Tijdschrift voor
Verloskundigen
april 2013 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen
38e jaargang
FINANCIEEL ADVISEURS VOOR VERLOSKUNDIGEN Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de toekomst.
Telefoon: (0318) 544 044 - www.sibbing.nl
Langdurige waarneming gezocht Onze gezellige en goed lopende 3 vrouws praktijk in Noord-Limburg zoekt vanaf eind juni tot maart 2014 waarneming. Het gaat om gemiddeld 3-4 dagen per week. Werkzaamheden bestaan uit alle verloskundige taken en het zou fijn zijn als je een echo opleiding hebt afgerond. We werken met Onatal en maken termijn, groei- en liggingsecho’s in eigen praktijk. Verenigd in een goed lopende coöperatie worden NT’s en SEO’s in ons eigen 1e lijns echocentrum CVONL gedaan. Kom jij ons team versterken in het zonnige zuiden? Mail ons:
[email protected] Bellen mag ook: 06-13854485. Verloskundigenpraktijk Venlo-Blerick Judith Schrouff, Ingrid Lamers en Daisy Gilissen-Derkx
Wij zoeken een vaste waarneemster voor onbepaalde tijd We zijn een collegiaal, stabiel en toegewijd team met 4 maten en een professionele praktijkassistente. We hebben veel aandacht voor persoonlijke en cliëntgerichte zorg. In ons verloskundig centrum kunnen cliënten ook terecht voor echo’s, fysiotherapie, zwangerschapscursus, voetreflex, psychologe. We hebben een prachtige praktijk in een gezellige buurt in Amsterdam-Noord. Landsmeer en Oostzaan behoren ook tot ons werkgebied. Gemiddeld hebben we 25-30 a-termen per maand. De samenwerking met de 2e lijn is uitstekend en we hebben een goed functionerend VSV. Ben jij een verloskundige die: s AFlNITEIT HEEFT MET EEN GEMãLEERDE POPULATIE s TOEGEWIJD WERKT VOOR DE CLIÔNTEN EN HUN GEZIN s COLLEGIAAL EN mEXIBEL INZETBAAR IS EN VOLLEDIG KAN MEEDRAAIEN in cliëntgerichte zorg s ZICH BETROKKEN WIL VOELEN BIJ DE PRAKTIJK HET TEAM EN DE SFEER die daarbij hoort. s GEMIDDELD DAGEN PER MAAND WIL WERKEN VANAF MEI Stuur dan je sollicitatiebrief met cv naar
[email protected] Voor vragen, bel Meike Leurink: 06-30980198 Jet Gooskens, Marieke Niehe, Meike Leurink, Jacqueline Woonings www.liva-verloskundigcentrum.nl
).(/5$
TIJDSCHRIFT Honderd jaar geleden - over honderd jaar
INNOVATIE
5
Wil van Veen
Wil van Veen
Dokter Petrus de Vries en de couveuse van Auvard
KNOV Bestuurlijke zaken
27
Zorg voor morgen, onze zorg
6
30
Jan van Zijverden
Jos Becker Hoff
Generalist versus specialist
7
Ruth Evers
8
Moeder & Baby in de psychiatrie; een kwetsbare combinatie
9
Marja J. Boon-Hoogendijk
Karlijn van Driel en Diny Kolkman
Mag ik mij even aan u voorstellen? Lieke Montagne
Vraag van de maand
33
‘Afhijsen”
Angela Verbeeten
Verruim uw vak en beteken meer voor uw cliënten!
PRAKTIJK
10
[email protected]
34
INTERNATIONAAL Zwanger in de Big Apple 1 – kikkervisje
37
Maartje van Hoek
WETENSCHAP Begeleiding stoppen met roken aanzienlijk verbeterd
Eerste White Ribbon Award: Barbara Kwast
11
Staat van de Gezondheidszorg 2012
Kennispoort Verlsokunde
39
Wil van Veen en Malika Tibhiri
BERICHTEN Media
21
Nic van Son en Hanneke Tory
De AIOS op stage in de eerste lijn
Marikenloop 2013 Verloskundigen in Marokko
15
ONDERWIJS Op buitenlandstage: leuk, leerzaam en een persoonlijke verrijking
38
Sarah Lips
24
NEXT Personalia
41 43 46
M. van der Ven et al
Refereerdag Maastricht op 7 juni a.s.
26
4V6 APRIL s +./6
3
4)*$3#(2)&4 Redactie Relinde van der Stouwe, Suze Jans, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman Medewerkers april 2013 Barbara Bekker, Marja Boon, Ton van de Coevering, Jeroen van Dillen, Karlijn van Driel, Ruth Evers, Maartje van Hoek, Jos Becker Hoff, Diny Kolkman, Siebrand Krul, N. van der Lee, Sarah Lips, Lieke Montagne, Pien Offerhaus, Henk van Ruitenbeek, Nic van Son, Malika Tibhiri, Hanneke Torij, M. van der Ven, Angela Verbeeten, Jolanda Zocchi, Jan van Zijverden Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Wielingenweg 318, 1826 BX Alkmaar E:
[email protected] E:
[email protected] T: 06 53359153 Facebook: Tijdschrift voor Verloskundigen Abonnementen, personalia en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E:
[email protected] Personeelsannonces Wil van Veen T: 06 53359153 E:
[email protected] Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E:
[email protected] Cross Media Nederland T: 010 - 7421023 E:
[email protected] Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 133,- per jaar (10 nummers); Europa € 159,-; buiten Europa € 186,-. Voor studenten (buitenlandse opleiding): € 107,Los nummer: € 18,Voorzitter KNOV Angela Verbeeten Foto’s Nationale Beeldbank Henny van Nieuwpoort, Den Haag Sander van der Torren, Haarlem © 2013 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100 Oplage: 4000 ISSN 0378-1925
#OVER FOTO Marjo Wiltingh maakte dit beeld. Het is gemaakt uit wit blauwe albast in bronzen nerf en draagt de titel: “Vol verwachting”. Vol vertrouwen groeit nieuw leven in mij. Vol verwachting wij. Straks weer jij en ik Overgave Vol verwachting Marjo Wiltingh is directeur van de Ideeënfabriek; www.ideeenfabriek.info
(ET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN WORDT UITGEGEVEN DOOR DE +ONINKLIJKE .EDER LANDSE /RGANISATIE VAN 6ERLOSKUNDIGEN +./6 OPGERICHT OP SEPTEMBER $E VERENIGING IS TOT STAND GEKOMEN UIT EEN FUSIE VAN DE "OND VAN .EDERLANDSE VROED VROUWEN OPGERICHT JUNI EN DE .EDERLANDSE 2+ 6ERENIGING VAN 6ROED VROUWEN OPGERICHT JULI $E +./6 STELT ZICH TEN DOEL DE BEVORDERING VAN DE VERLOS KUNDIGE ZORG IN ZIJN GEHEEL IN .EDERLAND DE VERSTERKING VAN DE POSITIE DIE DE VERLOS KUNDIGE DAARIN INNEEMT ALSMEDE DE BELANGEN BEHARTIGING VAN ALLE VERLOSKUNDIGEN IN .EDERLAND %EN VAN DE MANIEREN OM DIT DOEL TE BEREIKEN IS HET UITGEVEN VAN HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN (ET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN IS IN DE EERSTE PLAATS EEN VAKBLAD OP HET GEBIED VAN DE VERLOSKUNDE EN VERWANTE WETENSCHAPPEN (ET BEOOGT VERLOS KUNDIGEN OP DE HOOGTE TE STELLEN VAN RELEVANTE FEITEN EN ONTWIK KE LINGEN $AARNAAST IS HET EEN FORUM VOOR DISCUSSIE OVER DE VERLOSKUNDE EN VERWANTE DISCIPLINES )N HET REDACTIONELE BELEID WORDT ERNAAR GESTREEFD EEN ZO RUIM MOGELIJKE REEKS AAN ONDERWERPEN TE BEHANDELEN $E REDACTIE VAN HET TIJDSCHRIFT HANDELT ONAFHANKELIJK VAN DE +./6 )N DE TWEEDE PLAATS IS HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN EEN VERENIGINGS ORGAAN EN ALS ZODANIG IS DE RUBRIEK +./6 EEN MIDDEL VOOR HET HOOFD BESTUUR VAN DE +./6 OM IN CONTACT TE TREDEN MET DE LEDEN )N DIT KADER DIENT HET 4IJDSCHRIFT VOOR BESTUUR EN LEDEN ALS FORUM OM VAN GEDACHTEN TE WISSELEN Inzenden kopij en advertenties $E REDACTIE NODIGT DE LEZERS UIT OM REACTIES ARTIKELEN EN OPINIEBIJDRAGEN IN TE ZENDEN "IJ VOORKEUR SPECIAAL VOOR HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN GESCHREVEN KOPIJ MAAR OOK ELDERS AANGEBODEN OF GEPUBLICEERDE BIJDRAGEN ZIJN WELKOM ONDER VERMELDING VAN BLADTITEL JAARGANG EN NUMMER +OPIJ AANLEVEREN ALS PLATTE TEKST DUS ZONDER SPECIALE BEKOPPING VOET NOTEN PAGINACIJFERS TABS TABELLEN EN ONTDAAN VAN HYPERLINKS IN 7ORD VIA E MAIL TVV KNOVNL 6AN TABELLEN OF GRAlEKEN DAAROM ALLEEN DE ONDERZOEKSGEGEVENS AANLEVEREN DEZE WORDEN DOOR DE VORMGEVER OPGEMAAKT 2EFERENTIES IN DE TEKST TUSSEN VIERKANTE HAAKJES GEEN SUPERSCRIPT "EELD APART AANLEVEREN BIJ VOORKEUR DIGITAAL EN IN HOGE RESOLUTIE "IJ TEKSTWIJZIGING PLEEGT DE REDACTIE OVERLEG )NGEZONDEN BRIEVEN WORDEN ZO NODIG BEKORT $E +./6 EN DE REDACTIE ZIJN NIET VERANTWOORDELIJK VOOR DE INHOUD VAN GEPLAATSTE REACTIES EN OPINIEBIJDRAGEN (ET AUTEURSRECHT VAN ARTIKELEN BERUST BIJ DE INDIVIDUELE AUTEUR #ITEREN MET BRONVERMELDING IS TOEGESTAAN MITS BINNEN DE WETTELIJKE REGELS /VERNAME VAN LANGERE DELEN VAN ARTIKELEN IS UITSLUITEND TOEGESTAAN NA TOESTEMMING VAN DE REDACTIE EN DE AUTEUR 0ERSONEELSADVERTENTIES VAN LEDEN VOOR HET VOLGENDE NUMMER TOT 20 april 2013 'ELIEVE BIJ DE PLAATSINGSOPDRACHT HET GEWENSTE FORMAAT EN HET FACTUURADRES TE VERMELDEN 6OOR COMMERCIÑLE ADVERTENTIES ZIE COLOFON (ET VIERDE NUMMER VERSCHIJNT OP 8 mei 2013.
4
4V6 APRIL s +./6
2%$!#4)/.%%,
(ONDERD JAAR GELEDEN n OVER HONDERD JAAR Vandaag staan verloskundigen voorop in een tijdperk vol verloskundige verandering: andere organisatievormen, veranderende vormen van samenwerking, veranderende en nieuwe taken, noemt u maar op. Ze communiceren daar krachtdadig over. Dank zij Facebook, Twitter en LinkedIn, om de belangrijkste digitale media te noemen, zijn we in staat elkaar snel, efficiënt en optimaal te informeren. Privé en zakelijk lopen vaak wat door elkaar heen, wat ons - ook in onze puur zakelijke contacten - een menselijk gezicht geeft. Zo zijn endorsements bedoeld om derden te informeren over de door jou bevonden kwaliteiten bij een ander, retweeten we een bericht omdat we deze specifieke informatie ook belangrijk vinden en ‘liken’ we elkaar om mee te delen dat we kennis hebben genomen van het nieuwsfeit en de ander daarin waarderen. Zo informeren we elkaar effectief en overstelpen elkaar met (ir)relevante informatie.
Agenda
Ik haat en houd van digitale media. ‘Haat’ het omdat ik er door wordt overstelpt, ‘houd’er van omdat ik veel van die informatie met een smiley op mijn eigen
2ECTIlCATIE
gezicht tot mij neem en er wat van opsteek. In de rubriek ‘Innovatie’ een bijdrage uit het Historisch Tijdschrift Fryslân. Dat
Februari
wijdde een themanummer aan de geschiedenis van ‘bevallen en opstaan’ in
In het tijdschrift van februari 2013 stond een artikel van Bahareh Goodarzi, getiteld: De cliënt centraal: betekent dat ‘u vraagt en wij draaien’? In het artikel stond onderstaande figuur. Bij het overnemen van figuur en bijbehorende tekst zijn de boven en onderliggende tekst verwisseld en daarmee de + en de -. Onderstaand de correcte figuur.
Friesland1. In een ‘innovatief’ artikel over de couveuse van Auvard intrigreert de baker die volgens kwade tongen in een ander artikel van dit historisch tijdschrift gek is op geld en vooral ook op sterke drank. Haar hersenen zitten sinds haar geboorte vastgeroest. De baker in het artikel over de couveuse remt een belangrijke ontwikkeling, zij kan dit op dat moment, maar kan de ontwikkeling zelf - zo leert de geschiedenis - toch niet tegenhouden. Het maakt haar in die tijd onder artsen niet geliefd. Het Slotervaartziekenhuis start als eerste in Nederland met ‘gentle sectio’s. Deze sectio is resultaatgericht: minder stress, minder pijnbestrijding, goede start borstvoeding én betere hechting moeder en kind. De moeder ziet haar kind geboren worden en krijgt hem, na een korte check door de kinderarts, direct bij zich en daar blijft hij ook. Op facebook, weblogs en twitter lees ik direct enthousiaste verhalen: ik begrijp dat. In de tijd van Petrus de Vries begeleidden huisartsen, hopelijk zonder poppenslok op, stuitbevallingen thuis. Wie kan dat vandaag nog? Gentle sectio’s zijn dan een noodzakelijke redding, omdat we een kunst niet meer beheersen of de risico’s te groot achten. Over risico’s gesproken. In het Slotervaartbericht wordt met geen woord gerept over risico’s. Niets dan Halleluja, geen woord in het bericht over het feit dat hier sprake is van een medische ingreep, eveneens niet zonder risico’s voor moeder en kind en voor de eventuele kinderen die nog zullen volgen. Hoe zullen onze nakomelingen over honderd jaar over ons oordelen? Hoe zullen
Maart
zij oordelen over onze gentle sectio, over onze skills, over onze endorsements of
Bij het artikel ‘GROW-NL, een eerste proeve’ in het Tijdschrift van maart staat niet de naam van mede-auteur Anne Verheijen, MSc vermeld. Anne is verloskundige in Helmond.
over het ontbreken er van? Wil van Veen
(ISTORISCH 4IJDSCHRIFT &RYSLÊN E JAARGANG NR -AART HET IS NUMMER UIT AL HEEL OUDx
4V6 APRIL s +./6
5
+./6
"ESTUURLIJKE ZAKEN 4WITTER VAN !NDRÏ 2OUVOET
en rollen van de bestuursleden die wij in het bestuur hebben verenigd en het belang dat deze zoveel mogelijk complementair zijn. Ook is gesproken over de positionering van het bestuur met als vaststelling dat het bestuur een betrokken bestuur is en zich ook verder wil ontwik-
13 februari 2013:
kelen in die richting.
@andre_rouvoet Heb zojuist een overeen-
Met het managementteam is uitvoerig en indringend over
komst tussen #ZN en #KNOV
de stand van zaken en verdere uitwerking van de visie
getekend inzake het
gesproken. De rode draad van onze visie is het vormgeven
kwaliteitsbeleid voor de
van continue begeleiding en zorg van de cliënten waarin
verloskundige zorg. #mooi!
intensievere samenwerking van verloskundigen in de wijk en in het ziekenhuis accent krijgt. Uiteraard met de onderkenning dat ook de samenwerking met de andere ketenpartners een plaats moet hebben.
De KNOV heeft opnieuw overeenstemming bereikt met Zorgverzekeraars Nederland (ZN) over de financiering van
Met de NVOG is gesproken over het gezamenlijk zoeken
het KNOV-kwaliteitsbeleid voor de jaren 2013, 2014 en
naar een situatie waarin onderling overleg en afstemming
2015. Het contract is ondertekend door de voorzitter van
op centraal niveau van belangrijke ontwikkelingen en
ZN, de heer André Rouvoet, en Angela Verbeeten, helaas
thema’s, soepeler kan plaatsvinden. Een eerste aanzet
niet tijdens een gezamenlijke bijeenkomst. Het contract is
hiertoe was open en constructief.
wat genoemd wordt een ‘mantelcontract’. Jaarlijks wordt op basis van het contract een werkprogramma opgesteld
Het CPZ (College Perinatale Zorg) ontwikkelt zich tot een
waarin concreet wordt uitgewerkt welke producten en
platform waarin op een aantal relevante aspecten
activiteiten worden geleverd binnen het contract. Een
oriëntaties en analyses worden gemaakt. Het doel is het
werkgroep van KNOV en ZN bespreken en evalueren het
bevorderen van concrete acties om te komen tot meer
werkprogramma regelmatig. Het werkprogramma 2013 is
kwaliteit en doelmatigheid. Samenwerking in VSV vormt
inmiddels vastgesteld. Wij mogen zeer tevreden over zijn
voor het CPZ nu het kernpunt. Mevrouw Gea Vermeulen,
met het resultaat in een tijd van stevig bezuinigen.
directeur van de AVAG, vervangt wegens ziekte tijdelijk mevrouw Margreeth van der Meijden in het CPZ.
Het bestuur heeft onderling en met het managementJos Becker Hoff,
gehouden. We hebben gesproken over competenties
Secretaris van het bestuur en directeur KNOV
© Henny van Nieuwpoort
team van de KNOV werkorganisatie een bezinningsdag
6
4V6 MAART s +./6
+./6
'ENERALIST VERSUS SPECIALIST Op 3 mei aanstaande neemt Sasha de Boer afscheid als presentator van het NOS journaal. Zij kondigde dit vorige maand aan met de volgende motivatie: “Als journaalpresentator ben je generalis; je weet een beetje van veel onderwerpen. Ik wil meer de kant op van een specialist: veel weten van weinig. En deze weg sla ik graag in, samen met mijn fotocamera.“ Hoewel Sasha niet sprak over ons vak, zullen verloskundigen zich herkennen in de keuze voor generalisme versus specialisme. Veel verloskundigen willen de verloskunde in de breedte uitoefenen als allrounders: ze willen vrouwen begeleiden van conceptie tot kraambed. Zij weten, om met Sasha te spreken, van veel onderwerpen ‘een beetje’. Genoeg om veiligheid en kwaliteit te bieden. Voor hen wordt het vak echter steeds breder. Na het kinderwensspreekuur komt nu het anticonceptiespreekuur er aan. De eerstelijnspraktijk wordt almaar breder en vindt enerzijds aansluiting met de nulde lijn (gezamenlijke voorlichting met GGD) en anderzijds worden
Vervolg agenda 8 april 2013 MIO in Zoetermeer 10 april 2013 MIO in Roermond 5 mei 2013 Dag van de verloskundigen 16 mei 2013 Eeuwfeest AV-M 20-27 mei 2013 Internationale Week van Respect voor de geboorte 26 mei 2013 Marikenloop in Nijmegen 14 juni 2013 Algemene Ledenvergadering 24 juni 2013 Platform Internationaal 13.30 uur Twin2twin 16.30 uur
afspraken gemaakt om barende vrouwen langer bij te staan in het ziekenhuis. Met de toename van het takenpakket daalt de caseload. Twintig jaar geleden zag een verloskundige met een normpraktijk 150 vrouwen per jaar. Met de huidige norm van rond de 100 kunnen veel verloskundigen nog steeds niet uit de voeten, in ieder geval niet met een ‘normale’ werkbelasting. Andere verloskundigen kiezen er voor om in de diepte van de verloskunde te duiken. Zij bekwamen zich op een deelgebied van de verloskunde en weten veel van weinig. Zij worden bijvoorbeeld echoscopist, HIV-verloskundige, versiekundige, lactatiekundige, onderzoeker, docent, beleidsmaker ... Volgens minister Schippers gaan verloskundigen in het ziekenhuis steeds meer taken overnemen van gynaecologen. Als je als verloskundige in het ziekenhuis wilt blijven werken, zul je in de nabije toekomst in een specialistenregister ingeschreven staan. Vroeger werd een student verloskunde opgeleid als generalist voor de eerstelijns verloskunde en kon zij na de opleiding ervoor kiezen zich te specialiseren als tweedelijns verloskundige. De verloskundige van de toekomst wordt opgeleid
9 september 2013 Kringvoorzittersoverleg
voor zowel de wijk als het ziekenhuis met nog steeds de optie om zich verder te
19 september 2013 Ledencongres KNOV
Of je nu generalist of specialist bent, we zijn allemaal op weg naar ‘De Nieuwe
14 oktober 2013 Platform Internationaal 13.30 uur Twin2twin 16.30 uur
verschillende profielen samen de geboortezorg vorm geven. Want ik moet er
15 november 2013 Algemene Ledenvergadering
detail er breed voor zorgen dat al die verschillende moeders en baby’s zorg op
29 en 30 november 2013 EMA-conferentie
specialiseren. Verloskundige’. De vraag is niet zo zeer specialist of generalist maar hoe we met niet aan denken dat we straks verloskundigen hebben die alles van niets óf niets van alles weten. Wel wil ik denken aan verloskundigen die met veel oog voor maat krijgen. Veilig én persoonlijk. Q Angela Verbeeten
1-5 juni 2014 ICM Congres in Praag
4V6 APRIL s +./6
7
+./6
6ERRUIM UW VAK EN BETEKEN MEER VOOR UW CLIÑNTEN Karlijn van Driel en Diny Kolkman Op 1 juli 2013 worden de bevoegdheden van verloskun-
op andere manieren moeilijk te bestrijden is, vermindert
digen in de AMvB (Algemene Maatregel van Bestuur)
aanzienlijk door de waterinjecties. Ook blijkt uit onder-
uitgebreid met het geven van steriele waterinjecties,
zoek dat waterinjecties geen bijwerkingen geven en veilig
toedienen van lachgas en het voorschrijven en plaatsen
zijn voor zowel moeder als kind. Gezien de toenemende
van anticonceptie. Wijzingen in de AMvB komen niet
vraag naar pijnbestrijding bij bevallingen kunnen steriele
vaak voor. De laatste wijziging van de AMvB was in 2008.
waterinjecties een goed én goedkoper – vergeleken met
Deze uitbreiding is een resultaat van een lobby van de
medicamenteuze behandelingen – alternatief zijn. We
KNOV.
weten dat veel vrouwen het prettig vinden om zonder
De uitbreidingen passen in de nieuwe visie: achter iedere
pijnmedicatie te bevallen. Omdat water geen medicatie is
zwangere een verloskundige. Meer en langere zorg aan
en er geen monitoring van de moeder of het kind nodig
zwangeren, barenden en kraamvrouwen. In de loop van
is, kan het ook thuis worden toegepast. Steriele water-
dit jaar gaat de KNOV uitgebreid aandacht besteden aan
injecties kunnen in bepaalde situaties uitkomst bieden.
deze bevoegdheden. Nu alvast een korte impressie.
