Tijdschrift voor. Verloskundigen. maart 2010 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen. 35e jaargang

Tijdschrift voor

Verloskundigen g

maart 2010 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

35e jaargang

Sibbing & Wateler: financieel adviseurs voor verloskundigen

Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd • Praktijkvestigingen

in de praktijkbegeleiding van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële

• Maatschapscontracten

zaken, nu en in de toekomst. • Praktijkfinancieringen

• Financiële planning

• Verzekeringen

• Pensioenen

• Hypotheken

Aangenaam dichtbij.

&

S IBBING W ATELER C.S. ‘n hele zorg minder® Storkstraat 33 • 3905 KX Veenendaal Postbus 915 • 3900 AX Veenendaal Telefoon: (0318) 544 044 • Fax: (0318) 543 843 E-mail: [email protected] • Internet: www.sibbing.nl

INHOUD

TIJDSCHRIFT Red de laatste kathedraal in Europa Redactioneel

ONDERWIJS

5

Masteropleiding verloskunde geaccrediteerd

37

Brigitte Tebbe

Wil van Veen

PRAKTIJK

Goede zorg vraagt om kraamzorg Column voorzitter

7

Nyx

43

Taalprobleem? Bel TVcN!

Sjaak Toet

Zorg voor zwangere asielzoekers

39

No, you’re not!

KNOV

Karin deJong

8

Franka Cadee en Relinde van der Stouwe

FORUM

45

Marikenloop in Nijmegen Handreiking verantwoordelijkheidsverdeling in de zorg

10

Anke Oostveen

Intentieovereenkomst Actiz KNOV

47

Dear Twin

12

Mieke Beentjes en Wil van Veen

De negenmaandenbeurs, een impressie

INTERNATIONAAL

14

Myrte de Geus

Angela Verbeeten

Twin Suggesties

48

Pionieren in Roemenië

48

Olleke Bolleke

49

Oproep: registratiecijfers geboortecentra

49

WETENSCHAP Even aandacht voor de Centra voor Jeugd en Gezin

17 BERICHTEN

Simone Buitendijk

Geeft maternale obesitas een verhoogde kans op congenitale afwijkingen bij de neonaat?

18

Regionaal Tuchtcollege

51

Media

53

Nieuwsflitsen

55

Congres en Cursus

59

Personalia

62

B Torrenga et al

Voortgang DELIVER

21

Relinde van der Stouwe

Problematische borstvoeding door een te korte tongriem

23

Erica Post et al

Zorg in eerstelijns praktijken is veilig, maar

29

Relinde van der Stouwe

Kennispoort Verloskunde

33

Redactie Kennispoort verloskunde

TvV maart 2010 • KNOV

3

COLOFON Redactie Myrte de Geus, Brigitte Tebbe, Relinde van der Stouwe, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman Medewerkers maart 2010 Mieke Beentjes, MC Biesheuvel, Simone Buitendijk, Franka Cadee, Ton vd Coevering, MJ Grasman, Joke Hamminga, Bionda Heeringa, Karin de Jong, Erna Kerkhof, Anke Oostveen, Erica Post, Henk van Ruitenbeek, Stijn Rupert, Tom Schulpen, Sjaak Toet, B. Torrenga, Angela Verbeeten, MGAJ Wouters Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Wielingenweg 318, 1826 BX Alkmaar E: [email protected] Abonnementen en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E: [email protected] Personeelsannonces KNOV, Wil van Veen T: 072 5624400 / 06 53359153 E: [email protected] Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E: [email protected] Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 125,- per jaar (11 nummers), Europa € 150,-, buiten Europa € 175,-. Voor studenten aan buitenlandse opleidingen: € 100,-. Los nummer € 16,50 aan te vragen bij de KNOV. Alle prijzen zijn incl. BTW en verzendkosten. © 2010 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100 Voorzitter KNOV Sjaak Toet Foto omslag: Henny van Nieuwpoort, Den Haag Foto’s binnenwerk: Carien van Leeuwen, Amsterdam Beata Bosma, Alkmaar Joke Hamminga, Vleuten Erica Post, Bilthoven WRA Tanzania Oplage: 3750 ISSN 0378-1925

Cover foto Henni Wouda (1947) kreeg in 1995 de eerste prijs in de categorie 'contempory free design' van de Royal School of Needlework in Harrogate. In 1996 won zij de eerste prijs in de categorie 'The most creative design' van het tijdschrift Eurostitch. In 1996 eindigde ze bij de eerste drie van de Europese Anchor Award. In mei 2003 sloot zij haar opleiding beeldhouwen aan de vrije academie voor beeldende kunsten af met het predikaat cum laude. www.henniwouda.nl

Het Tijdschrift voor Verloskundigen wordt uitgegeven door de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), opgericht op 22 september 1975. De vereniging is tot stand gekomen uit een fusie van de Bond van Nederlandse vroedvrouwen (opgericht 8 juni 1926) en de Nederlandse R.K. Vereniging van Vroedvrouwen (opgericht 8 juli 1921). De KNOV stelt zich ten doel de bevordering van de verloskundige zorg in zijn geheel in Nederland, de versterking van de positie die de verloskundige daarin inneemt, alsmede de belangenbehartiging van alle verloskundigen in Nederland. Een van de manieren om dit doel te bereiken, is het uitgeven van het Tijdschrift voor Verloskundigen. Het Tijdschrift voor Verloskundigen is in de eerste plaats een vakblad op het gebied van de verloskunde en verwante wetenschappen. Het beoogt verloskundigen op de hoogte te stellen van relevante feiten en ontwikkelingen. Daarnaast is het een forum voor discussie over de verloskunde en verwante disciplines. In het redactionele beleid wordt ernaar gestreefd een zo ruim mogelijke reeks aan onderwerpen te behandelen. In de tweede plaats is het Tijdschrift voor Verloskundigen een verenigingsorgaan en als zodanig een middel voor het hoofdbestuur van de KNOV om in contact te treden met de leden. In dit kader dient het Tijdschrift voor bestuur en leden als forum om van gedachten te wisselen. Inzenden kopij en advertenties De redactie nodigt de lezers uit om reacties, artikelen en opiniebijdragen in te zenden. Bij voorkeur speciaal voor het Tijdschrift voor Verloskundigen geschreven kopij, maar ook elders aangeboden of gepubliceerde bijdragen zijn welkom; onder vermelding van bladtitel, jaargang en nummer. Kopij aanleveren als platte tekst, dus zonder speciale bekopping, voetnoten, paginacijfers, tabs, tabellen en ontdaan van hyperlinks, in Word via e-mail: [email protected]. Van tabellen of grafieken daarom alleen de onderzoeksgegevens aanleveren; deze worden door de vormgever opgemaakt. Referenties in de tekst tussen vierkante haakjes (geen superscript). Beeld apart aanleveren, bij voorkeur digitaal en in hoge resolutie. Bij tekstwijziging pleegt de redactie overleg. Ingezonden brieven worden zo nodig bekort. De KNOV en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van geplaatste reacties en opiniebijdragen. Het auteursrecht van artikelen berust bij de individuele auteur. Citeren met bronvermelding is toegestaan, mits binnen de wettelijke regels. Overname van (langere delen van) artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de redactie en de auteur. Personeelsadvertenties van leden voor het volgende nummer tot 21 maart 2010. Gelieve bij de plaatsingsopdracht het gewenste formaat en het factuuradres te vermelden. Voor commerciële advertenties: zie colofon. Het maartnummer verschijnt op 6 april 2010.

4


REDACTIONEEL TIJDSCHRIFT

Red de laatste kathedraal in Europa In een niet met namen te noemen plaats in Nederland weigeren de huisartsen zorg te verlenen aan asielzoekers. Ik wil het niet hebben over hun zorgplicht en over de ethische aspecten van hun weigering. Wat me verraste was dat ze het niet wilden, omdat het te lastig was, met teveel rompslomp; kortom teveel gedoe. Toen ik de nieuwe afspraken rond de verloskundige zorg voor asielzoekende zwangeren onder ogen kreeg, die u kunt lezen vanaf pag. 8, dacht ik ook ‘wat een gedoe’. Neemt niet weg, dat zeker deze groep van zwangeren meer dan normale zorg verdient: ze hebben immers al genoeg meegemaakt, dingen waar wij vaak geen idee, geen beeld en geen besef van hebben. Zij verdienen voor 200 procent onze aandacht, althans zo vertaal ik de zinsnede dat de zorg ‘volgens overheidsbeleid zoveel mogelijk moet lijken op hoe het in Nederland voor alle inwoners geregeld is’. In dit tijdschrift krijgt u informatie over ontwikkelingen in de kraamzorg en wordt u geattendeerd op het bestaan van en het recht op partusassistentie. “Net zoals vroeger”, zei iemand. Kraamverzorgenden worden dus weer gebeld vóór de thuisbevalling en niet pas als de baby op het punt staat te worden

Agenda

geboren. Een enorme winst, lijkt mij zo.

12 maart 2010 Inauguratie Simone Buitendijk

Simone Buitendijk vraagt onze aandacht voor de Centra voor Jeugd en Gezin, een

22 maart 2010 Overleg Kringvoorzitters

voor Simone Buitendijk: haar inauguratie is op 12 maart en er is nog plek in de

26 maart 2010 Studiedag Klinisch Verloskundigen

KNOV en Kennispoort Verloskunde overboekte congressen en symposia dat u

Maandag 29 maart 2010 Regionale thema-avond in Weert

lang geleden met professor Kloosterman en zijn pleidooi voor de thuisbevalling!

19 april 2010 Platform Internationaal Woensdag 31 maart 2010 Regionale thema-avond in Drachten Maandag 12 april 2010 Regionale thema-avond in Breda Woensdag 14 april 2010 Regionale thema-avond in Amsterdam Maandag 19 april 2010 Regionale thema-avond in Deventer Woensdag 21 april 2010 Regionale thema-avond in Zoetermeer

plaats waar nog talrijke onontgonnen mogelijkheden liggen. Ik vraag aandacht Stopera. Waarschijnlijk hebt u een paar maal een blauwtje gelopen bij door de nu denkt: “’t zal wel vol zijn”. Nu, dat denken er net iets teveel. Zie 12 maart als een ijkpunt, een mijlpaal in de verloskundige geschiedenis, net als, inmiddels

De Masteropleiding Verloskunde is geaccrediteerd. Tijdens een interview met Esteriek de Miranda vertelt zij over de toenemende vraag naar academische competenties. En ze kan er aan beantwoorden, want er zijn nog enige plaatsen vrij voor de opleiding die start in april. Verloskundigen, grijp uw kans, u heeft nu een geaccrediteerde universitaire masteropleiding tot uw beschikking! Vorige week hoorde ik een uitspraak: “O, maar die thuisbevalling raken we kwijt, hoor.” Nu ben ik geen verloskundige, het is in eigentijds verschrikkelijk Nederlands ‘mijn ding niet’, maar mijn nekharen gaan bij zo’n uitspraak wel recht overeind staan. Herkent u dat? De thuisbevalling is de garantie op keuzevrijheid van de vrouw. Verloskundigen staan voor die keuzevrijheid. Het is, om Daan Quakernaat nog maar eens van stal te halen, onze kathedraal. Om het tij te keren, want de thuisbevalling is procentueel weer een paar punten gedaald, zouden we met elkaar een nieuwe start moeten afspreken. Vanaf die datum, zo spreken we af, zitten we naast elke zwangere die dat wenst; steunen we elke zwangere die daarom vraagt. Allemaal, niemand ontbreekt op het appel. We gaan ervoor, thuisbevalling is ons ding. Binnen de eerstelijn zorgen we er samen voor dat je dan niet weggebeld wordt, dat je geen visites hoeft te lopen, dat je niet

5 mei 2010 Dag van de Verloskundige

gestoord wordt. We regelen dat samen, onderling binnen de eerstelijn. Dat is

16 mei 2010 Marikenloop in Nijmegen

in Europa. Maar we kunnen het. Red je vak, red je ziel! ■

niet gemakkelijk, maar daarom is het ook een kathedraal, de laatste kathedraal

Wil van Veen


5

Het geboortecentrum Gemini is een verloskundigenpraktijk met een jong en enthousiast team. Patiënten kunnen bij ons terecht voor zwangerschapscontroles, thuisbevallingen, ziekenhuisbevallingen en kraambedcontroles. In nauwe samenwerking met de gynaecologen begeleiden we ook (gedeeltelijk) zwangerschappen en kraambedden met een verhoogd risico. Spreekuur houden we op vijf locaties in de regio. We hebben een gevarieerde populatie.

Per direct is er een vacature ontstaan voor de functie van

VERLOSKUNDIGE

(m/v) variabele uren 22-36 uur

DE FUNCTIE Je verricht je werkzaamheden als eerstelijns verloskundige in loondienst. In de verloskundigenpraktijk van het geboortecentrum werken we met het programma Micro-Natal II. DE EISEN We zijn op zoek naar een gemotiveerde en enthousiaste collega met een actieve werkhouding en goede sociale en communicatieve vaardigheden. Je bent in staat zowel zelfstandig als in teamverband en in samenwerking met overige disciplines binnen het ziekenhuis te werken. Collegialiteit, flexibiliteit en een servicegerichte instelling zijn je belangrijkste eigenschappen. Naast het Nederlands diploma Verloskundige beschik je ook over een BIG-registratie. DE ARBEIDSVOORWAARDEN Het salaris is conform de CAO Ziekenhuizen en is mede afhankelijk van kennis en/of ervaring. We vullen het aan met een prima pakket secundaire arbeidsvoorwaarden. DE BRIEF Geïnteresseerd? Stuur je schriftelijke sollicitatie (met vacaturenummer 2010.011) binnen veertien dagen aan het Gemini Ziekenhuis, dienst Personeel en Organisatie, Postbus 750, 1780 AT Den Helder, of mail naar [email protected]. Eerst meer weten? Bel met Sylvia Wezel, hoofd Poliklinieken (0223) 69 68 95, of met de dienstdoende verloskundige van het geboortecentrum, (0223) 69 69 69. MEER INFORMATIE over het geboortecentrum op www.geboortecentrum-gemini.nl. Kijk voor wonen en werken in Den Helder op www.den-helder.eigenstart.nl

Acquisitie wordt niet op prijs gesteld.

KNOV

Goede zorg vraagt om kraamzorg Verloskunde en kraamzorg zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en belangrijke partners binnen de geboortezorg én bij de start van de keten jeugdzorg. In de toekomst zal die band alleen nog maar sterker worden, zeker als alle aanbevelingen van uit het Stuurgroeprapport werkelijkheid worden. Verloskundigen en de kraamverzorgenden leveren zorg op maat in de directe omgeving van de zwangere en het kind. Tijdens de bevalling en de kraamperiode begeleiden de verloskundige en de kraamverzorgende, ieder vanuit hun eigen verantwoordelijkheid en expertise, moeder en kind. Belangrijke aspecten van deze ketenpartners in geboortezorg zijn de continuïteit en garantie van zorg, protocollen, inhoudelijke zorgafspraken, deskundigheid en overdracht naar elkaar en in de keten. Deze doelen kunnen alleen bereikt worden door gestructureerde samenwerking tussen verloskundigen en kraamzorgaanbieders. Niet alleen op landelijk en regionaal niveau, maar ook door intensieve samenwerking tussen de verloskundige en kraamverzorgende op individueel zorgniveau. Uiteindelijk zal constructieve samenwerking tussen verloskundigen en kraamzorg leiden tot een betere samenhangende en doelmatige eerstelijns geboortezorg. Op 28 januari jl. tekende de KNOV en ActiZ

Vervolg agenda

met elkaar een intentieverklaring om deze samenwerking op landelijk niveau te intensiveren en wij hopen dat dit ook op regionaal en lokaal niveau gaat plaats

6 september 2010 Platform Internationaal

vinden. De intentieverklaring werd getekend op het kantoor van Naviva Kraamzorg

13 september 2010 Overleg Kringvoorzitters

een pilotproject waarbij de kraamverzorgster weer vroegtijdig wordt ingezet bij de

6 december 2010 Platform Internationaal

de aanbevelingen van de Stuurgroep is de continue begeleiding van de barende.

10 december 2010 Congres Kennispoort Verloskunde

begeleiding en hierbij is de inzet van kraamzorg onontbeerlijk. Uiteraard alles in

19-23 juni 2011 ICM congres – Durban Kijk voor meer informatie in de rubriek Congres en Cursus achter in dit tijdschrift of op www.kennispoortverloskunde.nl

te Deventer en dit was niet zonder reden. Naviva doet in samenwerking met de KNOV begeleiding van de barende. (U leest hierover ook elders in dit tijdschrift.) Eén van Voor de thuissituatie is de verloskundige eindverantwoordelijk voor deze continue overleg met het gezin. Uit onderzoek weten we dat er veel winst te behalen valt als de barende goed begeleid wordt en dit niet alleen qua verloop van de baring, maar ook qua tevredenheid achteraf. We moeten af van het fenomeen dat er door al het beknibbelen op kraamzorg de laatste jaren ingeslopen is: de kraamverzorgende die op het laatste nippertje binnen komt of pas komt als de baby al geboren is. Op kraamzorg moet niet beknibbeld worden, niet tijdens de partus maar ook niet tijdens het kraambed! Het verbaast me dat er nog steeds verloskundigen zijn die denken dat de uren die tijdens de partus aan kraamzorg besteed worden, er in het kraambed af gaan of die denken dat zij afgerekend worden als er te veel wordt bijgeïndiceerd. Dit is absoluut onjuist! Ook de uren aan partusassistentie kunnen bijgeïndiceerd worden en je hoeft ze als verloskundige echt niet uit eigen zak te betalen. Als verloskundigen moeten we ons realiseren dat we kraamverzorgenden hard nodig hebben. Niet alleen bij de intensievere begeleiding tijdens de baring, maar ook tijdens de kraamtijd. De kraamverzorgende is tijdens deze hele periode de continue factor in het gezin; wij, verloskundigen komen tijdens de kraamtijd alleen maar even binnen lopen om te controleren of medisch gezien alles goed gaat met moeder en kind en bepalen, in samenspraak met de kraamverzorgende, zo nodig (bijgesteld) beleid. Hierbij zijn we afhankelijk van de informatie van de kraamverzorgenden, zij zijn onze oren en ogen. Als zij geen controles doen en geen dingen signaleren, valt er voor ons weinig te controleren. Wat flexibeler omgaan met het landelijk indicatie protocol kan absoluut geen kwaad, weg met die kruideniersmentaliteit. Het gaat om goede zorg voor moeder en kind en zeker niet om zo min mogelijk kraamzorguren bij te indiceren.*■ Sjaak Toet, Voorzitter TvV maart 2010 • KNOV

7

KNOV

Zorg voor zwangere asielzoeksters Nieuwe afspraken Franka Cadée en Relinde van der Stouwe

In 2009 is het zorgstelsel voor asielzoekers veranderd. De organisatie van de zorg voor asielzoekers moet volgens overheidsbeleid zoveel mogelijk lijken op hoe het in Nederland voor alle inwoners is geregeld. Voor zwangere asielzoeksters gaf de nieuwe organisatie problemen. Door onbekendheid met het Nederlandse zorgsysteem en communicatieproblemen kregen vrouwen niet altijd tijdige en adequate zorg met alle risico’s van dien. In het afgelopen jaar is gewerkt aan sluitende afspraken tussen de diverse betrokken zorgverleners en organisaties, om veilige zorg voor deze kwetsbare groep vrouwen te garanderen. Vanaf 1 maart 2010 worden de nieuwe afspraken van kracht.

In de knel Voor de zwangere asielzoekster betekent het nieuwe systeem in de praktijk dat zijzelf contact zoekt met de verloskundige die haar vervolgens begeleidt. De Praktijkondersteuner Huisartsenzorg Asielzoekers moet in principe net zoals iedere reguliere huisartsenpraktijk of post, de zwangere met een klacht of vraag rondom zwangerschap, bevalling en kraambed doorverwijzen naar de verloskundige. Al snel werd duidelijk dat deze nieuwe werkwijze problemen opleverde voor de zwangere asielzoekster en voor de zorgverleners. Deels kwamen de problemen voort uit de overgangssituatie. De verantwoordelijkheden en taken van verloskundige zorgverleners en het Gezondheidscentrum Asielzoekers was niet overal en voor iedereen duidelijk. Maar al snel bleek ook dat het stimuleren van de eigen verantwoordelijkheid van de asielzoekster voor

Nieuwe organisatie

haar gezondheid enerzijds, en het streven naar adequate

Tot eind 2008 had de MOA, de Medische Opvang

en tijdige zorgverlening anderzijds, niet altijd samengaan.

Asielzoekers, een belangrijke coördinerende rol in de

Naar aanleiding van noodkreten van verloskundigen, is

zorg voor zwangere asielzoeksters. De MOA-verpleeg-

de KNOV in overleg gegaan met het Centraal Orgaan

kundigen droegen zorg voor een algemene medische

opvang Asielzoekers, het Gezondheidscentrum Asiel-

anamnese en verwijzing naar de verloskundige. Vaak

zoekers en Menzis COA Administratie. Alle partijen waren

traden zij op als intermediair tussen de verloskundige

doordrongen van de noodzaak om de zorg voor deze

en de asielzoekster.

kwetsbare groep vrouwen goed te regelen. In goed over-

Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers heeft de uit-

leg is gewerkt aan sluitende afspraken die vanaf

voering van de Regeling Zorg Asielzoekers in handen

1 maart 2010 van kracht zijn. Verloskundigen die door

gegeven van Menzis COA Administratie. Het Gezondheids-

Menzis gecontracteerd zijn om zorg te leveren aan

centrum Asielzoekers is door Menzis COA Administratie

zwangere asielzoekers, hebben een brief daarover ont-

gecontracteerd om de eerstelijnszorg voor asielzoekers in

vangen op de praktijk. Ook op de ledensite vindt u het

Nederland te regelen.

document ‘Processtappen zwangerschapsbegeleiding

Voor de uitvoering van zorg aan asielzoekers heeft

asielzoekers’, waarin de taken en verantwoordelijkheden

Menzis COA Administratie met verschillende partners

tijdens zwangerschap, bevalling en kraambed zijn beschre-

contracten gesloten, waaronder het Gezondheidscentrum

ven. Aanvullend op uw standaard zorg taken, krijgt u

Asielzoekers, en in het land met diverse tandartsen,

een aantal nieuwe logistieke taken. Hiervoor krijgt u een

apothekers, fysiotherapeuten, verloskundigen enzovoort.

financiële vergoeding van € 76,80 per zwangere asiel-

Het Gezondheidscentrum Asielzoekers is een soort van

zoekster met terugwerkende kracht vanaf 1 maart 2010.

landelijk werkende huisartsenpraktijk met huisartsen,

De logistiek rond deze vergoeding wordt op dit moment

doktersassistenten en praktijkondersteuners. Het kent

onderzocht. U krijgt daarover zo spoedig mogelijk bericht

een telefonische praktijklijn en de functie van Praktijk-

van Menzis en de KNOV. Zie hierna de belangrijke punten

ondersteuner Huisartsenzorg Asielzoekers, die in of

uit het document ‘Processtappen zwangerschapsbegelei-

dichtbij asielzoekerscentra inloopspreekuren houdt.

ding asielzoekers’.

Aanmelden Franka Cadée en Relinde van der Stouwe zijn verloskundigen en

Op het asielzoekerscentrum zijn medewerkers aanwezig

beleidmedewerkers KNOV

die een niet medische gidsfunctie (NMG) hebben. Zij

8


KNOV hebben een informerende, ondersteunende en signale-

Kraamzorg

rende rol. Tijdens voorlichtingsbijeenkomsten en

Menzis COA Administratie heeft bepaalde kraamzorg-

individuele gesprekken informeren zij asielzoekers over

instellingen gecontracteerd. Informatie over de instellingen

het belang om bij zwangerschap contact te leggen met

in uw gebied is beschikbaar bij Menzis COA Administratie.

de verloskundige en kraamzorg. Informatie wordt voor-

Behalve dat de Centraal Orgaan opvang Asielzoekers -

taan ook doorgegeven via posters in het asielzoekers-

medewerker de zwangere informatie zal verstrekken over

centrum met specifieke informatie voor zwangeren.

de kraamzorg, is het ook de taak van de verloskundige

Indien de zwangere niet of slecht in staat is contact te

om de zwangere mondeling hierover te informeren en de

leggen met de verloskundige zal de opvangmedewerker

zwangere de contactgegevens van de gecontracteerde

haar daarbij ondersteunen. Vangen zij signalen op van

kraamzorginstelling te geven. Bij een vervolgafspraak

problematiek die de goede zorg in de weg staat, dan

checkt de verloskundige of de inschrijving is geregeld; zij

kunnen zij dit inbrengen op een multidisciplinair overleg

ondersteunt de zwangere zo nodig bij de inschrijving.

met de Praktijkondersteuner Huisartsenzorg Asielzoekers en Centraal Orgaan opvang Asielzoekers. Verloskundigen

Zwangere verschijnt niet op afspraak

kunnen ook aanschuiven bij dit overleg.

Zwangere asielzoeksters verschijnen regelmatig niet op

Komt de zwangere bij de Praktijkondersteuner Huisartsen-

tijd op de geplande controle. Daarbij spelen allerlei

zorg Asielzoekers, dan checkt deze in het Huisartsen

factoren een rol zoals het vervoer, culturele percepties m.b.t.

Informatie Systeem (HIS) of de zwangerschap en de

afspraken, en allerlei praktische en mentale problemen

verloskundige zorgverlener bekend zijn. Zo niet, dan

die de aandacht opeisen. Hoe lastig ook voor de verlos-

verwijst de Praktijkondersteuner Huisartsenzorg

kundige, zij is degene die weet heeft van de afwezigheid

Asielzoekers de zwangere door naar de verloskundige.

en inzicht heeft in de noodzaak van een zwangerschaps-

Ook zwangeren die een medische indicatie hebben

controle. De verloskundige wordt dan ook gevraagd om

worden verwezen naar de verloskundige die, als poort-

telefonisch contact op te nemen met de zwangere. Als

wachter, de vrouw zal verwijzen en meteen een aantal

zij de vrouw niet bereikt, stuurt ze een schriftelijke uit-

taken zoals hier beschreven voor haar kan regelen.

nodiging. Komt de vrouw vervolgens weer niet op de nieuwe afspraak, dan neemt de verloskundige contact

Zwangerschapsverklaring

op met het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers.

Van de verloskundige wordt gevraagd om een zwanger-

Indien uitstel van controle medisch onwenselijk is, zoekt

schapsverklaring aan elke zwangere asielzoeker te ver-

de verloskundige de zwangere zelf op in het asiel-

strekken. Behalve de uitgerekende bevallingsdatum,

zoekerscentrum.

bevat de verklaring tevens een machtiging om medische informatie èn het COA Zorgnummer uit te wisselen

De bevalling en vervoer

tussen het Gezondheidscentrum Asielzoekers en de

De verloskundige instrueert zoals gebruikelijk haar cliënten

verloskundige. De zwangerschapsverklaring is digitaal

bij welke signalen en symptomen zij contact moeten

beschikbaar op de ledensite.

opnemen. Om welke reden dan ook, kunnen zwangeren

De verloskundige stuurt vervolgens een kopie van de

of hun familie besluiten om de praktijklijn te bellen of

verklaring naar de ‘backoffice’ van het Gezondheids-

een medewerker van het Centraal Orgaan opvang

centrum Asielzoekers in Wageningen.

Asielzoekers aan te schieten voor hulp. Medewerkers van

Het Gezondheidscentrum Asielzoekers registreert

het Gezondheidscentrum Asielzoekers en Centraal Orgaan

vervolgens in het HIS de zwangerschap. Indien de

opvang Asielzoekers zijn geïnstrueerd om in alle gevallen

zwangere met problemen de praktijklijn belt of de

direct contact op te nemen met de behandelend verlos-

Praktijkondersteuner Huisartsenzorg Asielzoekers

kundige of gynaecoloog. In het HIS en op de sociale

bezoekt, kunnen zij direct contact opnemen met de

kaart van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers staan

behandelende verloskundige of de zwangere daar naar

de gegevens van deze verloskundige of gynaecoloog.

toe verwijzen.

Desbetreffende zorgverlener beoordeelt de situatie. Als

De zwangere gaat met de zwangerschapsverklaring naar

dit de verloskundige is, neemt zij zoals gebruikelijk con-

de Centraal Orgaan opvang Asielzoekers. Zij geeft

tact op met het ziekenhuis. De verloskundige geeft ook

vervolgens informatie over inschrijving bij het kraam-

de wijze van vervoer aan. Een

centrum en de aanschaf van babyspullen. Hiervoor

ambulance regelt de verloskundige zelf, voor een zorg-

ontvangt de zwangere een vergoeding van het Centraal

taxi wordt contact opgenomen met de Gezondheids-

Orgaan opvang Asielzoekers.

centrum Asielzoekers. Dat kan de asielzoeker zelf doen; het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (vaak de portier of beveiliger) of verloskundige kan ondersteuning bieden. TvV maart 2010 • KNOV

9

KNOV Als blijkt dat de zorgtaxi niet binnen 30 minuten ter plaatse kan zijn, besluit de verloskundige altijd een ambulance in te schakelen en niet haar eigen vervoer te gebruiken. De

Handreiking verantwoo

tijdsindicatie maakt het vervoer per ambulance medisch noodzakelijk.

Anke Oostveen

Een zwangere heeft recht op zittend ziekenvervoer bij een zwangerschap vanaf 37+0 weken. De reden van het vervoer is een zorgbestemming, d.w.z. een bezoek aan een zorgverlener, echocentrum, ziekenhuis etc. Het vervoer moet worden aangevraagd bij het Gezondheidscentrum Asielzoekers.

