Tijdschrift voor. Verloskundigen. oktober e jaargang. Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Tijdschrift voor

Pagina 1

Verloskundigen g

oktober 2009 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

34e jaargang

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 2

S i b b i n g & Wa t e l e r : financieel adviseurs voor verloskundigen

• Praktijkvestigingen

Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding

• Maatschapscontracten

• Praktijkfinancieringen

van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de

• Financiële planning

toekomst.

• Verzekeringen

• Pensioenen

• Hypotheken

&

S I B B I N G W AT E L E R C . S . Storkstraat 33 • 3905 KX Veenendaal • Postbus 915 • 3900 AX Veenendaal Telefoon: (0318) 544 044 • Fax: (0318) 543 843 • E-mail: [email protected] • Internet: www.sibbing.nl

Het is puur MENSENWERK Net zoals in uw vak

Dit geldt ook voor een op maat toegesneden financieel advies. Van de Beek & Partners is gespecialiseerd in de medische beroepsgroepen. Daardoor krijgt u altijd een volledig op uw situatie toegesneden advies. Wie meer wil weten maakt een afspraak met een van onze adviseurs.

Stationsstraat 14, 3881 AD Putten. Postbus 57, 3880 AB Putten. T 0341-46 24 62. F 0341-46 24 63. [email protected]. www.vandebeek.ac.

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

16:15

Pagina 3

INHOUD

PRAKTIJK

TIJDSCHRIFT Richtlijnen

5

Redactioneel Wil van Veen

Mijn vrouw heeft nu twee centimeter ontsluiting Borstvoeding, onze moeite waard

7

Sjaak Toet

Evaluatie pilot vervroegde vrijwillige herregistratie

8

Wil van Veen, Maudy Dettingmeijer

Evidence Based Medicine, halfdaagse cursus ITV

28

Pauline Kranendonk

KNOV Een koude of een hete winter 2010?

27

Nyx

13

Diëtist en verloskundige versterken elkaar Anneke Geerst en Christel Vondermans

33

INNOVATIE In gecertificeerd Zwolle en omstreken stroomt de borstvoeding!

36

Erna Kerkhof

WETENSCHAP Motherfit

14

Pytha Albers Heitner, Bary Berghmans, Hennie Wijnen

Geïnformeerde keus aan de vrouw 1

16

KWALITEIT

37

Onderlinge visitatie Verloskundige Zorggroep Haaglanden

Toine Lagro-Janssen

Geinformeerde keus aan de vrouw 2

17

SG Oei et al

INTERNATIONAAL Traditionele geboortebegeleiders in Ethiopië

39

Sanne Feijen en Sophie Zeegers

Amsterdams project ‘Gelijke kansen voor een optimale zwangerschap’

18

Inger Aalhuizen

Hoe bereik je paren met een kinderwens?

20

Annelies Broerse et al

Kennispoort-Verloskunde

21

ONDERWIJS Baringspijn vanuit een neurowetenschappelijk perspectief Tweede Nationale Congres Preconceptiezorg

Word ‘twin’ van een verloskundige in Sierra Leone

42

Franka Cadee

ALV van ICM

43

Franka Cadee

Estafette voor Wereldmoeders

43

FORUM

24 25

Meer ‘wijs’ dan ‘kundig’ Vermijd stigmatisering

45 46

Suze Jans

BERICHTEN Nieuwe media Nieuwsflitsen Congres en cursus Personalia Vijftien jaar VLOV

47 50 52 54 55

TvV oktober 2009 • KNOV

3

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

16:25

Pagina 4

COLOFON Redactie Fanny Bertens, Lonneke Niewenhuijse, Relinde van der Stouwe, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman

Cover foto

Medewerkers oktober 2009 Inger Aalhuizen, Pytha Albers Heitner, Barry Berghmans, Annelies Broerse, Simone Buitendijk, Ton van de Coevering, Laura van Deth, Maudy Dettingmeijer, Sanne Feijen, Anneke Geerts, Bionda Heeringa, Jos Becker Hoff, Yvonne Jansen, Redactie Kennispoort, Pauline Kranendonk, Suze Jans, Erna Kerkhof, Toine Lagro-Janssen, AER Merien, SG Oei, Marleen Kruijt-de Ruijter, Henk van Ruitenbeek, Brigitte Tebbe, Sjaak Toet, J vd Ven, Angela Verbeeten, Christel Vondermans, TEM Verhagen, Leonie Welling, Hennie Wijnen, Sophie Zeegers, Jolanda Zocchi,

Fian Wolfs is verloskundige/praktijkhouder in Verloskundigenpraktijk Geldermalsen. Naast haar werk is zij graag creatief bezig met schilderen en fotografie. Dit schilderij van acrylverf heeft zij gemaakt in 2007 en is gemaakt. Het hangt in de praktijk. Haar andere schilderijen hangen voornamelijk thuis of worden onder familieleden verdeeld. Fian houdt erg van kleurgebruik, wat veel vrolijkheid uitstraalt. Maar juist door het zwart-witgebruik bevat dit schilderij een bepaalde sereniteit. Het wachten op het nieuwe leven...

Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Postbus 2001, 3500 GA Utrecht E: [email protected] Abonnementen en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E: [email protected] Personeelsannonces KNOV T: 030 282 3107 E: [email protected] Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E: [email protected] Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 122,- per jaar (11 nummers), buiten Nederland € 136,-. Voor studenten aan buitenlandse opleidingen: € 96,-. Los nummer € 16,50 aan te vragen bij de KNOV. Alle prijzen zijn incl. BTW en verzendkosten. © 2009 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100 Voorzitter KNOV Sjaak Toet Foto omslag: Foto’s binnenwerk: Carien van Leeuwen, Amsterdam Nationale Beeldbank.nl Angela Verbeeten Linus Harms, Grou Hans van Oostrom, Den Haag Oplage: 3750 ISSN 0378-1925 Wetenschappelijke bijdragen uit dit tijdschrift vindt u integraal (inclusief referenties) op www.kennispoort-verloskunde.nl. Het complete tijdschrift is per artikel digitaal te raadplegen op en te downloaden van www.knov.nl

4

TvV oktober 2009 • KNOV

Het Tijdschrift voor Verloskundigen wordt uitgegeven door de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), opgericht op 22 september 1975. De vereniging is tot stand gekomen uit een fusie van de Bond van Nederlandse vroedvrouwen (opgericht 8 juni 1926) en de Nederlandse R.K. Vereniging van Vroedvrouwen (opgericht 8 juli 1921). De KNOV stelt zich ten doel de bevordering van de verloskundige zorg in zijn geheel in Nederland, de versterking van de positie die de verloskundige daarin inneemt, alsmede de belangenbehartiging van alle verloskundigen in Nederland. Een van de manieren om dit doel te bereiken, is het uitgeven van het Tijdschrift voor Verloskundigen. Het Tijdschrift voor Verloskundigen is in de eerste plaats een vakblad op het gebied van de verloskunde en verwante wetenschappen. Het beoogt verloskundigen op de hoogte te stellen van relevante feiten en ontwikkelingen. Daarnaast is het een forum voor discussie over de verloskunde en verwante disciplines. In het redactionele beleid wordt ernaar gestreefd een zo ruim mogelijke reeks aan onderwerpen te behandelen. In de tweede plaats is het Tijdschrift voor Verloskundigen een verenigingsorgaan en als zodanig een middel voor het hoofdbestuur van de KNOV om in contact te treden met de leden. In dit kader dient het Tijdschrift voor bestuur en leden als forum om van gedachten te wisselen. Inzenden kopij en advertenties De redactie nodigt de lezers uit om reacties, artikelen en opiniebijdragen in te zenden. Bij voorkeur speciaal voor het Tijdschrift voor Verloskundigen geschreven kopij, maar ook elders aangeboden of gepubliceerde bijdragen zijn welkom; onder vermelding van bladtitel, jaargang en nummer. Kopij aanleveren als platte tekst, dus zonder speciale bekopping, voetnoten, paginacijfers, tabs, tabellen en ontdaan van hyperlinks, in Word via e-mail: [email protected]. Van tabellen of grafieken daarom alleen de onderzoeksgegevens aanleveren; deze worden door de vormgever opgemaakt. Referenties in de tekst tussen vierkante haakjes (geen superscript). Beeld apart aanleveren, bij voorkeur digitaal en in hoge resolutie. Bij tekstwijziging pleegt de redactie overleg. Ingezonden brieven worden zo nodig bekort. De KNOV en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van geplaatste reacties en opiniebijdragen. Het auteursrecht van artikelen berust bij de individuele auteur. Citeren met bronvermelding is toegestaan, mits binnen de wettelijke regels. Overname van (langere delen van) artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de redactie en de auteur. Personeelsadvertenties van leden voor het volgende nummer tot 27 oktober 2009. Gelieve bij de plaatsingsopdracht het gewenste formaat en het factuuradres te vermelden. Voor commerciële advertenties: zie colofon. Het novembernummer verschijnt op 10 november 2009.

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

13:55

Pagina 5

REDACTIONEEL TIJDSCHRIFT

Richtlijnen “Wetten dienen gerespecteerd te worden en regels zijn regels.” Ik hoor het mijn vader nog zeggen. Ik vond in die tijd van niet, zocht het meer ‘in de marges’. Zei Bram, het typetje van Paul van Vliet niet “dat je grensverleggend moest zijn”? “Weet je wel…” Ik nader nu wel een grens, want de jongere generatie zal niet meer weten wie Bram van de commune was. U houdt zich strikt aan wetten en regels, ik twijfel daar niet aan: 50 km binnen de bebouwde kom, licht op je fiets, de vuilnisbak niet voor 07.00 uur aan de straat… Ons dagelijks leven wordt in goede banen geleid, de samenleving wordt geordend door wetten en regels. Ook het verloskundige beroep is omgeven door en dooraderd met wetten en regels. Ik hoef ze u niet op te sommen, het u niet uit te leggen. Naast wetten en regels kennen we richtlijnen. De definitie hiervan, geleend van het CBO, luidt: Richtlijnen zijn landelijk geldende, vakinhoudelijke aanbevelingen voor optimale zorg voor een patiënt. Ze bieden artsen en andere zorgverleners ondersteuning bij de klinische besluitvorming. Tegenwoordig worden de aanbevelingen in de richtlijnen zoveel mogelijk wetenschappelijk onderbouwd

Agenda

(evidence based). Het gaat om tijdgebonden documenten. Wat opvalt in die definitie zijn de begrippen ‘aanbevelingen’, ‘ondersteuning’,

8 oktober 2009 Dag 3: toetsgroepbegeleider I

‘tijdgebonden’. Een richtlijn is dus geen wet van Meden en Perzen, gebeiteld in

12 oktober 2009 Regionale Themabijeenkomst Hotel Mercure Amsterdam

nu nog actueel!). Een richtlijn is een wordingsdocument, een beschreven aan-

14 oktober 2009 Regionale Themabijeenkomst Hotel Hoogeveen te Hoogeveen 26 oktober 2009 Verloskundige Adviesraad Standaarden

steen en voor wie het spijkerschrift beheerst nog altijd leesbaar (en soms zelfs beveling om het zus of zo te doen, de richtlijn aan den lijve te ondervinden, er van te leren en die kennis uit te wisselen zodat een ieder die belang heeft bij de werkingsfeer van de richtlijn er van leert. En, eenmaal nieuwe kennis, ervaring, evidence rijker, dan wordt zo’n richtlijn aangepast, aangevuld of indien gewenst zelfs vervangen door iets nieuws. Zo komen we stapsgewijs verder op onze weg naar niet bestaande volmaaktheid. Dat laatste hoeven we hier ook niet te bereiken, als we maar leren. Daar gaat het om. Een richtlijn is dus een werkstuk,

2 november 2009 Regionale Themabijeenkomst Partycentrum Dekker te Zoetermeer

gereedschap, om te doen en te laten.

4 november 2009 Regionale Themabijeenkomst Hotel Golden Tulip te Weert

toch vooral minder flexibel dan richtlijnen. Wetten en regels kennen sancties:

9 november 2009 Klankbordgroep Prenatale screening

‘redelijk bekwame en redelijk handelende beroepsgenoot’ is, kunt u afwijken

9 november 2009 Regionale Themabijeenkomst Hotel Princeville te Breda

richtlijnen nooit. Goed gebruikte richtlijnen brengen het vak verder, dienen de

11 november 2009 Regionale Themabijeenkomst Hotel De Cantharel te Apeldoorn

Een richtlijn is dus heel anders dan een wet of regel. Die zijn bedoeld om ons in banen te leiden, structuur te geven aan onze samenleving, ons een veilig bestaan te verlenen. Wetten en regels zijn weliswaar ook tijdgebonden, maar als je dit niet doet, dan… En hoewel klachtencommissies en tuchtrechters richtlijnen wel gebruiken om te toetsen of de aangeklaagde zorgverlener een als u daarvoor een goede reden en onderbouwing heeft. Richtlijnen hebben een leerdoel, worden geadviseerd en niet opgelegd. Wetten kunnen knellen, optimale zorg aan uw cliënt. Goed dat er richtlijnen zijn. Wil van Veen

17 november 2009 Dag 1: toetsgroepbegeleider II 19 november 2009 Platform Actuele Zaken 21 november Kinderrechtendag TvV oktober 2009 • KNOV

5

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 6

Eigenlijk ben je het aan je talent verplicht

Verloskundige m/v Zwangerschappen en bevallingen begeleiden is prachtig werk, speciaal bij een hoog risico kun je van grote betekenis zijn. Je bent extra alert, neemt in teamverband evidence based beslissingen om zo het beste resultaat voor moeder en kind te bewerkstelligen. Als jij als verloskundige aan dit werk toe bent, wacht je binnen de divisie Verloskunde en Gynaecologie een even inspirerende als afwisselende baan. Je bent didactisch sterk en komt goed tot je recht in een multidisciplinair team. We hopen dat je ervaring hebt in het begeleiden van verloskundige pathologie. Het maken van echoscopieën is een pre.

Groot denken. Durven dromen. Internationaal samenwerken. En je nooit laten beperken door het idee dat iets ‘nou eenmaal zo hoort’. Dat maakt het AMC zo bijzonder als werkomgeving. Voor meer informatie over deze vacatures en de sollicitatieprocedure bezoek je www.amc.nl/werken.

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 7

KNOV

Een koude of hete winter 2010? U zult het wel direct hebben begrepen, ik heb het natuurlijk niet over meteorologie. Hoewel ook interessant en mogelijk in zekere zin zelfs van invloed op waar ik op doel. Het gaat mij om wat de minister, de politiek, de NZa, de zorgverzekeraars en onze ketenpartners voor ons wel of niet in petto hebben. We staan aan de vooravond van belangrijke ontwikkelingen en beslissingen die deels buiten ons om genomen zullen worden. Die betreffen echter wel ons, de inhoud en organisatie van ons vak, maar ook de materiële randvoorwaarden waaronder wij onze belangrijke taak kunnen uitvoeren. Om met het laatste te beginnen. Al weer anderhalf jaar geleden hebben wij bij de Nederlandse Zorgautoriteit voorstellen ingediend ter verhoging van onze tarieven. Een verhoging, waarmee het aantal zorgeenheden kon worden teruggebracht omdat dat aantal veel te hoog ligt om in een redelijke werkweek aan te kunnen. Maar ook een verhoging om definitief het inkomen op het juiste niveau te brengen. Niets nieuws, want het is al jarenlang bekend (ook buiten de beroepsgroep) dat het te laag is. Wij hadden daarvoor opnieuw goede en nieuwe onderbouwingen neergelegd met rapporten van de onderzoeksbureaus C3 en Mercer. Helaas, naar de mening van de NZa, waren deze onderbouwingen onvoldoende. Gelukkig gaven zij de NZa wel aanleiding om zelf onderzoek in te stellen naar de juistheid van de actuele tarieven. Inmiddels is dit onderzoek afgerond en er ligt feitelijk geen andere conclusie dan dat de eerdere opvattingen van de KNOV worden bevestigd. Veel te lange werkweken om het aantal zorgeenheden te leveren waarmee nog enigszins een redelijke praktijkomzet kan worden gedraaid. En een inkomensniveau als basis voor het berekenen van de tarieven dat minimaal twee schaalniveaus te laag ligt. Mijn verwachtingen zijn dus hoog gespannen. Ik ga er van uit dat de NZa en de minister hun eerdere toezeggingen naar ons en naar de Tweede Kamer nakomen. Het zal toch niet gebeuren dat wij de rekening gepresenteerd krijgen van de financiële malaise waarin ons land is terecht gekomen. Nee, dat kunnen en zullen ze ons niet aandoen! Het zal iedereen duidelijk zijn dat de beslissingen van de minister en de NZa mede van invloed zijn of het een koude of hete winter zal worden. Zeker zo belangrijk worden de aanbevelingen van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte die eind 2009, begin 2010, bekend zullen worden. Het betreft aanbevelingen van de Stuurgroep, waarin alle betrokken partijen zijn vertegenwoordigd, aan minister Klink. Dat het spannend wordt, is de afgelopen weken wel gebleken in de discussie die is ontstaan naar aanleiding van een onderzoek van Joost Zwart, gynaecoloog in het LUMC, over onvoldoende aandacht van gynaecologen voor de moeder en de sterfte van een baby in het ziekenhuis te Hoorn die het gevolg lijkt van slechte afspraken en communicatie in het ziekenhuis. In de discussie hierover werd door vooraanstaande gynaecologen volstrekt onterecht de organisatie van de verloskundige zorg met een eerste- en tweedelijn als probleemoorzaak neergezet. Het riep bij mij herkenning op: bij het eerste rapport inzake Peristat lag het ook aan de eerstelijn. Nu werd een persoonlijk voorschot genomen op de aanbevelingen van de Stuurgroep, die nog volop in wording zijn. Het voorschot betrof globaal de ineenvlechting van alle ketenpartners in een nieuwe geïntegreerde, eventueel formele organisatie. Wat men ook van deze persoonlijke gedachten vindt, wij zullen inzetten op aanbevelingen die naar onze visie en overtuiging bijdragen aan de kwaliteit voor moeder en kind. Als wij daar op essentiële punten onverhoopt niet uitkomen in de Stuurgroep, dan moeten wij ook hier onze verantwoordelijkheid nemen, en dan zullen ook die aanbevelingen de temperatuur van de winter mede bepalen. ■ Sjaak Toet, voorzitter

TvV oktober 2009 • KNOV

7

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 8

KNOV

Evaluatie pilot vervroegde vrijwillige herregistratie Wil van Veen, Maudy Dettingmeijer

Na een unaniem besluit van de Algemene Ledenvergadering in juni 2005 is op 1 januari 2006 het Kwaliteitsregister Verloskundigen van start gegaan. Met het Kwaliteitsregister zijn verloskundigen in staat aan te tonen dat zij werken aan de kwaliteit van hun zorg. Het register is vrijwillig en is opengesteld voor alle verloskundigen, zowel leden als niet-leden van de KNOV. Om de registratiecriteria en -procedure in een vroeg stadium te toetsen is een vervroegde vrijwillige herregistratie uitgevoerd in de vorm van een pilot. Dit artikel beschrijft de bevindingen van deze pilot.

Voor wat betreft de activiteiten ten aanzien van deskundigheidsbevordering ligt dit anders. Bij een tekort aan besteedde uren aan deskundigheidsbevordering in één van de andere clusters kan in bepaalde gevallen toch herregistratie worden verleend. Net als bij andere beroepsverenigingen wordt bij het wegen van deze criteria een marge gehanteerd. Er is een regeling opgesteld rond de marges van de registratiecriteria waarin bij maximaal één cluster een tekort aan uren wordt toegestaan van maximaal 25%. De andere drie clusters van activiteiten moeten volledig aan de gestelde eisen voldoen. Een eventueel tekort wordt meegenomen naar de volgende registratieperiode. Wanneer er voor het cluster “vrije-keuze-activiteiten” (cluster D) te weinig inspanningen zijn verricht, kan dit worden

Verloskundigen kunnen zich inschrijven in het kwaliteits-

gecompenseerd met extra uren “geaccrediteerde bij- en

register wanneer zij aan de volgende (basis) criteria

nascholing” (cluster A), volgens het reglement

voldoen:

Kwaliteitsregister Verloskundigen.

1. geregistreerd in het BIG-register; 2. praktiserend (gemiddeld 10 uur per week);

Het is mogelijk dat verloskundigen meer uren aan des-

3. werken volgens richtlijnen en standaarden;

kundigheidsbevordering hebben besteed dan het register

4. deelname aan een klachtenregeling.

voorschrijft. Om de deelnemers van de pilot niet in het

De verloskundige ondertekent bij eerste inschrijving

nadeel te stellen, kan het teveel aan uren in zijn geheel

een intentieverklaring. Daarin verklaart zij te zullen

worden meegenomen naar de volgende registratieperiode.

voldoen aan de criteria ten aanzien van deskundigheidsbevordering aan het eind van de registratieperiode van

Oproep deelname

vijf jaar. Het aantal ingeschrevenen bedraagt nu 1961.

De uitvoering van de pilot was in handen van het bureau Kwaliteitsregister. De omvang van de pilot was vast-

Pilot nuttig

gesteld op minimaal honderd deelnemers met een maxi-

Bij de start van het kwaliteitsregister was er direct al een

mum van tweehonderd. Van alle verzoeken tot her-

groot aantal aanmeldingen. Dit leidt, naar verwachting,

registratie werd aan 20% verzocht om hun bewijslast op

tot een groot aantal verzoeken tot herregistratie aan het

te sturen. Aan degenen die wilden deelnemen aan de

eind van de eerste registratieperiode in 2011. Door een

pilot werd met een korte vragenlijst gevraagd naar de

pilot vervroegde herregistratie op te zetten, kan de

redenen hiervoor.

KNOV de procedure van herregistratie in een vroeg

654 verloskundigen stonden op 1 mei 2008 minimaal

stadium toetsen. Ook biedt een pilot informatie over de

twee jaar geregistreerd in het kwaliteitsregister. Zij

helderheid en haalbaarheid van de criteria. Daarnaast

kwamen in aanmerking voor de vrijwillige herregistratie.

zorgt de pilot voor een betere spreiding van de ver-

Deze verloskundigen zijn door middel van een vooraan-

zoeken tot herregistratie.

kondiging vooraf geïnformeerd over de pilot. Vervolgens zijn zij uitgenodigd om deel te nemen aan de pilot. Zij

Criteria en marges

kregen daartoe een registratieformulier toegestuurd

De registratiecriteria zijn als volgt toegepast. Verloskundigen

waarin zij de volgende items moesten invullen:

moeten volledig voldoen aan de basiscriteria om in aan-

a. registratienummer in het BIG-register (zonder voor-

merking te kunnen komen voor herregistratie. 8

TvV oktober 2009 • KNOV

waarden)

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 9

KNOV b. verklaring te werken volgens richtlijnen, standaarden en vademecum;

van de KNOV en nemen dus deel aan de klachtenregeling van de KNOV.

c. voor niet-leden KNOV: bewijs van deelname aan een klachtenregeling;

Criteria deskundigheidsbevordering

d. verklaring dat de verloskundige praktiserend is;

Afgaand op de eigen verklaring over de activiteiten ten

e. een overzicht van de activiteiten t.b.v. deskundigheids-

aanzien van deskundigheidsbevordering zijn de resultaten

bevordering over de registratieperiode van twee jaar,

als volgt :

uitgesplitst naar de verschillende clusters.

• 57,3% van de respondenten voldoet geheel aan de

Criteria a tot en met d vormen de basiscriteria, criterium

criteria voor deskundigheidsbevordering (maximaal in

e betreft de normen ten aanzien van deskundigheids-

één cluster 25% tekort); Het aantal respondenten dat

bevordering.

in alle clusters 100% van de criteria had is 52%;

Met het ondertekenen van het registratieformulier

• 10,2% van de respondenten heeft alleen een tekort

verklaarde de verloskundige te voldoen aan de gestelde

aan uren (dat wil zeggen > 25% tekort) voor de

registratiecriteria.

vaardigheidstrainingen spoedeisende handelingen;

Na ontvangst van het registratieformulier is dit gecontroleerd door het bureau Kwaliteitsregister en vergeleken met de gegevens uit het elektronische persoonlijk dossier. Aan 20% van de deelnemers is gevraagd om hun onderliggende bewijs op te sturen.

• 13,6% heeft alleen een tekort aan uren (dat wil zeggen > 25% tekort) voor het methodisch intercollegiaal overleg; • 10,7% van de respondenten heeft een tekort in vaardigheidstrainingen spoedeisende handelingen en in methodisch intercollegiaal overleg;

Respons

• 8,2% heeft tekorten in diverse clusters.

Van de 654 verloskundigen uit de doelgroep hebben 209 (32%,) het aanvraagformulier met het verzoek tot her-

Figuur 2: Resultaten aanvragen herregistratie: % respondenten

registratie binnen de termijn teruggestuurd. Er is ook een groep verloskundigen die met een retourformulier aangaven niet aan de pilot te willen deelnemen,

akkoord

8,3

dit deden in het totaal 95 verloskundigen. De gehele

10,7

respons komt hiermee op 47%.

Figuur 1: respons (n=654)

alleen vaardigheid tekort alleen MIO tekort

13,6 57,3 10,2

32%

verzoekt tot herregistratie

vaardigheid en MIO tekort diverse tekorten

geen verzoek herregistratie

53%

geen reactie

Het percentage respondenten dat tekort heeft in het cluster C (MIO) is in het totaal 24,3%. Voor het cluster

15%

vaardigheidstrainingen (B) is dit totaal 20,9% (gerekend over alle scores). Er is ook gekeken naar het gemiddelde van het aantal behaalde uren door de respondenten. Hierbij is een bere-

Beoordeling

kening gemaakt van het aantal respondenten dat een

Voor de beoordeling van de respons is een onderscheid

bepaald percentage van de norm heeft behaald. Dit is

gemaakt tussen de basiscriteria en de criteria voor des-

per cluster uitgesplitst (figuur 3).

kundigheidsbevordering. Basiscriteria

Gebruik persoonlijk dossier

Na raadpleging van het BIG-register bleek dat alle res-

Ondanks het feit dat het persoonlijk dossier bij aanvang

pondenten een actuele BIG-registratie hadden. Voor wat

kinderziektes had, maakt 96% van de respondenten daar

betreft het criterium ‘Werken volgens stan-

inmiddels gebruik van. Daarvan gebruikt 10% het dossier

daarden/richtlijnen KNOV’ wordt dit, op één na, ver-

niet helemaal goed. Er zijn dubbelingen in de invoer of

klaard door alle respondenten. Alle respondenten zijn lid

het aantal uren wordt incorrect ingevoerd. Correcte TvV oktober 2009 • KNOV

9

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 10

KNOV Figuur 3: gemiddelde tijdsinvestering t.o.v. norm 90 80 70 aantal uren

60 50 40 gemiddeld gehaald

30

norm

20 10 0

gemiddeld gehaald norm

Cluster Cluster Cluster Cluster A B C D 49,4

7,1

16,8

83,3

32

8

16

24

invoer van het persoonlijk dossier is van belang als verlos-

Bij controle van de bewijzen valt op dat een aantal

kundigen voor de pilot een overschot aan uren mee

respondenten activiteiten meetellen waarvoor geen

willen nemen naar de volgende registratieperiode. Voor

accreditatie is aangevraagd, vooral betreft dat metho-

verloskundigen is het dossier een handig hulpmiddel

disch intercollegiaal overleg en vaardigheidsonderwijs

waarmee zij een overzicht van hun activiteiten kunnen

spoedeisende handelingen. Bij de beoordeling zijn deze

genereren. Bij de beoordeling van de eigen verklaring bij

activiteiten op het aantal uren in het betreffende cluster

een verzoek tot herregistratie biedt het voor een bureau-

in mindering gebracht. Dit is aan de betreffende

medewerker ook een goed overzicht van de gevolgde

respondenten meegedeeld waarbij hen is gewezen op

activiteiten.

de mogelijkheid alsnog (en met terugwerkende kracht) accreditatie aan te vragen.

