Tijdschrift voor
Verloskundigen
september 2012 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen
37e jaargang
FINANCIEEL ADVISEURS VOOR VERLOSKUNDIGEN Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de toekomst.
Telefoon: (0318) 544 044 - www.sibbing.nl
“Verloskundigen aangenaam verrast over ondersteuning en kwaliteit” ĂƌƌŝǁĞůůǁŝůĂůůĞǀĞƌůŽƐŬƵŶĚŝŐĞŶĚŝĞŵĞĞĚĞĚĞŶĂĂŶĚĞĂĐƟĞǀĂŶŚĞƚŵĞŝŶƵŵŵĞƌďĞĚĂŶŬĞŶ ǀŽŽƌĚĞĨĞĞĚďĂĐŬŽƉĚĞƉƌŽĚƵĐƚĞŶ͘DĞƚĚĞnjĞŝŶĨŽŬƵŶŶĞŶǁŝũǀĞƌĚĞƌŽŶnjĞƉƌŽĚƵĐƚĞŶǀĞƌďĞƚĞƌĞŶ͊ WƌŝũƐǁŝŶŶĂĂƌƐƌĞĂƐƚŵŝůŬďĂďLJ͛ƐnjŝũŶ͗ ͻsĞƌůŽƐŬƵŶĚŝŐĞ:ŽůĞŝŶŽůŚƵŝƐƵŝƚEĞĐŬ͕ ͻsĞƌůŽƐŬƵŶĚŝŐĞƉƌĂŬƟũŬsŝǀƌĞ͕sĂůŬĞŶƐǁĂĂƌĚ ͻsĞƌůŽƐŬƵŶĚŝŐĞƉƌĂŬƟũŬĂƌƵƐ͕ŽĞŬĞů
Organic ĞůůLJŝŶĚĞƌ ͚'ĞĞŌĞĐŚƚƐƚĞƵŶ͛ ͚DĂƚĞƌŝĂĂůǀŽĞůƚƉƌĞƫ Ő op de huis’ ͚ĞƚĂĂůďĂĂƌ͊͛ ‘Fijn dat het ŽƌŐĂŶŝĐŝƐ͊͛
EĂĂĚůŽnjĞ ^ƵƉƉŽƌƚƵŝŬďĂŶĚ ͚ ŶŽƌŵĮũŶ͊͛ ͚ ĐŚƚĞĞŶĂĂŶƌĂĚĞƌ͛ ‘Rolt niet op zoals veel andere merken’ ‘Warmtepleisters blijven op hun plek’
EĂĂĚůŽnjĞ DĞĞŐƌŽĞŝΘ sŽĞĚŝŶŐƐďĞŚĂ ‘Prenataal prima te gebruiken door het handige tussenstukje’ ‘Verbaasd over ĞůĂƐƟĐŝƚĞŝƚĞŶŐŽĞĚĞ ondersteuning’
'ĂŶĂĂƌǁǁǁ͘ĐĂƌƌŝǁĞůů͘ŶůŽŵŽŶƐďĞƚĞƌƚĞůĞƌĞŶŬĞŶŶĞŶ͊ EŝĞƵǁ Θ 'ƌĂƟƐ͊ ĂƌƌŝǁĞůů ǁĂŶŐĞƌƐĐŚĂƉƐͲ^ĐƌĞĞŶƐĂǀĞƌ KƉĚĞnjĞƐĐƌĞĞŶƐĂǀĞƌǀŽŽƌũĞW ŐƌŽĞŝƚ ũĞ ǀŝƌƚƵĞůĞ ďĂďLJ ŵĞƚ ũĞ ŵĞĞĞŶũĞŽŶƚǀĂŶŐƚŝĞĚĞƌĞŬĞĞƌ ĞĞŶ ǁĞĞƚũĞ ŽĨ ĞĞŶ ůĞƵŬĞ ƟƉ͊
).(/5$
TIJDSCHRIFT Beloften, Macht, Hakbijl
ONDERWIJS
5
Wil van Veen
Nieuwe verloskundigen: up to date, betrokken, zelfbewust en popelend om te beginnen
39
Nic van Son en Els Koelewijn
KNOV Promotietraject Kiezen
6 7
Linda Rentes
INTERNATIONAAL Alle baby’s moeten aan de borst in New York Hoe bevalt Europa? Portugal
Advertentie Beleidsmedewerker belangenbehartiging
8
Vraag van de maand: een onverzekerde zwangere
9
43
PRAKTIJK Op het randje
Helpdesk
Ruth Evers
Multidisciplinaire richtlijn borstvoeding: VII Pijnlijke tepels
Hormonale disregulatie
10
42
Maartje van Hoek
45 46
Redactie
Redactie: Kristel Zeeman
Resultaten KNOV-ledenpeiling, najaar 2011
13
Instrumenten gevraagd
Barbara Bekker, Peter Buisman
Lancering E-learning VGV
FORUM
16
Rectificatie
47 48
Nic van Son, Inger Aalhuizen, Mieke Aitink
Casus: “Je goed verdiepen in VGV is erg belangrijk”
BERICHTEN
17
Nic van Son, Inger Aalhuizen, Mieke Aitink
NEXT Congres en Cursus
WETENSCHAP Geen bewijs dat misoprostol effectief is bij het voorkomen van een fluxus postpartum
Nieuwe media
Personalia
20
Suze Jans
Geslaagd
49 50 51 53 54
THEMA CHILDBIRTH 7e Internationale Borstvoeding en Lactatie Symposium
21
Kristel Zeeman
Fysiologische borstvoedingspatronen
24
Kristel Zeeman
Borstvoeding en schuldgevoel
26
Astrid Smeets
Donormelk in Nederland
28
Lara Tauritz Bakker
Gewoon doen over borstvoeding
32
Arnon Grunberg
Kennispoort Verloskunde
33
4V6 SEPTEMBER s +./6
3
4)*$3#(2)&4 Redactie Relinde van der Stouwe, Suze Jans, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman Medewerkers september 2012 Inger Aalhuizen, Mieke Aitink, Lara Tauritz Bakker, Barbara Bekker, Peter Buisman, Ton van de Coevering, Ruth Evers, Maartje van Hoek, Redactie Kennispoort, Els Koelewijn, Wouter Mallee, Marjolein Mensink, Linda Rentes, Greta Rijninks, Astrid Smeets, Nic van Son, Jolanda Zocchi, Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Wielingenweg 318, 1826 BX Alkmaar E:
[email protected] E:
[email protected] T: 06 53359153 Facebook: Tijdschrift voor Verloskundigen
#OVER FOTO In 1988 ben ik afgestudeerd aan de Academie van Amsterdam en bij die gelegenheid kreeg ik dit borduurwerk van mijn moeder, die een jaar later - veel te jong overleed. Anita Snackers-Tol
Abonnementen, personalia en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E:
[email protected] Personeelsannonces Wil van Veen T: 06 53359153 E:
[email protected] Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E:
[email protected] Cross Advertising T: 010 74 21 020 E: traffi
[email protected] Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 132,- per jaar (10 nummers); Europa € 158,-; buiten Europa € 185,-. Voor studenten (buitenlandse opleiding): € 106,Los nummer: € 17,Voorzitter KNOV Angela Verbeeten Foto’s Nationale Beeldbank Medela, Bionda Heeringa, Delft Ellen Karelse, Hoogland Carien van Leeuwen, Amsterdam Sander van der Torren, Haarlem © 2012 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100 Oplage: 3950