Kraambed In overleg met de vrouw wordt besloten of de familie of de verloskundige de kraamzorg informeert over de bevalling. De verloskundige informeert Gezondheidscentrum Asielzoekers telefonisch over de bevalling binnen 24 uur na de dag van vertrek uit het ziekenhuis en geeft de

Op verzoek van de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) hebben 10 veldpartijen in de zorg, waaronder de KNOV, de 'Handreiking verantwoordelijkheidsverdeling bij samenwerking in de zorg' opgesteld. De handreiking is op 26 januari jl. tijdens een bijeenkomst, met de betrokken organisaties, aangeboden aan de Inspecteur-generaal Gerrit van der Wal. Namens de KNOV heeft Angela Verbeeten een reactie gegeven op de Handreiking. De Handreiking is te downloaden op de ledensite van de KNOV.

volgende gegevens door: • naam moeder en kind,

Dertien aandachtspunten

• zorgnummer moeder,

De handreiking bevat dertien aandachtspunten voor

• geboortedatum kind.

zorgverleners die met elkaar een samenwerking aangaan

• datum ontslag ziekenhuis/ vertrek naar AZC.

rond een cliënt. Samenwerking kan zowel simultaan als

Daarnaast stuurt de verloskundige binnen drie dagen na

volgtijdelijk plaatsvinden. Simultaan zijn alle situaties

de geboorte een verslag van de bevalling. De huisarts

waarin een cliënt gelijktijdig te maken heeft met meer

brengt deze gegevens in het HIS.

dan één zorgverlener. De handreiking is zowel gericht op

Ook als het een zwangere betreft die in de tweedelijn is

simultane als op volgtijdelijke samenwerking.

bevallen, informeert de verloskundige bij ontslag van de

Van samenwerken is sprake als meer dan één zorgverlener

vrouw het Gezondheidscentrum Asielzoekers.

bij de cliënt betrokken is. Samenwerken kan intern zijn (zorgverleners die binnen dezelfde organisatie werken),

Verwijzing naar tweedelijn

extern (zorgverleners uit verschillende organisaties), of

Bij een verwijzing naar de gynaecoloog, regelt de verlos-

een mengvorm betreffen.

kundige de afspraak. De verloskundige informeert het

Niet alle situaties van samenwerking in de zorg zijn com-

Gezondheidscentrum Asielzoekers over deze verwijzing,

plex of problematisch. Gebrekkige samenwerking kan veel

inclusief de contactgegevens van de gynaecoloog. Dit

schadelijke gevolgen hebben voor de cliënt. Naarmate de

gebeurt schriftelijk naar de ‘backoffice’ van het

gevolgen schadelijker zijn, is het naleven van de aandachts-

Gezondheidscentrum Asielzoekers in Wageningen. Zo

punten uit deze Handreiking van toenemend belang.

blijft het HIS actueel en kan de praktijklijn bij problemen

Voor cliënten moet altijd duidelijk zijn wie aanspreekpunt

contact zoeken met de juiste zorgverlener.

is voor hun vragen, wie inhoudelijk eindverantwoordelijk is en wie de zorgverlening coördineert.

Evaluatie

Bij samenwerking horen afspraken over

Verloskundigen en alle medewerkers van Centraal Orgaan

• een actueel zorg- of behandelplan,

opvang Asielzoekers en Gezondheidscentrum Asielzoekers

• informatie-uitwisseling tussen betrokken hulpverleners,

zijn per brief geïnformeerd over de nieuwe werkwijze.

• gezamenlijke dossiervoering,

Nu moet gaan blijken of deze nieuwe afspraken ook wer-

• verdeling én goede overdracht van taken en verant-

ken. Begin april worden de eerste ervaringen besproken.

woordelijkheden,

In september volgt een uitgebreidere evaluatie. U helpt

• tijdig doorverwijzen naar andere zorgverleners

uzelf en de KNOV om uw ervaringen met de nieuwe werk-

• het creëren van momenten voor overleg en evaluatie.

wijze in te brengen bij de helpdesk, E: [email protected]. We horen graag wat goed gaat en wat beter kan of anders moet. ■ Anke Oostveen, beleidsmedewerker belangenbehartiging

10


KNOV

rdelijkheidsverdeling in de zorg Van streefnormen naar minimumnormen

zorg geïmplementeerd kan worden. De Handreiking

De genoemde aandachtspunten in de Handreiking

wordt in ieder geval meegenomen bij de uitwerking

bevinden zich deels nog in de overgangsfase van streef-

van het advies van de Stuurgroep Zwangerschap en

norm naar minimumnorm. Nog niet in alle zorgsectoren

Geboorte!

zijn de randvoorwaarden vervuld om de aandachtspunten te kunnen toepassen. Tot de randvoorwaarden behoren

Meer informatie, waaronder de formulering van de

een adequate organisatie van zorgketens, zorgpaden en

dertien aandachtspunten vindt u op de website van

zorgtrajecten, een uitgewerkte toedeling van verant-

de KNOV. ■

woordelijkheden, goede ICT voorzieningen e.d. Ook bevat de Handreiking aspecten die zonder aanpassing of uitbreiding van de bekostigingsstructuur niet of

[1] De Handreiking wordt onderschreven door de organisaties van artsen (KNMG), algemene

moeilijk zijn te realiseren.

ziekenhuizen (NVZ), academische

De hedendaagse zorgpraktijk is zo complex en veel-

ziekenhuizen (NFU), verpleeg-

vormig dat het heel moeilijk is een complete en direct

kundigen (V&VN), verloskundigen

toepasbare Handreiking te maken.Afspraken en arrange-

(KNOV), fysiotherapeuten (KNGF), psychologen (NIP), apothekers

menten zullen vaak ‘op maat’ moeten worden gemaakt,

(KNMP) en instellingen voor

zowel naar inhoudelijke als ook procedurele aspecten.

geestelijke gezondheidszorg

De Handreiking kan daarin niet voorzien. Per zorgveld moet worden bezien hoe de aandachtspunten van deze richtlijn tot hun recht moeten komen.

(GGZ Nederland). Ook de Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF) steunt de Handreiking.

De implementatie wordt geschat op drie jaar.

Reactie KNOV op handreiking Angela Verbeeten, vice voorzitter van de KNOV, gaf aan verheugd te zijn dat deze Handreiking breed wordt gedragen door de cure-partijen in de zorg! Een goede samenwerking is namelijk een onderwerp dat ons allen aangaat of zou moeten aangaan. Met name daar waarin de ketenzorg sprake is van overdrachtsmomenten. Een goede onderlinge communicatie en duidelijke afspraken over de regie zijn essentieel voor de geboortezorg. Voor de KNOV is het een erg belangrijk en actueel onderwerp in het licht van het onlangs verschenen advies van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte. In dit advies wordt aangegeven dat alle professionals in de zorg rondom zwangerschap en geboorte samen verantwoordelijk zijn om de zwangere en het (ongeboren) kind de beste kwaliteit van zorg te bieden. Dit vereist bindende afspraken tussen deze professionals over de kwaliteit, registratie, verantwoording en transparantie. Kortom, het verbeteren van de samenwerking in de geboortezorg. De aandachtspunten uit de Handreiking komen voor een deel ook terug in het advies van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte. De Handreiking biedt echter geen oplossing voor álle vraagstukken rondom samenwerking. Heel goed moet bekeken worden op welke wijze en in welke tempo de Handreiking bij de geboorteTvV maart 2010 • KNOV

11

KNOV

Intentieovereenkomst Actiz KNOV Mieke Beentjes en Wil van Veen

Het aantal thuisbevallingen bedraagt landelijk op dit moment ongeveer 29% van het totaal aantal bevallingen. Door deze afname zijn kraamverzorgenden niet in de gelegenheid voldoende ervaren te blijven in het assisteren van de verloskundige bij een bevalling. Het komt voor dat zij bijvoorbeeld maar 1 of 2 keer per jaar een thuisbevalling meemaken. Dat is in veel gevallen niet genoeg om voldoende bekwaam te blijven in dit onderdeel van hun vak. Daarom verzocht kraamzorgorganisatie Naviva de KNOV om steun voor een pilot om kraamverzorgenden vroegtijdig in te zetten bij een bevalling.

moet hebben. Denk aan de assistentie bij een moeizame

Om de kwaliteit van zorg bij een thuisbevalling te kunnen

verloskundige zorgverlening ligt in de begeleiding. Het

blijven waarborgen, is Naviva kraamzorg vanaf 1 januari

project ‘de Kracht van Begeleiding’ stelt al geruime tijd

2009 gaan werken met in thuisbevalling gespecialiseerde

de begeleiding van de zwangere en barende centraal. De

kraamverzorgenden, zogenaamde partusteams.

barende verdient continue, intensievere ondersteuning

geboorte van de schouders, bij ruim bloedverlies direct na de geboorte en bij reanimatie van de pasgeborene. Door specifieke training en ervaring is bij de partusteams van Naviva deze vakbekwaamheid van de kraamverzorgenden nu geborgd. Doordat zij vaker bij thuisbevallingen aanwezig zijn, neemt de ervaring en daarbij ook de vakbekwaamheid van deze groep verder toe. In welke mate deze bekwaamheid landelijk is geborgd, is tijdens de ondertekening van de intentieovereenkomst niet bekend.

Kracht van begeleiding In de eerstelijns verloskunde ontstaat een beter besef dat

© Naviva

de kracht van de eerstelijns bevalling en de eerstelijns

tijdens de baring.

Waardevolle assistentie

De voordelen van deze ondersteuning zijn evident en uit

Een goede samenwerking tussen kraamverzorgende en

meerdere internationale wetenschappelijke onderzoeken

verloskundige tijdens de bevalling en de periode daarna

gebleken. (Hodnett 2007). Hoe vroeger tijdens de baring

is van groot belang. Mochten zich tijdens een bevalling

deze ondersteuning wordt ingezet, hoe effectiever deze is.

onverwachte complicaties voordoen, dan kan de verlos-

De verloskundige is verantwoordelijk voor de organisatie

kundige specifieke assistentie van de kraamverzorgende

van adequate ondersteuning van de barende, op geleide

verwachten. Het gaat om handelingen die relatief weinig

van de cliënt. Naast haar eigen begeleiding kan zij hiervoor

voorkomen, maar die de kraamverzorgende wel paraat

de ondersteuning van de kraamverzorgende inroepen.

Mieke Beentjes is beleidsmedewerker KNOV, Wil van Veen is

Het project van Naviva sluit aan bij het KNOV-project ‘de

hoofdredacteur van dit tijdschrift

Kracht van Begeleiding’. Het is een kans om de samen-

12


KNOV werking tussen twee professionals in de eerstelijns verloskundige zorg uit te breiden en de cliënt centraal te stellen met de mogelijkheid tot continue begeleiding thuis tijdens de bevalling. De zwangere, die thuis gaat bevallen onder begeleiding van een verloskundige en een partusgespecialiseerde kraamverzorgende, kan, indien zij hier zelf om vraagt of indien dit door de verloskundige nodig wordt geacht, de nodige steun en begeleiding tijdens de ontsluitingsperiode krijgen. Voor een dergelijke inzet zijn een goede opleiding en training wel een voorwaarde.

Kraamverzorgenden worden dus weer gebeld vóór de thuisbevalling en niet pas als een baby op het punt staat te worden geboren

Aankondiging regionale thema-avonden voorjaar 2010 De komende regionale thema-avonden worden georganiseerd rondom de thema’s: overdracht van zorg en het omgaan met incidenten. Belangrijke onderwerpen die eerstelijns en klinische verloskundigen aangaan. Wij nodigen u uit om een klinische dan wel eerstelijns collega te vragen om samen naar de thema-avonden te komen in uw regio. Vanwege het thema zijn de avonden toegan-

Rust en zekerheid

kelijk voor leden en niet-leden. Alle avonden zijn van

Deze werkwijze moet meer rust en zekerheid voor vrouwen

19.30 uur tot 21.45 uur en zij vinden plaats op:

tijdens de bevalling geven en moet het vak aantrekkelijker maken voor kraamverzorgenden. Met meer rust en zeker-

Maandag

29 maart

Weert

heid voor de bevallende vrouwen zou de baring soepeler

Woensdag

31 maart

Drachten

kunnen verlopen.

Maandag

12 april

Breda

Het Landelijk Indicatie Protocol geeft voldoende ruimte

Woensdag

14 april

Amsterdam

om een dergelijke inzet finaniceel te verantwoorden. De

Maandag

19 april

Deventer

vroege inzet van kraamverzorgenden als partus assistente

Woensdag

21 april

Zoetermeer

betekent niet dat gesneden wordt in de zorguren na de bevalling. Sinds 2007 vergoeden verzekeraars kraamzorguren rond de bevalling, de zogenaamd partusassistentie

Accreditatie is aangevraagd

zonder dat gezinnen moeten inleveren op de hoeveelheid kraamzorg in de eerste week na de bevalling. Bovendien

U kunt zich aanmelden voor 22 maart a.s via de email

kunnen verloskundigen, indien dat in het belang is van

[email protected]. Vermeld s.v.p. de datum

moeder en kind, eenvoudig herindiceren.

en locatie van de bijeenkomst die u wilt bezoeken. ■

In de praktijk gebeurt dit echter lang niet altijd en zeker

© Henk van Ruitenbeek

niet overal. ■


13

KNOV

De negenmaandenbeurs, een impressie Myrte de Geus De veteranen herken je zo; die komen gewapend met

Sierra Leone ook de aandacht gevestigd op dit project.

plattegrond en boodschappenkar op wieltjes de beurs-

Bezoekers kunnen het mutsje aanschaffen, wat menig-

vloer op. Klaar om allerhande gratis en bijna gratis

een doet.

producten in te laden.

We voeren veel korte gesprekjes, maar soms horen we

Aan alles is gedacht op de negenmaandenbeurs, het

meer. Zoals van de drie jonge gerokte zussen uit een

babyzusje van de huishoudbeurs. Als er nog een enkele

gezin van tien, die vertellen over de 25 kleinkinderen.

hoogzwangere dame met tassen loopt te zeulen, dan biedt de ‘tassenoppas’ uitkomst. Er is een ‘babykamer inspiratiezone’ en een ‘ikvaderroute’. Er zijn plekken om te voeden en te kolven. Oriënterend op een kinderwagen kan je het ‘buggytestparcours’ afleggen. Alleen de capaciteit van de toiletten is bij verre na niet toereikend

© Myrte de Geus

© Myrte de Geus

voor duizenden zwangere dames per dag.

Een aantal verloskundigen vertegenwoordigen onze nieuwe kaarten met bakerpraatjes aangeboden, om de vernieuwde website van de KNOV onder de aandacht te brengen. De flyer van het kinderwensspreekuur wordt uitgedeeld. Aan zwangeren wordt bovendien de folder

© Myrte de Geus

beroepsgroep op de beurs. Beursgangers worden de

over de bevalling meegegeven en naar wens ook die over pijnbehandeling. Basis van de boodschap: de verloskundige is dé geboortespecialist en je kan bij haar terecht van kinderwens tot kraambed voor betrouwbare informatie, individuele aandacht en ondersteuning. Om die boodschap te onderstrepen houdt Angela Verbeeten, vice-voorzitter van de KNOV, op een centraal podium een levendige quiz met zwangeren. Alle vragen, van foliumzuur slikken, eten voor twee, tot stoppen met ‘here I am’- mutsje van het Twinningproject. In de stand wordt met een prachtige grote foto van een babytje uit Myrte de Geus is lid van de redactie

14


© Myrte de Geus

roken, ze hebben het goed en gaan naar huis met het

KNOV En van de vrouw die na haar eerste kind steeds maar niet zwanger wordt en daar nog niets op heeft ondernomen. Met haar cyclus van 35 tot 70 dagen kan ik haar een bezoekje aan de huisarts adviseren. Veruit de meeste bezoekers lopen echter geroutineerd langs en pakken kaarten en folders aan, er van bewust dat er nog heel veel andere stands informatie en producten voor ze in petto hebben. Aan het einde van de dag puilen de karretjes dan ook uit © Beata Bosma

en zijn de kinderen in de buggy’s jengelig. Bij de uitgang heeft een verkoper strategisch een rij massagestoelen opgesteld. ■ Op 19 februari jl. ontving Tweede Kamerlid PvdA Khadija Arib bij de stand van de KNOV op de negenmaandenbeurs de Marokkaanse versie van de KNOV folders ‘Jouw bevalling: Hoe ga je om met pijn?’ en ‘Jouw bevalling: Hoe bereid je je voor?’. Deze folders zijn op initiatief van een verloskundige praktijk

© Myrte de Geus

vertaald door het Tolk- en Vertaalcentrum Nederland (zie het artikel elders in dit nummer) in tien talen, Turks, Frans, Duits, Engels, Spaans, Portugees, Arabisch, Mandarijn (Chinees), Papiamento en Somalisch. Deze folders zijn beschikbaar gesteld aan de KNOV om zo de folder breed in de belangstelling van de leden te brengen. De folders worden door de KNOV opgemaakt in de stijl van de huidige Nederlandse folders en op de KNOVwebsite geplaatst. Verloskundigen kunnen de folder downloaden en uitprinten om mee te geven aan de cliënt. Deze folders zijn ter consult tussen de cliënt en de verloskundige over keuzes omtrent baring en omgaan met de pijn.

© Myrte de Geus

© Myrte de Geus

© Myrte de Geus

ondersteuning van het reeds bestaande


15

Heeft het Nederlandse systeem nog toekomst?

DE NEDERLANDSE VERLOSKUNDE IN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF Heeft het Nederlandse systeem nog toekomst?

KNOV-congres ter gelegenheid van de inauguratie van Simone Buitendijk als 1e hoogleraar Verloskunde op 12 maart 2010 in het Muziektheater Amsterdam. Op 12 maart 2010 houdt prof. dr. Simone Buitendijk haar inaugurale rede als bijzonder hoogleraar Eerstelijns Verloskunde en Ketenzorg. Met deze door de KNOV ingestelde leerstoel is Simone Buitendijk de eerste hoogleraar Eerstelijns Verloskunde in Nederland.

Ter gelegenheid van deze bijzondere gebeurtenis organiseert de KNOV die dag een congres. Sprekers uit Australië, de Verenigde Staten, Engeland en Nederland geven hun visie op de verloskunde in Nederland en in hun eigen land. Zij beantwoorden vragen als: hoe anders is het Nederlandse systeem, kan het beter en hoe ziet de verloskunde er over 10 jaar uit? Graag nodigen wij u uit om naar dit congres te komen en alvast een kijkje in de toekomst te nemen.

Op www.congrespagina.nl/congresSimoneBuitendijk vindt u meer informatie en kunt u zich aanmelden. Graag tot 12 maart!

WETENSCHAP

Even aandacht voor … Centra voor Jeugd en Gezin Eind 2011 moeten 431 Centra voor Jeugd en Gezin (CJG) operationeel zijn. Rond deze tijd zijn er 250 gestart en zijn de overige in wording. De verwachting is dat in 2010 70% van de gemeenten prenataal zorgaanbod zal bieden vanuit het CJG. In 2011 zullen bijna alle gemeenten (97%) prenataal zorgaanbod vanuit het CJG gerealiseerd hebben.[1] Maar wat is dat voor prenataal zorgaanbod en op welke wijze is de professional bij uitstek, de eerstelijns verloskundige, hierbij betrokken? Er is tot nu toe - landelijk gezien - weinig bemoeienis van de eerstelijns verloskundige zorg met de Centra voor Jeugd en Gezin. De voor de ontwikkeling verantwoordelijke gemeenten en wethouders hebben over het algemeen weinig notie van de belangrijke rol die verloskundigen bij het prenatale aspect kunnen spelen. Hoe kan het anders als je ziet dat de invulling vaak bestaat uit zwangerschapsgym en yoga? Het lijkt dus niet onverstandig als de KNOV en verloskundigen zich oriënteren op de mogelijkheden. Dat begint met nadenken over welke rol zij zouden willen vervullen in deze centra. In welke positie zien zij zich? Oriënteren, nadenken en vervolgens planmatig handelen zijn nu nodig om straks niet in een ongewenste rol te worden geduwd. Verloskundigen kunnen maar beter mede-architect zijn. En het hoeft niet voor niets, want er zijn budgetten beschikbaar uit de Brede Doeluitkering Centra voor jeugd en Gezin (BDU CJG). Die zijn weliswaar niet geoormerkt, maar elke gemeente is verantwoordelijk voor haar eigen prenatale voorlichting! Gemeenten investeren de komende jaren sterk in hun CJG. Die centra gaan er dus zeker komen, niet op de laatste plaats omdat ze het belangrijkste wapenfeit van minister Rouvoet voor Jeugd en Gezin vormen. Het maakt deel uit van zijn poging om de zorg voor kinderen zo goed mogelijk aan elkaar te knopen. Er zijn, ook om de CJG’s te realiseren, voldoende financiële middelen beschikbaar. In de afgelopen vijf jaar heeft het denken over de zorg voor kinderen zich sterk ontwikkeld. Vijf jaar geleden was een kind pas een kind na de geboorte, reden waarom de verloskundige toen niet meedeed in de discussie. Nu, vijf jaar later, hoort de zwangerschap er helemaal bij en wordt af en toe door beleidsmakers zelfs de preconceptieperiode er al bij betrokken. Dat is een echte verandering in denken. En het gaat snel! Er is nu een duidelijke rol voor de eerstelijns verloskundige weggelegd ook als het gaat over opvoedingsproblemen, kindermishandeling en de vroege opsporing daarvan. De zwangerschap is nog relatief beperkt in beeld, maar dat verandert snel en ik beschouw het als een uitgelezen kans voor de eerstelijns verloskundigen om zich in te werken in een beginnend systeem van zorg voor kinderen. Eerstelijns verloskundigen moeten zich een rol verwerven in het vroeg opsporen van eventuele gezinsproblematiek. Probleem is dat niet alle wethouders deze ontwikkeling even duidelijk voor ogen hebben. Maar de wethouders met visie op dit terrein beginnen het langzamerhand wel te zien en zijn bereid hun oor te lenen voor goede plannen op dit gebied vanuit de eerstelijns verloskunde. TvV maart 2010 • KNOV

17

WETENSCHAP De Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte adviseert prenataal huisbezoek en adviseert om in het verlengde hiervan ook de alpha.nl, als instrument voor vroegsignalering van ongunstige groeiomstandigheden, bij de eerstelijns verloskundige neer te leggen.

Geeft maternale obesi afwijkingen bij de neo

Hoe pak je dit op? Een eerstelijns verloskundige zal zich in kring of VSV-

B. Torrenga, M.C. Biesheuvel, M.J. Grasman en M.G.A.J. Wouters

verband samen met anderen moeten verdiepen in de sociale kaart van haar werkgebied. Kijk naar wat je al

Achtergrond

doet – vaak een beetje tussendoor – en hoe je dat

Overgewicht en obesitas zijn in de westerse wereld een

structuur en systeem kunt bieden.

steeds groter wordend probleem. Overgewicht wordt gedefinieerd door een BMI 25-30, obesitas door een

Laat ik het zo stellen. De wereld van de eerstelijns verlos-

BMI > 30.1 In Nederland heeft ongeveer 12% van de

kundige is enorm in beweging. Dat biedt tal van nieuwe

vrouwen in de fertiele levensperiode obesitas.2 Indien

kansen en mogelijkheden. Het CJG is zo’n kans, zeker als

er sprake is van preconceptionele obesitas zijn er aan-

je beseft dat preventie en aanverwante zaken steeds

wijzingen dat er meer aangeboren afwijkingen voor-

dichter bij de verzekerde zorg komen te liggen en de

komen bij de neonaat.

zorgverzekeraar straks ook bij de gemeente aan tafel schuift, ook al hebben partijen nu nog maar een begin-

Vraagstelling

nend idee wat ze met elkaar zouden moeten en willen.

Geeft maternale obesitas een verhoogde kans op congenitale afwijkingen bij de neonaat?

Twee dingen zijn noodzakelijk: verloskundigen moeten

Patient:

Zwangere met BMI > 30

de wereld waarin we allemaal leven en waarin zij werken

Exposure:

Obesitas

goed in kaart brengen en moeten op een nieuwe manier

Comparison:

Zwangere met BMI < 25

gaan denken over hun kwaliteiten, mogelijkheden en

Outcome:

Verhoogde kans op congenitale afwijkingen bij de neonaat

zorg. De eerstelijns verloskunde heeft veel raakvlakken met preventie en public health. Dat kan veel beter worden benut. ■

Zoekstrategie In pubMed werd gezocht met de volgende zoektermen:

Simone Buitendijk, Bijzonder hoogleraar Eerstelijns

maternal obesity, pregnancy, congenital birth defects,

Verloskunde en Ketenzorg, AMC-UvA/TNO

BMI >30, systematic review, meta-analysis. De zoektermen maternal obesity AND congenital birth

[1]

Houwer J, de Jong M, van Westering Y, Burger G. Inhoudelijk verslag

Brede Doeluitkering voor CJG in 2008., BMC, oktober 2009

defects leverden 545 resultaten op. Het te bespreken artikel werd gekozen omdat het een recente (2009) systematische review betreft.

Evidence Stothard et al.(2009) verrichtten een systematische analyse van de beschikbare literatuur naar de mogelijke relatie tussen maternaal overgewicht en obesitas en congenitale afwijkingen bij het ongeboren kind. Met behulp van de gevonden artikelen werd een systematische review B. Torrenga is aios verloskunde & gynaecologie, M.C. Biesheuvel en M.J. Grasman zijn coassistent en M.G.A.J. Wouters is gynaecoloog; allen zijn verbonden aan de Afdeling Verloskunde & Gynaecologie, VU medisch centrum, Amsterdam Correspondentieadres: [email protected]

Dit artikel is met toestemming van uitgever en auteurs overgenomen uit het NTOG 2009, 12; vol. 122: 338-340.

18


WETENSCHAP

tas een verhoogde kans op congenitale naat? geschreven en een meta-analyse uitgevoerd.

controlstudies en twaalf cohortstudies. De BMI was

Er werd in het kader van deze studie een uitgebreid

veruit de meest gebruikte maat voor maternaal gewicht.

literatuuronderzoek verricht in MEDLINE, EMBASE,

Neuralebuisdefecten en hartafwijkingen werden het

CINAHL en Scopus van januari 1966 tot mei 2008.

meest onderzocht. Achttien artikelen met onvoldoende

Er werden observationele studies met bekende BMI van

te extraheren data konden wel geïncludeerd worden in

vóór de zwangerschap of vroeg in de zwangerschap en

de meta-analyse. Een overzicht van de resultaten staat in

data over congenitale afwijkingen geïncludeerd.

tabel 1.

Per congenitale afwijking of subtype werd een minimum van 150 casus gehanteerd om een gepoolde oddsratio

Neuralebuisdefecten:

(OR) te kunnen berekenen.

Obese gravida hadden een significant hogere kans op

Er werden 1944 potentieel bruikbare artikelen gevonden,

dit spectrum van afwijkingen ten opzichte van moeders

waarvan 39 geïncludeerd konden worden in de systema-

zonder obesitas. Ook voor anencefalie was het verschil

tische review en achttien in de meta-analyse.

significant. De kans op spina bifida was twee keer hoger

Vier reviewers hebben de gegevens verzameld met behulp

bij obese moeders ten opzichte van moeders zonder

van standaardformulieren. Er waren geen verschillen in

obesitas, maar niet significant verschillend. Overgewicht

de door hen geëxtraheerde data. Van alle geïncludeerde

liet geen significante verschillen zien.

artikelen werden oddsratio’s en 95%-betrouwbaarheidsCardiovasculaire afwijkingen:

intervallen berekend.

Zowel moeders met overgewicht als obese moeders

Resultaten

hadden een significant verhoogd risico op kinderen met

Er waren 39 bruikbare artikelen, waarvan de meeste uit

aangeboren hartafwijkingen. Obesitas gaf een verhoogd

de Verenigde staten afkomstig en de rest uit Europa,

risico op septumafwijkingen, maternaal overgewicht

Canada en Australië. Negenentwintig ervan waren case-

veroorzaakte geen verhoogd risico. Er werd bij kinderen

Tabel 1. Odds ratio aangeboren afwijkingen bij overgewicht en bij obesitas Afwijking

OR (overgewicht)

OR (obesitas)

Neuralebuisdefecten (als groep)

OR 1,20; 95%-BI 1,04-1,38; p = 0,1

OR 1,87; 95%-BI 1,62-2,15; p < 0,001

Anencephalie

Niet significant

OR 1,39; 95%-BI 1,03-1,87; p = 0,03

Spina bifida

Niet significant

OR 2,24; 95%-BI 1,86-2,69; p < 0,001

Cardiovasculaire afwijkingen (als groep)

OR 1,08; 95%-BI 0,94-1,25; p = 0,27

OR 1,30; 95%-BI 1,12-1,51; p = 0,001

Septumafwijkingen

Niet significant

OR 1,20; 95%-BI 1,09-1,31; p < 0,001

Lipspleet

Niet significant

Niet significant

Gehemeltespleet

Niet significant

OR 1,23; 95%-BI 1,03-1,47; p = 0,02

Gehemelte en lipspleet

Niet significant

OR 1,20; 95%-BI 1,03-1,40; p = 0,02

Overige afwijkingen: Anorectale atresie

Niet significant

OR 1,48; 95%-BI 1,12-1,97; p = 0,006

Hydrocefalus

Niet significant

OR 1,68; 95%-BI 1,119-2,36; p = 0,003

ledematen

Niet significant

OR 1,34; 95%-BI 1,03-1,73; p = 0,03

Gastroschisis

Niet significant

OR 0,17; 95%-BI 0,10-0,30; p < 0,001

Reductieafwijkingen


19

WETENSCHAP van moeders met overgewicht of obesitas geen significant

waarin de gedefinieerde BMI-categorieën globaal overeen-

verhoogd risico gevonden voor tetralogie van Fallot. Ook

kwamen met de BMI-indeling zoals opgesteld door de

ten aanzien van transpositie van de grote vaten werd

World Health Organisation (WHO). Voor de meerderheid

geen significant verhoogd risico aangetoond hoewel de

van de aangeboren anomalieënsubtypen werd geen

OR binnen de obese groep een tendens naar verhoging

significante heterogeniteit gevonden tussen de verschil-

vertoonde (OR 1,41; 95%-BI 0,97-2,06; p = 0,07). Voor

lende aangenomen BMI-categorieën. De validiteit kan

het hypoplastisch linkerhartsyndroom, coarctatie van de

gelimiteerd worden door het feit dat de data over het

aorta en aorta-anomalieën werd geen verhoogd risico

gewicht niet goed te objectiveren zijn. In de meeste

aangetoond.

studies was het gewicht gebaseerd op zelfrapportage. Het is niet uit te sluiten dat er eerder een lager gewicht

Schisis:

dan een hoger gewicht werd gerapporteerd, met het

Obesitas van de moeder gaf bij de kinderen een significant

risico dat de gepoolde OR’s in de meta-analyse overschat

verhoogde kans op een gehemeltespleet en op een

worden.

cheilopalatoschisis, echter niet op een solitaire lipspleet.

