uitvoering van de het Structureel Echoscopisch Onderzoek (SEO); certificering voor uitvoering van de Nekplooimeting strekt tot aanbeveling evenals enige ervaring in de uitvoering van deze screeningsonderzoeken; goede communicatieve en sociale vaardigheden, klantgerichtheid, kwaliteitsgerichtheid en oordeelsvorming; rijbewijs B strekt tot aanbeveling. tŝũďŝĞĚĞŶũĞ͗ een uitdagende functie in een leuk team; een professionele organisatie, die zich graag ontwikkelt in de zorg; flexibiliteit qua werkuren; een prettige werksfeer; een salaris conform CAO Ziekenhuizen FWG 55 ;ŵŝŶ͘ΦϮ͘ϲϱϮ͕-- / max. Φ3.539,--); een eindejaarsuitkering van 7,83 % over het bruto jaarsalaris. Deze functie is voor 16-24 uur per week, maar meer of minder uren per week is bespreekbaar. Dit geldt ook voor de keuze van de werkdagen en de mogelijkheid tot verlenging van het dienstverband. tŝůũŝũŽŶƐƚĞĂŵŬŽŵĞŶǀĞƌƐƚĞƌŬĞŶ͍ ĂŶ njŝĞŶ ǁĞ ũĞ ƐŽůůŝĐŝƚĂƚŝĞďƌŝĞĨ ŵĞƚ ŵŽƚŝǀĂƚŝĞ ĞŶ s ŐƌĂĂŐ ƚĞŐĞŵŽĞƚ͘ ĞnjĞ ŬƵŶ ũĞ ŵĂŝůĞŶ ŶĂĂƌ͗ WĞŶKΛƐƚĂƌͲŵĚĐ͘Ŷů sŽŽƌ ŵĞĞƌ ŝŶĨŽƌŵĂƚŝĞ ŬƵŶ ũĞ ĐŽŶƚĂĐƚ ŽƉŶĞŵĞŶ ŵĞƚ ƌ͘ :ĂĐƋƵĞůŝŶĞ >ĂƵĚLJ͕ D^Đ͕ ŵĞĚŝƐĐŚ ŵĂŶĂŐĞƌ WƌĞŶĂƚĂĂůĞŶƚƌƵŵZŝũŶŵŽŶĚŽƉƚĞů͘Ŷƌ͘ϬϭϬͲϮϴϵϬϯϱϳͬϬϲͲϱϮϯϲϭϰϱϲŽĨũůĂϭΛƐƚĂƌͲŵĚĐ͘Ŷů͘ KƉǁǁǁ͘ƐƚĂƌͲŵĚĐ͘ŶůǀŝŶĚũĞŵĞĞƌŝŶĨŽƌŵĂƚŝĞŽǀĞƌŽŶnjĞŽƌŐĂŶŝƐĂƚŝĞ͘
02!+4)*+
3AMEN VERANTWOORDELIJK Nietsvermoedend reed ik naar een primi met beginnende weeën. Het was een mooie zomerdag, zo’n dag waarop het dienst doen in de eerste lijn een extra gouden randje krijgt. Blauwe lucht, rijden met de ramen open, visites in de tuin onder de parasol, voor een keer niet overal mijn jas vergeten… Wat een tegenstelling dan, dat ik cortonen van 80 had, zonder herstel. Een vlot toucher leerde mij dat ze vier centimeter had. Ik belde, helaas lag alles vol, maar natuurlijk kon ik toch nog vlot ergens terecht. Zoals gelukkig vaker voorkomt, bleek in het ziekenhuis het CTG acceptabel en was er geen reden tot paniek. En, zo bleek, ook geen reden om verder ook nog maar enige aandacht aan deze dame te schenken. Ze kreeg inwendige registratie, bleek meconium houdend vruchtwater te hebben en zou worden bijgestimuleerd. Maar er gebeurde helemaal niets. Haar vriend speelde met zijn telefoon en ik hielp haar de weeën op te vangen. En zo werd een half uur een heel uur en niemand kwam. Ik liep de gang op, ja, er zou iemand komen. Niemand kwam. Anderhalf uur. Ik kookte van binnen en ik ken mezelf, kokend ben ik niet de leukste. Ik hield het nog een kwartier uit, maar toen vloog ik de gang op en stevende af op het groepje pratende witte jassen. Of ze gek geworden waren! Of ze dit bij een blanke advocaat ook zouden hebben geflikt? Zo ga je toch niet met mensen om! Of ik niet begreep dat ze het druk hadden. En of het nou echt nodig was hier zo over tekeer te © Ton van de Coevering
gaan. Ja, dat was nodig. En als ze maar wisten dat ik het hier niet bij zou laten. En zo liep de kwaaie vroedvrouw terug naar de verloskamer. Geen goede beurt, geen reclame voor mijn beroepsgroep, maar ik kon wel weer helder denken. Een bescheiden klopje op de deur, een klinische collega, of ik even op de gang wilde komen praten. Ze maakte haar excuses, vertelde dat ze een calamiteit op de afdeling hadden gehad en dat het echt geen opzet was geweest om deze dame zo te laten liggen. Ik sputterde nog wat na, maar was blij dat ze mijn mevrouw nu wel in haar vizier had. Ze legde haar hand op mijn schouder, keek me aan en zei: “Ga jij nou maar, je hebt genoeg gedaan, wij nemen het over en ik beloof je dat we goed voor haar zullen zorgen.” Ik geloofde haar en ging. In het baringsverslag dat ik de volgende dag ontving, stond dat ‘mijn mevrouw’ een kwartier na mijn vertrek een epiduraal gekregen had. Een kwartier! Mijn woede laaide weer op, een volgende keer zal er meer nodig zijn dan een hand op mijn schouder om mij gerust te stellen. Mensen, dit kunnen we toch beter! Laten we niet voor lief nemen dat dit soort dingen gebeuren. Laten we niet doen alsof het er nu eenmaal bij hoort, niet zeggen dat het nu eenmaal niet altijd een feest kan zijn. Want waar een wil is… Ruth Evers
4V6 MAART s +./6
53
02!+4)*+
-)34 PROTOCOL ZORGT VOOR MINDER RUIS OP DE LIJN Wanneer een verloskundige de ambulance inschakelt, is er vaak sprake van een spoedeisende situatie. Duidelijke communicatie is dan van groot belang om de ernst en details van de situatie goed in te schatten en de juiste hulp in te schakelen. In de regio Zwolle hebben verloskundigen en ambulance een zogenaamd MIST-protocol geïntroduceerd. Het bevordert effectieve communicatie tussen verloskundige en meldkamer.
ontwikkelen van een kind, handelen bij een omstrengeling en het afnavelen. De trainingen werden met veel enthousiasme gevolgd. Een belangrijke bijdrage tot het succes was het verkrijgen van inzicht in elkaars werkomstandigheden. Verloskundigen en ambulancepersoneel kregen meer begrip voor elkaar en inzicht hoe ze elkaar kunnen ondersteunen in acute situaties.