(ET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN WORDT UITGEGEVEN DOOR DE +ONINKLIJKE .EDER LANDSE /RGANISATIE VAN 6ERLOSKUNDIGEN +./6 OPGERICHT OP SEPTEMBER $E VERENIGING IS TOT STAND GEKOMEN UIT EEN FUSIE VAN DE "OND VAN .EDERLANDSE VROED VROUWEN OPGERICHT JUNI EN DE .EDERLANDSE 2+ 6ERENIGING VAN 6ROED VROUWEN OPGERICHT JULI $E +./6 STELT ZICH TEN DOEL DE BEVORDERING VAN DE VERLOS KUNDIGE ZORG IN ZIJN GEHEEL IN .EDERLAND DE VERSTERKING VAN DE POSITIE DIE DE VERLOS KUNDIGE DAARIN INNEEMT ALSMEDE DE BELANGEN BEHARTIGING VAN ALLE VERLOSKUNDIGEN IN .EDERLAND %EN VAN DE MANIEREN OM DIT DOEL TE BEREIKEN IS HET UITGEVEN VAN HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN (ET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN IS IN DE EERSTE PLAATS EEN VAKBLAD OP HET GEBIED VAN DE VERLOSKUNDE EN VERWANTE WETENSCHAPPEN (ET BEOOGT VERLOS KUNDIGEN OP DE HOOGTE TE STELLEN VAN RELEVANTE FEITEN EN ONTWIK KE LINGEN $AARNAAST IS HET EEN FORUM VOOR DISCUSSIE OVER DE VERLOSKUNDE EN VERWANTE DISCIPLINES )N HET REDACTIONELE BELEID WORDT ERNAAR GESTREEFD EEN ZO RUIM MOGELIJKE REEKS AAN ONDERWERPEN TE BEHANDELEN )N DE TWEEDE PLAATS IS HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN EEN VERENIGINGS ORGAAN EN ALS ZODANIG EEN MIDDEL VOOR HET HOOFD BESTUUR VAN DE +./6 OM IN CONTACT TE TREDEN MET DE LEDEN )N DIT KADER DIENT HET 4IJDSCHRIFT VOOR BESTUUR EN LEDEN ALS FORUM OM VAN GEDACHTEN TE WISSELEN Inzenden kopij en advertenties $E REDACTIE NODIGT DE LEZERS UIT OM REACTIES ARTIKELEN EN OPINIEBIJDRAGEN IN TE ZENDEN "IJ VOORKEUR SPECIAAL VOOR HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN GESCHREVEN KOPIJ MAAR OOK ELDERS AANGEBODEN OF GEPUBLICEERDE BIJDRAGEN ZIJN WELKOM ONDER VERMELDING VAN BLADTITEL JAARGANG EN NUMMER +OPIJ AANLEVEREN ALS PLATTE TEKST DUS ZONDER SPECIALE BEKOPPING VOET NOTEN PAGINACIJFERS TABS TABELLEN EN ONTDAAN VAN HYPERLINKS IN 7ORD VIA E MAIL TVV KNOVNL 6AN TABELLEN OF GRAlEKEN DAAROM ALLEEN DE ONDERZOEKSGEGEVENS AANLEVEREN DEZE WORDEN DOOR DE VORMGEVER OPGEMAAKT 2EFERENTIES IN DE TEKST TUSSEN VIERKANTE HAAKJES GEEN SUPERSCRIPT "EELD APART AANLEVEREN BIJ VOORKEUR DIGITAAL EN IN HOGE RESOLUTIE "IJ TEKSTWIJZIGING PLEEGT DE REDACTIE OVERLEG )NGEZONDEN BRIEVEN WORDEN ZO NODIG BEKORT $E +./6 EN DE REDACTIE ZIJN NIET VERANTWOORDELIJK VOOR DE INHOUD VAN GEPLAATSTE REACTIES EN OPINIEBIJDRAGEN (ET AUTEURSRECHT VAN ARTIKELEN BERUST BIJ DE INDIVIDUELE AUTEUR #ITEREN MET BRONVERMELDING IS TOEGESTAAN MITS BINNEN DE WETTELIJKE REGELS /VERNAME VAN LANGERE DELEN VAN ARTIKELEN IS UITSLUITEND TOEGESTAAN NA TOESTEMMING VAN DE REDACTIE EN DE AUTEUR
ISSN 0378-1925 0ERSONEELSADVERTENTIES VAN LEDEN VOOR HET VOLGENDE NUMMER TOT 1 oktober 2012. 'ELIEVE BIJ DE PLAATSINGSOPDRACHT HET GEWENSTE FORMAAT EN HET FACTUURADRES TE VERMELDEN 6OOR COMMERCIÑLE ADVERTENTIES ZIE COLOFON (ET ACHTSTE NUMMER VERSCHIJNT OP 17 oktober 2012. 4
4V6 SEPTEMBER s +./6
2%$!#4)/.%%,
"ESCHAVING -ACHT EN (AKBIJL Hebt u het grote zorgdebat gezien, gevolgd? Elfhonderd man/vrouw in de zaal en dertigduizend digitale volgers. En een getwitter: het leek wel een zwerm spreeuwen in een vogelkers. Wat een spektakel, zo’n zorgdebat, puur theaterpolitiek. Dat is wat anders dan politiek theater, want dat gaat nog ergens over. Want inhoudelijk waren het toch wel de bekende thema’s die we in de weken daarvoor ook konden horen: einde marktwerking (PvdA, SP), geef de zorg terug aan de professional (PVV, PvdA), beste oplossingen komen van professionals (SGP), betaalbaar houden (CDA, VVD), beheersbaar houden van kosten (VVD), mensen zelf verantwoordelijk (D66), mensen moet sparen voor de kosten van hun oude dag (CU). Die laatste vond ik cryptisch, tenzij de pensioenfondsen failliet gaan. Voor rechts tellen de financieel-economische motieven het sterkst, voor links de sociale. Niets nieuws onder de zon. Er was echter een woord dat zo vaak door verschillende partijen gebruikt werd, dat het opviel. Dat was het woord ‘beschaving’ (beschaven: tot geestelijke, maatschappelijke en zedelijke ontwikkeling brengen; ook: de manieren verbeteren). Volgens de debaters is ouderenzorg een
Agenda 20 september 2012 Plaza 25 september 2012 Platform Klinisch Verloskundigen 2 oktober 2012 Training Kringbestuurders: 3e dag 4 oktober 2012 KNOV-lezing Foetale groeivertraging 8 oktober 2012 Themabijeenkomst Weert MIO Meldcode kindermishandeling
vorm van beschaving, brengt beschaving solidariteit, is zorg het fundament onder een beschaafde samenleving, is zwakkeren ondersteunen een kenmerk van beschaving enzovoort. ‘Beschaving is slechts een dun laagje vernis over de ware menselijke aard’. Dat die deklaag hier en daar begint te bladderen, ondermeer als gevolg van marktwerking (grote graaiers in de zorg) is zichtbaar. Ons attent maken hierop verdient alle lof, maar hoe staat het met de zelfreflectie van de signaleerders? Van hen die signaleren, zou je het goede voorbeeld mogen verwachten. Maar niets is minder waar, want zij die hun idealen tijdens het zorgdebat etaleerden, gebruiken die morgen van harte als wisselgeld voor maar één doel: macht. Na de verkiezingen wordt met behulp van het klatergoud van de idealen naarstig wordt gezocht naar het compromis van de macht. Politiek is water bij de wijn doen, maar soms wordt die zo versneden dat van wijn geen sprake meer is.