De sensitiviteitsanalyse laat zien dat verandering van het

Overgewicht gaf geen verhoogde kans op schisis.

poolingmodel, de methodologische inclusie- of exclusiecriteria geen significante verandering teweegbrengen in

Andere congenitale afwijkingen:

de waarde van de gepoolde OR’s voor neuralebuis-

Obese moeders hadden ook een verhoogde kans op

defecten of cardiovasculaire afwijkingen. Dit ondersteunt

een foetus met anorectale atresieën, hydrocefalus en

de conclusie van de auteurs en suggereert dat de

afwijkingen aan de ledematen bij hun kinderen.

resultaten zijn bestand tegen confoundinginvloeden.

Overgewicht vertoonde geen verhoogd risico. De prevalentie van gastroschisis was daarentegen in de

Conclusie

groep van obesitas juist significant lager, bij overgewicht

Het artikel van Slothard geeft een goed overzicht van de

werd er geen associatie gezien.

beschikbare gegevens over obesitas en overgewicht bij

Hernia diaphragmatica, oesofagusatresie, hypospadie,

de moeder en congenitale afwijkingen bij de neonaat.

afwijkingen van de tractus urogenitalis, buikwand-

Vrouwen met obesitas hebben een significant hogere

defecten en micro-encefalie hadden geen relatie met

kans op een kind met een neuralebuisdefect, cardio-

overgewicht of obesitas.

vasculaire afwijkingen, schisis, anorectale atresie, hydrocefalus en reductie afwijkingen aan de ledematen. Er is

Mechanisme

geen bewijs dat dit ook geldt voor vrouwen met over-

Een potentieel mechanisme voor de verhoogde kans op

gewicht. Obesitas geeft daarentegen juist een lagere

congenitale afwijkingen bij obese moeders is de associatie

prevalentie van gastroschisis.

met malnutritie en met name foliumzuurdeficiëntie, mogelijk op basis van een ander verdelingsvolume.

Aanbeveling

Tevens is er een sterke relatie tussen obesitas en diabetes

Obese vrouwen met kinderwens komen in aanmerking

en de daarbij horende insulineresistentie en hyperglykemie.

voor preconceptioneel advies en voorlichting over de

Zoals reeds bekend, is diabetes een risicofactor voor con-

verhoogde kans op congenitale afwijkingen bij het nage-

genitale afwijkingen en dan met name voor afwijkingen

slacht en de mogelijkheden van prenatale diagnostiek. ■

aan het centrale zenuwstelsel en het foetale hart.

Literatuur Critical appraisal

1. World Health Organisation (WHO), Tice et al, 2008.

Het artikel is toepasbaar aangezien de patiëntenpopulaties

2. http://www.rivm.nl

en de risicofactor zoals omschreven in het artikel en de

3. Stothard KJ, Tennant PW, Bell R, Rankin J. Maternal

PECO-vraag overeenkomen. De onderzoekers hebben

overweight and obesity and the risk of congenital

zowel casecontrol als cohortstudies geïncludeerd en tevens

anomalies. JAMA 2009;301:636-50.

zijn indexgroep en controlegroep adequaat geformuleerd. Het bestaan van bias werd door middel van een statistische test en de ‘trim-en-fill’-methode uitgesloten. Hoewel er sprake was van een onafhankelijke meting van de uitkomsten, laat de mate van blootstelling zich lastiger omschrijven. De definities van de BMI behorende bij obesitas en overgewicht variëren in de meta-analyse. De auteurs hebben echter alleen artikelen geïncludeerd 20


WETENSCHAP

Voortgang DELIVER Relinde van der Stouwe

Ruim een half jaar geleden berichtten de projectleiders Evelien Spelten en Trudy Klomp ons over het DELIVER-onderzoek. De hoogste tijd om te kijken naar de voortgang van deze grootschalige studie naar de eerstelijns verloskundige zorg in Nederland.

op ’blackboard‘ en dacht: dat vind ik een leuke bijbaan. Ik kom in contact met verloskundigen en met zwangere vrouwen. En ik krijg ook nog wat mee van onderzoek doen. Niet dat ik zelf direct wetenschappelijk onderzoeker wil worden, maar van wat ik tot nu toe op de opleiding meemaak, vind ik de wetenschappelijke kant van het vak wel interessant. Ik zie ook het belang ervan

Stand van zaken

in voor de verloskundige in de eerstelijn.”

In de zomer van 2009 werd de pilot in drie praktijken

Nikki neemt een à twee keer in de maand contact op

afgerond. De pilot was bedoeld als check of alle schakels

met ‘haar’ vier praktijken. Ze inventariseert de problemen

in de organisatie van de dataverzameling werken. Tevens

bij de verloskundigen en bij de cliënten die de vragen-

werden de vragenlijsten voor cliënten uitgetest en bijge-

lijsten in moeten vullen. De verloskundige praktijk meldt

steld. Vanaf 1 september 2009 zijn de drie pilotpraktijken

alle nieuwe cliënten, met uitzondering van de ‘weigeraars’,

officieel van start gegaan met het verzamelen van gege-

aan bij een onderzoeksbureau. Dit bureau stuurt de cliënte

vens; tussen 1 oktober en 1 december 2009 volgden nog

vervolgens namens de verloskundige praktijk de vragen-

zeventien praktijken. Een jaar lang zullen alle nieuw aan-

lijsten en houdt bij wie reageert. Nikki: “Aan het eind

gemelde en reeds in zorg zijnde cliënten worden uitge-

van de maand krijg ik een lijst van cliënten die nog niet

nodigd mee te doen aan de studie en worden gevolgd.

hebben gereageerd. Ik bel hen dan op en informeer

Trudy Klomp: “Wij schatten dat we uiteindelijk gegevens

waarom ze de vragenlijst nog niet hebben ingevuld.

zullen verkrijgen van 8000 tot 9000 zwangere vrouwen, waarvan ongeveer 1200 complete zorggevallen. Dat wil zeggen, cliënten die wij vanaf de intake tot aan 6 weken post partum hebben kunnen volgen. De gegevens die we verzamelen, komen voort uit vragenlijsten die cliënten invullen. Daarnaast zijn er de LVRgegevens die het NIVEL verzamelt en de gegevens van de cliëntendossiers. En praktijken zelf leveren informatie over de organisatie van zorg. In februari gaan de eerste praktijken tijdschrijven. Doel hiervan is in kaart te brengen hoeveel tijd anno 2010 besteed wordt aan directe en niet-cliëntgebonden taken.”

Veldwerkers © Nationale Beeldbank

Alle gegevens komen terecht in een grote databank van de vakgroep ‘Midwifery Science’ van het EMGO+, het instituut voor onderzoek naar gezondheid en zorg van de Vrije Universiteit van Amsterdam. Er zijn vijf verloskunde studenten aangetrokken die als taak hebben de respons van de cliënten te verhogen en de contacten met de 20 deelnemende praktijken te onderhouden. Zij zijn de

Soms heeft een vrouw geen internet, dan vraag ik het

schakels tussen het Deliver projectteam en de verlos-

Deliver projectteam om een papieren vragenlijst te sturen.

kundige praktijken.

Of iemand is verhuisd en denkt dan dat ze vragenlijst

Nikki van den Heuvel is tweedejaars student aan de VAA

niet in hoeft te vullen. Ik krijg ook wel eens vrouwen aan

en is één van de veldwerkers. Nikki: “Ik zag de oproep

de telefoon die een miskraam hebben gehad. Ik probeer dan uit te leggen dat we toch graag willen dat zij de

Relinde van der Stouwe is redacteur van dit tijdschrift

vragenlijst invullen, omdat het ook belangrijk is te weten TvV maart 2010 • KNOV

21

WETENSCHAP hoe vrouwen de zorg rond een miskraam ervaren. De

schap. Wilma van Driel, gezondheidswetenschapper en

meeste vrouwen reageren erg positief op de studie en

beleidsmedewerker bij de KNOV, focust op de samen-

willen graag meewerken. Daarnaast proberen we, bij-

werking tussen verloskundigen en gynaecologen rond

voorbeeld ingeval van een miskraam, de verloskundigen

de overdracht van zorg. Recent is Agatha Boerleider, arts

te motiveren om het onderzoek nog even onder de

en gezondheidswetenschapper bij het Nivel, gestart met

aandacht te brengen bij deze vrouwen en het belang te

onderzoek onder zwangeren met een niet-Nederlandse

benadrukken om deze vragenlijst in te vullen.

achtergrond. Het DELIVER-team is zich er van bewust

Bij slecht Nederlands sprekende cliënten probeer ik eerst

dat migrantenvrouwen speciale aandacht vragen. Zij zijn

duidelijk te maken waar ik voor bel, soms lukt dit bijvoor-

doorgaans moeilijk te bereiken met schriftelijke vragen-

beeld wel in het Engels. Als dit niet lukt, vraag ik of er een

lijsten. Deze deelstudie vindt plaats onder leiding van

partner, zus of vriendin in de buurt is die wel Nederlands

professor Walter Devillé, bijzonder hoogleraar

spreekt. Aan hen leg ik dan uit dat ik bel voor het DELIVER-

Vluchtelingen en gezondheid aan de Faculteit der

onderzoek en vraag hen of mevrouw de uitnodiging

Maatschappij- en Gedragswetenschappen van de

heeft ontvangen. Soms stel ik voor om de vragenlijst

Universiteit van Amsterdam en projectleider bij het Nivel.

samen in te vullen, met de hulp van bijvoorbeeld een

In de pijplijn zit nog een studie naar de kraamzorg: Wat is

zus of partner. Een andere mogelijkheid is om een tolk in

het effect van de inzet van de kraamverzorgster als doula

te schakelen die mevrouw telefonisch kan interviewen.

tijdens de baring? Focusgroepen met kraamverzorgenden

Dit kan alleen als zij Turks of Arabisch spreekt, andere

moeten inzicht geven hoe zij met verloskundigen samen-

talen vallen helaas af. Wanneer mevrouw wel goed

werken, wat zijn de valkuilen en wat zou anders en beter

Engels spreekt, kan zij een schriftelijke Engelse vragenlijst

kunnen volgens kraamverzorgenden? Daarnaast moeten

ontvangen. In principe bellen we één keer een vrouw op.

focusgroepen met partners van bevallen vrouwen in beeld

Als ze dan nog niet reageert, dan laten we het daarbij.

brengen hoe zij tegen hun rol aankijken tijdens de baring

Vanuit het Deliver projectteam wordt dan nog eenmaal

en wat hun verwachtingen zijn van de verloskundige

een papieren versie verstuurd om de respons zo hoog

zorg aan hun partners. ■

mogelijk te krijgen.”

Promotieonderzoek Trudy Klomp is tevens één van de promovendi in de

Gevraagd: medewerking van alle verloskundige praktijken

DELIVER-studie. Haar onderzoek richt zich op de pijnbeheersing tijdens de baring. Wat is de vraag van vrouwen

In mei 2010 worden alle praktijken in

naar pijnstilling, en wat wordt er aangeboden door

Nederland benaderd met een vragenlijst over

verloskundigen? Trudy Klomp houdt interviews met

de organisatie van de zorg. Het DELIVER-

zwangeren over hun verwachtingen ten aanzien van

team hoopt op een 100% respons.

baringspijn, over hoe zij de pijn kunnen beheersen, wat

Trudy: “We willen namelijk de zorg in de

de rol van hun partner en verloskundige zal zijn. En ze

twintig DELIVER-praktijken kunnen afzetten

interviewt ook recent bevallen vrouwen over hun ervarin-

tegen de verloskundige eerstelijnszorg in

gen met pijn tijdens de baring. Daarnaast bestudeert zij

heel Nederland. We hebben de twintig

literatuur over inhalatie-analgesie tijdens de baring en

praktijken zorgvuldig geselecteerd; er zijn

werkt zij samen met anderen aan een Cochrane-review.

grote en kleine praktijken, solo en groeps-

Daarnaast lopen er nog zes andere promotietrajecten.

praktijken, op platteland en in de stad, en

Verloskundige en theoloog Janneke Gitsels onderzoekt de

over het hele land verspreid. Maar of de zorg

invloed van de religie van islamitische vrouwen op hun

in deze representatief is voor heel Nederland,

keuze voor prenataal onderzoek. Psycholoog Linda Martin,

weten we natuurlijk niet zeker. Daarom zou

docent aan de VAA, houdt zich bezig met prenatale

het geweldig zijn als verloskundige praktijken

counseling. Verloskundige Esther Feijen, docent aan de

massaal reageren op onze vragenlijst. Dat

VAG bestudeert welke zorgvraag van de zwangere bij

geeft ons inzicht of de zorg in de twintig

welke zorgverlener terecht komt. Monique Pereboom

DELIVER-praktijken vergelijkbaar is met de

zorgt voor de dagelijkse gang van zaken rond de data-

verloskundige praktijken in de rest van

verzameling in de twintig praktijken, en promoveert op

Nederland.”

de voorlichting over infectieziekten tijdens de zwanger-

22


WETENSCHAP

Problematische borstvoeding door een te korte tongriem Klinische les Erica D.M. Post, StijnW.M. Rupert en Tom W.J. Schulpen Dames en Heren,

opgemerkte korte tongriem. Zijn gewicht bij ontslag op

Het doorsnijden van een te korte tongriem is een eeuwen-

dag 4 bedraagt 3440 g.

oude ingreep. Een abnormaal korte tongriem (ankyloglossie, ‘tongue tie’, frenulum breve) veroorzaakt soms

Cup-feeding

problemen door een beperkte mobiliteit van de tong. Op

Voeden via een bekertje dat met de rand

zuigelingenleeftijd zijn dit problemen bij de borstvoeding.

tegen de beide mondhoeken van het kind

Op latere leeftijd treden problemen op bij onder andere

wordt geplaatst en op de onderlip rust. De

articuleren, tandvleeshygiëne, ijsjes likken, bespelen van

tong bevindt zich bij voorkeur in de beker.

blaasinstrumenten, tongzoenen, en malocclusie in de

De melk raakt net de lippen en het kind nipt

orthodontie [Lalakea ML et al, 2003].

de melk of likt hem op.

Door de toename van aandacht voor borstvoeden komt bij zuigelingen de korte tongriem weer in de belangstelling, vooral bij zorgverleners die hier nauw bij betrokken

Op de 16e dag volgt een heropname vanwege huilen en

zijn. Problemen die bij de moeders kunnen optreden zijn

onvoldoende groei ondanks het frequent aanleggen aan

tepelpijn, tepelkloven, stuwing of juist te weinig moeder-

de borst. Zijn gewicht is dan nog gelijk aan het geboorte-

melk, en mastitis. Bij zuigelingen met ankyloglossie ziet

gewicht. Bij lichamelijk onderzoek zien we een dystroof

men ‘failure to thrive’, luidruchtig drinken met een klak-

kind. Afwijkingen worden niet gevonden, behalve een

kend geluid, frequent loslaten of weigeren van de borst,

tongriem die reikt tot aan de tongpunt en die de tong

of juist continu willen drinken [Ballard JL et al, 2002;

tot een ‘V’ vormt bij optrekken (figuur 1a). Bij borst-

Messner AH et al, 2000].

voeding drinkt het patiëntje maximaal 40 ml per keer

Aan de hand van 2 casussen willen wij in deze les het

zodat bijvoeding met de fles nodig is. Hij wordt ter

belang van het tijdig herkennen van deze aandoening

observatie opgenomen en behandeling via frenulotomie

benadrukken. Daarnaast willen we het effect van

vindt kort na de opname plaats (zie figuur 1b). Binnen

behandeling middels frenulotomie illustreren.

12 uur na de ingreep is geen bijvoeding meer nodig,

Patiënt A, een jongen, wordt bij een amenorroeduur van

omdat hij minstens 70 tot 80 ml per keer uit de borst

39 2/7e weken geboren middels een vacuümextractie.

drinkt. Na 2 dagen is er een gewichtstoename van 100 g

Zijn geboortegewicht is 3475 g. De moeder is in de

en in de daaropvolgende week neemt zijn gewicht met

eerste dagen opgenomen op de IC vanwege een HELLP-

400 g toe.

syndroom. Het patiëntje krijgt voeding via ‘cup-feeding’ (zie uitlegkader), maar dit lukt niet goed omdat hij zijn

Patiënt B, een jongen, wordt bij een amenorroeduur van

tong onvoldoende kan uitsteken. Daarom krijgt hij

37 2/7e weken geboren met een geboortegewicht van

tijdelijk flesvoeding. Bij terugkomst van de moeder lijkt

3060 g. Al direct na de geboorte is het borstvoeden

hij goed aan de borst te drinken. Dit ondanks een reeds

pijnlijk voor de moeder en op de derde dag heeft ze al flinke tepelkloven. Bij haar vorige kind zijn er geen borst-

drs. E.D.M. Post en drs. A.W.M. Rupert, kinderartsen, Sint Antonius

voedingproblemen geweest. Het patiëntje drinkt zeer

ziekenhuis Utrecht/Nieuwegein, afd. kindergeneeskunde;

krachtig aan de borst, laat de tepel regelmatig los en

prof.dr. T.W.J. Schulpen, emeritus hoogleraar kindergeneeskunde,

maakt soms klakkende geluiden tijdens het drinken. De

Universitair Medisch Centrum Utrecht, afd. kindergeneeskunde.

moeder ondervindt gedurende de gehele voeding veel

Contactpersoon: drs. E.D.M. Post ([email protected]).

pijn en een abnormale druk op de tepel. De gewichtstoename van de patiënt is ongestoord en de moeder

Met toestemming van uitgever en auteurs overgenomen van

heeft voldoende moedermelk. Toch overweegt zij wegens

NTvG 2010;154:A918; gepubliceerd op: 10-02-2010

de pijn te stoppen met borstvoeden. Nadat de verlosTvV maart 2010 • KNOV

23

WETENSCHAP Figuur 1. Foto’s van patiënt A met ankyloglossie: (a) vóór de behandeling is de tongpunt bij huilen

© E Post, Bilthoven

V-vormig door een te korte tongriem; (b) direct na de frenulotomie tilt het patiëntje de tong goed op.

kundige een korte tongriem opmerkt, wordt de patiënt

bij de tongpunt, vervorming van de tong tot V-vorm bij

verwezen naar de polikliniek kindergeneeskunde.

optillen en tot hartvorm bij uitsteken. Hierbij is niet alleen

Bij lichamelijk onderzoek zien we een gezonde neonaat

het aspect, maar vooral het effect van de tongriem op de

van 4 dagen oud die actief en krachtig zuigt aan de

tongfunctie en -mobiliteit van belang. Hiervoor bestaan

borst en daarbij klakkende geluiden maakt. Bij inspectie

verschillende scoringssystemen zoals de zeer uitgebreide

van de mond reikt de insertie van de tongriem tot aan

‘Assessment tool for lingual frenulum function’

de tongpunt (figuur 2a) en wordt de tongcontour hart-

[Hazelbaker A, 1993]. Een eenvoudiger systeem is de

vormig bij het uitsteken van de tong (zie figuur 2b).

‘LATCH’-score (tabel) [Geddes DT et al, 2008], welke

Bij het optillen van de tong vormt zich een V-vorm. Een

speciaal voor borstvoeden is ontwikkeld. Deze score kan

frenulotomie wordt verricht waarbij het kind direct voor-

worden gecombineerd met een beoordeling van het

afgaand en volgend op de ingreep ter afleiding borst-

aspect van de tong en de tongriem.

voeding krijgt (zie figuur 2c). Na de ingreep voelt de moeder meteen verschil in de wijze waarop hij aan de

Gevolgen en beloop van ankyloglossie

borst drinkt: het drinken is veel minder pijnlijk en identiek

Pijn aan de tepels is een veel voorkomend probleem

aan de wijze waarop haar eerste kindje destijds dronk.

gedurende de eerste dagen van borstvoeden, maar dit

De tepelkloven verdwijnen binnen een week en het

verdwijnt meestal binnen korte tijd. Persisterende tepel-

borstvoeden verloopt verder probleemloos.

problemen komen bij 36 tot 80% van de moeders van baby’s met een korte tongriem voor [Messner et al,

24

Beschouwing

2000]. Dit is slechts 3% bij de moeders van kinderen met

Wat is ‘te kort’?

een normale tongriem. Oorzaken voor deze problemen

De tongriem (frenulum linguae) is een slijmvliesplooi die

zijn in recent echografisch onderzoek aangetoond.

de tong met de mondbodem verbindt in de middenlijn

Hieruit bleek dat de baby’s met een korte tongriem de

aan de onderzijde van de tong. Tijdens bewegingen

tepel en een deel van de tepelhof niet goed in de mond

van de tong zorgt de tongriem voor verbetering van de

tegen het palatum durum kunnen comprimeren, maar

speekselvloed door opening van de op de mondbodem

slechts de tepelpunt, of tepelbasis [Geddes DT et al,

gelegen glandulae sublinguales. Van ankyloglossie

2008]. Aanlegproblemen komen bij een kwart van de

spreekt men als de tongriem ongebruikelijk strak of

aangedane groep voor.

kort is of als deze te ver naar de tongpunt doorloopt.

Met een overstap naar flesvoeding verdwijnen de pijn-

Standaard diagnostische criteria voor ankyloglossie

en voedingsklachten ten gevolge van een korte tongriem

ontbreken zodat getallen sterk uiteenlopen over de pre-

meestal snel. Slordig de fles drinken kan echter als klacht

valentie bij zuigelingen, 3 tot 11%, gerelateerde klachten

blijven bestaan [Hall DM et al, 2005]. Gedurende de

en effect van therapie [Messner, 2000]. De uitgebreid-

eerste levensjaren treedt spontane verbetering van de

heid van de insertie, maar ook de dikte en de elasticiteit

tongmobiliteit vaak op. Dit komt waarschijnlijk door

van de tongriem kunnen sterk variëren.

accidenteel oprekken of traumatisch scheuren van de

Criteria voor een te korte tongriem zijn: insertie dicht

tongriem. Op de lagere schoolleeftijd heeft nog hooguit


WETENSCHAP 2% van alle kinderen een korte tongriem. Dit hoeft geen

Figuur 3. Een niet-afwijkende tongriem bij

klachten te geven, maar de logopedische en psychologi-

een kind, zichtbaar bij het maximaal optillen

sche problemen die sommige kinderen en volwassenen

van de tond, met aan weerszijden de V.

hierdoor kunnen hebben worden vaak onderschat

sublingualis en op de bodem de glandulae

[Cinar F et al, 2005]. Behandeling op latere leeftijd is

sublinguales.

dan ook niet ongebruikelijk. Dit gebeurt om alsnog alle bewegingen mogelijk te maken waarbij de tongpunt uit de mond komt en het gehele vestibulum oris met de tong kan worden gevolgd.

Figuur 2. Foto’s van patiënt B met ankyglossie: 9A0 tongriem tot aan de tongpunt; (b) de tong is hartvormig bij het uitsteken; (c) direct na de behandeling door middel van frenulotomie is de tong vrij.

Behandeling De behandeling van de korte tongriem bestaat uit frenulotomie. Hierbij wordt de tongriem, die vaak slechts uit een zeer dun vliesje bestaat, enkele millimeters ingeknipt en vervolgens verder uitgescheurd door het omhoogtrekken van de tongpunt. De veel dieper gelegen Vv. sublinguales worden zo gespaard (figuur 3) [Kupietzky A, 2005]. Vooraf wordt het kind door middel van inbakeren gefixeerd waardoor er een goed zicht op de tongbasis mogelijk is. Het is een korte en meestal nagenoeg onbloedige procedure, die na voeden binnen enkele seconden zonder problemen en zonder narcose kan worden verricht. Direct daarna wordt de baby weer met de borst gevoed. De pijnreactie tijdens en na de ingreep is doorgaans minimaal – ter onderbouwing verrichten we momenteel pijnmonitoring: de stressreacties lijken minder dan bij bijvoorbeeld een reguliere vaccinatie. Indien een nauwkeuriger chirurgische procedure nodig is, is anesthesie vereist. Bij een goed verrichte ingreep is de V-vorm bij optillen van de tong direct verdwenen en is het goed uitsteken van de tong mogelijk. Hechtingen zijn niet nodig en de frequente bewegingen van de tong bij zuigelingen tijdens voeden voorkomen adhesievorming. Deze procedure is door de American Academy of Pediatrics, de Britse National Health Service en de Canadian Pediatric Society in een TvV maart 2010 • KNOV

25

WETENSCHAP richtlijn opgenomen [NHS, IPG 149, 2005; CPS, 2002].

prospectieve, niet gerandomiseerde studie van 521

Zelden is er sprake van een zo ernstige vorm van verkorte

patiënten verbeterden de borstvoedingsklachten bij 80%

tongriem, dat een Z-plastiek van het frenulum nodig is

binnen één dag na frenulotomie [Griffiths D, 2004].

[Heller J et al, 2005]. In dergelijke gevallen is algehele

In geen van de studies bij zuigelingen werden complica-

anesthesie noodzakelijk.

ties geconstateerd. Van de baby’s onderging 18% de

Bij oudere kinderen en volwassenen, bij wie de tongriem

ingreep zelfs slapend, licht bloeden duurde 0-60 s en

meestal stugger is dan bij de zuigeling, vindt frenulotomie

huilen 5-20 s. Nadelige effecten, zoals littekenvorming

over het algemeen onder lokale of algehele anesthesie

op de lange termijn, werden niet gezien. Wel wordt

plaats. Het is verstandig om ouders van kinderen die wel

geadviseerd frenulotomie over te laten aan een daarin

een korte tongriem, maar geen borstvoedingsklachten

getrainde hulpverlener [Ballard JL et al, 2002].

hebben en geen frenulotomie laten verrichten, voor te lichten over mogelijke klachten in de toekomst. Ook bij

Dames en Heren,

een te beperkt uitgevoerde frenulotomie komen kinderen

halverwege de vorige eeuw waren de inspectie van de

zo eventueel in aanmerking voor een uitgebreidere

tongriem en een frenulotomie standaardprocedures bij

ingreep op een later moment.

slecht aan de borst drinkende kinderen. Recente studies hebben aangetoond dat de zuigtechniek bij borstvoeden

Effect van de behandeling

verbetert na frenulotomie bij ankyloglossie. Ook de

Aangezien een korte tongriem op latere leeftijd vaak

maternale tepelpijn vermindert. De ingreep is eenvoudig,

spontaan of accidenteel kan verdwijnen zijn de klachten

kort, nagenoeg pijnloos en complicaties worden niet

bij de meeste patiënten voornamelijk beperkt tot de

gezien. Gezien de relatief hoge prevalentie van ankylo-

periode van borstvoeding. In een gerandomiseerde

glossie bij zuigelingen is frenulotomie een nuttige en

gecontroleerde studie verdwenen de tepelproblemen

veilige ingreep bij borstvoedingproblemen. Dit ook

bij 27 van de 28 moeders in de groep waarbij het kind

gezien het hoge percentage van de moeders met tepel-

werd behandeld met een frenulotomie. Dit gebeurde

klachten en de sterke associatie tussen tepelpijn en stop-

maar bij 1 van de 29 moeders uit de controlegroep.

pen met de borstvoeding. Uit onderzoek blijkt dat door

De overige 28 moeders uit de controlegroep besloten

een frenulotomie de mobiliteit van de tong en de zuig-

later alsnog, met goed resultaat, tot frenulotomie

techniek van de patiëntjes verbetert. Inspectie van de

[Hogan M et al, 2005].

tongmobiliteit en de tongriem zou, vooral bij borst-

Recente echografische beelden laten bij 23 van de

voedingproblemen, weer tot de standaardprocedures bij

24 kinderen na de ingreep een significante verbetering

het eerste lichamelijk onderzoek moeten horen, net zoals

in tepelcompressie zien [Geddes DT et al, 2008]. In een

dit routinematig gebeurt in Angelsaksische landen.