Steekproef Uit de respondenten zijn 40 verloskundigen geselecteerd

Van de respondenten uit de steekproef (n=40) is uitein-

om deel te nemen aan de steekproef. Hen is verzocht de

delijk van 25 (62,5%) het bewijs akkoord bevonden.

onderliggende bewijzen van hun activiteiten in te sturen.

Bij hen is de herregistratie toegekend en is de registratie-

Naar aanleiding van het verzoek om bewijs, hebben twee

periode verlengd tot 1 mei 2013. Een eventueel over-

verloskundigen zich teruggetrokken uit de pilot; zij

schot of tekort aan uren is bijgeschreven in de nieuwe

konden de bewijzen niet tijdig aanleveren. Drie andere

registratieperiode.

respondenten hebben geen gehoor gegeven aan het

Bij in het totaal 15 (37,5%) respondenten uit de steek-

verzoek bewijs in te sturen. Van deze 5 respondenten is

proef is het verzoek tot herregistratie om verschillende

het verzoek tot herregistratie afgewezen. De gegevens

redenen afgewezen. Dit betekent dat voor hen de

uit de steekproef zijn dus gebaseerd op 40 verzoeken om

oorspronkelijke registratieperiode blijft gehandhaafd.

bewijs, waarbij er 35 dossiers zijn ontvangen.

Wanneer we deze uitkomsten baseren op het aantal

Figuur 5: Resultaten van de steekproef

direct akkoord

15 akkoord niet akkoord 25

10

TvV oktober 2009 • KNOV

11

akkoord na verzoek toezending extra bewijslast

4

akkoord na verzoek accreditatie aan te vragen

9

akkoord na verzoek accreditatie + extra bewijslast

1

niet akkoord

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 11

KNOV ontvangen dossiers (35) ontstaat een iets positiever

voor accreditatie voor methodisch intercollegiaal overleg.

beeld: 71% is akkoord bevonden.

Er moet heldere en structurele communicatie plaats-

De redenen voor afwijzing van herregistratie zijn divers.

vinden over het aanvragen van accreditatie en de criteria

Bij enkele respondenten waren er meerdere redenen om

voor accreditatie.

het verzoek tot herregistratie af te wijzen:

De norm voor vrije keuzeactiviteiten zoals deze er nu ligt

- bewijs (certificaten, presentielijsten of anderszins) is

wordt gemakkelijk gehaald. Bijna elke respondent heeft

onvoldoende of ontbreekt (11x); - activiteiten m.b.t. methodisch intercollegiaal overleg is niet geaccrediteerd (10x);

een fors overschot aan uren in dit cluster, vaak zoveel dat de norm voor een volgende registratieperiode al is behaald. Uit de bewijslast blijkt dat niet geheel helder is welke

- geen bewijs ontvangen (5x)

activiteiten bij dit cluster kunnen worden ondergebracht.

- activiteiten t.b.v. vaardigheidstraining zijn niet geaccre-

De regeling voor de toepassing van de criteria voor des-

diteerd (1x); - deel van activiteiten vonden niet plaats tijdens de registratieperiode (4x); - activiteiten zijn ten onrechte als vrije-keuzeactiviteit beschouwd (bijv. kringvergaderingen) (3x).

kundigheidsbevordering, zoals die hiervoor is beschreven (25% tekort aan uren in maximaal 1 cluster) is goed uitvoerbaar en is goed uit te leggen aan respondenten. Het doet recht aan de indeling in clusters. Dat wil zeggen dat met gebruik van deze regeling minimaal 75% van elk cluster gehaald moet zijn. De wijze waarop de criteria in

Conclusie en aanbevelingen

de pilot zijn toegepast, wordt opgenomen in het reglement

Criteria voor deskundigheidsbevordering

van het Kwaliteitsregister.

Uit de pilot blijkt dat slechts 2 (1%) respondenten niet

Bij veel respondenten is een overschot aan uren geboekt

geheel aan de criteria voor bij- en nascholing voldoen.

naar de nieuwe registratieperiode. Hierdoor heeft een

Het gemiddeld aantal uren dat respondenten hierin

aantal verloskundigen voor één of meerdere clusters al

hebben geïnvesteerd bedraagt meer dan anderhalf maal

het vereiste aantal uren voor de nieuwe registratieperiode.

de norm. De conclusie is gerechtvaardigd dat de norm

Aanbeveling

voor bij- en nascholing helder en haalbaar is.

De KNOV moet beleid ontwikkelen met betrekking tot

Een vrij groot deel (totaal 20,9%) van de respondenten

het overschot aan uren. Hierbij moet de vraag worden

voldoet niet aan de gestelde norm voor het vaardigheids-

gesteld of het meenemen van een overschot aan uren

onderwijs spoedeisende handelingen. In een deel van de

überhaupt wenselijk is, en zo ja op welke wijze dit

gevallen volgt men wel vaardigheidsonderwijs, maar is

begrensd moet worden.

dit onderwijs niet geaccrediteerd. Wanneer we kijken

Procedure herregistratie: Door een aantal oorzaken is er

naar de gemiddelde tijdsinvestering van alle responden-

tussen de aanvraag voor herregistratie en de beoordeling

ten blijkt dat die voor dit cluster 7.1 uur is, terwijl de

van de aanvraag te veel tijd verstreken.

norm 8 uur is.

Aanbeveling

Aanbeveling

De KNOV moet de procedure van afhandeling van een

De KNOV moet meer bekendheid geven aan de procedure

verzoek tot herregistratie verbeteren zodat bij de eerste

en criteria voor accreditatie. Dit betreft ook het aanbod

herregistratie in 2011 deze minder tijd neemt.

dat vanuit de ziekenhuizen wordt gerealiseerd. Daarnaast

Omvang van de steekproef

moet worden onderzocht of het aanbod aan trainingen

De steekproef in deze pilot wijst uit dat ruim 1/3 bij

voldoende is, dat wil zeggen of zowel kwantitatief als

controle van bewijs niet aan de criteria voor herregistra-

ook de geografische spreiding voldoende is.

tie voldoet. De KNOV moet zich bezinnen over de

Voor wat betreft de criteria voor geaccrediteerd metho-

omvang van de steekproef. Belangrijk is dat er bij deze

disch intercollegiaal overleg lijkt dat 24,3 % niet voldoet

afweging rekening wordt gehouden met de forse

aan de norm. Uit de steekproef blijkt dat er veel overleg-

inspanningen die een grotere steekproef veroorzaakt,

vormen zijn waarvoor geen accreditatie is aangevraagd.

voor zowel het bureau als de verloskundigen.

Er blijkt onduidelijkheid over de criteria waaraan dit over-

Wanneer het gebruik van het elektronisch dossier

leg moet voldoen en de wijze waarop accreditatie moet

verplicht wordt gesteld, kan dit, hoewel niet waterdicht,

worden aangevraagd.

ook in de beoordeling worden meegenomen.

Aanbeveling

Berichtenverkeer

De KNOV moet, naast een onverminderde stimulans van

Er is gebleken dat het elektronisch berichtenverkeer via

ITV, andere methodieken introduceren. Daarnaast moet

e-synergy niet altijd betrouwbaar is. Wanneer bijvoorbeeld

de KNOV onderzoeken of de norm voor MIO haalbaar is.

een e-mailadres tussentijds is gewijzigd, ontvangt de

Dit betreft zowel de hoeveelheid uur per jaar als de criteria

bureaumedewerker Kwaliteitsregister geen melding dat

TvV oktober 2009 • KNOV

11

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 12

KNOV het bericht niet kan worden afgeleverd. Er is dus niet

Bewijs activiteiten

met zekerheid te zeggen dat een bericht daadwerkelijk is

De wijze waarop het bewijs is aangeleverd was zeer

bezorgd. Verloskundigen moeten er op worden gewezen

divers. Slechts een aantal respondenten hadden de zaak

mutaties tijdig door te geven. Daarnaast moet worden

in een logische ordening aangeleverd. Hierdoor was de

onderzocht of de software zodanig kan worden aange-

controle van sommige dossiers door de bureaumede-

past dat er een ontvangstbevestiging of ‘een bericht van

werkers zeer arbeidsintensief was.

niet verzonden’ kan worden verstuurd.

Ook de aard van het bewijs was zeer divers. Ook voor

Persoonlijk dossier

verloskundigen was het verzamelen van het bewijs erg

Niet alle respondenten maken gebruik van het elektro-

arbeidsintensief.

nisch persoonlijk dossier. De handleiding voor dit dossier

Aanbeveling

was bij een aantal onbekend. Tegenwoordig krijgen

Er moet een format worden ontwikkeld op welke wijze

nieuwe deelnemers van het Kwaliteitsregister bij de

het bewijs moet worden aangeleverd. Ook moet er een

bevestiging van hun inschrijving de handleiding toege-

goede beschrijving komen van de criteria waaraan het

stuurd. Een actuele versie van de handleiding is aanwezig

bewijs minimaal moet voldoen.

op de supportpagina van het kwaliteitsregister. De pilot vervroegde vrijwillige herregistratie heeft veel

Aanbeveling

informatie en inzichten opgeleverd. Dankzij de inspannin-

De status van het persoonlijk dossier moet worden

gen van het grote aantal verloskundigen dat heeft

gewijzigd. Het is in eerste instantie geïntroduceerd als

meegedaan aan de pilot, kunnen we ons nu richten op

een vrijwillig hulpmiddel. Het is inmiddels voldoende uit-

de verbetering en verheldering van de procedures en

ontwikkeld zodat algemene invoering aanvaardbaar is.

criteria voor herregistratie in de toekomst. ■

Een uitdraai van het persoonlijk dossier biedt een goed overzicht van gevolgde activiteiten.

Oldenzaalsestraat 205 7523 AB ENSCHEDE telefoon 053 478 86 55

www.groener-ggras.nl Mediation 12

-

TvV oktober 2009 • KNOV

Conflictbemiddeling

-

[email protected]

Coaching

-

Teambuilding

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 13

KNOV

Evidence Based Medicine (EBM) Een halfdaagse cursus ITV Voor het Intercollegiaal Overleg Verloskundigen (ITV)

De training wordt u op de volgende data en locaties

moet per onderwerp objectieve informatie worden

aangeboden:

verzameld. Dit blijft een lastig onderdeel van de cyclus.

• Locatie Verloskunde Academie Amsterdam:

De KNOV wil daarbij graag ondersteuning aanbieden in de vorm van een verenigingstraining. Wilt u dé deskundige worden in uw groep op dit gebied? Volg dan (eventueel) samen met een collega uit uw toetsgroep de nieuwe training, die de KNOV samen

vrijdag 11 december 2009 van 13.00-17.00 uur • Locatie Verloskunde Academie Maastricht: maandag 1 februari 2010 van 13.00-17.00 uur • Locatie Verloskunde Academie Rotterdam: datum nog niet bekend, maar wordt aangeboden in 2010 Inschrijving gebeurt op basis van binnenkomst. Wees er

resultaat is een compacte en praktische training waarbij

snel bij, want het aantal plaatsen is beperkt.

de nadruk ligt op het zoeken van literatuur op internet

Aanmeldingsprocedure training EBM

op basis van praktijkgebonden vragen. Gezamenlijk

Aanmelden voor deze training kan tot 30 oktober 2009

wordt er geoefend om de vaardigheden onder de knie

bij Ingrid Buiten: [email protected]. Meld in de e-mail

te krijgen.

graag uw voornaam, achternaam, voorletters, adres,

De training duurt één dagdeel, hoeft niet thuis voor-

postcode, plaats, telefoonnummer, kring/ITV groep, en,

bereid te worden en is voor leden gratis.

indien bekend, uw lidmaatschapsnummer. Ook belang-

© Henk van Ruitenbeek

met de Verloskundige opleidingen heeft ontwikkeld. Het

rijk: de locatie van uw voorkeur! Accreditatie wordt aangevraagd. ■

Meld u aan voor de halfdaagse cursus ITV over Evidence Based Medecine

TvV oktober 2009 • KNOV

13

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 14

WETENSCHAP

Motherfit Aandacht voor preventie van urine-incontinentie Pytha Albers Heitner, Bary Berghmans, Hennie Wijnen

Vanuit het Maastricht Universitair Medisch Centrum (MUMC+) loopt een onderzoek naar de preventie van urine-incontinentie bij vrouwen na de bevalling. De studie bestaat uit twee fasen. In de eerste fase van de studie vindt een analyse plaats van de huidige preventieve zorg inzake incontinentie bij recent bevallen vrouwen in de regio’s Zuid-Limburg, Nijmegen en Utrecht. Vervolgens zal, gebaseerd op de resultaten van deze analyse, een kleinschalig kwaliteitsverbeteringproject (een pilot) worden uitgevoerd om de haalbaarheid en de effectiviteit van het preventieprogramma motherfit te evalueren. De studie dient als voorbereiding voor een grotere ZonMwimplementatie studie om multidisciplinaire (inter)nationale richtlijnen voor preventie van urine-incontinentie te realiseren, de effectieve en efficiënte strategieën voor grootschalige implementatie daarvan, en internationale samenwerking met andere belanghebbende partijen/stakeholders te bewerkstelligen.

Daarom zijn effectieve postnatale interventies belangrijk ter preventie of behandeling van incontinentie, in principe bij alle vrouwen post partum, maar zeker bij hen die het risico lopen incontinentie te ontwikkelen [Hay-Smith et al, 2009]. Een systematische review om het effect te beoordelen van bekkenbodemtraining gedurende de zwangerschap en na de bevalling ter preventie en behandeling van urine-incontinentie liet zien dat er een enorme heterogeniteit is in de bestudeerde populaties, de gebruikte inen exclusiecriteria, de manier waarop de diagnose van de deelnemers is gesteld, het gebruik van uitkomstmaten en de inhoud van de bekkenbodemtrainingen [Bø, 2009]. De reviewers concludeerden dat er evidentie bestaat dat een protocol inzake bekkenbodemtraining na de bevalling, waaraan de cliënt zich houdt én dat gemonitord wordt door een fysiotherapeut, urine-incontinentie kan voorkomen en behandelen. Zij adviseerden een trainingsprotocol volgens de principes van krachttraining, met de nadruk op bijna maximale contracties, gedurende een trainingsperiode van ten minste acht weken [Bø, 2009]. Op grond van deze bevindingen, in overeenstemming met de aanbevelingen van de ‘International Consultation

Bekkenbodemproblematiek

on Incontinence’ concludeert het onderzoeksteam dat er

Na een vaginale bevalling krijgt een derde van alle

op dit moment voldoende bewijs is om routinebeoordeling

vrouwen last van klachten ten gevolge van bekkenbodem-

en groepstraining voor vrouwen post partum te recht-

disfuncties, zoals ongewenst urine- (urine-incontinentie, UI)

vaardigen [Hay-Smith et al, 2009]. Hoewel kosten-

of ontlastingsverlies (fecale incontinentie, FI) of verzak-

effectiviteitstudies ontbreken, kan er nauwelijks twijfel

kingen (pelvic organ prolapse, POP) [Abrams et al, 2005;

over bestaan dat deze effectieve behandelstrategie in de

Hay-Smith et al, 2008]. De gevolgen van zwangerschap

toekomst kostenbesparend zal zijn. Denk alleen maar aan

en bevalling kunnen zich direct na de bevalling

incontinentiemateriaal en operaties die bespaard zullen

manifesteren, maar ook veel later, zelfs na tientallen

worden.

jaren, wanneer hormonale en allerlei leeftijdsgebonden veranderingen plaatsvinden [Mørkved, 2003; Viktrup et

Motherfit

al, 2008a]. Over het algemeen krijgen vrouwen post

Het Pelvic care Center Maastricht (PcCM) in het MUMC+

partum geen preventieve behandeling voor hun bekken-

heeft het motherfit-programma ontwikkeld. Het

bodem [Mørkved, 2003], met als gevolg dat zij het risico

programma bestaat uit drie elementen:

lopen op het ontwikkelen van chronische gezondheids-

a) informatie en educatie voor alle zwangere en kraam-

problemen, zoals urine- of ontlastingsverlies of verzakkin-

vrouwen door zorgverleners, zoals gynaecologen,

gen [Viktrup et al, 2008b].

verloskundigen, huisartsen en fysiotherapeuten, b) een gestandaardiseerde beoordeling van bekken(bodem)-

Pytha Albers Heitner is onderzoeker en Bary Berghmans projectleider aan het Maastricht Universitair Medisch Centrum. Hennie Wijnen is adviseur AVM - Hogeschool Zuyd Contact: [email protected]

14

TvV oktober 2009 • KNOV

en urogenitale problemen twee tot drie maanden post partum (om risicoprofielen te bepalen) en c), indien geïndiceerd, gevolgd door een intensieve bekkenbodemspier-groepstraining van een uur voor

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 15

WETENSCHAP de midden en hoog risico post-partumpopulatie één

Verloskundig Consortium (VC), het samenwerkings-

maal per week gedurende 8 weken. Deze training

verband van de Perinatologische Centra in Nederland,

wordt gegeven door geregistreerde gespecialiseerde

het Midwifery Research Netwerk Nederland (MRNN),

bekkenfysiotherapeuten of NVFB-ZwangerFit®-

(verloskundig actieve) huisartsen, bekkenfysiotherapeuten

docenten.

en NVFB-ZwangerFit®-docenten. Alle deelnemende zorgverleners en de deelnemende vrouwen zullen gaan

Eerste fase

werken met een elektronisch dossier dat wordt opgezet

De eerste fase, een observationele kwalitatieve studie, is

vanuit het Center for Evidence Based Physiotherapy data-

half november 2008 gestart en inmiddels afgerond. In

base. Zowel de zorgverleners als de vrouwen vullen hier

december 2008 zijn een breed scala aan opinieleiders uit

hun gegevens in. Relevante gegevens voor elke betrokkene

alle relevante disciplines in de regio’s Zuid-Limburg,

zijn hierdoor direct beschikbaar. Bovendien ontstaat er

Utrecht, Nijmegen, Eindhoven en Amsterdam benaderd

hierdoor een database waardoor deze vrouwen in de

(n = 21; 8 gynaecologen, 3 verloskundigen, 3 huisartsen,

toekomst gevolgd kunnen worden en het effect van de

6 bekkenfysiotherapeuten en 1 uroloog). Middels een

preventieve strategieën vastgesteld kan worden.

enquête werd hun mening gevraagd over de gebruikelijke

Vanzelfsprekend zal de privacy van de patiëntgegevens

zorg en hun eventuele ideeën voor verbetering van de

streng worden gewaarborgd.

kwaliteit van zorg. Daarnaast werd hun inbreng gevraagd voor de opzet van de gestructureerde interviews (focus-

Er is een website in ontwikkeling over het preventie-

groepen) de pilotstudie en de aanvraag bij ZonMw.

programma motherfit: www.motherfit.nl ■

Vervolgens zijn er diepte-interviews gehouden met elf van hen (5 gynaecologen, 2 huisartsen, 2 verloskundigen,

De literatuurverwijzingen treft u aan op pag. 15a van de

2 NVFB-ZwangerFit®-docenten/opleiders).

digitale versie van dit tijdschrift.

De geïnterviewden waren unaniem van mening dat in de huidige zorg voor zwangeren en kraamvrouwen geen enkele aandacht wordt geschonken aan preventie van bekkenbodemproblemen, zoals urine incontinentie. Maar wat bijzonder belangrijk was: alle geënquêteerden vonden dat deze zorg wél nodig is. Bovendien waren zij allemaal bereid mee te denken hoe deze zorg te verbeteren en hoe dit te organiseren binnen het hele pakket van zorg waarmee zwangeren en kraamvrouwen te maken krijgen. Op grond van deze bevindingen heeft het onderzoeksteam de afgelopen maanden drie focusgroepen gehouden in de regio’s Sittard/Maastricht, Bommelerwaard en Nijmegen met zorgverleners uit dezelfde beroepsgroepen om tot concrete aangepaste implementatiestrategieën te komen voor de pilotstudie. Tevens zal er de komende maanden door de zorgverleners in bovengenoemde regio’s aan kraamvrouwen gevraagd worden om een vragenlijst op de website van motherfit in te vullen. Deze vragenlijst vraagt pas bevallen vrouwen naar hun mening over preventieve zorg voor urine- incontinentie en onder welke voorwaarden zij aan een preventieprogramma zouden willen deelnemen.

Tweede fase In het najaar 2009 gaat de pilotstudie van start in de genoemde regio’s waar de zorgverleners hun medewerking hebben toegezegd. De pilotstudie zal een jaar duren, tot september 2010. Doel is in dit jaar tien tot

Verloskundigenpraktijk Materna In verband met het vertrek van mijn collega zoek ik met ingang van 1 januari: een enthousiaste, flexibele maat voor 1/3 deel van de praktijk, die plezier heeft in verloskundige werkzaamheden, maar ook niet-cliëntgebonden activiteiten wil doen. Verloskundigenpraktijk Materna is een goedlopende praktijk met circa 250 zorgeenheden per jaar in Borculo, Neede, Ruurlo, Beltrum e.o met een leuke cliëntenpopulatie. Lijkt je dit wat, reageer dan snel! Sollicitatiebrief en CV kun je sturen naar: Verloskundigenpraktijk Materna t.a.v. Femke Pelgrum Korenbree 23a, 7271 LH Borculo [email protected] www.verloskundigenmaterna.nl

vijftien groepen van maximaal tien deelnemers te vormen. Voor de pilot is samenwerking gezocht met het TvV oktober 2009 • KNOV

15

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 16

WETENSCHAP

Geïnformeerde keus aan de vrouw Pijnbeheersing tijdens de bevalling Toine Lagro-Janssen

Een richtlijn voor pijnbehandeling bij de bevalling, met de veelzeggende boodschap ‘Het verzoek van de vrouw voldoet als indicatie’ vraagt om een enthousiast en instemmend commentaar [NVOG, 2008]. We kunnen blij zijn als door deze richtlijn een einde komt aan een onzekere en ontoereikende aanpak van de pijnbehandeling bij de partus. Ondraaglijke pijn leidt immers tot stress en uitputting bij de moeder en beïnvloedt de partus nadelig. Wie kan dus een vrouw in barenspijnen het recht ontzeggen dat zij bepaalt of de pijn draaglijk is of niet? En wie zou vervolgens, als een vrouw de pijn niet kan dragen, een verzoek om een ‘ruggenprik’ niet willen inwilligen?

vanuit het oogpunt van een adequate pijnbeheersing jammer en ongewenst.

Factoren die pijn beïnvloeden Pijn, pijngedrag en pijnervaring zijn immers complexe fenomenen en een louter biomedisch pijnmodel schiet tekort in verklarende kracht. We weten dat pijn een subjectieve ervaring is die onder invloed staat van zowel lichamelijke als psychische factoren, zeker bij de partus. Angst, onzekerheid en onwetendheid over wat er gaat gebeuren verergeren meestal de pijnperceptie. Vertrouwen in degene die de vrouw begeleidt en in een goede afloop zijn hierbij van groot belang. Wat de wensen van vrouwen zijn en of ze tevreden zijn over het verloop van hun bevalling is goed gedocumenteerd. Daaruit blijkt dat niet pijn op zich vrouwen

Blijkbaar is de dagelijkse praktijk anders. De richtlijn gaat

ontevreden maakt over de partus, maar wel angst voor

er expliciet vanuit dat er een verkeerde terughoudendheid

eigen leven of dat van het kind of de kinderen. Ook een

bestaat onder verloskundigen en artsen bij het aanbieden

gebrek aan inspraak in de aard van de pijnbestrijding

van bijvoorbeeld epidurale analgesie. Ik vind het goed

maakt ontevreden [Rijnders M et al, 2008]. Tot slot

dat aan die terughoudendheid een einde komt.

stemmen negatieve eerdere ervaringen met de hulpverlener, een verwijzing durante partu en een ziekenhuis-

Rol van overleg tussen arts en patiënt

bevalling tot ontevredenheid.

Toch is het opmerkelijk dat in deze richtlijn zo uitdrukkelijk het verzoek van de vrouw naar voren wordt gebracht. Is

Geïnformeerde keuze

de baring dan anders dan andere pijnlijke condities? Bij

Inspraak in beslissingen en het gevoel van controle over

pijnlijke situaties geeft de patiënt immers zelf de ernst

wat er gebeurt, zijn voor de vrouw de belangrijkste

van de pijn aan, maar wordt afhankelijk van de context

factoren om een partus als een positieve levensgebeur-

in gezamenlijk overleg tussen arts en patiënt besloten tot

tenis te ervaren [Waldenström U et al, 2006; Green JM

een geschikte aanpak. De omschrijving ‘het verzoek van

et al, 2003; Hodnett ED, 2002]. Daarom is voor het

de vrouw als indicatie’ lijkt de inspraak van een deskun-

begeleiden tijdens de partus het begrip ‘geïnformeerde

dige hulpverlener bij de beslissing onbelangrijk te maken.

keuze’ bepleit [Hodnett ED, 2002; Thachuk A, 2007; De

Pijnbeheersing bij de partus kan bovendien ‘reflexmatig’

Jonge A et al, 2008]. Geïnformeerde keuze betreft meer

gelijkgesteld worden aan epidurale analgesie, zoals ook

dan alleen het verzoek van de vrouw. Het betekent dat

te vaak een depressie automatisch geassocieerd wordt

een deskundig hulpverlener de vrouw helpt een keuze te

met het voorschrijven van antidepressiva. Ik vind dat juist

maken die op dat moment het geschiktst voor haar is en het meest bij haar past. Ook bij het kiezen van een baringshouding zijn het gevoel van controle en het zelf

Prof.dr. T. Lagro-Janssen, huisarts is verbonden aan het Universitair

kunnen beslissen voor vrouwen belangrijker dan de pijn

Medisch Centrum St Radboud, afd. Huisartsgeneeskunde, onder-

[De Jonge A et al, 2004]. Om een geïnformeerde keuze

afd. Vrouwenstudies Medische Wetenschappen, Nijmegen.

mogelijk te maken moet de hulpverlener vrouwen in de

Correspondentie: [email protected].

zwangerschap op de hoogte brengen van de keuzemogelijkheden en van de voor- en nadelen daarvan. De

Deze bijdrage verscheen eerder in NTvG 2009;153:A742,

richtlijn beveelt expliciet aan om dat rond de 30 weken

gepubliceerd op 24 juli 2009

zwangerschapsduur te doen.

16

TvV oktober 2009 • KNOV

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 17

WETENSCHAP Terecht merkt de richtlijn op dat de hulpverlener vrouwen dan ook moet voorbereiden op de kans dat een bevalling anders kan lopen dan gedacht. Dat is verstandig, maar het lijkt me wel een kunst om dat te doen zonder dat het vertrouwen in een goede afloop bij voorbaat wordt geschonden.

Geïnformeerde keus aan de vrouw

Kiezen voor epidurale analgesie betekent een partus in het ziekenhuis met extra bewaking van moeder en kind,

S.G. (Guid) Oei, A.E.R. Merién, J. van de Ven,

die in de thuissituatie niet kan worden geboden. De

T.E.M. Verhagen

overgrote meerderheid van de zwangeren wil echter thuis bevallen en dat kan wringen met de in de richtlijn

Met interesse hebben wij dit commentaar gelezen,

aanbevolen analgesie. Bovendien leidt een partus in het

als reactie op de richtlijn voor medicamenteuze pijn-

ziekenhuis, en juist de partus met een laag risico, tot meer

behandeling bij de bevalling (www.cbo.nl) [NVA 2008;

complicaties dan thuis bevallen [De Jonge A, 2009].

NVOG 2008].