Ook ter overbrugging naar een andere, medicamenteuze pijnbehandeling of aan het einde van de ontsluitingsfase
Wat houden de uitbreidingen in?
wanneer er geen ruggenprik meer mogelijk is, komt deze
Pijnbehandeling steriele waterinjecties
methode van pijnbestrijding goed van pas.
Uit een reeks internationale placebo-gecontroleerde onderzoeken blijkt dat het geven van steriele waterinjec-
Toedienen van lachgas
ties een effectieve en veilige pijnbehandeling is tijdens de
Relivopan (een mengsel van 50% distikstofoxide (lachgas)
baring. Vooral bij pijn in de onderrug. Deze rugpijn, die
en 50% zuurstof) heeft een aangetoonde, pijnstillende werking. Het middel werkt onmiddellijk en kan gemakkelijk en snel worden ingezet. Lachgas heeft geen nadelige
hoofd Richtlijnontwikkeling KNOV
consequenties voor moeder of kind. In verschillende
© Istockfoto
Karlijn van Driel is hoofd Communicatie KNOV en Diny Kolkman is
8
4V6 MAART s +./6
+./6 andere landen wordt Relivopan tijdens de baring dan ook veelvuldig toegepast. In Nederland heeft de Gezondheidsraad lachgas geclassificeerd als mogelijk gevaarlijk voor de gezondheid. Daarom zijn er bijzondere maatregelen ter bescherming van werknemers die beroepsmatig veelvuldig blootstaan aan lachgas. In geboortecentra en
-AG IK MIJ EVEN AAN U VOORSTELLEN
ziekenhuizen is het toedienen van lachgas mogelijk. Het gebruik van lachgas is van toepassing voor verloskundigen die daar werken. De KNOV verwacht van alle verloskundigen dat zij zwangeren hierover in de toekomst kunnen voorlichten en lachgas kunnen gebruiken. Het voorschrijven en plaatsen van anticonceptie Veel verloskundigen adviseren vrouwen in de kraamperiode al over diverse anticonceptiemethoden en helpen hen
Mijn naam is Lieke Montagne. Ik ben 34 jaar, woonachtig in Utrecht, getrouwd en moeder van twee prachtige dochters van 3 en 5 jaar. In augustus verwachten wij ons derde kindje. Sinds 1 maart jongstleden werk ik als communicatieadviseur bij de KNOV. Ik verdiep mij dus niet alleen als adviseur in het werk van de KNOV, maar ook als zwangere.
desgewenst bij het maken van een keuze. Deze advisering is echter niet vastgelegd in een protocol of standaard.
“De KNOV is onze club en ze doen ook heel veel, maar
Hierdoor is de informatie over anticonceptie niet uniform.
dat is niet altijd zichtbaar,” aldus een bevriende verlos-
Verder is het uit praktische overwegingen wenselijk dat
kundige. Een mooie uitdaging om als communicatie-
de verloskundige, evenals de huisarts en de medische
adviseur een bijdrage te leveren aan het verbeteren van
specialist, anticonceptie voorschrijft. Vanaf 1 juli 2013 is
die zichtbaarheid. Daarnaast ga ik mij de komende tijd
dit mogelijk. De verloskundige kan dan anticonceptiezorg
richten op de voorlichting over drie nieuwe bevoegd-
geven aan vrouwen en hun partners tijdens de periode
heden van verloskundigen. Per 1 juli 2013 zullen het
waarin zij, in het kader van de verloskundige zorg, met
geven van steriele waterinjecties, toedienen van lachgas
hen in contact is. Na een uitgebreid scholingstraject kan
en voorschrijven en plaatsen van anticonceptie namelijk
de verloskundige bij vrouwen, die dat willen en een
binnen de bevoegdheid van verloskundigen vallen.
ongecompliceerde voorgeschiedenis hebben, (hormonale) anticonceptie voorschrijven en het spiraal of het implan-
Met veel enthousiasme en energie – mijn eigenschappen
tatiestaafje plaatsen. Vrouwen met een gecompliceerde
– ben ik aan de slag gegaan bij de afdeling Communicatie.
algemene of obstetrische voorgeschiedenis verwijst zij
Mijn enthousiasme wordt aangewakkerd op een werk-
naar de huisarts of medisch specialist. Wanneer hormo-
plek binnen een organisatie met een maatschappelijke
nale anticonceptie wordt voorgeschreven, een spiraal of
opgave, met belanghebbenden waar ik prettig mee kan
een implantatiestaafje geplaatst is, verzorgt de verlos-
schakelen en met een uiteenlopend en uitdagend
kundige ook het eerste evaluatieconsult. Dat vindt veelal
takenpakket. Voordat ik bij de KNOV kwam werken, heb
na het nacontroleconsult plaats.
ik onder andere gewerkt bij Bartiméus, communicatiebureau Mediamaal en projecten gedaan voor Raedelijn,
Hoe kunt u zich bekwamen voor deze bevoegdheden?
Reos (ROSsen), Cliëntenbelang Amsterdam en Exodus. Q
Voor alle uitbreidingen zijn protocollen of is een standpunt ontwikkeld. In de tweede helft van 2013 verstrekken we deze aan alle leden. Verder bieden we scholingstrajecten aan voor de verschillende onderwerpen. Er komen persoonlijke trainingen en e-learning programma’s via KNOV-plein. Daarvoor krijgt u accreditatiepunten. In de loop van dit jaar zijn de data en inhoud voor de trainingen bekend. Verwacht wordt dat verloskundigen zich het standpunt en de protocollen snel eigen maken en met de andere scholingsmogelijkheden aan de slag gaan. Zodoende kunnen verloskundigen de uitbreiding van de
© Istockfoto
AMvB operationaliseren in 2014. Q
4V6 MAART s +./6
9
+./6
6RAAG VAN DE MAAND 6AKANTIEDAGEN VERJAREN
[email protected]
Gemiddeld worden er zo’n 200 vragen per maand gesteld aan de helpdesk. In deze
Nieuwe vakantiewetgeving
rubriek wordt iedere keer een interessante,
Op 1 januari vorig jaar is de nieuwe vakantiewetgeving
veelgestelde, opmerkelijke of ingewikkelde
ingegaan. De nieuwe wetgeving is belangrijk voor
vraag behandeld.
praktijkhouders die verloskundigen in loondienst hebben en voor loondiensters zelf. Opgebouwde wettelijke vakantiedagen van vóór Het doel van deze wetswijziging is om het jarenlang
1 januari 2012
opsparen van vakantiedagen te voorkomen en om te
De verjaringstermijn van 5 jaar blijft gelden voor de oude
stimuleren dat minimum vakantiedagen ook echt worden
wettelijke vakantierechten die opgebouwd zijn vóór
opgenomen. Dit ter bevordering van de gezondheid en
1 januari 2012. Deze dagen komen dus te vervallen na 2017.
veiligheid van werknemers. Bovenwettelijke (extra) vakantiedagen In de cao of arbeidsovereenkomst kunnen bovenwettelijke (extra) vakantiedagen worden afgesproken. Deze bovenwettelijke vakantiedagen vallen buiten de nieuwe vakantiewetgeving. Voor deze dagen blijft de verjaringstermijn van 5 jaar gelden. Zieke werknemers Opbouw vakantiedagen: Met ingang van 1 januari 2012 hebben zieke werknemers dezelfde rechten als die van gezonde werknemers en bouwen dus ook tijdens de gehele ziekteperiode vakantiedagen op. Vóór 1 januari 2012 werden vakantierechten slechts opgebouwd over de laatste zes maanden van de ziekteperiode. Opnemen vakantiedagen: Naast de opbouw van vakantiedagen is in de wet een wijziging opgenomen met betrekking tot het opnemen van vakantie tijdens ziekte. De regels vanaf 1 januari 2012
Ook de zieke werknemer heeft recht (en ook de plicht)
Geldigheid van 6 maanden voor wettelijke vakantiedagen
om vakantie op te nemen. In de nieuwe wet is geregeld
Vanaf 1 januari 2012 zijn de wettelijke vakantiedagen zes
dat de opgenomen vakantiedagen tijdens ziekte dan wel
maanden geldig na het jaar van opbouw.
re-integratie volledig worden afgeschreven. Dit kan alleen
De nieuwe wet regelt dat werknemers hun wettelijke
anders zijn als de werknemer, bijvoorbeeld door toedoen
vakantiedagen binnen anderhalf jaar moeten opnemen.
van de werkgever, of wegens zijn (ernstige) ziekte niet in
Het wettelijke vakantieverlof is te berekenen door de
staat is geweest de vakantiedagen op te nemen.
wekelijkse arbeidsduur met 4 te vermenigvuldigen.
10
Iemand die vijf dagen per week werkt, heeft dus
Uitzondering
20 wettelijke vakantiedagen per jaar. Niet opgenomen
De vervaltermijn van zes maanden geldt niet voor
wettelijke vakantiedagen vervallen een half jaar na het
werknemers die redelijkerwijs niet in staat zijn geweest
einde van het kalenderjaar waarin deze vakantierechten
(bijvoorbeeld door ziekte) vakantie op te nemen. In de
zijn opgebouwd.
nieuwe wet is verder niet expliciet geregeld wanneer
Wettelijke vakantiedagen die men in 2012 heeft
hiervan sprake is. Mocht de werknemer niet in staat zijn
opgebouwd, moeten dus vóór 1 juli 2013 worden
geweest de vakantie op te nemen dan geldt de verjarings-
opgenomen.
termijn van vijf jaar. Q
4V6 APRIL s +./6
7%4%.3#(!0
"EGELEIDING STOPPEN MET ROKEN AANZIENLIJK VERBETERD De inspectie vindt het belangrijk dat verloskundigen zwangere vrouwen begeleiden bij het stoppen met roken, vanwege de gezondheidsrisico’s voor moeder en kind. Dat zij hiervoor de bewezen effectieve V-MIS toepassen, ligt voor de hand. In 2004 paste slechts 45% van de verloskundigen praktijken de V-MIS toe. Van alle verloskundigen in Nederland voerde slechts 29% de V-MIS goed en volledig uit 1. Dit was aanleiding voor de inspectie om te toetsen in hoeverre verloskundigen nu de V-MIS gebruiken en rokende zwangeren structureel ondersteunen om te stoppen met roken.
de begeleiding daarbij. Vrouwen zijn juist vanwege hun zwangerschap beter te motiveren om niet meer te roken. Speciaal voor de verloskundigenpraktijk ontwikkelde Stivoro de V-MIS, de ‘Minimale Interventiestrategie Stoppen met roken voor de Verloskundigenpraktijk’ 6. De V-MIS is gebaseerd op de CBO-richtlijn ‘Behandeling van tabaksverslaving’ en is een bewezen effectief instrument 7. Op eigen kracht lukt het 3% van de rokende zwangeren om te stoppen, met behulp van de V-MIS is dit 12%. Het RIVM berekende dat – in de meest ideale situatie – zo’n 4.100 extra vrouwen per jaar zouden kunnen stoppen met roken als alle verloskundigen de V-MIS gebruiken 8.
Doel en onderzoeksvraag Roken is een belangrijke risicofactor voor (zwangere)
De inspectie wil met het thema toezichtonderzoek
vrouwen en hun (ongeboren) kind. Voor vrouwen vermin-
bevorderen dat eerstelijns verloskundigenpraktijken
dert de vruchtbaarheid, is de kans op een spontane
structureel de V-MIS richtlijn implementeren en naleven
abortus verhoogd en roken verdubbelt de kans op een
om zwangere vrouwen te begeleiden bij het stoppen met
buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Voor het kind
roken. Dit verkleint de risico’s op gezondheidsproblemen
verhoogt een rokende moeder het risico op vroeggeboorte,
voor de moeder en haar ongeboren kind. De onderzoeks-
een laag geboortegewicht en de kans om rond de
vraag is: In welke mate leven eerstelijns verloskundigen-
geboorte te overlijden
2, 3
. In de periode 2001-2010
praktijken de V-MIS en randvoorwaarden voor structurele
daalde het aantal rokende moeders gedurende de hele
invoering na, bij de begeleiding van zwangere vrouwen
zwangerschap van 13% naar 6,3%. Het aantal rokende
om te stoppen met roken?
zwangeren onder laagopgeleiden is echter zes keer zo groot (13,8%) als onder hoogopgeleiden (2,4%) 4. Als
Methode
geen enkele zwangere vrouw tijdens de zwangerschap
Op basis van de beschikbare richtlijnen en veldnormen
zou roken, daalt de sterfte rond de geboorte en een te
stelde de inspectie een toetsingskader op dat de basis
laag geboortegewicht met 10% 5.
vormde voor het onderzoek. Het toetsingskader beschreef
Als geen enkele zwangere vrouw tijdens de zwangerschap zou roken, daalt de sterfte rond de geboorte en een te laag geboortegewicht met 10% Eerstelijns verloskundigen spelen een belangrijke rol in de
aan welke eisen de verloskundigenpraktijken moesten
ondersteuning van zwangere vrouwen bij het stoppen
voldoen, waarna de inspectie toetste in hoeverre deze
met roken. De verloskundige ziet 80% van de vrouwen
afwezig, aanwezig, operationeel of geborgd waren.
vroeg in de zwangerschap en geeft adviezen over een
De inspectie acht het onderdeel voldoende wanneer
veilige en gezonde zwangerschap. Hieronder vallen ook
operationeel of geborgd is gescoord. Het toetsingskader
adviezen over leefstijl waaronder stoppen met roken en
bevatte dertien beoordelingsaspecten: vier randvoorwaarden (beleid, scholing, doorverwijzing en registratie) en
Dit artikel is met toestemming van IGZ overgenomen uit ‘Staat van
negen specifieke V-MIS-stappen. Een aselecte steekproef
de Gezondheidszorg 2013’, hoofdstuk 3.
van 120 praktijken, een kwart van de eerstelijns verlos4V6 APRIL s +./6
11
7%4%.3#(!0 kundigenpraktijken, ontving een digitale vragenlijst over
de intake en op andere momenten, voerden bijna alle
de begeleiding van zwangere vrouwen om te stoppen
praktijken uit. Dat gold niet voor de vervolgstappen; vooral
met roken. Deze vragenlijst was gebaseerd op het
het afspreken van een stopdatum was geen routine. De
toetsingskader. 113 praktijken vulden in augustus 2010
laatste stap, de nazorg, gebeurde vaak weer wel.
de vragenlijst in. Daarnaast bezocht de inspectie tien
De verschillen tussen de verloskundigenpraktijken waren
praktijken voor aanvullende informatie in september 2010.
groot. De best scorende praktijken scoorden op twaalf
De praktijken uit de steekproef kregen een individueel
van de dertien beoordelingsaspecten voldoende (dat wil
rapport met hun resultaten en de verbeteringen die de
zeggen operationeel of geborgd); bij de slechtst scorende
inspectie verwachtte. Alle verloskundigenpraktijken
waren enkel twee beoordelingsaspecten voldoende.
ontvingen in april 2011 de uitkomsten van het landelijk onderzoek en een vooraankondiging van vervolgonder-
Structurele invoering van de V-MIS
zoek in 2012. Op 1 januari 2012 moesten alle verlos-
De randvoorwaarden voor structurele invoering van de
kundigenpraktijken aan de eisen uit het toetsingskader
stoppen-met-roken-begeleiding waren bij veel praktijken
voldoen. De inspectie publiceerde de resultaten ook in
geïmplementeerd. Vooral de scholing was sterk verbeterd:
Tijdschrift voor Verloskundigen 9.
achttien praktijken hadden (een deel van) de verloskundigen
Verloskundigen wisten niet goed hoe ze mensen konden motiveren als die zelf niet willen stoppen met roken Het vervolgonderzoek in 2012 bestond uit bezoeken aan
voor dit doel geschoold. Bij veertien van de bezochte
21 verloskundigenpraktijken om na te gaan of er
praktijken was het beleid al geformuleerd. De registratie
voldoende verbetering in de stoppen-met-roken-begeleiding
van het rookgedrag op groepsniveau was nog geen
was opgetreden. Leidraad voor de gesprekken met de
gemeengoed: zeven praktijken hielden dit – handmatig
verloskundigen was een vereenvoudigde versie van de
– bij. De meeste praktijken hadden geen geaggregeerde
vragenlijst die de inspectie bij haar onderzoek in 2010
informatie op praktijkniveau. Hierdoor ontbrak het de
gebruikte.
verloskundigen aan inzicht in het aantal rokende zwangere vrouwen en het effect van hun activiteiten om de
Resultaten
vrouwen te laten stoppen. Ook was vergelijking met
Het toetsingskader van de inspectie bestond uit rand-
andere praktijken daardoor niet mogelijk. De grootste
voorwaarden voor een structurele invoering en beoordelings-
verbetering zag de inspectie bij de toepassing van de
aspecten die zijn afgeleid van de V-MIS. Het uitgebreide
V-MIS. Op één na gebruikten alle praktijken dit instrument
toetsingskader staat op www.igz.nl.
en alle praktijken legden het rookgedrag en de begeleiding om te stoppen vast in het cliëntendossier. Ook beschikten
Van de randvoorwaarden was de registratie het beste op
20 van de 21 praktijken over een sociale kaart, zodat ze
orde: de overgrote meerderheid registreerde het rook-
wisten naar welke andere zorgverleners ze hun cliënten
gedrag van hun cliënten op individueel niveau. In de
konden doorverwijzen als ze de vertrouwensrelatie niet
gesprekken kwam naar voren dat het niet mogelijk was
op het spel wilden zetten.
om met het beschikbare informatiesysteem gegevens op groepsniveau te verzamelen. Aan de andere randvoorwaarden voldeden de praktijken minder goed. De meeste verloskundigenpraktijken (84%) hadden geen beleid voor de begeleiding bij stoppen met roken of dit beleid was niet vastgelegd. Van de praktijken was 80% niet op de hoogte van alle doorverwijsmogelijkheden naar andere hulpverleners in hun regio. Daarnaast was scholing niet vanzelfsprekend. Iets meer dan de helft van de verloskundigenpraktijken had scholing in de begeleiding bij stoppen met roken gevolgd. In 45% van de praktijken was geen enkele verloskundige geschoold. Geen enkele verloskundigenpraktijk uit de steekproef paste alle stappen van V-MIS volledig toe. De eerste stappen van de V-MIS, zoals het inventariseren van het rookgedrag bij 12
4V6 APRIL s +./6
7%4%.3#(!0 Ervaren knelpunten in 2010 en 2012
Toezicht en handhaving
De bezoeken in 2010 en 2012 gaven meer inzicht in de
De inspectie verwacht dat de eerstelijns verloskundigen-
knelpunten die verloskundigen ervaren. In 2010 was het
praktijken in 2013 de randvoorwaarden verder verbeteren.
verschil tussen de goed geïmplementeerde eerste stap
Vooral het opstellen van beleid en het verbeteren van de
van de V-MIS (registratie rookgedrag) en het feitelijk
geaggregeerde registratie zijn aandachtspunten, naast
ondersteunen om te stoppen groot. Uit de gesprekken
het systematisch toepassen van alle stappen van de
Opvallend was dat verloskundigen zich niet altijd bewust zijn van hun invloed op zwangere vrouwen bleek dat verloskundigen dit lastig vonden. Ze wisten niet
V-MIS. De KNOV heeft toegezegd dat ze met de software-
goed hoe ze mensen konden motiveren als die zelf niet
fabrikanten naar praktische oplossingen voor de (geaggre-
willen stoppen met roken of hoe zij hen daarbij zouden
geerde) registratie zoeken. In 2012 richt de inspectie zich
kunnen begeleiden. Een complicerende factor is dat bij
op de verantwoordelijkheden die de tweede lijn – vooral
vrouwen die blijven roken tijdens de zwangerschap vaak
tweedelijns verloskundigen en gynaecologen – heeft om
meer problemen tegelijkertijd spelen, zoals een andere
zwangere vrouwen te begeleiden bij het stoppen met
verslaving en psychiatrische of sociale problematiek. Ook
roken. De inspectie agendeert dit bij de verloskundige
culturele verschillen kunnen begeleiding moeilijker maken.
samenwerkingsverbanden waarin eerste en tweede lijn overleggen; deze zijn inmiddels in het hele land gestart.
In 2012 wisten veel verloskundigen dat ze hun cliënten voor begeleiding konden doorverwijzen en ze wisten
Onderzoek effectiviteit toezicht
dankzij de sociale kaart ook naar wie. Zo konden ze de
Het Erasmus Medisch Centrum voert onafhankelijk onder-
vrouwen helpen zonder de vertrouwensband te schaden.
zoek uit naar de effecten van onder andere dit toezicht-
Opvallend was dat verloskundigen zich niet altijd bewust
project. De inspectie wilde met het toezicht bevorderen
zijn van hun invloed op zwangere vrouwen. Ze zijn de
dat eerstelijns verloskundigen structureel de bewezen
deskundige en wat zij zeggen heeft vaak veel impact.
effectieve V-MIS methode gaan gebruiken om hun
Tot slot kwam aan de orde dat eerstelijnsverloskundigen
rokende cliënten te begeleiden bij het stoppen met roken.
de aansluiting met de tweede lijn misten. In de tweede
Het gewenste resultaat is dat minder zwangere vrouwen
lijn kreeg de stoppen-met-roken-begeleiding volgens hen
roken. De inspectie wil graag weten in welke mate het
vaak minder aandacht.
toezicht hieraan heeft bijdragen. Q
Conclusie: aanzienlijke verbetering geboekt, maar nog meer winst mogelijk
Literatuur
Eerstelijns verloskundigenpraktijken verbeterden de
0ROEFSCHRIFT= -AASTRICHT 5NIVERSITEIT VAN -AASTRICHT
begeleiding van zwangere vrouwen om te stoppen met
3EGAAR $ !DOPTION AND IMPLEMENTATION OF SMOKING CESSATION SUPPORT IN HEALTH CARE ,ANTING #) "UITENDIJK 3% #RONE -2 3EGAAR $ "ENNEBROEK 'RAVENHORST * #LUSTERING OF 3OCIOECONOMIC "EHAVIOURAL AND .EONATAL 2ISK &ACTORS FOR )NFANT (EALTH IN 0REGNANT
roken aanzienlijk. De V-MIS werd in het vervolgonderzoek
3MOKERS 0,O3 /.% E
in 2012 door vrijwel alle bezochte praktijken gebruikt. In
/UDIJK -! -OL "7 :WANGERSCHAP EN ROKEN HET IS NOOIT TE LAAT OM TE STOPPEN .ED
een korte periode zijn veel verloskundigen geschoold,
4IJDSCHR 'ENEESKD !
dankzij de extra opleidingsmogelijkheden van Stivoro.