Tabel 1. De ‘LATCH’-score, een soort apgarscore om borstvoedingsproblemen bij zuigelingen te signaleren en kwantificeren.5

26


WETENSCHAP Daarbij kan gebruik worden gemaakt van de LATCH-

Literatuur

score. Frenulotomie door een hierin ervaren deskundige,

Ballard JL, Auer CE, Khoury JC. Ankyloglossia: assessment, incidence, and

zoals een kinderarts, lactatiekundige, plastisch chirurg of

effect of frenuloplasty on the breastfeeding dyad. Pediatrics. 2002;110:e63. Canadian Pediatric Society. Ankyloglossia and breastfeeding. Paediatr

kno-arts, kan vroegtijdig stoppen met borstvoeden voor-

Child Health. 2002;7:269-90.

komen. In het Mesos Medisch Centrum (nu St. Antonius

Cinar F, Onat N. Prevalence and consequences of a forgotten entity: anky-

ziekenhuis, Utrecht/Nieuwegein) wordt deze ingreep al

loglossia. Plast Reconstr Surg. 2005;115:355-6.

sinds de beginjaren tachtig van de vorige eeuw door de

Geddes DT, Langton DB, Gollow I, Jacobs LA, Hartmann PE, Simmer K. Frenulotomy for breastfeeding infants with ankyloglossia: effect on milk

kinderartsen verricht tot grote tevredenheid van honderden

removal and sucking mechanism as imaged by ultrasound. Pediatrics.

moeders. Alleen al in de laatste 2 jaar zijn daar ruim

2008;122:e188-94.

250 frenulotomieën verricht, zonder complicatie, bij

Griffiths D. Do tongue ties affect breastfeeding? J of Human Lactation.

zuigelingen met ankyloglossie verwezen vanuit heel

2004;20:409-14. Hall DM, Renfrew M. Tongue tie. Arch Dis Child. 2005;90:1211-5.

Midden-Nederland. Lijsten met deskundigen op het

Hazelbaker A. The assessment Tool For Lingual Frenulum Function (ATLFF):

gebied van frenulotomie in Nederland en België zijn

Use in a Lactation Consultant Private Practice. [proefschrift]. Los Angeles

inmiddels beschikbaar http://www.borstvoeding.com/

CA: Pacific Oaks College; 1993. Heller J, Gabbay J, O’Hara C, Heller M, Bradley JP. Improved ankyloglossia

zoekdskndgn/tongriempje-nl/nederland.html en

correction with four-flap Z-frenuloplasty.Ann Plast Surg. 2005;54:623-8.

http://www.borstvoeding.com/zoekdskndgn/

Hogan M, Westcott C, Griffiths M. Randomized, controlled trial of divi-

tongriempje-b/belgie.html).

sion of tongue-tie in infants with feeding problems. J Paediatr Child Health. 2005;41:246-50. Kupietzky A, Botzer E. Ankyloglossia in the infant and young child: clinical

Leerpunten

suggestions for diagnosis and management. Pediatr Dent. 2005;27:40-6.

Een korte tongriem bij de zuigeling kan leiden tot proble-

Lalakea ML, Messner AH. Ankyloglossia: the adolescent and adult per-

men met borstvoeding. Deze problemen met borstvoeding kunnen bij het kind

spective. Otolaryngol Head Neck Surg. 2003;128:746-52. Messner AH, Lalakea ML. Ankyloglossia: controversies in management. Int J Pediatr Otorhinolaryngol. 2000;54:123-31.

leiden tot failure to thrive en bij de moeder tot tepelpro-

National Health Service. Guideline: Division of ankyloglossia (tongue-tie)

blemen en mastitis.

for breastfeeding. Interventional Procedure Guidance 149. 2005.

Inspectie van de tong en een goede borstvoedingsanam-

http://www.nice.org.uk/nicemedia/pdf/ip/IPG149guidance.pdf.

nese brengen deze aandoening eenvoudig aan het licht. Een frenulotomie, het inknippen van de tongriem, is bij een zuigeling een effectieve en zeer eenvoudige ingreep zonder risico op complicaties. ■

Horen, zien en.... Wat te doen, als je ziet dat je collega niet goed functioneert en suboptimale zorg verleent? De redactie van TvV wil in samenwerking met een juridisch medewerker van de KNOV een artikel maken over de ins and outs van dit onderwerp. Juridische, sociale en beroepsmatige aspecten zullen hierbij aan de orde komen. Bent u of is uw praktijk weleens in de situatie beland dat een collega kritiek had op uw functioneren, of heeft u zelf weleens voor de taak gestaan het disfunctioneren van uw collega bespreekbaar te maken? En wilt u uw ervaring delen voor het maken van dit artikel? Alle casus zullen onder strikte vertrouwelijkheid worden behandeld. Als zij voor publicatie geschikt zijn, zullen betrokkenen en praktijken onherkenbaar in beeld worden gebracht. Reacties kunt u sturen naar de redactie van het tijdschrift: [email protected] Dit beeldje is van Joke Hamminga (1946). De laatste 15 jaar komen meer en meer werken in brons van haar hand. Binnenkort prijkt werk van haar op de cover.


27

HagaZiekenhuis van de verloskundigen

Plus één m/v Onze vraag Voor versterking van ons verloskundig team zijn wij op zoek naar één klinisch verloskundige (M/V) voor 24-36 uur per week. U levert verloskundige zorg op tweedelijns niveau aan patiënten met een medische indicatie, waarbij u zelfstandig werkt onder supervisie van de gynaecoloog. Daarnaast heeft u een belangrijke rol in het onderwijs van artsassistenten, studentverloskundigen en co-assistenten. U bent in het bezit van het diploma verloskundige en u bent BIG-geregistreerd. U heeft minimaal 2 jaar ervaring als verloskundige in de eerste lijn. Echo-ervaring is een pré. Collegialiteit, flexibiliteit en een servicegerichte instelling zijn belangrijke eigenschappen.

De polikliniek bevindt zich op twee locaties, locatie Sportlaan en locatie Leyweg. Eind 2008 is in ons ziekenhuis een geboortehotel geopend voor eerstelijns partussen.

Uw vragen Voor meer informatie met betrekking tot deze functie kunt u contact opnemen met mevrouw drs. A. H. Feitsma, gynaecoloog, via (070) 210 0000, pieper 7474 of bij de heer W.L. Kouijzer, sectormanager van de RVE Gynaecologie, Urologie, Obstetrie, Dagbehandeling en Seksuologie, via (070) 210 0000, pieper 6830. Zie voor meer informatie ook: www.gyn-care.nl Wij bieden u een afwisselende, zelfstandige functie in een plezierige werkomgeving, met ruimte voor Uw werkkring vakinhoudelijke ontwikkeling. De arbeidsvoorwaarden Het HagaZiekenhuis is een topklinisch opleidingszijn conform CAO-ziekenhuizen. Inschaling gebeurt ziekenhuis in Den Haag waarvan één van de op basis van FWG 60, met een maximum bruto salaris speerpunten het Moeder Kind Centrum is. Er bevallen van EUR 3.945,-- per maand bij een fulltime functie circa 2200 vrouwen, waarvan 1750 met een medische van 36 uur per week. indicatie. Het team van verloskundigen bestaat momenteel uit zeven verloskundigen. Er is een Uw sollicitatie nauwe samenwerking met gynaecologen, artsDe volledige vacaturetekst, informatie over ons assistenten en verpleegkundigen. Tevens is er nauw ziekenhuis en de wijze waarop u een digitale contact met verloskundigen uit de eerste lijn. Met sollicitatie op deze vacature kunt doen, vindt u op elkaar bieden wij hoogwaardige zorg waarbij de onze internetsite www.werkenbijhaga.nl. Ga naar patiënt centraal staat. Het verloskamercomplex “vacatures”. Deze vacature staat vermeld in categorie bestaat uit acht verloskamers en drie weeënkamers, paramedisch en medisch ondersteunend onder die tezamen met de klinische afdeling en de vacaturenummer 1872. U kunt direct vanuit de polikliniek een organisatorische eenheid vormen. vacature solliciteren tot 24 maart 2010.

Het HagaZiekenhuis is lid van de vereniging Samenwerkende Topklinische opleidings Ziekenhuizen (STZ) en biedt vrijwel alle medische specialismen. Ruim 3700 medewerkers en 250 specialisten werken vanuit de kernwaarden Zorgzaamheid, Innovatie en Samenwerking aan zorg met een menselijke maat. Het ziekenhuis is gevestigd op de locaties Leyweg en Sportlaan, Juliana Kinderziekenhuis en de buitenpolikliniek Wateringse Veld.

WETENSCHAP

Zorg in eerstelijns praktijken is veilig, maar het veiligheidsmanagement kan beter…. Relinde van der Stouwe

De zorg in de eerstelijns zorg is veilig. Dat is één van de conclusies in het onderzoek van IQ Healthcare, instituut voor de Kwaliteit van Zorg van het UMC St Radboud naar patiëntveiligheid in 80 eerstelijns praktijken van verloskundigen, huisartsen, tandartsen, fysiotherapeuten en vier huisartsenposten. Van elke deelnemende praktijk en huisartsenpost werden 50 dossiers onderzocht op onveilige situaties. Daarnaast meldden de praktijken gedurende twee weken (bijna) incidenten. Dat zijn onbedoelde gebeurtenissen die tot schade aan de cliënt hebben geleid, hadden kunnen leiden of (nog) gaan leiden. Ook vulden de praktijken een vragenlijst in over het veiligheidsmanagement in hun praktijk. Een gesprek met verloskundige en onderzoeker Lucie Martijn, die het onderzoek onder de twintig verloskundige praktijken leidde.

Hoe vaak komen incidenten in de verloskundige praktijk voor? In ons onderzoek hebben wij 1000 dossiers van verloskundigen onderzocht. Er werden 25 voor de cliënte merkbare incidenten gesignaleerd (2,5%). Merkbaar betekent dat de cliënte enige schade ondervond. Omgerekend naar het gemiddeld aantal contacten dat plaatsvindt tussen verloskundige en cliënte, betekent dit dat in 0,17% van de contacten een merkbaar incident optreedt. Daarnaast werden 58 incidenten gesignaleerd die niet merkbaar waren voor de cliënte. De dossieronderzoekers signaleerden een onbedoelde gebeurtenis die tot schade had kunnen leiden, maar in werkelijkheid ondervonden de cliënte of haar (ongeboren) kind hiervan geen gevolgen. Je moet dan denken aan het afwijken van de professionele standaard, zonder dat daar een motivatie voor is. Bijvoorbeeld: na een eerste Hb-bepaling rond 12 weken waar een Hb van 7,8 mmol/l werd genoteerd, verwacht de onderzoeker rond 30 weken een nieuwe Hb-bepaling

Wat voor soort incidenten kwamen in dit onderzoek naar voren?

en uitslag in het dossier te vinden. Ontbrak deze tweede

In deze studie deelden we incidenten in naar zes verschil-

beschouwde de onderzoeker dit als een incident. Als

lende typen: organisatie, communicatie, preventie, triage,

verder uit het dossier geen aanwijzingen werden

diagnostiek en behandeling. Opvallend is dat het dossier-

gevonden dat het achterwege blijven van een tweede

onderzoek ander typen incidenten opleverde dan de twee

Hb-bepaling rond 30 weken consequenties had voor de

meldweken waarin verloskundigen zelf incidenten meld-

vrouw of haar (ongeboren) kind, dan werd dit incident

den. In de dossiers werden voornamelijk incidenten gezien

als niet merkbaar voor de cliënte betiteld. Maar je kunt je

die betrekking hebben op de organisatie en behandeling

voorstellen dat schade wel had kunnen optreden.

terwijl de verloskundigen zelf incidenten signaleerden die

In acht van de 58 incidenten waren de onderzoekers niet

vaker te maken hebben met communicatie.

in staat de mogelijke schade vast te stellen omdat zij

Onder organisatie vallen zaken als: is de kraamverzorgster

daarvoor meer informatie nodig hadden dan de dossiers

of verloskundige op tijd bij de partus aanwezig, en de

verschaften.

Hb-bepaling, zonder dat dit werd toegelicht, dan

bereikbaarheid van de praktijk. Bij behandeling gaat het over adequate risicoselectie: zijn bij de anamnese de risico-

Wat waren de gevolgen van de opgespoorde

factoren volgens de VIL geïdentificeerd? En worden de

merkbare incidenten voor de cliënte?

richtlijnen of protocollen toegepast? Ingeval van commu-

De meeste incidenten hadden tot gevolg dat er meer

nicatie moet je denken aan incidenten die gebeuren bij

monitoring nodig was; in 36% van de incidenten was

de overdracht van zorg, het ontbreken van overdracht-

dat het geval. Even zo vaak liep de cliënte tijdelijk schade

formulieren of het niet thuis treffen van de kraamvrouw.

op en in 24% van de incidenten was er sprake van emotionele schade. Bij tijdelijke schade moet je bedenken dat de behandeling later dan nodig gestart werd. Bijvoorbeeld een kraamvrouw met koorts kreeg het advies om na acht uur weer

Relinde van der Stouwe is redacteur van dit tijdschrift

de temperatuur te meten. Die tijdspanne van acht uur is TvV maart 2010 • KNOV

29

WETENSCHAP

30

lang. Was na die acht uur de koorts nog niet gezakt, dan

Wat levert een vergelijking met andere beroeps-

werd alsnog meer onderzoek ingezet en gestart met

groepen op? Welk beeld krijg je van de patiënt-

antibiotica. Daar had ze eerder die dag mee kunnen

veiligheid in de verloskundige praktijk als je deze

beginnen, indien bij haar na vier uur de temperatuur was

vergelijkt met de patiëntveiligheid in de huisartsen-

opgemeten.

praktijk of fysiotherapeuten en tandartsen?

Bij een incident moest de vrouw in kwestie worden

Als we onszelf willen vergelijken, dan moeten we ons

opgenomen in het ziekenhuis. Dit betrof een vrouw die

spiegelen aan huisartsen. Wij hebben net zoals zij veel

zwanger was van haar vierde kind. Bij de start van de zorg

patiëntencontacten en een deel betreft acute zorg.

was overleg geweest met de gynaecoloog in verband

Tandartsen zien mensen een of twee keer in het jaar en

met het lage geboortegewicht van het tweede en derde

verlenen vooral reguliere zorg. Dat geldt ook voor fysio-

kind (p< 10). Afgesproken werd dat mevrouw door de

therapeuten. Bij het dossieronderzoek onder huisartsen

verloskundige kon worden begeleid. Er werden geen

werden ongeveer twee maal zoveel incidenten gesigna-

groeiecho’s gemaakt; bij 40 weken werd mevrouw als-

leerd dan in de verloskundige dossiers. Ook omgerekend

nog verwezen met verdenking op een groeiachterstand.

naar het aantal patiëntencontacten worden meer inciden-

Er werd een kind met een gewicht onder de p5 geboren.

ten in de huisartsendossiers gevonden. Huisartsen meld-

Als er wel groeiecho’s waren gemaakt, was de groei-

den zelf ook meer incidenten: 44 terwijl verloskundigen

achterstand eerder opgespoord en had de noodzakelijke

er 36 meldden. Zo bezien zou je kunnen stellen dat wij

extra monitoring eerder kunnen starten. Of de uitkomst

het niet slecht doen. Aan de andere kant zijn huisartsen

daarmee ook anders was geweest, is natuurlijk niet te

verder met het kwaliteitsbeleid, zoals schrijven van jaar-

zeggen, maar bij dit incident was de kans op ernstige

verslagen en beleidsplannen en het werken met een

schade of overlijden zeer waarschijnlijk geweest.

systeem waarin de kwaliteit bewaakt wordt.

Wat zijn de achterliggende oorzaken van de

Enerzijds is de conclusie dat de zorg veilig is, ander-

incidenten?

zijds kan het veiligheidsmanagement beter. Is dat

In deze studie werden de oorzaken van de incidenten

niet in tegenspraak met elkaar? Ik zou zeggen als

volgens een bepaalde methode ingedeeld, het zoge-

de zorg veilig is, dan is het veiligheidsmanagement

naamde Eindhoven Classificatie Model. Dit model her-

dus goed.

leidt de oorzaken van incidenten naar vier categorieën:

De kans op schade door toedoen van een zorgverlener in

technische, menselijke, organisatorische, patiënt-

de eerstelijn is klein, zeker de kans op blijvende schade

gerelateerde factoren. Een incident kan aan meerdere

of overlijden. En dat geldt ook voor de verloskundige

oorzaken worden gekoppeld.

zorgverlener.

De twee meest geziene oorzaken van incidenten in de

We moeten echter wel bedenken dat dit het topje van de

verloskundigen praktijk houden verband met de cultuur

ijsberg is. Beperking van dossieronderzoek is nu eenmaal

binnen de beroepsgroep en interne management-

dat je niet kunt vinden wat niet is genoteerd. Ook het

beslissingen. Beide vallen onder de categorie organisato-

zelf melden, is afhankelijk van de focus van de verlos-

rische factoren.

kundige op incidenten. Uit de twee weken, waarin verlos-

Zo zijn er wel richtlijnen en protocollen, maar ze worden

kundigen zelf incidenten meldden, kunnen we opmaken

niet toegepast. Althans de onderzoekers constateerden

dat lang niet iedere verloskundige incidenten ook als

in het dossier een afwijking van een richtlijn of protocol

zodanig herkent. In twaalf van de twintig deelnemende

zonder dat dit gemotiveerd werd. Ik gaf al het voorbeeld

praktijken werden incidenten gemeld, terwijl incidenten

van het niet volgen van de standaard Anemie. Een ander

echt in elke praktijk gebeuren.

voorbeeld is een positieve GBS-vaginakweek bij een vorige

In slechts 17 % van de praktijken worden incidenten

bevalling, waarbij geen actie wordt ondernomen.

geregistreerd. Systematisch registreren en analyseren van

Onder interne managementbeslissingen wordt bijvoorbeeld

incidenten is noodzakelijk om vergelijkbareen andere

de achterwachtregeling verstaan. De beslissing om wel of

fouten te kunnen voorkomen. Een van de incidenten die

niet een collega te vragen ergens te gaan kijken omdat

gemeld werd, ging over de naam van een kraamvrouw

jijzelf bezig bent met een bevalling. Dat soort incidenten

die verkeerd in de agenda van de kraamvisites was geno-

werden in de dossiers gesignaleerd. De verloskundige

teerd. In verband met een drukke dag met bevallingen

komt net op tijd binnen om het kind op te vangen. Er is

werd pas in de avond de juiste cliënte achterhaald en

dan geen merkbare schade, maar wel is de gebruikelijke

bezocht. De pasgeborene bleek overdag weinig gedronken

monitoring achterwege gebleven. En die had plaats

te hebben en werd ’s avonds alsnog opgenomen. Een

kunnen vinden als de verloskundige eerder een collega

dergelijk gebeurtenis vraagt om nadere beschouwing.

had ingeschakeld.

Want behalve dat een vergissing in een naam een later


WETENSCHAP dan gepland bezoek heeft opgeleverd, hebben de kraam-

Gegevens onderzoeksrapport:

verzorgster en de kraamvrouw kennelijk niet zelf eerder aan de bel getrokken of de verloskundige weten te vinden.

Het rapport ‘patiëntveiligheid in de

Het onderzoeken hiervan kan wellicht aanwijzingen geven

Nederlandse eerstelijnszorg anno 2009’ is

hoe signalen van een afwijkend beloop bij kraamvrouw

een publicatie van het Scientific Institute

of kind tijdig worden gemeld en tijdig actie kan worden

for Quality of Healthcare (IQ healthcare),

ondernomen.

UMC Sint Radboud. De auteurs zijn M.

Naast het ontbreken van een meldsysteem van incidenten

Harmsen, P. Giesen, L. Martijn, Th. Mettes,

viel verder op dat weinig praktijken in deze studie een

W. Verstappen, R. Nijhuis-van der Sanden en

kwaliteitssysteem hebben. Dit geeft aan dat wij, verlos-

M. Wensing. Het is te downloaden van:

kundigen, nog niet bezig zijn met op structurele wijze de

www.iqhealthcare.nl.

kwaliteit van zorg te evalueren en te verbeteren. We zijn

Naast Lucie Martijn werkten aan het onder-

niet gewend om gericht naar de uitkomsten te kijken;

zoek in de verloskundigenpraktijken mee:

niet naar de slechte noch naar de goede.

Carola Groenen, Irma Maassen, Ageeth

Behalve naar individuele uitkomsten zouden we op struc-

Rosman, en Alieke de Roon. Zij zullen op de

turele wijze ook naar de organisatie van de zorg moeten

thema-avonden van eind maart- begin april

kijken. Hoe we als praktijk de randvoorwaarden voor

het rapport toelichten.

goede zorg hebben geregeld, zoals bereikbaarheid, achterwacht, voorkomen van infecties etc. We hebben daarvoor al een goed instrument: de PAI, maar kennelijk

Op de KNOV-ledensite vindt u de handreiking MIP (mel-

gebruiken veel verloskundigen die nog niet.

den incidenten patiëntenzorg) waarin wordt aangegeven

Dus ja, de zorg is relatief veilig, maar het veiligheids-

hoe u binnen uw eigen praktijk een systeem kunt opzet-

management kan beter!

ten van incidenten registreren, analyseren en het opstellen van verbeterplannen. ■

9khikiWWdXeZ7LC

A[dd_i[dlWWhZ_]^[Z[d *cWWhj '+[d((cWWhj ',cWWhjWWdlWd] '.cWWhj (+cWWhj '[d'+Wfh_b ,Wfh_b -Wfh_b .[d'/Wfh_b '([d(-Wfh_b '+Wfh_bWWdlWd] (&Wfh_b ((Wfh_b ((Wfh_b *`kd_ '+`kd_

A_dZ[hp_[aj[i[dpmWd][hiY^Wf AhWY^jlWdX[][b[_Z_d] Feij>8E8Wi_iYkhiki;YêiYef_[ IYêb_d]iZW]ijW][X[][b[_Z[hi >[Y^j[dlWd[[d[f_i_ejec_[ 8[][b[_Z_d]X_`Xehijle[Z_d] L[hbeiakdZ_][fhWaj_àIY^_bZab_[hfheXb[cWj_[a L[hbeiakdZ_][fhWaj_à0Z[fWi][Xeh[d[ Fh[YedY[fj_[peh] AhWY^jlWdX[][b[_Z_d] 9khikiijW][m[haX[][b[_Z_d] C[bZ_d]a_dZ[hc_i^WdZ[b_d] IYêb_d]iZW]ijW][X[][b[_Z[hi Fh[dWjWb[]he[fileehb_Y^j_d] H[\[h[[hZW] L[hZ_[f_d]iZW]j[hc_`d[YêiYef_[0amWb_j[_jedZ[hZ[be[f

;_dZêl[d ;_dZêl[d CWWijh_Y^j D_`c[][d CWWijh_Y^j CWWijh_Y^j D_`c[][d D_`c[][d ;_dZêl[d D_`c[][d ;_dZêl[d ;_dZêl[d ;_dZêl[d ;_dZêl[d CWWijh_Y^j CWWijh_Y^j

M[Z[heceh]Wd_i[[hj^[j A[dd_iY[djhkcZ_l[hi[Ykhikii[d _d;_dZêl[d"D_`c[][d" CWWijh_Y^j[deeaefbeYWj_[ _dZ_[d][m[dij$

IYêb_d]iZW]fhWaj_àWii_ij[dj[i '&cWWhj A_dZ[hp_[aj[i"Xbe[Zl[hb_[i[df_`d'[^[b\jpmWd][hiY^Wf$ HebWbi]Wijlhekm ;_dZêl[d (/cWWhj 8be[Zl[hb_[i[df_`d([^[b\jpmWd][hiY^Wf$B[[\ij_`bWZl_[p[d D_`c[][d (.Wfh_b 8be[Zl[hb_[i[df_`d([^[b\jpmWd][hiY^Wf$B[[\ij_`bWZl_[p[d ;_dZêl[d 7Wdc[bZ[de\c[[h_d\ehcWj_[0J&*)#)..+*&-;a[dd_iY[djhkc6Wl#c$dbMmmm$Wl#c$db


31

BRONOVO-NEBO AMBITIES Bronovo is een algemeen ziekenhuis met 415 bedden waar patiënt en medewerker centraal staan. Wij vormen een kwaliteitsziekenhuis, zowel objectief als in de beleving van de patiënt, met een menselijke maat. Medewerkers kennen de patiënt én elkaar. Vrijwel alle specialismen worden uitgeoefend. Bronovo heeft een alliantie met het Leids Universitair Medisch Centrum en fungeert als Teaching Hospital voor artsen in opleiding. Tevens zijn er opleidingsmogelijkheden voor zes specialismen: heelkunde, obstetrie/gynaecologie, interne geneeskunde, cardiologie, klinische chemie, ziekenhuisfarmacie, evenals opleidingen voor huisartsengeneeskunde, tropengeneeskunde en opleidingen voor verpleegkundig en paramedisch personeel. In het moderne gebouw, gelegen aan de noordrand van Den Haag, werken ruim 1.100 medewerkers en 100 specialisten samen aan gezondheidszorg vanuit

WAARMAKEN

het motto ‘De kracht van samen zorgen’. De organisatie voert een goed sociaal beleid met aandacht voor scholing en persoonlijke ontwikkeling. Door een sterk netwerk met andere zorgaanbieders wordt samenhangende zorg geboden. Bronovo vormt samen met Verpleeghuis Nebo en Gezondheidscentrum Wassenaar de Stichting Bronovo-Nebo. Het Regionaal Hartrevalidatiecentrum maakt deel uit van Bronovo. Binnen de stichting werken circa 1.500 medewerkers. Zowel Bronovo als Verpleeghuis Nebo is NIAZ-geaccrediteerd. Bronovo participeert in de Samenwerkende Ziekenhuizen West-Nederland. In deze coöperatie wordt intensieve samenwerking nagestreefd met het Medisch Centrum Haaglanden, ‘t Lange Land Ziekenhuis in Zoetermeer en het Groene Hart Ziekenhuis in Gouda.

Voor de 1e-lijnsverloskundigenpraktijk van het Bronovo Ziekenhuis zijn wij op zoek naar een

( M E E W E R K E N D ) TE A M L E I D E R (32-36 uur per week)

M/V

Afdelingsprofiel De verloskundigenpraktijk is gevestigd binnen het Bronovo Ziekenhuis en verleent de gebruikelijke 1e-lijnspre-, nataal en postnataal verloskundige zorg, met uitzondering van thuisbevallingen. Binnen de verloskundigenpraktijk zijn naast de verloskundigen ook spreekuurassistenten werkzaam. Functieprofiel Als meewerkend teamleider geef je leiding aan een team van ongeveer 10 fte verloskundigen en spreekuurassistenten. Je streeft, door ondersteuning en coaching van je team, naar verloskundige zorg die de individuele cliënt centraal stelt. Je zorgt voor een efficiënte inzet van mensen en middelen binnen de aangegeven beleidskaders. Je krijgt leiding van de manager bedrijfsvoering. Functie-eisen - je bent een verloskundige met ruime ervaring; - je hebt een (bijna) afgeronde managementopleiding of je hebt ambitie voor een leidinggevende functie en je wilt graag een managementopleiding volgen; - je hebt kennis van een ziekenhuisorganisatie; - vaardigheden waarin je jezelf herkent, zijn: communicatief, sociaal, flexibel, initiatiefnemend en leiderschap.

Solliciteren per e-mail kan via [email protected]. Schriftelijke sollicitaties kunnen worden gestuurd naar Stichting Bronovo-Nebo, t.a.v. Personeelszaken, mevrouw S. Troost, Postbus 96900, 2509 JH Den Haag. Graag bij uw sollicitatie het

Arbeidsvoorwaarden - een dienstverband op basis van 32-36 uur per week; - de functie is conform CAO ingeschaald; - een meerkeuzesysteem arbeidsvoorwaarden; - arbeidsvoorwaarden conform CAO Ziekenhuizen; - een interessante en boeiende werkomgeving die continu naar perfectie streeft; - opleidingsmogelijkheden.

Informatie Voor vragen of nadere informatie kan telefonisch contact worden opgenomen met mevrouw A.J. van Wel, manager bedrijfsvoering, telefoon 070 - 312 42 83.

De kracht van samen zorgen.

kenmerk TVV/09011 vermelden. Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

Nieuwsbrief - maart 2010, jaargang 5

Het beschermen van het perineum: valse HOOP? Protecting the perineum: have we been duped by HOOP? McCarthy R. British Journal of Midwifery 17(12): 779 - 781 (Dec 2009) Het interpreteren en toepassen van wetenschappelijke ‘evidence’

We hebben ons beet laten nemen volgens McCarthy. De oorspron-

blijft een kunst op zich. Aan die indruk kun je je niet onttrekken na

kelijke primaire uitkomst van het onderzoek betrof het ervaren niveau

het lezen van het artikel van Rosemary McCarthy over de bekende

van pijn en de studie was niet opgezet om het aantal gevallen van

‘HOOP’ studie. In deze studie uit 1998, van McCandlish et al, werden

perineumletsel te kunnen vergelijken tussen ‘hands on’ en ‘hands

traditionele technieken om perineaal trauma te voorkomen geëvalueerd,

poised’. Om de een of andere reden zijn de resultaten een eigen leven

namelijk ‘hands on’ en ‘hands poised’. De resultaten van deze studie

gaan leiden met de hierboven beschreven praktijkconsequenties als

werden geïnterpreteerd, omdat het gangbare ‘hands on’ niet helemaal

resultaat. McCarthy pleit voor het herwaarderen van klinische relevantie

de gewenste resultaten gaf. Het gevolg, zo betoogt McCarthy, is dat

en voor het bedachtzamer omgaan met evidence.

de praktijkvoering significant beïnvloed is. De gebruikte methoden om het perineum tijdens de uitdrijving te beschermen zijn nu erg

Of de HOOP studie een vergelijkbaar gevolg heeft gehad in Nederland

gevarieerd en afhankelijk van de voorkeur van de verloskundige.

is uiteraard de vraag. Maar misschien is dit artikel in combinatie met het

Student-verloskundigen krijgen diverse methoden geleerd zonder dat er

oorspronkelijke artikel uit 1998 een mooi onderwerp voor een journal

duidelijke, eenduidige onderbouwing, laat staan wetenschappelijk bewijs

club. De centrale vraag is dan: Hoe ga je om met evidence? En wat is

is voor het een of het ander.

de relatie tussen wetenschappelijke significantie en klinische relevantie?