Al met al afwegingen die een deskundig counselend

Wij onderschrijven dat de hulpverlener vrouwen in de

gesprek vereisen.

zwangerschap op de hoogte moet brengen van de

In staat zijn om een kind te baren is een prestatie die het

keuzemogelijkheden en de voor- en nadelen daarvan.

gevoel van trots en eigenwaarde van vrouwen sterk kan

In de richtlijn worden vooral de voordelen van epidurale

verhogen. Juist omdat de bevalling ook minder goed kan

analgesie benadrukt, zoals een betere pijnreductie en

uitpakken, zijn tijdige en goede informatie, angstreduce-

grotere patiënttevredenheid. Het nadeel van epidurale

rende interventies, een vertrouwde en rustige omgeving,

analgesie tijdens de baring is echter een verhoogde

voldoende begeleiding door verloskundige of kraamhulp

incidentie van vaginale kunstverlossingen [Anim-Somuah

tijdens de partus en het tot stand brengen van een geïn-

M et al, 2006]. Dit zou veroorzaakt worden door een

formeerde keuze erg belangrijk voor een optimale partus.

minder effectieve uitdrijving. Of dit negatieve effect ook in onze populatie van toepassing is, hebben wij onder-

Culturele dimensie van pijn bij de bevalling

zocht in het Máxima Medisch Centrum (MMC) in

De omgang met pijn kent ook een culturele dimensie,

Veldhoven waar sinds enkele jaren 24 uur per dag

waarbij waarden een belangrijke rol spelen [Driessen H,

epidurale analgesie wordt aangeboden ter bestrijding

2002]. In sommige culturen geven vrouwen tijdens de

van baringspijn. Retrospectief zijn de partusgegevens van

baring geen enkel teken van pijn omdat ze vinden dat

2006-2008 geanalyseerd met behulp van de Landelijke

dat blijk geeft van moed en onverstoorbaarheid, waar ze

Verloskundige Registratie (LVR 2) en Verloskundige

grote waarde aan hechten. Tot voor kort werd ook in

Onderlinge Kwaliteits Spiegel (VOKS 2i 2008). In het MMC

Nederland barenspijn door mannen en vrouwen

bevalt 28% van de barende vrouwen met epidurale

beschouwd als natuurlijk, dat wil zeggen als cultureel

analgesie. In Nederlandse ziekenhuizen ligt het percentage

aanvaarde pijn. Het lijkt er inmiddels op dat de tolerantie

zwangere vrouwen dat tijdens de ontsluiting epidurale

voor pijn die samenhangt met lichaamsverfraaiingen als

analgesie krijgt op 10%. Van de in totaal 4305 vrouwen

piercings en tatoeages toeneemt, terwijl het verdragen

die van 2006-2008 aterm bevallen zijn in het MMC,

van natuurlijke reproductieve pijn juist minder lijkt te

hebben 457 een vaginale kunstverlossing ondergaan

worden. Ook dat zijn feiten die meetellen bij keuzes die

(10,6%). Het gemiddelde percentage vaginale kunst-

mensen maken. ■

verlossingen van andere praktijken zou bij deze populatie 15% zijn. Het aantal secundaire sectio’s bedroeg 375 (8,7%). Dat is beduidend lager dan het gemiddelde

De literatuurverwijzingen treft u aan op pag. 17a van de

percentage secundaire sectio’s van 13%.

digitale versie van dit tijdschrift.

De kans op een spontane bevalling bedroeg voor aterme zwangeren in het MMC 73%. Dat is 11% boven het gemiddelde. 99% van alle praktijken zou met deze populatie minder vaak een spontaan einde van de baring prof.dr. S.G. (Guid) Oei, gynaecoloog-perinatoloog; drs. A.E.R. Merién, gynaecoloog en fellow perinatologie; drs. J. van de Ven, arts; mw. drs. T.E.M. Verhagen, arts in opleiding tot gynaecoloog. Allen zijn verbonden aan het Máxima Medisch Centrum te Veldhoven

TvV oktober 2009 • KNOV

17

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

16:25

Pagina 18

WETENSCHAP hebben gehad (VOKSi). Hoewel het percentage epidurale analgesie tijdens de baring in het MMC 2 tot 3 keer zo hoog ligt als in andere ziekenhuizen, is het aantal kunstverlossingen en keizersneden niet hoger, maar behoort dit tot de laagste van Nederland. Het beleid om niet direct te gaan persen als

Amsterdams project zwangerschap’

er volkomen ontsluiting is, maar eerst te wachten tot het voorliggende deel voldoende diep is ingedaald en er

Inger Aalhuizen

spontane persweeën ontstaan, speelt hierbij mogelijk een rol. ■

Karin Karin, laag opgeleid, GIIPI is bij de verloskundige voor de

Literatuur

eerste controle van haar tweede zwangerschap. De

[1] Richtlijn Medicamenteuze pijnbehandeling tijdens de bevalling.

verloskundige vraagt Karin of ze foliumzuur heeft geslikt.

Utrecht: Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie en Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie; 2008.

Dit heeft Karin niet. Karin vraagt waarom ze dit had

[2] Anim-Somuah M, Smyth R, Howell C. Epidural versus non-epidural or

moeten slikken, de verloskundige legt het haar uit. Karin

no analgesia in labour [Cochrane review]. Cochrane Database Syst Rev.

schrikt bij de uitleg. Haar eerste kindje heeft een hart-

2006(4):CD000331.

afwijking en zij vraagt zich af of dit kindje ook die kans loopt omdat ze ook nu geen foliumzuur heeft gebruikt. Céline Céline, hoog opgeleid, GIPO komt voor de eerste controle. Céline is al eerder in de praktijk geweest voor een kinderwensconsult (preconceptiezorgconsult). Tijdens dit consult was Céline goed op de hoogte van het belang van een gezonde leefstijl vóór de conceptie om zo gezond mogelijk een zwangerschap in te gaan. Zij is op de hoogte van het Vroedvrouwenpraktijk Ruyschstraat in Amsterdam zoekt per 1 januari 2010 twee verloskundigen die interesse hebben om bij ons te komen werken in loondienstverband.

Wij zoeken flexibele, zelfstandige verloskundigen voor ongeveer 12 dagen per vier weken per persoon. Op het moment zijn we werkzaam in een team van drie maten en twee vaste waarneemsters. We streven naar een maatschap met drie maten en twee verloskundigen in loondienst. Wij zijn werkzaam in Amsterdam-Oost, Watergraafsmeer en Centrum en hebben tussen 200-300 zorggevallen per jaar. Onze populatie is multicultureel en een goede afspiegeling van de samenleving in Amsterdam. De praktijk is geautomatiseerd met Micronatal en we hebben 4 dagen per week een praktijkassistente.

nut van foliumzuurgebruik. Zij gebruikte medicatie die zij voor de conceptie heeft aangepast.

Wat is het verschil tussen Karin en Céline? Céline leest de krant en vindt informatie op internet. Zij is op de hoogte van de invloed van leefstijl op een goede start van de zwangerschap en weet van het bestaan van een kinderwensconsult. Karin niet, zij leest op een andere manier de krant en gaat niet op zoek naar informatie bij een zwangerschapswens. Ze is dan ook niet op de hoogte van het gebruik van foliumzuur en weet niet van het bestaan van een kinderwensconsult. Hier ligt het probleem; gezondheidsgerelateerde boodschappen bereiken laag opgeleide vrouwen niet en laag opgeleide vrouwen gaan niet op zoek naar informatie, terwijl onderzoek laat zien dat laag opgeleide vrouwen

Heb je interesse om ons team aan te vullen, dan ontvangen wij graag je sollicitatie per post of e-mail voor 10 november 2009.

vaker complicaties hebben tijdens de zwangerschap en

Heb je vragen betreffende de vacature kun je altijd bellen of mailen.

Kwaliteit van Leven, 2006]. Als verloskundigen deze

Vroedvrouwen Ruyschstraat Elly Stekelbos, Marieke van Luin en Dinky Aartsen Ruyschstraat 71-hs, 1091 BX Amsterdam 020-463-5858, 06-54626698 [email protected] www.vroedvrouwen-ruyschstraat.nl

bevalling. Hun kinderen hebben een minder goede gezondheid in vergelijking met de rest van de bevolking [TNO vrouwen bereiken kunnen ook zij profiteren van gezondheidswinst door een kinderwensconsult. Het bereiken van de doelgroep is niet gelukt voor het kinderwensconsult bij de verloskundige [Aalhuizen I et al, 2008], door publiekscampagnes [de Walle HE et al, 2002], Inger Aalhuizen is beleidsmedewerker KNOV

18

TvV oktober 2009 • KNOV

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

16:25

Pagina 19

WETENSCHAP

‘Gelijke kansen voor een optimale

of via een uitnodiging van de huisarts [de Jong-Potter LC

gegaan. De KNOV, Amsterdamse verloskundigen en de

et al, 2006].

1e lijn Amsterdam (ROS) gaan samenwerken met de GGD,

Het wordt tijd om een andere strategie te onderzoeken.

het NIGZ, vmboscholen, ROC’s en welzijnsorganisaties. Door deze samenwerking kunnen verloskundigen laag

Verloskundigen verlaten de praktijk om voorlichting te geven

opgeleide vrouwen bereiken.

In Amsterdam gaan verloskundigen (jonge) vrouwen uit

Karin krijgt van de verloskundige voorlichting over de

de doelgroep actief opzoeken. Zo wordt de doelgroep

werking van anticonceptie, SOA’s, de embryonale ont-

bereikt en kunnen verloskundigen voorlichting geven die

wikkeling en de invloed van een gezonde voeding en

aansluit bij de informatiewens van de vrouwen uit de doel-

leefstijl op de uitkomst van een zwangerschap. Door

groep. De informatiewens ligt op het gebied van fertiliteit,

deze kennis ziet Karin het belang van een gezonde leef-

anticonceptie en moederschap [Aalhuizen I, 2006).

stijl beter in en is Karin op de hoogte van het bestaan van het kinderwensconsult.

Allochtone vrouwen zijn daarnaast ook geïnteresseerd in

Het Amsterdamse project is mogelijk door een subsidie

cultuurspecifieke informatie zoals neef-nicht-huwelijk en

van het Nuts-Ohra fonds. Door het convenant voor een

aan godsdienst ontleende leefregels [Hosli EJ, 2006].

intensievere samenwerking tussen de gemeente Amsterdam,

Verloskundigen gaan deze vrouwen opzoeken op vmbo

Stadsregio Amsterdam en Agis Zorgverzekeringen is

scholen, ROC’s, inburgeringcursussen, Centrum voor Ouder

financiering van de kinderwensconsulten mogelijk. ■

en Kind, tienermoedergroepen, bestaande preventieDe literatuurverwijzingen treft u aan op pag. 19a van de

In Amsterdam is een twee jaar durend project van start

digitale versie van dit tijdschrift.

© Hans van Oostrom

projecten van GGD of andere welzijnsorganisaties.

Allochtone vrouwen zijn daarnaast ook geïnteresseerd in cultuurspecifieke informatie zoals neef-nicht-huwelijk en aan godsdienst ontleende leefregels.

TvV oktober 2009 • KNOV

19

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 20

WETENSCHAP

Hoe bereik je paren met een kinderwens? Annelies Broerse, Yvonne Jansen, Marleen Kruijt-de Ruijter, Inger Aalhuizen, Simone Buitendijk

Leiden heeft sinds half september 2009 een Kinderwensspreekuur. Tien verloskundigen en een huisarts gaan aan mensen met een kinderwens informatie geven over leefstijl (onder andere over dieet, alcohol- en drugsgebruik, roken) en foliumzuur. Ook zullen ze risico’s gaan inschatten van medicijngebruik en andere factoren, zoals erfelijkheid en sociale problemen. Daarnaast zullen ze voorlichting geven over prenatale onderzoeken. Het kinderwensspreekuur wordt ondersteund door zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid.

(VETC’ers) en peervoorlichters ingezet om het bereik onder allochtone en laagopgeleide groepen te verhogen. TNO onderzoekt ofde gekozen strategieën daadwerkelijk effectief zijn om mensen met een kinderwens te bereiken.

Onderzoek TNO Vanaf september wordt van iedereen die bij het kinderwensspreekuur komt een set gegevens geregistreerd. Hierbij gaat het onder andere om: leeftijd, etniciteit, leefstijl, indicaties voor verwijzing, hoe men van het kinderwensspreekuur gehoord heeft en wat de redenen waren om te komen. Deze informatie geeft inzicht in de achtergrondkenmerken van de mensen die belangstelling

Zorgverleners in de eerstelijn hebben, ondersteund vanuit

hebben voor het kinderwensspreekuur en in manieren

de Regionale Ondersteuningsstructuur voor de eerstelijn

waarop zij worden bereikt. Dit levert echter nog geen

(REOS Zorg), de handen ineen geslagen om de ketenzorg

informatie op over de mensen die juist niet naar het

voor zwangerschap en geboorte uit te breiden met pre-

kinderwensspreekuur zijn gekomen. Een belangrijke

conceptiezorg. Zij hebben gezamenlijk invulling gegeven

vraag ten aanzien van deze groep is: waarom kwamen

aan het spreekuur en een sociale kaart ontwikkeld om

zij niet? Hadden ze er nooit van gehoord? Of hadden ze

mensen - indien nodig - door te sturen naar andere zorg-

er wel van gehoord, maar bewust gekozen om er niet

verleners bij hen in de buurt.

naartoe te gaan?

Het is bekend dat de grootste uitdaging voor deze vorm

Om over deze groep meer informatie te krijgen, zullen

van zorg, en dus voor de gehele keten van zwangerschap

alle verloskundigen in Leiden voorafgaand aan de intake

en geboortezorg, wordt gevormd door het bereiken van

van zwangeren een vragenlijst laten invullen. Op deze

paren met een kinderwens (Ouders van Straks 2006).

manier wordt van alle zwangeren die niet naar het

Met name paren van allochtone afkomst en paren met

kinderwensspreekuur kwamen, informatie verkregen over

een lage opleiding zijn moeilijk te bereiken, terwijl juist

het hoe en waarom van deze keuze. Deze groep zal

deze groepen gebaat zijn bij het kinderwensspreekuur.

worden vergeleken met de groep die wel naar het

In Leiden wordt vanaf september 2009 het kinderwens-

kinderwensspreekuur kwam. Hierbij wordt specifiek

spreekuur op verschillende manieren onder de aandacht

gekeken naar zaken als attitude ten aanzien van het

van paren met een kinderwens gebracht. Dit gebeurt via

kinderwensspreekuur, de druk vanuit de omgeving,

folders en posters bij zorgverleners, via artikelen in de

morele normen, zoals een gevoel van verplichting naar

locale en landelijke media (dagbladen en tijdschriften),

het ongeboren kind, en geanticipeerde spijt. Om nog

via apotheken en via het gemeentehuis bij de inburge-

meer achtergrondinformatie te krijgen over allochtone en

ringscursus. Verder wordt gebruik gemaakt van Internet

laagopgeleide paren met een kinderwens, zullen met hen

door op de websites van verloskundigen en op landelijke

ook individuele interviews worden gehouden.

websites van zorgverzekeraars informatie aan te bieden.

Het onderzoek is gestart in september 2009 en loopt tot

Ook worden Voorlichters in Eigen taal en Cultuur

maart 2011. De resultaten zullen naar verwachting medio 2011 bekend zijn en naar verwachting bijdragen aan meer

Annelies Broerse, Yvonne Jansen en Simone Buitendijk zijn werk-

kennis over de meest effectieve manier om het kinder-

zaam bij TNO Kwaliteit van Leven; Marleen Kruijt-de Ruijter is werk-

wensspreekuur onder de aandacht te brengen van paren

zaan bij REOS Zorg en Inger Aalhuizen is werkzaam bij de KNOV

met een kinderwens. Daarmee kan de ketenzorg rondom

Meer informatie over het onderzoeksproject: Annelies Broerse,

zwangerschap en geboorte nog effectiever en klant-

[email protected].

gerichter worden ingevuld. ■

20

TvV oktober 2009 • KNOV

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 21

Aanmeldin g geopend!

Nieuwsbrief - oktober 2009, jaargang 4

Downsyndroom mag er zijn Medisch contact. Nr. 29/30 - 14 juli 2009 Borstlap R, kinderarts n.p. en adviseur bij de Stichting Downsyndroom

10 decemb

er, Utr

Kennispooecht rt Congres

Proefschrift: Risico’s bekkenbodemstoornis eerder ontdekken

De ontwikkelingen rondom het Downsyndroom zitten in een spagaat. Door de steeds betrouwbaardere methoden van prenatale screening op

Pelvic Floor Function and Dysfunction in a General Female

Down worden ouders op een vroeg tijdstip in de zwangerschap

Population. Marijke Slieker-ten Hove

geïnformeerd en is er de keuze om de zwangerschap af te breken. In 1960

Promotie 9 september 2009, Erasmus Universiteit Rotterdam

werd het syndroom gezien als een ernstige, onbehandelbare aandoening waardoor veel leed voorkomen kon worden als de zwangerschap afgebroken

Sinds 2002 staat het werkzame leven van fysiotherapeute Marijke

werd. De gemiddelde leeftijd van patiënten met Down was 25 jaar. Door het

Slieker in het teken van de bekkenfysiotherapie. Voorlopig hoogtepunt

missen van de diagnose, onderbehandeling of zelfs afzien van behandeling,

is haar proefschrift waarmee ze op 9 september promoveerde in

waren veel mensen met Down extra gehandicapt (oa. hartafwijkingen,

Rotterdam. Centraal in de studie staan de data van een cross-sectionele

leukemie, epilepsie, autisme, Alzheimer). Het leed voor een gezin leek groot.

studie naar de functie en dysfunctie van de bekkenbodem, afkomstig

Door hedendaagse actieve screening, tijdig opsporen en behandelen komt

van een algemene populatie van 1.397 vrouwen in de leeftijd van 45

de prognose van een kind met Downsyndroom in een ander daglicht te

tot 85 jaar in Brielle. In de studie is met extra nadruk gekeken naar de

staan. Door nieuwe inzichten wordt tegenwoordig in Nederland meer

prevalentie, voorspelling en risicofactoren van een urogenitale prolaps.

nadruk gelegd op ondersteuning van vermogens in plaats van uit te gaan

Het meest significante symptoom, het voelen en/of zien van een

van belemmeringen. Er is meer adequate medische zorg en er is een

vaginale uitstulping (‘balgevoel’), deed zich voor bij 11.4% van de

toenemende acceptatie van mensen met ontwikkelingsbelemmeringen in de

populatie. Dit is vergelijkbaar met eerdere studies in andere populaties.

samenleving. Ouderverenigingen spelen een grote rol in de verbetering van

De prolapssymptomen zijn bij 46% van de vrouwen terug te voeren op

de zorg. De gemiddelde leeftijd bij Down bedraagt op dit moment 59 jaar.

drie risicofactoren: het voelen en/of zien van een vaginale uitstulping

Leven met Downsyndroom is veel minder problematisch dan vroeger en

tijdens de zwangerschap, een moeder met een urogenitale prolaps en

meestal is er geen sprake meer van ernstig lijden. In die geest moeten artsen

het verrichten van zwaar lichamelijk werk. De impact van deze drie

aanstaande ouders adviseren als de vraag van zwangerschapsonderbreking

risicofactoren op de prevalentie van de beschreven prolapssymptomen

aan de orde is. Het volledige artikel is gratis na te lezen op

is berekend met de Population Attributable Risk (PAR). Artsen zouden

www.medischcontact.nl

zich op de genoemde risicofactoren moeten richten in de anamnese van zwangeren en vrouwen met prolapsklachten en hen informeren over de risico’s die zij en hun mogelijke dochters lopen. De

Effecten van partnergeweld

onderzoekster heeft een prognostische index (de Slieker-POP Score) ontwikkeld voor klinisch relevante urogenitale prolaps. De index bestaat uit slechts acht vragen en is eenvoudig door verloskundigen

Power over parity: intimate partner; violence and issues of fertility

en vrouwen zelf te hanteren, zonder dat inwendig onderzoek nodig is.

control. Gee RE, Mitra N, Wan F, Chavkin DE, Long JA. American Journal

De onderzoekers hopen dat vrouwen in de risicogroep zo eerder hulp

of Obstetrics & Gynecology August 2009; 201:148.e1-7

zoeken om hun prolapssymptomen te bestrijden.

Is er een associatie tussen partnergeweld en abortus, pariteit en het gebruik van anticonceptie? In Philadelphia werd hiernaar van juli-december

www.kennispoort-verloskunde.nl pelvic floor

2007 onderzoek gedaan; vrouwen werden gerekruteerd vanuit een abortuskliniek en een gynaecologische kliniek. Er werd een 31-item vragenlijst ontworpen waarbij vragen over geweld uit de BRFSS kwamen

onmogelijkheid om anticonceptie aan te schaffen. Elke abortus was

(Behaviour Risk Factor Surveillance System). Vragenlijsten werden verstrekt

geassocieerd met een 16% grotere kans op partnergeweld. Elke volgende

aan alle vrouwen •18 jaar. Zij vulden de lijst in de kliniek in. De vragenlijst

zwangerschap was geassocieerd met 10% meer kans op partnergeweld:

bevatte een afscheurpagina met het huiselijk geweld contactnummer in

OR1.10 [1.03-1.17]. Partners die het moeilijk maken contraceptie te

Philadelphia. Van de 2.103 vrouwen vulden 1.463 vrouwen de vragenlijst

gebruiken werd door 13,5 % met ‘ja’ beantwoord in de groep met

in. 21 % (n=291) gaf aan een verleden met partnergeweld te kennen.

partnergeweld ten opzichte van 4,5% in de groep zonder partnergeweld.

Met geweld waren de volgende items geassocieerd: onwilligheid van de

Conclusie: anticonceptie regelen is lastig voor vrouwen die te maken

partner om anticonceptie te gebruiken, het willen hebben van seks, partner

hebben met partnergeweld. Begeleiders zouden daarom anticonceptie

die moeilijk deed als de vrouw anticonceptie wilde/gebruikte, en de

moeten voorschrijven die niet partnerafhankelijk is.

In Nederland is dit fenomeen niet onderzocht. Sinds 2005 is de morning-afterpil vrij verkrijgbaar (` 10-15,-). Tot 21 jaar wordt op recept van de huisarts vergoed. De pil varieert in prijs van (` 110-20,-per 12 weken).

www.kennispoort-verloskunde.nl

21

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 22

Borstvoeden: een aangeleerde vaardigheid natuurlijk Confident Commitment Is a Key Factor for Sustained Breastfeeding Avery A, Zimmermann K, Underwood PW, Magnus JH Birth 36:2 June 2009 141 Net als leren lopen gaat leren borstvoeden met vallen en opstaan. Het helpt om op deze manier tegen borstvoeden aan te kijken: de gebruikelijke problemen in het begin vormen dan niet het ‘bewijs’ dat er iets fundamenteel mis is met moeder of kind. Dit is een conclusie uit onderzoek onder 24 focusgroepen, N=152, in een

Toch liever twee

doorsnee populatie van drie grote Amerikaanse steden. Het is een studie naar processen bij het nemen van beslissingen over borstvoeding, die bijdragen aan succesvol borstvoeden. Het proces van ‘confident

Twin pregnancy, contrary to consensus, is a desirable outcome in

commitment’ blijkt de kans van slagen positief te beïnvloeden.

infertility. Norbert Gleicher en David Barad

Dit proces kent drie componenten: 1. Vertrouwen in het

Fertility and Sterility Vol. 91, No. 6, June 2009

borstvoedingsproces: het lichaam is in staat voldoende, kwalitatief goede melk te produceren (proces-efficacy) 2. Vertrouwen in het eigen vermogen

Wereldwijd bestaat er consensus dat bij IVF een tweelingzwangerschap

tot borstvoeden: borstvoeden is een aan te leren vaardigheid (self-efficacy).

vermeden moet worden omdat er minder goede zwangerschapsuitkomsten

Dit in tegenstelling tot de meer naïeve benadering dat borstvoeden

zouden zijn. Gleicher onderzocht door middel van een literatuuronderzoek in

‘natuurlijk’ en ‘makkelijk’ is 3. Commitment om te borstvoeden, ondanks

MEDLINE en PubMed of deze consensus correct is (artikelen vanaf 1990 tot

tegenslagen en tegenwerking van de omgeving. Zonder confidence geen

heden). Geïncludeerd: mensen die een IVF-centrum bezochten en daarna

commitment en vice versa.

zwanger waren van een een- of tweeling. Er werd gekeken naar maternale en

In de studie blijkt het succesvol aanleren van (de vaardigheid) borstvoeden

perinatale/neonatale uitkomsten en de kosten. De meeste onderzoeken

voorspeld te kunnen worden door het proces van ‘confident commitment’,

vergeleken IVF-tweelingen op zwangerschap met spontane

dat zich vooral voorafgaand aan de geboorte afspeelt. De uitdaging voor

tweelingzwangerschappen om uitkomsten te bepalen. Als je echter de

de verloskundige zorgverlener ligt in het prenataal/ preconceptioneel

uitkomsten op geboorte analyseert (en dus op alle doorgaande

ondersteunen en bevorderen van dit proces.

zwangerschappen) is er geen verhoogd risico voor moeder-kind na een IVF-zwangerschap en ook geen extra kosten. Helmerhorst [2004] vond dat

Noot van de redactie:

bij IVF-tweelingen 40% minder perinatale sterfte voorkomt dan bij spontane

Het belangrijke effect van voorbereiding en intensieve voorlichting op

tweelingen: RR 0.58 [0.44-0.77]. IVF-tweelingen worden sneller

het succes van borstvoeden bleek ook bij het gebruik van het FOCUS-

gediagnosticeerd en krijgen eerder en overal betere zorg. Conclusie: voor

programma in een Nederlandse randomised controlled trial. Het FOCUS-

fertiele koppels die meer dan één kind wensen, zou een tweelingzwangerschap

programma richt zich voornamelijk op kennisvergroting en verbeteren van

niet vermeden moeten worden bij IVF en is dit kosteneffectiever.

diverse vaardigheden van de zwangere en haar partner. Proefschrift B. Gijsbers. Promotion of exclusive breastfeeding for 6 months in asthmatic

Proefschrift: Zelf kiezen voor terugplaatsen Op 3 september is Arno van Peperstraten aan de Radboud Universiteit in Nijmegen gepromoveerd op het onderwerp: ‘Implementation of single embryo transfer’. Hij ontwikkelde een keuzehulp voor paren die voor de afweging staan. Deze keuzehulp is een zorgvuldig gestructureerd document, waarin de voors en tegens van één of twee embryo’s terugplaatsen dusdanig worden gepresenteerd, dat elk paar een eigen optimale keuze kan maken. Paren blijken deze keuze beter te maken dan artsen. Als ze tenminste de beschikking hebben over alle relevante informatie en op de keuze gerichte hulp krijgen.

www.kennispoort-verloskunde.nl terugplaatsen

22

www.kennispoort-verloskunde.nl

families. 2007.

www.kennispoort-verloskunde.nl focus borstvoeding

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 23

Proefschrift: Measuring complications of sickle cell disease Xandra van den Tweel.

ernst van de ziekte bij kinderen kan vastleggen. Aanbevolen wordt de

Promotie 28 mei 2009, Universiteit van Amsterdam

ontwikkeling van een internationale ziekte-ernst-index te gebruiken voor selectie voor therapeutische/ profylactische interventies. Tevens is

Sikkelcelziekte is een klinisch heterogene ziekte, waarbij sommige

onderzoek gedaan naar de kwaliteit van leven van ouders/verzorgers van

patiënten weinig complicaties hebben en anderen op jonge leeftijd

kinderen met sikkelcelziekte: die is op alle gebieden slechter dan die van

overlijden als gevolg van deze ziekte. Het aantal kinderen met

de normpopulatie. Schuldgevoelens, te weinig slaap en beperkingen in

sikkelcelziekte in Nederland is veel hoger dan tot nu toe gedacht werd.

de dagelijkse activiteiten door de verzorging van een chronisch ziek kind zouden hiervan de oorzaak kunnen zijn.