Voorbeeld 1:
Ik wil binnen 15 minuten een ambulance Niet alles zelf doen Een van de initiatiefnemers van het MIST-protocol is
Demografische gegevens van de patient:
François Hesseling (zie ook het vijfminuten gesprek op
Mevrouw Jansen, geboren 1-6-1975
pagina ). François werkt in de Verloskundigenpraktijk
Placentasingel 15, Apeldoorn
’t Hart, een plattelandspraktijk gelegen tussen Deventer
Mother:
en Zwolle. De praktijk is in 2003 gestart in een gebied
Vastzittende placenta na normale bevalling
waar tot dan toe huisartsen verloskundige zorg verleen-
Infant:
In goede conditie. Gaat met vader mee
den. Van begin af aan hebben de verloskundigen veel
Signs:
Geschat bloedverlies: 700 cc. Bloeddruk
aandacht besteed aan het opbouwen van de samenwerking met andere zorgverleners en organisaties in hun
100/70, pols 92, bleek, goed aanspreekbaar Treatment: %( SYNTOCINON GEKATHETERISEERD
werkgebied. “Je moet niet alles zelf willen doen”, is het
infuus inbrengen mislukt
motto van de praktijk en vooral gebruik maken van elkaars expertise. Zo ontwikkelde de apotheker met de
Mw gaat naar het ziekenhuis in Apeldoorn.
praktijk een digitaal systeem waarbij de zwangerschap van ieder nieuw aangemelde client, gemeld wordt bij de
Voorbeeld 2:
apotheker [Hesseling, 2008]. Deze checkt het gebruik van
Ik wil binnen 15 minuten een ambulance voor het kind Ik wil binnen 30 minuten een ambulance voor de moeder
medicatie door de zwangere, en stelt deze zo nodig – in overleg met de huisarts of voorschrijvende arts bij. Andere voorbeelden van samenwerking zijn de vroegtijdige inzet van partusassistentie, het opzetten van echocentra (samen met andere verloskundige praktijken) in Deventer
Demografische gegevens van de patient:
en Zwolle, en de scholing met de ambulance.
Mevrouw Jansen, geboren 1-6-1975 Placentasingel 15, Apeldoorn
Gezamenlijke training
Mother:
François Hesseling neemt namens de kring Zwolle deel
Normale bevalling bij 40 weken. In goede conditie
aan het Regionaal Overleg Acute Zorg (ROAZ) Zwolle.
Infant:
Onverwacht slechte start. Normaal gewicht
Tijdens een overleg kwam François in gesprek met
Signs:
Het is nu 5 minuten na de geboorte.
ambulanceverpleegkundige Ben Gooselink over de
Ademt inmiddels spontaan, heeft intrek-
samenwerking tussen verloskundigen en de ambulance.
kingen, kreunt en een blauwe kleur.
Beide heren waren het er over eens dat deze voor verbetering vatbaar was. Samen zetten zij een nascholing op. Verloskundigen werden geschoold in acute vaardig-
Goede hartactie Treatment: Hij is beademd met masker en ballon, wordt nu warm gehouden
heden zoals infuus inbrengen en reanimatie terwijl ambulanceverpleegkundigen basisvaardigheden trainden bij een onverwachte thuisbevalling. Ze oefenden het 54
4V6 MAART s +./6
Ziekenhuis is nog niet gebeld.
02!+4)*+ Ruis Een van de knelpunten in de samenwerking bleek het telefonisch contact te zijn tussen verloskundige en de meldkamer. Verloskundigen beginnen vaak met te vertellen wat er aan de hand is terwijl de centralist als eerste naam en adres van de patiënt nodig heeft zodat de ambulance al onderweg kan gaan. Verloskundigen identificeren zich vaak met ‘verloskundige uit ….’ terwijl de ambulance naar een andere plaats moet. François: “Ik
(ET VOORDEEL VAN TWEE MOEDERS Columns uit de oude doos, verhalen over vroeger, geschreven door Imke Rosink, oudvroedvrouw, ingekort door de redactie.
was me absoluut niet bewust dat het verwarrend was dat ik zei: met ….verloskundige uit Raalte terwijl de vrouw in
Helemaal gelukkig waren ze, Astrid en Louise, een lesbisch
kwestie in Olst woont.” Dat soort dingen geeft ruis op de
stel. Na de voorlichtingscursus van het Vrouwencentrum
lijn, en vertraging in het verwerken van de oproep. Een
aan het Obiplein over Lesbisch zwanger worden vonden ze
andere voorbeeld is dat verloskundigen altijd met twee
inderdaad hun weg in het scoren van een zwangerschap.
patiënten te maken heeft: de vrouw en haar (ongeboren)
Omdat ik eigenlijk een nieuwsgierig aagje ben, kon ik het
kind. Maar als zij een ambulance inschakelen is het voor
niet nalaten, toen ze zich kwamen inschrijven om te vragen:
de meldkamer niet altijd duidelijk of de zorgvraag de
“Het gaat me niks aan en voor de anamnese hoef ik het
vrouw, het kind of beide betreft. Het is belangrijk om dat
ook niet te weten, maarre… hoe hebben jullie dit nou
direct duidelijk te maken. Ingeval het gaat om een
aangepakt?”
pasgeboren die gereanimeerd wordt, vermeld dan dat de
Gierend van de lach kwam het verhaal.
moeder in goede conditie is maar dat je twee ambulance nodig hebt: een voor het kind binnen 15 minuten, en een voor de moeder binnen 30 minuten. Of ingeval van een fluxus post partum, zeg dat je binnen 15 minuten een ambulance voor de moeder wilt hebben, maar dat kind in goede conditie is en met vader mee zal rijden.