De diversiteit in aanpak gaat volgens McCarthy nu helaas ook samen

Daarbij kan dan ook meteen de relevantie van dit artikel voor de

met een toename van perineaal trauma, zoals in audits is gesignaleerd.

Nederlandse situatie meegenomen worden.

Veilig slapen nuanceren Hazardous cosleeping environments and risk factors amenable to change: case-control study of SIDS in south west England. Blair P et al. BMJ 2009;339:b3666 Om de slaapomgeving van baby’s zo veilig mogelijk te maken is het nodig om de voorwaarden daarvoor duidelijker te specificeren, stellen onderzoekers Peter Blair en collega’s. Zij onderzochten de risicofactoren van wiegendood (SIDS) via een observationeel onderzoek onder tachtig ouders in Zuidwest Engeland, waarvan het kind aan wiegendood was overleden. De meeste risicofactoren van wiegendood blijken vermijdbaar en zouden via voorlichting voorkomen kunnen worden, stellen de onderzoekers. Onder de kinderen die aan wiegendood stierven kwam veel vaker voor dat de ouders en het kind samen in een bed sliepen: 54%, vs 20% in de controlegroep van ouders met levende kinderen. Eén van de belangrijkste conclusies van Blair et al is, dat de oversterfte in de groep van de samen slapende families vooral wordt verklaard door

Uit het onderzoek kwamen meer risicofactoren naar voren, die

de interactie met alcohol- en drugsgebruik van de ouder(s). Dit kwam in

door voorlichting beïnvloed kunnen worden: het gebruik van een

de SIDS-groep tien keer zo vaak voor als in de controlegroep (31% vs

hoofdkussen (21% vs 3%) en inbakeren (24% vs 6%). Verder

3%). Ook werd met SIDS-kinderen vaker samen geslapen op de bank

rookten de moeders uit de SIDS groep vaker (60% vs 14%). Blair

(17% vs 1%).

signaleert overigens een verband tussen de relatieve toename van het

Blair en collega’s stellen dat een bedje naast het ouderlijk bed nog

samen slapen sinds de jaren negentig en de gelijktijdige afname van

steeds de veiligste slaapplek is voor een jonge baby. Maar zij pleiten

wiegendood in een wiegje. Dit is volgens de auteur een gevolg van de

er gelijktijdig voor om het samen slapen niet geheel af te raden. Door

adviezen voor veilig slapen voor zuigelingen, zoals rugligging in plaats

betere voorlichting leren ouders om het ouderlijk bed veiliger te maken.

van buikligging.

Als ouders het advies opvolgen om niet samen te slapen, wijken zij bij nachtelijke voedingssessies vaak uit naar de bank, wat ook riskant is voor de baby.

www.kennispoort-verloskunde.nl

33

Borstvoeding sluitstuk op de energiebegroting Borstvoeding in de eerste zes maanden. Vogel I, Van Rossum L, Van Drongelen K, Haisma HH, Mesters I, Van Wouwe JP, Raat H. Instituut Maatschappelijke Gezondheidszorg Erasmus MC/ZonMW, juli 2009 Borstvoeding doe je er niet even bij. Een focusgroepenonderzoek uitge-

Andere oorzaken om te stoppen liggen op het lichamelijke vlak: dat de

voerd onder 69 Nederlandse- en immigrantenvrouwen maakt dat nogmaals

borstvoeding niet ‘liep’, dat er niet genoeg melk zou zijn of dat het voeden

duidelijk. Het onderzoek gaat dieper in op de redenen waarom vrouwen

pijnlijk was.

al voor de geadviseerde zes maanden stoppen met de borstvoeding. Alle deelnemende vrouwen hadden de intentie de eerste zes maanden borst-

De onderzoekers doen een aantal concrete aanbevelingen om ouders in

voeding te geven. Toch staakte tien procent van de vrouwen de borstvoe-

staat te stellen keuzes te maken op basis van betere informatie: o.a. door

ding al voordat hun kind vier weken oud was. Borstvoeding blijkt voor veel

het opheffen van praktische, juridische, emotionele en sociale obstakels.

vrouwen de definitieve sluitpost op de energiebegroting. Dat komt hoofd-

Opvallende voorstellen zijn een gefaseerde terugkeer naar het werk, het

zakelijk door de veelheid aan taken die op hen afkomt. De maatschappelijke

bespreekbaar maken van het kolven bij het melden van de zwangerschap en

verwachtingen zijn hoog. Vrouwen spelen na hun bevalling snel meerdere

een meldpunt voor moeders over ongewenste interpretaties van het kolfver-

rollen naast die van moeder, waaronder die van werknemer. De combinatie

lof. Verder betere voorlichting aan ouders over het kolven, de groei van een

van borstvoeding met een baan ervaren de vrouwen als lastig. Kolven wordt

borstgevoede baby, de drukte na de bevalling en het huilen van een baby.

al vaak als niet prettig ervaren en lukt soms niet door gebrek aan tijd. Ook ontbreekt vaak een goede kolfruimte op het werk. Vrouwen stoppen ook met borstvoeding omdat zij snel hun autonomie terug willen.

kennispoort-verloskunde.nl borstvoeding, focus

Complicaties in het verleden verhogen kans op UIVD

Effectiviteit van preconceptie interventies onderzocht

Adverse pregnancy outcome and the Risk of Stillbirth. Rasmussen

Routine pre-pregnancy health promotion for improving pregnancy

S, Irgens LM, Skjoerven R, Klungsoyr M. Prior. Obstetrics &

outcomes. Whitworth M, Dowswell T. Cochrane Database of

Gynecology 2009;114(6):1259-1270

Systematic Reviews 2009, Issue 4. Art. No.: CD007536. DOI: 10.1002/14651858.CD007536.pub2

De onderzoekers selecteerden uit de totale populatie geregistreerde geboorten tussen 1967 en 2005 in Noorwegen, paren van opeen-

Roken, overmatig alcoholgebruik, slechte voeding en andere

volgende geboorten (n=864.531). Zij wilden vast kunnen stellen of

leefstijlfactoren kunnen leiden tot slechte zwangerschapsuitkomsten

het hebben van foetale groeivertraging, loslating van de placenta,

voor moeders en kinderen. Gezondheidsbevorderende preconceptie

pre-eclampsie en vroeggeboorte van een levend kind in de voorgaande

interventies, zoals advies, voorlichting en screening, kunnen

zwangerschap, geassocieerd is met een toegenomen risico van intra-

aanmoedigen tot gedragsverandering. Bovendien kunnen risicofactoren

uteriene vruchtdood (IUVD) in de volgende zwangerschap.

zoals infecties worden geïdentificeerd en behandeld vóór de zwangerschap. De reviewers verzamelden interventies voor alle

IUVD bleek na een voorgaande zwangerschapsduur van respectievelijk

vrouwen op de vruchtbare leeftijd, dus niet voor hoog risico groepen,

22-27, 28-32 en 33-36 weken, gemiddeld zes, drie en twee keer zo

en vonden 4 RCT’s (2300 vrouwen). De interventies varieerden van

vaak voor te komen, vergeleken met een voorgaande à-terme geboorte.

kort advies over een specifiek onderwerp tot meer algemeen advies

De kans op een IUVD nam bovendien toe wanneer er in de voorgaande

gedurende meerdere sessies.

zwangerschap sprake was van foetale groeivertraging (70% maal meer kans), pre-eclampsie (60% meer kans) en loslaten van de placenta

Afgezien van iets lager geboortegewicht in Australisch onderzoek en

(180% meer kans).

minder alcoholgebruik in Amerikaans onderzoek, was er nog weinig bewijs over de effecten van preconceptie gezondheidsbevordering.

De conclusie was dat vroeggeboorte van een levend kind, foetale

Een Nederlands onderzoek naar preconceptie voorlichting bij 54

groeivertraging, pre-eclampsie en loslating van de placenta, sterk

huisartspraktijken illustreerde dat het moeilijk is om alle vrouwen in

geassocieerd zijn met IUVD in een opvolgende zwangerschap.

de vruchtbare leeftijd te bereiken: men bereikte 1.3% van degenen

Aangezien bovenstaande complicaties verband houden met

die in aanmerking kwamen. De reviewers namen dit onderzoek niet

verminderde werking van de placenta, bevelen de onderzoekers aan om

op, omdat de analyses niet voldeden aan hun eisen. De reviewers

bij vrouwen met een dergelijke anamnese het foetale welbevinden in

concludeerden dat er meer gerandomiseerd onderzoek nodig

een opvolgende zwangerschap intensief te monitoren.

is voordat preconceptie gezondheidsvoorlichting breed wordt verspreid. De eerste stappen zijn gezet: Cochrane ziet preconceptie

In mei 2009 is er in Bio Med Central een heel supplement met

gezondheidsbevordering als een thema. Dit betekent een uitdaging

Open Access artikelen (gratis) gewijd aan het thema Birth. Voor de

om preconceptie gezondheidsbevordering verder te ontwikkelen en in

rechtstreekse link zie de digitale nieuwsbrief op www.kennispoort-

RCT’s te onderzoeken.

verloskunde.nl.

34


Proefschrift: Non-invasief mRNA opsporen

Verloskundigen in actie tegen huiselijk geweld A healthy settings framework: an evaluation and comparison of

Fetal mRNA in maternal plasma. Development of a non-

midwives’ responses to addressing domestic violence. Lazenbatt A,

invasive prenatal test for trisomy 21, quest of a Holy Grail

Taylor J, Cree L. Midwifery 2009;25(6):622-36

16 december, VU Amsterdam, Attie Go De onderzoekers vergeleken in Noord-Ierland hoe verloskundigen in Het proefschrift van Attie Go leest als een ontdekkingsreis met talloze

een ziekenhuis en verloskundigen in een gezondheidscentrum, omgaan

aftakkingen, tegenslagen en hoogtepunten. Het ultieme doel van

met huiselijk geweld. De mening van de verloskundigen werd gevraagd

deze meerjarige zoektocht was de ontwikkeling van een gemakkelijke

over de prevalentie van huiselijk geweld, hun rol in het bespreekbaar

en betaalbare niet-invasieve prenatale test voor foetale trisomie 21.

maken, acceptatie van screening en belemmerende factoren om

Voor deze test is moederlijk bloed nodig, dat is afgenomen in het late

vragen te stellen over geweld en agressie in de zwangerschap. Tussen

eerste of vroege tweede trimester van de zwangerschap. Hiermee

december 2002 en augustus 2003 kregen 983 verloskundigen een

kunnen chromosoom afwijkingen bij de foetus worden vastgesteld,

enquête toegestuurd. De respons was 488 (57%).

zonder vruchtwaterpunctie of vlokkentest, waardoor het risico op een

Hoewel er significante verschillen waren tussen ziekenhuis- en

miskraam aanmerkelijk vermindert. Foetale trisomie 21, oftewel het

gezondheidscentrumverloskundigen hadden alle verloskundigen de

Down syndroom, is de meest gangbare reden voor een dergelijke

neiging om de prevalentie van huiselijk geweld te onderkennen. Vijftig

test. Dat is ook de reden waarom het promotieonderzoek zich daar

procent van alle verloskundigen vond dat er gescreend zou moeten

helemaal op richt.

worden, in de praktijk vroeg 36% er naar. Niet vragen kwam o.a. door aanwezigheid van de partner en geen aparte kamer voor privacy. Deze

De zoektocht is niet zonder resultaat gebleven, ook al is er geen

studie suggereert dat verloskundigen in Noord-Ierland maar een fractie

ultieme methode gevonden die aan alle criteria voldoet. Op de eerste

van de gevallen van huiselijk geweld in de zwangerschap herkennen

plaats heeft het onderzoek een geschikte marker opgeleverd voor

en er vervolgens op reageren, vaak door gebrek aan zelfvertrouwen,

een non invasieve test voor Trisomie 21: C210rf105, voorheen

kennis, training en omgeving.

LOC90625 geheten. De test zelf werkt het beste met de QEXT-

Volgens”Healthy Settings” (oorsprong WHO Constitution 1948) hoort

methode, die direct toegepast kan worden op de huidige real-

opsporen en preventie van huiselijk geweld binnen de hun voorgestane

time PCR apparatuur. Een combinatie met snelle identificatie van

integrale benadering van gezondheidspromotie. In Nederland zouden

informatieve monsters door middel van de WAVE system, biedt een

verloskundigen binnen de ketenzorg hierin een rol kunnen spelen.

goede test. Toch is deze nieuwe test nog niet geschikt voor klinische toepassing, gezien de hoge kosten, vele handelingen en lange

Bekijk de actuele presentaties van de themasessie Geweld, tijdens

doorlooptijd.

Kennispoort 2009 op www.kennispoort2009.nl

Een beloftevol alternatief lijkt de ‘quencher extension’ techniek te zijn, die volledig draait op de gangbare real-time PCR apparatuur. In

Rugligging en zijligging

een modelopstelling met klinische monsters was deze techniek goed in staat om trisomie 21 plasma monsters van controle monsters te

The haemodynamic, renal excretory and hormonal changes induced

onderscheiden. Klinisch onderzoek op veel grotere schaal is nodig

by resting in the left lateral position in normal pregnant women

om de technieken verder te nuanceren en valideren. De auteur

during late gestation. Almeida FA et al. BJOG 2009;116:1749-1754

pleit daarom voor een landelijk netwerk voor de inzameling van bloedmonsters. Kortom, dit boek is af, maar er zullen nog enkele

Hoe verder de zwangerschap vordert, hoe meer de uterus drukt op

delen volgen voordat de gewenste test gereed is en beschikbaar voor

de grote vaten en hoe groter de vochtretentie. Almeida et al testten in

een groot publiek.

een observationele studie de hypothese dat zijligging de vochtretentie en bloeddruk positief kan beïnvloeden. De studiegroep bleef beperkt tot elf

kennispoort-verloskunde.nl mrna

gezonde vrouwen in het laatste trimester van de zwangerschap, omdat de hart- en nierfuncties op invasieve wijze gemeten moesten worden. De deelneemsters werden achtereenvolgens twee uur in rugligging en twee uur in zijligging geobserveerd. De systolische en diastolische bloeddruk daalden door de zijligging significant met circa 15-20 mmHg, zonder dat de hartfrequentie veranderde. Al na tien minuten zijligging was een verlaging te zien. De urineproductie nam significant toe met gemiddeld 2.2 ml/min. Het uitscheidend vermogen van de nieren nam toe en ook de hormonale parameters die invloed hebben op de nierfunctie veranderden significant door de zijligging. De onderzoekers concluderen dat zijligging weliswaar gunstige effecten heeft op bloeddruk en oedeem, maar dat het nut van bedrust nog nader onderzoek behoeft.


35

Preventief kauwen Xylitol Gum and Maternal Transmission of Mutans Streptococci. Nakai Y. Journal of Dental Research Vol. 89, No. 1, 56-60 (2010)

Verband tussen tandvliesproblemen en zwangerschapsdiabetes

Het verhinderen van de overdracht van Mutans Streptococci (MS) is een belangrijke manier van cariëspreventie bij kinderen. In studies uit

Periodontal disease associated with gestational diabetes mellitus:

Scandinavische landen is al eerder aangetoond dat het gebruik van

a case-control study. Xiong X et al. Journal of Periodontology 2009,

kauwgom met xylitol door de moeder een gunstig effect heeft op het

Vol. 80, No. 11, Pages 1742-1749

verhinderen van de overdracht van MS en daarmee op het ontstaan van cariës bij kinderen. In deze Japanse studie werden 107 zwangere

Dat zwangerschapsdiabetes een probleem is, hoeven we niet meer toe

vrouwen met hoge concentratie MS in het speeksel willekeurig

te lichten. In deze studie is gekeken naar een mogelijke relatie tussen

toegewezen aan twee condities: xylitol kauwgom of geen kauwgom.

periodontitis (ontsteking van het wortelvlies van een tand of kies) en het

De moeders startten het gebruik van kauwgom in de zesde maand van

voorkomen van zwangerschapsdiabetes. Een relatie die nog niet vaak

de zwangerschap en stopten dertien maanden later. Als uitkomstmaat

onderzocht is. Meestal worden tand- en tandvleesproblemen vooral

werd gebruikt: de aanwezigheid van MS in speeksel of plaque bij de

onderzocht in relatie met miskramen of voortijdige bevallingen.

kinderen tot een leeftijd van twee jaar. De ‘xylitol’kinderen bleken significant minder MS kolonisatie te

De onderzoekers deden een case-control studie bij 53 zwangeren

vertonen, vergeleken met de controlegroep. De kinderen in de controle-

met zwangerschapsdiabetes en 106 zwangeren zonder

groep kregen MS gemiddeld 8 maanden eerder dan de kinderen in de

zwangerschapsdiabetes. Het mondonderzoek werd gedaan

xylitol-groep (gemiddeld 20,8 versus 12,0 maanden, mediaan 24,0

door een gekwalificeerde tandarts die niet wist of de cliënt

versus 12,0, log-rank test, p<0.001).

zwangerschapsdiabetes had of niet. Door middel van het onderzoek

Met deze studie werd hetzelfde positieve effect van xylitol aangetoond

werd bepaald of de cliënt periodontitis had of niet. Er was een duidelijke

als in de eerder genoemde Scandinavische studies. In deze studie werd

norm geformuleerd voor het constateren van periodontitis. Het

door de zwangeren wel al veel eerder begonnen met kauwen. De studie

percentage periodontitis was 77,4% in de groep met diabetes en 57,5%

toont aan dat een simpele preventieve maatregel een substantieel effect

in de andere groep. Hierbij was de ruwe OR (BI 95%) 2,5 (1,2-5,3). Na

kan hebben.

het corrigeren voor een reeks aan mogelijke confounders (onder andere leeftijd van de moeder, pariteit, ras, leeftijd en alcoholconsumptie) was

Subklinische hypothyreoïdie en pre-eclampsie

de gecorrigeerde OR (BI 95%) 2,6 (1,1-6,1). De studie bevestigt daarmee een associatie tussen periodontitis en zwangerschapsdiabetes. Het is alleen nog niet duidelijk of er ook een causaal verband is, oftewel dat periodontitis een rol speelt bij

Pre-eclampsia, soluble fms-like tyrosine kinase 1, and the risk of

het ontstaan van zwangerschapsdiabetes. Het zou bijvoorbeeld zo

reduced thyroid function: nested case-control and population based

kunnen zijn, dat beide aandoeningen terug te voeren zijn op eenzelfde

study. Levine RJ, Vatten LJ, Horowitz GL et al. BMJ 2009; 339: b4336

genetische conditie. Dit moet uiteraard nog nader onderzocht worden.

Levine et al onderzochten in deze nested case-controlestudie het verband tussen subklinische hypothyreoïdie en pre-eclampsie. Subklinische hypothyreoïdie komt bij 4 tot 10 procent van alle niet-zwangere vrouwen voor. Het is niet waarschijnlijk dat subklinische hypothyreoïdie preeclampsie in de hand werkt. Wel suggereert de studie van Levine dat pre-eclampsie vaatschade veroorzaakt aan de schildklier, net zoals het permanente schade kan veroorzaken aan andere organen. Levine ontdekte dat de beschadiging aan de schildklier door pre-eclampsie wordt voorafgegaan door een hoog gehalte aan de anti-angiogene factor soluble

Colofon: Kennispoort Verloskunde is een initiatief van de Samenwerkende

fms-like thyrosine kinase (SFlt-1).

Opleidingen Verloskunde (SOV). Deze maandelijkse nieuwsbrief verschijnt ook als emailversie. Aanmelden kan gratis op www.kennispoort-verloskunde.nl, het grootste kennisplatform voor Nederlands verloskundig onderzoek.

Bij vrouwen die tijdens de zwangerschap pre-eclamptisch waren geweest, bleek het thyroid stimulating hormone TSH bijna twee keer

Postbus 2040

zo vaak verhoogd als bij vrouwen in de controlegroep. Het gehalte aan

3000 CA ROTTERDAM

trijoodthryonine T3 was juist lager, wat in combinatie met een hoog TSH

e-mail: [email protected]

wijst op primaire hypothyreoïdie. Bij vrouwen die zowel in hun eerste als

telefoon: 020 - 635 30 99

in hun tweede zwangerschappen pre-eclamptisch waren, was de kans op

Hoofdredactie:

een verhoogde TSH-spiegel vijf keer zo groot. Bij pre-eclampsie tijdens de

Paul Heere (Limetree Business Refreshment)

zwangerschap blijken vrouwen ook twintig jaar na dato meer last te hebben van hypothyreoïdie (OR 1.7, 95% CI 1.1-2.5).

Redactieraad: Elies de Geus (AVAG), Evelien Spelten (AVAG), Irene Korstjens (AVM), Stans Verschuren (VAR), Bernadette Kroon (AVAG), Brigitte Tebbe

36


ONDERWIJS

Masteropleiding Verloskunde geaccrediteerd Brigitte Tebbe Je viel met je neus in de boter met het accreditatie-

Sinds september 2008 is mevrouw dr. Esteriek

proces, niet?

de Miranda hoofd van de Universitaire Master

Dat was een enorme, maar uitdagende klus. De opdracht

Opleiding Verloskunde aan de Universiteit

was om een zelfstandige MSc opleiding Verloskunde door

van Amsterdam. Zij nam het roer over van

het accreditatieproces te loodsen. Het was een prachtige

Marian van Huis die het accreditatieproces

kans om de opleiding te verzelfstandigen en tegelijkertijd

van de Nederlands Vlaamse Accreditatie-

de meer verloskundig georiënteerde focus te geven zoals

organisatie (NVAO) in gang had gezet. Om

die reeds bij de oprichting beoogd was. Met name de

voor accreditatie in aanmerking te komen,

uitstroomrichting Onderzoek was tot vorig jaar zeer

moest er ook een meer verloskundig georiën-

verweven met de Evidence Based Practice opleiding van

teerd curriculum ontwikkeld worden. Beide

het AMC en daardoor meer generiek van karakter.

zaken bracht Esteriek inmiddels tot succes.

De opleiding is zeven jaar geleden gestart met drie uit-

Tijd om de klokken gelijk te zetten.

stroomrichtingen: Onderwijs, Beleid & Management en Onderzoek. Inmiddels bleek aan de behoefte aan onderwijskundig geschoolde verloskundigen voldaan te zijn,

het beroepenveld, de KNOV en de verloskunde academies

want de aanmeldingen namen sterk af voor deze uit-

werd aangegeven om verloskundigen een wetenschap-

stroomrichting. De uitstroomrichting Beleid & Management

pelijke vervolgopleiding te kunnen bieden, die hen zou

werd voor de Master Verloskunde georganiseerd door de

kunnen voorbereiden op voortrekkersrollen waarvoor een

NSPOH. Deze instelling werkt marktgericht, waardoor de

academisch niveau wenselijk is. We voldoen dus nu aan

kostprijs van deze uitstroomrichting te hoog werd in

de wensen en criteria die destijds ten grondslag hebben

verhouding tot het aantal studenten om nog verder aan

gelegen aan de oprichting van de opleiding en waar

te kunnen bieden binnen de opleiding. Bovendien bleken

momenteel de meeste behoefte aan is. De huidige

er nogal wat aanpassingen nodig te zijn aan het

ontwikkelingen binnen de verloskundige zorgverlening

programma om deze uitstroomrichting te kunnen laten

vragen echter ook in toenemende mate om academische

voldoen aan de accreditatiecriteria van de NVAO. Na een

competenties van de praktiserende verloskundige. Het is

enquête onder alumni en (potentiële) werkgevers van

daarom noodzakelijk dat ook de initiële opleidingen

MSc verloskunde afgestudeerden naar de competenties

binnen afzienbare tijd geacademiseerd zullen worden.

die het beste aansluiten bij hetgeen gevraagd wordt van een Master Verloskunde, en het raadplegen van de Raad

De NVAO besloot op 18 november 2009 tot

van Advies van de opleiding, is toen uiteindelijk gekozen

accreditatie. Wat houdt accreditatie in? Waarom is

om verder te gaan met één uitstroomrichting:

het zo belangrijk dat dit is gebeurd?

Verloskunde, waarbij de nadruk zou komen te liggen op

Accreditatie houdt in dat er een keurmerk aan ons is

academische vorming en wetenschappelijke scholing,

verleend dat aangeeft dat voldaan is aan vooraf bepaalde

gericht op het wetenschapsdomein Verloskunde.

kwaliteitscriteria.

De WO-Masteropleiding Verloskunde is destijds opgericht vanwege de aanbevelingen van diverse project- en stuur-

In Nederland en Vlaanderen is accreditatie inmiddels een

groepen aan de minister van VWS om de verloskunde te

voorwaarde voor het recht om erkende diploma's af te

academiseren. Hiermee wordt bedoeld “het stimuleren

geven. Universiteiten en hogescholen mogen dus alleen

van wetenschappelijk onderzoek in de fysiologische

nog maar diploma’s afgeven voor geaccrediteerde

verloskunde, zodat het handelen in de eerstelijns verlos-

opleidingen. Zonder accreditatie geen diploma! Indien

kunde een betere wetenschappelijke fundering krijgt”

de accreditatie niet wordt verleend (en dat gebeurt met

(citaat minister van VWS). De masteropleiding Verloskunde

enige regelmaat) dan mag de opleiding geen nieuwe

moest tevens voorzien in de dringende behoefte die door

studenten meer aannemen en worden studenten die de opleiding volgen, in staat gesteld de opleiding elders af

Brigitte Tebbe is lid van de redactie

te maken. TvV maart 2010 • KNOV

37

ONDERWIJS In het licht van de internationalisering zorgt accreditatie

NVAO te beschrijven. De belangrijkste keuzes binnen het

voor (vergelijkbare) kwaliteitsborging van opleidingen

curriculum, zoals de eindkwalificaties, zijn vervolgens

binnen het hoger onderwijs.

voorgelegd aan onze Raad van Advies, onze docenten en aan de Opleidingscommissie van onze Masteropleiding

Hoe is het accreditatieproces globaal in zijn werk

waar ook de studenten in vertegenwoordigd zijn.

gegaan? Wie hebben hier aan meegewerkt? Bij het verlenen van accreditatie worden verschillende

Wat waren belangrijke hobbels en kuilen in dat

kwaliteitsaspecten van de opleiding beoordeeld door een

proces?

panel van deskundigen, die geen directe connecties

De factor tijd was het grootste struikelblok. We hadden

mogen hebben met de opleiding. Het panel beoordeelt

relatief weinig tijd vanaf het besluit dat het curriculum

voorafgaande aan de visitatie de accreditatieaanvraag

grondig herzien moest worden tot de deadline waarna

waarin de hele opleiding uitgebreid is beschreven volgens

de universiteit van Amsterdam geen diploma’s meer

een bepaald format. Tijdens de visitatie, die een hele dag

mocht uitreiken. Er moest echter wel een kwalitatief

duurt en waarbij het management, docenten, studenten,

verantwoord product komen dat de toets der kritiek

alumni en vertegenwoordigers van het werken beroepen-

zou kunnen doorstaan en waar alle betrokkenen zich in

veld worden bevraagd, beoordeelt het panel mede naar

konden vinden. Dus er is heel erg hard aan gewerkt om

aanleiding van de bestudeerde documenten of de

dat voor elkaar te krijgen. We zijn daar gelukkig in

opleiding voldoet aan de criteria zoals die gesteld zijn

geslaagd en we zijn dan ook trots dat we deze opleiding,

door de NVAO. Deze criteria vindt u op de website van

die echt in een behoefte voorziet, kunnen aanbieden.

de NVAO, www.nvao.net.

Het vernieuwde curriculum is voor verloskundigen zeer

Om dit alles goed in kaart te brengen en de opleiding in

aansprekend omdat altijd de link wordt gelegd met de

haar samenhang zo volledig mogelijk te beschrijven en te

verloskundige praktijk. Het is daardoor steeds duidelijk

plaatsen in z’n maatschappelijke context, hebben we met

wat de meerwaarde is van hetgeen aan theorie wordt

een kernteam gewerkt van drie personen (de voorzitter

behandeld. Omdat tijdens het werkgroeponderwijs ook

van de Examencommissie, het hoofd van alle master-

geoefend wordt met verschillende academische vaardig-

opleidingen van het AMC en ik) en een meeleesteam van

heden zien we de studenten daar ook snel in groeien.

nog eens vier personen die of inhoudsdeskundig waren

38

of onderwijskundige expertise hadden (of beide). Er lag

Worden diploma’s van studenten, die nog in de

gelukkig al een goed basisstuk dat was verzorgd door

niet-geaccrediteerde fase zijn afgestudeerd, alsnog

mijn voorgangster Marian van Huis en een daartoe aan-

geaccrediteerd?

getrokken deskundige. Van hieruit zijn we verder gegaan

Studenten, die eerder zijn afgestudeerd, hebben een

om het curriculum verder aan te passen en de accreditatie-

gewaarborgd diploma van de Universiteit van Amsterdam.

aanvraag volgens het voorgeschreven format van de

De Universiteit heeft tot die tijd ingestaan voor de


ONDERWIJS Midwifery Science Op woensdag 7 april a.s. start de eerste module ‘Introductie in Midwifery Science’ van het eerste jaar van de opleiding. Deze module start met een introductie in de wetenschapsfilosofie waarna de verschillende facetten van het wetenschapsdomein Midwifery

Fully Funded PhD Studentship for Midwives Researching Normal Childbirth

Science belicht worden en tevens een begin gemaakt wordt met het trainen van academische vaardigheden. Inschrijven voor

Applications are called for a Full-time PhD Studentship

de opleiding is nog mogelijk. Ook kan deze

for Midwives, supported by the Academic Division of

module ‘los’ worden gevolgd. Voor meer

Midwifery, School of Nursing, Midwifery and Physio-

informatie: zie de website.

therapy at Nottingham University. The Studentship will run from Sept 2010 till August 2013. Research proposals are invited examining any aspect of ‘Normality in Childbirth’.

kwaliteit. De NVAO accreditatieverplichting geldt voor de

The studentship provides for full PhD fees over 3 years

Universiteit van Amsterdam pas vanaf 1 september 2009.

and a yearly tax free stipend of £ 13,290/year. To be

Degenen, die voor 1 september 2009 afstudeerden,

eligible, you must be an UK or EU citizen and have at

hoeven dus ook geen ander diploma te krijgen.

least a 2.1 class degree. Please note that if you are interested, you must have an

Hebben jullie de accreditatie al gevierd of gaat dat

initial degree and you need to think about additional

nog gebeuren?

costs that will not be covered by the studentship.