Het aantal nieuw gediagnosticeerde patiënten in de periode 2003-2007 wordt in dit proefschrift geschat op 358 (in plaats van de verwachte

Noot van de redactie: In het preconceptionele of eerste prenatale

160). Ongeveer 27% van de nieuw gediagnosticeerde kinderen is niet in

consult worden risicofactoren voor sikkelcelziekte geïnventariseerd, zoals

Nederland geboren. Ruim de helft van de nieuw gediagnosticeerde

etniciteit. Als ouders moeten kiezen tussen dragerschaponderzoek en

kinderen (60%) werd niet door de kinderartsen gerapporteerd De

prenataal onderzoek (als beide drager zijn), is het van belang om de

mediane leeftijd waarop de diagnose werd gesteld was 25 maanden. Het

cliënt tijdens de counseling te informeren over het ziektebeeld en de

is belangrijk om de diagnose sikkelcelziekte zo vroeg mogelijk te stellen,

ernst daarvan. Onderzoek als het bovenstaande draagt bij aan de kennis

zodat complicaties adequaat behandeld/ voorkomen kunnen worden.

over sikkelcelziekte.

Het identificeren van neonaten met sikkelcelziekte wordt beter sinds de

www.kennispoort-verloskunde.nl

ziekte in januari 2007 in de hielprikscreening is opgenomen. De auteur

sickle

beschrijft de ontwikkeling en validering van een index waarmee men de

Stelling De stelling van de afgelopen periode luidt: “Ademhalings- en

maakt angstig waardoor ze minder goed tegen pijn kunnen. Wat opvalt is dat

ontspanningsoefeningen tijdens zwangerschapscursussen hebben geen

70% wel gebruik maakt van de ademhalingstechnieken, dus blijkbaar zijn ze

effect op het verloop van de bevalling.” Van de 78 stemmers was 36% het

wel nuttig voor veel mensen. Ik zou graag het verschil in epiduraal gebruik

eens met de stelling, 54% niet en 10% weet het niet. Aanleiding voor de

willen weten tussen mensen die enige vorm van voorlichting gehad hebben

stelling is recent onderzoek van Malin Bergström et al. van het Zweedse

tegenover mensen die zich niet hebben voorbereid. Ik denk dat je dan pas kan

Karolinksa Instituut onder ruim duizend aankomende ouderparen.

praten over het nut van zwangerschapscursussen.”

De publicatie is gratis te bekijken op www.bjog.org (Volume 116 Issue 9, 1167-76, August 2009).

De nieuwe stelling luidt:” Verloskundigen, huisartsen en gynaecologen zouden als één organisatie moeten samenwerken, met de zwangere als

We vroegen om een reactie aan Truus Gale, waarnemend verloskundige en

middelpunt.“ Kijk op Kennispoort Verloskunde voor een toelichting op de

organisator van een Engelstalige zwangerschapscursus voor expats

stelling.

(www.access-nl.org). “Ik ben het niet eens met de stelling, omdat het ingaat tegen mijn langjarige ervaring met groepsvoorlichting op dit gebied. Ik geef in de cursus een beperkt aantal ademhalingsoefeningen in verschillende stadia van de baring. Na afloop van de cursus mailen deelnemers mij hun birth story. Wat ik vaak hoor is dat ze veel hebben gehad aan de ademhalingsoefeningen. Sommige mensen beginnen de cursus met een epiduraal wens en eindigen met een snelle thuispartus. Veel cursisten krijgen complimenten van de

Colofon: Kennispoort Verloskunde is een initiatief van de Samenwerkende

verloskundige over de goede ademhaling. De verloskundigen zijn soms

Opleidingen Verloskunde (SOV). Deze maandelijkse nieuwsbrief verschijnt ook

verbaasd dat buitenlandse mensen het ‘puffen‘ zo goed onder controle

als emailversie. Aanmelden kan gratis op www.kennispoort-verloskunde.nl, het grootste kennisplatform voor Nederlands verloskundig onderzoek.

hebben. Wat ik bovendien hoor is dat de deelnemende vrouwen op het einde van de cursus zoveel meer vertrouwen hebben dat ze het wel aan zullen

Postbus 2040

kunnen. Alleen al deze perceptie werkt denk ik gunstig. Ze bellen niet meteen

3000 CA ROTTERDAM

bij de eerste wee en gaan de bevalling zelf minder angstig tegemoet.

e-mail: [email protected] telefoon: 020 - 635 30 99

Als ik naar het Zweedse onderzoek kijk, dan verbaast het mij dat ze in de reguliere zwangerschapscursus geen ademhalingsoefeningen doen. In iedere

Hoofdredactie:

zwangerschapscurus zit toch minstens één pufoefening?

Paul Heere (Limetree Business Refreshment)

Waar het blijkbaar om gaat is dat het niet zoveel uitmaakt welke cursus mensen doen, áls ze zich maar voorbereiden op de bevalling en er niet helemaal blind

Redactieraad: Elies de Geus (AVAG), Evelien Spelten (AVAG),

instappen. Dan valt het heel vaak tegen, omdat mensen geen idee hebben

Bert Zeegers (AVM), Stans Verschuren (VAR),

hoelang een bevalling duurt en wanneer ze moeten bellen. De onwetendheid

Bernadette Kroon (AVAG)

23

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 24

ONDERWIJS

BARINGSPIJN – vanuit een neurowetenschappelijk perspectief Stichting Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen (ITON) organiseert samen met het Amsterdams Medisch Centrum een tweedaagse cursus voor verloskundigen. Tijdens deze cursus komen zin en onzin van pijn, pijnzin en pijnbestrijding aan bod. We behandelen fysiologische en psychologische verklaringsmodellen van baringspijn. De rol van neuroplasticiteit bij pijn en een veranderende organisatie van hersenen in de zwangerschap komen aan de orde. Ook onderwerpen als baringspijn en cognitie. Medicamenteuze en niet-medicamenteuze pijnstilling tijdens de baring, de consequenties voor de praktijk, alles komt aan bod. Tijdens deze cursus wordt ingegaan op de laatste ontwikkelingen op het gebied van baringspijn.

Cursusdata 13, 20-04 en 1, 7-06 2010 van 9.30 – 16.15 uur In het najaar wordt nog een cursus georganiseerd.

Kosten Inschrijfgeld € 30,-, Cursusgeld € 360,-

Docenten • Dr. Ben van Cranenburgh, neurowetenschapper, hoofddocent ITON • Irena Veringa, verloskundige, onderzoeker naar baringspijn

Accreditatie Bij de KNOV is accreditatie aangevraagd

Locatie Stichting ITON, Leliestraat 7C, 2011 BL Haarlem

Inschrijven Inschrijven via www.stichtingiton.nl. U bent ingeschreven na ontvangst van het inschrijfgeld op rekeningnummer 4964454, t.n.v. Stichting ITON, Haarlem. ■

Alysis laat je elke dag weer je ambities verwezenlijken

Klinisch Verloskundige 32 – 36 uur, Zevenaar Werken als verloskundige bij Alysis betekent jezelf ontplooien. Want door de voortdurende ontwikkeling van de afdeling wordt er verwacht dat je meedenkt en initiatieven ontvouwt om optimale zorg te bieden. Als jij als gediplomeerd verloskundige met een BIGregistratie deze ambitie hebt is Alysis jouw werkterrein. Naast de verloskundige handelingen voor zover deze niet medisch-specialistisch zijn, houd je

je bezig met verslaglegging en automatisering, begeleid je de co-assistenten en ben je inval verloskundige. De locaties van de Alysis Zorggroep hebben elk een eigen karakter, van topklinisch tot dagbehandeling tot basiszorg, en bieden je volop mogelijkheden. Interesse? Lees meer over deze vacature op onze site en solliciteer!

Werken bij een top 10-ziekenhuis? Ga naar werkenbijalysis.nl Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen

24

TvV oktober 2009 • KNOV

ZIEKENHUIS RIJNSTATE, ARNHEM

ZIEKENHUIS ZEVENAAR

KLINIEK VELP

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 25

ONDERWIJS

Tweede Nationale Congres Preconceptiezorg Suze Jans

Op 18 september jl. vond in Nieuwegein het tweede Nationale Preconceptiezorg Congres plaats, georganiseerd door de Stichting Preconceptiezorg. De stichting bestaat sinds 2006 en ziet het vooral als haar taak om de ontwikkelingen rondom preconceptiezorg kritisch te volgen en een beleidsmatige en wetenschappelijke vinger aan de pols te houden. Dit waren de woorden waarmee de voorzitter emeritus-professor Leo ten Kate de dag opende. In zijn inleidend betoog stipte hij kort de huidige stand van zaken aan. Preconceptiezorg is één van de aandachtsgebieden van de Landelijke Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte die naar verwachting aan het eind van dit jaar met een advies naar buiten zal komen.

is één van de instrumenten die ons kunnen helpen om de grote volksgezondheidsproblemen van dit millennium aan te pakken zoals obesitas, alcoholgebruik, chronische ziekten en kindermishandeling. En niet te vergeten problemen rondom de multiculturele samenleving in Nederland waarbij bepaalde groepen een gezondheidsachterstand hebben opgelopen. Dit zijn complexe problemen die niet het domein zijn van slechts één beroepsgroep en die juist het belang van goede samenwerking binnen de verloskundige keten benadrukken. Met deze keten hebben wij uitstekende resultaten geboekt op gebied van ‘oude’ volksgezondheidsdomeinen, zoals het vaccinatieprogramma en de deelname aan de neonatale screening. Buitendijk roept dan ook om vooral goed na te denken voordat we deze goedwerkende keten op de schop gooien.

Ethische kanttekeningen “Preconceptiezorg is niet in het belang van het kind”.

Daarnaast heeft de minister van Volksgezondheid het

Met deze opening zorgde de ethicus Marcel Verweij voor

RIVM gevraagd om te inventariseren hoe de doelgroep

enige opschudding in de zaal. Zelfs zijn vrouw had hem

het beste bereikt kan worden. Dit is een onderwerp wat

gewaarschuwd dat hij de deelnemers de zaal uit zou

veel mensen bezig houdt, ook de verloskundigen in het

jagen met deze stelling! Zijn betoog omvat twee centrale

veld die al preconceptiezorg geven. Het zal tevens het

ethische thema’s rondom de preconceptiezorg: namelijk

onderwerp zijn van het debat aan het eind van de dag.

morele verantwoordelijkheid en medicalisering. Vanuit de

Ondanks dat, volgens de voorzitter, preconceptiezorg

optiek van preventie van ziekte is preconceptiezorg goed

nog maar beperkt wordt uitgevoerd, zijn er toch ook

verdedigbaar, ongeacht wie het betreft. Echter precon-

enkele lichtpuntjes te vinden waaronder het voornemen

ceptiezorg heeft invloed op hoe het kind wordt gevormd:

van de WHO om een beleidsplan over preconceptiezorg

heeft het goede tanden of slechte tanden, is het dom of

te schrijven. Zij zien preconceptiezorg als een belangrijk

is het slim, wordt het een alcoholist of houdt het van

preventie-instrument.

verse groenten? De ouders hebben een voorkeur voor hoe hun kind er uit gaat zien, maar wat wenst dit kind zelf?

Public health

Daarbij komt, dat wanneer mensen toegang tot bepaalde

Dit is ook de mening van professor Simone Buitendijk die

kennis hebben, dit ook een zekere mate van verantwoor-

een zeer persoonlijk verhaal houdt over preconceptie-

delijkheid met zich meebrengt waarin tevens een oordeel

zorg. Als DES-dochter en als lid van de DES-actiegroep is

verscholen ligt. Immers, indien ouders invloed hebben op

zij zich zeer bewust van het belang van preconceptiezorg

de uitkomst van hun zwangerschap of de gezondheid

en de kwetsbaarheid van de foetus.

van hun kind, treft hun dan enige blaam wanneer deze

Alhoewel verloskundigen vooral individuele preconceptie-

uitkomsten minder goed blijken te zijn?

zorg geven, schetst Buitendijk vooral het beeld van

In een zaal vol toehoorders, overtuigd van het nut van

preconceptiezorg als onderdeel van ‘public health’, de

preconceptiezorg, stuit zijn betoog op onbegrip.

algemene openbare gezondheidszorg. Preconceptiezorg

Maatschappelijk bewustwordingsproces Suze Jans is verloskundig onderzoeker aan de VUmc en beleids-

De organisatie van de preconceptiezorg is onderdeel van

medewerker bij de KNOV

de besprekingen in de Taakgroep Organisatie van de TvV oktober 2009 • KNOV

25

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

14:32

Pagina 26

ONDERWIJS Landelijke Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte, waar-

perinatale gezondheid en zorg’ van het Erasmus MC in

van de heer Bos de voorzitter is. Dit maakt hem meteen

Rotterdam. Deze studie beoogt een samenhangende

tot een interessante spreker. Hij benadrukt echter dat hij

probleemanalyse te maken die het mogelijk moet maken

hier op persoonlijke titel spreekt en niet namens de taak-

effectief en efficiënt de gesignaleerde Nederlandse

groep. Als aan het eind van het jaar het advies van de

achterstand (met betrekking tot geboorteuitkomsten)

stuurgroep komt, dan moeten wij met z’n allen

teniet te doen. Voor de veldraadpleging die onderdeel

onmiddellijk aan de slag en niet zoals zo vaak gebeurt,

van deze studie is, worden naast zes expertgroepen ook

blijven hangen in een discussie over cijfers en belangen.

vijf thematische en zwangerschapsfase overstijgende

Door de drinkwatervoorziening in Nederland met pre-

expertgroepen samengesteld. Daarin komen ook organi-

conceptiezorg als preventie-instrument te vergelijken,

satorische aspecten van de zorg aan de orde. De studie

waarvoor de overheid verantwoordelijk is en die niet door

zal zes maanden in beslag nemen en afsluiten met een

de verzekeraar betaald zou moeten worden, is het duide-

eindrapportage die deze herfst wordt verwacht.

lijk dat hier ook de oud-directeur van Zorgverzekeraars Nederland (ZN) spreekt.

Bereiken van de doelgroep

Bos pleit voor een eenduidige creatieve aanpak waarbij

De dag wordt afgesloten met een paneldiscussie met als

de boodschap van preconceptiezorg los moet komen te

onderwerp: hoe bereiken we de doelgroep? De panel-

staan van de verschillende zorgdomeinen. Het vergroten

leden bestaan uit Inger Aalhuizen, verloskundige en

van de kennis rondom preconceptiezorg bij zowel de

beleidsmedewerker bij de KNOV, Fatma Alakay, coördina-

professionals als de burgers is van belang. Er moet een

tor VETC-programma bij het NIGZ (nationaal instituut

breed maatschappelijk bewustwordingsproces op gang

voor gezondheidsbevordering en ziektepreventie),

worden gebracht, waarvan het medisch inhoudelijke

professor Martina Cornel, hoogleraar Community

aspect slechts een onderdeel is. Ook de heer Bos pleit voor

Genetics bij het VUmc, Dineke Moerman, directeur van

een goede samenwerking tussen alle betrokken partijen

het Erfocentrum en Henriette Veldhuizen, programma-

en benadrukt de noodzaak voor landelijke richtlijnen.

coördinator bij het RIVM. Frappant is dat, net als tijdens de rest van de dag, ook hier geen vertegenwoordiger aanwezig is namens de cliënten of namens de doelgroep.

De middag wordt besteed aan een drietal workshops

Maar goed, wie is die doelgroep eigenlijk? Dat vraagt

verzorgd door onderzoekers die hun onderzoek op en

ook het panel zich af. Als we niet eens weten wie onze

rondom het gebied van preconceptiezorg presenteren.

doelgroep is, hoe weten we dan wie we op welke

De onderwerpen lopen uiteen van de discussie over het

manier moeten of kunnen bereiken? Ook blijken er als

al dan niet invoeren van een screeningsprogramma op

gevolg van ambtelijke starheid nogal wat hobbels te zijn

hemoglobinopathie, het gebruik van foliumzuur, pre-

die een creatieve aanpak in de weg staan.

conceptiezorg en werk, tot een studie over de counseling

De conclusie van het panel is dat er geen “yellow brick

van (on-)gezonde leefstijlfactoren.

road” (Oz!) naar preconceptiezorg leidt. Er zijn weliswaar

Een van de workshops is geheel gewijd aan de

veel wegen naar Rome, maar helaas nog vaak voorzien

Signalementstudie ‘kennislacunes preconceptionele en

van een bordje ‘verboden te betreden’. ■

© Cor Oosterwijk

Wetenschappelijk onderzoek

26

TvV oktober 2009 • KNOV

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 27

PRAKTIJK

"Mijn vrouw heeft nu twee centimeter ontsluiting" Soms moet je even de verloskamer af om op adem te komen voor/tijdens/na een partus en geen betere plek om dat te doen dan in de koffiekamer, samen met de pleegs. Het is daar vrijwel altijd gezellig. Op de koffiekamer worden foto's van kinderen/bruiloften/vakanties uitgewisseld (meestal in omgekeerde volgorde), ervaringen gedeeld, de laatste roddels besproken en natuurlijk ook mooie verhalen verteld. Als verloskundige kon ik de pleegs vermaken met verhalen omtrent het Spartaanse karakter van sommige thuispartussen ("Moet je dan echt hechten met een zaklantaarn?", "Beviel ze echt zonder matje op een leren bankstel?"). En omgekeerd hoorde ik verhalen aan over co-assistenten, die in plaats van in het perinatale gebied in de begeleidende hand van de gynaecoloog hadden geprikt etcetera. Zo vertelde eén van de verpleegkundigen eens het volgende verhaal. Op een tamelijk drukke dag ging voor de zoveelste keer de telefoon op de verloskamers. Verpleegkundige Mirella, met een warme molton onderweg naar VK4 nam hem in het voorbijgaan op. "Goedemorgen, verloskamers, met Mirella." De man aan de andere kant van de lijn stak meteen van wal met een verslag. "Goedemorgen, u spreekt met Adriaan van Diem. Mijn vrouw en ik verwachten ons eerste kindje. De vliezen zijn om veertien over drie vannacht gebroken, zij heeft weeën om de drie minuten. Ik heb net even gekeken en zij heeft nu twee centimeter ontsluiting." Die man is zeker huisarts of zo, dacht Mirella. Dát is even gemakkelijk! "We moeten zeker nog maar even wachten", stelde de heer van Diem uit zichzelf voor. "Dat lijkt me prima. Als ze zo'n centimeter of zeven heeft, moet u maar deze kant opkomen. En als er eerder iets is, kunt u natuurlijk ook altijd even bellen." "Dat is prima, dank u voor dit overleg. Ik ga nu weer naar mijn vrouw." Mirella schreef keurig op het bord: Mevrouw van Diem, G1P0, 10:00 ø 2 cm., # vl. Op VK4 legde Mirella een nog warme molton over de pas bevallen dame die haar dankbaar aankeek. Kon iedereen maar zelf thuis toucheren, dacht ze nog. Dat zou ons werk een stuk makkelijker maken…. Een kwartier later ging weer de telefoon. Nu nam Hanneke op, die samen met Mirella en nog een collega die dag dienst had. "U spreekt weer met Van Diem. De weeën zijn nu wel erg heftig en mijn vrouw heeft nu al zeven centimeter ontsluiting." Hanneke, die niet wist wie meneer van Diem was, maar wel de naam op het bord zag staan en het feit dat deze dame een kwartier geleden blijkbaar nog maar twee cm ontsluiting had, zei meneer van Diem maar snel met zijn vrouw richting ziekenhuis te komen. Ongeveer twintig minuten later lag mevrouw van Diem met een gezonde zoon in haar armen bij te komen. Ze was binnengekomen met VO en een staand caput. Meneer vertelde dat het nog helemaal niet gemakkelijk was geweest zijn vrouw in en uit de auto te krijgen. Dat kon Hanneke zich voorstellen. Er moesten nog een paar hechtinkjes gezet worden, maar een half uurtje later zaten de kersverse TvV oktober 2009 • KNOV

27

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 28

PRAKTIJK ouders uit te puffen onder het genot van een kopje thee en beschuit met blauw-witte muisjes. Hanneke had geen informatie kunnen vinden in de papieren over het beroep

Borstvoeding, onze mo

van meneer van Diem en wilde toch nog wel even weten hoe het zat. "Bent u zelf ook verloskundige, of huisarts?"

Pauline Kranendonk

vroeg ze.

al bij twee centimeter naar het ziekenhuis!" ■

De jaarlijkse Wereldborstvoedingweek ligt net achter ons. Dit jaar was het thema: ‘Borstvoeding, de moeite waard’. Daarmee wordt gedoeld op situaties waarin borstvoeding niet vanzelf gaat en moeite vraagt van de vrouw in kwestie maar ook van haar zorgverlener. Wij dus! In de reeks van artikelen over borstvoeding die dit en vorig jaar in ons tijdschrift is verschenen, kwam naar voren dat verloskundigen nog te weinig het belang van borstvoeding aan hun cliënten kenbaar maken. Uit onderzoek door verloskundestudenten in Maastricht, bleek dat 40 % van de ondervraagde vrouwen niet wist hoe hun verloskundigen over borstvoeding denken [Vromen et al, 2008].

Nyx

Lactatiekundige Gonneke van Veldhuizen en diëtist

Meneer van Diem keek haar wat vreemd aan. "Nee hoor, ik ben boekhouder." "Maar hoe wist u dan hoeveel ontsluiting uw vrouw had?" "O, dat heb ik gewoon gemeten", zei meneer van Diem, alsof dat de normaalste zaak van de wereld was. "Hiermee." En uit zijn zak haalde hij een duimstok. In Hannekes hoofd werkten wat radertjes op topsnelheid en na enige tijd volgde er de klik. Plotseling zag ze voor zich hoe mevrouw van Diem thuis op haar rug lag te persen en meneer van Diem daarnaast met zijn duimstok, terwijl hij tijdens een perswee secuur het zichtbare gedeelte van het caput in vulva meette. Ze moest straks toch maar eens wat uitleggen aan dit echtpaar… "Ik zal je één ding zeggen", zei mevrouw van Diem met een blik op de duimstok. "Volgende keer gaan we echt

Stefan Kleintjes[2008] merken terecht op dat vrouwen alleen

VERLOSKUNDIGEN

een geïnformeerde keuze kunnen maken voor borst- dan Verloskundige Praktijk Amstelveen, Laan van de Helende Meesters 431 Wij zijn op zoek naar een 4e maat om ons team te versterken. • Werkgebied is Amstelveen en Ouderkerk aan de Amstel • 420 - 440 zorggevallen per jaar • Fijne praktijkassistente • Echoapparaat in eigen praktijk

We zoeken een verloskundige met het volgende profiel. • Zorgzaam en cliëntgericht, • Collegiaal en sociaal, • Flexibel en betrouwbaar, • Enthousiasme voor de eerstelijns verloskunde, • Geïnteresseerd in innovatie en kwaliteitsverbetering.

wel flesvoeding als zij alle feiten kennen. En daarin laten wij als verloskundigen nog wel eens een steekje vallen. Ook Pauline Kranendonk pleit, vanuit het perspectief van een borstvoedende moeder, voor een actieve stellingname van professionals voor borstvoeding. Op een borstvoedingscongres in 2005 hield zij een voordracht waarin zij de vraag behandeld of en hoe zorgverleners borstvoeding kunnen stimuleren. Hoewel de voordracht vier jaar geleden plaatsvond, is de inhoud nog steeds actueel. Hier volgt een verkorte versie van de presentatie van Pauline Kranendonk.

Stellingname Voordat we ons afvragen hóe zorgverleners borstvoeding kunnen promoten, moeten we onszelf de principiële vraag stellen of dat überhaupt hun taak is. Moeders

Als je nog geen echodiploma hebt, verwachten we dat je bereid bent om een basis echodiploma te behalen. Heb je interesse om onze nieuwe collega te worden, dan ontvangen we graag je sollicitatie per post of e-mail.

moeten de keuze voor borst- of kunstvoeding immers vrij kunnen maken. Kunnen zorgverleners borstvoeding promoten zonder aan die keuzevrijheid te tornen? Het antwoord op deze vraag is ja. Sterker nog: er kan juist geen sprake zijn van een vrije keuze als zorgverleners geen duidelijk standpunt ten gunste van borstvoeding

Verloskundige praktijk Amstelveen T.a.v. Susan Schrama, Søs Astrup, Veronique Wolbers. Laan van de Helende Meesters 431 1186DK Amstelveen [email protected]

innemen en als zij moeders niet volledig informeren over de feiten. Zorgverleners moeten geen neutrale houding Pauline Kranendonk is vertaalster en schrijft regelmatig voor boestvoeding.com

28

TvV oktober 2009 • KNOV

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 29

PRAKTIJK

o eite waard!

Pauline Kranendonk schrijft regelmatig over borstvoeding op de website www.borstvoeding.com. Vanuit het

ten opzichte van borstvoeding aannemen: borstvoeding

perspectief van een borstvoedende moeder

is immers een gezondheidskwestie. Dit houdt niet in dat

pleit zij voor een actievere stellingname van

de moeder onder druk moet worden gezet om koste wat

professionals voor borstvoeding.

kost borstvoeding te geven. Maar het betekent wel dat zij recht heeft op volledige informatie over de mogelijke gezondheidsrisico's als zij geen borstvoeding geeft.

ken zijn duidelijk in het voordeel van borstvoeding:

Alleen dan kan zij een vrije keuze maken.

wetenschappelijk onderzoek heeft ruimschoots bewezen dat borstgevoede baby's het beter doen dan flesgevoede

Risico’s

baby's. Ze zijn minder vaak en minder lang ziek en hebben

Ik weet het, het is niet politiek correct te spreken over de

een verlaagd risico op een lange lijst van ziektes en aan-

risico's van het niet geven van borstvoeding, laat staan

doeningen. En niet alleen dat: ze hebben een hoger IQ

over de risico's van kunstvoeding. Sommigen van u zullen

en een beter ontwikkeld immuunsysteem. Ze krijgen

waarschijnlijk ook weerstand voelen tegen deze woord-

minder vaak bepaalde vormen van kanker en hebben

keuze. Maar waarom hebben wij er moeite mee te praten

zelfs een lager sterftecijfer.

over risico’s als het gaat over borstvoeding – of beter gezegd: geen borstvoeding? Tenslotte hebben we het

De norm

ook over de risico’s van roken tijdens de zwangerschap

Of je nu spreekt van de voordelen van borstvoeding of

en het op de buik leggen van de baby en hebben we het

de nadelen of risico's van kunstvoeding, inhoudelijk is

niet over de ‘voordelen’ van niet roken en de rugligging.

het precies dezelfde boodschap. Je vergelijkt de gezond-

Waarom voelt dat bij borstvoeding anders? Het is tenslotte

heidsuitkomsten van borstgevoede met die van fles-

net zo goed een kwestie van statistieken. En de statistie-

gevoede kinderen. Toch is het effect volkomen anders. Als men zegt dat borstvoeding "beter" is, gebruikt men kunstvoeding als de norm waarmee borstvoeding wordt vergeleken. Maar biologisch gezien is borstvoeding de norm en moeten alle andere voedingswijzen daartegen worden afgezet. Zo bekeken zijn de gezondheidsuitkomsten van borstgevoede baby’s niet ‘beter’ maar normaal. Borstkinderen zijn niet minder vaak en minder lang ziek: baby's die geen borstvoeding krijgen, zijn vaker en langer ziek en hebben een verhoogd risico op een groot aantal aandoeningen. Zij hebben een lager IQ, een gebrekkig immuunsysteem en een hoger sterftecijfer.