,ANTING #) 0AL DE "RUIN +- VAN DER 7OUWE *0 VAN 2OKEN IN DE ZWANGERSCHAP ZWANGEREN ROKEN STEEDS MINDER MAAR VERSCHILLEN TUSSEN LAAG EN HOOGOP
Toch is er volgens de inspectie nog meer winst te
GELEIDEN BLIJVEN ONVERANDERD GROOT .ED 4IJDSCHR 'ENEESKD GEACCEPTEERD
behalen, vooral op de randvoorwaarden voor structurele
+WALITEITSINSTITUUT VOOR DE 'EZONDHEIDSZORG #"/ 2ICHTLIJN BEHANDELING VAN TABAKS
invoering. Alle bezochte praktijken registreerden het rookgedrag van hun cliënten, maar registratie op
VERSLAVING HERZIENING $EN (AAG 0ARTNERSHIP 3TOP MET 2OKEN 3TIVORO 3TOPPEN MET ROKEN MET BEHULP VAN DE VERLOSKUNDIGE (ANDLEIDING VOOR VERLOSKUNDIGEN $E 6 -)3 $EN (AAG 3TIVORO
groepsniveau ontbrak vaak, mede omdat niet alle
6RIES ( DE "AKKER - -ULLEN 0$ "REUKELEN ' VAN 4HE EFFECTS OF SMOKING CESSATION
softwarepakketten dit ondersteunden. In 2010 had een
COUNSELING BY MIDWIVES ON $UTCH PREGNANT WOMEN AND THEIR PARTNERS 0ATIENT %DUC
derde van de praktijken beleid geformuleerd, in 2012
#OUNS "ERG - VAN DEN "OVENDEUR ) -EIJER 3! 3AVELKOUL - (AMBERG 2EENEN (( VAN
twee derde. De inspectie had een grotere stijging
:WAKHALS 3,. %FFECTEN VAN PREVENTIEVE INTERVENTIES VOOR LOKAAL GEZONDHEIDSBELEID %EN
verwacht, omdat de KNOV met Stivoro naar aanleiding
OVERZICHT OP BASIS VAN DE LEEmIJNEN UIT DE HANDLEIDINGEN VOOR ROKEN ALCOHOL OVERGE
van het inspectieonderzoek een handreiking voor dit
WICHT EN DEPRESSIE "ILTHOVEN 2IJKSINSTITUUT VOOR 6OLKSGEZONDHEID EN -ILIEU
beleid had opgesteld 10.
2EULINGS 0 ,ANS 3 VAN DER 7ENTZEL 2 !MELINK 6ERBURG -0 6ERLOSKUNDIGEN 0AK JE KANS STOP PEN MET ROKENBEGELEIDING VOOR VERLOSKUNDIGEN 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN +ONINKLIJKE .EDERLANDSE /RGANISATIE VAN 6ERLOSKUNDIGEN +./6 (ANDREIKING "ELEID VOOR "EGELEIDING 3TOPPEN MET 2OKEN IN 6ERLOSKUNDIGENPRAKTIJKEN 5TRECHT +./6
4V6 APRIL s +./6
13
hiVgiZghWZ\ZaZ^Y^c\ kZgoZ`Zg^c\Zc ]nedi]Z`Zc ÃcVcX^
aZeaVcc^c\ kZhi^\^c\hWZ\ZaZ^Y^c\ egV`i^_`"ZcdcYZgcZbZghVYk^Zh XdcigVXiZcZc_jg^Y^hX]ZY^ZchiZc
management begeleiding vrije beroepen
Postbus 169 3860 AD Nijkerk T: 033-4565147 F: 033-4565163
[email protected] www.mbv-nijkerk.nl
administraties
%(%"'*'++** www.sikkingadvies.nl
Dé financieel specialist voor verloskundigen Vraag vrijblijvend informatie aan bij Tiny Nieuwenburg.
jaarverslagen belastingen praktijkadvisering specialisatie: medische beroepen
opleidingen
Nieuwsbrief / April 2013 / Jaargang 8
Internet bevordert vertrouwen bij beslissingen over bewegen en voeding Huberty J, Dinkel D, Beets MW et al. Describing the use of the internet for health, physical activity, and nutrition information in pregnant women. Matern Child Health J; DOI 10.1007/s10995-012-1160-2
informatie tijdens hun zwangerschap, vooral als aanvulling op de ontvangen informatie van hun zorgverlener (87,6%) en om uit zichzelf informatie te vinden (98,5%). Bijna alle vrouwen (94,4%) vonden dat hun zorgverleners hen zouden moeten wijzen op geschikte betrouwbare websites.
Deze beschrijvende studie exploreerde hoe vrouwen in het midwesten van de Verenigde Staten het internet gebruiken voor informatie over gezondheid, fysieke activiteit en voeding tijdens de zwangerschap. Ook onderzocht men de invloed van het internet op het vertrouwen van de vrouwen bij beslissingen over fysieke activiteit en eetgedrag tijdens de zwangerschap. De onderzoekers benaderden tussen maart en december 2011 zwangere vrouwen en moeders tot een jaar na de bevalling voor een enquête. De vrouwen ontvingen een uitnodiging via bijvoorbeeld moeder- en kindzorg,
huisartsen, zwangerschapscursussen, kinderdagverblijven en websites voor zwangere vrouwen en moeders. In totaal beantwoordden 293 vrouwen de enquête online of op papier. Van hen was 41,8% zwanger en 58,2% maximaal een jaar geleden bevallen. De gemiddelde leeftijd was 29 jaar (19-41 jaar), 89,3% had een relatie en er was een ruime spreiding qua inkomen en opleiding. De meeste vrouwen hadden internet thuis (94,6%) of op het werk (75,4%) en bezochten internet vooral thuis (76,9%). Bijna alle vrouwen (94,0%) gebruikten internet voor gezondheids-
Bijna de helft van de vrouwen (44,8%) gebruikte internet voor informatie over fysieke activiteit tijdens de zwangerschap en een kwart van alle vrouwen (25,8%) rapporteerde door deze informatie fysiek actiever te worden. De informatie op internet leidde volgens de vrouwen tot een significante stijging van hun vertrouwen bij beslissingen over fysieke activiteit tijdens de zwangerschap. De vrouwen die fysiek actiever werden tijdens de zwangerschap, rapporteerden ook significant meer vertrouwen bij beslissing over fysieke activiteit, dan vrouwen die niet of minder actief werden. De bevindingen over internetgebruik, vertrouwen en gedragsverandering bij voeding (fruit en groente, suiker, vet, gezoete drank) waren vergelijkbaar met die bij fysieke activiteit. Er waren echter geen significante verschillen in toegenomen vertrouwen bij beslissingen over voeding tussen hen die wel of niet hun voedingsgedrag veranderden. De uitgebreide enquête biedt nog meer interessante informatie over het ontwerpen van interventies voor zwangere vrouwen ter bevordering van fysieke activiteit en/of gezonde voeding. De onderzoekers concluderen dat verwijzing van vrouwen tijdens prenatale controles naar betrouwbare websites over gezond gedrag een betaalbare en praktische vorm van gezondheidsbevordering is.
Kennispoort Verloskunde is ook op Facebook te vinden.
www.facebook.com/kennispoortverloskunde 15
www.kennispoortverloskunde.nl
Verschil in risicoperceptie rond de baring Wiklund I, Wallin J, Vikstrom M. Swedish midwives’ rating of risks during labour progress and their attitudes toward performing intrapartum interventions: a web-based survey. Midwifery 2012;28:516-520
In Stockholm, Zweden, werd er in 2009 onderzoek gedaan op vier verlosafdelingen, waarvan er twee gericht waren op alle typen bevallingen (standard care units) en twee speciaal op laag-risico bevallingen. Doel van de studie was om te zien of de verloskundigen die op de verschillende type afdelingen werkten een andere risico-inschatting rond de baring hadden en hoe ze dachten over het toepassen van interventies gedurende de baring. Er werd een web-based vragenlijst gemaakt door het Karolinska Institute. De enquête bevatte 31 vragen: 9 demografische
en 22 vragen gericht op drie vignettecasus die ingingen op houding en risicoperceptie. De enquête werd door 77 verloskundigen ingevuld: 44 uit de laag-risico setting en 33 uit de andere twee klinieken. Alle verloskundigen hadden als risicoprofiel voor de huidige baring: uitkomsten van eerdere baringen, resultaten van het opname-CTG en de kwaliteit van het vruchtwater. Verloskundigen uit de laag-risico groep waren bij normale bevallingen meer afwachtend ten aanzien van een tweede vaginaal toucher (p=0.001) en het verrichten
van een amniotomie (p=0.01), boden minder vaak een epiduraal aan en stimuleerden het spontaan persen vaker (p=0.019) dan hun collega’s. Ook waren ze terughoudender met het geven van een infuus en bijstimulatie (p=0.013). De onderzoekers concludeerden dat er een noodzaak is om consensus te bereiken over het concept ‘normale’ baring en geboorte. Evidence based richtlijnen voor de beste begeleiding van een normale baring in de praktijk zouden kunnen helpen bij het minimaliseren van interventies.
Positieve effecten van ijzersuppletie voor moeder en kind Peña-Rosas JP, De-Regil LM, Dowswell T et al. Daily oral iron supplementation during pregnancy. Cochrane Database of Systematic Reviews 2012;12:CD004736. DOI: 10.1002/14651858.CD004736.pub4
IJzertekort bij vrouwen kan leiden tot anemie, waardoor ze zich moe voelen, flauwvallen en een grotere kans hebben op infecties. Deze Cochrane review bekijkt het effect van dagelijkse ijzersuppletie voor zwangere vrouwen, alleen of in combinatie met foliumzuur of andere vitamines en mineralen, op allerlei maternale en neonatale uitkomsten. Twee auteurs bepaalden onafhankelijk van elkaar de geschiktheid en nauwkeurigheid van de studies en extraheerden gegevens. De onderzoekers includeerden
16
zestig (quasi) gerandomiseerde onderzoeken waarvan 43 (ruim 27.400 vrouwen) data leverden voor de meta-analyse om het effect van dagelijkse ijzersuppletie te vergelijken met controles. Een supplement met andere vitamines of mineralen of een placebosupplement diende als controle. Voor enkele uitkomsten was de heterogeniteit hoger dan 50%. Dat wil zeggen dat de opzet en uitkomsten van de afzonderlijke studies verschilden en de resultaten daardoor voorzichtig moeten worden geïnterpreteerd.
In vergelijking met controles hadden vrouwen die ijzersupplementen gebruikten minder kans op een baby met laag geboortegewicht (minder dan 2.500 gram; 8,4% versus 10,2% (RR 0.81; 0.68-0.97) op maternale anemie (RR 0.30; 0.19-0.46) en op ijzertekort na 37 weken zwangerschap (RR 0.43; 0.27-0.66). Het effect van ijzersuppletie op andere neonatale uitkomsten was onduidelijk. Hoewel het verschil tussen de groepen niet statistisch significant was, rapporteerden vrouwen die ijzersupplementen ontvingen (minimaal 60 mg per dag) vaker bijwerkingen dan controles, zoals constipatie, misselijkheid, overgeven, diarree en verhoogd risico op hoge (meer dan 130g/L) hemoglobine concentraties na 37 weken zwangerschap. De auteurs concluderen dat prenatale dagelijkse ijzersuppletie de kans vermindert op een laag geboortegewicht en maternale anemie of ijzertekort tijdens de zwangerschap. Nader onderzoek is gewenst naar het optreden en de gevolgen van hoge hemoglobine concentraties om uitspraak te kunnen doen over optimale doseringen en voorschriften voor routinematige ijzersuppletie.
www.kennispoortverloskunde.nl
Vrouwen tevreden over prenatale groepszorg Homer CSE, Ryan C, Leap N et al. Group versus conventional antenatal care for women. Cochrane Database Syst Rev 2012;11:CD007622 DOI: 10.1002/14651858.CD007622.pub2
In westerse landen bestaat prenatale zorg traditioneel uit individuele consulten bij een verloskundige zorgverlener (verloskundige, gynaecoloog of huisarts). Een alternatief is zorg in een groep, zoals dat is ontwikkeld in de Verenigde Staten: CenteringPregnancy. Een verloskundige of gynaecoloog geeft zorg in groepen van acht tot twaalf vrouwen met dezelfde zwangerschapsduur. Zij komen op de gebruikelijke momenten voor prenatale zorg bij elkaar in acht tot tien bijeenkomsten van 90 tot 120 minuten. Alle zorg vindt plaats in een groep: integratie van de gebruikelijke medische controles met informatie, educatie en onderlinge steun. Deze Cochrane review vergeleek de effecten van de groeps- en individuele prenatale zorg op moeder- en kinduitkomsten. De primaire uitkomsten waren vroeggeboorte (voor 37 weken), laag geboortegewicht (minder dan 2.500 gram), small-forgestational-age (SGA) en perinatale sterfte. Secundaire maten waren onder andere psychologische uitkom-
sten, tevredenheid van de moeder en tevredenheid van de zorgverlener. De onderzoekers includeerden slechts twee Amerikaanse gerandomiseerde gecontroleerde studies (n=1.369). Bij de primaire uitkomsten waren er geen significante verschillen tussen prenatale groepszorg versus individueel. Eén studie (n=993) rapporteerde tevredenheid van de vrouwen: groepszorg leidde gemiddeld tot bijna vijf keer hogere tevredenheid dan individuele zorg. Eén studie rapporteerde uitkomsten voor stress, angst en depressie, maar vond hierin geen significante verschillen. Geen van de studies rapporteerde effecten op tevredenheid van de zorgverlener.
op één studie. De onderzoekers bevelen meer onderzoek aan. In Nederland startte onlangs, op basis van een haalbaarheidsstudie, onderzoek naar de effectiviteit en implementatie van een voor Nederland aangepast Centering Pregnancy programma in verloskundige eerstelijnspraktijken (Jaarindex Kennispoort 2012, pag. 44 en 82). Dit Nederlandse programma richt zich ook op vrouwen met complexere behoeften.
De onderzoekers concludeerden dat vrouwen prenatale groepszorg als positief ervaren, terwijl er geen nadelige gevolgen voor moeder en kind waren. Echter, de bewijskracht is nog beperkt door het geringe aantal studies en vrouwen en doordat de meeste uitkomsten waren gebaseerd
Diagnostiek en behandeling van borstkanker tijdens de zwangerschap Slingerland M, Kroep JR, Liefers G et al. Mammacarcinoom tijdens de zwangerschap. Huidige inzichten in diagnostiek en behandeling. Ned Tijdschr Geneeskd 2012;156:A5286
Ruim vijf procent van de vrouwen bij wie borstkanker wordt geconstateerd is jonger dan veertig jaar. Dit treedt in Nederland steeds vaker op bij zwangere vrouwen door de maatschappelijke trend om zwangerschap uit te stellen tot latere leeftijd. In Nederland stelt men jaarlijks bij 20-60 zwangere vrouwen borstkanker vast. Het stellen van de diagnose ‘borstkanker’ is bij zwangere vrouwen moeilijker door veranderingen in de borsten als gevolg van de zwangerschap en door beperkte diagnostische mogelijkheden tijdens de zwangerschap. Na de diagnose is een volledige behandeling met chirurgie, radiotherapie en chemotherapie
tijdens de zwangerschap mogelijk, zonder noemenswaardige belasting voor de foetus. Dit geldt zelfs vroeg in de zwangerschap. Ondanks deze relatief goede mogelijkheden van behandeling tijdens de zwangerschap zijn er ook risico’s, zoals schade bij de foetus door bestraling. Voor de vrouw is uitgebreide psychosociale begeleiding nodig. Hierbij is een persoonlijk multidisciplinair advies belangrijk over de baten en risico’s voor de moeder én de risico’s van diagnostiek en behandeling voor het kind. Over de langetermijngevolgen voor het kind van chemotherapie tijdens de zwangerschap bestaan nog weinig gegevens, maar op korte
termijn is dit zeker veilig. Advies tot zwangerschapsafbreking om die reden is dan ook niet gerechtvaardigd. De behandeling is afhankelijk van het ziektestadium en de zwangerschapstermijn (bijvoorbeeld de keuze tussen een borstsparende therapie of een mastectomie). Als een vrouw met borstkanker adequaat behandeld wordt, beïnvloedt zwangerschap de prognose zeer waarschijnlijk niet. Zwangerschap na behandeling van borstkanker heeft geen nadelig effect op de kans op een recidief. Er zijn zelfs aanwijzingen dat een volgende zwangerschap de kans op een recidief vermindert.
17
www.kennispoortverloskunde.nl
Continue begeleiding tot en met het kraambed Aune I, Dahlberg U, Ingebrigtsen O et al. Parents’ experiences of midwifery students providing continuity of care. Midwifery 2012;28:432-438
wen en twee waar vijf mannen aan deelnamen.
In Noorwegen werd in 2009-2012 op het Sør Trønbdelag University College een pilot gedaan waarbij zes studentverloskundigen in totaal 58 ouders begeleidden gedurende zwangerschap, partus en kraambed. Het doel van de studie was om kennis en beter inzicht te krijgen over hoe
ouders continue begeleiding door verloskundestudenten waarderen. De focus lag op de geboorte en de periode postpartum. Vier maanden na de geboorte werden groepsinterviews gehouden om de ervaringen van ouders in kaart te brengen: er was één focusgroep met acht vrou-
Na analyse bleken er twee hoofdthema’s te zijn: ‘relationeel vertrouwen’ en ‘zich empowered voelen’. Beide thema’s hadden twee subthema’s: relationeel vertrouwen bestond uit ‘relationele continuïteit’ en ‘aanwezigheid’. Zich empowered voelen bestond uit ‘individuele zorg’ en ‘het aan kunnen’. Bij de vrouwen speelde empowerment vooral een rol in relatie tot de bevalling, bij de mannen in relatie tot het ouderschap. De relationele verbondenheid met de studentverloskundige was voor vrouwen belangrijk gedurende het hele proces, terwijl bij mannen de focus lag op de geboorte. Beiden vonden het plezierig dat één persoon de zwangerschap en de bevalling begeleidde, die ook bij het kraambed langskwam. Ouders waren verrast over hoe goed dit model van continue begeleiding verlopen was. Door de positieve houding van de student voelden vrouwen zich gesteund en gemotiveerd.
Proefschrift: Onbedoelde uitslag prenataal onderzoek waardevol Incidental Findings of Sex Chromosome Aneuploidies in Routine Prenatal Diagnostic Procedures, a qualitative study on the perspectives of parents and professionals. Jacqueline Pieters, 16 januari 2013, Radboud Universiteit Nijmegen
Onverwachte bevindingen bij prenataal vervolgonderzoek, zoals het syndroom van Turner of Klinefelter, vinden ouders achteraf waardevol. Ook professionals onderschrijven het belang van deze onbedoelde uitslagen. Dit blijkt uit promotieonderzoek van gynaecoloog Jacqueline Pieters. Zij vindt het dan ook belangrijk dat ouders vooraf nadrukkelijk worden gewezen op de andere mogelijke uitslagen van de prenatale test. Zij vroeg ouders die met onbedoelde uitslagen geconfronteerd werden hoe zij hiermee omgingen. Veel ouders speurden direct internet af naar meer informatie. Verder waren
18
ze er liever vooraf beter van op de hoogte geweest dat de test ook andere uitslagen dan het Downsyndroom kon geven. Ouders die de zwangerschap hadden beëindigd na het nieuws, hadden zich veel zorgen gemaakt over de toekomstige gezondheid en het welzijn van hun kind. Ook vreesden ze de grote belasting voor het gezin. Ouders die het kind hadden laten komen, hadden juist vertrouwen gekregen in de zorg- en begeleidingsmogelijkheden voor hun kind en in een goede toekomst. Pieters vindt dat ouders na een onbedoelde uitslag goede begeleiding moeten krijgen bij hun zoektocht op internet, bijvoorbeeld door hen links naar betrouwbare
sites te geven. Pieters hield ook een enquête onder klinisch genetici en experts in de begeleiding en behandeling van mensen met het syndroom van Turner of Klinefelter. Zij bleken voorstanders van het meenemen van de geslachtschromosomen bij prenataal onderzoek op het Downsyndroom. Dit ondanks de complexiteit van de voorlichting over de bijbehorende syndromen en ondanks de mogelijkheid dat ouders mogelijk besluiten tot zwangerschapsbeëindiging.
kennispoort-verloskunde.nl pieters
www.kennispoortverloskunde.nl
Angst voor de bevalling een behandeling waard Rouhe H, Slamela-Aro K, Toivanen R et al. Obstetric outcome after intervention for severe fear of childbirth in nulliparous women – randomised trial. BJOG 2012; DOI: 10.1111/1471-0528.12011
Angst voor de bevalling (FOC) komt voor bij 6-10% van alle zwangeren. Ernstige FOC kan, als het onbehandeld blijft, leiden tot een verzoek om een sectio. Uit eerder onderzoek is gebleken dat individuele of groepstherapie effectief is in het voorkomen van sectio vanwege FOC. Tussen oktober 2007 en augustus 2009 vulden 4.575 nulliparae uit de universiteitskliniek Helsinki de Wijma Delivery Expectancy Questionnaire (W-DEQ-A) in. De vragenlijst werd ingevuld in het eerste trimester van de zwangerschap. 8,1% scoorde hoog op FOC (n=371). Er werd geen angsten depressie vragenlijst ingevuld. Vrouwen met ernstig FOC (score ≥ 100) werden gerandomiseerd in groepsgewijze psycho-educatie enerzijds (n=131) en standaard behandeling anderzijds (n= 240). Als uitkomst werd gekeken naar vaginale baring en tevredenheid. De interventie bestond uit zes prenatale en één postnatale groepsbijeenkomst met maximaal zes deelnemers. In de bijeenkomsten werd telkens een thema besproken en werden de deelnemers met ontspanningsoefeningen voorbereid op
de diverse stadia van de bevalling. Naast angst en het proces van de bevalling werden ook thema’s als ouderschap en veranderingen in de relatie behandeld. Niet alle vrouwen uit de interventiegroep namen deel aan de groepstherapie (90 van de 131). Vrouwen in de interventiegroep hadden vaker een spontane
vaginale baring dan vrouwen in de controlegroep: 63,4% versus 47,5% (p=0.005) en minder vaak een sectio: 22,9% versus 32,5% (p=0.05). Vrouwen die aan de interventie hadden deelgenomen (n=83) waren drie maanden post partum vaker tevreden over hun bevalling: 36,1% versus 22,8% (n= 136) (p=0.04).
Angst voor de bevalling in de eerstelijns populatie Sluijs A-M, Cleiren M, Wijma K et al. No relationship between fear of childbirth and pregnancy-/ delivery-outcome in a low risk Dutch pregnancy cohort delivering at home or in hospital. Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynecology, 2012;33(3):99105. DOI:10.3109/0167482X.2012.685905
Er lijkt sprake te zijn van een vicieuze cirkel: vrouwen met angst voor de bevalling (FOC) ervaren vaker datgene waarvoor ze bang zijn en dat is dan weer van invloed op hun FOC post partum. In deze Nederlandse prospectieve cohortstudie (LUMC) werd onderzoek gedaan naar de associatie tussen FOC en problemen tijdens de bevalling, tussen problemen tijdens de bevalling en FOC post partum en tenslotte tussen FOC tijdens de zwangerschap en FOC post partum. Tussen november 2005 en maart 2006 vulden 105 zwangeren uit de eerstelijns praktijk in de regio
Leiden bij dertig weken en zes weken post partum de Wijma Delivery Expectancy/Experience Questionnaire (W-DEQ-A/B) en een depressievragenlijst (HADS) in. Scores voor primiparae bij dertig weken waren significant hoger dan voor multiparae (gemiddelde score 65.8 vs. 57.6). Er werd geen verband gevonden tussen FOC en de kans op sectio. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat in deze eerstelijns onderzoeksgroep het sectiopercentage laag was (3,8%). In een regressie analyse bleek een combinatie van multipariteit met medische interventies een hogere
post partum FOC te voorspellen. Dat kan komen doordat vrouwen in een laag risicogroep minder rekening houden met eventuele complicaties. Er was een positieve correlatie tussen FOC tijdens de zwangerschap en FOC zes weken post partum, ook na correctie voor complicaties tijdens de baring (r=0.45, p<0.001). Dat zou kunnen betekenen dat een hoge FOC tijdens de zwangerschap van invloed is op de beleving van de baring. Het is aan te bevelen om tijdens de prenatale verloskundige begeleiding te screenen op FOC en waar nodig passende zorg aan te bieden.