Het echte vieren gaat gebeuren tijdens het Mastersymposium Midwifery Research dat op vrijdag 9 april

Enquiries to:

2010 zal plaatsvinden in het AMC en waar recent afge-

Dr Denis Walsh

studeerden de resultaten van hun onderzoek zullen

Associate Professor in Midwifery

presenteren, waardoor zichtbaar wordt hoe deze opleiding

Academic Division of Midwifery

al bijdraagt aan het onderbouwen van de verloskundige

University of Nottingham

zorg in Nederland. Het wordt een interessant en

Postgraduate Centre

afwisselend programma dat de verloskundige praktijk-

City Hospital Nottingham

voering direct zal raken! Het symposium zal feestelijk

Hucknall Rd

afgesloten worden, waarmee we vieren dat we een

Nottingham NG5 1PB

NVAO geaccrediteerde opleiding zijn geworden. We

Tel: 0115 8231926

hopen dan ook dat er veel belangstelling zal zijn voor

Email: [email protected]

dit symposium waar Midwifery Research, voor en door

Closing date for applications is May 1st 2010.

verloskundigen, centraal staat. ■

Interviews will be held on May 21st and a decision will be communicated by May 28th. ■

Mastersymposium Midwifery Research Vrijdag 9 april 2010 vindt het Mastersymposium Midwifery Research plaats, depresentatie van nieuwe bijdragen aan de onderbouwing van het verloskundig beleid. Het symposium vindt plaats in het AMC, Collegezaal 5, van 10.00-17.30 uur. De kosten bedragen € 150,-; bachelorstudenten en alumni betalen € 75,-. Meer informatie over het programma via www.amc.nl/masterverloskunde; aanmelding via [email protected] ■


39

Verloskundigcentrum Zwanger & Zo in Nijverdal is op zoek naar: Waarneming in de periode 1 Juli t/m eind November 2010 Het team van Zwanger & Zo bestaat uit 3 verloskundigen en 3 assistentes. Wij vragen: - Diploma verloskundige - Big-registratie - Goede contactuele eigenschappen en flexibiliteit - Diploma echo basis is een pré - Registratie in het Kwaliteitsregister Wij bieden: - Waarneming in een gezellig en collegiaal team - Volledig geautomatiseerd met Onatal - Een semi-plattelandspraktijk - Goede samenwerking met de 2e lijn Voor meer informatie kijk op www.verloskundigcentrumzwangerenzo.nl of neem contact op met F.M Bekke en/of M.Welten 0548-620326.

U kunt uw sollicitatie sturen naar: Verloskundigcentrum Zwanger & Zo Kuperserf 57 7443 HD Nijverdal t.a.v. F.M. Bekke en M. Welten.

PRAKTIJK

"No, you're not!" Lenneke is een verloskundige van 27, in 2008 afgestudeerd in Amsterdam. Ze woont samen met haar vriend in een dorpje naast de plaats waar ze werkt als maat in een viervrouwspraktijk aan zee met een half stedelijk, half dorpse populatie, goed voor 300 zorgeenheden per jaar. Voor ze aan haar studie verloskunde begon is ze afgestudeerd in de pedagogische wetenschap. Iets dat haar soms van pas komt in haar werk en waar ze zeker nog eens - uiteraard in combinatie met verloskunde - wat mee wil gaan doen. Op een mooie herfstavond stond Lenneke op het punt haar bed in te stappen toen de diensttelefoon ging. Olga, een gezellige Poolse zwangere, die op het punt stond te gaan bevallen van haar eerste kind deelde haar lachend in moeizaam Engels mee dat er iets gaande was in haar buik en dat het pijn deed. Gezien het tijdstip besloot Lenneke maar eens een kijkje te gaan nemen. Ze belde haar stagiaire, een vierdejaars en samen met deze Anneke ging ze op weg naar de 'luxe schuur', een soort van piepklein zomerhuisje, waarin Olga en haar man Petr hun intrek hadden genomen. Beiden waren werkzaam als uitzendkracht en hoopten hun geluk te vinden in de Nederlandse bollenstreek. De straat waar zij woonden was opgebroken, dus Lenneke moest haar auto een paar straten verder parkeren. In hun kleine huisje had ook tijdelijk Petr's moeder haar intrek genomen. Met de komst van nog twee volwassenen was het huisje echt wel vol. De slaapkamer was zo mogelijk nog kleiner, zodat Lenneke en Anneke genoodzaakt waren om op de zitbank hun inwendig onderzoek te doen. Na een half uurtje observeren van matige weeënactiviteit - mooi leermoment voor Anneke - toucheerde Anneke zeven centimeter. Lenneke toucheerde even na voor alle zekerheid en ja hoor: tijd om naar het ziekenhuis te gaan! Olga's lach werd nog wat breder: zij zou een kindje gaan krijgen! Petr was intussen op van de zenuwen. Hij had geen vervoer èn hij wist de weg niet naar het ziekenhuis. Er werd een Poolse vriend gebeld, die snel kwam voorrijden met een busje, dat hij parkeerde op de hoek van de straat. Olga werd door Petr plus vriend naar het busje begeleid en Lenneke en Anneke gingen hun auto halen. Zo kon het Poolse gezelschap hen volgen naar het ziekenhuis. "Wait here!" zeiden Lenneke en Anneke een keer of zeven. "We will come to you, wait here!" Misschien was acht keer beter geweest, want het busje was even later ontzettend weg. Lenneke en Anneke keken elkaar aan: wat nu? Ze probeerden Petr te bellen, maar die nam niet op. Dan maar het ziekenhuis gebeld, zodat ze daar in ieder geval opgevangen konden worden, mochten ze op wonderbaarlijke wijze daar aankomen. Maar het blijft toch vervelend als je je zwangere parturiënte kwijt bent. TvV maart 2010 • KNOV

41

PRAKTIJK

Lenneke besloot toch maar naar het ziekenhuis te rijden, terwijl Anneke nog maar eens naar Petr belde. Ze kreeg Olga aan de lijn. "Where are you?" riep Anneke.

Taalprobleem? Bel TVc In twee minuten heeft u een tolk aan de

Olga lachend: "We are right behind you!?" Anneke draaide zich om en Lenneke keek in haar achteruitkijkspiegel, maar achter hen in de stille nacht was

Karin de Jong

niets te zien.

keerde kant op.

Een taalbarrière kan bijzonder onpraktisch zijn en voor veel verwarring zorgen. “En vooral als belangrijke informatie overgedragen moet worden, is een taalbarrière een groot probleem”, vertelt Rens Breukers, accountmanager bij TVcN Tolk- en Vertaalcentrum Nederland, het grootste tolk en vertaalbureau van Nederland.

Lenneke sommeerde de Polen rechtsomkeer te maken,

Zowel volgens de wet BIG (beroepen in de Individuele

terug naar hun huis, pikte ze daar op, escorteerde hen

Gezondheidszorg) als volgens het advies van de Inspectie

naar het ziekenhuis, waar Olga lachend een gezonde

van de Gezondheidszorg wordt de inzet van een profes-

dochter baarde. Zo kwam alles toch nog goed.

sionele tolk bij een taalprobleem als norm gesteld.

"No, you're not!" "We are right behind you in your white car! I can see you!" "Eh, that is not us", zei Anneke vanuit de blauwe auto. "You are following the wrong car." En dat bleek nog niet het ergste. De twee blonde lookalikes in een witte auto reden ook nog eens een heel ver-

Rens Breukers: “Een professionele tolk is een objectieve Zou er nu ergens in een ander tijdschrift een column

derde en altijd neutraal. Dit in tegenstelling tot een niet-

staan van twee vrouwen die beschrijven hoe ze op een

professionele tolk zoals een familielid of kennis. Juist een

keer tijdens een hele rustige nacht door een Pools bestel-

familielid of kennis kan niet goed als tolk optreden, hoe

busje zijn achtervolgd? ■

goed diens taalbeheersing ook is. Familieleden zijn vaak emotioneel betrokken of hebben belang bij de zaak.

Nyx

Ook kunnen klachten in de taboesfeer verkeren, waardoor cliënten in het bijzijn van bekenden er liever niet over willen praten.”

Waar vindt u TVcN?

Schakel een professionele tolk in via TVcN Per dag ontvangt TVcN een kleine 4000 telefoontjes, waaronder ook enkele aanvragen van verloskundigen. “We zijn nog niet in iedere beroepsgroep even bekend”, vertelt Breukers. “En dat terwijl we in zoveel gevallen uitkomst bieden. Veel verloskundigen weten gewoonweg

Hoofdkantoor:

niet van ons bestaan, of kennen onze werkwijze niet.

Helftheuvelweg 47

Onze vertaalservice werkt bijvoorbeeld eenvoudig en

5222 AV 's-Hertogenbosch

snel. Het meeste tolken gaat telefonisch en vrijwel altijd hebben we binnen twee minuten een beschikbare tolk

T. 088 - 255 52 22

gevonden. Daarnaast zijn er voor de cliënten of verlos-

F. 088 - 255 52 67

kundigen geen kosten aan onze diensten verbonden.

E. [email protected]

Wij rekenen af met het Ministerie van VWS; de klant en verloskundige zien geen factuur.”

Afdeling Vertalingen:

TVcN werkt samen met zo’n 1200 tolken die samen

Vertaalopdrachten kunt u rechtstreeks e-mailen naar:

voorzien in maar liefst 130 talen, en is 24 uur per dag,

[email protected] of sturen naar: Karin de Jong is Marketing & Communications Manager

42

TVcN Tolk- en Vertaalcentrum Nederland

van TVcN Tolk- en Vertaalcentrum Nederland;

Afdeling Vertalingen

[email protected]; www.tvcn.nl;

Postbus 1565

T: +31 (0)88 255 52 00; T: +31 (0)88 255 52 04 (direct);

5602 BN Eindhoven

F: +31 (0)88 255 52 10


PRAKTIJK

N! telefoon 7 dagen per week beschikbaar. De talen waarin TVcN de

het mogelijk dat zowel de tolk, als de deelnemers aan

meeste tolkhulp verleent, zijn het Arabisch, Mandarijn

het gesprek met elkaar in contact komen te staan. Ook

Chinees, Turks, Frans, Somalisch en Russisch. Maar ook

een bezoek van een tolk bij een cliënt thuis (voor of

voor Swahili, Haussa, Twi, Hindi of Papiamento biedt het

tijdens de bevalling) of op de praktijk behoort tot de

tolken vertaalcentrum een oplossing.

mogelijkheden.

Het TVCN voorlichtingsfolders voor anderstaligen zijn GRATIS vertaald voor de praktijk Breukers wijst op een ander voordeel - buiten het sec

TVcN biedt zowel een directe tolkdienst (zonder reservering

vertalen - dat tolken met zich mee brengen. “Onze tolken

binnen 2 minuten een tolk aan lijn) aan als een tolkdienst

voldoen aan strenge kwaliteitseisen. Ze spreken niet alleen

op basis van een reservering. “We kunnen technisch

een andere taal, maar begrijpen de andere cultuur ook

gezien tot een uur voor de geplande aanvang van de

doordat ze er bijvoorbeeld vandaan komen, er lange tijd

tolkdienst een reservering plaatsen. Maar het is praktischer

gewoond hebben of zich door middel van een studie

om enkele werkdagen van tevoren te reserveren.

hebben verdiept in de cultuur. U kunt dus voorafgaand

Hiermee wordt het risico van onbeschikbaarheid beperkt.”

aan een gesprek de tolk om cultuur-gebonden informatie

Een telefonisch tolkgesprek verloopt het prettigst wanneer

vragen.

er gebruik wordt gemaakt van een kwalitatief goed

Verder zal de tolk van TVcN zich nooit met de inhoud

telefoontoestel met luidspreker. De speakerfunctie maakt

van het gesprek bemoeien. Integriteit is namelijk een

© Henk van Ruitenbeek, Wageningen

Tolken met de juiste feeling


43

PRAKTIJK andere belangrijke kwaliteitseis die we stellen. Onze

2004 al met tolken. Een tolk is een onmisbare schakel

tolken hebben stuk voor stuk een integere beroeps-

in onze zorgverlening. Ik kan het al mijn collega´s aan-

houding en houden zich aan het beroepsgeheim.”

raden!´

Tolk voor goede zorg essentieel

Voorlichters eigen Taal en Cultuur

Rebecca Vos van verloskundigenpraktijk New Life uit

Een praktijk die niet vaak gebruik maakt van de tolken

Stadskanaal en Ter Apel maakt al langere tijd gebruik van

vertaaldiensten van TVcN is verloskundigenpraktijk

de telefonische tolkdienst van TVcN. De regio heeft een

Magalhaensplein uit Amsterdam. Ruth van Nie is 10 jaar

Een tolk kan, zo nodig en wanneer gepast, GRATIS bij de baring aanwezig zijn? grote allochtone populatie door de asielzoekerscentra in

verloskundige, waarvan 7 jaar werkzaam voor deze

Ter Apel en Musselkanaal. De asielzoekers verblijven

praktijk. Ónze praktijk heeft Voorlichters eigen Taal en

hooguit een week in het centrum, en worden daarna

Cultuur in dienst. We hebben een Turkse voorlichter voor

elders in het land ondergebracht. Veel vrouwen die in het

onze Turkse cliënten, en een Marokkaanse voorlichter die

asielzoekerscentrum aankomen, zijn zwanger. Rebecca

Berber en Arabisch spreekt. 85% van onze cliënten is

Vos: ‘de meeste vrouwen zijn onderweg zwanger geraakt.

allochtoon. Het grootste gedeelte hiervan is Turks of

Vaak zijn ze nog nooit gecontroleerd. Ze weten niet hoe

Marokkaans. Zij zijn gewend om met instanties om te

ver ze in de zwangerschap zijn, en hebben veel vragen

gaan, en nemen een eigen tolk mee. Dit werkt vaak naar

over de baby en wat er met hun lichaam gebeurt. Het is

tevredenheid. We krijgen meestal de informatie die we

voor deze groep, voornamelijk Somalische vrouwen, heel

nodig hebben. Als we merken dat een ínformele tolk`

erg belangrijk om in hun eigen taal via een tolk antwoor-

(familielid, kennis, etc.) niet voldoende vertaalt, dan

den op deze vragen te krijgen. Omdat ze net in Nederland

zorgen we ervoor dat de betreffende cliënt een volgende

zijn, spreken ze geen van allen de Nederlandse taal.’

keer op het spreekuur komt als er een voorlichter van haar eigen taal aanwezig is. Spreekt de vrouw een andere

Deze week kreeg Rebecca te maken met een Somalische

taal dan Arabisch, Berber of Turks, en zij heeft geen

vrouw die dacht dat ze 40 weken en 4 dagen was. ´Dit

adequate tolk meegenomen, dan schakelen we wel de

was belangrijke informatie voor mij, want in dat stadium

telefonische tolkdienst van TVcN in. Maar dit komt maar

van de zwangerschap zou ze in principe niet verder

een paar keer per jaar voor.`

mogen reizen. Door het inschakelen van een tolk kwam ik erachter dat ze verder was, zelfs mogelijk 42 weken,

Workshop werken met een tolk

en kon ik haar echt niet laten gaan. Ik heb haar dezelfde

Om kennis te maken met de tolken vertaalservice, biedt

dag naar de gynaecoloog gestuurd.`

TVcN workshops aan. Breukers: “Daarvoor is wel een

Een tip: verloskundige kringen kunnen gezamenlijk (groep groter dan 15) een workshop tolken aanvragen bij het TVCN

44

Ìk vind het belangrijk om met tolken te werken. Onze

minimum aantal deelnemers van 15 personen nodig.

allochtone cliënten verdienen ook goede zorg, aandacht en

We leggen dan onze werkwijze uit en door een rollen-

tijd, net als de Nederlandse vrouwen. En ook al duurt

spel laten we zien hoe eenvoudig het eigenlijk in z’n

een consult door de inzet van een telefonische tolk mis-

werk gaat. Indien verloskundigen in zo’n workshop zijn

schien een kwartier langer; het is het dubbel en dwars

geïnteresseerd, kunnen ze bijvoorbeeld met collega’s uit

waard! Ook tijdens een bevalling kan een tolk onmisbaar

de regio proberen aan een groep van 15 personen te

zijn. De vrouw wordt vaak rustiger als zij weet wat er

komen.”

met haar lichaam gebeurt. Meestal blijft dezelfde tolk ver-

Meer informatie over de inzet van tolken is te vinden in

bonden aan de cliënt (waar ze dan ook in Nederland ver-

de Veldnormen voor de inzet van tolken in de

blijft) tijdens de zwangerschap en soms ook tijdens de

Gezondheidszorg. De veldnormen zijn te vinden op

bevalling. Onze praktijk werkt sinds de oprichting in

www.tvcn.nl. ■


FORUM Samenvattend 1. Het TVCN voorlichtingsfolders voor anderstaligen GRATIS vertaald voor de praktijk. 2. Websites van verloskundigenpraktijken GRATIS vertaald als deze de intentie hebben

Marikenloop Wie trekt de stoute (hardloop) schoenen aan?

om informatie te verstekken aan cliënten (dus geen commerciële doeleinde) 3. Dat een tolk (zo nodig en wanneer gepast) GRATIS bij de baring aanwezig kan zijn? 4. Dat veel verloskundigen, bij het gebruik

Zoals u in het januarinummer van dit tijdschrift hebt kunnen lezen, gaan we met een groep verloskundigen deelnemen aan de Marikenloop om geld in te zamelen

van een tolk, neigen om met de tolk te

voor het Twinningproject in Siërra Leone. We hebben ons

praten in plaats van direct (oog in oog)

destijds tot doel gesteld met vijftig loopsters te starten.

met de cliënte via de tolk. Dus bijvoor-

We tellen nu twintig loopsters. Collega’s: dat kan beter!

beeld “hoe vaak voelt u bewegingen van

Als ik in onze geledingen kijk en constateer dat er 3300

de baby?” in plaats van “hoe vaak voelt

leden zijn, moet het mogelijk zijn om met vijftig verlos-

deze mevrouw bewegingen van de

kundigen aan de start te staan van deze wedstrijd waar

baby?”Dit nuance verschil is van groot

alleen vrouwen aan mee mogen doen. U hebt nog ruim

belang in het respectvol en zuiver tolken.

tien weken om te trainen. En neemt u gerust van mij

5. Een tip: verloskundigen Kringen kunnen

aan dat het lukt, mits in goede gezondheid, vijf kilometer

gezamenlijk (groep groter dan 15) een

hard te lopen na tien weken trainen. En bovendien:

workshop tolken aanvragen bij het TVCN

meedoen is belangrijker dan winnen! Inschrijven voor de tien kilometer kan natuurlijk ook. Toegegeven; na de eerste training denkt u misschien dat het geen succes wordt, maar vervolgens is het een kwestie van even doorzetten voor ons gezamenlijke goede doel. Er zijn nog ándere argumenten om mee te doen. Wat te denken van een heuse KNOV ‘afterparty’ met lekkere hapjes en (sport)drankjes op een gezellig terrein in de buurt van de finish? En natuurlijk niet te vergeten: de eeuwige roem in ons tijdschrift! Toch een beetje interesse nu? De volgende websites kunnen u van dienst zijn wanneer u volgens een verantwoord schema wilt gaan trainen. Er zijn verschillende mogelijkheden. www.netfysio.nl/artikelen/training/hardlopen.php www.hardloopschema.nl U kunt zich opgeven via de website van de Marikenloop www.marikenloop.nl en zie uzelf, na een mail naar [email protected] (voor nadere instructies en informatie), aansluiten op de lijst van KNOV loopsters die thans bestaat uit: Anne Verheijen, Annemarie van Heesch, Bernadet Naber, Els Janse, Else Vooijs-Batelaan, Esma Ldrissi, Femke Pelgrum, Irma Bax, Liselotte Kweekel, Malize van Doorn, Marjolein Mensink, Marlies van de

© Nationale Beeldbank

Streek, Marloes Vermeulen, Nalonya van der Laan, Oda Kerkvliet, Riët Kremers, Suze Jans, Wietske van Schaik, Yvonne Ossentjuk en ondergetekende. Ik zie u graag op 16 mei 2010 in Nijmegen verschijnen, Erna Kerkhof ■ TvV maart 2010 • KNOV

45

De natuurlijke en dynamische anticonceptiepil Omdat e vrouwen naniedt bevalling rug zomaar te de willen op il oude p

EÙ]fU!XYYYfghYUbh]WcbWYdh]Yd]`X]YbUhiif`]^_YghfUX]cÙZ[YYĮ1,2 8]Ybc[Ygh!YYbdfc[YghU[YYbXUhnYYfX]W\hghUUhV]^bUhiif`]^_dfc[YghYfcb3,4,5,6 8mbUa]gW\XcgYf]b[ggW\YaU!jccfYYb[cYXYWmWìgWcbhfc`Y7

BUhiif`]^_8mbUa]gW\ Samenstelling: 2 donkergele tabletten met elk 3 mg estradiolvaleraat; 5 middelrode tabletten met elk 2 mg estradiolvaleraat en 2 mg dienogest; 17 lichtgele tabletten met elk 2 mg estradiolvaleraat en 3 mg dienogest; 2 donkerrode tabletten met elk 1 mg estradiolvaleraat; 2 witte tabletten zonder werkzame bestanddelen. Hulpstof: lactose (niet meer dan 50 mg per tablet). Indicatie: Orale anticonceptie. Contra-indicaties: Manifeste of eerder doorgemaakte veneuze trombose (diepe veneuze trombose, longembolie). Manifeste of eerder doorgemaakte arteriële trombose (zoals myocardinfarct) of prodromale aandoeningen (zoals angina pectoris en ‘transient ischaemic attack’). Manifest of eerder doorgemaakt cerebrovasculair accident. Aanwezigheid van een ernstige of meerdere risicofactor(en) voor het ontstaan van veneuze of arteriële trombose, zoals: diabetes mellitus met vasculaire symptomen, ernstige hypertensie, ernstige dyslipoproteïnemie. Erfelijke of verworven predispositie voor veneuze of arteriële trombose, zoals bijvoorbeeld APCresistentie, antitrombine-III-deficiëntie, proteïne-C-deficiëntie, proteïne-S-deficiëntie, hyperhomocysteïnemie en antifosfolipide-antilichamen (anticardiolipinen-antilichamen, lupus anticoagulans). Pancreatitis of een voorgeschiedenis daarvan, indien geassocieerd met ernstige hypertriglyceridemie. Manifeste of eerder doorgemaakte ernstige leveraandoening zolang de leverfunctiewaarden niet genormaliseerd zijn. Manifeste of eerder doorgemaakte levertumoren (benigne of maligne). Aanwezigheid van geslachtshormoonafhankelijke maligne aandoeningen (bijvoorbeeld van de geslachtsorganen of de mammae), of het vermoeden daarvan. Vaginale bloedingen waarvan de diagnose niet is gesteld. Geschiedenis van migraine met focale neurologische symptomen. Overgevoeligheid voor de werkzame bestanddelen of voor één van de hulpstoffen. Speciale waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: De aanwezigheid van één ernstige risicofactor of van meer risicofactoren voor respectievelijk veneuze of arteriële aandoeningen, kan ook bijdragen tot een contraindicatie. De mogelijkheid van een therapie met anticoagulantia zou ook in overweging moeten worden genomen. Gebruiksters van een combinatie-OAC moeten er speciaal op worden gewezen hun arts te raadplegen in geval van mogelijke symptomen van trombose. In geval van vermoede of bevestigde trombose moet het gebruik van het combinatie-OAC worden gestaakt. Bijwerkingen: Vaak (* 1/100 tot 1/10) werden gerapporteerd: hoofdpijn, buikpijn, acne, amenorroe, vervelend gevoel in de borsten, dysmenorroe, metrorragie, gewichtstoename. Zie verder de SmPC. Handelsvorm: 3 x 1 wallet. Elke wallet (28 filmomhulde tabletten) bevat in de volgende volgorde: 2 donkergele, 5 middelrode, 17 lichtgele, 2 donkerrode en 2 witte tabletten. Registratienummer: RVG 101491. Naam en adres van de registratiehouder: Bayer B.V., Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht, tel. 0297 280666. Datum van goedkeuring/herziening van de SmPC: 12 november 2008. Afleveringsstatus: UR. Verstrekkingsstatus: Qlaira wordt niet volledig vergoed. Stand van informatie: Maart 2009. Uitgebreide informatie (SmPC) is op aanvraag verkrijgbaar. Referenties: 1. Product Monograph Qlaira® 2009, Bayer Schering Pharma AG. 2. Düsterberg B, Nishino Y. Maturitas 1982 4(4):315-24. 3. Sitruk-Ware R. Human Reprod Update 2006 12(2):169-78. 4. Krattenmacher R. Contraception 2000 62(1):29-38. 5. Taubert H-D, Kuhl H. Kontrazeption mit Hormonen, ein Leitfaden für die Praxis. Georg Thieme Verlag Stuttgart – New York 1995:76. 6. Oettel M, Carol W, Elger W, Kaufmann G, Moore C, Romer W et al. Drugs Today 1995;31(7):517-36. 7. Parke S, Makalova D, Ahrendt H-J, Mansour D. Eur J Contracept Reprod Health Care 2008;13(1)(Suppl):94-5.

U-1957-NL 12.2009

INTERNATIONAAL

Dear Twin, Thanks to the Internet we can communicate from Holland

‘Dear Twin’ is een rubriek die in het leven is

to Sierra Leone and the other way around. But although

geroepen om u te informeren over contacten

the world seems to be a global village I presume that

tussen twins hier en daar in Sierra Leone.

there are big differences between our lives and work.

Zo mogelijk maandelijks krijgt u (delen van)

Let me tell you something about my world.

correspondentie tussen Twins voorgeschoteld.

My name is Angela, I am 48 years old, I live in Nijmegen

De rubriek moet bijdragen aan onze beeld-

with my husband and daughter of 18. My two sons

vorming over onze zusterorganisatie SLMa in

(23 and 27) have left their parental home. I like to sing

Sierra Leone en het werk dat verloskundigen

and to dance. Nijmegen is a city of 150.000 inhabitants

daar onder vaak barre omstandigheden

in the east of Holland, there are a university and two

verrichten.

hospitals. Holland is quite a flat country but in the region where I live we have some hills: some 50 meters ‘high’ we already call a hill. I will send you some photos.

European countries. We lose 1 in 100 babies during

In the Nijmegen region each year 3000 babies are born

pregnancy, birth or in the first week. We have made

in the two hospitals and 1000 babies are born at home.

plans to improve these results.

If the pregnancy develops without complications women

I am thrilled about the twinning project we are starting

can choose to have their babies at home or to go to a

with midwives in Sierra Leone for at least 3 years and

hospital, both are safe options. Normally they are accom-

hopefully much longer. I am very interested in how you

panied by their husband and taken care of by their

are working as a midwife in your country. Will you mail

midwife and a nurse. Sometimes also a mother or friend

me soon?

will be there to assist.

Looking forward to hear from you,

I used to be an art-teacher but after giving birth to my

warm greetings,

sons I very much wanted to become a midwife. One can become a mother a few times in a lifetime but by

Angela Verbeeten ■

assisting other women in this process I can deliver many more babies and experience the miracle of birth. So I have been a midwife for 20 years now and I have assisted 2000 women giving birth. I still love this work very much. I work as a independent midwife in a private practice with 4 other midwives (see photo). The first time I see a woman is when she is 8 weeks pregnant and after that each month, later on every 1-2 weeks. We check the growing of uterus and fetus, do several blood tests, measure the blood pressure and give all the information a mother to be needs to have. Is that the same in Sierra Leone? Do you make ultrasounds? I started making ultrasounds 10 years ago. I know I am privileged not having ever lost a mother. I cannot imagine how it is to work as a midwife in a country where much more women lose their life during pregnancy and birth. Three years ago I was asked to become the vice-president of our midwifery organization KNOV and in June this year I hope to become the next president. Franka has told you about the KNOV and what we’re doing in Holland. For me it’s great to play an active role in the process to make a difference for mothers, babies and midwives in my country. Last year we had a big discussion with doctors and politicians because of the baby-mortality-rates: in Holland we have a higher mortality rate than in most TvV maart 2010 • KNOV

47

INTERNATIONAAL

Twin suggesties

Uitnodiging Wie:Vroedjes van de laatste lichting Heerlen Waar: Op twee nog nader te noemen locaties te Loon Wat: Een geheel verzorgd verwenweekend Waarom: Omdat we 20 jaar verloskundige zijn Wanneer: 5-6 juni Kosten: 150 euro (of meer, zie verder) Opbrengst: t.b.v. het Twinning- project(Sierra leone zie ook KNOV website)

U hebt het inmiddels wel begrepen. Het Twinproject kost veel geld en daar moeten we samen voor sparen. Geleidelijk aan ontstaan er initiatieven die geld in het laatje moeten brengen. Zo was er iemand op het KNOVkantoor die mailde: “Ik ben jarig en ik trakteer dit jaar niet op taart. Het geld dat ik hiermee bespaar is voor het Twinproject”. Hieronder een andere actie. We hebben de afbeelding verkleind zodat u die niet meer kunt lezen, maar de tekst luidt:

DUS: lekker eten (bereid door een echte kok) schoonheidsbehandeling, voetbehandeling, bubbelen, Lol maken en slapen voor een goed doel!!