MIST © Henk van Ruitenbeek
Het MIST-protocol vindt haar oorsprong in de traumatologie en wordt al langer gebruikt bij de overdracht van de ambulancezorg naar de Spoedeisende Hulp (SEH). Het blijkt daar een effectief hulpmiddel te zijn. De MIST is een acroniem voor de vijf stappen welke, indien goed doorlopen, een volledig beeld van de verloskundige zorgvraag schetsen. De staat voor Demografische
Het bed delen met de donor zat er voor Astrid niet in, dus
gegevens: naam, geboortedatum, adres en plaats. M
zou het met zijn donatie en een spuit worden georganiseerd.
staat voor Mother, I voor Infant, S voor Situation en T
Toen hij uiteindelijk met zijn kwakkie klaarstond, was de
voor Treatment. De verloskundige begint dus met het
spuit in geen velden of wegen te bekennen. Begrijpelijker-
vermelden van de NAW gegevens, vervolgens beschrijft
wijze was de donor zwaar geïrriteerd. Ze hadden het
ze hoe de moeder en het kind er aan toe is, de sympto-
kostbare sperma toen maar op een schoteltje gegoten en
men en de behandeling die ze al in gang heeft gezet. Ze
daar was Astrid toen een tijdje op gaan zitten. En meteen
sluit af met naar welk ziekenhuis de patiënt moet of
raak: ze was zwanger. Ik vond het verbijsterend, ik was er
maakt duidelijk dat er nog geen contact is geweest met
nooit opgekomen.
de tweede lijn. De meldkamercentralist kan zo de situatie
Ze kregen een wat dysmatuur zoontje, een enorme
op waarde schatten en adequaat reageren. Op deze
hongerlap met een onbevredigbare zuigbehoefte. Een
manier krijgt elke melding de zorg op maat die het
fopspeen vond hij niks, dus was het veelvuldig huilen
verdient: Acuut daar waar nodig, niet acuut waar dit kan.
geblazen. Totdat ik hen er op wees wat het voordeel is van twee moeders, namelijk vier borsten. Twee met en
Referentie
twee zonder melk. Toen was het hun beurt om verbijsterd
(ESSELING & 3AMENWERKING TUSSEN VERLOSKUNDIGEN EN APOTHEKERS EEN MEER
te zijn. Daar waren zij nou niet opgekomen. Maar het
WAARDE VOOR DE ZWANGERE CLIÑNTE ;CURSIEF=4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN ;EINDE CURSIEF=
werkte perfect en daar ging het tenslotte toch om. Q
NOVEMBER PAG
Imke Roosink 4V6 MAART s +./6
55
02!+4)*+
6IJF MINUTEN INTERVIEW MET &RAN OIS (ESSELING JAAR EERSTELIJNS VERLOSKUNDIGE TE 2AALTE Heb je altijd verloskundige willen worden? Ik ben de oudste van vier kinderen en mijn jongste zusje is 15 jaar jonger. Mijn ouders hebben mij toen actief betrokken bij mijn moeders zwangerschap, ook omdat mijn vader ver weg werkte en mijn moeder het wel gezellig vond als ik mee ging naar de zwangerschapscontroles. Ik ben zelfs bij de geboorte van mijn zus geweest. Ik was onder de indruk en via-via kwam ik in contact met een leerling-vroedvrouw. Toen bleek dat alle aspecten die ik belangrijk vond, zoals zelfstandigheid, geen kantoorwerk en zo, in het vak zaten, gaf mij dat de doorslag. Dienstauto: opgeruimd of een puinzooi? Wij maken onze auto (zijn vrouw is ook verloskundige, red.) altijd een keer per jaar schoon voordat we op vakantie gaan. Dat zegt genoeg, denk ik…
Als je minister van Volksgezondheid zou zijn, wat is het eerste dat je zou veranderen?
Vreemdste plek waar je ooit een bevalling deed?
Ik zou acuut stoppen met het sluiten van afdelingen
Dat was tijdens mijn eerste baan als verloskundige in de
verloskunde in ziekenhuizen. We hebben er zelf gelukkig
buurt van Delfzijl met dorpen waar je in verband met de
niet zo veel last van, maar een situatie zoals in Meppel vind
afstand naar het ziekenhuis al niet meer thuis kon bevallen.
ik niet kunnen. Wat is daar nu de gezondheidswinst van?
Deze mensen hadden een oude stadsbus ingericht als
Wie is jouw grootste inspiratie in je vak?
caravan. Die man heeft de bus toen op een braakliggend
Dat is een collega uit Deventer. Zij heeft vier kinderen,
veldje in de buurt van het ziekenhuis neergezet!
een man met een drukke baan en ze houdt het allemaal draaiende. Dan heb ik toch niets te zeuren als man met
'ROOTSTE OVEREENKOMST TUSSEN JOU EN JE COLLEGAS
twee kinderen! Alleen toen ik recent hoorde dat ze gestopt
We zijn het eigenlijk nooit echt oneens met elkaar en zijn
was met werken, was dat een beetje een domper…
altijd erg bezig om de praktijk te vernieuwen. Je kunt een praktijk wel opzetten, maar je moet deze ook onderhou-
Hoe denk je dat het vak er over tien jaar uit ziet?
den. We proberen echt een spil in de regionale geboorte-
Ja, dat is een goede vraag met alle huidige veranderingen.
zorg te zijn en zijn daarom altijd op zoek naar vormen
Er komt meer samenwerking en meer ontschotting. Ik
van samenwerking. Wij zijn van mening dat je niet moet
hoop dat de eerste lijn hierin wel haar identiteit kan
wachten tot mensen naar je toe komen.
behouden. Ik vrees voor de grote bevalfabrieken waarin alle zorg een eenheidsworst is geworden; waar voorbij
7AAR ZIJN JIJ EN JE COLLEGAS HET ALTIJD OVER ONEENS
wordt gegaan aan het persoonlijke en de sociale zorg die
Waar we gaan eten, als we wat te vieren hebben! We
mensen nu net zo belangrijk vinden.
zitten met bijna alles op een lijn; dat moet ook, anders functioneert je praktijk niet.
Heb je nog ambities? Jazeker! We hebben altijd veel leerlingen in de praktijk
Waar zou je in de praktijk meer aandacht aan willen
gehad en ik vind het belangrijk om mijn kennis en
besteden?
ervaring door te kunnen geven. Dus ik wil heel
Ik zou graag de preconceptiezorg wat meer van de grond
graag docent worden en les geven op een van de
tillen. We maken nu kleine stappen zoals een
opleidingen. Q
avondspreekuur, waar mensen hun vragen kunnen stellen. Ik zou graag meer samenwerking met de huisartsen zoeken en duidelijk maken dat mensen ook bij ons terecht kunnen. 56
4V6 MAART s +./6
).4%2.!4)/.!!,
(OE BEVALT %UROPA 6ERLOSKUNDE IN DE %UROPESE 5NIE )ERLAND Het merendeel van de Ierse verloskundigen werkt in dienst van een ziekenhuis en de meeste vrouwen krijgen zorg in een ziekenhuis. Slechts een klein percentage verloskundigen werkt zelfstandig en begeleidt thuisbevallingen. Er zijn drie speciale obstetrische ziekenhuizen, die elk 7.500 tot 9.000 vrouwen per jaar zien. Verder zijn er, net als in Nederland, verloskunde-afdelingen in (middel)grote, regionale ziekenhuizen. In de meeste ziekenhuizen hebben de gynaecologen de eindverantwoordelijkheid voor de verloskundige zorg.