Harde woorden Dat zijn harde woorden. Ik was geshoqueerd toen ik deze feiten voor het eerst vernam. Ik kon niet geloven dat ik, die me zo goed over borstvoeding had geïnformeerd, nog nooit gehoord had over deze gezondheidsrisico's. En behalve geshoqueerd was ik ook boos. Waarom had niemand me dit ooit verteld? Ik had niettemin de keuze voor borstvoeding gemaakt en ik heb het geluk gehad dat de borstvoeding ondanks de nodige obstakels voor mij goed is verlopen. Maar een echte vrije keuze is het

© Nationale Beeldbank

niet geweest. Daarvoor ontbrak mij essentiële informatie. De redenen die ik had gelezen om borstvoeding te geven, waren dat het gratis is en altijd op temperatuur en dat het zo intiem is. Nergens had ik gelezen over de verschillen in morbiditeit en mortaliteit tussen borst- en flesgevoede kinderen, terwijl dat juist de informatie was TvV oktober 2009 • KNOV

29

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 30

PRAKTIJK die ik nodig had gehad om mijn keuze te maken. Zonder

voeding is ook doorslaggevend voor het verlóóp van de

die informatie is een vrije keuze een illusie.

borstvoeding, zo is uit een onderzoek uit 2004 gebleken [Van Rempel et al, 2004]. Dit onderzoek vermeldde twee

Recht op goede begeleiding

concrete adviezen die de rol van de partner positief

Wat is er nog meer nodig om een daadwerkelijke vrije

beïnvloeden. Ten eerste is het belangrijk de partner met

keuze mogelijk te maken? De voorwaarden moeten

wetenschappelijk bewijs te overtuigen van het belang

aanwezig zijn om borstvoeding te geven. Borstvoeding

van borstvoeding om een positieve houding ten opzichte

móet niet, maar het moet het wel mógen. We weten dat

van borstvoeding aan te moedigen. Ten tweede moet de

het overgrote deel van de moeders borstvoeding wil

partner worden voorgelicht over hoe eventuele borst-

geven. [Lanting et al, 2005] We weten ook dat de borst-

voedingsproblemen kunnen worden opgelost. Hierin

voedingscijfers binnen enkele maanden tot een bedroe-

kunnen zorgverleners een belangrijke rol spelen en een

vend niveau kelderen: met zes maanden krijgt nog maar

positieve houding van de partner ten opzichte van borst-

één op de vier baby's volledige borstvoeding [Lanting et

voeding stimuleren. Daarmee vergroten zij de kans op

al, 2005]. Blijkbaar zijn er factoren die de borstvoeding

een goed verloop van de borstvoedingsperiode..

effectief tegenwerken, waardoor veel vrouwen er voortijdig mee ophouden. Als het op borstvoeding aankomt,

De omgeving

heeft de moeder geen plicht, maar een recht: het recht

De omgeving: dat zijn de familie, vrienden en vriendinnen,

op goede begeleiding, informatie en morele onder-

buren, collega's, winkelpersoneel enzovoorts. Met andere

steuning bij de borstvoeding.

woorden: iedereen die een mening over borstvoeding

Dit recht van de moeder op goede begeleiding, informatie

heeft. Met name vrouwelijke familieleden en vriendinnen

en morele steun impliceert onder andere een verplichting

willen nogal eens advies geven over borstvoeding, maar

voor de zorgverlener. Voor zorgverleners is borstvoeding

dat advies is niet altijd even bemoedigend of correct.

allesbehalve vrijblijvend. Zonder hun goede zorg redden

In het gunstige geval geven ze de moeder morele en

veel moeders het simpelweg niet. Sterker nog: zorgverleners, die te weinig kennis van borstvoeding hebben, kunnen de borstvoeding onbedoeld tegenwerken en zelfs volledig om zeep helpen. Kortom, de keuzevrijheid

Sterker nog: zorgverleners, die te weinig kennis van borstvoeding hebben,kunnen de borstvoeding onbedoeld tegenwerken en zelfs volledig om zeep helpen.

van moeders is voor een deel afhankelijk van de houding van zorgverleners. Om die keuzevrijheid te waarborgen moeten zorgverleners: • zich duidelijk vóór borstvoeding uitspreken, omdat het een gezondheidskwestie is; • moeders volledig informeren over de gezondheidsgevolgen van hun keuze; • zorgen dat zij voldoende kennis over borstvoeding hebben om moeders goed te kunnen begeleiden.

Beïnvloedende factoren en de rol van de zorgverlener Met de keuze voor borstvoeding wordt niet alleen het besluit om borstvoeding te willen geven bedoeld, maar ook het besluit om daarmee dóór te gaan. Als een moeder tegen obstakels aanloopt, kan het namelijk betekenen dat ze elke dag opnieuw moet kiezen voor borstvoeding. Om de rol van zorgverleners te kunnen plaatsen, zet ik de verschillende factoren die de keuze van de moeder beïnvloeden op een rijtje. besluit van de moeder om borstvoeding te geven. Als de moeder denkt dat haar partner negatief tegenover borstvoeding staat, is dat zelfs de belangrijkste reden om direct voor kunstvoeding te kiezen [Arora et al, 2000]. Maar de houding van de partner ten opzichte van borst30

TvV oktober 2009 • KNOV

© Nationale Beeldbank

De partner is de eerste en belangrijkste factor in het

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 31

PRAKTIJK praktische steun, maar vaker zijn ze een doorgeefluik van

wanneer nodig een hart onder de riem gestoken, wat

fabeltjes en foute adviezen.

een stimulans kan zijn voor hun zelfvertrouwen.

De zorgverlener kan hierin bijvoorbeeld een rol spelen door de moeder van correcte informatie te voorzien en

De werkgever

fabeltjes te ontkrachten. Maar het is vooral belangrijk

De werkgever komt pas na enkele maanden in beeld

haar zelfvertrouwen te versterken, zodat zij weerbaarder

voor de vrouwen die weer aan het werk gaan. Na de

wordt tegen negatieve invloeden uit haar omgeving.

vierde maand is dit een van de redenen om te stoppen

Cruciaal voor het zelfvertrouwen van de moeder is morele

met borstvoeding [Lanting et al, 2005]. Maar het is

steun. Zonder morele steun zal haar zelfvertrouwen

mogelijk dat het vooruitzicht weer aan het werk te gaan,

eerder inzakken en zal ze sneller geneigd zijn de borst-

al in een vroeger stadium de keuze voor borstvoeding

voeding op te geven, maar met een arm om haar

beïnvloedt. Een moeder die bijvoorbeeld rond de zes

schouder op het juiste moment zal ze eerder doorzetten

weken denkt dat ze te weinig melk heeft, zal eerder

als het tegenzit.

geneigd zijn te stoppen met borstvoeding als ze weet dat

Morele steun is iets wat de zorgverlener om praktische

ze vier weken later toch gaat afbouwen.

redenen maar beperkt kan geven. Vaak beperkt het

De zorgverlener kan deze keuze beïnvloeden door

contact zich tot een of meer consulten, waarna de

informatie te geven over de mogelijkheden om onder

moeder naar huis gaat en de invloeden van haar partner

werktijd af te kolven of te voeden en door te wijzen op

en omgeving zich weer laten gelden. Maar de zorg-

het belang van doorgaan met borstvoeding. Als kolven

verlener kan er wel indirect toe bijdragen dat de moeder

of voeden onder werktijd geen optie is, kan de moeder

zelf zorgt voor voldoende morele steun.

geïnformeerd worden over de mogelijkheid gedeeltelijk borstvoeding te blijven geven.

Boezemvriendin

Ook hier is morele steun van medemoeders cruciaal.

Iedere zwangere vrouw en jonge moeder zou een

Niemand kan een moeder er beter van overtuigen dat

‘boezemvriendin’ moeten hebben die haar bijstaat in de

kolven in bijvoorbeeld het onderwijs prima te doen is dan

borstvoeding. Een boezemvriendin hoeft geen goede

een moeder die dat zelf heeft gedaan. Met name het

vriendin te zijn. Het is bij voorkeur een vrouw van

Borstvoedingsforum (www.borstvoedingforum.nl) vervult

dezelfde generatie die – en dat is een absolute voor-

wat dit betreft een unieke functie vanwege het grote

waarde – een positieve ervaring met borstvoeding heeft.

aantal moeders dat er actief is: dat maakt de kans

De boezemvriendin onderhoudt actief contact met de

moeders in een vergelijkbare situatie te treffen ongekend

moeder. Vrouwen die pas bevallen zijn, nemen niet vaak

groot. Maar ook de boezemvriendin en de borstvoedings-

zelf het initiatief om contact op te nemen met degenen

organisaties kunnen de moeder het duwtje in de rug

die hun hulp hebben aangeboden. "Je kan me altijd

geven dat ze nodig heeft om deze drempel te nemen.

bellen" is goedbedoeld, maar niet effectief genoeg. De belangrijkste taak van de boezemvriendin is het zelf-

Borstvoeding en kinderopvang

vertrouwen van de moeder te versterken, door haar te

Voor werkende moeders is de kinderopvang een andere

vertellen dat ze het heel goed doet, een luisterend oor te

factor die van invloed kan zijn op de borstvoeding. Een

bieden en haar twijfels en onzekerheden weg te nemen.

‘borstvoedingsvriendelijke’, crèche kan een stimulans zijn

De zorgverlener kan het idee van de ‘boezemvriendin’ bij

om door te gaan met kolven op het werk en met borst-

de moeder introduceren. Zij kan vragen of er iemand in

voeding. Daarentegen kan een crèche waar de moeder

haar omgeving is met een positieve borstvoedings-

gevraagd wordt zich in een kantoortje terug te trekken

ervaring die haar moreel en praktisch kan ondersteunen.

om haar baby te voeden ontmoedigend werken. Ook

De zorgverlener kan de moeder adviseren om met deze

hier is de rol van de zorgverlener beperkt. Maar de zorg-

vriendin concreet af te spreken dat zij de borstvoeding

verlener kan de moeder praktische informatie geven over

actief zal ondersteunen. Op deze manier wordt de

‘Borstvoeding en kinderopvang’. Ook hier is morele steun

moeder er ook van bewust gemaakt dat borstvoeding

cruciaal.

meer dan een technische kwestie is en dat morele steun onmisbaar is voor het slagen van de borstvoeding.

De media

Om een breder netwerk van morele steun te creëren,

Met de media bedoel ik de media in zo breed mogelijke

kan de zorgverlener de moeder aanraden contact op te

zin en de manier waarop de media de beeldvorming over

nemen met een borstvoedingsorganisatie. Voor vrouwen

borstvoeding beïnvloedt. Een positief artikel over kolven

die vertrouwd zijn met internet, is het Borstvoedingsforum

op het werk, een negatief verhaal over voeden in het

een absolute aanrader. Want daar kunnen moeders

openbaar of een tirade tegen de ‘borstvoedingsmaffia’…

ervaringen uitwisselen met andere moeders en krijgen ze

Maar ook de manier waarop borst- of kunstvoeding in TvV oktober 2009 • KNOV

31

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 32

PRAKTIJK bijvoorbeeld soapseries naar voren komt of waarop

voorlichtingsvideo's voor zwangeren in samenwerking

bekende Nederlanders zich uitlaten over borstvoeding.

met de kruisvereniging. Zij organiseert geaccrediteerde

Het draagt allemaal bij tot het beeld dat de moeder zich

workshops en cursussen voor kinderartsen. Eén fabrikant

– vaak onbewust - vormt over borstvoeding.

heeft zelfs een 'loyaliteitsprogramma' voor wat het zijn

Naast de algemene media zijn er ook boeken en tijd-

'medische relaties' noemt.

schriften die specifiek over zwangerschap en baby's

Het doel van deze marketingstrategie is de adviesvoor-

gaan. De borstvoedingsinformatie in veel boeken en tijd-

keur van zorgverleners te beïnvloeden. Zorgverleners zijn

schriften is van wisselende kwaliteit. Daarnaast worden

uitermate interessant voor de fabrikant omdat zij in een

vrijwel alle tijdschriften over zwangerschap en baby's

positie verkeren waarin zij de voedingskeuze van een

gesponsord door kunstvoedingfabrikanten. Deze fabri-

groot aantal moeders beïnvloeden.

kanten hebben vaak ook een contract met de uitgever

Deze marketingstrategie heeft in de jaren '70 en '80

waardoor ze de redactionele inhoud kunnen beïnvloeden.

zwaar onder vuur gestaan en werd ook door de World

Via de combinatie van redactionele inhoud en advertenties

Health Organisation (WHO) veroordeeld, vooral vanwege

wordt kunstvoeding gepromoot.

de hoge babysterfte die het gevolg was in de Derde

Ik kan me nog goed een artikel herinneren dat ik tijdens

Wereld. Dit leidde in 1981 tot de WHO-code, een wereld-

mijn eerste zwangerschap las onder de veelzeggende

wijde gedragscode waarin onder andere is vastgelegd

titel: ‘Beter een blije fles dan een boze borst’. Onbewust

aan welke regels de kunstvoedingsproducenten en zorg-

ondermijnde het lezen van dit artikel en artikelen in

verleners zich moeten houden. De plichten van zorg-

andere tijdschriften het vertrouwen in mijn vermogen om

verleners zijn vastgelegd in artikel 7 van de code.

borstvoeding te geven en voor ik het wist zei ik dat ik

Om ongewenste beïnvloeding door de kunstvoedings-

ging ‘proberen’ borstvoeding te geven. De tijdschriften

industrie te voorkomen, zouden alle zorgverleners zich

zijn dus een bijzonder effectief marketingmiddel van

aan dit artikel moeten houden.

kunstvoedingproducenten. Gezien de borstvoedingsideale wachtkamerlectuur.

Hoe kan de zorgverlener borstvoeding op een positieve manier stimuleren?

Veel zwangere vrouwen en moeders gaan ook op inter-

Aangezien verreweg de meeste moeders borstvoeding wil-

net op zoek naar informatie over zwangerschap, baby's

len geven, is het meestal niet nodig moeders te overtuigen

en borstvoeding. Voor websites geldt hetzelfde als voor

van het belang van borstvoeding. Zorgverleners kunnen

tijdschriften: verreweg de meeste worden gesponsord

borstvoeding dan ook het beste stimuleren door ervoor te

door fabrikanten van kunstvoeding en dit komt ook tot

zorgen dat aan de basisvoorwaarden wordt voldaan:

uiting in de inhoud.

• goede begeleiding;

De zorgverlener heeft niet veel invloed op wat een moeder

• betrouwbare informatie;

buiten zijn of haar wachtkamer leest, maar een goede

• morele steun.

zorgverlener kan natuurlijk wel enkele goede boeken

Als die voorwaarden aanwezig zijn, hoeft een moeder

over borstvoeding aanbevelen en bijvoorbeeld het tijd-

niet meer elke dag opnieuw voor borstvoeding te kiezen.

schrift 'BV Borstvoeding' en folders van borstvoedings-

Dan gaat ze er vanzelf mee door totdat zijzelf of haar

organisaties aan de moeder meegeven om tegenwicht

kind het niet meer wil. En dan pas is er sprake van echte

te bieden aan het reclamegeweld van de kunstvoedings-

keuzevrijheid. ■

ondermijnende boodschap zijn deze bladen dus geen

industrie.

Verwijzingen De invloed van de fabrikanten van kunstvoeding

Arora S, McJunkin C, Wehrer J, Kuhn P. (2000). Major factors influencing

Zeker niet de minst belangrijke factor die van invloed is

Baumslag N, Michels DL. (1995). Milk, Money and Madness: The Culture

op de keuze voor borstvoeding zijn de kunstvoeding-

and Politics of Breastfeeding. Westport: Bergin & Garvey.

fabrikanten. Moeders en baby’s worden vanuit alle hoeken

Lanting CI, Wouwe JP van. (2005). Borstvoeding in Nederland, een nade-

belaagd door reclame voor kunstvoeding [Baumslag et al,

supply. Pediatrics;106(5):E67

re beschouwing. 2005, achtergrondkenmerken, redenen en motieven, en het effect van het BFHI. Leiden: TNO-KvL, Publ. nr. 2005.080.

1995]. De gezondheidszorg speelt een centrale rol in de

Rempel LP, Rempel JK. (2004). Partner Influence on Health Behavior

marketing van kunstvoeding. De industrie sponsort

Decision-Making: Increasing Breastfeeding Duration. Journal of Social and

wetenschappelijk onderzoek, beroepsorganisaties, conferenties, doctoraten en studieboeken. Zij geeft een maan-

Personal Relationships, February 1, 21(1): 92 – 111 Van Veldhuizen-Staasen G, Kleintjes S.(2008).Moedermelk, volwaardige zuigelingenvoeding. Tijdschrift voor Verloskundigen; 10 (33):27-31

delijks ‘praatje over voeding’ voor coassistenten, trakteert

Vromen A, Pepels L, van der Burg J, Rozendo A, van Limbeek E, Ausems

kraamverzorgenden op een pannenkoekenfestijn en deelt

M. (2008). Opleidingsniveau en intentie om borstvoeding te geven.

gratis proefmonsters uit aan verloskundigen. Zij sponsort 32

breastfeeding rates: Mother's perception of father's attitude and milk

TvV oktober 2009 • KNOV

Tijdschrift voor Verloskundigen; 10 (33):33-38

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

14:32

Pagina 33

PRAKTIJK

Diëtist en verloskundige versterken elkaars werk Anneke Geerts en Christel Vondermans

Zwangeren hebben recht op een goede (voedings)zorg. Daarom is samenwerking tussen diëtist en verloskundige belangrijk. Hoe minder stappen een vrouw moet maken om bij de diëtist te komen, des te beter. Daarom zouden verloskundige en diëtist geprotocolleerde afspraken met de huisarts moeten maken. ‘Wat kan de diëtist van mij overnemen, want gedragsverandering bewerkstelligen, dat lukt mij niet!’ Dat vroeg verloskundige Lotte Ouwehand (Verloskundigenpraktijk Nicolaas Witsenkade, Amsterdam) zich af tijdens een van de workshops ‘Vraag het de Expert: Zwangerschap’ die in mei en juni 2009 zijn gehouden. ‘En ik denk dat een voedingsanamnese door de diëtist ook wel meer op zal leveren. Want als ik aan de aanstaande zwangere of zwangere vraag eet je gezond?, dan hoor ik zelden nee.’ Er zijn aparte bijeenkomsten voor diëtisten en verloskundigen georganiseerd maar ook één gezamenlijke voor zowel diëtisten als verloskundigen. Ze zijn een stimulans om de beide beroepsgroepen met elkaar in gesprek te brengen. De verloskundige krijgt een update van de standaard voedingsadviezen tijdens de zwangerschap, de diëtist neemt kennis van de zorg die verloskundigen verlenen en ze vragen zich af op welke manier zij elkaars werk kunnen versterken. Een impressie van de diverse workshops.

De afgelopen maanden zijn op diverse plaatsen in Nederland ‘Vraag het de Expertworkshops’ voor diëtisten en verloskundigen gehouden. Zwangeren hebben recht op een goede (voedings)zorg. Daarom is samenwerking tussen diëtist en verloskundige belangrijk. Een impressie van de diverse bijeenkomsten.

een ongezond eetpatroon heeft. ‘Sinds de jaren tachtig is er een kwalitatieve verschraling van de voeding. Mensen eten te veel en te eenzijdig.’ Steegers heeft een helder advies aan paren met kinderwens. ‘Bezint eer gij bemint’. Eigenlijk is het heel globaal wat verloskundigen aan voedingsvoorlichting geven, merkt ze op. ‘Het gaat vooral over wat slecht is voor een zwangere, maar wat goed is, dat weet ik eigenlijk niet.’

Borstvoeding verkleint risico op overgewicht Kinderarts prof.dr Henriëtte Delemarre (Leids Universitair Medisch Centrum) zei tijdens een van de bijeenkomsten voor verloskundigen over gezond eten onder andere: ‘Dat is niet eten voor twee. En het betekent bijvoorbeeld dat je voldoende vitamines en mineralen moet zien Lotte Ouwehand: ‘Wat kan de diëtist van mij overnemen, want gedragsverandering bewerkstelligen, dat lukt mij niet!’

Elk kind heeft recht op een goede start Arts-epidemioloog dr Régine Steegers-Theunissen (Erasmus MC, Rotterdam) haalde onderzoek aan van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2007) waaruit blijkt dat van de reproductieve populatie (15-45 jaar) in Nederland 34% rookt, dat 85% alcohol gebruikt en 50% Anneke Geerts is diëtiste en auteur, Christel Vondermans is diëtiste, auteur en een van de drijvende krachten achter Scriptum, communicatie over voeding. Dit artikel verscheen eerder in VoedingsMagazine 4 – 2009.

TvV oktober 2009 • KNOV

33

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 34

PRAKTIJK binnen te krijgen. Ik merk dat je gezond eten vaak moet

(nadruk op basisvoeding, beperking van verzadigd vet en

uitleggen aan de huidige vrouwen. ’Ze ging uitgebreid in

suiker, geen beperking van onverzadigd vet) komt het

op het probleem van overgewicht en obesitas. ’Waar ik

voor dat ze minder aankomen of zelfs afvallen. Ook bij

me ongerust over maak is dat het aantal jongens en

geringe of geen gewichtstoename betekent dit dat de

meisjes met een te hoog lichaamsgewicht nog steeds zo

moeder zelf in gewicht afneemt.

sterk toeneemt. Terwijl er op heel veel fronten veel aan-

De diëtist kan vrouwen met overgewicht of bij een te

dacht aan het probleem wordt besteed, is de prevalentie

snelle gewichtstoename (ook bij een eerdere zwanger-

bij jongens inmiddels 11% overgewicht en 4% obesitas,

schap) helpen, hield ze de verloskundigen voor. ‘Diëtisten

bij meisjes zelfs nog hoger: 14% overgewicht en 4%

zijn beslist geen strenge vrouwen die van alles verbieden.

obesitas (4-16 jarigen). Wat hebben we te bieden aan

Ze zoeken naar oplossingen op maat, dus samen met de

die circa 400.000 te dikke kinderen in Nederland? En hoe

cliënt. Die advisering wordt door de verzekering in elk

leg je uit aan ouders wat de achtergronden van het

geval vergoed voor 4 uur per kalenderjaar. Dat biedt

probleem zijn, welke leefstijl daar wat aan kan doen!’

verloskundigen en diëtisten veel mogelijkheden, niet

Henriëtte Delemarre haalde onderzoek aan waaruit blijkt

alleen bij bewaking van het gewicht, maar ook bij onder-

dat borstvoeding het risico op overgewicht kleiner maakt.

liggende ziektes of vegetarische eetgewoonten.’

‘Er is een enorm verschil tussen kinderen die borstvoeding of flesvoeding hebben gehad. Onder kinderen die met de

Nog geen 100 gram groente per dag

fles zijn gevoed komt obesitas veel meer voor. Ook de

Anita Badart benadrukte de noodzaak van voedings-

duur van de borstvoeding is belangrijk: hoe langer des te

voorlichting. ‘Als je de gegevens van de Voedsel-

minder kans op obesitas. Voor borstvoeding moet het

consumptiepeiling (2003) onder jonge vrouwen bekijkt

kind toch meer moeite doen en als het genoeg heeft

dan zie je dat ze nog geen 100 gram groente per dag

stopt het met drinken.’ Ze waarschuwde de verloskun-

gebruiken. Dat is heel erg triest. Hetzelfde geldt voor

digen voor de alledaagse praktijk van flesvoeding. ‘Bij de

de consumptie van fruit en ook de aanbeveling van

geboorte heeft het kind nog geen verzadigingsgevoel.

450 gram zuivel per dag wordt niet gehaald.’

Als bij flesvoeding elke keer wat extra - bijvoorbeeld

Veel consumenten in de westerse samenleving eten wel

10 ml of een hogere concentratie via een extra schepje –

aanzienlijke porties, maar hun voeding bevat naar ver-

wordt gegeven, dan stelt het verzadigingsmechanisme

houding (gemeten naar de hoeveelheid energie) weinig

zich in op een hoger niveau.’ En zei ze: ‘Verloskundigen,

nutriënten. De voorziening in belangrijke voedingsstoffen

jullie hebben te maken met zwangere vrouwen die uiter-

schiet tekort, zeker in de fase van (pre)zwangerschap.

mate gemotiveerd zijn. Hoe eerder we gezond gedrag

Voedingsvoorlichters proberen daar verbetering in te

propageren, des te beter. Preventie is echt heel, heel

brengen door consumenten voor te lichten: maak de

belangrijk. Leg hen uit wat een goede voeding is en op

gezonde keuze de gemakkelijke keuze. Als leidraad

welke manier je overgewicht kunt voorkomen.’

kiezen professionals tegenwoordig vooral de NNR Score (Naturally Nutrient Rich Score). Die score beoordeelt de

Zwangerschap en overgewicht

kwaliteit van voedingsmiddelen aan de hand van het niveau van 14 nutriënten die een gunstig effect hebben

Preconceptionele

Advies

op de gezondheid. Magere yoghurt heeft bijvoorbeeld

BMI (kg/m2)

gewichtstoename (kg)

een heel hoge score, kaas iets lager (relatief veel energie)

<19,8

12,5-18

maar levert wel veel nutriënten, gezoete frisdrank heeft

19,8-26

11,5-16

een uiterst lage score. De kwaliteit van de voeding kan

26,1-29,9

7-15

enorm worden verbeterd. Anita Badart presenteerde de

>29,9

minimaal 6

uitkomsten van anamneses (een samenwerking tussen de NZO en de Haagse Hogeschool afdeling Voeding en Diëtetiek) die diëtisten voorafgaand aan de verschillende

34

Voor vrouwen met overgewicht

workshops hadden afgenomen bij hun zwangere cliënten.

Verloskundigen willen ook graag weten wat de beste

Badart gebruikte de gegevens van 75 vrouwen.

advisering is aan vrouwen met overgewicht. Anita

‘Opvallend is dat 61 vrouwen niet de aanbevolen

Badart, diëtist en lactatiedeskundige (Voedingspraktijk

dagelijkse hoeveelheid van 6 tot 7 sneden brood aten.

Rond & Gezond, Geulle). Gebruik de BMI van voor de

Daarnaast haalden 42 vrouwen niet de aanbevolen

zwangerschap als uitgangspunt voor de gewichtstoename,

200 gram groente en 44 van de 75 vrouwen kregen

is haar advies. ‘Het is het beste als je volgens die richtlijnen

niet de geadviseerde 450 ml zuivel binnen.’ Slechts 5

te werk gaat.’ Als zwangere vrouwen met overgewicht

van de zwangeren hadden de dag waarop de voedings-

naar aanleiding van de adviezen gezonder gaan eten

anamnese was afgenomen, vis gegeten.’

TvV oktober 2009 • KNOV

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 35

PRAKTIJK De dagelijkse praktijk en de aanbevelingen

kun je geprotocolleerde afspraken maken met de huisarts. In zo’n protocol wordt in samenspraak met de huisarts vastgelegd wanneer de verloskundige mag doorver-

Uit de Voedselconsumptiepeiling (2003)

wijzen als hij of zij vindt dat een verwijzing geïndiceerd

onder jonge vrouwen (19-30 jaar, n=398)

is. Mocht een verzekeraar toch moeilijk doen, dan wil de

blijkt onder andere dat de gemiddelde dage-

arts achteraf vast nog wel een verwijzing schrijven als

lijkse inname totaal vet 34 energieprocent is

een en ander volgens protocol is uitgevoerd. En anders

met een aandeel verzadigd vet van 13 ener-

mag je naar de NVD stappen!’ Alle deelnemers ontvin-

gieprocent (Rìchtlijnen Goede Voeding < 10

gen een conceptoverzicht van afkappunten die laten zien

energieprocent). De hoeveelheid voedings-

wanneer doorverwijzing naar de diëtist noodzakelijk is.

vezel bedraagt 2,1 g/MJ (RGV 3,4 g/MJ),

In het overzicht zijn onderliggende ziektes opgenomen

calcium 935 mg (RGV 1000 mg), ijzer 9,4 mg

zoals diabetes, eetstoornissen, voedselovergevoeligheid,

(RGV 15 mg) en de hoeveelheid foliumzuur

(dreigend) nierfalen, darmziekten en chronische obstipatie.

153 mcg (RGV 300 mcg).