10 oktober 2012 Themabijeenkomst Houten MIO Meldcode kindermishandeling
In juni vroeg onze redactie uw aandacht voor het onderwerp ‘concentratie van zorg’.
16 oktober 2012 Tijdschrift verschijnt: uitgave oktober
keuzevrijheid van de vrouw te kunnen blijven waarborgen. In mei beschreef ik in
24 oktober 2012 Themabijeenkomst Zoetermeer MIO Meldcode kindermishandeling
Door alle gedoe rond de verkiezingen is een bericht in Zorgvisie onderbelicht
29 oktober 2012 Themabijeenkomst Breda MIO Meldcode kindermishandeling
In een reeks van artikelen beschreven wij de perikelen rond Dokkum, Meppel, Hengelo en Almelo, als voorboden van een grote concentratieslag die volgens ons zou volgen en waar de eerste lijn zich voor schrap moest zetten om de mijn redactioneel onder de kop ‘De rekenmeesters’ een scenario dat zou kunnen leiden tot een concentratie van zorg naar 62 ziekenhuizen. gebleven. In het bericht wordt melding gemaakt van het feit dat accountant Arjen Hakbijl, partner bij PriceWaterhouseCoopers, heeft gesignaleerd dat het aantal ziekenhuizen in rap tempo afneemt als alle aangekondigde fusies en samenwerkingsverbanden gerealiseerd worden. Hij komt uit op een eindplaatje van vijftig ziekenhuizen! Natuurlijk zullen er meer locaties blijven bestaan, maar in het verlengde van die fusie of samenwerking volgt altijd samenvoeging van
31 oktober 2012 Themabijeenkomst Akersloot MIO Meldcode kindermishandeling
afdelingen omdat dit financieel-economisch meer verantwoord zou zijn.
5 november 2012 Themabijeenkomst Deventer MIO Meldcode kindermishandeling
marktwerking verdwijnt en beschaving weer haar plek opeist. Want slechts
Ziet u de bui hangen? Ziet u in dat de belangen van de vrouw hiermee zeker zullen worden geschaad? Van de politieke compromiszoekers moet u weinig heil verwachten, van raden van bestuur en zorgverzekeraars nog minder. Tenzij de beschaving biedt vrouwen kansen. Q Wil van Veen 4V6 SEPTEMBER s +./6
5
+./6
-ELD U AAN VOOR DE SUBSIDIE VAN EEN PROMOTIEONDERZOEKSPROJECT Voor de ontwikkeling van wetenschappelijk topkader biedt de KNOV voor enkele verloskundigen de mogelijkheid om via open competitie mee te dingen naar een subsidie voor een promotiebeurs.
Voor wie?
ZŝĐŚƚůŝũŶĞŶ^ ƵďƐŝĚŝĞ WƌŽŵŽƚŝĞďĞ ƵƌnjĞŶ
s 5 BENT VERLOSKUNDIGE EN LID VAN DE +./6 s U HEBT TENMINSTE EEN -3C -! OF -"! IN VERLOSKUNDE gezondheidswetenschappen, sociale wetenschappen of
tĞƚĞŶƐĐŚĂƉ
aanpalende wetenschapsvelden; of aantoonbare
ervaring met het verrichten van wetenschappelijk
ƐĐŽŵŵŝƐƐŝĞ <E
Ks
onderzoek; s U HEBT EXPLICIET INTERESSE IN EN BENT GEMOTIVEERD TOT HET verrichten van wetenschappelijk onderzoek en u wilt promoveren;
12
Kandidaten worden naast bovenstaande formele eisen geselecteerd op basis van hun CV en academische referenties. Het promotietraject kan zowel fulltime (4 jaar)
De KNOV roept verloskundigen op een vooraanmelding in te dienen voor een promotieonderzoeksproject als parttime ingevuld worden. Er zijn verschillende criteria
De subsidieaanvragen worden beoordeeld op kwaliteit
voor de subsidieverstrekking aan eerstelijns verloskundigen,
van het onderzoeksvoorstel, de toegepaste methodologie
klinisch verloskundigen en verloskundigen in dienst van
EN DE HAALBAARHEID VAN HET PROMOTIETRAJECT (ET MAXI
onderzoeksinstituten of opleidingen (zie KNOV-website).
male jaarbudget bestemd voor promotiebeurzen bepaalt
Het is tevens mogelijk om een subsidie aan te vragen voor
hoeveel subsidieaanvragen gehonoreerd worden.
het afronden van uw lopende promotietraject. Ga naar http://leden.knov.nl/leden/30Werken_aan_
Procedure
kwaliteit/KNOV_Wetenschapscommissie
De aanvraagprocedure bestaat uit twee fasen:
voor meer informatie en het formulier van de
s $E VOORAANMELDING
vooraanmelding.
s $E SUBSIDIEAANVRAAG Eventuele aanpassing van subsidieaanvraag volgt naar
De deadline voor het indienen van de vooraanmel-
aanleiding van feedback van reviewers
ding is 15 oktober 2012
De Wetenschapscommissie van de KNOV beoordeelt de
Namens de Wetenschapscommissie KNOV
vooraanmeldingen op relevantie voor het wetenschapsdomein fysiologische verloskunde, kwaliteit van het
Drs. Greta C. Rijninks – van Driel
onderzoeksvoorstel en motivatie van de kandidaat.
Secretaris
De commissie geeft advies over het al dan niet uitwerken
[email protected] Q
van de vooraanmelding tot een subsidieaanvraag.
6
4V6 SEPTEMBER s +./6
+./6
+IEZEN Lekker, zo’n zomervakantie. De enige keuze die ik de afgelopen weken moest maken was bij het diner: vlees, vis of vegetarisch. De baai waar we naar toe zouden varen lag vast, op de wind hadden we geen invloed. Maar nog het rustigste en lekkerste van vakantie: weinig dilemma’s. Terug van vakantie, op mijn eerste spreekuurdag, geef ik voorlichting over de combinatietest aan twee stellen. De discussie met het ene stel gaat over kwaliteit van leven en keuzes die we daarin kunnen maken. Zij gaan thuis nog eens nadenken of ze wel willen kiezen voor de combinatietest. Het andere paar kiest na mijn uitleg direct voor de test: de testmogelijkheid is er en dan doe je dat. In de media is de discussie over keuzes in de zorg volop gaande. Moeten we dure medicijnen die weinig effectief zijn blijven vergoeden? Verhogen we daarmee de kwaliteit van leven? Arnold Moerkamp van het College Voor Zorgverzekeringen heeft er wel ideeën over. De KNOV zal zich in het debat zeker laten horen. Voor ons staat een aantal punten bovenaan: gegarandeerde kwaliteit, zorg afgestemd op de cliënt, in de buurt,
Agenda 7 november 2012 Themabijeenkomst Assen MIO Meldcode kindermishandeling
laagdrempelig en toegankelijk, voor iedereen moet de zorg bereikbaar blijven. Hoe zit dat in de eigen verloskundige praktijk? Welke keuzes maken we daar anno 2012? Maken we groeiecho’s bij iedereen omdat de mogelijkheid om echo's te maken er nu eenmaal is en onze cliënten er om vragen. Of baseren we ons echobeleid op wetenschappelijke onderbouwing die vooralsnog ontbreekt?