Het Tijdschrift voor Verloskundigen KIJKT OVER DE GRENZEN HEEN 5 LEEST regelmatig verhalen over moedersterfte en
Reguliere zorg
verloskundige zorg in Afrika of over de
Meestal melden vrouwen zich eerst bij de huisarts om de
verloskunde in Canada, maar hoe werken
zwangerschap te bevestigen. Die verwijst dan door naar
ONZE COLLEGAS IN DE ONS OMRINGENDE LANDEN
de verloskundige zorg in het ziekenhuis. Vrouwen kunnen
Hoe zijn ze georganiseerd? Hebben vrouwen
deze afspraak ook zonder tussenkomst van de huisarts
IN DE LANDEN VAN DE %UROPESE 5NIE KEUZES TEN
maken, maar zij kunnen ook kiezen voor prenatale zorg
aanzien van hun bevalling? De redactie van
bij de huisarts, in combinatie met ziekenhuiszorg.
het TvV neemt contact op met buitenlandse
Verloskundigen werken slechts incidenteel samen met
COLLEGAS EN ZUSTERORGANISATIES VAN DE +./6
huisartsen, bijvoorbeeld om te overleggen over prenatale
in Europa en laat hun maandelijks vertellen
zorg, maar er is geen sprake van nauwe samenwerking of
over de verloskunde en verloskundige zorg
constructief overleg.
in hun eigen land. Met andere woorden: hoe
Verloskundigen verlenen in ziekenhuizen niet zelfstandig
bevalt Europa?
prenatale zorg. Ze verlenen wel dagzorg op de zwangerenafdeling en begeleiden fysiologische bevallingen, samen met medische of verloskundige studenten, onder
van de ziekenhuizen verlenen de zorg aan moeder en
supervisie van de gynaecoloog. Bij complicaties en voor
baby tot zes weken na de bevalling.
kunstverlossingen en SC’s wordt de hulp ingeroepen van gynaecologen. De postnatale zorg in het ziekenhuis wordt
Zorg in de buurt
ook doorgaans begeleid door verloskundigen met
Sommige ziekenhuizen hebben zogenaamde ‘outreach
studenten, gesuperviseerd door de gynaecoloog, die ook
clinics’. Wijkverpleegkundigen zijn daar doorgaans
verantwoordelijk is voor het ontslag. Meestal gaan vrouwen
verantwoordelijk voor de postnatale zorg. Meestal heeft
na een spontane bevalling binnen 48 uur naar huis en na
zij een verloskundige aantekening, hoewel dat sinds kort
een sectio binnen vijf dagen.
niet meer hoeft. Deze verpleegkundigen hebben het
Verloskundigen zijn tegenwoordig wel steeds vaker zelf
immunisatieprogramma onder hun hoede, verzorgen
verantwoordelijk voor de postnatale zorg en het ontslag
soms borstvoedingsgroepen en antenatale educatie.
van gezonde vrouwen. De kinderarts regelt het ontslag
Omdat de wijkverpleegkundigen ook andere taken
van het kind. Poliklinieken en spoedeisende hulpafdelingen
hebben, zoals de zorg voor ouderen, is de postnatale begeleiding minimaal. Normaal gesproken is er geen
Dit artikel is geschreven door de redactie met de hulp van
contact tussen verloskundigen en wijkverpleegkundigen,
Prof. Cecily M. Begley, Chair of Nursing and Midwifery,
behalve via een schriftelijke overdracht.
School of Nursing and Midwifery, Trinity College Dublin, 24,
De nacontrole, zes weken postpartum, wordt meestal
D’Olier St. Dublin 2
gedaan door de huisarts, maar vrouwen kunnen als zij 4V6 MAART s +./6
57
).4%2.!4)/.!!, dat willen naar het ziekenhuis gaan.
te kiezen voor thuisbevalling). Ze baseren zich op weten-
Er zijn momenteel twee ziekenhuizen in Ierland met
schappelijk onderzoek en internationale ‘best practice’.
zogenaamde midwifery led care. De verloskundigen die
‘Cuidiu’ of ‘Irish Childbirth Trust’ is geïnitieerd door
hier werken, zijn zelf verantwoordelijk voor de zorg die ze
zwangerschapsdocenten in de jaren ‘70. Ze richt zich op
geven aan (fysiologisch) zwangeren, van prenatale zorg
zwangerschapscursussen, borstvoedingsbegeleiding en
tot zeven dagen na de bevalling.
ondersteuning van het ouderschap.
Er zijn in het hele land kleine buurtprojecten waar
De ‘Home Birth Association’ ten slotte is een organisatie
verloskundigen, in dienst van het ziekenhuis, zorg aan
die informatie en ondersteuning verzorgt voor vrouwen
huis geven, voornamelijk in de vorm van postnatale zorg
die thuis willen bevallen of dit overwegen.
en een enkele thuisbevalling.
Beroepsorganisaties Zelfstandige verloskundigen
De Irish Nurses and Midwives Organisation (INMO)
Ierland kent een klein aantal zelfstandige verloskundigen,
behartigt de belangen van verloskundigen in Ierland. De
dat zorg verleent aan vrouwen die thuis willen bevallen.
INMO stuurt ook afgevaardigden naar ICM en EMA. Er zit
Sommige verloskundigen specialiseren zich en hebben een
echter niet automatisch een verloskundige in het bestuur
onafhankelijke praktijk voor seksuele gezondheid, ouder-
van INMO. Over het algemeen houdt de INMO zich niet
schap, vrouwen met diabetes, mentale problemen etc.
intensief bezig met de professionele ontwikkeling van het
De zelfstandige praktijkvoering buiten het ziekenhuis
vak van de verloskundige. Belangenbehartiging en
wordt steeds meer ingeperkt door regelgeving die het
professionele ontwikkeling zijn over het algemeen zwak
volledig autonoom werken van verloskundigen ontmoe-
in Ierland. Het afgelopen decennium heeft de ‘National
digt. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in de vergoeding
Council for the Professional Development of Nursing and
van de zorg. Standaard verloskundige zorg, in het
Midwifery’ in Ierland grote stappen gemaakt in de
ziekenhuis, is gratis. Voor de begeleiding door een
ontwikkeling van de klinische praktijk, bijvoorbeeld met
zelfstandige verloskundige moeten mensen een eigen
de introductie van de ‘Clinical Nurse and Midwife Specialists’
bijdrage betalen.
en ‘Advanced Nurse and Midwife Practitioners’, maar
In de aanloop naar een nieuwe wet (zie onder) hebben
deze organisatie is in augustus 2011 ontbonden als
zelfstandige verloskundigen ook moeten vechten voor
gevolg van bezuinigingen.
passende voorwaarden voor hun beroepsaansprakelijk-
Verloskundigen in Ierland hebben een officieel kwaliteits-
heidsverzekering. In Ierland hebben alle verloskundige
systeem. De organisatie ‘An Bord Altrainais’ (ABA) of Irish
beroepsbeoefenaren een verzekering via de staat, omdat
Nursing Board controleert de kwaliteit van de scholing en
geen verzekeringsmaatschappij een verzekering met hen
de beroepsuitoefening van verloskundigen. ABA maakt
wil afsluiten. In een eerdere versie van de wet kregen zij
ook richtlijnen voor beleid.