19
www.kennispoortverloskunde.nl
Proefschrift: Bij obesitas beter geen vruchtbaarheidsbehandeling Obesity and female infertility. Walter Kuchenbecker, 27 februari 2013, Rijksuniversiteit Groningen
aangeboden moeten krijgen, aldus promovendus Walter Kuchenbecker. Fertiliteitklinieken zouden deze vrouwen intensieve begeleiding moeten aanbieden om alsnog af te vallen. Veel vrouwen met obesitas en verminderde vruchtbaarheid hebben grote moeite om af te vallen en houden zich slecht aan gestructureerde leefstijlprogramma’s (gezond eten, regelmatig bewegen), zo stelt Kuchenbecker vast.
Bij vrouwen met ernstig overgewicht treden veel meer zwangerschapscomplicaties op. Zij zouden daarom geen vruchtbaarheidsbehandeling
Kuchenbecker heeft tevens ingeschat hoeveel de kosten bedragen van vruchtbaarheidsbehandelingen en zwangerschapscomplicaties voor vrouwen met en zonder eisprong, met respectievelijk normaal gewicht, overgewicht en obesitas. De berekende kosten per levend geboren kind na een vruchtbaarheidsbehandeling bij vrouwen zonder eisprong bedroegen € 6.045 bij vrouwen met obesitas versus € 3.016 bij
vrouwen met een normaal gewicht. Toekomstige prospectieve studies zullen moeten uitwijzen of leefstijlinterventies gericht op gewichtsverlies voorafgaand aan een vruchtbaarheidsbehandeling de kosteneffectiviteit verbeteren. Toename van buikvet en vooral het vet om de darmen (intra-abdominaal vet) spelen een belangrijke rol in de vrouwelijke vruchtbaarheid. In vrouwen die niet ovuleren en het polycysteus ovarium syndroom hebben, leidt afname van intra-abdominaal vet tot herstel van de ovulatie. Het meten van intra-abdominaal vet met behulp van echografie is een betrouwbare, goedkope en toegankelijke manier om de effecten van intra-abdominaal vet op de voortplanting bij vrouwen te bestuderen. kennispoort-verloskunde.nl kuchenbecker
Proefschrift: Baarmoeder gespaard bij nieuwe aanpak cervixkanker A step-by-step approach to early stage cervical cancer treatment. Jonas van de Lande, 19 februari 2013, Universiteit Utrecht
Baarmoederhalskanker in een vroeg stadium (diameter < 2 cm.) kan net zo effectief aangepakt worden met een minimaal invasieve ingreep als met een operatie waarbij de baarmoeder verwijderd wordt. Voordeel van de kijkoperatie is dat baarmoeder en vruchtbaarheid behouden blijven. Dat blijkt uit het proefschrift van Jonas van de Lande, die onderzoek deed bij 67 vrouwen met baarmoederhalskanker en een kinderwens. De minimaal invasieve ingreep die sinds 2000 wordt uitgevoerd is veilig en effectief, stelt Van de Lande. In vijf jaar na de operatie werden 31 vrouwen zwanger en kwamen
20
twintig gezonde baby’s ter wereld. Bij slechts drie vrouwen keerde de kanker terug. Dat is vergelijkbaar met andere operaties. Geen enkele vrouw overleed aan de ziekte. Oncologisch chirurgen verwijderen bij de nieuwe methode de tumor en de baarmoederhals, maar laten de baarmoeder intact. De baarmoedersparende operatie kan ook via een gewone buikoperatie, maar vrouwen worden daardoor meestal toch nog onvruchtbaar. kennispoort-verloskunde.nl lande
Colofon: Kennispoort Verloskunde is een initiatief van de Samenwerkende Opleidingen Verloskunde (SOV). Deze nieuwsbrief verschijnt tien keer per jaar, ook als emailversie. Aanmelden kan gratis op www.kennispoort-verloskunde.nl, het grootste kennisplatform voor Nederlands verloskundig onderzoek. SOV (VAR), Postbus 25035, 3001 HA Rotterdam e-mail:
[email protected] www.facebook.com/kennispoortverloskunde Hoofdredactie: Paul Heere (Limetree Business Refreshment) Redactieraad: Elies de Geus (AVAG), Judith Manniën (AVAG/EMGO), Irene Korstjens (AVM), Stans Verschuren (VAR), Bernadette Kroon (AVAG).
/.$%27)*3
/P BUITENLANDSTAGE LEUK LEERZAAM EN EEN PERSOONLIJKE VERRIJKING 3TUDENTEN GAAN NIEUWSGIERIG EN ZONDER VOOROORDELEN OP ZOEK NAAR DE VERLOSKUNDE BUITEN .EDERLAND Nic van Son en Hanneke Torij
De Academie Verloskunde Amsterdam-Groningen, de Verloskunde Academie Rotterdam en de Academie Verloskunde Maastricht houden actuele verloskundige ontwikkelingen bij en integreren nieuwe kennis en inzichten in hun opleidingsactiviteiten. In deze rubriek brengen zij gezamenlijk elke maand een actueel onderwerp onder de aandacht. Deze keer: Studenten doen ervaring in het buitenland op, door stage te lopen of een opdracht uit te voeren. Hoe bereiden ze zich voor, wat maken ze mee en wat hebben ze van hun ervaring geleerd?
Voor studenten verloskunde is er soms de mogelijkheid om een buitenlandse stage te lopen of een internationaliseringopdracht uit te voeren. Wij vroegen een aantal van hen naar hun ervaringen. Ze blijken een paar dingen gemeen te hebben: zijn nieuwsgierig, hebben geen vooroordelen over andere verloskundige systemen en verwachten altijd wel iets te leren, verloskunde-gerelateerd of niet. Degenen die al geweest zijn, komen enthousiast terug. De ene heeft precies kunnen doen wat ze van plan was, de ander heeft al improviserend een onverwacht project uitgevoerd. Maar allemaal voelden ze zich welkom en hebben ze warme en inspirerende mensen ontmoet. En de koffers zijn nog niet uitgepakt, of het kriebelt al weer…
Nic van Son is freelance tekstschrijver en Hanneke Torij is verbonden aan de Verloskunde Academie Rotterdam
+ARLIJN "EENHAKKER EN -IRJAM ,IEBREGTS DERDEJAARS STUDENTEN !6“We zijn nieuwsgierig naar het Amerikaanse verloskundige systeem” Karlijn en Mirjam vertrekken binnenkort voor zeven weken naar Ann Arbor in Michigan, waar ze in het Von Voigtlander Women’s Hospital stage gaan lopen in de verloskamers. Ieder afzonderlijk hebben ze een sollicitatieprocedure doorlopen om in aanmerking te komen voor het buitenlandse avontuur. Een verrassend goede match vinden ze elkaar. Karlijn: “Wij kenden elkaar wel van de opleiding, maar zaten in aparte vriendinnengroepjes. Maar vanaf het begin is er een heel goede klik tussen ons.” Karlijn hoopt veel te leren van het kijkje in de Amerikaanse keuken. Ook Mirjam is nieuwsgierig: “Ons eigen verloskundig systeem lijkt de Amerikaanse kant op te gaan, met meer bevallingen in de tweede lijn, dus ben ik erg benieuwd naar wat dat inhoudt.” De stage is onderdeel van een uitwisselingsprogramma tussen de University of Michigan en de AVM. Hun stageplan is gedeeltelijk ingevuld. Karlijn: “We gaan meelopen op de verloskamers, hopen natuurlijk zelf handelingen te kunnen doen en bevallingen te kunnen begeleiden. En natuurlijk hopen we nieuwe inzichten te krijgen, dingen op te pikken die we hier in Nederland kunnen gebruiken.” Mirjam vult aan: “We zien dat ook wel als inspiratie voor het werken in een systeem dat volgens mij uiteindelijk ook bij ons zal ontstaan.” Ze zien uit naar het avontuur, en niet alleen vanwege de verloskundige stage. Ook naar het verblijf in het studentenhuis en het snuffelen aan een andere cultuur kijken ze uit. “We hebben er gewoon heel veel zin in!”
4V6 APRIL s +./6
21
/.$%27)*3
#HRISTEL VAN DER :ANDEN AFGESTUDEERD -0! +6
,IZZY 6ERHAGE VIERDEJAARS STUDENT !6!'
“Interessant om te zien hoe verschillend de
“Vrouwen vertrouwen enorm op hun eigen
aanpak rondom de bevalling kan zijn”
lijf, op wat ze kunnen”
Christel is in oktober 2011 voor een kleine
Lizzy (rechts) is met haar medestudent Susanne
week naar Canada geweest in het kader
de Boer (links) onlangs een maand in Ethiopië
van haar masterthese-onderzoek voor de
geweest, in het kader van haar minor Public
studie ‘Master Physician Assistant gericht
Health Promotion. “Wij lopen al heel veel
op Klinische Verloskunde (MPA-KV). “Ik was
stage in Nederland, ik wilde nu eens zien hoe
benieuwd naar het gebruik van epidurale
het elders werkt, waar omstandigheden vaak
analgesie, de ruggenprik, als pijnbestrijding
zo anders zijn. Het hoofd van de opleiding
tijdens de uitdrijving. In het vorige ziekenhuis
verloskunde daar was zo enthousiast over
waar ik werkte bleef die aanstaan tijdens de
onze komst dat ze een heel vol programma
persfase, in mijn huidige werkplek juist niet.
in elkaar had gezet. Het voelt wel of we vier
Omdat de ruggenprik in Canada en de VS
maanden geweest zijn in plaats van vier
veel gebruikt wordt,
weken, zoveel hebben we gedaan! We
was ik nieuwsgierig,
hebben een goed beeld van de verloskunde
ik wilde zelf uit-
gekregen. Verpleegkundigen en verlos-
zoeken waarom en
kundigen op de verloskamers weten veel
hoe ze er daar mee
en bieden goede zorg. Ze werken onder de
omgaan. Ik ben in het
supervisie van een gynaecoloog. De moeder-
Mount Sinai Hospital
sterfte is hoog omdat veel vrouwen op het
in Toronto geweest,
platteland bevallen onder begeleiding van
een enorm groot
een familielid. Geen probleem als het low-
zorgcomplex. Alles
risk is, maar zo gauw er iets niet goed gaat,
rondom de bevalling
is het probleem wel groot. Een ziekenhuis
is heel efficiënt gere-
bereiken kost gauw een paar dagreizen. Wat
geld, met een low-risk en een high-risk gang,
erg opviel was het warme welkom dat we
voortdurend een flink team gynaecologen,
kregen, de belangstelling die mensen voor
een perinatoloog en een anaestesioloog aan-
ons hadden. En vooral: vrouwen vertrouwen
wezig, en verpleegkundigen die one-to-one
daar zo op hun eigen lijf, hun eigen kunnen.
care gaven en heel zelfstandig de bevalling
Bevallen kost energie, doet pijn, oké, dat
begeleidden. Om een idee van de hoeveel-
hoort erbij en ik kan dat aan, zo’n houding.
heid ruggenprikken te geven: in mijn zieken-
Wel een contrast met Nederland. Of ik terug
huis in Tilburg bevalt 19% met een rug-
ga? Jazeker, hopelijk komende oktober, ik wil
genprik, daar 90%. Ook tijdens de persfase
graag iedereen weer een keer zien, daar in
blijft de anaesthesie aanstaan, soms wordt
datzelfde ziekenhuis.”
zelfs een extra bolus gegeven. Het was een goede ervaring: interessant om te zien dat in verschillende landen de aanpak rondom iets dat in principe hetzelfde is, een bevalling, zo verschillend kan zijn. Ik zou er, denk ik, niet gauw zelf gaan werken: de one-to-one care is wel heel goed, het is efficiënt geregeld, maar de medicatie is te massaal. Mij zou dat te weinig voldoening geven.”
22
4V6 APRIL s +./6
/.$%27)*3
-ARIEKE VAN DE ,AGEMAAT VIERDEJAARS STUDENT 6!2 “Weliswaar geen verloskunde, maar een zinvolle stage en persoonlijke verrijking” Marieke zit nog helemaal vol van de stage die ze eind 2012 zes weken in Cambodja doorbracht, samen met haar medestudent Lianne Smit. De stage was onderdeel van de minor International Aid and Development van het Instituut voor Bouwkunde van de Hogeschool Rotterdam. “Ontwikkelingssamenwerking heeft altijd mijn interesse gehad. Over het nut ervan wilde ik beter een mening kunnen vormen en ik wilde hoe het werkt. Onze ervaring is wel apart. Van de verloskundige stage kwam niet veel, maar we hebben al improviserend zinvol gezondheidswerk kunnen doen. Op een basisschool hebben we een voorlichting ‘handen wassen, tanden poetsen’ gegeven, met vertaalhulp van onze tuk-tuk chauffeur. Via een last-minute sponsoractie konden we 400 zakjes met een tandenborstel, tandpasta, zeep en een handdoekje klaarmaken. Verder hebben we een project ‘luizen uitroeien’ voor een weeshuis opgezet: binnen twee weken was het luisvrij! En aan de 15+ meiden van het weeshuis hebben we seksuele voorlichting gegeven. Op school wordt dat niet gedaan en omdat deze kinderen geen moeders of zussen hebben om erover te vertellen, is er een groot gebrek aan kennis. Ik ben me bewuster geworden van het belang van internationale samenwerking en heb meer geleerd dat mijn leefstijl en consumentengedrag op diverse manieren invloed kan hebben op het leven van iemand buiten Nederland. Het is een verrijking om te zien hoe mensen in andere culturen leven. ‘Anders’ is niet meteen ‘verkeerd’. Door te reizen, te werken en stage te lopen in het buitenland leer ik steeds beter om met die instelling naar mensen te kijken.”
4V6 APRIL s +./6
23
/.$%27)*3
$E !)/3 OP STAGE IN DE EERSTE LIJN 3TAGE EERSTELIJNS VERLOSKUNDIGE ZORG VOOR !)/3 GYNAECOLOGIE VAN EVALUATIE NAAR VOORBEELD VAN IMPLEMENTATIE M. van de Ven, N. van der Lee, P. Offerhaus, J. van Dillen
Samenvatting
en patiënt2. Situaties waarbij de kwaliteit van de zorg en
Samenwerken is één van de zeven competenties voor
de veiligheid van patiënten in het geding is, zijn veelal
artsen in opleiding tot specialist (AIOS) volgens de
terug te voeren op een gebrekkige samenwerking 3.
CanMEDS-rollen. Iedere specialist in Nederland moet in
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de Raad voor
2015 aantoonbaar zijn opgeleid in zeven niet-medische
Volksgezondheid en Zorg nadrukkelijk aandacht vraagt
Can-MEDS competenties, volgens een methode die in
voor ‘samenwerken’ in de opleiding van artsen en
Canada werd ontwikkeld. De eerstelijns verloskundige is
verloskundigen. De rol ‘samenwerker’ is namelijk één van
een van de belangrijkste partners waar de gynaecoloog
de zeven CanMEDS-competenties die als uitgangspunt
mee samenwerkt. Hoewel sinds 2005 in het vernieuwde
dienen voor de huidige opleiding van artsen 3.
curriculum voor de opleiding tot gynaecoloog (HOOG)
Ter bevordering van de samenwerking met andere
een eerstelijns verloskundige zorg stage wordt vermeld, is
beroepsgroepen wordt al sinds 2005 in het curriculum
onduidelijk of er zeven jaar na de invoering dergelijke
voor de opleiding tot gynaecoloog (Herziening Opleiding
stages in het land zijn geëffectueerd. In een recente
Obstetrie en Gynaecologie (HOOG)) een stage eerstelijns
enquête onder alle 47 ziekenhuizen met de opleiding
verloskundige zorg vermeldt 4. Onduidelijk is echter of er
gynaecologie bleek dat slechts in 19% van die ziekenhui-
zeven jaar na de invoering van HOOG dergelijke stages in
zen de mogelijkheid aanwezig is tot het lopen van een
het land zijn geëffectueerd. In dit artikel geven wij de
stage eerstelijns verloskundige zorg.
resultaten van een recente evaluatie van het aantal
Aansluitend volgt een beschrijving van de leerdoelen, de
opleidingsziekenhuizen waar een stage eerstelijns
uitvoering en de overwegingen voor een stage eerstelijns
verloskundige zorg is geëffectueerd. Tevens geven wij een
verloskundige zorg szoals deze in het UMC St. Radboud is
voorbeeld van mogelijke implementatie van deze stage.
geëffectueerd in een stageplan. Wellicht kan dit als voorbeeld dienen voor andere klinieken om zo’n stage-
Evaluatie huidige landelijke situatie
mogelijkheid structureel aan te bieden aan de AIOS.
Methode Ter inventarisatie van het aantal geëffectueerde stages in
Introductie
de eerstelijns verloskundige zorg voor AIOS werden alle
Eén van de speerpunten van de Stuurgroep zwanger-
(waarnemend) opleiders van ziekenhuizen met de opleiding
schap en geboorte betreft ‘samen verantwoordelijk’.
Obstetrie en Gynaecologie benaderd. De contactpersonen
Hieronder wordt verstaan dat alle professionals samen een
werden geïdentificeerd via een overzicht van opleidings-
netwerk vormen om samen een zo gezond en veilig
plaatsen zoals geregistreerd bij de Koninklijke Nederlandsche 1
mogelijke zorg rond zwangerschap en geboorte te bieden .
Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG).
Goede samenwerking is een van de pijlers van goede
Deze contactpersonen werden in december 2011 via
gezondheidszorg. Het gaat daarbij niet alleen om
e-mail benaderd voor deelname aan een enquête waarin
samenwerking tussen professionals van een zelfde
de volgende vragen werden gesteld:
beroepsgroep, maar ook over samenwerking tussen
1) Wordt er in uw kliniek een stage eerstelijns verlos-
beroepsgroepen en samenwerking tussen zorgverlener
kundige zorg aangeboden aan de AIOS? 2) Is er een stageplan en zo ja, zouden wij deze mogen
M. van de Ven is senior co-assistent afdeling verloskunde UMC St
inzien?
Radboud Nijmegen; N. van der Lee is promovenda Medisch Onder-
Bij geen respons na vier weken werd telefonisch contact
wijs, SLAZ Amsterdam; P. Offerhaus is verloskundige en beleidsme-
gezocht en/of een herinnering-email gestuurd. In die
dewerker richtlijnontwikkeling KNOV; Dr. J. van Dillen is gynaeco-
klinieken die de mogelijkheid bieden voor het lopen van
loog, afdeling verloskunde UMC St. Radboud Nijmegen
een stage eerstelijns verloskundige zorg werd ter aanvulling gevraagd hoeveel AIOS er de afgelopen jaren
Correspondentieadres:
[email protected] 24
4V6 APRIL s +./6
deze stage hebben doorlopen.
/.$%27)*3 Resultaten
documenten en zijn in samenspraak met de juridische
Van de 47 ziekenhuizen met de medische vervolgopleiding
afdeling van het UMC St. Radboud tot stand gekomen 6-10.
tot gynaecoloog werd er vanuit negen ziekenhuizen geantwoord dat er in hun ziekenhuis een mogelijkheid is
Verantwoordelijkheid
tot het lopen van een stage eerstelijns verloskundige zorg
Volgens de beroepscode van de KNOV bestaat de kern
(19%). In zes van die ziekenhuizen is er geen stageproto-
van het beroep verloskundige uit de begeleiding van een
col en kan de stage adhoc geregeld worden op initiatief
fysiologisch verlopende preconceptie, zwangerschap,
van de AIOS. In drie ziekenhuizen is sprake van een stage
baring en kraamperiode, evenals de begeleiding van
die op papier geëffectueerd is, in twee ziekenhuizen is de
anticonceptie en het verrichten van risicoselecties tijdens
stage opgenomen in het lokale opleidingsplan en in één
die periodes 6. De AIOS is als arts bevoegd tot het
ziekenhuis is een protocol aanwezig. Helaas zijn de stage-
verrichten van handelingen op het gebied van de
plannen niet ingezien. Tevens is bij geen van de negen
geneeskunst en heeft een eigen medische verantwoorde-
ziekenhuizen met een stagemogelijkheid bijgehouden
lijkheid 7. Aangezien het een meekijkstage van de AIOS in
hoeveel AIOS tussen 2005 en 2012 een stage in de eerste
de eerstelijns praktijk betreft, is de dienstdoende verlos-
lijn hebben doorlopen.
kundige ten alle tijden eindverantwoordelijk voor de beslisvorming en uitvoering van de behandeling. In deze
Voorbeeld implementatie stageplan
meekijkstage worden in principe geen medische handelingen
Hieronder volgt een beschrijving van de leerdoelen, de
door de betreffende AIOS verricht. Indien de AIOS wel
uitvoering en de overwegingen voor de stage zoals deze
medische handelingen verricht geschiedt dat onder
in het UMC St Radboud is geëffectueerd. In het UMC St
verantwoordelijkheid van de verloskundige. Natuurlijk is
Radboud is er sinds juni 2011 een stageplan voor een
discussie over het beleid mogelijk, waarbij het principe
stage eerstelijns verloskundige zorg voor AIOS. Het doel
dat wordt uitgedragen door de Perinatale Audit Nederland
van de stage is dat de AIOS inzicht krijgt in het systeem
(PAN) wordt ondersteund: ‘bevraag elkaar, beoordeel jezelf’.
van risicoselectie, beslismomenten vanuit de eerste lijn,
Indien er onverhoopt toch sprake is van een onwerkbare
logistiek van controles en partus in de eerste lijn, de rol van
situatie wordt de stage beëindigd en wordt dit besproken
de eerstelijns verloskundige in (psychosociale) begeleiding
met de eindverantwoordelijken voor deze stage.
van de zwangere en tenslotte de overdracht en samenwerking tussen de eerste en de tweedelijns zorgverleners 5.