16 november 2012 Algemene Ledenvergadering
Op 4 oktober a.s. organiseert de KNOV een wetenschappelijke lezing over foetale
19 november 2012 Platform Internationaal Twin-to-Twin
De komende maanden is weer veel te kiezen. In de landelijke politiek natuurlijk,
20 november 2012 Tijdschrift verschijnt: uitgave november
te kiezen willen hebben. Toch zou ik zo kort na de vakantie dat zorgeloze gevoel
26 november 2012 Klankbordgroep Prenatale screening 29/30 november 2012 Conferentie Maastricht EMA education conference 11 december 2012 Platform Klinisch Verloskundigen 18 december 2012 Tijdschrift verschijnt: uitgave december 11 maart 2013 Kringvoorzittersoverleg 14 juni 2013 2013 Algemene Ledenvergadering 9 september 2013 Kringvoorzittersoverleg 15 november 2013 Algemene Ledenvergadering
groeivertraging. Daarna hoop ik mijn keuze beter te kunnen onderbouwen. maar ook tijdens de algemene ledenvergadering: een nieuw bestuurslid. Je hoort wel dat mensen blij worden dat ze keuzes kunnen maken en altijd wat best nog even vast willen houden. Ik wens u de komende tijd veel verstandige keuzes toe. Q Linda Rentes
4 oktober 2012
&OETALE GROEIVERTRAGING 19.30 - 21.00 uur in Boerderij Mereveld te Utrecht De KNOV werkt aan de ontwikkeling van een landelijke standaard ‘opsporing foetale groeivertraging’. De KNOV nodigt u dan ook graag uit voor een wetenschappelijke lezing over een van de aanbevelingen van deze standaard; het gebruik van customised growth charts’. De lezing zal verzorgd worden door de in Engeland werkzame professor Jason Gardosi, ontwikkelaar van de customised growth charts (CGC’s). Deze wetenschappelijke lezing biedt u de uitgelezen kans om meer te weten te komen over CGC’s als opsporingsmethode van foetale groeivertraging. De (Engelstalige) lezing vindt plaats op donderdag 4 oktober 2012 van 19.30 uur tot 21.00 uur in Boerderij Mereveld, Mereveldseweg 9 te Utrecht. We stellen uw aanwezigheid en deelname aan de discussie zeer op prijs.
Kijk voor meer agenda-informatie op www.knov.nl of kennispoort-verloskunde.nl
Aanmelden via
[email protected] Q
4V6 SEPTEMBER s +./6
7
+./6 De Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV) behartigt de belangen van de verloskundige zorg en van verloskundigen. Bevordering van kwaliteit in algemene zin en versterking van de positie van verloskundigen en de verloskundige zorg zijn speerpunten van het beleid. Daarnaast behartigt de KNOV de materiële belangen van de bij haar aangesloten verloskundigen.
Voor het team Belangenbehartiging zoekt de KNOV per direct een:
"ELEIDSMEDEWERKER BELANGENBEHARTIGING +LINISCH VERLOSKUNDIGE STERK VAKINHOUDELIJKE EN POSITIEVE UITSTRALING MV UUR
De KNOV treedt op als representatieve organisatie van en voor de
Taakinhoud
verloskundigen in Nederland.
De beleidsmedewerker belangenbehartiging participeert met zijn/haar directe collega’s in het maatschappelijk debat over de gezondheidszorg en de positionering
De KNOV heeft een organisatie-
van de verloskunde daarbinnen. Hij/zij neemt namens de KNOV deel in een
structuur bestaande uit drie lijn- en
netwerkstructuur van onder andere NVOG, IGZ, Samenwerkende Opleidingen
drie stafteams. De lijnteams hebben
Verloskundigen en RIVM. Hij/zij ontwikkelt beleid op het gebied van de beroeps-
als kerntaak: Richtlijnontwikkeling,
inhoud en de klinische verloskunde. Treedt op als secretaris van zowel een KNOV
Kwaliteit en Belangenbehartiging.
en NVOG-stuurgroep inzake de rechtspositie van klinisch verloskundigen als het
Het team Belangenbehartiging richt
Platform Klinisch Verloskundigen. Hij/zij organiseert de jaarlijks te houden studiedag
zich op zowel de versterking van de
voor klinisch verloskundigen. Hij/zij voert zelfstandig projecten uit, is aanspreek-
verloskunde / de positionering van
punt op het gebied van verloskundige beleidsontwikkeling en publiceert over
verloskundigen in eerste en tweede
nieuwe ontwikkelingen in het Tijdschrift voor Verloskundigen en op de website
lijn als de juridisch-economische
van de KNOV.
positie van verloskundigen en heeft de helpdesk voor de ledenservice.
Gewenste kennis en vaardigheden s DIEPGAANDE KENNIS VAN EN ERVARING MET EERSTE EN TWEEDELIJNS VERLOSKUNDIGE ZORG en maakt zich sterk voor de positie van verloskundigen in eerste en tweede lijn; s OOG VOOR POLITIEKE VERHOUDINGEN STRATEGIE EN VERENIGINGSBELANGEN s UITSTEKENDE MONDELINGE VAARDIGHEDEN EN HEEFT EEN VLOTTE PEN s ZELFSTANDIGE INSTELLING IS INITIATIEFRIJK VASTHOUDEND EN WEET TE ENTHOUSIASMEREN s ALS FUNCTIE EIS GELDT DAT DE BELEIDSMEDEWERKER ALS PRAKTISEREND VERLOSKUNDIGE werkzaam blijft.
Opleidingsniveau s ACADEMISCH WERK EN DENKNIVEAU s ERVARING MET BELEIDSONTWIKKELING EN OVERLEGSITUATIES BIJVOORBEELD 636 teamoverleg en KNOV-kring).
Wij bieden s EEN mEXIBEL EN DYNAMISCH TEAM WAARIN VERSCHILLENDE EXPERTISES SAMENKOMEN s EEN SALARIS OP BASIS VAN OPLEIDINGEN EN ERVARING s GOEDE SECUNDAIRE ARBEIDSVOORWAARDEN U wordt aangesteld als beleidsmedewerker belangenbehartiging voor een dienstverband van 20 uur. Het betreft in eerste instantie een aanstelling voor één jaar. Voor informatie over de functie kunt u contact opnemen met het teamhoofd belangenbehartiging, Peter Buisman (06-22835685). Sollicitatiebrieven kunnen binnen één week na het verschijnen van deze advertentie per e-mail verstuurd worden naar:
[email protected] of naar afdeling Personeelszaken t.a.v. Carry Messchendorp, Postbus 2001, 3500 GA Utrecht, onder vermelding van ‘vacature verloskunde’. 8
4V6 SEPTEMBER s +./6
KNOV
Vraag van de maand Een onverzekerde zwangere
[email protected]
Gemiddeld worden er zo’n 200 vragen per maand gesteld aan de helpdesk. In deze
Het overkomt verloskundigen regelmatig: een cliënte is illegaal in Nederland en is niet in staat om voor haar zorg te betalen. Of een buitenlandse cliënte heeft geen Nederlandse zorgverzekering. Wat kan je doen?
rubriek wordt iedere keer een interessante, veelgestelde, opmerkelijke of ingewikkelde vraag behandeld.
wordt verleend volgens de Zorgverzekeringswet.