Overgewicht (vóór de zwangerschap een BMI van 25 of meer en een buikomvang van minstens 88 cm), ongewenste grote gewichtstoename bij een eerdere zwanger-

Geprotocolleerde afspraken met de huisarts

schap en ondergewicht zijn hoogrisicofactoren om door

Zwangeren hebben recht op een goede (voedings)zorg,

te verwijzen naar de diëtist. Lotte Ouwehand: ‘Als verlos-

daarom is samenwerking tussen diëtist en verloskundige

kundigen leerden we tijdens de opleiding vooral dat

belangrijk. Lotte Ouwehand zei eerder: ‘Verloskundigen

zwangeren niet ziek zijn, maar gezond. Maar ze hebben

weten niet hoeveel meerwaarde de diëtist aan zwangere

wel degelijk een verhoogde behoefte. Ik steek daarom

vrouwen kan bieden. Hoe minder stappen een vrouw

tegenwoordig vaker in op: “de diëtist gaat samen met u

moet maken om bij de diëtist te komen, des te beter.

kijken wat uw baby nodig heeft.” Suggesties van de

Nu gaat dat nog via de huisarts, maar dat is een omweg.

workshopdeelnemers: Geef iedere zwangere die naar de

Uiteindelijk moeten we dat toch onderling kunnen rege-

verloskundigenpraktijk komt de NZO-brochure Gezond

len.’ Uit de discussie tussen verloskundigen en diëtisten

Zwanger tijdens de zwangerschap mee. Plak er een stic-

bleek dat een drempel te zijn. Doreth van den Heuvel,

ker op van de diëtist in de buurt. Zorg voor een link op je

directeur van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten

eigen verloskundigensite naar sites van diëtistenpraktijken

(NVD) vindt dat de verplichte verwijzing in de praktijk

waarmee je samenwerkt. ‘Dat is handig omdat je zo

geen knelpunt hoeft te zijn: ‘Als verloskundige en diëtist

mensen in het algemeen aanspreekt.’ ■

INNOVATIEF

Bevallen in een truck Bij alle innovatieve ideeën rond de organisatie van zwangerschap en geboorte kwam Angela Verbeeten uit de States terug met een lumineus idee. In New York zag zij deze vrachtwagen en dacht: “Geen thuisbevalling mogelijk, geen bevalcentrum nabij, een truck is een oplossing! Zowel in de grote stad als op het platteland en als het nodig is, ben je met zo’n ding zo bij een gynaecoloog. Eventueel zelfs ’s avonds laat bij hem voor de deur, thuis. Hoeft die man de deur niet uit. En die engel erboven is toeval, die stond hier langs de weg. Verloskundigen zijn immers gewoon engelen.” ■ TvV oktober 2009 • KNOV

35

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 36

INNOVATIEF

In gecertificeerd Zwolle en omstreken stroomt de borstvoeding! Erna Kerkhof Begin 2008 werd binnen onze kring het idee geboren

Na de partus nemen we rustig de tijd om ouders en kind

om het UNICEF borstvoedingcertificaat te gaan behalen.

met elkaar te laten kennismaken en we laten het kind

Al snel meldden zich nog twee andere praktijken om

zijn of haar gang gaan zolang dat nodig is om voor de

mee te doen. Men behaalt het certificaat, wanneer

eerste keer te drinken.

aangetoond kan worden dat de praktijk of kring werkt

In het kraambed volgen nog verschillende momenten van

volgens de ‘tien vuistregels voor het welslagen van de

voorlichting en bij het afsluiten vertellen we wat ouders

borstvoeding’. De Stichting Zorg voor Borstvoeding kent

kunnen verwachten en we laten allerlei adressen achter

in Nederland het certificaat toe.

van professionals en borstvoedingbegeleidingsgroepen waar ouders terecht kunnen als er problemen ontstaan.

Elke praktijk vaardigde één verloskundige af die plaats-

Ook laten we vanaf nu gedurende één maand per jaar bij

nam in de werkgroep. We zijn begonnen met het opstel-

onze kraamvrouwen een enquête achter om na te gaan

len van een stappen- en tijdplan. Allereerst is het belang-

hoe ouders onze zorg bij borstvoeding ervaren.

rijk binnen de eigen praktijk te onderzoeken wat het beleid is rondom borstvoeding. Dit is de zogenaamde interne beoordeling rond vragen als ‘Waar voldoe je aan?’, ‘Wat moet je nog aanpassen?’

Borstvoeding

Een van de vereisten om te kunnen certificeren is het Algemene informatie over het geven van borstvoeding van je verloskundige

scholen van de medewerkers. Met ons allen hebben we de STBN scholing gevolgd, gedoceerd door ondergetekende. Verder is het van belang dat er een protocol is waarnaar gehandeld wordt. Er zijn verschillende protocollen voorhanden dus zelf het wiel uitvinden is niet

een uitgave van Verloskundigen Kring Zwolle e.o.

nodig. Daarna zijn we aan de slag gegaan met de voorlichting aan onze cliënten. Het is van belang dat de ouders

De implementatie van alle gemaakte afspraken neemt de

ingelicht worden over de eigenschappen van moeder-

meeste tijd in beslag. Het duurt even voordat iedereen

melk, over wat ze kunnen verwachten. We maken ze

‘het in haar systeem heeft’. Wanneer alle afspraken

bewust van het belang van een goede voorbereiding en

ingebed zijn binnen de werkwijzen van de praktijk, kan

we bespreken de eventuele beren op de weg, zeker als

de Stichting Zorg voor Borstvoeding uitgenodigd worden

dit een eerdere negatieve ervaring betreft.

om een externe beoordeling te doen. Hierbij worden verloskundigen, zwangeren en kraamvrouwen geïnter-

Met elkaar hebben we afgesproken wanneer we welke

viewd. Wanneer aan alle criteria wordt voldaan, is

voorlichting geven en hiervan hebben we praktische

het na 14 vergaderingen, een veelvoud aan mails, een

kaarten gemaakt voor in de spreekkamer of in de

scholing voor de hele kring, het wikken en wegen over

verlostas. Alle afspraken werden telkens teruggekoppeld

teksten, het uitvoeren van cliëntenquêtes zover:

binnen de eigen praktijk. Voor de cliënten is een boekje

champagne en een symposium.

gemaakt. Alle producten die wij gemaakt hebben zijn voor iedereen vrij toegankelijk. U kunt daarvoor een mail sturen naar [email protected]. Voor verdere informatie surft u Erna Kerkhof MSc, verloskundige en lactatiekundige;

naar de website van de Stichting Zorg voor Borstvoeding

tevens bestuurslid KNOV

www.zorgvoorborstvoeding.nl. ■

36

TvV oktober 2009 • KNOV

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 37

KWALITEIT

Onderlinge visitatie Een nieuwe vorm van methodisch intercollegiaal overleg in regio Haaglanden Bestuur en werkgroep kwaliteit van Verloskundige Zorggroep Haaglanden m.m.v. Stichting Lijn 1 (ROS)

De Verloskundige Zorggroep Haaglanden (VZH) is een vereniging van twaalf verloskundigenpraktijken in de regio Den Haag. Samen begeleiden zij ongeveer 4000 zwangerschappen. Met ondersteuning van de Stichting lijn1 hebben deze praktijken gezamenlijk één grotere organisatie opgericht, als reactie op ontwikkelingen in de gezondheidszorg. Zo vormen zij een sterke partij te in de regio kunnen zij verbetering van kwaliteit van zorg bewerkstelligen. Voor dit laatste is een onderling kwaliteitssysteem ontwikkeld. Deze is door de KNOV geaccrediteerd voor methodisch intercollegiaal overleg. In dit artikel wordt dit kwaliteitssysteem en de eerste ervaringen ermee toegelicht.

bezoek om de kwaliteit van zorg te toetsen. Indien gewenst kan een lid van de kwaliteitscommissie (of een andere externe partij) bij de visitaties aanwezig zijn. De toetsing vindt plaats aan de hand van een handleiding die opgesteld is door de kwaliteitscommissie van de VZH. Hierin staat beschreven welke praktijk bij wie op bezoek komt, welke gegevens vooraf verzameld moeten worden, hoe het visitatiegesprek eruit zou kunnen zien en welke gegevens bij de kwaliteitscommissie ingeleverd moeten worden. De kwaliteitscommissie bepaalt ook over welke onderwerpen uit de LVR gegevens verzameld worden. De praktijken noteren deze gegevens in een ‘invuldocument’. Deze documenten worden gebruikt tijdens de grote gezamenlijke bijeenkomst, waar alle LVR-cijfers van alle praktijken gepresenteerd worden. Elke praktijk kiest een onderwerp dat uitgebreid besproken

Kwaliteitsprogramma

wordt tijdens de visitatie. Aan de hand van een bespreek-

De VZH heeft een kwaliteitsprogramma opgezet voor de

puntenlijst gaan de verloskundigen met elkaar in gesprek

twaalf deelnemende praktijken. Zij werken op niet-

over de twee gekozen onderwerpen. Daarnaast bekijken

vrijblijvende wijze aan het verhogen van de kwaliteit van

de verloskundigen de LVR-cijfers van de praktijk en

zorg. Het kwaliteitsprogramma bestaat uit de volgende

vergelijken deze met de landelijke cijfers en die van de

onderdelen:

andere praktijk. Zij bespreken de verschillen en lichten

1. onderlinge visitaties;

de verschillende werkwijzen aan elkaar toe. Het accent

2. jaarlijkse gezamenlijke bijeenkomst, over verbeter-

hierbij ligt op het verbeteren van de eigen werkwijze. Het

trajecten en vergelijking van de cijfers van de

gaat nadrukkelijk om het leren van elkaar, niet om het

Landelijke Verloskundige Registratie (LVR);

bekritiseren van elkaar. Als een praktijk op een onder-

3. organiseren van een lezing, workshop of training over een van de bevindingen uit de LVR vergelijking;

werp minder ‘scoort’ wil dit namelijk niet zeggen dat deze praktijk ook kwalitatief minder goed werk levert.

4. schrijven van een verbeterplan;

Na afloop van de visitatie wordt het besproken onderwerp

5. formuleren van zorgindicatoren binnen de praktijk en

genoteerd, wat de praktijk geleerd heeft van de visitatie

binnen de vereniging; 6. organiseren van minisymposia waar wetenschappelijk

en wie aanwezig waren. Tenslotte evalueren de verloskundigen schriftelijk de procedure van de visitatie.

kennis over de geformuleerde verbetertrajecten

Het bezoek neemt ongeveer 2 tot 2,5 uur in beslag. Het

besproken wordt.

is de bedoeling dat de praktijken zelf afspraken maken.

Het kwaliteitsprogramma is geaccrediteerd door de KNOV

De kwaliteitscommissie ziet erop toe dat de afspraken

als methodisch intercollegiaal overleg, voor een periode

daadwerkelijk gemaakt zijn en de visitaties uitgevoerd zijn.

van drie jaar.

De visitaties vinden in de eerste drie maanden van het jaar plaats. Iedere praktijk schrijft voor de zomer een

Onderlinge visitaties

verbeterplan over het besproken onderwerp. In het

Bij onderlinge visitatie gaan praktijken bij elkaar op

volgende kalenderjaar kunnen de verbeterplannen worden geimplementeerd en het jaar erop kan kwaliteitsverbete-

Correspondentie: [email protected]

ring in de LVR-rapportage worden gezien. De praktijken TvV oktober 2009 • KNOV

37

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 38

KWALITEIT gebruiken voor het schrijven van het verbeterplan het

Op deze wijze wordt het kwaliteitsbeleid van de VZH

format van de KNOV.

tevens een instrument voor implementatie van richtlijnen van de KNOV.

Eerste ervaringen

Tijdens de eerste gezamenlijke bijeenkomst in 2009 is

De VZH is in dit jaar van haar oprichting direct gestart met

een presentatie gehouden over het opstellen van een

de visitaties, De volgende onderwerpen werden tijdens

goed verbeterplan. Na afloop van de bijeenkomst gaven

de visitaties onder de loep genomen: serotiniteit, niet

verschillende praktijken aan hier mee aan de slag te

vorderende ontsluiting, niet vorderende uitdrijving, lang-

kunnen en willen gaan.

durig gebroken vliezen en pijnbestrijding durante partu. Voor 2010 en 2011 zullen naast andere inhoudelijke onder-

Tot slot

werpen uit de LVR registratie ook onderwerpen als prak-

Onderlinge visitatie is een vorm van methodisch inter-

tijkorganisatie, cliënttevredenheid etc. besproken worden.

collegiaal overleg die goed toegepast kan worden in de

Alle deelnemers waren positief over de visitaties. Zij

verloskundigenpraktijk. Onderlinge visitatie kan gezien

beoordeelden de visitaties gemiddeld met een 7,5.

worden als aanzet tot of aanvulling op praktijkaccreditatie.

Verschillende leden van de VZH gaven voorafgaand aan

De deelnemende praktijken hebben de eerste ronde

de visitaties aan deelname moeilijk te vinden: ”Bang om

visitaties positief beoordeeld en zien het kwaliteits-

bij je in de keuken te laten kijken”. De praktijk viel echter

programma als waardevol onderdeel van kwaliteits-

veel positiever uit. Het bleek leerzaam om met elkaar in

verbetering in de groep. Het zichtbaar maken van de

gesprek te gaan over elkaars werkwijze. ”We hebben

praktijkresultaten en het kritisch kijken naar eigen

een leerzame en gezellige avond met collega’s gehad.

handelen, werkt stimulerend voor de verloskundige

En dat terwijl onze praktijk eerst sceptisch was over de

ondernemers in de regio Den Haag. Samenwerken op

visitaties.” Een andere praktijk gaf aan: “Het is zeer leer-

het gebied van kennis en ondernemen en het streven

zaam om op deze manier over vakinhoudelijke onder-

naar goede kwaliteit in de verloskundige zorg heeft een

werpen te discussiëren, maar vooral het in de keuken

bindend en stimulerend effect. ■

kijken bij de ander is zeer leerzaam. Je krijgt meer begrip waarom collega’s bepaalde situaties anders beoordelen. Het geeft meer inzicht in hoe je zelf in het vak staat en je argumentatie van het doen of juist nalaten van akties/handelingen”. Geen van de praktijken heeft gebruikt gemaakt van de gelegenheid een externe partij aanwezig te laten zijn bij de visitaties. Uit de onderlinge vergelijking van de LVR-cijfers bleek dat iedere praktijk de LVR verschillend invult. Ook hadden niet alle praktijken de juiste LVR-cijfers ingeleverd. Daarom zal in het najaar TietoEnator, het bedrijf dat de LVR-gegevens verwerkt, uitgenodigd worden om een college te geven over hoe de LVR op de juiste wijze in te vullen. De leden van de VZH zijn zich ervan bewust geworden dat zonder betrouwbare cijfers goede zorg niet te bewijzen is. De grote verschillen riepen ook de vraag op of op termijn de gegevens van de VZH nog wel vergeleken kunnen worden met de landelijke LVR-cijfers. Als het goed is zou er, na de ‘cursus’ in het najaar, namelijk minder vervuiling moeten optreden in de cijfers. Maar landelijk is deze verbeterslag niet gemaakt.

Per 1 januari 2010 zijn wij op zoek naar een nieuwe maat in onze maatschap voor 25% van de praktijk. Wij bieden - een groeiende, goed lopende praktijk in Woerden en omgeving van omstreeks 250 zorgeenheden; - zeer diverse cliënten populatie; - laagdrempelig contact met de tweedelijn; - nauwe samenwerking met de andere verloskundige praktijk in Woerden middels VOED (verloskundigen onder één dak) constructie. Wij vragen - een enthousiaste vierde maat; - inzet en ambitie op praktijkorganisatorisch gebied; - interesse in kwaliteitswaarborging; - flexibiliteit.

Opvallend was dat verschillende praktijken het toepassen van nieuwe inzichten als verbetertraject hadden geformuleerd. Tijdens de visitatie vertelden de bezoekende collega’s bijvoorbeeld over hun positieve ervaringen met het voorkomen van serotiniteit door te strippen. Ook het het invoeren van het gebruik van een partogram in de praktijk (aanbeveling in de KNOV standaard ‘Niet-vorderende ontsluiting’), is als verbetertraject geformuleerd. 38

TvV oktober 2009 • KNOV

Heb je interesse? Stuur dan je brief voorzien van motivatie, gericht op onder andere de bovenstaande punten, voor 20 oktober naar: Verloskundigen Woerden Praktijk Vol Verwachting Polanerbaan 13J 3447 GN Woerden Voor meer informatie: S. Niewold, telefoon 06-41109588.

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 39

INTERNATIONAAL

Traditionele geboortebegeleiders in Ethiopië Sanne Feijen & Sophie Zeegers

TBA’s en SBA’s Sanne Feijen en Sophie Zeegers studeren verloskunde in Amsterdam. Voor AMREF Flying Doctors deden zij onderzoek naar traditionele geboortebegeleiders of birth attendants (TBA´s) in Afar, een regio in het noordoosten van Ethiopië. Ze reisden voor hun minor Public Health naar Ethiopië om in te praktijk te ervaren hoe daar de verloskundige zorg geregeld is.

Een Traditionele Birth Attendant is veelal een oudere vrouw die vaak een familierelatie heeft met de zwangere vrouw die zij bijstaat tijdens de bevalling. De TBA heeft haar vaardigheden zelf ontwikkeld of is opgeleid door een andere TBA. In sommige ontwikkelingslanden wordt meer dan tweederde van alle bevallingen door TBA’s begeleid. Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw startte de

Moedernacht 2008

World Health Organization (WHO) met het

In mei 2008 zijn we naar de Moedernacht geweest en

trainen van deze zorgverleners in de hoop

geboeid geraakt door een discussie over de rol en positie

hun vaardigheden te bevorderen en mater-

van traditionele geboortebegeleiders of TBA´s (Traditional

nale- en perinatale sterfte te verminderen. In

Birth Attendants) in ontwikkelingslanden. Tijdens deze

de meeste trainingen wordt veelal gefocust

avond kwam het standpunt van de WHO ter sprake. De

op hygiëne, voorlichting over anticonceptie,

WHO meent dat opleiden van TBA´s zinloos is. Een TBA is

en verwijzing naar ziekenhuizen of gezond-

vrijwel altijd op leeftijd en analfabeet; het loslaten van

heidscentra waar Skilled Birth Attendants

oude gewoonten en werkwijzen is daardoor erg moeilijk.

werken. SBA’s zijn opgeleid om normale

De focus zou daarom volgens de WHO moet liggen op

zwangerschappen en bevallingen te begelei-

het trainen en opleiden van SBA´s (Skilled Birth Attendants

den, complicaties tijdig te onderkennen en

zoals een verloskundige (nurse-midwife), een verpleeg-

behandelen dan wel de vrouw in kwestie

kundige of arts).

door te verwijzen. (http://www.who.int)

Tijdens de discussie op die avond ontstond er bij ons twijfel over dit standpunt. Wij vroegen ons af of TBA’s wel

Sanne Feijen en Sophie Zeegers zijn van

zomaar uit het zorgsysteem gezet kunnen worden? En

mening dat de Ethipische TBA's waar zij ken-

heeft trainen van TBA´s daadwerkelijk geen zin? De minor

nis mee hebben gemaakt en waarover dit

Public Health bood ons een uitgelezen kans om de rol

artikel gaat, recht hebben op de titel van tra-

van getrainde TBA’s nader te onderzoeken.

ditionele vroedvrouw. Zij schrijven hierover:

Voor een juiste opdrachtgever kwamen we terecht bij

"Zij begeleiden namelijk niet alleen de

AMREF Flying Doctors. Een organisatie die al meer dan

geboorte, maar vervullen veel van de taken

een halve eeuw werkt aan een betere gezondheid in

die verloskundigen in Nederland ook hebben

Afrika. Met voorlichting, preventieve zorg, onderzoek,

(preconceptie, prenataal, postnataal, neona-

opleiding en beleidsbeïnvloeding richten zij zich op duur-

tale voorlichting en gezondheidsvoorlichting

zame en goed functionerende gezondheidssystemen in

voor vrouwen in het algemeen). In veel

Afrika. Zo willen zij de gezondheidskloof tussen kwets-

wegen past haar functie dan wel binnen de

bare groepen (waaronder zwangere vrouwen) en de

omschrijving van de ICM, met grote uitzonde-

gezondheidsfaciliteiten overbruggen.

ring dat zij niet de juiste scholing hebben gehad en niet over evidence based kennis

Aan de slag

beschikken (en vanuit die kennis handelen).

In de hoofdstad Addis Abeba werden we op het AMREF-

Dit maakt de term traditioneel daarom zo passend volgens ons, een vroedvrouw zoals

Sanne Feijen & Sophie Zeegers zijn studentverloskundigen

wij die van vroeger kennen."

in Amsterdam

TvV oktober 2009 • KNOV

39

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 40

INTERNATIONAAL kantoor zeer hartelijk ontvangen. Tijdens de eerste week

tuur nog redelijk acceptabel was, vertrokken we naar een

was het al gelijk aanpoten geblazen om in samenspraak

nieuwe bestemming met weer een geheel eigen cultuur.

met onze begeleiders Jemal en Tedla de onderzoeksopzet op papier te krijgen. Een confronterende eerste week,

Participanten

waarin duidelijk werd hoe hard er bij AMREF in Ethiopië

Naar elk district waar we zouden interviewen was een

gewerkt wordt. Aan het einde van de eerste week konden

brief verstuurd. In deze brief werd aan het districtbestuur

we elkaar beter verstaan en raakten we vertrouwd met

het onderzoek uitgelegd en gevraagd om op de dag van

Jemal en Tedla. Twee zeer toegewijde en zorgzame mensen.

de interviews de participanten te verzamelen bij bijvoor-

Kwalitatief onderzoek

beeld een ‘gezondheidscentrum’ of een ‘gezondheids-

Om de rol van getrainde TBA’s in de reproductieve

post’. Nog steeds vragen wij ons af hoe het kan dat elke

gezondheidszorg in de provincie Afar te onderzoeken,

keer de juiste mensen op tijd aanwezig waren, zeker

maakten we gebruik van kwalitatief onderzoek.

gezien het feit dat ze soms wel twee dagen moesten

Kwalitatief onderzoek beoogt antwoorden te krijgen op

reizen om bij een gezondheidscentrum of gezondheids-

vragen als het wat, hoe en waarom. De meeste mensen

post aan te komen. Er werden 21 diepte-interviews en

in de onderzoekspopulatie zijn analfabeet; de beste

acht focusgroepsdiscussies gehouden met TBA’s, moeders,

manier waarop informatie verkregen kan worden van

vaders, dorpoudsten, en managers van district gezond-

hen is ‘in gesprek gaan’. Daarvoor werden diepte-inter-

heidscentra.

views afgenomen en focusgroepsdiscussies gehouden. Om sociaal wenselijke antwoorden te voorkomen, werd

De rol van de TBA’s

het doel van het onderzoek duidelijk toegelicht.

De TBA’s waren, zoals we al verwachtten, zeer intrigeren-

Voorafgaand aan de interviews maakten we duidelijk dat

de vrouwen. Hun toewijding, leergierigheid en passie om

het niet ging om een evaluatie van de genoten training,

de reproductieve gezondheid van hun “kebele” (dorp) te

maar het in kaart brengen van de werkzaamheden (rol)

verbeteren was opvallend. Voor hen is het krijgen van een

van de TBA. Daarnaast gaven we aan te onderzoeken

training en een “birth kit” een keerpunt in hun werkwijze.

hoe de communicatie en samenwerking met de reguliere

Met sterke argumenten kunnen zij hun gemeenschap

gezondheidszorg verloopt en in welke mate de getrainde

overtuigen van hun nieuw aangeleerde handelingen

TBA’s ondersteuning ervaren van de reguliere gezond-

zoals handen wassen en eerder insturen bij een niet-

heidszorg, overheid en NGO’s.

vorderende uitdrijving. Het was voor ons een bijzondere ervaring om tegenover deze vrouwen te zitten en naar

Afar

hen te luisteren. We voelden ons met hen verbonden en

De reis van de hoofdstad naar Awash (een plaatsje hele-

hadden respect voor de manier waarop zij moeten werken.

maal in het zuiden van Afar) duurde zo’n vijf uur. Langs

Zonder telefoon, vervoer, oxytocine, salaris, en vaak ook

groene bergen met bavianen, toendra-achtig landschap,

zonder water en eten, moeten zij de risicoselectie en de

rotswoestijn en uitgestrekte zandvlaktes met kamelen,

daarop volgende interventie of doorverwijzing uitvoeren.

kwamen we aan in Awash. Een zeer warm, droog maar

Het was mooi om te zien hoe de TBA’s werden gerespec-

levendig dorpje met kleurrijke mensen, waar moslims en

teerd en dat de gemeenschap veel waarde hecht aan de

christenen vreedzaam samenleven. De volgende ochtend

adviezen van een TBA. Een van de geïnterviewden (een

ontmoetten we het gehele onderzoeksteam: zes tolken,

districtmanager) zei over het belang van TBA’s: “Without

vijf interviewers en twee chauffeurs. De Ethiopische inter-

them we cannot move one inch!” In Afar is er geen

viewers waren professionele zorgverleners (artsen/nurse-

alternatief! Natuurlijk is de verloskundige zorg in een

midwives) en/of mensen met een master Public Health.

gezondheidsinstelling beter, maar dan moeten er wel

Waar in de rest van Ethiopië de hoofdtaal Amhaars is,

voldoende personeel en middelen aanwezig zijn.

wordt er in Afar voornamelijk Afari gesproken. De

In dit gebied wordt weinig gebruik gemaakt van zorg in

meeste interviewers spraken geen Afari en om die reden

gezondheidscentra of ziekenhuizen. De kosten zijn hoog,

moest er een tolk aan te pas komen.

de afstand is groot en de meeste gezondheidsmede-

We reisden binnen Afar van district naar district. Het

werkers kennen de culturele gebruiken niet. Daarnaast

moest immers een betrouwbare steekproef worden, en

zijn het vaak mannen, wat de drempel voor zwangere

niet alle districten waren aan elkaar gelijk. In sommige

vrouwen om naar een gezondheidsinstelling te gaan nog

districten leven voornamelijk nomaden: een gemeenschap

hoger maakt. TBA’s spelen onder andere een belangrijke

die met hun vee rondtrekt. In andere districten trekken

rol in het stimuleren van het gebruik maken van de

mannen rond met het vee (seminomaden), of bedrijven

gezondheidsfaciliteiten, bijvoorbeeld voor prenatale

boeren landbouw en wonen op een vaste plek. Elke

controles.

ochtend in de vroegte (05:30 uur), wanneer de tempera40

TvV oktober 2009 • KNOV

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 41

© Sanne Fijen

INTERNATIONAAL

VGV

ongetrainde TBA interviewden. Haar manier van werken

Al in eerder onderzoek van AMREF Ethiopia kwam de

was aanzienlijk minder hygiënisch en de risicoselectie

belangrijke rol van TBA´s bij vrouwenbesnijdenis (of

schoot ernstig tekort. Bijvoorbeeld: in plaats van een half

vrouwelijke genitale verminking (VGV)) naar voren. TBA’s

uur wachten op de placenta (wat in de training geleerd

zijn de belangrijkste uitvoerders van de besnijdenis in

wordt, het verwijzen kost immers veel tijd), wacht de

Afar. Hier worden vrouwen geïnfibuleerd: de schaam-

ongetrainde TBA drie dagen met de navelstreng aan het

lippen en clitoris worden weggesneden waarna de vulva

been vastgebonden. Toen we naar de achterliggende

wordt dichtgehecht op een kleine opening voor de

reden vroegen, antwoordde ze: “How can I know, if I

introïtus vaginae na.

don’t have the knowledge?”