alleen een verzekering als zij een lijst met afspraken tekenden. Daarin stond dat zij slechts zorgen voor
Hete hangijzers
vrouwen zonder complicaties, waarbij aan het ‘lage risico’
Er is net een nieuwe wet aangenomen: de ‘Nurses and
zeer strikte voorwaarden werden gesteld en aan over-
Midwives Act’. Deze erkent de verloskundigen officieel als
treding zware sancties werden verbonden. Die afspraken
een aparte beroepsgroep, maar geeft verloskundigen
zijn in de uiteindelijke versie aangepast.
weinig mogelijkheden hun beroepsgroep te vertegenwoordigen in de landelijke beroepsorganisatie. Er is één
58
Inbreng van cliënten
organisatie die de registratie en kwaliteitscontrole regelt
Alle vrouwen worden aangemoedigd om een geboorte-
voor verpleegkundigen en verloskundigen samen. Het
plan te schrijven, wat hen kan helpen de zorg te sturen.
bestuur ervan wordt aangewezen door de minister van
Sommige vrouwen laten duidelijk weten wat hun wensen
gezondheid, maar zij zijn geen verloskundigen of verpleeg-
zijn en wat ze nodig hebben. Vrouwen zijn niet vertegen-
kundigen. De adviesraad die het bestuur adviseert, kent
woordigd in het management van ziekenhuizen of op een
slechts één of twee verloskundigen.
andere manier actief betrokken bij het beleid in de zorg.
Een ander punt dat werken in Ierland lastig maakt, is de
Er zijn wel een paar vrouwenorganisaties die zich
huidige economische recessie. Sinds 2009 heeft de overheid
bezighouden met de kwaliteit van de verloskundige
het aantal banen in de gezondheidszorg drastisch
zorgverlening. De ‘Association for Improvements in
verminderd. Dat leidt tot een ernstig personeelstekort,
Maternity Servies’ (AIMS) is opgericht door moeders die
hoge werkdruk en een negatieve sfeer op de werkvloer.
ontevreden zijn over het Ierse verloskundig systeem. Zij
Op dit moment vertrekken pas-geregistreerde vroed-
zetten zich in voor ‘normale geboorte’ en moeder- en
vrouwen veelal naar het buitenland, omdat ze in eigen
babyvriendelijke zorg (midwifery-led care en mogelijkheid
land niet aan een baan komen. Q
4V6 MAART s +./6
&/25-
0ARTOGRAM APPLICATIE Dit is een reactie op de recensie over de partogram [1]
goede hulpverlener staat voor haar/zijn beleid en kan dit
applicatie (app) in het vorige tijdschrift . De partogram
uitstekend uitleggen.
app is primair ontwikkeld omdat het zo belangrijk is om
De partogram app is een instrument dat de kwaliteit van
een partogram bij te houden terwijl dat zo weinig gedaan
de communicatie tussen alle betrokkenen op elk niveau
wordt. De opmerking dat de kracht van de app dan ook
kan verbeteren. Het doel, een veilige en spontane
zit in het partogram is volkomen terecht.
bevalling binnen een tijdsbestek van 12 uur, wordt op
Daarnaast hebben de iPhone en iPad voor velen een
deze manier de aantrekkelijke optie voor vrouwen.
onweerstaanbare aantrekkingskracht en zijn veel apps
De app is niet uitsluitend als pdf-file te mailen, maar kan
heel nuttig en prettig om mee te werken.
ook naar de telefoon van de volgende hulpverlener worden
De app is interactief en gebaseerd op het evidence-based
gestuurd indien hij/zij de app ook heeft gedownload. Er
beleidsconcept Proactive Support of Labor. Wanneer een
kan dan in hetzelfde partogram worden verder gewerkt,
bevinding wordt ingevoerd geeft de app een aanbeveling.
zodat gegevensverlies wordt voorkomen.
Soms alleen een aanbeveling voor het tijdstip van het
Ten slotte: de app is gratis voor professionals en blijft dat.
volgende VT, soms inderdaad AROM of overdracht of
Er hoeft niet na zes maanden betaald te worden. De
bijstimuleren. Ook wanneer meconium wordt ingevoerd
cliëntversie is echter niet gratis. Die heeft ook nog de
na SROM dan wel AROM wordt overdracht voorgesteld
nodige extra’s zoals de Facebookknop, waarmee het
wanneer de hulpverlener van dat moment eerstelijns is.
partogram op elk moment op Facebook gezet kan worden
‘Vroedvrouwinterventies’ worden aanbevolen wanneer
ten behoeve van meelevende familie en vrienden. Q
dat gepast is. Denk dan aan blaas legen, houdingsverandering, rondlopen, bad/douche, massage etc. In de gebruiksaanwijzing wordt dit ook toegelicht.
Simone Valk en Paul Reuwer ;=0ARTOGRAM !PPLICATIE 4V6
Waar het idee vandaan komt dat vrouwen niet zonder oxytocine bijstimulatie zouden kunnen bevallen, is ons een raadsel. Vrouwen die volgens het Proactive Support of Labor beleidsconcept worden begeleid, worden niet vaker bijgestimuleerd, hoogstens beter getimed, wat meer interventies zoals pijnstilling en kunstverlossingen juist voorkomt. Proactive Support of Labor is gebaseerd op drie pijlers, te weten: Begeleiden, Bewaken en zo nodig Bijsturen. Vrouwen, die behalve 1op 1-begeleiding geen enkele interventie nodig hebben, zijn wel degelijk begeleid volgens de principes van Proactive Support of Labor. Van professionals, eerste dan wel tweede lijn, vinden we dat we kunnen verwachten dat ze een boek lezen. We hebben twee versies van de app ontwikkeld, de professionele en de cliëntversie. In de cliëntversie wordt het beleid uitgebreid toegelicht. Proactive Support of Labor wordt (nog) niet vaak expliciet als concept aangeboden aan vrouwen. Meestal komt men er tijdens de baring pas achter welk beleid de hulpverlener aanhangt. Met de cliëntversie van de app geven we vrouwen en hun partners materiaal in handen om voor de bevalling al de discussie aan te gaan met de hulpverlener. Het geboorteplan kan worden opgebouwd rond het gebruik van de partogram app. De vader kan tijdens de baring ook het partogram bijhouden en ziet dan ook de aanbevolen interventies. Wanneer daarvan wordt afgeweken door de hulpverlener kan om uitleg
Wij zoeken een nieuwe maat 0U[LYLZZL& per 1 juli 2012, omdat een van ons haar werkzaamheden beëindigt. We hebben een gezellige plattelandspraktijk met ruim 300 inschrijvingen per jaar. Boxmeer heeft een spiksplinternieuw ziekenhuis, de samenwerking met de gynaecologen en de 2e lijns verloskundigen is prima. 6VROLIILU^LLLUHJ[PL]LRYPUNLLUWHZVWNLYPJO[=:= én eerstelijns echocentrum. Ons prettige, royale praktijkgebouw is een in 2009 gerenoveerde huisartsenpraktijk, gesitueerd centraal in Boxmeer. >LaPQUVWaVLRUHHYLLULU[OV\ZPHZ[LÅL_PILSLJVSSLNH TL[OHY[]VVYKLLLYZ[LSPQUZ]LYSVZR\UKL)0.NLYLNPZ[YLLYKLU ingeschreven in het kwaliteitsregister. Liefst ook met ervaring in de eerstelijns echoscopie of de bereidheid om zich daarin te scholen. Voor meer informatie zie onze website of neem contact op TL[4HYPH]HU.VYW tel. 06-20366765 e-mail:
[email protected] 0U[LYLZZL& :[\\YVMTHPSQLZVSSPJP[H[PLIYPLMTL[*=UHHY Verloskundigenpraktijk Boxmeer e.o. [H]4HYPH]HU.VYW )L\NLUZL^LN 3:)V_TLLY
[email protected]
gevraagd worden. Zoals ook in de cliëntversie staat: een 4V6 MAART s +./6
59
Wij zoeken een nieuwe collega!