Financiering zorg aan illegalen
De kosten van de verleende zorg bij een zwangere met
Vreemdelingen zonder verblijfsvergunning (onverzekerbare
een Europese Gezondheidskaart (European Health
vreemdelingen) kunnen geen zorgverzekering afsluiten.
Insurance Card) kunnen worden gedeclareerd bij Agis
Toch kan medische hulp nodig zijn en moet deze worden
tegen het reguliere tarief. Stuur een originele nota plus
verleend. Deze cliënten moeten dan zelf de kosten
een kopie van de Europese Gezondheidskaart van de
betalen. Is dit niet mogelijk, dan kan de verloskundige
cliënte naar Agis Zorgverzekeringen, Groep Buitenlands
onder voorwaarden aanspraak maken op een vergoeding
Recht, Postbus 1725, 3800 BS, Amersfoort. AGIS
van oninbare kosten bij het CVZ. De zorg rondom
Zorgverzekeringen zal op haar beurt deze kosten verhalen
zwangerschap en bevalling wordt voor 100% vergoed.
op de bevoegde buitenlandse verzekeringsinstelling.
Voor wie geldt deze regeling? s ILLEGAAL IN .EDERLAND VERBLIJVENDE VREEMDELINGEN
Andere onverzekerden
s VREEMDELINGEN DIE EEN AANVRAAG VOOR EEN REGULIERE
.EDERLANDSE ZWANGEREN DIE NIET ZIJN VERZEKERD
verblijfsvergunning hebben ingediend (dus geen
zwangeren uit de Europese Unie die niet zijn verzekerd
ASIELZOEKERS BIJVOORBEELD VOOR GEZINSHERENIGING
of niet-illegale onverzekerde zwangeren van buiten de
s VREEMDELINGEN DIE BEZWAAR OF BEROEP HEBBEN INGESTELD
Europese Unie, dienen hun rekening zelf te betalen. Q
tegen een afwijzende beslissing op een aanvraag voor een reguliere verblijfsvergunning. Meer informatie en het declaratieformulier vindt u op www.cvz.nl, onder het kopje Financiering: ‘Zorg aan onverzekerbare vreemdelingen’.
Gynaecologen willen weten hoe JIJ wilt bevallen Op 1 november a.s. wordt in Utrecht gediscussieerd
Asielzoekers
over een aantal stellingen, welke door verschillende
Voor asielzoekers geldt bovenstaande regeling niet. De
betrokkenen kort worden ingeleid. Via een live stream
verloskundige kan voor de zorg aan asielzoekers die
is alles te volgen en via Twitter, SMS en op deze web-
onder de Regeling Zorg Asielzoekers (RZA) vallen, het
site kun je live reageren op wat er gezegd wordt en
achterstandstarief indienen. Daarnaast kan zij voor het
uiteraard ook vragen stellen.
verrichten van de extra logistieke taken een vergoeding
In het kader van het 125-jarig jubileum van de NVOG
van € 76,80 per zwangere declareren.
organiseert de vereniging deze unieke interactieve avond op 1 november a.s. van 19.30 tot 21.00 uur. Doe
Europese Gezondheidskaart
mee en kom naar één van de deelnemende ziekenhui-
Elke burger van de Europese Unie die een basisverzeke-
zen of volg gratis de live webcast via deze website op
ring heeft afgesloten en voor een tijdelijke periode naar
je eigen PC of tablet.
het buitenland gaat voor bijvoorbeeld vakantie of werk,
Mis deze kans niet en zorg dat je er bij bent op 1
kan kosteloos in aanmerking komen voor een European
november! Meld je nu meteen aan en laat weten of je
Health Insurance Card (EHIC).
live aanwezig bent in 1 van de deelnemende zieken-
Hiermee hebben personen die krachtens de sociale
huizen of via de webcast wilt deelnemen. Wij houden
ziektekostenwetgeving van een andere staat van de
je dan op de hoogte en zorgen ervoor dat je de web-
%UROPESE 5NIE ZIJN VERZEKERD EN DIE IN .EDERLAND WONEN
cast zeker niet zult missen!
of hier tijdelijk verblijven, recht op medische zorg die
www.hoewiljijbevallen.nl Q 4V6 SEPTEMBER s +./6
9
+./6
-ULTIDISCIPLINAIRE RICHTLIJN BORSTVOEDING Sinds 2 januari 2012 staat de multidisciplinaire richtlijn Borstvoeding online. De richtlijn doet praktische aanbevelingen om vrouwen uniform te adviseren bij borstvoeding en eventuele problemen.
(NVD), werkers in de jeugdgezondheidszorg (AJN en V&VN), het Voedingscentrum, wetenschappers van TNO en borstvoedingsorganisaties (VBN en LLL) die allen op eigen wijze betrokken zijn bij borstvoeding.
Levende richtlijn Betrokkenen
Bij de publicatie van deze multidisciplinaire richtlijn is
De richtlijn kwam tot stand op initiatief van TNO met
direct een commentaarfunctie ingebouwd, waarmee
subsidie van ZonMW. De werkgroep bestond uit een grote
lezers suggesties kunnen doen voor aanvullingen en
groep vertegenwoordigers van ouders en professionals,
correcties. Het verzamelde commentaar wordt naderhand
waaronder: verloskundigen (KNOV), kraamverzorgenden
geanalyseerd, samen met nieuwe wetenschappelijke
(NBvK), lactatiekundigen (NVL), huisartsen (NHG),
inzichten. Waar nodig volgt aanpassing van de tekst. Q
© Bionda Heeringa, Delft
gynaecologen (NVOG), kinderartsen (NVK), diëtisten
10
4V6 SEPTEMBER s +./6
+./6
6)) 0IJNLIJKE TEPELS Pijnlijke tepels zijn meestal een signaal van een niet optimale borstvoedingstechniek. Hoe eerder de zorgverlener samen met de moeder de oorzaak van de pijnklachten achterhaalt, hoe sneller een effectief beleid kan worden ingezet. Dit leidt tot een vermindering van de problemen en uiteindelijk tot het verdwijnen van de klachten. Daarmee kunnen vervolgproblemen worden voorkomen.