Aansprakelijkheid Wat betreft civiele aansprakelijkheid verklaart de verlos-
Het stageplan is samengesteld in overleg met AIOS, lokale
kundigenpraktijk, door ondertekening van het stageplan,
opleiders, eerstelijns verloskundigen van het lokaal
zich adequaat verzekerd te hebben voor alle claims
verloskundig samenwerkingsverband en is gebaseerd op
voortvloeiend uit de behandeling van patiënten, ook
ervaringen beschreven in een eerder artikel in dit
indien deze door stagiaires (AIOS) van de praktijk worden
5
tijdschrift . Discussiepunten betroffen met name de duur
uitgevoerd. Wat betreft medisch tuchtrecht kan de individuele
van de stage en de (medische) verantwoordelijkheid en
AIOS als medicus altijd tuchtrechtelijk aansprakelijk
aansprakelijkheid tijdens de stage.
worden gesteld. Aangezien in het stageplan echter
Wat betreft de duur van de stage wordt in HOOG onder
duidelijk omschreven staat dat het een meekijkstage betreft
het thema ‘zwangerschapsbegeleiding ongecompliceerd’
onder begeleiding van de eerstelijns verloskundige, kan
vermeldt dat een verslag van enkele dagen ervaring in de
de AIOS niet verantwoordelijk worden gehouden voor het
eerstelijns verloskundige zorg dient te worden opgenomen
medisch beleid door de verloskundige praktijk. Mocht
in het portfolio. Uit praktische overwegingen en passende
onverhoopt toch een tuchtrechtelijke procedure tegen de
in het huidige lokale opleidingsschema is gekozen voor
AIOS worden gestart in het kader van de stagewerkzaam-
een stage van één week. De periode van deze stage
heden, zal juridische bijstand voor de eigen AIOS worden
wordt in het UMC St Radboud ingevuld in het eerste jaar
verleend door de opleidingsinstelling van de AIOS.
dat de AIOS de academische stages doorloopt, het betreft hier meestal derde en vierde jaars AIOS. De uiteindelijke
Het stageplan is ondertekend door de opleiders, het
dagindeling wordt in overleg met de betreffende
management team van de afdeling O&G van het UMC
verloskundige praktijk gemaakt.
St Radboud en door de voorzitter van het lokaal verloskundig samenwerkingsverband. Per juni 2011 is de stage
Wat betreft verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid
vanuit het UMC St Radboud van start gegaan en wordt
tijdens de stage zijn, ter voorkoming van conflicten en
ernaar gestreefd alle AIOS een stage in de eerstelijns
onduidelijkheden, duidelijke afspraken vastgelegd in het
verloskundige zorg te laten lopen. In 2012 waren reeds
stageplan. Deze afspraken verwijzen naar bestaande
zes stages ingepland. 4V6 APRIL s +./6
25
/.$%27)*3 Conclusie Uit onze landelijke inventarisatie blijkt dat in weinig opleidingsziekenhuizen een stage in de eerstelijns verloskundige zorg voor AIOS is geëffectueerd. Daarbij is dat meestal ad hoc en op initiatief van de betreffende AIOS. Het hierboven beschreven voorbeeld van het UMC St. Radboud illustreert hoe een stageplan met duidelijk omschreven afspraken over leerdoelen, verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid een houvast biedt voor de waarborging van een veilig klimaat voor verloskundige, AIOS en patiënt. Wellicht kan dit als voorbeeld dienen
2EFEREERDAG -AASTRICHT OP JUNI AS 7IST U DAT
voor andere klinieken om zo’n stage mogelijkheid structureel aan te bieden aan de AIOS. Mogelijke oorzaken van het niet effectueren van de stages zijn onbekend, maar wellicht liggen de druk in opleidingseisen, recente ontwikkelingen in opleidingstructuur, spanningen in het verloskundige veld, organisatorisch problemen en/of gebrek aan aantoonbare meerwaarde van een dergelijke stage hieraan ten grondslag. Om hier nader onderzoek naar te doen is recent in samenwerking met onderzoekers van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis / VUmc onder zowel AIOS als verloskundigen een evaluatie gestart naar de barrières en verwachtingen van een dergelijke stage en de samen-
91% van de jonge zwangeren het preconceptiespreekuur niet kent 1. En dat wanneer 50% van de vrouwen met een zwangerschapswens preconceptioneel advies krijgt dit een grote gezondheidswinst oplevert. Het extra foliumzuurgebruik en de afname van roken zou op jaarbasis 137 ongewenste zwangerschapsuitkomsten kunnen voorkomen: 22 neurale buisdefecten, 98 neonaten met een laag geboortegewicht, 10 neonaten met een zeer laag geboortegewicht en 7 gevallen van perinatale stefte 2.
werking tussen beide beroepsgroepen in het algemeen. Wij hopen in de nabije toekomst de resultaten te
Studenten van de Academie Verloskunde Maastricht
presenteren van deze evaluatie alsook verslag te doen van
hebben in het kader van de minor Gezondheidsbevordering
de ervaringen betreffende de lokaal gelopen stages. Q
de volgende onderzoeksvraag opgesteld: Hoe kan deelname aan preconceptiezorg vergroot worden bij autochtone
Referenties
vrouwen, in de fertiele levensfase, met een lage sociaal
3TUURGROEP ZWANGERSCHAP EN GEBOORTE %EN GOED BEGIN VEILIGE ZORG ROND ZWANGER
economische status (SES)? Na literatuuronderzoek zijn zij
SCHAP EN GEBOORTE 5TRECHT
op zoek gegaan naar een passende interventie. Deze
"OENDERMAKERS . 3CHMIT *ONGBLOED , #OHEN 3CHOTANUS * "ORLEFFS * 3AMENWER KEN ALS EXPLICIET LEERDOEL -EDISCH #ONTACT
interventie zal bestaan uit een aanvulling voor het VMBO
-ANSER 4 4EAMWORK AND PATIENT SAFETY IN DYNAMIC DOMAINS OF HEALTHCARE A REVIEW
boek Biologie Voor Jou. Hierdoor zal vooral de kennis van
OF THE LITERATURE !CTA !NAESTHESIOL 3CAND
de doelgroep vergroot worden, waardoor zij later met
3CHEELE & 3CHUTTE -& #URRICULUM OPLEIDING TOT GYNAECOLOOG .6/' (//' 5TRECHT
een eventuele kinderwens weten dat zij zich voor vragen
.6/' VAN $ILLEN * VAN $RUNEN % "LANKEN " $ROOG * "EKEND MAAKT BEMIND %EN !)/3 IN
kunnen richten op een verloskundige. Deze interventie zal
DE EERSTE LIJN .4/'
de komende periode getest worden. Bent u benieuwd
+./6 BEROEPSCODE VAN VERLOSKUNDIGEN 5TRECHT +./6
naar het resultaat? Kom dan naar de refereerdag op
HTTPWETTENOVERHEIDNL"7"2GELDIGHEIDSDATUM? 6AN DER (ELM ** 3PECIALIST EN ASSISTENT GENEESKUNDIGE TUCHTRECHTELIJKE VERDELING
7 juni a.s. waar Mieke Broeren, Anne Driehuis, Miranda
VAN VERANTWOORDELIJKHEDEN .ED 4IJDSCHR 'ENEESKD
van Stiphout en Anke van Vlerken hun afstudeeropdracht
!ANSPRAKELIJKHEID ROND ARTS ASSISTENTEN DE POSITIE VAN ARTS ASSISTENTEN EN HUN
zullen presenteren.
OPLEIDERS 66!! -EDIRISK "! 5TRECHT
En naast hen nog vele andere anderen. Q
HTTPWWWNVOGNLVAKINFORMATIE)NFORMATIEDEFAULTASPX AUTORISATIE EN AANSPRAKELIJKHEID VAN DE ASSISTENT GENEESKUNDIGEN INSTRUCTIE VOOR ARTS ASSISTENTEN /' IN NIET OPLEIDINGSPRAKTIJKEN
Literatuur 6ERHOEKS ' :ORGINHOUDELIJKE )NDICATOREN :ICHTBARE :ORG %ERSTELIJNSVERLOSKUNDE )NDICATORENGIDS $EN (AAG 0LEXUS ISM 02. 6AN DER 7EELE '- $E *ONG 0OTJER ,# (ET PRECONCEPTIECONSULT WELKE ROL GAAT DE HUISARTS SPELEN (UISARTS 7ET
26
4V6 APRIL s +./6
)../6!4)%&
:ORG VOOR MORGEN ONZE ZORG Wil van Veen
Dr. Thomas Plochg is gezondheidswetenschapper en universitair docent aan het AMC, in deeltijd weliswaar, want hij is ook senior beleidsmedewerker bij de Nederlandse Public Health Federatie (NPHF). De KNOV sloot zich dit jaar aan bij de NPHF. Plochg beschreef voor medewerkers van de KNOV een toekomstbeeld van de gezondheidszorg en wat dit voor verloskundigen zou kunnen betekenen. Ook hield hij een workshop tijdens de laatste ALV van 2012. Beide keren presenteerde Thomas een concept, een reeks van ideeën over de ontwikkelingen in de zorg: op naar de zorg van morgen. Dit artikel is geen volledig verslag, maar noemt een aantal highlights uit het betoog van Thomas Plochg. Over mindset, systeemdenken en open connectiviteit. Waar staat u in uw denken? Wellicht biedt Plochg’s visie op de zorg van nu en morgen u een perspectief?
vijftig procent van ons ziek-zijn aan onszelf verwijtbaar is en het gevolg is van leefstijl, leefomgeving en werkomgeving. Verwijtbaar omdat we het (hadden) kunnen voorkomen, maar dat (vooralsnog) niet doen. Er ontstaat de komende jaren een steeds groter tekort aan arbeidskrachten, 500.000 in 2025 is een schatting! Door de toenemende vergrijzing stappen veel mensen uit het arbeidsproces. De instroom is minder en tekorten ontstaan, vooral ook in de care. Er is meer werk voor laaggeschoolden dan er laaggeschoolden zijn en aan de bovenzijde is er een overschot aan academisch gevormden waarvoor geen werk voorhanden is en waardoor verdringing binnen lagere functies ontstaat. Hoe gaan we dit allemaal oplossen? Plochg constateert dat we in een innovatiecrisis verkeren. Het duurt in Nederland gemiddeld 17 jaar voor een vernieuwing is ingevoerd, zegt hij. Dat komt omdat elke innovatie hier blijkbaar absoluut ‘bombproof’ moet zijn. Dat werkt natuurlijk niet. We raken hopeloos achterop, niet alleen in Europees perspectief, maar ook mondiaal.
Plochg start zijn betoog met een metafoor. Kodak, zo
In 2000 bedroegen de totale zorgkosten rond de 45
vertelt hij, was in de vorige eeuw de Apple van de
miljard euro. Tien jaar later was dat ruim 90 miljard euro.
fotografie. Nu is Kodak failliet. Hoe kon dat gebeuren?
Bovendien houdt de kostenstijging geen gelijke tred met
Stellen wij de juiste vragen? De top van Kodak dacht dat Kodak in de fotografie
onze economische ontwikkeling en produceert onze
business zat. De werkelijkheid was dat Kodak deel
gezondheidszorg onvoldoende ‘waarde’ voor de investe-
uitmaakte van de imaging business. Door die denkfout
ringen die het kost. Ging in 1950 één procent van het
miste Kodak de boot van de digitalisering volledig en het
bruto nationaal product naar de gezondheidszorg,
ondenkbare gebeurde: Kodak ging failliet 1.
inmiddels is dat dertien procent 2. Er moet een streven
Indachtig het bovenstaande vraagt Thomas zich af: gaat
ontstaan naar ‘more value for money’.
de gezondheidszorg niet dezelfde kant op? Binnen de
De toegenomen kosten staan in schril contrast met de
gezondheidszorg wordt gedacht in de levering van
kwaliteit van de zorg, vindt Plochg. Walter Stolz’ boek
gezondheidsproducten, een operatie bij een liesbreuk. De
‘Gevangen in de zorgketen’ 3 laat een onthutsend gebrek
klant is echter louter gericht op gezond worden, niet op
aan coördinatie en communicatie zien, foutieve verwijzingen
een operatie. Verliezen wij de vraag van de cliënt niet uit
en diagnostisering en het verlies van veel kostbare tijd in de
het oog; sterker nog: kennen wij zijn vraag wel? En stellen
zorg. Hoewel geschreven rond de zorg voor een kanker-
wij de juiste vragen?
patiënt is het ongetwijfeld ook van toepassing op andere specialismen en werkgebieden in de gezondheidszorg.
Veranderende wereld, veranderende problematiek
Als je bovenstaande factoren bij elkaar optelt, mag je je in
Er wachten ons de komende jaren grote uitdagingen in
sionals hebben/zijn: mensen met de juiste vaardigheden.
alle eerlijkheid afvragen of we wel de juiste zorgprofes-
de gezondheidszorg. Er is sprake van een toename in aantallen chronisch zieken. Het echte probleem is
De uitdaging van de multimorbiditeit
evenwel niet de aantallen, maar de multiproblematiek, de
Door de eeuwen heen zijn ziekte- en sterftepatronen
multimorbiditeit. Een belangrijk gegeven daarbij is dat
veranderd. In de 16e tot 18e eeuw hadden we te maken 4V6 APRIL s +./6
27
)../6!4)%& met de pest en hongersnood. In de 19e eeuw ontstond
eilandhopper! Daarbij kan de vraag naar kwaliteit van
de sociale geneeskunde en kwam het besef van hygiëne
leven steeds moeilijker beantwoord worden. Bij Bert (zie
en het belang van schoon water. In de 20e eeuw kwamen
kader) ontstaat geen genezing als hij alle eilanden
daarbij antibiotica en vaccinatie: we kregen de infectie-
langsgaat. Bert is geen optelsom, zijn genezen is geen lijst
ziekten onder de knie. Zo ontstond meer ‘ruimte’ voor
om af te vinken.
enkelvoudige aandoeningen, bijvoorbeeld een hartinfarct,
Plochg houdt geen pleidooi om specialismen en specialisten
daar ging je vervolgens aan dood. Ook dit soort van
af te schaffen. Die zullen we altijd nodig hebben, evenals
enkelvoudige oorzaken krijgen we steeds beter in de
superspecialismen. Maar ons specialistische expertmodel
hand. Doordat we deze aandoeningen steeds vaker
voldoet niet meer bij multimorbiditeit. Gezond worden is
overleven, creëren we een nieuw probleem: de chronische
meer dan een eilandenreis, we moeten onze professionele
multiproblematiek en multimorbiditeit met een omvang
praktijken vernieuwen, opnieuw inrichten. We zijn nu teveel
van 25% van de bevolking. Ofwel 4,5 miljoen mensen
gericht op het exploiteren van de bestaande zorgsystemen,
zijn permanent ziek!
terwijl die modellen ons steeds minder passen.
Elke hulpverlener werkt vanuit zijn eigen specialisme en
Nieuwe capaciteiten
leeft op zijn eigen eiland. Waarmee Plochg bij de kern
Gezondheid als mindset
van het huidige probleem komt: voor iedere conditie,
Onze primaire opdracht, onze core business, moet zijn: bij
voor elk probleem hebben we een andere specialist/
te dragen aan gezondheid. Dat zou voor iedereen moeten
professional nodig. Heb je alleen een hartprobleem? Zorg
gelden, maar in het bijzonder voor de totale zorgketen.
dat je op het cardiologische eiland komt. Helaas heeft
Een ieder zou zich daar verantwoordelijk voor moeten
slechts 7% van de patiënten die de cardioloog ziet een
weten en dan niet als individu – op het eigen eiland –
enkelvoudig hartprobleem. De rest is multiproblematiek:
maar als collectief. Je ziet die ontwikkeling langzaamaan
tja, en dan heb je een echt probleem, je wordt een
plaatsvinden: cure, care en public health raken vervlochten.
Waarneming gezocht op Aruba om te komen werken in onze 1e lijns praktijk als zelfstandige verloskundige. Aruba is bekend als één van de mooiste
TER OVERNAME AANGEBODEN Madelief Verloskundigen Roden Een kleinschalige plattelandspraktijk waarin tijd en aandacht centraal staan. Jong, enthousiast en dynamisch en gelegen in het mooie Drenthe.
eilanden in het Caribische gebied met onze mooie witte stranden.
aandacht kleinschalig top locatie
s 7E ZIJN EEN MAATSCHAP MET COLLEGAS s /NGEVEER INSCHRIJVINGEN PER JAAR s 'EMIDDELD DAGEN PER WEEK WERKEN s 6OORNAMELIJK ZIEKENHUIS BEVALLINGEN Voor meer informatie:
Geïnteresseerden kunnen contact opnemen met Nicoline van der Vlist. Praktijkadres: Heerestraat 176, 9301AH Roden. Tel: 06-26830290. Of via e-mail:
[email protected]
[email protected] Tel. 297-5927520 / 297-5930674 www.madeliefverloskundigenroden.nl
28
4V6 APRIL s +./6
)../6!4)%& Systeemdenken
feit is ook de versterking van de positie van public health.
Gezondheid wordt bepaald door vier aspecten: humane
Wilt u voorbeelden van deze ontwikkelingen: intensive
biologie (fysiek en genetica), de organisatie van de zorg,
care geneeskunde, huisartsen op spoedeisende hulp,
leefstijl en omgevingsfactoren, meent Plochg. Wie zijn
sportgeneeskunde, geriatrie, algemene ziekenhuisarts,
core business serieus neemt, moet dit hele (complexe)
wijkverpleegkundige 2.0 en uw eigen integrale verloskunde.
Hebben we wel de juiste zorgprofessionals voor morgen? gebied in ogenschouw nemen. Wie dat doet, doet aan
En waar leidt het toe? Domeinen zijn constant in
systeemdenken, begrijpt wat gezondheid feitelijk bepaalt.
ontwikkeling, niets is vastgeroest tenzij in de hoofden van
Gezondheid wordt namelijk bepaald door een breed scala
mensen. Onderzoek en ontwikkeling leiden tot professionele
aan interacties die ogenschijnlijk niets met ziek-zijn te
deregulering, geschuif met taken, functies en bevoegd-
maken hebben, maar waarbij de kwaliteit van de relaties
heden. Werkplekken verschuiven – bijvoorbeeld van
centraal staat. Een systeemdenkende zorgprofessional
kliniek naar polikliniek of van huis naar de poort – en gelukkig, de ‘bad apple doctors’ vallen door/uit de mand.
Bert is een 83-jarige weduwnaar met diabetes type II, is insuline afhankelijk, heeft COPD, hartfalen en
Preventie
nierinsufficiëntie. Bij de zorg om Bert zijn heel veel
Het huidige systeem verandert als de druk van buitenaf te
hulpverleners betrokken, immers: voor elk probleem
groot wordt. Voorbeelden zijn de bad apple doctors met
een andere professional. Huisarts, thuiszorg, internist,
hun schandalen en disfunctioneren die geleid hebben tot
diabetesverpleegkundige, cardioloog, uroloog en
meer aandacht in de opleidingen voor professionaliteit en
geriater trekken langs Bert.
ethiek. Ander voorbeeld: een slecht lopende zorgorganisatie gaat net zo lang door tot de druk van buitenaf te groot wordt. Pas dan worden de agenda’s gepakt en
houdt met alle factoren rekening en zet de patiënt in het
schoon schip gemaakt. Let op: druk is een veranderinstru-
midden. Een systeemdenkende zorgverlener werkt ook
ment. Je zoekt naar middelen om de druk op een
niet in zijn eentje, maar heeft professionele relaties met
professie of organisatie zo groot te maken, dat het roer
anderen, ook buiten de zorg. Wie zo werkt, empowert
wel om moet.
zijn patiënten.
Verloskundigen zouden moeten nadenken op welke manier druk een instrument kan zijn om verloskundige
Open connectiviteit
doelstellingen te halen. Fysiologie doet verloskundigen
Plochg introduceert het begrip open connectiviteit, de
bezig zijn met gezondheid, met gezonde zorg. Bij veel
verbindingen tussen de verschillende zorgprofessionals.
zorgprofessionals ontbreekt dit gezondheidsdenken; die
De kwaliteit van relaties moet voorop staan; maatwerk is
zijn teveel bezig met ziek zijn. We moeten leren uitgaan
het resultaat van onze zorg.
van voorzorg en minder van nazorg. In termen van
Helaas, vandaag de dag worden we nog afgerekend op
systeemdenken zou het dus goed zijn als het vakgebied
het gebruik van standaarden, richtlijnen, interventies.
van de verloskundigen verbreed zou worden naar
We zijn turfsmurfen! We zijn verworden tot technische
vrouwengezondheidszorg van de eerste menstruatie tot
professionals – one size fits all – zonder echte, open
en met de menopauze. Anders: een periode van voor-
verbindingen. Het antwoord op de vraag ‘waarom ging
zorg, van (brede fysiologische) zorg en van nazorg.
ik dit vak studeren?’ kan ons terugbrengen van onze
Verloskundigen moeten hierin wel zelf het initiatief
afdwaling. We moeten het zoeken in specificiteit.
nemen. Druk vanuit de professionals zelf zou het middel tot verandering moeten zijn. Q
Feiten en voorbeelden Leuk verhaal van Thomas, maar hoe realistisch is het
Bronnen
bovenstaande? Wilt u evidence? Die zijn er (nog) niet.
6OLPP +' !SCH $! .%*-
Thomas weet het, hij zet de boel op z’n kop. Maar is niet
HTTPWWWCZNLNIEUWSIS OPEREREN DE BESTE OPLOSSING
naïef, want type de zoekterm ‘multimorbiditeit’ in op de
3TOLZ 7 'EVANGEN IN DE ZORGKETEN 6ERSLAG VAN EEN DWAALTOCHT DOOR DE GEZOND HEIDSZORG 5ITGEVERIJ %BURON )3".
website van het NTvG en u zult u verbazen over de veelheid aan artikelen (en vooral ook hun kritieken!). Feit is dat generalisten in opkomst zijn; feit is dat er een ontwikkeling gaande is naar geïntegreerde eerstelijns zorg; 4V6 APRIL s +./6
29
)../6!4)%&
$OKTER 0ETRUS DE 6RIES EN DE COUVEUSE VAN !UVARD Jan van Zijverden
Op de Wereldtentoonstelling in Amsterdam (1895) ziet dokter Petrus de Vries Jzn. uit Easterein voor het eerst van zijn leven een couveuse. Een beschrijving in het Leerboek der Verloskunde wakkert zijn belangstelling aan. Als er dan in zijn praktijk een jonge boerin verschijnt die voor de tweede keer dreigt te bevallen van een zeven maandkindje, geeft hij de dorpstimmerman opdracht een couveuse te maken. Het wordt de eerst couveuse in Friesland. De lokale bakers moeten niet veel van deze nieuwlichterij hebben.