Wij zijn verloskundigenpraktijk Oud-Beijerland e.o., gevestigd in de Hoekse Waard en werkzaam in Oud-Beijerland, Nieuw-Beijerland, Piershil, Goudswaard en Heinenoord. Wij hebben een passie voor de fysiologische begeleiding van zwangerschap, bevalling en kraambed, en vinden persoonlijke, laagdrempelige zorgverlening erg belangrijk. Verder bezitten wij het WHO/Unicef certificaat m.b.t. borstvoeding en hechten wij veel waarde aan collegialiteit en flexibiliteit. Onze praktijk bestaat uit vier maten, waarvan er twee fulltime en twee parttime werken. Verder werken wij met twee parttime assistentes. Er zijn zo’n 250 zorgeenheden per jaar. Wij werken met Orfeus Online. Eén van onze fulltime maten gaat de praktijk verlaten, dus wij zijn per 1 juli 2012 op zoek naar een enthousiaste verloskundige die geïnteresseerd is in een praktisch fulltime baan (30% van de praktijk). Dit betekent gemiddeld zo’n 3,5 tot 4 dagen werk per week. Voorwaarde voor werken bij ons is BIG registratie en inschrijving in het kwaliteitsregister van de KNOV. Ons voorstel zou zijn om eerst een half jaar waar te nemen. Nog vragen? Bel dan naar 06-25088029 voor meer informatie. Is deze baan mogelijk iets voor jou? Stuur dan vóór 31 maart 2012 je sollicitatiebrief met motivatie en CV naar: ‘Sollicitatie’ Jacob Marisstraat 10 3262 HJ Oud-Beijerland
óf
[email protected]
Verloskundigenpraktijk Oud-Beijerland e.o. www.obleo.nl
Sikking Advies is gespecialiseerd in financiële en juridische dienstverlening voor verloskundigen, fysiotherapeuten en andere (para)medische beroepsbeoefenaars. Deskundige adviezen en begeleiding tijdens uw waarneemperiode, dienstverband en praktijkvestiging.
Financieringen Hypotheken Verzekeringen Contracten Pensioenen
Maatwerk voor al uw verzekeringen, zowel zakelijk als privé. In 1 pakket met aantrekkelijke kortingen. Geen lidmaatschapsbijdrage en lage aov premies. 030 252 66 55
[email protected]
www.sikkingadvies.nl
"%2)#(4%.
-EDIA 6EELGESTELDE VRAGEN BIJ ZWANGERSCHAP Op de website van de Teratologie Informatie Service staat sinds kort ook een rij met veelgestelde vragen over zelfzorgmedicatie bij zwangerschap en borstvoeding. Misschien handig om op uw praktijkwebsite te zetten? U vindt hieronder de veelgestelde vragen bij zwangerschap.
s )K BEN ZWANGER EN HEB LAST VAN MAAGZUUR 7ELKE MIDDELEN KAN IK HIERVOOR GEBRUIKEN s )K BEN ZWANGER EN HEB LAST VAN VERSTOPPINGEN 7ELKE MIDDELEN KAN IK HIERVOOR GEBRUIKEN s )K BEN ZWANGER ONDANKS HET GEBRUIK VAN DE MORNING AFTER PIL 7AT ZIJN DE GEVOLGEN VAN HET GEBRUIK VAN DE MORNING after pil voor mijn kind? s )K GEBRUIK DE PIL ANTICONCEPTIEPIL MAAR BEN TOCH ZWANGER GEWORDEN )K WIL HET KIND GRAAG HOUDEN )S HET ERG DAT IK DE eerste weken van mijn zwangerschap de pil heb gebruikt? Ik ben nu gestopt. s )S HET SCHADELIJK VOOR MIJN KIND OM DIRECT NA PILGEBRUIK ZWANGER TE WORDEN s +AN IK DE GRIEPPRIK KRIJGEN NU IK WEET DAT IK ZWANGER BEN s -AG IK PIJNSTILLERS GEBRUIKEN ALS IK ZWANGER BEN s )K WIL GRAAG KINDEREN MAAR GEBRUIK REGELMATIG GENEESMIDDELEN +AN IK MIJN GENEESMIDDELEN BLIJVEN GEBRUIKEN ALS IK zwanger wil worden? s 7AT MAG IK GEBRUIKEN ALS IK GRIEP HEB TIJDENS MIJN ZWANGERSCHAP s 7AT MAG IK GEBRUIKEN ALS IK KOORTS HEB TIJDENS MIJN ZWANGERSCHAP s 7AT MAG IK GEBRUIKEN ALS IK VERKOUDEN BEN TIJDENS MIJN ZWANGERSCHAP s 7ELKE DIARREEREMMERS KAN IK GEBRUIKEN IN DE ZWANGERSCHAP EN TIJDENS DE BORSTVOEDING s 7ELKE MIDDELEN TEGEN AAMBEIEN KAN IK GEBRUIKEN IN DE ZWANGERSCHAP EN TIJDENS DE BORSTVOEDING s :IJN GENEESMIDDELEN DIE IK BIJ DE DROGIST KAN KOPEN VEILIG OM TE GEBRUIKEN ALS IK ZWANGER BEN Voor al deze vragen: www.lareb.nl/Teratologie/Veelgestelde-vragen Met dank aan Anne Annegarn
&OETALE EN NEONATALE SCREENING OP AANGEBOREN AFWIJKINGEN Dit boek beoogt een leidraad te zijn voor professionals
en vervolgens de screening, prognose, verloskundig
die betrokken zijn bij de prenatale en neonatale screening
beleid (deel I en II) en conclusie en aanbevelingen. In deel
op congenitale afwijkingen; verloskundigen, huisartsen
III eindigen de hoofdstukken met ‘toekomstige zwanger-
en gynaecologen.