!DVISERING
Goed aanleggen en goede begeleiding bij het aanleggen
s !DVISEER EVENTUEEL PIJNSTILLING TER VERLICHTING VAN DE
s "EGELEID MOEDERS BIJ DE START VAN DE BORSTVOEDINGS periode bij het aanleggen. s 6ERWIJS NAAR DE LACTATIEKUNDIGE VOOR EEN GRONDIGE analyse van eventuele pijnklachten en van het totale borstvoedingsbeleid. s 6ERWIJS NAAR DE HUISARTS VOOR MEDICATIE BIJ VERDENKING op) een tepelinfectie of eczeem of bij aanhoudende onverklaarbare pijn.
tijdens de eerste dagen is de beste preventie van pijnlijke tepels en/of tepelkloven [Centuori et al., 1999; Mass,
pijn tijdens het voeden. s $OORSLIKKEN VAN BLOED VAN BESCHADIGDE TEPELS IS
2004; Zembo, 2002). In de eerste dagen na de bevalling
onschadelijk voor de baby. Het is geen reden om de
kan een moeder een licht stekend gevoel ervaren in de
borstvoeding te stoppen.
tepels gedurende het begin van de voeding. Pijn die
Bij ondraaglijke pijn ziet een moeder zich soms
tijdens de hele voeding aanhoudt, moet als abnormaal
genoodzaakt gedurende een aantal etmalen te
worden gezien en vergt nader onderzoek [Zembo, 2004).
kolven. Voorwaarde is wel dat er wordt gekeken naar
Bij goed beleid zullen deze klachten na ongeveer een
DE OORZAKEN VAN DE PIJN !NDERS ZULLEN DE KLACHTEN
week verdwenen zijn [Centuori et al., 1999; Tait, 2000].
bij de hervatting van het voeden aan de borst
Pijnlijke tepels vormen, naast een verondersteld tekort-
vermoedelijk meteen terugkeren.
schietende melkproductie, een belangrijke reden voor vrouwen om te stoppen met het geven van borstvoeding [Centuori et al., 1999; Tait, 2000; Mass, 2004; Zembo,
s -ECHANISCHE OORZAKEN ZOALS NIET GOED AANLEGGEN VAN
2002]. De meeste adviezen voor tepelklachten zijn geba-
de baby, niet goed aan de borst drinken door de baby
seerd op ervaring (practice based) en zijn terug te vinden in
(zoals bij stuwing) [Mass, 2004; Zembo, 2002], verkeerd
lactatiekundige vakliteratuur [Morbacher & Stock, 2002].
gebruik van een borstkolf [Tait, 2000; Mass, 2004], een
Verschijnselen van pijnlijke tepels en/of tepelkloven
melkblaar [Tait, 2000], verkeerde zuigtechniek bijvoor-
kunnen zijn: blijvende pijn tijdens en na het voeden; een
beeld door vroegtijdig en/of frequent aanbieden van
huiddefect of kloof; witte of bleke tepel tijdens, na of tussen de voedingen; rode, branderige, jeukende tepels.
een fles of fopspeen. s )NFECTIEUZE OORZAKEN ZOALS CANDIDA ;4AIT -ASS 2004], bacteriële of virale infectie van de tepels,
Oorzaken De oorzaken van tepelpijn en/of tepelkloven moeten vooral worden gezocht in het niet goed aangelegd zijn of
BIJVOORBEELD 3 !UREUS EN HET (ERPES 3IMPLEX 6IRUS [Tait, 2000]. s $ERMATOLOGISCHE AANDOENINGEN ZOALS HUIDIRRITATIE DOOR
het niet goed drinken van de baby [Centuori et al., 1999;
overgevoeligheid voor crème, zoogkompressen of
Tait, 2000; Mass, 2004; Zembo, 2002]. Het is raadzaam
wasmiddel [Mass, 2004], eczeem, psoriasis.
dat de moeder bij pijnklachten niet door voedt maar
s /VERIGE OORZAKEN ZOALS VASOSPASME :IEKTE VAN
opnieuw aanlegt. Als de baby niet zelf de borst loslaat, is
Raynaud) [Mass, 2004], doorkomende tanden van de
het belangrijk dat de moeder het vacuüm verbreekt,
baby, tijdelijke invloed van hormonen bij een nieuwe
voordat ze de baby van de borst neemt. Ze kan dit
zwangerschap.
bijvoorbeeld doen door een vinger in de mondhoek van
Dit is een opsomming van relatief veelvoorkomende
de baby te brengen of zachtjes de borst in te drukken.
oorzaken. Uiteraard zijn er ook meer zeldzame aandoe-
Er zijn verschillende oorzaken van tepelpijn en/of kloven.
ningen die tot tepelproblemen kunnen leiden.
s !NATOMISCHE OORZAKEN ZOALS VLAKKE OF INGETROKKEN tepels van de moeder of afwijkingen van of in de mond
Preventie en behandeling
van de baby, zoals ankyloglossia.
Goed aanleggen kan pijnlijke tepels voorkomen. Wanneer er sprake is van een pijnlijke/beschadigde plek, moet het
Tekstredactie: Kristel Zeeman
aanleggen worden verbeterd en/of de voedingshouding 4V6 SEPTEMBER s +./6
11
+./6 worden aangepast. Schakel zo nodig lactatiekundige zorg
prikt. Het doorprikken wordt gedaan om de pijn op te
in. De lactatiekundige kan samen met de moeder de
heffen en melkstase en borstontsteking te voorkomen en/
oorzaak van het probleem opsporen. Vervolgens kan een
of te verhelpen.
behandelplan worden opgesteld. In geval van anatomische of mechanische oorzaken van
Wat willen we nog meer weten?
de klachten, kan het een onderdeel van het behandelplan
Wanneer vrouwen tepelklachten hebben en de huid is
zijn dat er iets op de tepels wordt aangebracht om de
aangedaan, is er vaak behoefte om iets op de tepels aan
pijnklachten te verlichten. Er zijn heel veel verschillende
te brengen (crème, zalf, kompres). De literatuur geeft
crèmes, zalven en oliën in omloop, evenals allerlei vormen
geen eenduidige resultaten voor de effectiviteit van
van kompressen en wondverbanden. Lanoline is een middel
verschillende middelen. Het is wenselijk dat er zorgvuldig
dat veelvuldig is onderzocht, met wisselende uitkomsten.
opgezet onderzoek wordt uitgevoerd, waaruit beter naar
De ervaringen die vrouwen met allerlei middelen hebben,
voren komt wat effectief is bij de behandeling. Daarbij
zijn zeer verschillend. Als er iets op de huid wordt gesmeerd,
moet goed worden gekeken naar de begeleiding die
heeft het de voorkeur een middel te kiezen dat niet voor de
vrouwen krijgen en in hoeverre die van invloed is op de
voeding hoeft te worden afgewassen. Wegwrijven betekent
mate waarin er klachten ontstaan, dan wel hoe ze
EEN EXTRA BELASTING VAN DE TOCH AL BESCHADIGDE HUID
worden ervaren. Q
Indien er sprake is van één van de overige oorzaken, is een specifieke behandeling nodig.
Referenties
Tijdens de zwangerschap dagelijks een aantal uren zonder
#ENTUORI 3 "URMAZ 4 2ONFANI , &RAGIACOMO - 1UINTERO 3 0AVAN # #ATTANEO !