Tijdens ons onderzoek bleek dat infibulatie nog steeds

Ondanks het profijt wat de TBA’s hebben van de training,

wordt uitgevoerd, maar dat een grote bewustzijnsveran-

bleek ook uit het onderzoek dat ze nog meer steun

dering gaande is. In de training worden de TBA´s bewust

nodig hebben. Zoals de mogelijkheid tot het aanvullen

gemaakt van de gezondheidsrisico´s en complicaties

van hun “birth kit”, feedback (case report) en meer

tijdens de partus als gevolg van de besnijdenis. Het is één

erkenning van gezondheidsmedewerkers.

van de belangrijkste onderdelen van de training. Ook in

De uitkomsten van ons onderzoek hebben onze twijfels

de praktijk groeit het inzicht van de TBA’s in de nadelen

bij het standpunt ‘TBA’s trainen is zinloos’ bevestigd;

van VGV. Een TBA vertelde ons dat zij een partus van een

TBA´s zijn onmisbaar, in ieder geval voor Afar! De

collega overnam in een ander dorp (waar geen VGV

training geeft de TBA´s houvast en eigenwaarde door de

wordt uitgevoerd). Tijdens de bevalling realiseerde zij zich

kennisvergroting en het ontvangen materiaal. Het onder-

dat deze partus zonder VGV een beduidend soepeler en

zoek heeft ons tevens zicht gegeven hoe de gemeen-

snellere uitdrijving had. Het merendeel van de geïnter-

schap tegen TBA´s aankijkt. Zij worden in alle opzichten

viewde TBA´s vertelde over hun actieve rol in de gezond-

zeer gewaardeerd en gerespecteerd. TBA´s zijn voor hen

heidsvoorlichting ten aanzien van VGV.

absoluut een eerste keuze. Door de TBA´s uit het gezondheidssysteem te halen, wordt voorbijgegaan aan

Ziekenhuis

de wens van de cliënt.

Tijdens een dienst in een ziekenhuis in Afar, hebben we gezien dat de omstandigheden om te bevallen uiterst

Vervolg

onaantrekkelijk zijn en er een groot tekort is aan medi-

AMREF kan nu met de uitkomsten van dit onderzoek de

sche middelen. Anderzijds zagen we dat het personeel

juiste ondersteuning regelen voor de TBA’s. De

zeer gedreven en toegewijd was. Hier heeft één nurse-

Ethiopische overheid zal hierbij worden betrokken.

midwife een twaalfuurdienst en is dan verantwoordelijk

Tevens wordt het trainingsprogramma aangevuld met de

voor alle bevallingen en opgenomen zwangeren en kraam-

nieuw verworven inzichten.

vrouwen. Daar kan je niet anders dan respect voor hebben.

We zijn heel blij dat AMREF Flying Doctors ons deze kans heeft gegeven om deel te nemen aan een groot

Uitkomst onderzoek

kwalitatief onderzoek en tevens een unieke ervaring in

Het belang van de training voor TBA’s was ons al

het buitenland.

duidelijk geworden tijdens de interviews met de getrainde

Wilt u meer weten over het werk van AMREF Flying

TBA’s, maar werd benadrukt doordat we per toeval een

Doctors? Kijk dan op www.amref.nl ■ TvV oktober 2009 • KNOV

41

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 42

INTERNATIONAAL

Word ‘Twin’ van een verloskundige in Sierra Leone Een nieuw samenwerkingsverband is geboren. De KNOV en de Sierra Leone Midwives Association (SLMA) gaan samenwerken om elkaar als verenigingen te versterken. Een onderdeel daarvan is dat de KNOV Nederlandse verloskundigen in contact brengt met verloskundigen uit Sierra Leone. Daarnaast zullen er nog veel andere

© Agaath Schoon

activiteiten volgen in de komende drie jaar.

In de hoofdstad Freetown hebben de SLMA en de

Tijdens de bijeenkomst is overeengekomen hoe de samen-

KNOV afgelopen augustus een overeenkomst voor een

werking eruit gaat zien. Vier dagen lang is er daarom

‘tweelingproject’ gesloten. Het ‘twinning-project’ zal

gediscussieerd, over wat het beroep van een verlos-

duren tot eind 2012.

kundige nu eigenlijk precies inhoudt en wat de wensen van

Verloskundigen uit Nederland en uit Sierra Leone –

de twee organisaties zijn. Op de KNOV-site, en op YouTube,

het armste land ter wereld en belast met de hoogste

is een korte videoclip te zien die een impressie geeft van

moedersterfte - kunnen veel van elkaar leren. Omdat

deze eerste bijeenkomst. Ook de presentatie over het

het werk in deze twee landen zo verschillend is, is het

twinning-project, die gegeven is op het KNOV-platform

mogelijk om de ander nieuwe inzichten te geven.

internationaal op 7 september jl., is daar te vinden. ■

Hoe word je ‘twin’ van een verloskundige uit u in een artikel in het novembernummer van dit tijdschrift.

42

TvV oktober 2009 • KNOV

© Agaath Schoon

Sierra Leone? Dat leest

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 43

INTERNATIONAAL

De ALV van ICM Franka Cadee De ALV van International Confederation of Midwives (ICM)

van de KNOV. Op deze vergadering werd ook een nieuw

komt jaarlijks bijeen om het financiële jaarverslag goed te

bestuurslid benoemd, Hilda Rodregues, vertegenwoordigt

keuren. Dit jaar was dit op 23 juni jl. in Den Haag, de

zuidelijk Amerika in het bestuur. Ook is er gestemd over

zetel van ICM.

het doorvoeren van wijzigingen in de statuten.

Eens per drie jaar, voor het congres, is er een driedaagse

Voor de aanwezige leden heeft de President van ICM,

ledenvergadering. Het is voor de negentig ICM leden te

Bridget Lynch, een kort rapportage gegeven over de acti-

kostbaar om jaarlijks aan de ALV deel te nemen. In 2011

viteiten van het komende jaar. De plannen zijn gebaseerd

zal deze ALV in Durban plaats vinden. Hier wordt dan de

op de vijf strategische richtingen die door de ALV in

strategische richting van de volgende drie jaar bepaald.

Glasgow zijn vastgelegd. Er is een nieuwe actieve inter-

Ook worden er onderwerpen besproken en ‘mission sta-

nationale ‘Education Standing Committee’, er worden

tements’ geformuleerd over recente ontwikkelingen of

internationale standaarden voor de regulering van de

andere onderwerpen van globaal verloskundig belang.

verloskunde ontwikkeld, het ‘Research standing

Op de site van de ICM kunt u deze ‘mission statements’

Committee’ gaat zich richten op vijf prioriteitgebieden, er

bekijken.

komt een herziening van de internationale verloskundige

Zoals genoemd ging deze ALV vooral over het goedkeu-

competenties, een nieuwe digitale nieuwsbrief, en er

ren van het financiële jaarverslag van 2008. Het financi-

wordt in samenwerking met Buitenlandse zaken en

eel jaarverslag is te vinden op de websites van ICM en

UNFPA gewerkt aan de versterking van de verloskunde in de twintig landen met de hoogste moedersterfte.

Franka Cadee is beleidsmedewerker Belangenbehartiging KNOV

Meer weten? Kijk op de website van de ICM:

en belast met internationale betrekkingen

www.internationalmidwives.org ■

Estafette voor Wereldmoeders De estafette voor wereldmoeders door heel Nederland

De estafette ging naar andere Millennium Gemeenten

begon zaterdag 5 september in de Gemeente Haarlem.

zoals Maastricht, Gemert-Bakel, Groningen, Hoogeveen,

Het doel van deze estafette door heel Nederland was:

Teylingen, Culemborg, Beuningen, IJsselstein, Wassenaar,

meer aandacht krijgen om moedersterfte wereldwijd terug

Hengelo, Heerenveen, Sneek, Zaanstad, Goes, Leerdam,

te dringen. Jaarlijks sterven meer dan een half miljoen

Meppel, Utrecht, Almelo, Hoorn en eindigde op

vrouwen in het kraambed, terwijl dit door medische hulp

26 september in Den Haag.

en kraamzorg voorkomen had kunnen worden.

Zie ook: www.estafettevoorwereldmoeders.nl ■

Internationale gezondheidsorganisatie Simavi, die in de armste delen van ontwikkelingslanden werkt met moeders

Robert ten Brink samen met Rolien Sasse, directeur van Simavi

aan een betere gezondheid, loopt samen met bekende en onbekende Nederlanders in 21 millenniumgemeentes om vrouwen in ontwikkelingslanden een stem te geven. Robert ten Brink, wethouder Hilde van der Molen en Rolien Sasse, directeur van Simavi, startten de estafette in Haarlem met veel enthousiaste deelnemers. TvV oktober 2009 • KNOV

43

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 44

‘Wie weet wat DHA is? U wel, maar uw cliënten niet’

bron: Trendbox, 2008

Er is nog een hoop te doen! Tegen 80% van de vrouwen met een babywens en vrouwen die zwanger zijn, hebben geen idee wat DHA is. De gebruikscijfers van de voor deze groepen vrouwen zo belangrijke omega-3 vetzuur zijn dan ook dramatisch laag: 2% van de vrouwen met kinderwens slikt DHA en maar 17% van de zwangere vrouwen. Verloskundigen zijn degenen die het beste in staat zijn om hun cliënten het belang van DHA voor de ontwikkeling van de ongeboren baby duidelijk te maken. Centrum Materna helpt u daarbij! Centrum Materna is een nieuwe multi-

Wyeth Consumer Healthcare respecteert

vitamine die speciaal is ontwikkeld voor

de communicatie tussen zwangere vrouwen

vrouwen met een kinderwens, zwangere

en

vrouwen en vrouwen die borstvoeding

verloskundige met uitvoerige en neutrale

geven. Centrum Materna biedt de (extra)

voedings- en vitamineninformatie. Enerzijds

vitaminen die deze groepen vrouwen

gericht op uzelf als verloskundige, anderzijds

nodig hebben, uiteraard met foliumzuur en

op uw cliënten, ook in het Turks en Arabisch/

vitamine D. De variant Centrum Materna

Marokkaans.

met DHA combineert dit met omega-3

Vraag het verloskundigenpakket, met

vetzuren. Centrum Materna is ontwikkeld

proefmonsters aan bij Wyeth Consumer

door Wyeth Consumer Healthcare, één

Healthcare,

van de top-tien farmaceutische concerns

Hoofddorp, telefoon 023-5672567 of via

ter wereld.

[email protected]

hun

verloskundigen

postbus

en

672,

helpt

2130

de

AR

Verloskundige en Centrum Materna: samen werken aan een gezonde zwangerschap! Bezoek ook www.centrummaterna.nl.

WCH_08028_KNOV_210x297_Okt2009.indd 1 Proceskleur CyaanProceskleur MagentaProceskleur GeelProceskleur Zwart

16-09-2009 12:43:03

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 45

FORUM

Meer ‘wijs’ dan ‘kundig’? Welke taak hebben wij als vroedvrouw nu eigenlijk in de huidige tijd, waarin we steeds meer geleefd en gegijzeld worden door regels en protocollen? Op die manier durven we steeds minder verantwoordelijkheid te nemen, handelen we steeds meer vanuit angst voor aansprakelijkheid en maken we steeds oppervlakkiger contact met onszelf en met de zwangere stellen.

dan zijn dat het goed is om de navelstreng eens door te knippen. In elk geval pas als het hele proces bij de baby ‘van aankomen in het lichaam’ volledig heeft plaatsgevonden. Wie heeft ooit bedacht dat we direct die navelstreng moeten doorknippen? Zo gaat dat niet in de natuur. Ik lees dat er een debat was over het geven van borstvoeding. Het debat had als titel: Ruimte voor borstvoeding. Wat fijn dat daar zoveel aandacht aan wordt besteed. Ik wil graag wat ruimte en tijd vragen voor de geboorte

Ik lees in het Tijdschrift voor Verloskundigen voortdurend

van een mensenkind. En de geboorte van een mensen-

artikelen die gebaseerd zijn op onderzoek, getallen,

kind gaat nog steeds, al sinds de mensheid bestaat,

percentages, weten en nog meer wetenschap. En dat

door het lichaam van de vrouw heen. Ik ben een vrouw

alles zegt mij zo weinig. Ik word er niet warm van. Ik

en ik ben geen techneut en dat interesseert ook mij niet.

word er niet blij van. Ik word er meer koud en afstande-

Ik heb het gevoel dat we aan het verleren zijn hoe wij

lijk van. Het beroert me niet. Het pakt me niet. Hoe zou

vrouwen kunnen bijstaan vanuit ons vrouw-zijn en dat we

dat toch komen?

daar ook onze intuitie bij moeten gebruiken. Intuïtie is een

Ik voel me als vroedvrouw meer ‘wijze’ vrouw dan

vies woord in de medische wetenschap. Terwijl intuïtie ons

‘verlos-kundig’. Dat is zo kundig, zo afstandelijk.

als een lantaarntje de weg wijst in het spannende en

Ik observeer keer op keer een vrouw die zwanger is of

donkere bos van babies krijgen. Ik lees daar niets over in

aan het baren en ik zie dat ik met al mijn wetenschap,

het blad.

mijn differentiaal diagnose, mijn protocollen en de VIL,

Ik lees allemaal medische termen en gewichtige artikelen

zo weinig echt te bieden heb. Iets dat haar werkelijk

die me zo afstandelijk aandoen en denk: als ik bij een

gaat helpen en steunen. En het voelt zo raar om met die

vrouw ben die gaat bevallen, of als ik met een vrouw

‘status van verloskundige’ een vrouw bij te staan.

praat die zwanger is, dan is het fijn om met haar te

Veel fijner voelt het om een warme hand op haar zere

huilen en te lachen en haar voeten te masseren. Dat ze

rug te leggen, om samen met de doula en de partner

het gevoel heeft dat ze ‘open’ mag gaan, omdat ze zich

een cirkel om haar heen te vormen; waarin ze zo veilig

op haar gemak voelt.

is, dat ze zich met overgave kan geven aan het geweld in haar lichaam. Nog fijner is het om als vrouw, haar in de

Misschien is het goed als wij als vroedvrouwen ons ook

ogen te kijken en vanuit mijn eigen ervaring en diepe

eens verdiepen in hoe wij ons op ons gemak voelen en

weten woordeloos te kunnen zeggen: ‘je kunt het,

wat wij nodig hebben om ons aan een diep en heftig

vertrouw op je lichaam’. En als ze die woorden leest en

oerproces over te geven. Op dat moment is alle weten-

door dat nauwe kanaal durft heen te gaan en zo haar

schap en technologie even niet zo behulpzaam. Pas als

kind op de wereld zet, dan is het zo fijn om haar te

we het zelf niet voor elkaar krijgen om ons over te geven

laten in alle rust, met haar kind bij haar hart, haar vaak

en de kracht op te brengen, pas dan zal het wellicht een

ontroerde partner achter haar.

keer nodig zijn dat er ruk- en trekwerk aan te pas moet

Om dan niet direct aan de navelstreng te gaan trekken,

komen en daar zijn die mannelijke techneuten dan weer

of in haar buik te gaan porren. Het proces te laten.

goed in. Maar laat ook dan die navelstreng met rust,

Opnieuw te observeren en te zien dat het kind langzaam

want de baby moet gewoon rustig kunnen incarneren.

indaalt in zijn of haar lichaam. Te zien hoe de ommekeer vanuit de baarmoeder in de buitenwereld heel geleidelijk

Laura van Deth

aan geschiedt. Te zien hoe de baby ontspant bij het horen van de stem van de moeder (en vader) en het

Ps. Ik realiseer mij dat ik als vrouwelijke vroedvrouw deze

geruststellende kloppen van haar hart. Dat er nu niets

brief in de ‘wij’ vorm heb geschreven. Dat is ook mijn

anders nodig is dan rust, vertrouwen en geduld.

bedoeling. Niet om te discrimeren, maar omdat ik het

Wellicht voelt de vrouw na een tijdje weer wat samen-

gevoel heb dat onze vrouwelijkheid (met onze capacitei-

trekken in haar onderbuik of rug en komt de moeder-

ten als vrouw) die in ons beroep zo van waarde is, veel

koek er met wat perskracht uit. Weer wat later kan het

meer aandacht zou moeten krijgen. TvV oktober 2009 • KNOV

12:43:03

45

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 46

FORUM

Vermijd stigmatisering Wet op de Persoonsbescherming

Geachte redactie, Met veel plezier lees ik iedere maand het Tijdschrift voor Verloskundigen. Ik wil dan ook van de gelegenheid gebruik

Artikel 16

maken om u te complimenteren met het goede tijdschrift.

De verwerking van persoonsgegevens

Het heeft een goede balans tussen wetenschappelijke

betreffende iemands godsdienst of levens-

inhoud en andere informatie en heeft een plezierige

overtuiging, ras, politieke gezindheid,

opmaak.

gezondheid, seksuele leven, alsmede persoons-

Maar soms is enige kritiek van toepassing. Zo ook nu in

gegevens betreffende het lidmaatschap van

het laatste nummer van september 2009. In de rubriek

een vakvereniging is verboden behoudens

Nieuwsflitsen wordt een artikel uit The Britisch Journal of

het bepaalde in deze paragraaf. Hetzelfde

Obstetics and Gynaecology beschreven: ‘Bevalling vaker

geldt voor strafrechtelijke persoonsgegevens

dodelijk voor Jehova’s getuigen’.

en persoonsgegevens over onrechtmatig

Door geen nadere opmerkingen te plaatsen wekt de

of hinderlijk gedrag in verband met een

redactie de indruk het geheel eens te zijn met de strekking

opgelegd verbod naar aanleiding van dat

van dit artikel.

gedrag.

Nu is het in Nederland zo dat de Wet op de PersoonsBescherming (WBP) in artikel 16 nadrukkelijk verbiedt om te vragen naar religie, ras politieke of seksuele voorkeur.

Bovendien ondervang je het missen van weigering van

Dit uiteraard om stigmatisering of discriminatie te voor-

bloedproducten op andere dan religieuze gronden.

komen. De vraag van een verloskundige zou dan ook

Het kan zijn dat de wetgeving in Groot Brittannië hier-

niet moeten zijn, ‘wat is uw godsdienst?’, maar: ‘zou u

omtrent anders is, maar wij zullen ons hier moeten

als het nodig is ook bloedproducten accepteren?’

houden aan de Nederlandse wet. ■

Verder zou de vraag gericht moeten zijn op wat voor de zorg noodzakelijk is.

Vriendelijke groet,

Door de vraag zo te stellen vermijd je stigmatisering.

Leonie Welling

FORUM

Na duizend baby’s de lucht in In het Oldenzaalse kraamhotel werd de duizendste baby geboren sinds haar oprichting in september 2001. Reden voor het verloskundig team om dat enthousiast te vieren. Een unieke kans werd geboden om het eens hoger op te zoeken en mee te vliegen met een Braziliaanse ooievaar tijdens de Twente Ballooning. ■

Goed zichtbaar: Cegonha Branca (ciconia ciconia), niet goed zichtbaar: vlnr Chantal Reerink, Mirjam Leusenkamp, Jenny Asma en Irene Assink.

46

TvV oktober 2009 • KNOV

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 47

BERICHTEN

Media Richtlijn Hemangiomen

Pregnant

In de dagelijkse verloskundige praktijk komen we (bijna)

Uit de samenwerking tussen RIVM, KNOV, NHG, NVOG

allemaal weleens in aanraking met hemangiomen,

en Erfocentrum is de Engelse vertaling van de brochure

meestal in milde vormen waarvan we verwachten dat ze

‘Zwanger’ voortgekomen. De brochure is sinds juli

spontaan zullen genezen of zullen verminderen.

beschikbaar. De brochure is niet te bestellen, maar wel als pdf te downloaden. Ga hiervoor naar www.rivm.nl en via de linken ‘publicaties’, ‘overigen’ en ‘zwanger’ komt u op de juiste plek. De brochure heet ‘Pregnant’ en is 4313 Kb groot. ■

Pregnant! General information version 2008

Dat het ook anders kan, is te zien in de Richtlijnen voor de behandeling van Hemangiomen van de Werkgroep Hemangiomen, die in december 2008 verscheen. Later, in april 2009, verscheen ook een brochure Hemangiomen. In richtlijn en brochure wordt gesteld dat de meeste hemangiomen inderdaad spontaan verdwijnen,

Information from midwives, general practitioners, and obstetricians

1

maar dat soms huid- en of vasculaire afwijkingen blijven bestaan. Hemangiomen kunnen zeer ontsierend zijn voor het uiterlijk. De redactie wil richtlijn en brochure onder uw aandacht. U kunt richtlijn en brochure downloaden op http://www.hevas.eu onder de rubriek nieuws. ■

TvV oktober 2009 • KNOV

47

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 48

BERICHTEN

Aapje Victor krijgt nieuwe voeten Aandacht voor Ponseti-methode

voordat die discussie op gang komt, wilde ik een boekje

Na twintig weken blijde verwachting spatte bij de Tilburgse

hebben. Ik kwam tot de ontdekking dat er in Nederland,

Katja Wittens haar droom uiteen. Tijdens de echo bleek

en volgens mij in de hele wereld, geen boekje over dit

dat de baby met een afwijking - klompvoeten - geboren

onderwerp te verkrijgen is.” Katja ging zelf aan de slag

zou worden. Katja ging zich de volgende weken van

en wilde eigenlijk één exemplaar maken, zodat ze een

haar zwangerschap verdiepen in de problematiek om

visueel hulpmiddel had bij de komende vragen van Victor.

haar baby zo snel mogelijk te helpen na de geboorte. Klompvoeten zijn geen stompjes aan het onderbeen,

Inmiddels heeft Katja vijfhonderd exemplaren in eigen

zoals veel mensen denken. Klompvoet is afgeleid van het

beheer laten drukken. ‘Voetendokter’ Besselaar en de

Engelse woord clubfoot en is het gevolg van afwijkingen

gipsverbandmeesters worden in het boekje persoonlijk

in de achillespees, spieren en pezen. “Hierdoor draait de

genoemd als dank voor hun inzet. “Zo laat ik zien dat er

voet naar binnen in plaats van naar buiten, zoals dat bij

meer te halen is dan een automatische keuze voor een

normale baby’s wel gebeurt na acht weken zwanger-

orthopeed in de eigen stad. Na zoveel omzwervingen zijn

schap”, legt Katja uit.

we hen erg dankbaar”, voegt Katja toe. Het resultaat is

Binnen 24 uur na de geboorte moeten artsen starten

ernaar. Victor heeft de juiste behandeling en loopt vanaf

met de behandeling. Het gestel is dan nog week. Het

zijn veertien maanden als een kievit. En in de tussentijd is

verliep bij Victor allemaal anders. Falende communicatie

er een boek ontstaan met vrolijke en mooie prenten,

vormde de basis, een ‘klassieke methode’ deed de rest.

bedoeld om Victor maar ook andere peuters, kleuters en

Maar in Eindhoven werd uiteindelijk een zeer deskundig

volwassenen het fenomeen klompvoet uit te leggen”,

team gevonden dat de échte Ponseti-methode toepast”,

besluit Katja, die nog wel even kwijt wil dat de illustraties

kijkt Katja terug naar de omzwervingen.

belangeloos door Marieke van den Akker zijn gemaakt. ■

Ponseti gebruikt een snowboardachtige spalk na vijf

Meer weten? Mail uw vraag naar:

weken gips. De twee vaste schoenen op een plank zijn

[email protected]

zeventig graden naar buiten gedraaid. Deze zorgen ervoor dat de voet in de juiste stand wordt gezet. Katja vertelt over de intensiteit van dit snowboard: “De eerste drie maanden na het laatste gips moest Victor 23 uur per dag in deze spalk. Sindsdien is het veertien uur per dag. Dat moet hij nu nog drie jaar volhouden, want dat geeft de minste kans op terugval.” De Ponseti methode biedt betere resultaten op de lange termijn, waaronder minder pijnklachten.

Prentenboek helpt bij discussie Katja schreef een boekje “Met dit boekje wil ik laten zien, dat er naast de klassieke methode wellicht een beter alternatief bestaat”, legt Katja uit. Toch was dit niet de belangrijkste reden om het prentenboek te maken. Katja legt uit wat voor haar de belangrijkste reden was: “Ik verwacht ooit kritische vragen van Victor waarom hij die spalk aan moet. Hij wordt ouder en gaat merken dat andere kinderen het niet hoeven. Dus

48

TvV oktober 2009 • KNOV

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 49

BERICHTEN

Pioniers voor het leven'

Ikhebdat.nl

Eerste voorlichtingspakket over thalassemie beschikbaar

Nieuwe website voor kinderen over erfelijkheid en ziekten

OSCAR Nederland heeft als eerste een voorlichtingspakket uitgebracht over de ziekte thalassemie onder de

De website www.ikhebdat.nl is bedoeld voor kinderen

titel 'Pioniers voor het leven'. Het pakket bestaat uit een

van acht tot twaalf jaar met een erfelijke of aangeboren

DVD met handleiding en een poster. Het voorlichtings-

aandoening. De site biedt begrijpelijke en betrouwbare

pakket brengt het leven van kinderen, jongeren en

informatie op dit gebied en is helemaal geschreven op

volwassenen, en ook de ziekte en de behandeling in

kinderniveau. Tot nu toe was de informatie over erfelijk-

Nederland en Engeland in beeld. Nadrukkelijk wordt het

heid en ziekten voor deze leeftijdsgroep beperkt. Door

belang van een multidisciplinaire behandeling belicht

de kinderwebsite is in de voorlichting voor kinderen een

opdat dit patiënten sterkt in het vragen om een juiste

stap voorwaarts gezet.

behandeling in Nederland naar voorbeeld van Engeland.

Op de site kunnen kinderen informatie vinden over ruim 50 verschillende, soms zeldzame ziekten. Er wordt uit-

Vier patiëntenportretten

gelegd wat een ziekte inhoudt, wat de kenmerken zijn,

De DVD bevat vier portretten van mensen met thalassemie:

hoe vaak het voorkomt, wat er aan te doen is en of een

Kyren, Hengour, Elmas en Gabriël. Ze lijken totaal niet op

ziekte erfelijk is. Maar er is ook van alles te doen op de

elkaar: hun leeftijd verschilt, hun leefsituatie is anders en

site. Je kan animaties over erfelijkheid bekijken en teke-

ze zijn in verschillende landen geboren. Maar ze hebben

ningen van kinderen bewonderen. Ook zijn er verhalen

twee dingen gemeen: ze lijden alle vier onder de gevolgen

te lezen of beluisteren van kinderen en ouders. Er zijn

van thalassemie en je zou elk van hen pionier voor het

spelletjes, ideeën over het maken van een werkstuk en

leven kunnen noemen.

tips over (voor-) leesboeken. En natuurlijk kunnen kinde-

Het voorlichtingspakket is bedoeld voor patiënten en

ren zelf een tekening of verhaal insturen of een vraag

voor behandelaars en hoopt ertoe bij te dragen dat de

stellen als ze iets niet begrijpen of meer informatie willen.

behandeling en preventie van thalassemie in Nederland

De website is aantrekkelijk en gebruikersvriendelijk voor

beter wordt.

kinderen en alle informatie is betrouwbaar. De teksten

Om het voorlichtingspakket in de wachtkamer onder de

werden speciaal voor kinderen geschreven. Moeilijke onder-

aandacht te brengen van patiënten en dragers, is er een

werpen en moeilijke woorden zijn soms vereenvoudigd,

poster en zijn er ansichtkaarten beschikbaar over de

om ze begrijpelijk te maken. Patiëntenorganisaties en

voorlichtingspakketten van OSCAR Nederland.

artsen hebben de teksten nagekeken. Ook is de website

Deze zijn te bestellen bij T 030 6569634 of

door kinderen getest. ■

E [email protected] ■

Meer informatie: www.erfocentrum.nl

TvV oktober 2009 • KNOV

49

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 50

BERICHTEN

Nieuwsflitsen CAMPAGNE HANDEN WASSEN

Het personeel van het ziekenhuis beslist of ouders het

De handhygiëne van artsen en verpleegkundigen stijgt na

aankunnen om de behandeling zelfstandig thuis uit te

interventie en voorlichting. Dit ontdekte verpleegkundig

voeren. Van Heesch: ”Je leert mantelzorgers een voor-

onderzoeker en promovenda Agnes van den Hoogen van

behouden handeling. Het is dan belangrijk dat ouders

het UMC Utrecht tijdens een negen maanden durend

goed weten wat ze moeten doen, zodat ze zich zeker

interventieprogramma op de afdeling Neonatologie.

voelen. Ook willen we vermijden dat je discussie krijgt als

Meewerkende artsen en verpleegkundigen kregen een

het niet goed gaat. Ook het personeel moet zich zeker

postercampagne en een voorlichtingsfilm voorgeschoteld.

voelen en weten dat alle instructie juist is gegeven”.