schappen’. Tekeningen, echo’s en foto’s van aangedane
Nadat de auteurs medisch-epidemiologische overwegin-
kinderen verduidelijken de ziektebeelden.
gen van screenen op congenitale afwijkingen bespreken,
Tot slot wordt in deel IV gereflecteerd. De ‘psychologische
worden in deel I de aandoeningen waarop de combina-
reflectie’ biedt praktische handvatten voor het communi-
tietest screent besproken. In deel II volgen systematisch
ceren, van informatie verstrekken en counselen evenals
vele aandoeningen die met behulp van het SEO opge-
het communiceren van slecht nieuws; daarnaast gaat dit
spoord kunnen worden en in deel III komen de aandoe-
onderdeel in op de betekenis van het nemen van een
ningen die met de hielprik aan het licht kunnen komen
beslissing en eindigt zeer kort met psychologische
aan bod. In deze drie delen bespreken de auteurs per
aspecten van een rouwproces. Tot slot: in de ‘ethische
hoofdstuk één specifieke aandoening, waarin overzichte-
reflectie’ bespreken de auteurs diverse elementen van
lijk de embryologie en pathofysiologie besproken worden
screenen op zich, zwangerschapsafbreking en de diverse 4V6 MAART s +./6
61
"%2)#(4%. testen van screening. Het woordgebruik en de vele afkortingen maken dit laatste hoofdstuk lastig te lezen; desondanks prikkelen de besproken items de professional om kritisch na te denken over de mogelijkheden van het fenomeen ‘screening’. De auteurs schrijven in de inleiding, dat keuzes die (aanstaande) ouders maken het liefst moeten aansluiten bij de eigen opvattingen van de ouders. Dit aspect komt magertjes aan bod binnen de psychologische reflectie; de
.%84 .IEUWE INFORMATIE OVER ERFELIJKHEID EN AANGEBOREN AANDOENINGEN
culturele en levensbeschouwelijke achtergrond van
De razendsnelle ontwikkelingen op het gebied van genetica
(aanstaande) ouders is buiten beschouwing gebleven.
en verbeterde mogelijkheden voor vroegdiagnostiek en
Wetenschappelijke onderbouwingen staan per hoofdstuk
prenatale screening blijken veel nieuwe vragen op te
overzichtelijk vermeld in het onderdeel Literatuur,
roepen over erfelijkheid en aangeboren aandoeningen.
waardoor de geïnteresseerde professional zijn weg vindt
De website van het Erfocentrum biedt onafhankelijke en
naar verdiepende literatuur.
actuele informatie over erfelijke aandoeningen en de
Kortom: de combinatie van een medische uitleg van
gevolgen daarvan. Ook helpt de beschikbare informatie
diverse congenitale afwijkingen met een psychologische
bij de meningsvorming over maatschappelijke aspecten
en ethische reflectie op het fenomeen screenen maakt dit
van erfelijkheid.
handzame boek tot een leidraad en is dit zonder meer
Het Erfocentrum heeft dertig nieuwe informatiebladen
een aanrader voor iedere verloskundige praktijk in de
uitgebracht. In deze informatiebladen komen algemene
eerste, tweede en derde lijn alsook voor de studenten van
thema’s rond erfelijkheid aan de orde, zoals het drager-
verloskunde academies. Q
schap van erfelijke aandoeningen. In een aantal bladen wordt specifieker ingegaan op de erfelijkheid van
Janneke Gitsels
bepaalde aandoeningen. De informatie is niet alleen geschikt voor mensen die een kind hebben gekregen met een dergelijke aandoening, maar kan ook ondersteunend zijn bij het maken van reproductieve keuzes. Het zij in de preconceptionele periode dan wel tijdens de zwangerschap. De links naar alle infobladen zijn te vinden op http:// erfocentrum.nl/new/index.php/nieuws/6-nieuws/40-veelvraag-naar-informatie-over-erfelijkheid. Q Bron: Erfocentrum
'ESLAAGD Verloskunde Academie Amsterdam Suzanne Hers titel
Foetale en neonatale screening op
Brigit Schoemaker
aangeboren afwijkingen, Leidraad voor besluitvorming 2011,
Verloskunde Academie Rotterdam
H.I.J. Wildschut, J.B. van Goudoever,
Jiske Holtland
N.S. den Hollander, E. Keirse, G. de Wert.
Mariëlle Lovink
5ITGEVER
2EED "USINESS !MSTERDAM
Christine Minderhoud
ISBN
978 9035233379
Siska Post
Prijs:
€ 79,95 ( digital: € 59,95)
Sjoeke Tamminga
redactie
Christa Tromp Sanne Vermaas Kim Vos
62
4V6 MAART s +./6
"%2)#(4%.
0ERSONALIA Geboren
SECTOR NOORDWEST NEDERLAND
Saar, DOCHTER VAN ,INDA VAN DEN "ERG EN *OLANDA +ASTELEIN
Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2012)
7IPPERSPARK 2! -AASSLUIS
-W ! "RADLEY ,EIDSESTRAAT ROOD 8- (AARLEM n !SP
Saar, DOCHTER VAN #INDY VAN #RUGTEN EN 0ASCAL VAN DER 3TEEN
-W - 2EUVEKAMP /UDE (AARLEMMERWEG .# #ASTRICUM n !SP
"ROEKVEEWEG #+ (ERTEN
Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2012)
Jip, DOCHTER VAN $OMINIQUE EN -ARTIN VAN $IJK %MMAWEG
-W 7# .AUTA 'ANDHISTRAAT 0" (OOFDDORP n 7.
!. -AARSSEN
-W - 4IMMERMAN 6ALERIUSSTRAAT '' !MSTERDAM n !SP
Roos, DOCHTER VAN /LIJF 'AASBEEK EN &RANK VAN DER -EER
-W - 6EENENBOS (ENDRIX # VAN 0ALLANDTLAAN "'
0YTHAGORASSTRAAT HS %: !MSTERDAM
!LMERE n 6)$ ZHS
Marnix, ZOON VAN ,YDIA (ATTINK EN #HARLES VAN $UN
Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2012)
3T !NNAHOF "! 3OEST
-W 4 !AFTINK 3 VAN (OUTENWEG 40 !LMERE n 6)$ ZHS
Minke, DOCHTER VAN -AAIKE VAN (OOYDONK EN *OHANNES 3CHAKEL
-W $ "LOEM (ENDRIKSTRAAT *+ !ALSMEER n 6)$ ZHS
6REDENBURCHSINGEL 3* "REDA
-W - "OR 6EERSTRAAT !' 7AARDENBURG n !SP
Veronique, DOCHTER VAN #ORINA -ICHIELS EN 3TEFAN DEN $IJKER
-W , #ANDIOTTO )XALAAN 4! "ENNEBROEK n ",
0OLDERHOEVE ,2 .IEUWEGEIN
-W ,- $IJKSTRA (EREBINNENSINGEL A '' 'RONINGEN n 7.