beha lopen (zodat de kleding de borsten en de tepels
.IPPLE #ARE 3ORE .IPPLES AND "REASTFEEDING ! 2ANDOMIZED 4RIAL
aanraakt) kan ervoor zorgen dat de huid wat minder
TRCICS !ND 'YNECOLOGY 6OLUME .UMBER
kwetsbaar wordt. Het rollen van de tepels tussen twee
-OHRBACHER . 3TOCK * (ANDBOEK LACTATIEBEGELEIDING VAN ,A ,ECHE ,EAGUE
vingers kan er enerzijds voor zorgen dat spiertjes in de
)NTERNATIONAL 5TRECHT ,EMMA
aanhechting van de tepel naar de tepelhof wat soepeler
4AIT 0 .IPPLE 0AIN )N "REASTFEEDING 7OMEN #AUSES 4REATMENT !ND 0REVENTION
worden. Anderzijds kan het een bijdrage leveren aan het meer vertrouwd raken met de borsten. Dit alles kan bijdragen aan de preventie van gevoelige tepels, hoewel het niet bewezen is. Als een moeder last heeft van vaatkramp (vasospasme), kan zich dit uiten in een tepel die eerst wit, dan blauw en dan rood verkleurt. De blauwe en rode verkleuring doen zich voor op het moment dat de baby de borst loslaat en de tepel koud wordt. Meteen warmte toepassen op de borst zodra de baby van de borst is, kan de klachten sterk verminderen [Mass, 2004]. Ook het warm houden van de borsten tussen de voedingen in kan behulpzaam zijn. Tevens kan een moeder proberen het bloed zachtjes terug te masseren in de tepel. Hierdoor wordt de kramp in de bloedvaten gestopt en dit vermindert de pijn. Andere oorzaken voor vaatkramp kunnen zijn: neurologische stoornissen, voortdurende belasting van het tepelweefsel door aanlegproblemen, wanverhouding tussen calcium en magnesium (calcium werkt vaatvernauwend, magnesium werkt vaatverwijdend), roken en overmatige cafeïnegebruik. De behandeling van een melkblaar bestaat uit het toepassen van een warm kompres, gevolgd door het geven van borstvoeding [Tait, 2000]. Soms is er sprake van een melkpropje. Als de blaar niet open gaat, is het gebruiken van een steriele naald noodzakelijk om de blaar door te prikken [Tait, 2000]. Bij dit laatste wordt de tepel van tevoren in warm water gedompeld, zodat de huid week wordt en gemakkelijker kan worden doorge12
-ASS 3 "REAST 0AIN %NGORGEMENT .IPPLE 0AIN AND -ASTITIS #LINICAL /BSTE
4V6 SEPTEMBER s +./6
3TATEGIES *OURNAL OF -IDWIFERY 7OMENS (EALTH 6OL .O :EMBO #4 "REASTFEEDING /BSTETRICS !ND 'YNECOLOGY #LINICS /F .ORTH !MERICA 6OLUME .UMBER
+./6
2ESULTATEN +./6 LEDENPEILING NAJAAR Barbara Bekker, Peter Buisman
Eind 2011 peilde de KNOV de mening van haar leden over haar dienstverlening. Verloskundigen gaven daarin aan of zij bekend zijn met en tevreden zijn over onder andere de helpdesk, internationale activiteiten, richtlijnen en het kwaliteitsregister. Ook waren er gerichte vragen voor klinisch verloskundigen. In dit artikel leest u een samenvatting van de belangrijkste resultaten. Resultaten over het Tijdschrift voor Verloskundigen en het project Kracht van Begeleiding werden al eerder hier gepubliceerd.
Van de ondervraagden is 49% (zeer) tevreden over deze invulling van de KNOV als belangenbehartiger. 21% geeft aan ontevreden te zijn (voor klinisch verloskundigen was dit 42%). Op dit punt kan de KNOV de komende jaren vooruitgang boeken. 67% van de ondervraagden is (zeer) tevreden over het financieel-economisch advies van de KNOV. Het gaat hier om zaken als tariefontwikkeling en de financiering van de geboortezorg. De KNOV stimuleert een optimale samenwerking binnen de eerstelijns gezondheidszorg en tussen de eerste- en
In totaal namen 441 leden deel aan de peiling, dat is een
tweedelijns zorg. Zo is er bijvoorbeeld ketenzorgoverleg
respons van 18,8%. De respons was het hoogst onder
over screening, opleidingen, kraamzorg en asielzoekers.
praktijkhouders. De respons onder de waarnemers was
Daarnaast fungeert de KNOV als lobbyist naar overheid,
het laagst.
politiek en zorgverzekeraars. Over de KNOV als gesprekspartner is 43% van de verloskundigen tevreden. In deze
De KNOV algemeen
rol vertegenwoordigt de KNOV, veelal op landelijk niveau,
Een taak van de KNOV als belangenbehartiger is onder
de leden. Leden geven aan de behoefte te hebben om
andere dat het beroepsprofiel van verloskundigen moet
tijdig informatie te krijgen over actuele ontwikkelingen.
blijven passen bij ontwikkelingen van algemeen maatschappelijke aard, bij ontwikkelingen in de gezondheids-
Er is gevraagd naar een algemene beoordeling voor de
zorg en bij ontwikkelingen in de eerstelijns en tweede/
kwaliteit van de dienstverlening door de KNOV. Over het
derdelijns gezondheidszorg en verloskunde.
algemeen wordt de KNOV-dienstverlening wat minder
Figuur 1. Beoordeling door de leden van de KNOV-
Figuur 2. Gegeven waardering per soort lid.
dienstverlening op een schaal 1 tot 10.
Barbara Bekker en Peter Buisman zijn beiden werkzaam bij de KNOV, Belangenbehartiging leden. 4V6 SEPTEMBER s +./6
13
+./6 gunstig beoordeeld dan in 2009. In 2009 werd als
Klinisch verloskundigen
gemiddelde cijfer een 7 gegeven. In 2011 is dat gemid-
59 klinisch verloskundigen namen aan deze peiling deel.
deld een 6,7.
Dat is 13,4% van het totale aantal in ziekenhuizen werkzame KNOV-leden. Ongeveer eenvijfde van de
Klinisch verloskundigen geven de laagste waardering (6,2
respondenten neemt regelmatig deel aan het Platform
gemiddeld), zelfstandige waarnemers geven gemiddeld
Klinisch Verloskundigen. Meer dan de helft van de
een iets hogere waardering (6,9) evenals verloskundigen in
klinisch verloskundigen in de peiling laat zich vertegen-
loondienst van de eerste lijn (6,9) en praktijkhouders (6,8).
woordigen door een collega. Van de deelnemers waren er acht niet op de hoogte van het bestaan van dit platform.
De Helpdesk
Driekwart van de deelnemers heeft wel eens deelgeno-
In 2010 en 2011 zijn in totaal 4.872 vragen aan de
men aan de door de KNOV georganiseerde studiedag
helpdesk voorgelegd, waarvan 85% afkomstig van de
voor klinisch verloskundigen.
leden zelf. Van de deelnemers aan de ledenpeiling hadden 136 leden ofwel telefonisch of per e-mail,
Wat willen klinisch verloskundigen (nog meer/wél) van de
contact gehad met de helpdesk in de voorafgaande drie
KNOV? Wat vooral opvalt is de roep om informatie (over
maanden. Er is specifiek gevraagd naar ervaringen met
beroepsprofiel, overleggen NVOG, specialistenregister
verschillende aspecten van de dienstverlening door de
etcetera), waardering, positieve beeldvorming en het
helpdesk. Uit de antwoorden blijkt dat een grote
opkomen voor de belangen van de klinisch verloskundige.
meerderheid tevreden is over de dienstverlening. Dat
De klinisch verloskundigen merken wel op dat er de laatste
geldt voor alle gevraagde aspecten: de telefonische
jaren meer aandacht aan ze is besteed, maar vinden het
bereikbaarheid (90% van de respondenten is (zeer)
nog te weinig. Verder voelen ze zich niet voldoende
tevreden en 6% neutraal), de tijd die medewerkers aan
gehoord over de visie, hebben zij behoefte aan een betere
de vragensteller besteden (95% (zeer) tevreden en 5%
salariëring en betere secundaire arbeidsvoorwaarden. Ook
neutraal), de vriendelijkheid aan de telefoon (96% (zeer)
is er een vraag naar specifieke bijscholing voor klinisch
tevreden en 4% neutraal), de deskundigheid van de
verloskundigen en is er behoefte aan een betere positio-
medewerkers (73% (zeer) tevreden en 21% neutraal), de
nering.
kwaliteit van het antwoord (69% (zeer) tevreden en 16% neutraal) en de snelheid waarmee het antwoord werd
Internationale activiteiten
gegeven (81% (zeer) tevreden en 10% neutraal).