Lion patent aan op zij ‘Lion-couveuse’, een aantrekkelijk ogend kastje met glazen deurtjes dat onder andere is uitgerust met een thermostaat die de temperatuur automatisch regelt. Dit apparaat is weliswaar veel duurder dan de couveuse van Auvard, maar het grote voordeel is dat er minder gekwalificeerde zorg nodig is. Lion reist vervolgens de wereld rond met zijn couveuses om deze tegen betaling tijdens tentoonstellingen te demonstreren. In 1895 doet hij de Wereldtentoonstelling van het Hotelen Reiswezen in Amsterdam aan. Die is oorspronkelijk opgezet als internationale vaktentoonstelling, maar dat idee is losgelaten om er ‘al wat nieuw is op welk gebied ook’ te tonen. Zo is ook de couveuse van Lion in Amsterdam
In Frankrijk is in de late 19e eeuw sprake van een dramatische zuigelingensterfte. de angst is groot dat de volgende generatie niet in staat zal zijn het land te verdedigen tegen buurland Duitsland. Dat is de aanleiding om de zuigelingenzorg te verbeteren en leidt onder andere tot de uitvinding van verschillende typen couveuses. Een couveuse houdt te vroeg geboren baby’s op de juiste temperatuur. Dat is nodig, omdat zij nog te weinig vet hebben om hun eigen temperatuur te regelen. Daarnaast beperkt de couveuse vochtverlies en de kans op infecties. Het eerste geschreven bericht over een couveuse dateert uit 1875. Het gaat om een dubbelwandige metalen kuip van Jean-Louis-Paul Denucé (1824-1889). De echte doorbraak komt pas met de houten couveuse die Etienne Stephane Tarnier (1828-1897) ontwikkelt voor de Parijse geboortekliniek ‘La Maternité’. Dat is nog een duur en
De eerste couveuse van Lion op een ansichtkaart van een tentoonstelling in Lyon in 1894
log apparaat, maar zijn leerling Pierre- Victor-Adolph Auvard (1855-1941) verbetert het prototype. Hij maakt
te zien. De uitvinder maakt er een levensechte show van
de couveuse kleiner en eenvoudiger. ‘This incubator is so
met kinderen die hij leent van een lokaal ziekenhuis. Dat
simple that any village carpenter can make it, and cheap
valt niet bij alle bezoekers even goed. Op 14 juni schrijft
enough to be within the means of all but the most
een verslaggever van de Leeuwarder Courant: “Ik bracht
destitute’. schrijft The illustrated London News op
een bezoek aan de couveuse d’enfants of liever ‘de bébé’s,
8 maart 1884. De couveuse van Auvard verschijnt al snel
de bekende machine om zwakke of ontijdig geboren
in ziekenhuizen door heel Frankrijk.
kindertjes zoo mogelijk in leven te houden , door de lichaamswarmte kunstmatig te verhogen. In een couveuse
Rondreizende couveuse
zag ik er ‘twee’. De arme wichtjes schreeuwden erbarmelijk;
Het is echter een andere Fransman die de boeken ingaat
buiten de houten loods kon men hunne kreten reeds
als de uitvinder van de couveuse. In 1891 vraagt Alexander
hooren, en dit trok mijn opmerkzaamheid. Voor 25 cent zijn die arme wezentjes ‘te kijk!’ Arme kleinen, die reeds
Dit artikel is overgenomen met toestemming van auteur en redactie
zoo piep, piep jong geëxploiteerd worden! De arme kleine
uit het Historisch Tijdschrift Fryslân, 19e jaargang, maart 2013
die het luidste protesteerde, was een zesmaandsch kindje,
30
4V6 APRIL s +./6
)../6!4)%& den 22en mei geboren, laatstleden Zondag in de
De beschrijving van de couveuse van Auvard
inrichting gebracht. Of ’t in leven zal blijven?’
uit het Leerboek der Verloskunde van G.H. van der Meij en H.Treub: ‘Zij bestaat uit
Platte warmwaterstoof
een houten doos met een los deksel, gevormd
Een van de bezoekers van de Wereldtentoonstelling is
door een in een houten raam gevatte ruit. De
huisarts Petrus de Vries (Lemmer 1865-Arnhem 1954) uit
breedte van de doos wordt zoo genomen ,
Easterstein. Ook hij maakt kennis met het fenomeen
dat een gewone steenen kruik er goed in kan,
couveuse. Enige tijd later leest De Vries er meer over in
terwijl de lengte iets meer is dan de breedte
het pas verschenen Leerboek der Verloskunde van G.H.
van zes naast elkaar liggende kruiken. Boven
van der Meij en H. Treub. Hij kan niet wachten om zelf
den bodem, iets hooger dan de dikte van een
een exemplaar aan te schaffen. Als in december 1898
kruik is een tweede bodem aangebracht, die
een jonge boerin na een zwangerschap van zeven
niet geheel doorloopt tot aan de gesloten
maanden bevalt, stelt hij de jonge ouders voor om het
korte zijde en aan het vrije einde een open-
kind in een couveuse te plaatsen. Die gaan op zijn
staande rand. Op dien tweeden bodem wordt
voorstel in, waarschijnlijk ook omdat hun eerste kindje
het bedje voor het kind gemaakt, dat met het
kort na de geboorte is overleden. De Vries laat dorps-
hoofd naar den vrijen rand gekeerd ligt.
timmerman Jacobus Jelle Timmenga snel een couveuse
Aan den zijwand, die niet door den tweeden
van het type Auvard in elkaar zetten. Nog dezelfde avond
bodem geraakt wordt is een haak, waaraan
ligt het jongetje in zijn nieuwe onderkomen. De stenen
een groote spons hangt en eindelijk zijn er
kruiken blijken echter te snel af te koelen. De dokter
in het houten raam, waarop het losse glazen
verwisselt dan een aantal kruiken voor de platte warm-
dekselraam rust, twee doorboringen ge-
waterstoof die hij voor zijn rijtuig heeft laten maken,
maakt. Den eene boven het hoofdeinde laat
maar die hij zelden gebruikt. De Vries heeft succes met zijn
een doorboorde kurk met een thermometer
aanpak. “Het kind bleef twee maanden in de couveuse,
door in de broedstoof, de tweede, grootere
groeide voorspoedig en is nu een flinke, normale jongen
bevindt zich aan het voeteneinde en draagt
van ruim zes jaar,” schrijft de huisarts in 1904.
een metalen schoorsteencyclinder. Men heeft nu slechts het bedje op te maken, de spons
Bakers verzetten zich
vochtig te maken en op den bodem zes
Wie nu denkt dat iedereen die van de couveuse hoort
kruiken, met kokend water gevuld, te leggen
even enthousiast reageert, vergist zich. Een paar jaar later
en kan dan het kind in de stoof plaatsen.
krijgt dezelfde boerin een tweeling. Het jongetje overlijdt al snel. De Vries probeert het meisje in de couveuse te krijgen. Maar er is een andere baker. Zij vindt het idee
al hebben nagemaakt. De Vries besluit zijn artikel met
maar niks en zegt tegen de dokter; ”wanneer die kistjes
een pleidooi voor het geven van (meer) bakerscursussen:
zo best waren, moester er immers veel meer komen!”
“Dat het houden van bakercursussen tot meerdere
De Vries schrijft vervolgens: “Tegen deze verpletterende
aanwending van dit hulpmiddel bevorderlijk kan zijn,
logica was ik niet opgewassen.” De vooruitstrevende
behoeft geen nader betoog.” Bij de presentatie van de
huisarts stuit vaak op bakers die niets zien in deze
couveuse op de Jubileumtentoonstelling van het Groene
nieuwlichterij. De Vries schrijft de weerstand tegen zijn
Kruis in het najaar van 1910 ontvangt timmerman
‘verwarmingskistje’ vooral toe aan een gebrek aan opleiding
Jacobus Timmenga een bronzen medaille van de jury
en haalt in zijn artikel uit 1904 over ‘De couveuse ten
Ziekenzorg en de jury Hygiëne. De originele couveuse van
plattelande’ zijn collega Hamaker aan, die zegt: ”het zal
Petrus de Vries maakt nu deel uit van de collectie
waarschijnlijk niet gelukken ze (de beroepsbakers) in
Historisch Verpleegkundig Bezit in Amersfoort.
grooten getale en blijvend te ontrukken aan de denkwijzen, die er bij haar van hare jeugd af zijn ingeroest!’
Meer weten? Auvard A. De la couveuse pour enfants. Archives de
Pleidooi voor bakerscursussen
tocologie des maladies des femmes et des enfants
Met dit artikel in het gloednieuwe blad van het Witte
nouveau-nés. Vol.14 (1`883) p.577-609.
Kruis (verpleegkunde) en het Groene Kruis (verloskunde
Proctor K. Transferring the incubator; fairs and freak-
en kraamzorg) breekt De Vries een lans voor het gebruik
shows as agents of change (2004).
van de couveuse. Hij beschrijft zijn eigen couveuse, geeft
De Vries Jzn P. De couveuse ten plattelande. Het Groene
advies over het gebruik ervan en vertelt dat een huisarts
en Witte Kruis. (1904): p. 43-48. Q
in Sneek en het Groene Kruis in Baarderadeel zijn model 4V6 APRIL s +./6
31
Nummer 1 in huidverzorging van Nederland. Nielsen, week 52, 2012
“Als je beseft hoeveel je buik groeit tijdens de zwangerschap, ben je er van overtuigd dat je huidstriemen gaat krijgen. Maar bijna iedereen die ik gesproken heb gebruikte Bio-Oil. Daarom ben ik vanaf het tweede trimester Bio-Oil gaan gebruiken, twee keer per dag. Ik hou van het feit dat het snel geabsorbeerd wordt door de huid en mijn huid ziet er super uit. Nu ik weet dat er een goed product is bij huidstriemen, kan ik dat niet voor mijzelf houden – ik wil het zeker aanbevelen.” Nicolette met Amy
Bio-Oil® reduceert de kans op huidstriemen door de huidelasticiteit te bevorderen. Twee keer per dag aanbrengen vanaf het tweede trimester. Voor extra product informatie en details van de klinische studies, ga naar bio-oil.com. Bio-Oil® is verkrijgbaar bij alle drogisterijen en apotheken. Adviesprijs: € 12,15 (60ml) en € 20,29 (125ml). Resultaten kunnen per persoon verschillen.
02!+4)*+
@!FHIJSEN De afgelopen maanden heb ik de eer gehad een van de trainers te mogen zijn in wat in de wandelgang de ‘ambulancetraining’ is gaan heten. De officiële naam was ‘training acute zorg voor verloskundigen en ambulancepersoneel’. Doel was om verloskundigen en ambulanceverpleegkundigen en -chauffeurs gezamenlijk te trainen in het deel van ons werk wat overlapt. Wat het opleverde was een zeer geslaagde pilottraining van 21 unieke en soms hilarische dagen vol met serieuze training, het delen van ervaringen en veel leren van elkaar. Heel leerzaam voor alle partijen. Goed voor hen om weer eens te voelen hoe je een kind ontwikkelt, goed voor ons om een baring te begeleiden in een ambulance zonder bewegingsruimte. Goed voor hen om te horen dat wij soms twijfelen om een ambulance te bellen, omdat we het een grote heisa vinden, terwijl zij vaak gebeld worden voor bloedneuzen… Goed voor ons om te horen dat zij steeds vaker gebeld worden door mensen met een medische indicatie die sneller 112 bellen dan de verloskunde afdeling van het ziekenhuis. Goed voor iedereen, samen, om discussie te voeren over het wel of niet vervoeren in de eigen auto van de verloskundige. En zo nog veel meer. Veel verhalen ook over het ‘afhijsen’ van onze dames. Afhijsen staat voor het via de brandweer door het raam takelen van een barende of kraamvrouw die hoog woont, zonder lift, en niet zelfstandig van de trap af kan. Voor veel zwangeren een schrikbeeld, voor © Ton van de Coevering
die jongens dagelijks werk. Het bracht mij in gedachten terug naar de zomermiddag dat ik een bevalling begeleidde op vier hoog zonder lift. Zij een fotomodel, heel smalletjes gebouwd, nauwelijks meer dan 55 kilo, hij een beer van een bodybuilder met echte spierballen. Ze beviel heel mooi vlot thuis van een klein meisje en toen kwam er geen placenta. Wel een fluxus. En een ambulance. De verpleegkundige en chauffeur van de ambulance concludeerden al snel dat de brandweer erbij moest om de moeder uit het woonkamerraam naar beneden te takelen. De kersverse vader zat met de kleine op schoot en wij waren met zijn allen in de weer om alles voor vertrek en voor de tocht naar beneden in orde te krijgen. De brandweer kwam, de buurt liep uit, precies zoals het meestal gaat. Eenmaal beneden en klaar om te gaan rijden, viel de gespierde vader ineens uit tegen ons: “Ja maar mensen toch! Als ik geweten had dat dit hele circus op touw is gezet alleen om haar beneden te krijgen dan had ik dit nooit toegestaan! Hebben jullie mij wel even goed bekeken? Denken jullie dat ik haar niet kan tillen? Ik had haar gewoon even over mijn schouder gelegd en dan waren we in twee minuten beneden geweest! “ En mopperend kroop hij achter in de ambulance. De paar keer dat het me in de jaren daarna nog gebeurd is dat er vrouwen moesten worden ‘afgehesen’, betrapte ik mezelf erop dat ik goed keek naar de mate van gespierdheid van ‘de man’ alvorens bekend te maken dat wij het nodig vonden dat er een brandweerwagen aan te pas moest komen… Q Ruth Evers
4V6 APRIL s +./6
33
02!+4)*+
-OEDER "ABY IN DE PSYCHIATRIE EEN KWETSBARE COMBINATIE Marja J. Boon-Hoogendijk
Inleiding
de behoefte van haar baby. Het huilen van dit kleine kindje
Ogen vol met angst kijken mij aan. Kijken langs mij heen,
lijkt zij zelfs niet op te merken. Zij kan niet zelfstandig voor
uit het raam. Haar blik richt zij op het dak van het
haar baby zorgen. Moeder is het contact met de werkelijk-
tegenoverstaande gebouw. Ze vraagt met zachte stem
heid kwijt, zij maakt een postpartum psychose door. Ik
wat die mensen daar doen. Ik draai mijn hoofd om, kijk
richt mij op de baby. Probeer het met mijn stem gerust te
naar het dak en zie niets. Ik draai mijn gezicht weer naar
stellen. Het mondje maakt sabbelgeluidjes. Vader vertelt
de vrouw toe. Mijn ogen dwalen naar beneden. Naast
dat het tijd is voor een voeding. Ik stel voor dat we de
haar stoel staat een Maxi-Cosi. Twee grote ronde ogen in
baby naar de babykamer brengen. Vader wekt de indruk
een klein gezichtje kijken zoekend de wereld in. Het
dat er een last van zijn schouders valt wanneer hij zijn
hoofdje komt in beweging, huilgeluidjes klinken in de
baby hier achter kan laten met de geruststelling dat hij te
kamer. Vader, die aan de andere kant van de baby zit,
allen tijde binnen kan komen. Ik observeer dat moeder
kijkt mij vragend aan. Hij heeft donkere kringen onder
dusdanig bezet is met haar gedachten en belevingen dat
zijn vermoeide ogen.
zij opdrachten nodig heeft om de zorg voor haar baby
Vader is zichtbaar uitgeput. De afgelopen negen dagen is
verantwoord uit te voeren. Ik praat tegen de baby terwijl
hij dag en nacht bezig geweest. Zorgen voor zijn vrouw
moeder bezig is met verschonen, benoem wat zij doet.
en hun eerste baby. Zijn vrouw die continu bezig was met
Ik voel en zie de kwetsbaarheid van deze situatie:
de borstvoeding, hier volledig in op ging en het aantal
Een kraamvrouw met ernstige psychiatrische klachten die
voedingen dagelijks ophoogde. Aan slapen kwam zij niet
binnen haar mogelijkheden van het moment probeert te
toe, zij bleef bezig met het ordenen van kasten, wat nog
zorgen voor haar baby van twee weken oud.
meer chaos tot gevolg had. Wanneer hij zijn vrouw hier
Wat kan ik de moeder, haar baby en haar partner als
op aansprak of haar vermaande tot rust, reageerde zij
verpleegkundige tijdens deze moeder-baby opname bieden?
toenemend geagiteerd. Zij werd dagelijks meer verward. Gaf aan het idee te hebben achtervolgd te worden in
Moeder-baby opname
haar eigen huis. Via de televisie kreeg zij hierover bericht.
Op de afdeling Psychiatrie van het Erasmus MC Rotterdam
Het journaal was dan ook vooral voor haar bestemd. Toen
kunnen moeders met psychiatrische problemen samen
zij vertelde dat haar baby niet van haar was maar van de
met hun baby tot de leeftijd van zes maanden worden
buurvrouw die drie maanden geleden was bevallen,
opgenomen. De baby verblijft tijdens opname in een
besloot de vader dat het zo niet langer ging. In overleg
afgesloten ruimte op de afdeling die ingericht is voor het
met andere familieleden werd besloten om de baby bij
verblijf en de verzorging van maximaal vijf baby’s. De
grootouders onder te brengen. Op dat moment ging het
doelen van een moeder-baby opname zijn behandeling
mis; het liep uit op een handgemeen. Professionele hulp
van de psychiatrische problematiek van de moeder en het
werd ingeschakeld. Zij werd verwezen voor opname met
optimaliseren van de interactie tussen beiden. Gedurende
een inbewaringstelling.
de opname verzorgt moeder daarom zoveel als mogelijk en verantwoord haar baby. Aan het begin van de opname
Nu verblijft ze hier, op de afdeling psychiatrie van het
zal de moeder de zorg voor haar baby uitvoeren onder
Erasmus MC te Rotterdam. Ik voel de machteloosheid van
directe begeleiding van een verpleegkundige. Deze één
moeder en vader, wat ook mij een gevoel van onmacht
op één begeleiding wordt ingezet om moeder te onder-
geeft. Deze moeder kan op dit moment niet ingaan op
steunen en te structureren in de zorg voor haar baby. Daarnaast heeft moeder hulp nodig om de signalen die
Marja J. Boon-Hoogendijk is verpleegkundige zorglijn ziekenhuis-
de baby geeft te herkennen, te interpreteren en daarnaar
en zwangerschapgerelateerde psychiatrie. ErasmusMC Rotterdam,
te handelen. Rust, reinheid en regelmaat is van grote
afdeling Psychiatrie
waarde voor zowel moeder als baby. Voor moeder
Met dit artikel won de auteur de Kitty Verbeekprijs, een verpleeg-
betekent dit dat de avond-, nacht- en eerste ochtend-
kundige ‘schrijf’prijs
voeding van de baby aan het begin van opname over-
34
4V6 APRIL s +./6
02!+4)*+ genomen worden, zodat zij een goede nachtrust heeft. In
Zorg voor moeder op de babykamer
de loop van de opname neemt moeder in opbouwende
Op de babykamer observeer ik moeder in haar moederrol.
fase de zorg voor haar baby op zich en neemt de
Hoe reageert zij op haar baby? Maakt moeder oogcontact?
verpleegkundige meer afstand in het begeleiden zodat zij
Is moeder in staat om naast de technische handelingen
uiteindelijk zelfstandig voor haar baby zorgt.
aandacht te hebben voor de baby? Ondersteunt moeder de baby voldoende tijdens optillen en verplaatsen? Is zij in
Zorg voor moeder op de afdeling
het contact met de baby intrusief, opdringerig of toont zij
Moeder vertoont op de afdeling een ‘klassiek’ postpartum
respect voor de eigenheid van de baby? Toont de moeder
beeld. Zij heeft perioden van ernstige verwardheid die
zich sensitief, invoelend tegenover de baby? Is er sprake
afgewisseld worden met korte adequatere momenten.
van vijandigheid in het contact? Biedt de moeder
Haar psychotische klachten en drukke gedrag nemen
structuur door verbaal dingen te introduceren en af te
zichtbaar toe door de prikkels die zij krijgt door het
ronden?2 De eerste periode van de opname is moeder
groepsprogramma te volgen. Er wordt een individueel
met name met zichzelf en de dingen die gebeuren in haar
rustprogramma voor haar gemaakt met veel momenten
nabije omgeving bezig. Zij heeft hierdoor minder oog
op haar prikkelarme slaapkamer. Wanneer moeder in de
voor de signalen die de baby afgeeft. Het is duidelijk dat
groep komt, blijft zij bij de verpleegkundige ‘in beeld’,
zij nog veel kan groeien in het contact met de baby. De
zodat ingespeeld kan worden op toenemend druk of
één op één begeleiding is niet overbodig. Ik geef haar
grensoverschrijdend gedrag.
tips, ondersteun in de technische verzorging, wijs op het
Zij is juist die ene vrouw op de 1000 vrouwen die
contact dat de baby met haar probeert te maken om zo
postpartum een psychose doormaakt. Van dit ernstige
de moeder-kind interactie te optimaliseren. Per keer maak
ziektebeeld zijn de eerste symptomen veelal in de eerste
ik een inschatting of het wijzen op het contact dat de
week na de bevalling te zien. Na enkele symptoomvrije
baby probeert te maken moeder niet nog meer bevestigt
dagen ontstaan er bijvoorbeeld slaapstoornissen,
in haar onmogelijkheden van het moment. Wanneer hier
prikkelbaarheid, ontremming en achterdocht. Vervolgens
sprake van is, dan betekent dit dat ik naast moeder ga
ontstaan er psychotische verschijnselen zoals verwardheid,
zitten, de veiligheid van de baby waarborg en hierbij
hallucinaties, wanen, gestoorde realiteitsbeleving en
verdraag hoe zij met de baby omgaat. Dit om te voor-
symptomen van manie of depressie. De kans op agressie
komen dat de onzekerheid over het moederschap bij
naar de baby en suïcide is toegenomen. Vanwege de
haar toeneemt. Daarnaast probeer ik op deze manier
ernst van het ziektebeeld is opname vrijwel altijd nodig1.
aansluiting bij haar te vinden, om van daaruit het
Op de afdeling observeer ik moeder. Wanneer ik haar
vertrouwen in haar moederschap te helpen laten groeien.
slaapkamer binnenkom, zie ik dat het bed voor het raam is geschoven. Ze zit op bed. De spullen die ze heeft,
Zorg voor de baby
liggen uitgestald om haar heen. De foto van haar baby
Op de babykamer observeer ik de baby. Hoe reageert
heeft zij in haar handen. Als ik haar vraag hoe het gaat,
deze op moeder? Probeert de baby oogcontact te maken
kijkt zij mij met onrustige, droevige ogen aan. Emotioneel
met moeder? Wanneer dit lukt, wat is de reactie van de
antwoordt ze dat de baby op de foto niet haar baby is.
baby? Lukt dit niet, wat doet de baby dan? Laat de baby
De oogjes van de baby zijn de ogen van de buurvrouw.
ongenoegens merken en zo ja, voor hoe lang? Is de baby
De buurvrouw die zij vanmorgen op tv zag. Moeder
te troosten bij verdriet? Neemt de baby initiatief om
spreekt verder. Met oprechte interesse luister ik naar haar,
contact met moeder te maken? Hoe reageert de baby op
mezelf realiserend hoe angstig zij moet zijn door deze
derden, betrekt het hier moeder bij? Hoe zit het met de
gedachten en belevingen. Ik spreek haar niet tegen. Ik
motorische ontwikkeling van het kindje? Maakt de baby
bied realiteit, vertel haar over het ‘hier en nu’. Dit geeft
een ontspannen of juist een gespannen indruk? Ik
haar rust en houvast. Ik geef haar de voorgeschreven
beoordeel of de baby zich richt op moeder tijdens het
medicatie. Ik merk dat moeder toe is aan rusten. Laverend
contact tussen hen, of er sprake is van interactie. Dit
tussen haar wens om nog een activiteit te doen en mijn
interactiegedrag hangt samen met de ontwikkeling van
wens dat zij gaat rusten, komen we tot een compromis.
een relatie tussen ouder en kind3. Deze relatie is de basis
Dit heeft mijn voorkeur boven een directieve benadering
van waaruit de baby zich gaat ontwikkelen. Ook het
waarbij moeder geen keuze wordt gelaten, om haar zo
gevoel van ‘zelf’ en het gevoel van ‘zelf’ in relatie tot
nog enig gevoel van autonomie te geven in een omgeving
anderen ontwikkelt zich vanuit deze relatie4. Een relatie
waar zij al veel hiervan heeft moet inleveren. We spreken
van grote waarde! Wanneer tijdens de opname blijkt dat
af dat ik haar over een uur zal wekken, het is dan tijd
moeder voor langere tijd de baby niet kan bieden wat
voor een voeding van de baby.
deze nodig heeft om zich optimaal te kunnen hechten, wordt de vraag vanuit de afdeling bij het steunsysteem 4V6 APRIL s +./6
35
02!+4)*+ neergelegd wie een hechtingspersoon voor de baby kan
gevoelens uiten in gesprek en wordt gesteund. Zonder
zijn. Op deze manier kan de baby een start maken met
haar gevoelens tekort te doen, wijs ik haar op de groei-
het opbouwen van een relatie met één vast persoon, een
ende band tussen haar en haar baby. Ik geef haar psycho-
‘ouder’-kind relatie opbouwen om zich van hieruit te
educatie over postpartum psychose in de vorm van een
gaan ontwikkelen.
folder en een aantal gesprekken. Hierin leg ik haar de algemene kenmerken en het beloop van een postpartum
Zorg voor de partner
psychose uit en krijgt moeder de mogelijkheid om te
Op de babykamer zie en ondersteun ik de partner. Hij
reflecteren op haar eigen doorgemaakte psychose. Ook
wordt gedurende de opname uitgenodigd om zoveel hij
vader wordt hierin betrokken, hij krijgt een uitnodiging
kan en wil de zorg voor de baby te doen, al dan niet samen
om tijdens een gesprek aan te schuiven.
met moeder. Ik bied hem ondersteunde gesprekken waar-
Ook op de babykamer is een verandering zichtbaar. Moeder
in ik aandacht heb voor zijn eigen welbevinden en voor
heeft minder structuur nodig, wordt zelfstandiger, speelt
zijn vragen. Vragen als: hoe kan het dat mijn vrouw die in
sneller in op de signalen die de baby geeft. Onzekerheid
het dagelijks leven psychisch stabiel is, nu zo ziek is? Wat
komt naar boven: doe ik het wel goed? Wat vertelt mijn
is de oorzaak hiervan, komt het door hormonen? Wordt
baby door deze manier van huilen? Kan ik wel goed genoeg
mijn vrouw weer helemaal beter? Is zij in staat om in de
voor mijn baby zorgen? Doe ik de technische zorg zoals
toekomst weer zelfstandig voor de baby te zorgen? Hoe
deze behoort te zijn? Vragen die herkenbaar zijn bij vrijwel
lang gaat de opname duren? Ik geef vader uitleg over het
alle moeders, ziek of gezond. Het advies en de uitleg destijds
ziektebeeld en het verloop van de postpartum psychose.
gegeven door de kraamzorg, is niet binnen gekomen. Ik
Het krijgen van een eerste kind blijkt een belangrijk
leg daarom opnieuw zaken uit en geef moeder positieve
risicofactor te zijn voor het krijgen van een psychose5.
bekrachtiging.