Joris, ZOON VAN 4INEKE EN &RANK -ULDERS 'ROTESTRAAT A
-W & %VERTS !DRIAAN 2OLAND (OLSTLAAN $* /EGSTGEEST n 7.
!( "ERGHAREN
-W -# VAN DER 'IESSEN $EKKER 3TEUR 3, 2IDDERKERK n ",
Amarens, DOCHTER VAN 2ACHAEL EN 'ERARD 2EGTS 4ERPSTRA
-W !'2- 'ROOT !GORAHOF *( ,ELYSTAD n 6)$ G
(AVEN (, -ARSUM
-W 3% VAN DEN )DSERT (ARRIE +UIJTENWEG (, 'ROET n 66 M
Amber en Elin, DOCHTERS VAN !UDREY EN -ARTIJN 3TOLK
-W - VAN 2IJN 0IET (EINSTRAAT A #- 3 'RAVENHAGE n ",
3CHIETGLAS 30 $ELFT
-W , VAN DER 3TOK 6ENLOKAS $4 $E ,IER n 6)$ ZHS
Ilse, DOCHTER VAN 3ABRINA 4HOLEN EN *OHAN 3OMMER
-W %- DE 6RIES +LOOSTERSTRAAT !- -UIDEN n 7.
'IJSBRECHT "OKELLAAN '4 6OORBURG
-W - 7ILDENBORG !RCHIMEDESWEG HS *3 !MSTERDAM n !SP
Aafke, DOCHTER VAN -ARGREET EN +ALEB 7OUDENBERG
-W ,* 6ERLAAN 2IJDES "AAMBRUGSE :UWE !, 6INKEVEEN n 66 M
2ADEMAKERSHOEVE "% (ATTEM
-W % :WAGERMAN -IDDENWEG "- !NDIJK !SP
SECTOR NOORDOOST NEDERLAND
SECTOR ZUID NEDERLAND
Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2012)
Nieuw lid (m.i.v. 01-01-2012)
-W * "ROERSMA $ORPSLAAN ,, 2OTTERDAM n 66 M
-W ' VAN 2INGELENSTIJNK (OEPELMAKER '$ 3PIJKENISSE n 7.
-W *' (ALMA (ET 3TICHT .0 !SSEN n 7.
Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2012)
-W * 3CHOUTEN 7! 3CHOLTENSTRAAT +7 'RONINGEN n 66
-W 0 TEN (OOPE "ENDER A #HEMIN DE ,A 6IETTE
Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2012)
6ERSONNEX &RANKRIJK n "4,
-W 4 "OUMA /FlNGA 7OLTMANSTRAAT #' (EERENVEEN n 6)$ EP
-W - +ONINGS 7ETHOUDER &ESKENSSTRAAT (' %TTEN ,EUR n !SP
-W $ VAN 2IJN 7IELEWAALSTRAAT %* !MERSFOORT !SP
-W + +UIPER 3T #ATHARINAPLEIN 43 "ERGEN OP :OOM n 6)$ ZHS
Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2012)
-W , 0ORMES &RANKENSTRAAT '0 -AASTRICHT n !SP
-W % "OUMA 4INK 2ICHEL 00 ,EMMER n 6)$ ZHS
-W - 6OGEL "REMSTRAAT *, !RNEMUIDEN ",
-W -* "ROEKMAN 3IJZENBAAN (- $EVENTER n 7.
Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2012)
-W % VAN DEN %SSENBURG +ORENBLOEMSTRAAT 80 :WOLLE n 6)$ ZHS
-W 3 "EENS -AASLANDLAAN '( 7EERT n 6)$ ZHS
-W % (ALMA !QUAMARIJNSTRAAT 06 'RONINGEN n !SP
-W "2 "IERENBROODSPOT )RISSTRAAT ." 3TEENBERGEN n 6)$ ZHS
-W 2 +EMPENAAR 6LIEGERSVELD '. "IDDINGHUIZEN n 66 M
-W % 'EORGE +ERKSTRAAT %! #ADIER EN +EER n 6)$ ZHS
-W - 3TOLL $E "ONGERD !0 :UIDHORN n 6)$ ZHS
-W - 'ERITS !LDENHOFSTRAAT '2 .EERBEEK n 7.
-W *( 7IJKSTRA 0ETERSBURG 7+ 7IJNJEWOUDE n 66 M
-W -( VAN 'ORP (EIVELD "7 -ILSBEEK n 66 M
-W '" "LIJLEVENS (OLTSLAG 3INT !NNASTRAAT '4
-W ! -ACHEN /OSTKADE !+ (ELLEVOETSLUIS n 6)$ ZHS
.IJMEGEN n ",
-W : -UTI (OLTERBERG .% #APELLE AAN DEN )*SSEL n ",
-W 3 VAN ,AAR VAN 'URP VAN DE 3EVENDERLAAN $*
-W -!% 0OLLAART 'ANTENHOEK 47 :UIDLAND n 6)$ ZHS
2ENSWOUDE n 7.
-W - VAN 2IET :WANENBLOEM -6 "REDA n !SP
-W 3# ,EEMREIZE (OBBEMASTRAAT +3 !RNHEM n ",
-W ! 6ROMEN -OZARTSTRAAT !7 "RUNSSUM n ", -W % 7OUTERS :ONNEBLOEMSTRAAT B 30 2OTTERDAM n ", -W ' !LFONS 3IMON ,UYMESSTRAAT "% .IEUW 6OSSEMEER ", 4V6 MAART s +./6
63
Helpt u
ons helpen? Moeders voor Moeders heeft een missie. Wij willen stellen met vruchtbaarheidsproblemen helpen. Daarvoor zamelen wij urine in van vroegzwangere vrouwen. Uit deze urine wint Moeders voor Moeders het hCG-hormoon. Dit hormoon wordt gebruikt om geneesmiddelen te maken voor vruchtbaarheidsbehandelingen. Minder baby’s Er worden steeds minder baby’s geboren in Nederland. Dat weet u als geen ander. Dit betekent ook minder deelneemsters aan Moeders voor Moeders. U weet als eerste wanneer een vrouw zwanger is. Het ideale moment om vroegzwangere vrouw(en) te attenderen op Moeders voor Moeders. Kunnen we op u rekenen? Geluk delen Iedere nieuwe deelneemster aan Moeders voor Moeders is belangrijk. We hebben ze allemaal hard nodig. Zeker nu! Moeders voor Moeders maakt deel uit van MSD.