Zij werden geobserveerd, waarna ze feedback kregen

Van Hees ziet toekomst voor het onderwijsprogramma.

over hun hygiënegedrag. Aanvankelijk hield 23% zich

Er zijn al plannen om ouders ook andere behandelingen

aan de regels, na de interventie groeide het aantal tot

thuis te laten verrichten onder geleide van onderwijs-

50%. De onderzoekster concludeert dat de zorg voor

programma’s van het EZ.

handhygiëne voortdurend onder de aandacht moet

Interview Rob van Hees; Trouw

worden gebracht. Want slechte naleving van de hygiëneregels door zorgverleners is de belangrijkste oorzaak van ziekenhuis-

STUDIE PERINATALE STERFTE KOLLÉE

infectie, zegt van den Hoogen. Tot 20% van de premature

Extreem prematuren (<26 weken) krijgen in Europese

pasgeborenen loopt een infectie op tijdens het verblijf in

landen zeer gevarieerde behandelingen. De verschillen

het ziekenhuis. Infecties door bacteriën afkomstig van de

zijn het grootst rond 24-25 weken zwangerschapsduur,

moeder, voor of na de geboorte, zijn afgenomen de

zo blijkt uit de MOSAIC-studie van Kollée et al. Deze

afgelopen decennia. Maar ziekenhuisinfecties zijn bij

studie vergelijkt het beleid van tien Europese landen rond

deze kwetsbare kinderen juist toegenomen. Vooral het

de grenzen van levensvatbaarheid. De behandelingen in

gebruik van diepe infuuslijnen vergroot de kans op een

de Europese landen vertonen meer overeenkomsten rond

infectie.

26-28 weken. De onderzoeksgroep vergeleek het beleid

Universiteit Utrecht/Zorgkrant

wat betreft transport naar een tertiair centrum, toediening van corticosteroïden om de longrijping te bevorderen, weeënremming en sectio caesarea. In bijvoorbeeld

ZELF JE KIND VERPLEGEN

50

Denemarken, Duitsland en Italië worden prematuren van

Het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg (EZT) leert ouders

24-25 weken actief behandeld, terwijl Nederlandse artsen

sondevoeding aan hun baby’s geven. Ze kunnen zo hun

een afwachtend beleid hanteren. Afwachten is volgens

baby eerder mee naar huis nemen en hoeven minder

de onderzoekers significant gecorreleerd met sterfte in

vaak terug voor polibezoek aan het ziekenhuis. Want als

utero en neonatale sterfte in het ziekenhuis.

de sonde er bijvoorbeeld per ongeluk uitschiet, kunnen

De behandelingen zijn lastig op hun afzonderlijke merites

ze die zelf ook weer inbrengen. De afgelopen drie jaar

te beoordelen. Meestal wordt immers een pakket aan

hebben al enkele tientallen ouderparen hiervoor instructie

maatregelen uitgevoerd, aldus de onderzoekers. Dit pakket

gekregen.

blijkt door regionale voorkeuren te worden bepaald.

Het geven van sondevoeding wordt in ons land wel vaker

Vooral de attitude van artsen om te kiezen voor uitslui-

door de ouders gedaan. Maar volgens verpleegkundige en

tend overleving of voor lange termijn kwaliteit van leven,

onderwijscoördinator Rob van Hees van het EZT onder-

heeft invloed op de behandelkeuzes. In Portugal, Polen

scheidt het Elisabeth Ziekenhuis zich door de gedegen

en Duitsland kiezen artsen bijvoorbeeld vooral voor

instructie. Het EZ heeft er een speciaal onderwijs-

overleving van de foetus, ook al bij 22-23 weken. Deze

programma voor ontwikkeld. Aanvankelijk kregen ouders

landen laten in de perinatale statistieken hogere over-

een studieboek, inmiddels kunnen ze terecht op het

levingspercentages zien. Nederland heeft in contrast

‘Elisabeth leerplein’, de elektronische leeromgeving van

daarmee lagere overlevingspercentages, maar op termijn

het ziekenhuis. Voordat ouders hun baby inclusief sonde-

minder kinderen met ernstige morbiditeit. Of een terug-

voeding mee naar huis krijgen, moeten zij een toets

houdend beleid te prefereren is, daarover doen de onder-

afleggen. Eenmaal thuis met de baby, kunnen ouders

zoekers geen uitspraak. Wel relativeren zij de betekenis

hun vragen e-mailen. Bij een acuut probleem kunnen

van internationale vergelijkingen: “De grote verschillen in

zij meteen bellen.

behandelkeuzes en gerelateerde mortaliteitscijfers bij een

TvV oktober 2009 • KNOV

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 51

BERICHTEN zwangerschapsduur onder de 26 weken kunnen de

Wilms onderzocht de voorspellende waarde van een

resultaten van vergelijkende perinatale sterfteonder-

cervixlengtemeting en het gehalte van fibronectine in

zoeken beïnvloeden, vooral als zij worden uitgevoerd op

vaginaal vocht. In totaal 108 vrouwen in drie

internationaal niveau. Hiermee moet rekening worden

Nederlandse medische centra deden aan het onderzoek

gehouden bij de interpretatie van de resultaten, vooral

mee. Een negatieve fibronectine-uitslag sloot een partus

als sterftecijfers worden gebruikt als indicatoren van

binnen zeven dagen vrijwel uit. De cervixlengte blijkt

kwaliteit van zorg”.

nauwelijks voorspellende waarde voor een vroeggeboorte

British Journal of Obstetrics and Gynecology

te hebben. Alleen als de cervixlengte >3,5 cm is, is het onwaarschijnlijk dat de vrouw binnen een week bevalt. Fibronectinemeting is volgens de onderzoekers ook in de

VUUR VAN HET ZUUR

Nederlandse situatie, waar vaak wordt getoucheerd, een

Zuurbranden is een veel besproken kwaaltje tijdens het

bruikbare methode om te voorspellen of vroeggeboorte

prenatale spreekuur. Tot nu toe werd antacida geadviseerd

zich zal voordoen. Want een vaginaal toucher heeft geen

en de meeste vrouwen komen daar wel mee uit. Sinds

invloed op de uitslag.

kort is duidelijk dat protonpompinhibitoren (PPI) ook in

ZonMW heeft inmiddels een subsidie toegekend voor

de zwangerschap het vuur van het zuur kunnen blussen.

een landelijk cohortonderzoek, waarin zwangeren met

PPI’s remmen het enzym H+/K+-ATPase, de ‘protonpomp’,

klinische symptomen van een dreigende vroeggeboorte

waardoor minder zuur in en naar de maag wordt

en een negatieve fibronectinetest gerandomiseerd

getransporteerd.

worden voor het al dan niet krijgen van tocolyse.

Canadese onderzoekers voerden een meta-analyse uit

NTVG

naar publicaties over de veiligheid van protonpompremmers tijdens de zwangerschap. Hierbij kregen 1530 vrouwen het medicijn en werden vergeleken met

EMLA-ZACHT

133.410 die het niet kregen. Er bleken geen verschillen

Volgens een gerandomiseerde studie van de Italiaan

te zijn in aantallen aangeboren afwijkingen, spontane

Massimo Franchi is EMLA-zalf een goed alternatief voor

abortus of vroegtijdige bevalling. Omeprazol lijkt het

de verdovingsprik bij het hechten postpartum. EMLA-zalf

veiligste type van de protonpompremmers.

kent minder nadelen dan de prik: het is pijnloos en

Toch zijn de remmers niet geheel vrij van bijwerkingen,

nauwkeurig toe te dienen, veroorzaakt geen branderig-

zoals diarree, buikpijn en misselijkheid (komt bij 1-5%

heid of zwelling en komt niet in de bloedbaan terecht.

voor), hoofdpijn (7%), duizeligheid (1%) en huiduitslag

Het duurt alleen vrij lang voor het goedje werkt. Bij de

(1%). Ook zeldzame, maar mogelijk ernstige bijwer-

vaginale mucosa moet de zalf ongeveer twintig minuten

kingen zijn niet uitgesloten tijdens het gebruik van

intrekken om genoeg te verdoven; bij de intacte huid

protonpompremmers. Onder deze categorie vallen

zelfs een uur.

anafylactische reacties, bloedbeeldafwijkingen, acute

De vrouwen in de EMLA-groep hadden significant lagere

interstitiële nefritis, hepatitis en een verhoogd risico op

pijnscores dan die in de prikgroep, vooral bij een eerste-

infecties.

graads ruptuur. Alleen bij een derdegraadsruptuur bleek

Huisarts en Wetenschap; Lareb

de EMLA verdoving niet afdoende. De onderzoekers veronderstellen ineffectiviteit van EMLA-zalf in diepere lagen maar de kleine aantallen (n=1 in beide groepen)

FOETAAL FIBRONECTINE VOORSPELT VROEGGEBOORTE

laten slechts ruimte voor speculaties. In beide groepen was de behoefte aan extra pijnbestrijding

Er is grote behoefte aan verbetering van de diagnostiek

even groot (10-16%). Vrouwen bleken meer tevreden met

van vroeggeboorten, stelt Femke Wilms, AIO gynaecolo-

de behandeling met EMLA-zalf: 84% in de EMLA-groep

gie et al in het NTVG. Ongeveer de helft van de zwange-

tegenover 54% in de groep met de verdovingsprik.

re vrouwen die aan het infuus met weeënremmers

American Journal of obstetrics and Gynecology 2009;

liggen, blijkt toch niet prematuur te bevallen, ondanks

201:186.e1-5 ■

symptomen van een dreigende vroeggeboorte. Misschien is er sprake van overbehandeling.

Brigitte Tebbe

Meer nieuws op www.knov.nl TvV oktober 2009 • KNOV

51

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 52

BERICHTEN

Congres en Cursus Uitgebreide informatie over de in dit overzicht opgenomen cursussen, congressen en symposia vindt u op www.kennispoort-verloskunde.nl of op de in de tekst aangegeven websites. CONGRES/CURSUS Coaching Class Verloskundigen Preconceptiezorg Cursus Management Acute verloskundige Zorg Cursus Management in de gezondheidszorg V-MIS training stoppen met roken Kindermishandeling Basiscursus acute verloskunde Zorgplicht in de knel. Dokters van de Wereld Training Evidence Based Medicine Scholingsdag praktijkassistente Vaardigheidstoets stuit en reanimatie Vaardigheidstraining Reanimatie volwassene, (incl. zwangere), eclampsie en fluxus Hechtingstoornissen Geen bodem syndroom Workshop Visie ontwikkelen Vaardigheidstraining reanimatie neonaat, schouderdystocie, stuit vijfdaagse cursus stagewerkbegeleiding

DATUM

PLAATS

INFO

KOSTEN (€)

12-10; 2, 23-11 12-10 VA A’dam 13-10 A’dam 13-10 Utrecht 13-10 Bilthoven 13-10 Eindhoven 14-10 Boxmeer 15-10 A’dam 16-10; 6,20-11 Utrecht/ A’dam 19-10 Nijmegen 26-10 VA-Groningen

www.amethistdevelopingpeople.nl [email protected] www.vrouwenzorg.nl www.vvaa.nl www.stivoro.nl www.av-m.nl www.acuteverloskunde.nl www.doktersvandewereld.org www.va-r.nl www.av-m.nl expertisecentrum.verloskundeacademie.nl

1.800,500,79,2.900,-

27-10 28-10 29-10

www.va-r.nl www.deknoop.org www.praktijkondernemer.nl

362,50

www.va-r.nl

362,50

R’dam Amersfoort Dalfsen

29-10 R’dam 29-10,12,26-11, 10-12,15-04 R’dam

270,320,750,170,75,-

235,-

www.va-r.nl

NOVEMBER Stagewerkbegeleiding

02,16,30-11, 14-12 Begeleiding in Kindermishandeling: van onmacht naar daadkracht 03-11 Begeleiding bij borstvoeding 03,24-11 Prenatale screening 03,17-11 10th Annual Interdisciplinary Res. Conference Transforming Healthcare through Research & Education 04-11 Cursus Management in de gezondheidszorg start 04-12 Cursus Management in de gezondheidszorg 05-11 Vaardigheid hechten van episiotomie of ruptuur 05-11 Baren zonder angst 05-11 Derde Nationale Congres Eerste Lijn 06-11 Symposium De veilige baarmoeder 06-11 De veilige baarmoeder (De gevolgen van medicatie en schadelijke stoffen op de foetus) 06-11 Vaardigheidstoets stuit en reanimatie 06-11 Stagewerkbegeleiding 09,23-11; 7,18-12 Haptonomie in de verloskunde (7 dagen) 09-11 Echoscopie (najaar 09) 10-11 Communicatie in moeilijke situaties (simulatie) 10-11 Basiscursus echoscopie in de eerstelijns verloskundige praktijk start 10-11 Verloskundige praktijk schildklierproblematiek 10-11 Begeleiding bij borstvoeding 10-11 Pathologie kraambed moeder en kind 10-11 Preconceptiezorg 10,24-11 Geneesmiddelen en congenitale afwijkingen tgv schadelijke stoffen 11-11 1st Midwifery Research Conference 12-11 Terugkomdag "Haptonomie in de Verloskunde 12-11' Vervolgcursus acute verloskunde 14-11 Baren in beweging (Ina May Gaskin) 16-11 Vaardigheidstraining hechten 17-11 52

TvV oktober 2009 • KNOV

A’dam Nijmegen Nijmegen R’dam

expertisecentrum.verloskundeacademie.nl htt-ps://fd9.formdesk.com www.av-m.nl www.va-r.nl

Dublin Utrecht Utrecht Maastricht Zoetermeer Almere Ede

www.nursing-midwifery.tcd.ie/events/ www.vvaa.nl www.vvaa.nl www.av-m.nl www.weleda.nl www.oogg.nl/actueel www.scem.nl

Ede VA A’dam

www.scem.nl expertisecentrum.verloskundeacademie.nl

149,75,-

www.opti-mum.nl www.av-m.nl www.vrouwenzorg.nl www.av-m.nl www.av-m.nl [email protected] expertisecentrum.verloskundeacademie.nl expertisecentrum.verloskundeacademie.nl www.va-r.nl www.hebammenforschung.de www.opti-mum.nl www.hotabc.nl/ [email protected] www.va-r.nl

185,-/dag 2000,89,2.000,250,125,160,160,245,50,-

VA Groningen ’t Harde Hoofddorp Maastricht Eindhoven VA Adam VA Groningen R’dam Osnabrück ‘t Harde Boxmeer Utrecht R’dam

295,245,500,-

2.900,2.900,390,-

149,-

490,19,50 270,-

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 53

BERICHTEN Toetsgroepbegeleider ITV II De kracht van begeleiding Reanimatie pasgeborene (simulatietraining) Vervolgcursus acute verloskunde Vaardigheidstraining Hygiëne en Infectiepreventie en reanimatie volwassene Advanced training in Obstetrical and Gynaecological Ultrasound II Workshop Visie ontwikkelen De kracht van begeleiding The Royal College of Midwives Annual Conference Calamiteitentraining Unhappy Birthday

17-11, 3, 15-12 17-11, 08-12 VA Groningen 19-11 A’dam 19-11 Boxmeer

www.knov.nl expertisecentrum.verloskundeacademie.nl www.vrouwenzorg.nl www.hotabc.nl/

19-11

R’dam

www.va-r.nl

20-11 25-11 25-11,9-12 26,27-11 27-11 27-11

Veldhoven Dalfsen R’dam Manchester VA Adam Apeldoorn

01-12

Eindhoven

gratis 500,79,490,362,50

www.praktijkondernemer.nl www.va-r.nl www.rcm.org/annualconference

235,500,-

[email protected]

220,90,-

www.av-m.nl/

235,-

www.scem.nl www.va-r.nl www.vrouwenzorg.nl

149,500,79,-

DECEMBER Prenatale groepsvoorlichting Obstetric Medicine XIV voor de eerstelijn. Maag-darm-leverziekten en zwangerschap Prenatale screening Reanimatie pasgeborene (simulatietraining) Congres Kennispoort Verloskunde De veilige kribbe; verslaving in de zwangerschap Triage; prenatale diagnostiek en bloedverlies (praktijkass.) Cursus Foetale Bewaking Coaching Class Verloskundigen Horen, zien, niet zwijgen Kinderziekten en congenitale afwijkingentgv infecties 13e Landelijke cursus kinderpathologie (dagen zijn identiek)

03-12 04-12 R’dam 08-12 Hoofddorp 10-12 Utrecht 11-12 Blijdorp, R’dam 11-12 VA A’dam 13-01 UMC/ 14-12; 4, 25-01; 15-02 15-12 VAA 17-12 R’dam 17,18-12 RIVM, Bilthoven

www.sophiakindergeneeskunde.nl expertisecentrum.verloskundeacademie.nl [email protected] www.amethistdevelopingpeople.nl [email protected] www.va-r.nl [email protected]

150,150,80,1.800,250,245,50,-

Utrecht | Zeist | Doorn

Ook ‘n 9 voor kindvriendelijkheid? Verloskundigen Locatie Utrecht, afdeling Obstetrie en Gynaecologie, wij hebben ruimte door uitbreiding, 20/36 uur www.diakonessenhuis.nl/vacatures ‘De beste zorg dichtbij’ , dat is wat het Diakonessenhuis wil leveren. De mens staat dan ook centraal in de kwalitatief hoogwaardige medische en verpleegkundige zorg. Het Diakonessenhuis is een ondernemende, resultaatgerichte organisatie met vakmensen die een collectief vormen en plezier hebben in wat ze doen.

TvV oktober 2009 • KNOV

53

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 54

BERICHTEN

Personalia GEBOREN

Mw. C. Middelkoop, Apothekersdijk 24, 2312 DD Leiden – Asp

7904 KB Hoogeveen

Mw. R. van Nieuwenhuijzen, Zuiderkeerkring 400, 2408 RA Alphen

Stijn, zoon van Audrey en Rudi Collignon, Marga Klompélaan 42,

a/d Rijn – Asp

6532 SC Nijmegen

Mw. C. Roeleveld, Sportlaan 72, 2566 LC ’s-Gravenhage - Asp

Joséphine, dochter van Abygaël en Micha Helder, Berkenlaan 14,

Mw. M. van Schagen, Kromme Weide 3a, 1779 ES Den Oever – Asp

1943 DS Beverwijk

Mw. J. Sikking, Jelgersmastraat 35, 2023 EN Haarlem – Asp

Nanou, dochter van Suzanne Koster en Marcel Molenaar,

Mw. L. Smit, Rhenenstraat 216, 2546 TZ ’s-Gravenhage - Asp

Raadhuisstraat 7, 1474 HE Oosthuizen

Mw. L. Strijbos, Dorpsweg 70c, 3083 LD Rotterdam – Asp

Loïs, dochter van Karin en Wietze van der Laan-Mostert,

Mw. L. Swets, S.W. Churchilllaan 975, 2286 AC Rijswijk – Asp

Wilgehaantje 6, 7423 HV Deventer

Mw. B. Zomer, Ds. M.L. Kingweg 90, 1444 EG Purmerend – Asp

Elle, dochter van Mieke en Pieter van Malsen-van Haren,

Mw. Y. Zwinkels, Heulweg 61, 2295 KC Kwintsheul - Asp

Jan Luijkenstraat 20, 5361 JC Grave

Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2010)

Justijn, zoon van Nadine Mansvelt Beck en Rodi Schuurman,

Mw. M. Elshout, Koosplantsoen 661, 2985 ST Ridderkerk – BL

Bovenkerkerkade 47, 1185 CS Amstelveen

Mw. F.F. Smeding, Ilpenwaard 63, 1824 GS Alkmaar –VID-zhs

Mattis, zoon van Kim en Marco Orth-Schoonenberg, Bonendaal

Mw. E.A.S.M. Kuitert-Bot, Posweid 100, 1606 NJ Venhuizen – WN

12, 7231 GG Warnsveld

Mw. M. Lansbergen-Jager, Laan van Broekpolder 309, 1967 KG

Tygo, zoon van Sabrina Tholen en Johan Sommer, Gijsbrecht

Heemskerk – BL

Bokellaan 23, 2273 GT Voorburg

Mw. D. van Leeuwen, Geerland 73, 1433 JN Kudelstaart – Asp

Valerie, Fiona en Regis Willemsen-van Gerven, Forsythiastraat 28,

Mw. C. van Wensveen-Oskam, Han Hollanderweg 164, 2807 AJ

2165 CH Lisserbroek

Gouda – VV-m

Roos, dochter van Esther en Lars Wullenweber, In de Winkel 31, 6451 JG Schinveld Sytske, dochter van Jolijn Betlem en Lars van Zomeren, Voltaplein 8, 1098 NR Amsterdam

SECTOR NOORDOOST NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-10-2009) Mw. M. van der Meij, Alfredmozerplein 43, 7007 KD Doetinchem – WN Mw. B. Pepping, Ankerpad 2, 8311 PC Espel – Asp Mw. J. Snijders, Maansteenhof 32, 3402 JP IJsselstein – Asp Mw. C. te Vaanholt, Hoornsediep 44a, 9725 HL Groningen – Asp Mw. Y. Vastbinder, Kavelwei 11, 9108 MC Broeksterwâld – Asp Mw. L. Zondag, Rijksstraatweg 58, 4197 BD Buurmalsen - Asp Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2010) Mw. S.J.P. Jonkers, Arend Lamerslaan 7, 6816 PT Arnhem – VID-zhs

SECTOR NOORDWEST NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-10-2009) Mw. A. Allard-de Koning, Kwadijk 144, 1471 CJ Kwadijk – Asp Mw. C. As, Vossenschanslaan 9, 3445 EB Woerden – WN Mw. S. de Boer, Steenbok 12, 1696 CR Oostblokker – Asp Mw. B. to Bokholt, Kamperzand 17, 1274 HK Huizen – Asp Mw. J. Bus, Musholm 109, 2133 HR Hoofddorp – Asp Mw. L. Bruin, Peelstraat 23, 1079 RN Amsterdam – Asp Mw. C. van der Grift, Fazantenhof 84, 3755 EJ Eemnes - Asp Mw. M. Kornet, Deltalaan 83, 3363 AC Sliedrecht – Asp Mw. S. Lowe, Ary Schefferstraat 239, 2597 VT ’s-Gravenhage – WN 54

Mw. D. Martin, Schiekade 48c, 3032 AK Rotterdam - Asp

Lena, dochter van Maartje de Blok en Marvin Hars, De Kroon 49,

TvV oktober 2009 • KNOV

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 55

BERICHTEN SECTOR ZUID NEDERLAND

ART. 1

Nieuwe leden (m.i.v. 01-10-2009)

Leden, die bezwaar hebben tegen de toelating van een kandidaat

Mw. E. Aalbers, Concordiastraat 14, 6226 GD Maastricht – Asp

(aspirant-)lid, moeten hun bezwaar met

Mw. L. Bierhuizen, Pastoor Gastlaan 4a, 5591 BM Heeze – Asp

redenen omkleed schriftelijk binnen één maand na het verschijnen

Mw. S. Dentener, Maasstraat 7, 3181 EH Rozenburg – Asp

van het officiële verenigingsorgaan bij het Bestuur kenbaar maken.

Mw. M. de Gijt, Oostmaasstraat 11, 3061 ZP Rotterdam – Asp Mw. J. Hendriks-de Vroom, Pieter Breughelstraat 19, 5062 LG

AFKORTINGEN

Oisterwijk – Asp

VID

verloskundige in dienstverband

Mw. M.J. Kardux-van Wijk, Nieuwstraat 1, 3247 BK Dirksland - Asp

VID-ep

verloskundige in dienstverband in eigen praktijk

Mw. S. Kohl, Vaarzegel 1, 6276 PG Heijenrath – Asp

VID-g

verloskundige in dienstverband in gezondheidscentrum

Mw. A. Kruyff, Beltmolen 45, 2906 SC Capelle a/d IJssel - Asp

VID-zhs

verloskundige in dienstverband in ziekenhuis

Mw. M. Lammers, Ambijerstraat Zuid 13, 6226 AV Maastricht – Asp

VV

vrijgevestigde verloskundige

Mw. N. Meulendijks, Akerstraat 20, 6221 CL Maastricht – Asp

VV-m

vrijgevestigde verloskundige in maatschap

Mw. S. Ordnonez, van Aitzemastraat 29, 5624 GJ Eindhoven - Asp

WN

waarneemster

Mw. J. Post, Geerstraat 244, 6911 NW Heerlen – Asp

Asp

aspirant lid

Mw. J. Rack, Kruiskampsingel 47, 5224 KC ’s-Hertogenbosch - Asp

BL

buitengewoon lid

Mw. E. Renders, Brouwerijdreef 106, 5551 VC Valkenswaard – Asp

BTL

buitenlands lid

Mw. M. van Riet, Zwanebloem 2, 4823 MV Breda – Asp

SL

senior lid

Mw. M.M.H. de Wert, Binnenweg 24, 5502 AN Veldhoven - Asp

EL

erelid

Beëindiging lidmaatschap (per 01-10-2009) Mw. H. Weusten, van Speijkstraat 92, 2518 GE ’s Gravenhage – WN

GESLAAGD Academie Verloskunde Amsterdam Nike Mencke

Margje Brouwer

Zeerahjam de Lange

Marian van der Berg

15 jaar VLOV Wil van Veen Op 5 november jl. vierde de Vlaamse collega’s, verenigd

organisatie van de gezondheidszorg en daarmee ook die

in de VLOV, haar derde lustrum. Op deze zaterdagmid-

van de verloskunde anders is dan in Nederland.

dag en -avond verzamelden zich ruim honderd Vlaamse

Als derde spreker was daar Mrs. Agneta Bridges, secreta-

verloskundigen en genodigden op kasteel Waalborre te

ris-generaal van ICM. Na haar felicitaties plaatste zij de

Assen, op een steenworp van Brussel. Mevrouw Marlene

VLOV in de context van ICM. Zij sprak ondermeer over

Reyns, voorzitter van de VLOV, opende de middag en

de sterke betrokkenheid van Vlaamse vroedvrouwen en

memoreerde vijftien jaar historie. Anders georganiseerd

hun organisatie bij de ontwikkelingen in met name frans-

dan in Nederland is de VLOV een sterke vrijwilligersorga-

sprekend Afrika. Toen ik hier later navraag over deed,

nisatie. De kracht die daarvan uitgaat, liet zij zien in de

bleek dat Vlaamse vroedvrouwen actief zijn in Sénegal,

grote resultaten die in de afgelopen jaren waren gereali-

Burundi en Congo.

seerd. Zo groeide de organisatie in vijftien jaar naar

Na afloop van deze academische zitting was er een

twaalfhonderd leden met een sterk accent – het woord

receptie met aansluitend een feestelijk diner. De KNOV

‘absoluut’ werd in dit verband gebruikt - op de aandacht

had hier twee Bourgondiërs op ingezet, dus dat kwam

voor en betrokkenheid op moeder en kind en Evidence

helemaal goed. Het werd een vrolijke en amusante

Based Midwifery. “Daarbij staren we ons niet blind op

avond, waarbij uw hoofdredacteur regelmatig met een

wetenschappelijk onderzoek, maar blijven kritisch”.

baby op schoot zat om zijn vroedvrouwen/tafelpartners

Daarna sprak prof. Dr. Marleen Temmerman, hoofd van

de gelegenheid te geven even rustig te eten. ■

de Vrouwenkliniek UZ Gent en senator. Zij besprak de plaats van de vroedvrouw in het beleid van de gezondheidzorg. Uit haar betoog bleek eens te meer hoe de TvV oktober 2009 • KNOV

55

200613 - TvV okt.qxp:200613

28-09-2009

12:58

Pagina 56

Moeders voor Moeders... …heeft elke druppel

d r a h i e k nodig!

De organisatie van Moeders voor Moeders zamelt urine in van zwangere vrouwen. Uit de urine van deze vrouwen wordt het hCG-hormoon gewonnen. Dit hormoon wordt door farmaceutische bedrijven verwerkt tot een geneesmiddel, dat wordt gebruikt bij vruchtbaarheidsbehandelingen. Moeders voor Moeders is onderdeel van Schering-Plough.