Vader kan gerustgesteld worden dat zijn vrouw van deze psychose volledig zal genezen en in de toekomst weer
Ontslagfase
zelfstandig in de thuissituatie voor de baby kan zorgen.
Het herstel zet door. Moeder heeft in opbouwende fase,
Hij krijgt uitleg over het opnamebeloop en het ontslag, dat
tijdens verloven die steeds zijn, voor- en nabesproken,
moeder middels verlof aan de thuissituatie gaat wennen,
kunnen wennen aan het thuis zijn. Zowel vader als
dat de opnameduur gemiddeld 40 dagen is6. Ik bespreek
moeder hebben weer vertrouwen in elkaar als partner en
de mogelijkheid van gespecialiseerde gezinsverzorging na
als ouder van hun baby. Zij zijn er aan toe om naar huis te
ontslag uit het ziekenhuis. Thuis zal merkbaar zijn dat het
gaan en daar te gaan werken aan de laatste stap in het
nog tijd kost om verder te herstellen, dat moeder haar
herstelproces. Hierin wordt moeder begeleid door de
dagelijks leven niet direct zoals zij en vader voorheen
gespecialiseerde gezinsverzorging. Wekelijks zullen zij
gewend waren, kan oppakken.
haar bezoeken om te bespreken hoe het gaat om de zorg voor haar baby in combinatie met goed zorgen voor
Psycho-educatie
zichzelf en zorg voor het huishouden te combineren en
Het gaat beter met moeder. De medicamenteuze behande-
wat zij daar bij nodig heeft. De drie van elkaar losstaande
ling bestaande uit rustgevende medicatie, antipsychotica
en zoekende personen die ik bij aanvang van de opname
en een stemmingsstabilisator slaan aan. Ook de duidelijke
zag, zie ik vertrekken als samenhangend gezin met
structuur van de afdeling heeft hier aan bijgedragen.
vertrouwen in de toekomst.
Moeder vertelt mij dat zij bij toenemende vermoeidheid nog (rand)-psychotische klachten heeft. Ze bemerkt aan
Nawoord
zichzelf dat dan de omgevingsgeluiden harder binnen-
Ik denk terug aan de vraag die ik mij stelde bij aanvang
komen, dat het haar meer energie kost om zich te concen-
van de opname, wat kan ik dit jonge gezin als verpleeg-
treren op taken en dat opnieuw de gedachten opspelen
kundige bieden? Ik voel wat een belangrijke en bijzon-
dat het nieuws speciaal voor haar bestemd is. Ik stel met
dere rol ik heb kunnen invullen in de zorg voor deze
haar een signaleringsplan op. We onderzoeken hoe zij
moeder en haar systeem. Ik zocht en vond een balans
hiermee om kan gaan, wat en welke situaties zij beter uit
tussen afstand en nabijheid, tussen open staan voor deze
de weg kan gaan omdat zij ervaren heeft dat dit haar, op
moeder, vader en baby en een professionele weerbaarheid
dit moment nog wankele evenwicht, kan verstoren. We
tegenover hen. En opnieuw realiseer ik mij wat een
bespreken wat zij zelf kan doen om haar evenwicht te
bijzonder en veelzijdig werk ik verricht binnen een
bewaren en hoe zij hierin ondersteund kan worden door
bijzondere en kwetsbare doelgroep. Q
hulpverleners en naastbetrokkenen. Een ander gespreksonderwerp is het schuldgevoel wat moeder naar haar baby ervaart door achterliggende periode. Zij kan haar 36
4V6 APRIL s +./6
Het literatuuroverzicht behorend bij dit artikel staat op pagina 38.
).4%2.!4)/.!!,
:WANGER IN DE "IG !PPLE +IKKERVISJE Maartje van Hoek is woonachtig in New York. Zij schrijft voor het dagblad Trouw en voor De Standaard. Maartje is zwanger! In vijf bijdragen vertelt zij ons over haar New Yorkse zorgervaringen. ‘Oh my god,’ zegt de Amerikaanse doktersassistente. Ze draagt een operatiepak – zo’n groen ziekenhuispak uit tv-series als ER – en het is de bedoeling dat ze zo gaat kijken of ik zwanger ben. Zes weken, denk ik zelf, eigenlijk vijf weken en vier dagen. Dat is genoeg vinden ze hier in de Verenigde Staten om te zien of er echt sprake is van een succesvolle bevruchting. Ik heb daarom vast mijn onderkleding uitgedaan. Die externe echo had bij mij tijdens mijn eerste zwangerschap tot week 15 geen enkel resultaat. Niets zag je. Vandaar dat ik me vast heb uitgekleed. Tot schrik van de assistente. Die wendt direct haar hoofd af en wijst met haar ene hand voor haar ogen naar een tafeltje, waar een groot papieren laken ligt. Daarmee moet ik mezelf ‘afdekken’. Subtiel tilt ze vervolgens het papieren laken een stukje omhoog en begint. Op het computerscherm verschijnt mijn baarmoeder en ik zie een klein kikkervisje. Ze zet een cirkel om iets dat in mijn ogen wel eens een tweede visje zou kunnen zijn. ‘BLOED,’ tikt ze. ‘Hoeveel bloedingen heeft u gehad?’ Ze kijkt naar de muur. ‘Geen,’ zeg ik, mijn stem piept en ik schraap mijn keel. De assistente drukt een print van de echo af. © Henk van Ruitenbeek
Die nemen we mee naar de gynaecoloog in hetzelfde pand. In Amerika gaat iedereen naar de gynaecoloog (bijna iedereen dan, daarover later meer). Die van ons staart naar haar computerscherm. Aan haar bureau staat maar één stoel. Ik mag zitten. Voor vaders is hier geen plek. ‘Is het kind gewenst?’ vraagt ze. Verward kijk ik naar de vader van het kikkervisje: zei ze wat ik denk dat ze zei? ‘Ja, dit kind is welkom,’ zeggen we in koor. ‘Con-gra-tu-laaaaaaaaa-tions,’ zegt ze. Opgelucht happen we naar adem. Dan somt ze een lijst op met verboden. Nu ik zwanger ben, mag ik niet meer op mijn rug slapen, geen sushi eten. Alcohol, sigaretten, drugs en rauw vlees zijn allemaal verboden, mogen ook niet af en toe stiekem. Tonijn - gekookt of gebakken - mag ook niet, evenmin pijnstillers, pittig gekruid voedsel, eierensunny-side-up, vitaminepillen voor niet-zwangeren, bukken, tillen, saunabezoek, bikram-yoga, bungeejumpen en achtbaan rijden. ‘Vragen?’ ‘Ja,’ zeg ik. ‘Ik ben nogal misselijk.’ Misselijk in de zin van: de moeder aller katers, dag en nacht. Vier keer per dag braken. Duizelig. Neiging tot flauwvallen. ‘Eet ’s ochtends wat gezouten chips,’ zegt de gynaecoloog. ‘Over zeven weken is het over. Tot dan,’ en ze steekt haar hand uit want het consult is voorbij. Beduusd staan we buiten. Het regent. Ik moet plassen en huilen. ‘Zal ik vanavond Thais koken?’ vraagt mijn vriend. Ik voel een golf maagzuur in mijn neus. ‘Weet ik veel,’ zeg ik. Ik weet vandaag maar een ding zeker: ik wil hier nooit meer terug. Q Maartje van Hoek 4V6 APRIL s +./6
37
).4%2.!4)/.!!,
%ERSTE 7HITE 2IBBON !WARD "ARBARA +WAST Ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag organiseerde White Ribbon NL op 2 maart jongstleden alweer voor de vierde keer een benefietdiner voor Veilig Moederschap. Wij kijken terug op een zeer geslaagde bijeenkomst, waaraan zo’n zestig deskundigen en andere geïnteresseerden deelnamen.
2013 !CHTER ELKE ZWANGERE STAAT EEN @LOPENDE VERLOSKUNDIGE Op zondag 26 mei aanstaande vindt in Nijmegen weer de Marikenloop plaats. 12.500 vrouwen lopen 5 of 10 km hard en genieten van de Nijmeegse gezelligheid. Midwives4mothers organiseert die dag een sponsorloop om geld op te halen voor het twin2twin-project met Marokko. Schrijf u snel in voor deze Marikenloop! Wilt u meelopen, dan moet u zich zo snel mogelijk inschrijven via de site van de Marikenloop. Marikenlopers aanmelden bij de KNOV Hebt u zich aangemeld voor de Marikenloop? Stuur dan een e-mail naar de KNOV,
[email protected]. Vermeld daarin uw: s NAAM s E MAILADRES s TELEFOONNUMMER s KLEDINGMAAT s INSCHRIJFNUMMER
Prof. Dr. Jos van Roosmalen sprak de award-winnares toe en memoreerde haar vele verdiensten.
s AFSTAND
www.marikenloop.nl
Daarna ontvangt u van ons informatie over sponsoring en organisatie. Ook vriendinnen en familie mogen lopen voor
De avond stond in het teken van primeurs. Zo kon iedereen
m4m en zich aanmelden via
[email protected].
kennismaken met onze nieuwe bestuursleden en presen-
We hopen zoveel mogelijk deelnemers te zien op 26 mei in
teerden wij prachtige kaarten, vers van de pers. Maar ook
Nijmegen! Q
overhandigden ontving verloskundige en epidemiologe Dr. Barbara Kwast als eerste de White Ribbon Award, als blijk van waardering voor al haar niet-aflatende inspanningen voor Veilig Moederschap gedurende vele werkzame jaren. Bovendien ging tijdens het diner onze prachtige film ‘Leven en Dood’ in première! Van deze pakkende, informatieve film bestond al langer een - onder meer Engelse versie. Wij hebben ons ingespannen om hiervan ook een mooie Nederlandse vertaling te maken. En het
Literatuur pag. 36
resultaat mag er zijn: echt een aanrader voor iedereen die
"ERGINK 6 ,AMBREGSE VAN DEN "ERG -0 +OORENGEVEL +- +UPKA 2 +USHNER
kort en bondig geïnformeerd wil worden over moeder-
3! &IRST ONSET PSYCHOSIS OCCURRING IN THE POSTPARTUM PERIOD A PROSPECTIVE COHORT
sterfte en wat we hieraan kunnen doen.
STUDY * #LIN 0SYCHIATRY )NTRUSIVITEIT 3ENSITIVITEIT 6IJANDIGHEID EN 3TRUCTURERING ZIJN GEBASEERD OP DE %MOTIO NAL !VAILABILITY 3CALES "IRINGEN 2OBINSON %MDE
De White Ribbon Award 2013, een keramieken beeldje
$ERKX " 0ANNEVIS # 2EXWINKEL - 3CHMEETS - (ANDBOEK INFANT MENTAL
van een zwangere vrouw, werd gemaakt door kunstenares
HEALTH !SSEN 6AN 'ORCUM P
en verloskundige Alie van de Wolfshaar. Q
3TERN $. 4HE MOTHERHOOD CONSTELLATION .EW 9ORK "ASIC "OOKS "ERGINK 6 &IRST ONSET POSTPARTUM PSYCHOSIS $OCTORAL THESIS %RASMUS -# 5NIVERSITY -EDICAL #ENTER 2OTTERDAM P "ERGINK 6 &IRST ONSET POSTPARTUM PSYCHOSIS $OCTORAL THESIS %RASMUS -# 5NIVERSITY
www.whiteribbon.nl 38
4V6 APRIL s +./6
-EDICAL #ENTER 2OTTERDAM P
).4%2.!4)/.!!,
6ERLOSKUNDIGEN IN -AROKKO Wil van Veen, Malika Tibhiri
Op 10 december 2013 presenteerden Malika Tibhiri en haar collega van de Association Marocaine des Sages-Femmes, de AMSF oftewel de Marokkaanse KNOV, zich voor een verloskundig publiek met een warme belangstelling voor Afrika en elders. Malika Tibhiri vertelde over de verloskundigen in Marokko die een beroepsbeoefening kennen die nauw verbonden is met het gedachtengoed van public health.
Moualidat In de Marokkaanse verloskundige geschiedenis is 1951 het jaar dat de eerste opleiding tot Moualidat (verloskundige) start. Vanaf 1975 bestaat de mogelijkheid dat verpleegkundigen zich specialiseren tot obstetrisch verpleegkundige. Elf jaar later ontstaat een tweejarige opleiding die in 1993 driejarig wordt en wordt afgesloten met een staatsdiploma. Op dit moment is men bezig om de opleiding opnieuw te herzien: competentiegericht en van drie- naar vierjarig. Verdeeld over het land liggen 21 gespecialiseerde opleidings-
Kaijda Arib, Tweede Kamerlid voor de PvdA en onze
instellingen in de gezondheidszorg waar verloskundigen
projectambassadeur voor twin2twin Marokko, had zich in
worden opgeleid. De opleidingen vinden plaats in twee
gloedvol maar volstrekt onbegrijpelijk Darizja (Marokkaans-
sectoren: privaat en publiek. De publieke opleiding wordt
Arabisch) onderhouden met de Marokkaanse verloskundi-
gegarandeerd door de Staat en leidt vooral op tot
gen. Gelach steeg op uit de zaal, zo van ‘daar begrijpen
klinische verloskundige in de staatsziekenhuizen. De
we geen klap van’. De presentatie die volgde was in het
private opleiding is een initiatief van de hogescholen en
Frans, lastig want voor het mereldeel van de zaal niet de
leidt voornamelijk op tot zelfstandig werkende verloskun-
favoriete taal op de middelbare school. Gelukkig was er
dige om te kunnen werken in een eigen praktijk of tot
een tolk.
verloskundige in een privékliniek. De regelgeving tussen
Onze Marokkaanse collega’s wonden er geen doekjes
de privaat of publiek opgeleide verloskundigen verschilt.
om. “We proberen te vermijden dat een vrouw die het
Ze vallen onder verschillende statuten en richtlijnen, twee
leven aan een kind schenkt, haar eigen leven verliest. Wij
maatstaven dus.
zijn actief om de gezondheid van moeder en kind te verbeteren.” Met deze woorden startte Malika haar
Professionele praktijk
presentatie over de professionele werkzaamheden van
De professionele praktijk onderscheidt drie ‘soorten’ van
verloskundigen. “Vrouwen die kiezen voor een bevalling
verloskundigen: zelfstandigen met een eigen praktijk, in
bij een verloskundige maken in Marokko een goede keus.
dienst van de overheid (ambtenaar) in staatsziekenhuizen
De verloskundige in Marokko beschikt over een reeks van
en in loondienst bij privéklinieken. De centrale opdracht
professionele kwaliteiten waaronder kennis van de
luidt: het bevorderen van de gezondheid van moeder en
psychologie en zij heeft een groot verantwoordelijkheids-
kind en die van het gezin.
besef. Zij levert algemene zorg met inachtneming van
In gezondheidscentra verricht de verloskundige de pre- en
fysieke, psychologische en sociale aspecten.” Malika praat
postnatale zorg, houdt zij zich bezig met voorlichting over
vlug en brengt in het begin de tolk in de problemen. Ze
familyplanning, werkt op de verloskamers of is actief op
maakt duidelijk dat met de inzet van de verloskundige het
het brede terrein van de gezondheidsvoorlichting. In het
percentage moeder- en kindsterfte in Marokko significant
ziekenhuis lijkt zij overal inzetbaar. Werkplekken die
gedaald is. Hoe significant wordt niet duidelijk, maar
genoemd worden zijn de poli, de opname, het OK-
volgens Index Mundi bedraagt die thans honderd per
complex, verloskamers, opleiding en supervisie, neonato-
honderdduizend levendgeboren kinderen1. Malika voegt
logie. In welke mate hier sprake is van specialisaties wordt
een ‘ondanks’ toe aan het succes van de daling. Verlos-
niet duidelijk. In de eigen praktijk houdt de verloskundige
kundigen ondervinden vele belemmeringen in het
zich bezig met pre en postnatale consultaties, neemt zij
dagelijks werk. Het gaat om belemmeringen die verband
verantwoordelijkheid voor fysiologische zwangerschappen,
houden met de positie van de vrouw in het algemeen.
maar volgt ook de risicozwangerschappen blijft zij - na verwijzing - volgen. Zij bereidt het gezin voor op de geboorte, geeft zwangerschapscursussen, heeft een verwijsfunctie, verzorgt het vaccinatieprogramma en werkt zonodig ook in mobiele teams op het platteland. 4V6 MAART s +./6 4V6 APRIL s +./6
39
).4%2.!4)/.!!, Beroepsprofiel, stand van zaken en vooruitzichten
Het verenigingsleven
In de huidige situatie ligt het accent op de bevordering
van deze presentatie. Er bleven veel vragen liggen waarop
van de seksuele en reproductieve gezondheid van de
in de loop van de komende jaren wel een antwoord zal
vrouw, de bevordering van de rol en positie van de vrouw
komen. Laten we vooropstellen: de AMSF is blij met het
als een pijler voor het welzijn van het gezin en de
twin2twin-project. Ze hebben zelf gevraagd om deze
gemeenschap en het realiseren van de milieudoelstellingen
mogelijkheid. Ze willen graag met de verloskundigen,
op het gebied van de gezondheid voor gezin.
verbonden in de KNOV, een ontwikkelings- en kwaliteits-
De verloskundigen, verenigd in de AMSF, willen meer.
slag maken. Het verlanglijstje is lang, maar niet irreëel. Er
Zo voorziet het toekomstscenario in de ontwikkeling en
is veel te doen, er is veel mogelijk. Belangrijkste thema’s:
het vastleggen van gedragsregels voor verloskundigen om
versterking van de beroepsorganisatie, verbetering van
hen betere bescherming te kunnen bieden. De huidige
het beroepsprofiel, verbreding en verdieping van de
regels zijn verouderd en leiden soms tot lastige situaties
opleiding. Het is een excellente uitdaging voor de
bij klachten en beroepszaken.
verloskundigen van de AMSF maar ook voor de verlos-
De beroepsorganisatie wil overgaan tot het formeren van
kundigen binnen de KNOV. Wie gaat die uitdaging aan? Q
De tijd liet geen ruimte om door te vragen naar aanleiding
een eigen College voor de ontwikkeling en handhaving van richtlijnen. Ook wil men werken aan de ontwikkeling
WWWINDEXMUNDICOM RAADPLEGING =HTTPWWWCOUNTDOWNMNCH
van een masteropleiding, het beroepsprofiel actualiseren
ORGDOCUMENTS2EPORT?-OROCCOPDF
en vechten voor betere werkomstandigheden. De toelichting op het laatste item luidt dat verloskundigen vaak alleen, eenzaam en onveilig moeten werken, met name op het platteland. Bij complicaties is er geen hulp
http://www.countdown2015mnch.org/
voorhanden.
documents/2012Report/2012/2012_Morocco.pdf
+./6 !-3& TWINTWIN 7ORD @4WIN VAN EEN -AROKKAANSE VERLOSKUNDIGE Het twin2twin-project waarbij verloskundigen van de
s :ICH ACTIEF INZETTEN VOOR SPONSORACTIVITEITEN
KNOV gekoppeld werden aan verloskundigen uit Sierra
s $EELNAME AAN DRIE BIJEENKOMSTEN PER JAAR IN 5TRECHT
Leone, bleek een groot succes! In navolging hierop zal
s "EREID ZIJN GEDURENDE HET PROJECT ÏÏNMAAL NAAR
een samenwerking gestart worden met de Marokkaanse Organisatie van Verloskundigen (AMSF). Er zal gedurende drie jaar kennis en ervaring uitgewisseld
Marokko te reizen s "EREID ZIJN EEN -AROKKAANSE VERLOSKUNDIGE ENKELE dagen in huis te ontvangen
worden tussen twintig verloskundigen uit Marokko met
s 'OEDE BEHEERSING VAN DE &RANSE TAAL IS EEN PRE
twintig verloskundigen uit Nederland. Deze samenwer-
Verloskundigen, voorgedragen vanuit een kring, coöperatie,
king tussen Nederlandse en Marokkaanse verloskundigen
ziekenhuis of verloskunde academie hebben eveneens een pre.
heeft als doel om de beroepsgroepen te versterken en niveau te brengen.
Studenten, docenten en onderzoekers worden aangemoedigd zich aan te melden!