Uitnodiging Wie: Vroedjes van de laatste lichting Heerlen Waar: Op twee nog nader te bepalen locaties te Loon

Met medewerking van:

Wat: Een geheel verzorgd verwenweekend Waarom: omdat we twintig jaar verloskundige zijn Wanneer: 5 en 6 juni 2010 Kosten: € 150,- (of meer) Opbrengst: tbv het Twin-project.

Alle personen die aan dit weekend meewerken doen dit kosteloos

Lekker eten, bereid door een echte kok, schoonheidsbehandeling, voetbehandeling, bubbelen, lol maken en slapen. Alle medewerkers aan dit weekend doen dit kosteloos! ■

Pionieren in Roemenië Wie helpt Miranda Mijn naam is Miranda Noordman en sinds vier jaar woon

kom (Dalfsen, Overijssel). En haar heb ik verteld dat we

ik met mijn man Michel in Roemenië, waar wij een melk-

tot nu toe in Roemenië niemand konden vinden en dat

veebedrijf hebben opgezet. Ik ben op dit moment

we er nu over denken om op zoek te gaan naar een

31 weken zwanger (uitgerekend 20 april) en wil graag

Nederlandse verloskundige die het wel als een avontuur

hier in Roemenië bevallen. Michel kan namelijk niet

ziet om bij ons de bevalling te komen doen. Ik vroeg

zomaar een paar weken weg van de boerderij om naar

haar hoe ik zo iemand zou kunnen vinden. En toen

Nederland te komen. Plus dat ik liever in mijn eigen

stelde zij voor om bij jullie, in het Tijdschrift voor

vertrouwde omgeving beval, dan in het huis van een

Verloskundigen, een ingezonden brief te plaatsen.

ander (ook al is dat familie). Het jammere van bevallen

Wie helpt mij? ■

in Roemenië is echter dat ze hier geen thuisbevalling kennen. Vrouwen gaan standaard naar het ziekenhuis

Met vriendelijke groetjes,

of naar een privékliniek, waar ze in beide gevallen

Michel en Miranda Noordman

minstens vijf dagen blijven. Misschien ook door het

[email protected]

ontbreken van kraamzorg, hoor. Wij willen echter toch

www.menm-in-roemenie.nl

gaan voor een thuisbevalling. Maar tot nu toe hebben

Ferma 6

we nog geen dokter of verloskundige hier kunnen

547540

vinden die ons daarbij wil (durft te) assisteren.

Singer, Jud. Mures Romania

48

Ik ben twee keer in Nederland op controle geweest bij de

0040 265 715 526

verloskundige in het dorp waar ik oorspronkelijk vandaan

0040 747 354 684


INNOVATIE

Streefbedrag €161.550,-

Oproep: registratiecijfers geboortecentra Als in een regio een eerstelijns geboortehuis start, leidt dat dan tot verschuivingen van plaats van bevalling? Om daar achter te komen heeft STBN voor haar centra een nulmeting ontwikkeld. Om een nulmeting te kunnen houden, worden minimaal een jaar vóór de start van het geboortecentrum vijf vragen gesteld. STBN nodigt geïnteresseerde verloskundigen uit regio’s, waar de oprichting van een geboortecentrum speelt, uit om mee te doen. De huidige LVR-cijfers registreren niet het onderscheid tussen verwijzingen vanuit thuis naar de tweedelijn of vanuit de poliklinische setting naar de tweedelijn. Om daar iets over te kunnen zeggen, is het nodig de wens van de zwangere vrouw voor de plaats van bevalling te registreren en bijvoorbeeld of de bevalling thuis om medische redenen werd verplaatst. STBN wil daarnaast ook onderwerpen als NVO, pijnbehandeling en aanvullende begeleiding door kraamverzorgenden gaan registreren. Na de nulmeting is het de bedoeling in het geboortecentrum per kalenderjaar cijfers te verzamelen. Voor meer informatie over deelname aan de nulmeting,

Stand van zaken, nu: €19.250,-

zie de website stbn.nl of neem contact op met: [email protected] ■

Sommige mensen zijn nu al ten einde raad: dat gaat nooit lukken, die ruim 160duizend. Maar de kop is er af. Langzaam maar gestaag gaat het voort. Er zijn praktijken die nog geen mutsjes hebben besteld. Ja, die bestaan! Dat mutsje draagt ontegenzeggelijk bij aan de goede naam van je praktijk. Jij doet wat voor een ander en dat naar twee kanten: je klant een leuk mutsje, Sierra Leone weer een stapje vooruit. Je klanten hebben daar waardering voor. Leuk toch om 'here I am' cadeau te doen en je steunt er ons aller project mee! Kijk op de website hoe je de mutsjes verovert... Als ze moeten bijbestellen omdat het te hard gaat... dan doen de organisatoren dat met heel veel plezier! ■ TvV maart 2010 • KNOV

49

Sint Maarten Medical Center: werken in een tropische omgeving

S M M C In ons nieuw op te zetten verloskundig team is plaats voor twee

(KLINISCH) VERLOSKUNDIGEN

(V/M)

Wat wij u bieden Als u droomt van een boeiende baan op een schitterend Caribisch eiland, dan bieden wij u de mogelijkheid deze droom waar te maken. U werkt in een dynamisch team samen met drie gynaecologen dat gemiddeld 550 bevallingen per jaar verzorgt.

Sint Maarten Medical Center (SMMC) is een ambitieuze en groeiende ziekenhuisorganisatie op Sint Maarten, Nederlandse Antillen. Met 180 medewerkers, 14 medisch specialisten en een capaciteit van 75 bedden, streven wij continu naar het bieden van veilige, hooggekwalificeerde zorg. SMMC verzorgt primair de bevolking van Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba. De populatie bestaat uit circa 60.000 mensen en vertegenwoordigt een smeltkroes van meer dan 100 verschillende nationaliteiten naast de aanwezige toeristen (waaronder meer dan 1 miljoen cruiseschiptoeristen per jaar). Binnenkort starten wij ons

U werkt fulltime voor een periode van 3 tot 6 maanden. Een aanstelling voor langere duur behoort daarna tot de mogelijkheden. Naast een aantrekkelijk salaris maken huisvesting en de reiskostenvergoeding onderdeel uit van het arbeidsvoorwaardenpakket.

Wie wij zoeken Bent u (klinisch) verloskundige, spreekt het u aan om in het Caribisch gebied te werken en wilt u bijdragen aan de ontwikkeling van de klinische verloskundige zorg in het Sint Maarten Medical Center? Dan is dit echt iets voor u! De voertaal in ons ziekenhuis is Engels.

Informatie en sollicitatie Bent u enthousiast geworden, belt u dan voor informatie en sollicitatie naar onze Recruiter Executive Antoinette Nieuwmeijer via telefoonummer: 06 - 557 65 204 (NL). U kunt ook contact opnemen met Bonnie Dekker, Assistant Director SMMC, via telefoonnummer +599 - 588 06 16, e-mail [email protected].

uitbreidingsproject dat onder meer bestaat uit een nieuwe SEH, een OK-complex, een Medium Care Unit en een Intensive Care Unit. Deze ophanden zijnde uitbreiding getuigt van onze ambitie om een vooraanstaand medisch instituut in het Caribisch gebied te zijn.

Uw schriftelijke sollicitatie (CV + motivatie) kunt u per e-mail richten aan Sint Maarten Medical Center, t.a.v. Dr. G. Scot, Voorzitter Raad van Bestuur, e-mail [email protected].

S M M C

BERICHTEN

Beslissing van het Regionaal Tuchtcollege te Eindhoven Het regionaal tuchtcollege voor de gezondheidszorg te

Venofundin afgesproken. De gynaecoloog heeft op dat

Eindhoven heeft het volgende overwogen en beslist

moment het CTG niet gezien. Om 4.45 uur werd 25 mg

omtrent de op 14 januari 2009 binnengekomen klacht van:

Phenergan IM gegeven en om 5.00 uur werd middels

Inspectie voor de Gezondheidszorg in de personen van

infuus Augmentin ingebracht. Om 5.15 uur zakte de

A en B te C, klagers, tegen:

foetale hartfrequentie naar 160 sl/m; de polsslag van

D, verloskundige, werkzaam te E en wonende te F (B),

patiënte was 88 sl/m.

verweerster; gemachtigde mr. J.S.M. Brouwer te

Om 6.10 uur zakte de foetale hartslag verder weg.

Amsterdam.

Verweerster sloot een schedelelektrode aan. Bij vaginaal toucher was er een ontsluiting van 8 cm. Toen zakten de

1. Het verloop van de procedure

kinderlijke harttonen (KHT) naar 60 sl/m. Om 6.25 uur

Het college heeft kennisgenomen van:

werd de gynaecoloog gebeld. Om 6.53 uur werd een

• het klaagschrift

levenloze zoon geboren.

• het verweerschrift • een mail met bijlage van klager A d.d. 4 mei 2009

3. Het standpunt van klagers en de klacht

• een mail met bijlage van klager A d.d. 8 mei 2009

De inspectie klaagt dat verweerster heeft gehandeld c.q.

• een brief met bijlage van klager A d.d. 3 juni 2009

nagelaten te handelen, in strijd met haar verantwoordelijk-

Partijen hebben geen gebruik gemaakt van de hun

heid en de zorg, die zij als verloskundige had behoren te

geboden mogelijkheid in het kader van het vooronder-

betrachten ten opzichte van patiënte en haar ongeboren

zoek mondeling te worden gehoord.

kind, die aan haar zorg waren toevertrouwd.

De klacht is ter openbare zitting van 17 juni 2009

De inspectie voert daartoe met name het navolgende aan.

behandeld. Partijen - verweerster bijgestaan door haar

Verweerster is ernstig tekort geschoten omdat zij het ter-

gemachtigde - waren aanwezig. De standpunten van

minale CTG te lang op zijn beloop heeft gelaten en heeft

partijen zijn toegelicht, waarbij gebruik is gemaakt van

nagelaten om (wederom) de hulp van de gynaecoloog in

een pleitnota respectievelijk pleitnotities, die zijn over-

te roepen, terwijl dat wel geïndiceerd was. Van belang is

gelegd.

dat het CTG na het telefoongesprek van verweerster met de gynaecoloog onveranderd is gebleven, dat verweerster

2. De feiten

daar zorgen over had en dit meermaals heeft besproken

Het gaat in deze zaak om het volgende:

met de verpleegkundige, maar de gynaecoloog niet

Op 30 oktober 2007 om 11.20 uur werd een patiënte

opnieuw en zonodig persisterend heeft gebeld om haar

opgenomen in het G te E vanwege mogelijk gebroken

zorgen onder de aandacht van de gynaecoloog te bren-

vliezen bij een eerste zwangerschap van 38 weken en

gen. Als ervaren verloskundige had verweerster moeten

5 dagen. De opname-indicatie betrof zwangerschap-

weten dat bij de registratie telkens slechts een klein

diabetes en een laagliggende placenta.

gedeelte van het CTG in beeld is, reden waarom van tijd

Om 23.30 uur bezocht verweerster, ervaren verloskundige,

tot tijd het CTG over een langere periode moet worden

voor het eerst patiënte, waarbij patiënte aangaf geen

beoordeeld. De inspectie verwijst in dit verband naar de

medicatie nodig te hebben. Op 31 oktober om 4.00 uur

‘Nota Functieprofiel tweedelijns verloskundigen’.

gaf patiënte aan verweerster aan dat zij pijn had.

De inspectie wijst er op dat geen gestructureerde bij-

Verweerster sloot het CTG aan en verrichtte controles:

scholing over CTG’s plaats vond op de afdeling, maar dat

temperatuur 38,0 C, bloedsuiker 5,4, bloeddruk 130/85

er wel dagelijks een ochtendbespreking was waarbij ook

en vaginaal toucher 6 cm ontsluiting. Verweerster beoor-

altijd CTG’s in extenso werden besproken als er een niet

deelde het CTG als tachycard, 170 sl/minuut, weinig

verwachte uitkomst was geweest.

variabel, geen acceleraties en deceleraties. Om 4.35 uur belde verweerster de dienstdoende gynaecoloog, die

4. Het standpunt van verweerster

elders op de afdeling sliep, en deelde haar bevindingen

Verweerster heeft - zakelijk weergegeven - het volgende

mede met de opmerking dat zij het CTG niet goed vond.

aangevoerd.

Op basis hiervan werd Augmentin intraveneus en

Nadat verweerster het CTG had aangesloten, heeft zij de TvV maart 2010 • KNOV

51

BERICHTEN controles uitgevoerd terwijl het CTG registreerde.

college van oordeel dat er na het aanhangen van de

Volgens het protocol CTG bij zwangeren is de standaard

Augmentin geen sprake was van verbetering van het

registratie 30 minuten. Na beoordeling van het CTG

CTG, ook niet wat de variabiliteit betreft. Gelet op het

heeft verweerster om 4.35 uur de gynaecoloog gebeld

verloop van het CTG moet worden geconcludeerd dat

en hem aangegeven dat er sprake was van een slecht

verweerster de infectie en de ernst daarvan onvoldoende

CTG: tachycard, zonder acceleraties of deceleraties en

heeft onderkend. Verweerster had bij dit CTG de gynae-

weinig variabiliteit. Verweerster heeft ook aangegeven het

coloog moeten laten komen althans hem eerder moeten

CTG te slecht te vinden om de eerder voorgeschreven

bellen. Verweerster heeft aangegeven dat zij er van

pijnstilling en sedatie te geven. De gynaecoloog sliep in

uitgegaan was dat de gynaecoloog het CTG wel gezien

het ziekenhuis terwijl er een monitor op zijn kamer aan-

zou hebben. Verweerster gaat daarmee voorbij aan haar

wezig was. Verweerster heeft zich niet afgevraagd of de

eigen verantwoordelijkheid.

gynaecoloog het CTG wel heeft bekeken, zij is daarvan

De klacht is dan ook gegrond.

uitgegaan. Verweerster heeft op de deskundigheid van

Bij de vraag welke maatregel te dezen passend is betrekt

de gynaecoloog, die bekend staat om zijn snel ingrijpen,

het college de omstandigheid dat er in het ziekenhuis

vertrouwd. 20 tot 30 minuten na het aanhangen van de

nauwelijks actief beleid was ten aanzien van bijscholing.

door de gynaecoloog voorgeschreven antibiotica heeft

Ook ontbrak er een protocol met betrekking tot het in

verweerster een lichte variabiliteit gezien, terwijl de anti-

huis laten komen van een specialist.

biotica nog niet geheel was ingelopen. Verweerster heeft

Alles overziende is het college van oordeel dat de maat-

steeds overlegd met een ervaren verpleegkundige.

regel van waarschuwing passend is. Voorts zal, om rede-

Beiden waren het er over eens dat het CTG niet goed

nen aan het algemeen belang ontleend, deze beslissing

was, maar dachten dat er nog wel gewacht kon worden

worden gepubliceerd in de Staatscourant en ter bekend-

met het bellen van de gynaecoloog. Verweerster kon zich

making worden aangeboden aan het Tijdschrift voor

wel vinden in de met de gynaecoloog afgesproken acties.

Verloskundigen.

Toen de foetale hartfrequentie verder zakte heeft verweerster niet meteen de gynaecoloog gebeld omdat zij

6. De beslissing

twijfelde over de registratie van het CTG. Daarom heeft

Het college:

zij een schedelelektrode geplaatst. Verweerster acht

• verklaart de klacht gegrond

zichzelf bekwaam om een CTG te beoordelen.

• legt de maatregel van waarschuwing op

Ook tijdens de zwangerschap beoordeelt verweerster het

• bepaalt dat deze beslissing zal worden gepubliceerd

CTG zelf zonder dat het daarna naar de gynaecoloog gaat.

in de Staatscourant en ter bekendmaking wordt aange-

Na het gesprek met de inspectie heeft tussen de gynae-

boden aan het Tijdschrift voor Verloskundigen.

cologen en de verloskundigen een evaluatiegesprek plaatsgevonden, dat tot afspraken over de communicatie en

Aldus gewezen door mr. P.G.T. Lindeman-Verhaar,

over de beoordeling van CTG’s en de vastlegging daarvan

als voorzitter,

heeft geleid. Voorts is er een scholingsprogramma opge-

Mr. H.P.H. van Griensven, als lid-jurist, M.J.A.H. de Reu-

steld en is een speciale STAN-monitor aangeschaft.

Cuppens, M.W.P. van der Donk en M.J.A. de WildeMulders, als leden-beroepsgenoten, in aanwezigheid

5. De overwegingen van het college

van mr. M. van der Hart als secretaris, en in het openbaar

Reeds om 4.35 uur had verweerster naar het oordeel van

uitgesproken op 29 juli 2009 in aanwezigheid van de

het college onderkend moeten hebben hoe slecht het

secretaris. ■

CTG was en dit bij de gynaecoloog moeten benadrukken. De lezingen van de gynaecoloog en van verweerster over wat verweerster om 4.35 uur aan de gynaecoloog heeft medegedeeld, lopen uiteen. De status geeft daarover ook geen duidelijkheid, nu daarin alleen het feit van overleg en de medicatie worden vermeld. Als ervaren verloskundige, die zelf GTC’s beoordeelt, had verweerster, die duidelijk heeft aangegeven er geen goed gevoel bij te hebben gehad, het verloop niet anderhalf tot twee uur moeten afwachten. Daar doet niet aan af dat kennelijk ook de verpleegkundige van mening was dat nog wel gewacht kon worden met het waarschuwen van de gynaecoloog. Anders dan verweerster is het 52


BERICHTEN

Media Werk maken van je vitaliteit

Bedje in de wolken

Werkdruk, stress, vermoeidheid: het moderne werkleven

Als in de lente Joeps zusje Maike te vroeg geboren

zit er vol mee. Probeer dan nog maar eens vitaal te

wordt, blijkt dat zij maar kort kan blijven leven. Al heel

blijven! Dit boek is een oppepper voor je lichamelijke én

vlug moeten papa, mama en Joep afscheid nemen van

mentale energie. Neem de verantwoordelijkheid voor je

haar. Ze geven Maike duizend kusjes en aaien haar over

keuzes en versterk zo je eigen veerkracht. Voor iedereen

haar bolletje. ‘Jij bent mijn lieve zusje’, zegt Joep, ‘en ik

die met plezier en succes wil werken.

zal je nooit vergeten.’ Een rijk geïllustreerd prentenboek

'In dit boek beschrijft Paul Wormer zijn visie op vitaliteit binnen de context van werk en leven. Deze unieke mix zorgt voor een doorkijkje in de wereld van moderne bedrijfsgezondheid en biedt concrete aanknopingspunten voor iedereen die werk wil maken van zijn vitaliteit.' Maarten Jan Stam, directeur InHealth

dat hulp biedt bij het proces van verlies en verwerking bij het plotseling overlijden van een broertje of zusje in een gezin. Op de website www.bedjeindewolken.nl is het persoonlijke verhaal achter het boek te vinden aan de hand van dagboekfragmenten, foto’s en achtergrondinformatie.

'Vitaliteit was voor mij altijd zo'n mooi, beloftevol begrip, maar ook wel vaag. Daarom ideaal dat in dit boek eens alle, echt álle kanten ervan worden beschreven: van voeding en sport, maar ook hoe je je door je leven en de dag beweegt, en de nacht niet te vergeten! Een warme, laagdrempelige uitnodiging jezelf te bekijken en al vandaag de kwaliteit van je leven te verhogen.' Martijn Niemeijer, commercieel directeur Weleda Nederland

Titel:

Bedje in de wolken

Auteur:

Birgit Vandermeulen

Uitgever:

Christofoor

ISBN: Prijs:

978-90-60386-20-0 € 14,50

Titel:

werk maken van je vitaliteit

Auteur:

Paul Wormer

Uitgever: Uitgeverij het Spectrum ISBN:

9789049103194

Prijs:

€ 18,95


53

BERICHTEN

Vroedvrouw Catharina Schrader in Canon geneeskunde De hoogleraren Frank Huisman en Mart van Lieburg schreven het Canon van de geneeskunde in Nederland. Daarin belichten zij de Nederlandse geneeskundige geschiedenis in vijftig raamwerkjes. Vroedvrouw Catharina Geertruida Schrader (1656-1746) maakt deel uit van het

Canon van de geneeskunde in Nederland

venster verloskunde.

F.G. Huisman en M.J. van Lieburg

Vroede vrouwen In het venster over verloskunde noemen Huisman en Van Lieburg de bekende Nederlandse pionier Hendrik van Deventer (1651-1724), maar hoofdpersoon in hun verhaal is de bij artsen waarschijnlijk veel minder bekende vroedvrouw Catharina Geertruida Schrader (1656-1746). Een verrassend accent dus. Vroedvrouwen zijn lange tijd door hun mannelijke tegenspelers, de vroedmeesters en de obstetrici, als incompetent afgeschilderd. Maar het Memoryboeck van de Vrouwens van deze Friese vroedvrouw heeft die beeldvorming vanaf het midden van de negentiende eeuw (toen het werd ontdekt), ingrijpend gewijzigd. Haar verslagen bieden

Titel:

een inkijkje in de dagelijkse praktijk van een vroedvrouw

Canon van de geneeskunde in Nederland

die in competentie en vaardigheid haar concurrerende

Auteurs: M.J van Lieburg en F.G. Huisman

vroedmeesters en doctoren moeiteloos overtrof. Dat

Uitgever: Elsevier Gezondheidszorg

maakt Schrader, volgens Van Lieburg en Huisman, 'tot

ISBN:

9789035231504

een inspirerend voorbeeld voor de moderne vertegen-

Prijs:

€ 17,50

woordigers van het verloskundig beroep’. ■

ICE code Subject: Ambulancedienst Medewerkers van ambulancediensten maken steeds vaker mee dat hun patiënt wel een mobieltje bij zich heeft, maar dat zij de hele gsm moeten doorspitten om het telefoonnummer te vinden van een ouder of partner. Landelijk is dit probleem besproken en als volgt opgelost: de ICE code. Het werkt als volgt: creëer in je GSM een adres onder de naam ‘ICE’. ICE staat voor ‘In Case of Emergency’. Onder deze naam sla je het telefoonnummer op van de persoon die moet gecontacteerd worden in geval van nood. Vanaf nu weten de politie, de ambulanciers, de dokter, enz... wie ze moeten contacteren. Indien u verschillende nummers wilt opslaan, maak dan gebruik van de namen ICE1, ICE2, ICE3 enzovoort. ■

ICE: gemakkelijk en doeltreffend 54


BERICHTEN

Nieuwsflitsen INWENDIGE WEEËNMETING ONNODIG RISKANT

2008 zijn geboren, was een op de zes van niet-westerse herkomst. Onder deze ruim 31 duizend kinderen vorm-

Gynaecologen moeten stoppen met het gebruik van

den Marokkaanse kinderen met bijna achtduizend de

intra-uteriene druklijnen voor het meten van de weeën-

grootste groep.

kracht, zo vinden verloskundigen en onderzoekers uit

CBS StatLine

zeven Nederlandse ziekenhuizen. Weeën kunnen net zo goed aan de buitenkant van de buik worden gemeten. Over dit onderwerp publiceerden zij een artikel in The New

BEZUINIGINGSVOORSTEL: PIL ALLEEN VOOR TIENERS VERGOEDEN

England Journal of Medicine. Reden om tot nu toe af te

Het College voor Zorgverzekeringen adviseert minister

zien van weeënmeting, via de buikband is, dat bewegin-

Klink van Volksgezondheid om de anticonceptiepil alleen

gen van moeder of kind en/of obesitas rommelige grafie-

voor tieners in het basispakket te houden. Vrouwen

ken veroorzaken. Maar ondanks beeldschone grafieken

boven de twintig jaar zouden het middel, dat zo’n vijf

van de inwendige weeënmeting verbeteren het verloop

euro per maand kost, volgens een woordvoerder van

en uitkomst van de bevalling niet. Er kleven wel de nodi-

CVZ gemakkelijk zelf kunnen betalen. De pil kwam in

ge risico’s aan. Soms wordt het slangetje verkeerd

2008 in het basispakket. Het College, dat elk jaar een

geplaatst wordt en prikt het door placenta of bloedvat

advies uitbrengt over het pakket, vindt dat het anti-

heen en veroorzaakt soms fatale bloedingen. In 2008

conceptiemiddel er toen al buiten had moeten worden

overleed

gelaten. Voor vrouwen onder de 21 kan de pil volgens

bijvoorbeeld een Brabantse tweeling aan zo’n incident.

het College wel in het basispakket blijven, om zwanger-

Jan van Lith, hoogleraar Gynaecologie en Obstetrie in

schappen en abortussen bij tieners te voorkomen.

Leiden en bestuurslid van de NVOG heeft al aangegeven

In Nederland gebruiken ruim 1,5 miljoen vrouwen de pil.

met de intra-uteriene weeënmeting te stoppen naar aan-

Door het middel uit het basispakket te halen, wordt

leiding van de resultaten van dit onderzoek: “Nu blijkt

maximaal 58 miljoen euro per jaar bespaard.

dat we de interne drukmeter niet nodig hebben, stoppen

ANP

we ermee, behalve in uitzonderlijke gevallen waarbij er geen enkele andere manier is om de weeën te meten.” NRC

VOORTBESTAAN ALBANY PRACTICE OP DE TOCHT De Londense Albany Practice heeft eind vorig jaar te

OOK NIET-WESTERSE VROUWEN STEEDS LATER MOEDER

horen gekregen dat het King’s College Hospital het contract met de praktijk opzegt. Uit een rapport van de

In 2008 werden niet-westerse vrouwen van de eerste

Center for Maternal and Child Enquiries zou blijken dat

generatie gemiddeld op de leeftijd van 27,5 jaar moeder.

een fors deel van de neonatale morbiditeit afkomstig is

Dat is ruim een jaar later dan in 1996. De gemiddelde leef-

van cliënten van de Albanypraktijk, waardoor twijfels

tijd waarop autochtone vrouwen hun eerste kind kregen,

over de veiligheid zijn gerezen, zo luidt de officiële ver-

steeg in die periode met bijna een half jaar tot 29,6 jaar.

klaring van het ziekenhuis. Recent vond een fataal inci-

Iraanse vrouwen stelden van de niet-westerse vrouwen het

dent plaats bij een vaginale geboorte na sectio, die ver-

moederschap het langst uit. Zij waren in 2008 gemiddeld

loskundigen van de Albany praktijk begeleidden. Dat

31,3 jaar oud bij de geboorte van hun eerste kind.

deed de ziekenhuisdeur dicht.

In de periode 1996-2008 is het gemiddelde kindertal van

Voor het voortbestaan van de praktijk zijn de verloskun-

vrouwen in Nederland toegenomen van 1,53 naar 1,77.

digen van de praktijk nu afhankelijk van private fondsen.

Deze stijging wordt veroorzaakt doordat autochtone vrou-

Zij gaan een onzekere toekomst tegemoet, ook al heeft

wen gemiddeld meer kinderen kregen. Het kindertal van

het ziekenhuis aangegeven dat de verloskundigen uit de

niet-westerse vrouwen van de eerste generatie daalde juist.

praktijk in de kliniek als werknemer welkom zijn (sic). De

Het kindertal kromp vooral onder Turkse vrouwen. In

Albany praktijk is ook in Nederland bekend geworden

2008 kregen zij gemiddeld nog geen 2 kinderen, tegen

vanwege zijn caseloadbenadering en één-op-één begelei-

2,5 in 1996. Iraanse vrouwen krijgen met 1,1 kind ook

ding van zwangere vrouwen. De praktijk heeft ongekend

de minste kinderen van alle niet-westerse vrouwen. Hun

hoge cijfers van fysiologische bevallingen en een zeer

uitzonderlijk lage kindertal hangt samen met het hoge

hoog percentage thuisbevallingen.

opleidingsniveau. Van de 185 duizend kinderen die in

De Albany verloskundigen hebben getracht de kritiek van TvV maart 2010 • KNOV

55

BERICHTEN het ziekenhuis te weerleggen. De praktijk is gelegen in

dat in Nederland nog steeds gebruik gemaakt wordt van

een achterstandswijk van de stad, met relatief grotere

algemene groeicurven door artsen en CB’s. Deze zijn

problematiek. Ook zouden bij de statistische berekening

hoofdzakelijk gebaseerd op de groei van kinderen die

van de proportie morbiditeit en mortaliteit waar de

kunstvoeding krijgen en daardoor niet representatief voor

Albany praktijk aan zou bijdragen, fouten zijn gemaakt.

borstgevoede kinderen. Ze adviseren eerst een artikel op

De Royal College of Midwives heeft zich ook in de

de site te lezen over hoe de WHO-groeicurven geïnter-

kwestie verdiept en een officiële verklaring afgegeven,

preteerd moeten worden en vooral geen wedstrijdje te

dat zij de kritiek van de Albany midwives op het rapport

maken van de groei van hun kind. Ouders wordt bij

onderschrijft. Wel onderstreept de RCM dat het in het

twijfel geadviseerd een consult aan te vragen bij hun

belang van verloskundigen en cliënten is, dat er samen-

arts, diëtist of lactatiekundige. Met een afdrukje van de

gewerkt en gezorgd wordt voor een tijdige overdracht.

curve in de zak.