Criteria voor deelname
Ben je geïnteresseerd? Een aanmeldformulier is te
s ,ID ZIJN VAN DE +./6
downloaden via de ledensite van de KNOV onder:
s %EN PROFESSIONELE RELATIE WILLEN OPBOUWEN MET EEN
internationaal/twinning.
daardoor de verloskunde in beide landen op een hoger
verloskundige uit Marokko tot eind 2016 s $EELNAME AAN HET )#- CONGRES IN 0RAAG JUNI
40
4V6 MAART s +./6
Aanmelden is mogelijk tot 15 mei 2013. Q
"%2)#(4%.
-EDIA !LS BEVALLEN SPANNEND IS
Titel
: Als bevallen spannend is
met vertrouwen in verwachting
Auteur
: Lilian Wirken
bestellen bij : www.alsbevallenspannendis.nl
Hoe zorg ik voor minder medicalisering in de verloskunde? Hoe kan ik zorgen dat vrouwen hun eigen kracht herkennen en kunnen inzetten? Hoe kan ik bijdragen aan betere verloskundige zorg? Deze vragen en meer moeten in het hoofd van Lilian Wirken hebben gespeeld, waardoor zij aan haar boek ‘Als bevallen spannend is’ begon. Zoals zij in haar dankwoord schrijft; “Voor hun [haar drie dochters, red.] hoop ik dat Nederland een land blijft waar bevallen iets moois, puurs en groots kan zijn, zonder dat techniek en risico’s dat gaan overheersen.” Met dit boek levert zij een hele waardevolle bijdrage.
ISBN
: 978-90-820100-0-8
Prijs
: €19.80 (inclusief verzenden)
Wanneer een zwangere vrouw op ons spreekuur komt met de wens tot pijnstilling tijdens de bevalling, dan zijn wij, als
een werkblad. Dat werkblad kan samen met een geboorte-
verloskundige zorgverleners, vaak geneigd te antwoorden
plan toegevoegd worden aan het zwangerschapsdossier.
met het geven van informatie over de voor- en nadelen van pijnstilling. Informatie over en kennis van de mogelijkheden
Ieder kan uit dit boek pikken wat haar of hem aanspreekt,
en risico’s is belangrijk. Daar gaat dit boek ook op in. Het
dat wordt aan het begin van het boek ook duidelijk
geeft heldere en duidelijke informatie over het barings-
gemaakt; “zie het als een meerkeuzemenu!”. De toon is
proces, de hormonale samenwerking en het effect van pijn
luchtig en aards tegelijk. Nergens een opgeheven vingertje.
en angst hierop, en de voor- en nadelen van diverse
Nergens wordt het zweverig.
manieren van pijnstilling. Maar, dit boek gaat verder en Lilian Wirken gaat op zoek naar de werkelijke vraag áchter het
“Een fantastisch boek voor aanstaande ouders die
verzoek om pijnstilling, namelijk de angst voor de bevalling,
graag een goede zwangerschaps- en bevallings-
de angst voor het onbekende, het oncontroleerbare en de
ervaring willen, maar ook veiligheid belangrijk
angst voor pijn.
vinden. Dankzij dit boek hoeven ze niet te kiezen.
Er wordt dus informatie gegeven, maar er wordt ook
Lilian Wirken combineert op een afgewogen manier
stilgestaan bij ieders eigen manier van omgaan met zoiets
actuele kennis en up-to-date wetendschappelijke
groots als een bevalling. “Een bevalling is zoveel meer dan
gegevens met veel professionele aandacht voor
een geboorte,” aldus de schrijfster. Mooi gezegd!
het welbevinden van de zwangere,” aldus prof. Dr. Simone E. Buitendijk, Hoogleraar Women’s and
In korte overzichtelijke hoofdstukken beschrijft zij de
Family Health, Leids Universitair Medisch Centrum.
verschillende aandachtspunten die bij angst voor de bevalling een rol spelen. Met regelmatige ‘denken en doen icoontjes’, die uitnodigen tot nadenken of het doen van
De manier waarop partners bij het proces worden betrok-
opdrachten. Het boek bevat zelfs moderne QR-codes, die je
ken, vind ik heel verrijkend. Zoals door een doe-opdracht,
met een smartphone kunt scannen om een oefening te
waarbij de vrouw en haar partner worden uitgenodigd om
downloaden (wat ook gewoon via de website kan, gelukkig!).
elkaar te interviewen. Dat zal heel wat gespreksstof en
Ontspanningsoefeningen, mindfulness en visualisatie
nieuwe inzichten opleveren, lijkt mij. “Partners zeggen vaak
oefeningen. Uiteindelijk moet al dat denkwerk, de doe-
vooraf: ik kan niets voor haar doen. Hier ben ik het niet mee
opdrachten en het lezen van alle informatie samenkomen in
eens. (…) Beste partner: juist jij kunt onmisbare steun 4V6 APRIL s +./6
41
"%2)#(4%. bieden. Bedenk dat ze jou het meest nodig heeft om wie je
"ORSTVOEDINGSWAAIER
bent, niet om wat je doet. Alle medische zorg kan jouw steun niet vervangen. (…)” Vervolgens wordt er handige
Borstvoedingorganisatie La Leche League (onderdeel van de
informatie gegeven wat een partner kan doen en laten
Nederlandse Samenwerkende Borstvoedingsorganisaties)
tijdens een bevalling. Het boek leidt de partner op tot haar
heeft een nieuwe uitgave: de Borstvoedingswaaier.
personal coach! Dit boek kan bij een grote ‘beval-angst’ een individueel traject bij een verloskundig coach niet vervangen, want in dat geval is het belangrijk om naar de diepe persoonlijke overtuigingen van de zwangere vrouw op zoek te gaan. Maar dit boek wijst vrouwen én hun partners wel de weg naar hun eigen kracht en levert daarmee een enorme bijdrage aan gezonde verloskunde en een gezond leven. En daar kan niet genoeg aan worden bijgedragen! Het boek is een aanrader voor elke zwangere vrouw. Dikke pluim voor Lilian Wirken! Q Berteld Kok, verloskundige en coach
Dit handzame boekje, dat letterlijk uitwaaiert, bevat basisinformatie voor zorgverleners en ouders over borstvoeding. Er zijn zes hoofdstukken met de titels ‘goed aan de borst’, ‘zo werkt borstvoeding’, ‘melk en melkproductie’, ‘afkolven en bewaren’, ‘problemen en oplossingen’ en ‘moeder(en)’ . Per hoofdstuk komt een keur van onderwerpen aan bod, telkens beschreven op één bladzijde van 100-150 woorden en waar nodig met instructieve foto’s. De waaier is te bestellen via www.lalecheleague.nl voor
/PROEP De KNOV roept verloskundigen en verloskundigen in opleiding van Marokkaanse afkomst op voor een overleg op
VRIJDAG APRIL VAN TOT UUR bij de KNOV, gebouw Domus Medica, Mercatorlaan 1200 te Utrecht. Doel van de bijeenkomst is brainstormen over de mogelijkheden om de Marokkaanse gemeenschap te betrekken bij het verloskundig samenwerkingsverband twin2twin.
$OE MEE DEEL MEE Meer informatie en aanmelding:
[email protected]
42
4V6 APRIL s +./6
€ 9,50. Q
.IEUWE WEBSITE VOOR )#De International Confederation of Midwives (ICM) heeft een nieuwe website.
www.internationalmidwives.org
"%2)#(4%.
.EXT
bestaat twintig jaar, maar is nog steeds een beladen onderwerp. Alleen het UMC in Maastricht heeft een vergunning voor deze techniek. Discussie over PGD bij de aanleg voor erfelijke kanker leidde
)72# VAN TOT MEI
enkele jaren geleden tot politieke commotie.
IWRC staat voor International Week for Respecting
‘Regeling PGD’ en de instelling van een landelijke ‘Richtlijn-
Childbirth, de Internationale week van Respect voor de
commissie PGD’. De commissie moest beoordelen of
Geboorte. Een jaarlijks terugkerende week, ieder jaar in
toepassing voor mogelijke nieuwe indicaties voldoet aan de
de derde week van mei, waarin alle organisaties die met
criteria uit de regeling. De regeling is onlangs geëvalueerd.
zwangerschap en geboorte te maken hebben hun stem
Het evaluatierapport zal naar verwachting een rol spelen in
kunnen laten horen om aandacht te vragen voor de
in het hierboven genoemde politiek overleg over PGD.
natuurlijke geboorte, een bevalling zonder onnodige
Volgens de ethici De Wert en Dondorp bevat het evaluatie-
medische interventies.
rapport een lange lijst met zogenoemde ‘knelpunten’ die
De IWRC is een initiatief van de European Network of
bij nader inzien meer het karakter hebben van algemene
Childbirth Associations. Bijna alle landen doen mee.
discussies naar aanleiding van de PGD-praktijk. Dat zou
Nederland doet mee met de deurhanger-actie.
op zichzelf nuttig kunnen zijn, maar de bespreking
Het idee is ontstaan om een deurhanger te maken, die
hiervan is willekeurig en weinig precies. Terwijl uitgebreid
aan de deurknop van de verloskamer of de kraamkamer
verslag wordt gedaan van de discussie over het nu op te
in het geboortecentrum gehangen kan worden tijdens de
heffen verbod op de exclusietest (waarmee mogelijke
baring. Het is in ziekenhuizen en soms ook in de geboor-
gendragers van bijvoorbeeld de ziekte van Huntington via
tecentra vrij normaal dat medisch personeel in en uit
PGD gezonde kinderen kunnen krijgen), wordt aan
loopt. Dit kan zeer verstorend werken op de concentratie
actuele vragen rond de ontwikkeling van de indicatie-
van de barende vrouw.
stelling slechts enkele woorden gewijd.
Die werd bezworen met aanvullende regelgeving: de
Medisch Contact 15 Maart 2013
6K
KKKKKK«
6K
KK
KKKK«
«DEDE\HQWHUV WKHZRUOG
WHHQ «KLHUNRP HOG HU NLQGWHUZ
0LACENTA 0OWER Een betere wondheling, meer melkproductie en minder bloedarmoede en depressie post partum dankzij wonderpillen gemaakt van je eigen placenta. Hormonen en mineralen die de placenta bevat zorgen voor de gezondheid bevorderende eigenschappen, aldus de Engelse verloskundige Caroline Baddily onlangs in de Daily Mail. Zij is een van de vijftig speciaal getrainde verloskundigen
www.enca-nederland.nl
en doula’s, verspreid over de wereld, die voor ouders die dat wensen placenta’s verwerken tot een gemakkelijk te
Deurhangers bestellen
slikken capsule. Voor omgerekend zo’n 250 euro wordt
U kunt deurhangers bestellen bij
de verse moederkoek gekookt in een stoompan en daarna
[email protected]. Ze kosten 1 euro
gedroogd en vermalen tot poeder. Een flinke placenta
per stuk, 10 voor € 9,50; 50 voor € 45,-.
levert zo’n 100 pillen op. In Groot Brittannië worden de
Daar komt nog een beetje portokosten bij.
pillen het meest toegepast, sinds de van oorsprong Amerikaanse Lynnea Shrief het daar in 2010 introduceerde. Zij richtte hiertoe het ‘Independent Placenta Encapsulation
3LORDIGE EVALUATIE PRE IMPLANTATIE GENETISCHE DIAGNOSTIEK De Tweede Kamer overlegt binnenkort over Pre-implantatie
Network’ (IPEN) op en traint belangstellenden in het voorlichten van ouders en het verwerken van de placenta. In de natuur eten zoogdieren de placenta na de geboorte op, maar de meeste mensen gruwelen bij het idee. IPEN publiceert op haar website verschillende wetenschappelijke artikelen die het nut ervan bewijzen. www.dailymail.co.uk, placentanetwork.com
genetische diagnostiek (PGD) en het evaluatierapport van de Richtlijncommissie PGD. PGD ofwel embryoselectie 4V6 APRIL s +./6
43
"%2)#(4%.
%EN PLACENTA IS MILIEUVERVUILING
(OE KAN DE +./6 NOG MEER VOOR KLINISCH VERLOS KUNDIGEN BETEKENEN
Een groep Griekse zwangere vrouwen en jonge moeders luiden op Facebook de noodklok over een rechtzaak die in Thessaloniki is aangespannen door de overheid tegen zes artsen, een verloskundige en 71 ouders die thuis zijn bevallen. De artsen worden ervan beschuldigd een
De beroepsorganisatie KNOV is er van en voor
onjuiste medische verklaring te hebben afgelegd, de ouders
alle verloskundigen: voor de verloskundigen
van het aanzetten tot een onjuiste medische verklaring.
in de eerste lijn als voor de klinisch werkende
De verloskundige en de ouders wordt eveneens milieu-
verloskundigen. De afgelopen jaren is de
vervuiling ten laste gelegd, omdat ze de placenta niet
groep klinisch werkende verloskundigen sterk
hebben afgevoerd volgens de geldende regels. Een
gegroeid. Om goed in te kunnen spelen op
placenta wordt gezien als afval dat een bedreiging vormt
de behoeften en aan te sluiten bij de wensen
voor de volksgezondheid. Dit terwijl de placenta’s na een
van alle verloskundigen – en dus ook deze
thuisbevalling doorgaans wordt begraven om er daarna
groep verloskundigen - gaat de KNOV een
een boom op te planten. Er zijn geen sterfgevallen of
behoeftepeiling houden onder de klinisch
geboortetrauma’s gemeld van de kinderen. De vrouwen
verloskundigen. Daarvoor gaan we de
startten een online petitie, omdat zij zich door de
komende maanden zowel KNOV leden als
rechtzaak aangetast voelen in hun recht zelf een plek te
niet-leden benaderen.
kiezen voor de geboorte van hun kind. Zij vinden dat de illegale activiteiten. Met de ingezamelde handtekeningen willen zij aandacht vragen van het Europese Hof van de Mensenrechten, dat zich al eerder expliciet uitsprak over de thuisbevalling als een mensenrecht.
© Nationale Beeldbank
thuisbevalling onterecht in verband wordt gebracht met
www.avaaz.org/en/petition/Stop_the_coordinated_ attack_on_home_birth_in_Greece/?tNsBmeb
%EN DIEET VAN @*UNK &OOD ALS VOORSPELLER VAN EEN HOOG KINDGEWICHT
KNOV zoekt contact
Op de studiedag Klinisch Verloskundigen van
Australische onderzoekers voerden een longitudinaal
5 april a.s. wordt de aftrap gegeven voor dit
cohort onderzoek uit onder 368 primipara om de invloed
behoefteonderzoek. Alle deelnemers aan
van zogenaamd ‘junk food’ op het geboortegewicht van
deze dag vragen we een vragenlijst in te
het kind te onderzoeken. Junk food is voedsel met heel
vullen. In mei vinden brainstormavonden
veel calorieën, maar weinig micro-nutriënten. Van de
plaats om in gesprek te gaan met niet-leden
totale groep woog 11% van de kinderen meer dan vier
over de producten en diensten van de KNOV.
kg (12% jongens; 9% meisjes). Moeders met een
Om verloskundigen te bereiken die geen lid
zogenaamd “junk food dieet” hadden een significant
zijn, kan het zijn dat we een beroep doen op
hogere kans op een kind met een geboortegewicht van
onze huidige KNOV leden, werkzaam in de
meer dan vier kilo (uitkomst gecorrigeerd voor maternaal
kliniek.
gewicht en aantal weken zwangerschap bij bevalling).
Binnenkort wordt u persoonlijk verder hier-
Ook moeders die te zwaar of obees waren, hadden in
over ingelicht. Hebt u bepaalde ideeën om
deze studie een significant verhoogde kans op een kind
het aanbod van de KNOV te verbreden? Laat
met een geboortegewicht van meer dan vier kilo (uit-
het ons weten via KNOV beleidsmedewerker
komst gecorrigeerd voor junk food en aantal weken
Ruth Hakkenberg (
[email protected]). Q
zwangerschap bij geboorte). Birth 40:1 Maart 2013. Li Ming Wen, Judy M. Simpson, Chris Rissel and Louise A. Baur. DOI: 10.1111/birt.12028
4V6 MAART s +./6
45
"%2)#(4%.
0ERSONALIA Geboren
SECTOR ZUID NEDERLAND
Fenna, dochter van Nienke en Bas Bakker-Stam,
Nieuw lid (m.i.v. 01-01-2013)
Moeflon 29, 1273 JJ Huizen (16/02/2013)
Mw. A. Thijs, Eikelbosstraat 15, B-3530 Helchteren,
Marte, dochter van Margreet en Jean Paul Borst-van Buren,
België – VID-zhs
Tjallinga 48, 9001 LB Grou (19/02/2013)
Nieuw leden (m.i.v. 01-04-2013)
Norah, dochter van Helen Cornelissen en Albert Roeleveld,
Mw. E. Brakke, Bergerstraat 52b, 6226 BD Maasticht – Asp
Jan J. de Goedestraat 19, 6709 TD Wageningen
Mw. S. Hadada, Mispadstraat 23, B-3600 Genk, België – WN
(17/01/2013)
Mw. S. Jentjens, Nieuwstraat 36, 5757 AT Liessel - Asp
Finn, zoon van Isabella en Jeroen de Groot-Loeve,
Mw. L. Willems, Lariksweg 6, 5453 KE Langenboom – Asp
Pond Sterlinglaan 55, 1060 RT Amsterdam (04/03/2013)
Mw. H. de Witte, Louis Loyensstraat 8, 6221 AK
Sem, zoon van Heidi en Rindert Janssens, Albert
Maastricht - Asp
Oostingweg 7, 7853 TD Wezuperbrug (09/03/2013)
Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2013)
Bram, zoon van Leonie en Mike van Leeuwen-van Loon,
Mw. N. Bruens, Grondster 5, 5052 WP Goirle – VID-zhs
Graslinnen 25, 5658 HR Eindhoven (15/02/2013)
Mw. M.P.M. Heldens, Saturnussstraat 5, 5721 BR Asten – BL
Mees, zoon van Mariëtte en Jan Rodenburg-van der Velde,
Mw. H. van der Meijden-Meelker, Buizerd 49, 5492 PJ
Beemstraat 22, 5311 AC Gameren (27/02/2013)
Sint Oedenrode – BL Mw. H.C.A. Smit-Dronkert, Jan Palachstraat 1, 5231 HW
SECTOR NOORDOOST NEDERLAND
’s-Hertogenbosch – VID-zhs
Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2013)
Mw. M. de Wever, Tubantenoord 9, 3079 ZR
Mw. J.A. Bijsterveld-Smid, Pop Dijkemaweg 26, 9731 BE
Rotterdam – WN
Groningen – VID-zhs
Mw. S.P. van Wouwe, Schendersweg 29, 4318 TL
Mw. P. den Hartigh, IJsselstraat 15a, 9725 GA
Brouwershaven – VID-zhs
Groningen – Asp Mw. R. Moorlag-Tapper, Postduif 5, 7827 ND
Art. 1
Emmen – VID-zhs
,EDEN DIE BEZWAAR HEBBEN TEGEN DE TOELATING VAN EEN KANDIDAAT ASPIRANT LID MOETEN
Mw. M. Pluimers, Erve Borgerinck 10, 7468 JL Enter – Asp
HUN BEZWAAR MET REDENEN OMKLEED SCHRIFTELIJK BINNEN ÏÏN MAAND NA HET VERSCHIJNEN
Mw. H. Vos-Metselaar, Riegshoogtendijk 84, 7913 AC
VAN HET OFlCIÑLE VERENIGINGSORGAAN BIJ HET "ESTUUR KENBAAR MAKEN
Hollandscheveld – VID-zhs Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2013)
Afkortingen
Mw. J. Cleveringa, Kleine Bergstraat 36a, 9717 NC
6)$
Groningen – Asp
6)$ EP
VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND IN EIGEN PRAKTIJK
6)$ G
VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND IN GEZONDHEIDSCENTRUM
Mw. M.F. Dijkhuizen, Jan Tooropstraat 36, 3817 PZ
VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND
6)$ ZHS
VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND IN ZIEKENHUIS
Amersfoort – VV-m
66
VRIJGEVESTIGDE VERLOSKUNDIGE
Mw. A.J.W.M. Nieuwenhuis-Schooltink, Markeweg 144a,
66 M
VRIJGEVESTIGDE VERLOSKUNDIGE IN MAATSCHAP
8398 GS Blesdijke – VID
7.
WAARNEEMSTER
!30
!SPIRANT LID
",
BUITENGEWOON LID
"4,
BUITENLANDS LID
3,
SENIOR LID
%,
ERELID
Mw. A.E. de Waardt, Gerrit Achterberghove 2, 3437 ZE Nieuwegein - BL SECTOR NOORDWEST NEDERLAND Nieuw leden (m.i.v. 01-04-2013) Mw. N. Bolten, Martin Luther Kinglaan 42, 1945 EE Beverwijk – Asp Mw. F. Broers, Schierstins 131, 1082 TG Amsterdam - Asp Mw. C. Maessen, Apolloweg 73, 2624 MZ Delft – Asp Mw. C. Marks, Kijkduinlaan 36, 1789 AE Huisduinen - Asp
'ESLAAGD Verloskunde Academie Rotterdam
Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2013)
Marleen Beerendse
Mw. R. van Ravenswaaij, Lofoten 27, 2721 JD
Marlie Maas
Zoetermeer - VID
46
4V6 APRIL s +./6
DG
Wij zijn er voor de borstvoeding (en tegen tepelkloven!) Borstvoeding geven hoort geen pijn te doen. Dit neemt niet weg, dat borstvoeding een extra belasting voor de tepel en voor de huid daar omheen kan zijn. Soms heeft een moeder daarom een beetje extra verzorging nodig. Medela verwerkt meer dan 50 jaar ervaring en uitvoerig borstvoedingsonderzoek in producten die de borstvoeding ondersteunen: niet alleen borstkolven, maar ook al het andere dat van pas kan komen. Tegen pijnlijke tepels hebben wij een volledig assortiment borstverzorgingsproducten. Van zoogkompressen die de huid gezond helpen te houden, tot Hydrogel Pads die de huid helpen om snel weer gezond te worden. Weet u niet zeker welk borstverzorgingsproduct u kan aanraden? Vraag het ons! Bel ons op 073-6904040 of stuur een e-mail naar
[email protected].
Wasbare zoogkompressen Helpen de huid droog en gezond te houden
Disposable Zoogkompressen Absorberen grotere hoeveelheden lekkende melk
PureLan Verzorging bij pijnlijke tepels
Hydrogel Pads Snellere genezing en verlichting bij tepelkloven
www.medela.nl
DGY 0HGHOD ERUVWYHU]RUJLQJ [ YRRU 799 LQGG
Als vrouw
heb je maar 10 weken de tijd om een ander zwanger te maken. www.moedersvoormoeders.nl
Wij hoeven u vast niet te vertellen hoe cruciaal die tien weken zijn om de kinderwens van een andere vrouw in vervulling te laten gaan. Maar weet u ook hoezeer wij úw hulp nodig hebben om dit aan uw zwangere cliënten te vertellen? Iedere nieuw gewonnen deelneemster aan Moeders voor Moeders is belangrijk. We hebben ze hard nodig. Want zij geven. Waardoor de grootste wens van veel stellen met vruchtbaarheidsproblemen mogelijk toch kan uitkomen. Moeders voor Moeders is onderdeel van MSD