Meer informatie is te vinden op www. Albanypractice.org.uk en www. rcm.org.uk

ONLINE GROEICURVE

ADEMHALINGSPROBLEMEN NA TE VROEGE ELECTIEVE SECTIO Er is nog geen richtlijn voor het plannen van een electieve

De website www.borstvoeding.com geeft ouders de

sectio caesarea. Dat vinden de artsen Niloufar Ashtiani en

gelegenheid om de groeigegevens van hun eigen kind te

Wanda Hagmolen en collega’s wel hard nodig, aangezien

vergelijken met de standaard groeicurven voor borst-

er beneden de termijn van 39 weken nog steeds kinde-

gevoede én kunstgevoede kinderen die ontwikkeld zijn

ren worden geboren met aanzienlijke ademhalingspro-

door de World Health Organisation (WHO) in 2006.

blemen. In het NTVG publiceerden zij twee casussen na

Op de website kunnen de groeigegevens van het kind

electieve sectio voor de 39e zwangerschapsweek, waarbij

worden ingevoerd. Ouders kunnen de groei volgen in een

kinderen door complicaties op de intensive care aan de

eigen logboek. De makers van de website constateren

beademing terechtkwamen. Potentieel nadeel van het plannen van een sectio na 39 weken is het optreden van weeënactiviteit of het breken van de vliezen vóór de geplande datum. Ashtiani en Hagmolen kennen echter

UMC UTRECHT WERKNIEUWS

geen studies, die hebben aangetoond dat een latere planning het aantal spoedsectio’s significant verhoogt of andere ongewenste risico’s met zich meebrengt. In het algemeen wordt het tijdstip voor de geplande

Vandaag op werkenbijUMCUtrecht.nl

sectio gekozen in overleg tussen gynaecoloog en patiënt.

s,ANCERINGONLINESPECIALISATIEPLANNER- Het UMC Utrecht introduceert een online specialisatieplanner voor wie een verpleegkundige carrière ambieert op de afdeling Neonatologie van het WKZ.

Hierbij wordt de beslissing beïnvloed door de wensen en

s+INDERZIEKENHUISWORDTKINDERTHEATER- Coördinator Ewoud over hoe het theater afleiding biedt. Kijk hoe kinderen daar gewoon weer ‘ns lol kunnen hebben met broertjes, zusjes, ouders.

Om een nieuwe richtlijn voor de electieve sectio te

Actuele vacature m/v:

Medisch verloskundige Samen met de gynaecoloog en de gynaecoloog in opleiding bent u verantwoordelijk voor de patiënten op het Verloscentrum, Zwangeren- en Kraamafdeling. Daarnaast begeleidt u studenten Medicijnen en Verloskunde. U hebt als verloskundige eerste- en/of tweedelijns ervaring. U wilt de opleiding tot Klinisch Verloskundige volgen. Vacaturenummer 2010/0100.

voorkeuren van de patiënt en logistieke factoren, bijvoorbeeld de operatiemogelijkheden van het ziekenhuis. implementeren zien Ashtiani en Hagmolen een taak bij de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) en de NVOG. Ondertussen hebben vrouwen recht op goede voorlichting over de risico’s van een sectio beneden de termijn van 39 weken, aldus de artsen. NTVG

NPV: TWINTIGWEKENECHO PAS NÁ 24 WEKEN Uit rapporten van TNO en de Inspectie voor de gezond-

'EÕNTERESSEERD Voor de complete vacaturetekst én informatie over onze vernieuwende werkomgeving bezoekt u internet. Voor overige informatie: bel gratis 0800 – 25 000 25. Solliciteren kan online op WERKENBIJUMCUTRECHTNL.

heidszorg blijkt dat de twintigwekenecho in de periode van 2005-2007 heeft geleid tot een toename van 62 procent van het aantal abortus vanwege spina bifida en hydrocephalus. Ook bij schisis lijkt er een verband

Wij proberen altijd beter te worden

tussen het aantal echo’s en abortus. Na vier jaar praktijkervaring met de 20-wekenecho is het volgens de Nederlandse Patiëntenvereniging hoog tijd het beleid rond deze echo bij te stellen. De 20-wekenecho zou vooral

56


BERICHTEN gebruikt worden om zwangerschappen af te breken. Als de echo pas bij 24 weken zou worden gedaan, zou er

WESTERSE VOEDING OK VOOR ZWANGERE VROUW

voor ouders nog genoeg tijd zijn om zich voor te bereiden

Er is vooralsnog geen reden de voedingsrichtlijnen voor

op een kind met een handicap. Ook zou prenatale

zwangere vrouwen aan te passen. Dit blijkt uit een

behandeling van afwijkingen dan nog mogelijk zijn.

literatuuronderzoek van het RIVM in opdracht van het

Bij een termijn van twintig weken echoën zorgt volgens

ministerie van VWS. Algemeen geldt dat in het ontwik-

de NPV voor teveel onrust bij zwangere vrouwen door

kelde westen en dus ook in Nederland de voeding van

de mogelijke ontdekking van handicaps van minder

de moeder tijdens de zwangerschap weinig effect heeft

betekenis, met ‘alle spanning en stress van dien’. Bij het

op het geboortegewicht van het kind. In dit deel van de

NPV-Consultatiepunt worden ouders begeleid die een

wereld bestaan namelijk over het algemeen geen echte

ernstig gehandicapt kind verwachten.

tekorten van voedingsstoffen RIVM

VITAMINE C EN TANDPASTA VEILIG De Gezondheidsraad beschouwt de blootstelling aan ascorbinezuur (vitamine C) en waterstof- en natriumfluoride als veilig voor de vruchtbaarheid en voor de ontwikkeling van het nageslacht. Ascorbinezuur wordt voornamelijk gebruikt als antioxidant in voedingsmiddelen, in voedingssupplementen en in geneesmiddelen. Over ascorbine’s invloed op de voortplanting is nog weinig bekend. Wel is uit dierproeven gebleken dat het geen nadelige gevolgen voor de ongeboren vrucht heeft. Waterstoffluoride, een van nature voorkomend gas, wordt gebruikt voor het maken van fluorverbindingen. Daarnaast fungeert het als katalysator in alkyleringsreacties in de petrochemische industrie (de productie van ‘groene’ benzine) en wordt het gebruikt voor het etsen van glas en het beitsen van roestvrij staal. Natriumfluoride zit ook in tandpasta, om cariës te voorkomen. Uit dierproeven blijkt dat beide fluoriden de reproductie en het nageslacht niet schaden.

© Henny van Nieuwpoort

Gezondheidsraad

PARTUSASSISTENTIE Bijna de helft van de kraamverzorgenden verleent partusassistentie. Een ander groot deel wordt te laat gebeld door de verloskundige. Dit blijkt uit een poll die KraamSupport op haar website KraamSupportonline hield. De vraag

De NVP vraagt zich af welk beeld zorgverleners neerzet-

luidde: ‘Verleen jij (bijna) altijd partusassistentie?'. Bijna de

ten van een leven met een handicap. Doordat zoveel

helft (48%) antwoordde: ‘Ja, (bijna) altijd'. Een ander

zwangerschappen van gehandicapte foetussen worden

groot deel (24%) verleent geen partusassistentie omdat

afgebroken zou de kwaliteit van leven van mensen met

ze vaak te laat gebeld worden door de verloskundige.

een handicap onder druk komen te staan. De vereniging

Een ander deel (27%) heeft hier een andere reden voor.

pleit voor het toepassen van de echo op een later moment

Ten slotte antwoordde 1%: ‘Nee, want de doula heeft

in de zwangerschap, voorbij de 24-weken grens, waarbij

deze taak grotendeels overgenomen'. Uit een eerdere

de mogelijkheid tot zwangerschapsafbreking vervalt. De

poll bleek al dat veel kraamverzorgenden vinden dat ze

organen zouden dan tevens echografisch nauwkeuriger

te laat gebeld worden door de verloskundige als de

te beoordelen zijn.

bevalling gaande is.

Medisch Contact

KraamSupport Brigitte Tebbe ■


57

Verloskundige praktijk Ermelo Dr. Holtropstraat 169 3851 JJ Ermelo tel: 0341-563059 www.verloskundigepraktijkermelo.nl Odéje Aardema • Attie Nawijn • Edith Sijmons

Wij zijn op zoek naar: een verloskundige om bij ons te komen waarnemen • Voor de zomerperiode van 2 juli - 13 augustus 2010 • Voor gemiddeld 5 dagen per week een verloskundige / echoscopist • Voor het maken van termijnecho’s bij ons op de praktijk • Voor de periode juni – november 2010 • Voor ongeveer 2 uur per week (dag en tijd in overleg) Onze praktijk • Is een gezellige dorpspraktijk • Heeft ongeveer 270 inschrijvingen per jaar • Houdt spreekuur in een eigen (vanaf juni nieuwe) praktijkruimte • Beschikt (vanaf juni) over een eigen echo-apparaat • Heeft een goede samenwerking met de 1e en 2e lijn • Is geautomatiseerd met Micronatal Voor meer informatie kun je ons bellen op: 06 - 51 46 30 92 Heb je interesse, stuur dan je reactie naar: [email protected]

Verloskundigen Praktijk Hardenberg Naar aanleiding van het advies van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte zijn wij op zoek naar een 4e collega. Onze praktijk: - Het werkgebied omvat Hardenberg e.o. - 360 zorggevallen - Praktijkassistentes - Volledig geautomatiseerd met MicroNatal Wij zoeken een collega die: - de opleiding tot Verloskundige in Nederland heeft voltooid, of binnenkort zal voltooien; of iemand met ervaring in de 1e-lijns verloskundige zorgverlening in Nederland - geregistreerd staat in het Kwaliteitsregister van de KNOV Wij bieden een loondienstcontract voor een praktijkdeel van 25%. Tevens is een waarnemingscontract bespreekbaar. Als je geïnteresseerd bent, stuur dan je sollicitatiebrief voor 25 maart 2010 naar: Verloskundigen Praktijk Hardenberg Wilhelminaplein 5 7772 AH Hardenberg email: [email protected]

Verloskundige praktijk Druten en West Maas & Waal

Waarneming gezocht van mei tot januari 2011 Wij zijn een maatschap van 4 enthousiaste verloskundigen en gevestigd in een mooi praktijkpand incl. woonruimte. Ons praktijkgebied heeft een landelijk karakter in deomgeving van Nijmegen. We hebben ruim 300 inschrijvingen per jaar en werkenmet Micronatal. Ben je geïnteresseerd stuur dan je reactie naar: Verloskundige praktijk Druten en West Maas & Waal Hogestraat 60A 6651 BM Druten t.a.v. Janneke Croonen of per mail naar: [email protected]

Tevens te koop aangeboden: Aloka 1000 echoapparaat (bouwjaar 2002) Incl. convex probe. Functioneert prima! Reacties graag naar: [email protected]

Te Koop Aangeboden ESAOTE My Lab 25 Mobiel echo apparaat 1 3.5-5.0 MHz R 60 curved array transducer C A 621 1 5.0- 7.5 MHz R 10 curved array endocavity transducer EC 123 2 verrijdbare onderstellen Opbergkoffer en beschermhoes

Nieuwprijs inclusief de onderstellen € 40.486,50

Vraagprijs € 20.000.-

Cursus Begeleiding bij borstvoeding (SvB & STBN) Psychosociale problematiek peri partum Verloskundige praktijk: schildklierproblematiek Stagewerkbegeleiding Stagewerkbegeleiding

1,15-04 6-4 6-4 06,19-04; 03,17-05 07,19,29-04; 17-05

12-3 12-3 15,22-3 16, 23-3 16-3 16,30-3; 13,27-4;11-5;22-6;21-9 18-3 18-3 25-3 25-3 26-3 26-3 26-3 29-3 30-3 30-3

Inauguratie Simone Buitendijk: De Nederlandse verloskunde in internationaal perspectief in internationaal perspectief Aangeboren hartafwijkingen bij pasgeborenen Kracht van begeleiding Kracht van Begeleiding Horen, zien, niet zwijgen Post HBO basiscursus Echoscopie Scholingsdag voor stagebegeleiders Obstetric Medecine XV; intensive care en zwangerschap Vaardigheid hechten Perinatale audit in Noord Nederland; een gedeelde zorg Toets schouderdystocie en fluxus Veranderen om te verbeteren Studiedag Klinisch Verloskundigen Scholingsdag praktijkassistente, bloedverlies en pijn 2e helft van de zwangerschap Visie ontwikkelen ipv brandjes blussen Cursus evidence based medicine voor toetsgroepbegeleiders

APR-10

8-3 8-3 8,9-3 9-3 9,16-3 10-3 10-3 11,25-03; 08,22-04 ;16-9 11-3 11-3

DATUM

Intracutaan hechten Vaardigheid hechten The early feeding skills assessment Communicatietraining (praktijkass.) Prenatale screening Scholingsdag praktijkassistente Simulatiedag in de obstetrie; introductie bevallingssimulator Noëlle Cursus stagewerkbegeleiding Acute zorg anders 2010 borstvoeding, heel gewoon

CONGRES/CURSUS

Maastricht Reeuwijk Nijmegen

Spier Domus Medica Nijmegen Zwolle Rotterdam

Maastricht Nijmegen Ede Maastricht Groningen, UMCG

Stopera, A’dam UMC Groningen Eindhoven A’dam

Rotterdam Eindhoven Groningen Rotterdam Nijmegen Heerlen

Amsterdam Groningen

PLAATS

www.av-m.nl Moret & partners www.va-m.nl www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl

www.knov.nl www.eurocatnederland.nl www.av-m.nl www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www.av-m.nl www.av-m.nl www.scem.nl www.va-m.nl [email protected] www.verloskundeacademie.nl www.progez.nl www.knov.nl www.av-m.nl www.praktijkondernemer.nl www.va-r.nl

www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www.hanze.nl www.verloskundeacademie.nl www.va-r.nl www.av-m.nl [email protected] www.va-r.nl www.azo.nl www.atrium.nl

INFO

8 uur 3uur ja, akkoord ja, akkoord aangevraagd

8 uur

ja, akkoord

5,5 uur

16 uur ja, akkoord aangevraagd 16 uur/30 uur ja, akkoord

5 uur

16 uur

aangevraagd

ACCREDITATIE

245,60,245,250,-

170,235,geen

75,85,-

149,390,-

500,500,250,2500,-

75,-

110,75,-

220,225,175,150,500,170,25,-

KOSTEN (€)

Uitgebreide informatie over de in dit overzicht opgenomen cursussen, congressen en symposia vindt u op de website van Kennispoort Verloskunde: www.kennispoort-verloskunde.nl of op de in de tekst aangegeven websites.

Congres en Cursus

BERICHTEN


59

60

TvV maart 2010 • KNOV 13-4 13-4 13-04;20-04 14-4 15,29-04;17-06;01-07 16-4 16-4 20-4 20,27-04 20-04;11-05 21-4 22,27 -4 22-4 22-4 22-4 22-4 23-4 23-4 27-4 27-4 28-4

5,6,7,8-05 12-5 18-5 18-5 19, 20,21,22-05 20, 27-5 25-5 31-5

1,15,29-6 01,15-06 01-06;07-06 1-6

Kenniskring Schildklieraandoeningen Calamiteitentraining Baringspijn vanuit neurowetenschappelijk perspectief Omgaan met de angstige zwangere Cursus stagewerkbegeleiding Evidence based seksuologie Training reanimatie volwassene(incl. zwangere), eclampsie en fluxus Kindermishandeling: hoe zorgvuldig te melden Kracht van Begeleiding Kracht van Begeleiding Omgaan met de angstige zwangere Kracht van Begeleiding Verdiepingscursus 1stelijn echografie Kenniskring Schildklieraandoeningen Scholingsdag voor stagebegeleiders Prenatale groepsvoorlichting Het ballet van de uitdrijving Workshop Rebozo Op lijn 1 omgaan met pijn Reanimatie neonaat, schouderdystocie en stuitgeboorte Scholing praktijkassistentes: triage; buikpijn en bloedverlies 2e helft

21st European Congress of Obstetrics and Gynaecology; EBCOG 2010 Evidence-based care for normal labour and birth Congres Zwangerschap en Geboorte Geneesmiddelen en congenitale afwijkingen tgv schadelijke stoffen 11th Congress of the European Society of Contraception and Reproductive Health Cursus preconceptiezorg Training Hygiëne en Infectiepreventie & reanimatie volwassene Toets schouderdystocie en fluxus

Cursus Evidence Based Medicine Preconceptiezorg Baringspijn vanuit neurowetenschappelijk perspectief Preconceptiezorg

JUN-10

MEI-10

7-4 8,19-4 10-4 12,27-4

DATUM

Verloskundige praktijk: De pasgeborene Preconceptiezorg Studiedag Samen bevallen Kracht van begeleiding

CONGRES/CURSUS

www.va-r.nl www.verloskundeacademie.nl www.stichtingiton.nl www.verloskundeacademie.nl

www.scem.nl www.va-r.nl www.contraception-esc.com www.va-r.nl www.va-r.nl www.verloskundeacademie.nl

Ede Rotterdam Den Haag Rotterdam Rotterdam

A'dam/Utrecht Groningen Haarlem

www.ebcog2010.be

www.verloskundeacademie.nl www.va-r.nl www.verloskundeacademie.nl www.va-m.nl www.stbn.nl www.verloskundeacademie.nl www.av-m.nl www.av-m.nl midwiferybusiness@planet. Nl www.theavantuyl.nl www.va-r.nl www.va-r.nl www.av-m.nl

www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www,stichtingiton.nl www.verloskundeacademie.nl www.av-m.nl www.av-m.nl www.va-r.nl

www.av-m.nl www.av-n.nl [email protected] www.av-m.nl

INFO

Antwerpen

Nijmegen Ede Groningen Eindhoven Eindhoven Bergen op Zoom Culemborg R’dam R'dam Eindhoven

A’dam R’dam

R’dam

Eindhoven

Haarlem

Nijmegen Eindhoven Amersfoort Nijmegen

PLAATS

ja, akkoord 16 uur + 5 uur

aangevraagd

ja, akkoord ja, akkoord ja, akkoord 16 uur 3,5 uur aangevraagd aangevraagd 8,5 uur 3 uur

aangevraagd aangevraagd 16 uur + 5 uur aangevraagd 16 uur aangevraagd 6 uur

aangevraagd aangevraagd

ACCREDITATIE

750,500,360,500,-

159,245,530,500,340,-

362,5 340,170,-

235,85,-

500,500,250,500,80,160,-

362,5

160,220,360,250,-

250,500,50,-/85,500,-

KOSTEN (€)

BERICHTEN

1,2,3,4-07 10-13-7 11-7 20,21,22,23-07

13,14,15,16,17-09 22,23,24,25,26-9

3rd Biennial Breathing New Life into maternity care multidisciplinary conference 14th Annual Meeting International Association of medical sciense educators The 15th International Conference on Prenatal Diagnosis and Therapy Normal Labour & Birth Conference

19th World Congress on Ultrasound and Gynaecology Global congress of maternal and infant health

Foetale echocardiografie, van vierkamerbeeld tot gecorrigeerde transpositie ICM 29th Triennal Congress

JUN-11

Bekkenpijn Hechten Uitwendige versie Borstvoeding blijft 20th World Congress on Ultrasound and Gynaecology ITV training toetsgroepbegeleiders Cursus evidence based medicine voor toetsgroepbegeleiders Kinderziekten en Congenitale afwijkingen Hygiëne & Infectiepreventie, reanimatie volwassene tgv infecties

OKT-10

SEP-10

16-11 19,29,21,22,23-06

1-10 2-10 5-10 5-10 10,11,12,13,14-10 12-10; 04,22-11 12-10 24-10 25-10

22-6 24-6 29-6

Prenatale groepsvoorlichting Kinderziekten en congenitale afwijkingen tgv infecties Triage, pijn tijdens de zwangerschap (praktijkass.)

JUL-10

1,15,29-6 2-6 7,8-6;14-12 08,22-06 15-6 17-6 18-6

Cursus Evidence Based Medicine Training hechten Training kringbestuurders Kracht van Begeleiding Verdiepingsdag termijnechoscopie; kwaliteit onder de loep Nascholing stagewerkbegeleiding Bekkenpijn

Amsterdam, VU Durban, South Africa

centrum BTR Rotterdam VAA Ede Praag Utrecht Rotterdam Rotterdam Rotterdam

Hamburg Barcelona

Alice Springs (Australia) New Orleans Amsterdam Vancouver

Eindhoven Rotterdam

Amsterdam/Utrecht Rotterdam De Bilt Groningen Maastricht Rotterdam centrum BTR

www.vumc.nl www.midwives2011.org

www.bekkentherapie.nl www.va-r.nl www.verloskundeacademie.nl www.borstvoedingblijft.nl www.isuog.org www.knov.nl www.va-r.nl www.va-r.nl www,va-r.nl

www.isuog.org/worldcongress2009 www.globalcongress2010.com

www.breathingnewlife.remark.com.au http://iamse.org www.ispdhome.org/default.aspx www.midwifery.ubc.ca

www.va-m.nl www.va-r.nl www.verloskundeacademie.nl

www.va-r.nl www.va-r.nl [email protected] www.verloskundeacademie.nl www.av-m.nl www.va-r.nl www.bekkentherapie.nl

5 uur 6 uur

ja, akkoord

6uur 4 uur

16 pnt ja, akkoord aangevraagd aangevraagd 6uur

15 uur

250,-

geen geen 245,363,5

270,-

321,-

245,150,-

750,255,geen 500,220,-

BERICHTEN


61

BERICHTEN

Personalia GEBOREN

SECTOR NOORDWEST NEDERLAND

Fedde, Zoon van Reniera Ben Sjoerd Boot-de Graaf, Ribbelzegge 52,

Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2010)

2498 EV Den Haag

Mw. N. Coblijn, Nieuweweg 29a, 3765 GA Soest – Asp

Yinthe, dochter van Dingena en Harry Epker-de Leeu van Weenen,

Mw. L. van Dam, Woudrustlaan 7, 1711 KA Hensbroek – Asp

Sint Jorisweg 21, 3311 PK Dordrecht

Mw. E.M. Langendijk, Spaansleger 19, 1601 PB Enkhuizen – Asp

Bente, dochter van Sjoukje en Evert Jan van der Es, Ruterspet 23,

Mw. J. Middendorp, Paardebloem 9, 2671 WR Naaldwijk – Asp

9281 SB Harkema

Mw. M.H. Plugge, Gravekoopsedijk 9, 2811 NL Reeuwijk – Asp

Tijn, zoon van Marloeke en Wilco de Jager-van Rijn, De Ruiterberg 26,

Mw. M. Schoemaker, Jan Evertsenstraat 112-1, 1056 EH

3452 NB Vleuten

Amsterdam – Asp

Fleur, dochter van Sabine en Simon de Kruyff-van Rijswijk, van

Mw. S. Vosoughi Oskouei, van der Lelijstraat 141,

Meursstraat 31, 3532 CH Utrecht

2614 EK Delft – Asp

Lize, dochter van Chantal en Martin Peeters-Leveau, in de


Neerakker 8, 6093 JE Heythuysen

Mw. M. van der Spek-van de Wetering, Industriestraat 18, 2751 GT

Phebe, dochter van Dirm en Benjamin Pijl, Weezenhof 6808,

Moerkapelle – Asp

6536 BM Nijmegen

Mw. N. Koper, Grote Houtstraat 156 rood, 2011 SA Haarlem – Asp

Fenne, dochter van Kirsten en Bas Schatorjé-Kok, Boerhaavelaan 25,

Mw. M. Weggemans-Vrolijk, Het Welvaren 9, 1551 AT Westzaan – Asp

7002 HT Doetinchem

Mw. S. Verwaal, Leeuwtand 105, 1141 KW Monnickendam – Asp

Lien, dochter van Linda en Dick Verbakel-Back, Zwanebloemsingel 6,

Mw. N. Passmann, Amstelkade 127hs, 1078 AS Amsterdam – Asp

5709 PA Helmond

Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2010)

Fiene, dochter van Chantal en Thijs Westland, Uelserweg 58,

Mw. N. ten Brink, Eerste Helmersstraat 193 3h, 1054 DV

7651 KX Tubbergen

Amsterdam – VID-zhs

Brain, zoon van Nechla Verlkley en Wesley Weeteling, Akkerland 66,

Mw. R. van Dijke, Oostrandpark 54, 8212 AR Lelystad – VID-g

1567 EK Assendelft

Mw. V. Heijs, Piet Heinstraat 23, 2182 XG Hillegom – VID-ep

Ard, zoon van Menke en Hadrian Wijnmaalen,

Mw. L.J. Holten, van Assendelftstraat 30, 2342 AS Oegstgeest – BL

Piet van de Polsingel 240, 3056 AK Rotterdam

Mw. I. Poort, Willem Bontekoestraat 95, 1212 CA Hilversum – SL

Armin, zoon van Jolanda en Jorg van der Wilt, Bredeweg 34, 2752 AA Moerkapelle

SECTOR ZUID NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2010)

SECTOR NOORDOOST NEDERLAND

Mw. C. den Boer, Pompenburg 140, 3032 EM Rotterdam – VV-m

Nieuw lid (m.i.v. 01-01-2010)

Mw. S. van Dijk-Vis, M.Klompélaan 27, 5122 BN Rijen – VID-zhs

Mw. M. Langenberg, Koninginnelaan 190, 7315 ED Apeldoorn – BL

Mw. M. ten Heuvel, Wolkammersdreef 5a, 6216 RJ Maastricht – Asp


Mw. A.C.R. Scheifler, Piet Heinstraat 32, 5612 GB Eindhoven – WN

Mw. V.R.W. Bolder, Dr. Schaepmanstraat 23, 6904 BL Zevenaar – Asp

Mw. T. van Sliedregt, Kennedylaan 17, 5263 AJ Vught – VID

Mw. A. van der Klocht, Klein Groningen 6, 9241 HS


Wijnjewoude – Asp

Mw. S.W.M. van Dijk, Gasthuisstraat 27, 5708 HH

Mw. J. Klaassens, Grote Beerstraat 2002-7, 9742 SH

Helmond – VID-zhs

Groningen – VID-zhs

Mw. B.M. van der Laan, Kralingse Kerklaan, 3065 CB

Mw. E. Neppelenbroek, Terborchstraat 7, 8011 GB Zwolle – Asp

Rotterdam – Asp

Mw. L. van Summeren, Veenhof 1901, 6604 DE Wijchen – Asp

Mw. D. van Laan, Beethovenlaan 240, 3335 BC Zwijndrecht – Asp


Mw. S.J.C. Verhagen, Willem Klooslaan 99, 5615 NM Eindhoven – Asp

Mw. H. Boven, Wenneker 55, 7152 HD Eibergen – BL

Mw. C.G. Wouters, Koster Jacobsstraat 9, 6333 CN Schimmert - Asp

Mw. W. Jansen, Nieuwstraat 20, 8102 EJ Raalte – WN


Mw. A. Nas-Gauquie, Begijnenhof 10, 6584 CW Molenhoek – VV-m

Mw. I.M. van Houwelingen-Solinger, Eindhovenseweg 29a,

Mw. T.W. de Gram, Ds.R. Lomanlaan 37, 4191 GR Geldermalsen – BL

5633 BD Eindhoven

Mw. M.R. Roerdink-Wagemans, J. van Ruysdaelstraat 3, 7391 AV

Mw. Lip-Koster, Chassésingel 27, 4811 HC Breda – VV-m

Twello – VID-zhs

Mw. A.G.M. van den Berg, Beverlooweg 3, 5628 PT Eindhoven – VID-zhs

62


BERICHTEN

Geslaagd ART. 1

VERLOSKUNDE ACADEMIE AMSTERDAM

Leden, die bezwaar hebben tegen de toelating van een kandidaat

Chantal Cassee

(aspirant-)lid, moeten hun bezwaar met redenen omkleed schrifte-

Marlot Lub

lijk binnen één maand na het verschijnen van het officiële vereni-

Lieke van Asperdt

gingsorgaan bij het Bestuur kenbaar maken.

Olga Horsman

AFKORTINGEN

VERLOSKUNDE ACADEMIE GRONINGEN

VID

verloskundige in dienstverband

Teatske de Jong

VID-ep

verloskundige in dienstverband in eigen praktijk

Esmee Keen

VID-g

verloskundige in dienstverband in gezondheidscentrum

Nienke van der Veen

VID-zhs

verloskundige in dienstverband in ziekenhuis

Imke de Block

VV

vrijgevestigde verloskundige

VV-m

vrijgevestigde verloskundige in maatschap

WN

waarneemster

Stephanie van den Berg

Asp

Aspirant lid

Ineke Bouwhuis

BL

buitengewoon lid

Leonie Daniël

BTL

buitenlands lid

Jannetje Haalboom

SL

senior lid

Eve Hannant

EL

erelid

Tessa Laros

VERLOSKUNDE ACADEMIE ROTTERDAM

Evelien Roozemond

© Carien van Leeuwen

© Carien van Leeuwen

Nieuwe masters Verloskunde

Op maandag 8 februari 2010 ontvingen de nieuwe masters Verloskunde hun diploma. Van links naar rechts ziet u Madelaine Jonkers, Margriet van der Goot, Kirsten Heetkamp, Irena Veringa, Petra Kuiper en Diny Kolkman.

Madelaine Jonkers, Hennie Vlak, Kirsten Heetkamp, Willemijn Warmink-Perdijk, Diny Kolkman, Anne Verheijen, Mariijke Broeksma


63

Moeders voor Moeders... …heeft elke druppel

d r a h i ke nodig!

De organisatie van Moeders voor Moeders zamelt urine in van zwangere vrouwen. Uit de urine van deze vrouwen wordt het hCG-hormoon gewonnen. Dit hormoon wordt door farmaceutische bedrijven verwerkt tot een geneesmiddel, dat wordt gebruikt bij vruchtbaarheidsbehandelingen. Moeders voor Moeders is onderdeel van Schering-Plough.

Tijdschrift voor. Verloskundigen. maart 2010 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen. 35e jaargang

Recommend Documents