De leden zijn positief over de rol die de KNOV speelt in het internationale arena: 79% vindt dat ze deze rol moet
Informatiebladen
(blijven) spelen. 17% vindt dat de KNOV zich meer zou
De KNOV heeft een groot aantal informatiebladen op de
moeten profileren in het buitenland.
website staan, onder andere over inkomens- en tariefzaken en werkgevers- en werknemersaangelegenheden.
Richtlijnen
Van de deelnemende praktijkhouders maakt 86% gebruik
De standaard Anemie wordt door 93% van de onder-
van deze producten. Ook zelfstandige waarnemers (96%)
vraagden gebruikt. Het gebruik van de standaard
en verloskundigen in loondienst van de eerste lijn (68%)
Prenatale verloskundige begeleiding is lager: 72%.
gebruiken deze producten. Lager ligt dit bij de klinisch
De standaard Niet Vorderende Ontsluiting wordt door
verloskundigen: slechts 20% gebruikt de informatie-
73% gebruikt. Het minst wordt de standaard Hygiëne en
bladen. Opmerkelijk is dat nog steeds 25% van de
Infectiepreventie gebruikt: 71%.
klinisch verloskundigen, die lid zijn van de KNOV,
Klinisch verloskundigen gebruiken de standaarden minder
aangeeft niet op de hoogte te zijn van deze producten.
dan eerstelijns verloskundigen (Anemie: 59%, Prenatale verloskundige begeleiding 36%, NVO 42% en H&I 37%).
RI&E
De standaard H&I wordt het minst gewaardeerd: 69% is
De KNOV heeft een Branche Risico Inventarisatie en Evaluatie
hier tevreden over. Terwijl de standaard Anemie een
(RI&E) ontwikkeld (zie TvV mei 2011). Dit erkende
positieve waardering heeft van maar liefst 96% van alle
branche-instrument ondersteunt het optimaliseren van de
verloskundigen.
arbeidsomstandigheden binnen een verloskundigenpraktijk. Alle praktijken hebben in maart 2011 een praktijk-
Patiëntenkaart
kaart van dit instrument ontvangen.
De patiëntveiligheidskaart is een origineel vormgegeven
53% van de praktijkhouders geeft aan de RI&E te kennen
kaart die de verloskundige aan de cliënt mee kan geven.
en 82% heeft de ontwikkelde branche RI&E niet ingevuld.
Op de kaart zijn zes situaties te zien waarvoor de cliënt direct contact met de verloskundige op moet nemen.
14
4V6 SEPTEMBER s +./6
+./6 87% van de verloskundigen, die de KNOV-enquête
330 leden gaven een wens aan voor andere communicatie-
hebben beantwoord, deelt de kaart helemaal niet uit.
middelen. Van deze groep wenst: 50% een digitale
Deels omdat ze hem niet kennen (28%) en deels omdat
ledenraadpleging, 31% om gebruik te kunnen maken
ze daar andere redenen voor hebben zoals het hebben van
van social media en 31% wil vaker KNOV-informatie
eigen instructies (26%) of omdat ze geen voorstander van
ontvangen via de kringen.
de kaart zijn (23%). De kaart wordt het meest uitgedeeld door praktijkhouders
De KNOV heeft gevraagd naar gewenste functionaliteiten
(16% deelt niet uit) en het minst door klinisch verloskun-
op de ledensite en heeft hierbij een aantal items voor-
digen (97% deelt niet uit).
gesteld. Wederom worden toepassingsmogelijkheden van social media genoemd (34%), een persoonlijk netwerk
KNOV-kwaliteitsregister
voor verloskundigen – een besloten plek op internet waar
Van de respondenten hebben er 208 in het afgelopen
verloskundigen kunnen werken en discussiëren (30%) en
jaar contact gehad met de medewerkers van het
een persoonlijke startpagina (21%). De zoekfunctie op de
kwaliteitsregister. Uit de antwoorden blijkt dat de
website zou volgens 38% van de verloskundigen
meerderheid van de respondenten tevreden is over de
verbeterd moeten worden.
dienstverlening (93% is eerstelijns). Dat geldt voor alle gevraagde aspecten: de telefonische bereikbaarheid
Wat doet de KNOV met de resultaten?
(86% van de respondenten is (zeer) tevreden en 11%
Op basis van de resultaten van de ledenpeiling gaat de
neutraal), de vriendelijkheid aan de telefoon (91%
KNOV het volgende ondernemen:
tevreden en 8% neutraal), de deskundigheid van de
I De KNOV gaat leden eerder informeren over actuele
medewerkers (82% (zeer) tevreden en 13% neutraal), de
ontwikkelingen: niet alleen de resultaten van projecten
kwaliteit van het antwoord (80% (zeer) tevreden en 12%
worden vermeld, maar ook welk proces er gaande is.
neutraal) en de snelheid waarmee het antwoord werd
De KNOV ontwikkelt een nieuwe website met verschil-
gegeven (87% (zeer) tevreden en 10% neutraal).
lende nieuwe functionaliteiten. Er komt een verbeterde zoekfunctie en er wordt onderzocht hoe er meer
Communicatie
gebruik kan worden gemaakt van social media. Met de
In de ledenpeiling is gevraagd naar tevredenheid over
tweets van Angela en de Facebookpagina van het TvV
bestaande communicatiemiddelen en de wens voor het ONTWIKKELEN VAN EXTRA OF ANDERE COMMUNICATIEMOGELIJK-
heeft de KNOV hier reeds de eerste stappen in gezet. II De KNOV gaat gerichter investeren in beroepsontwik-
heden tussen de leden en de KNOV. Tevens is gevraagd
keling, bijvoorbeeld door de uitwerking van het
naar meningen over de website en bepaalde discussie-
stappenplan van de KNOV-visie: beroepsprofiel en
forums.
zorgpad. III De KNOV gaat het gebruik van verschillende richtlijnen
De brieven van de KNOV worden door 94% gelezen,
evalueren. Q
85% leest de elektronische nieuwsbrief.
4V6 SEPTEMBER s +./6
15
+./6
,ANCERING E LEARNING 6ROUWELIJKE 'ENITALE 6ERMINKING 6'6 Nic van Son, Inger Aalhuizen en Mieke Aitink
Op 3 oktober 2012 lanceert de KNOV de ‘e-learningmodule VGV’. Hiermee kunt u op een goede en dynamische manier alles leren wat u als verloskundige weten moet over Vrouwelijke Genitale Verminking (VGV). Zo wordt er informatie gegeven over culturele en psychosociale achtergronden, zijn er voorbeelden te zien van gesprekken met allochtone vrouwen en vindt u alle medisch-technische informatie rondom besnijdenis, openen, hechten en nazorg.
e-learningmodule VGV beschikbaar vanaf 3 oktober Op 3 oktober 2012 lanceert de KNOV de elearning VGV tijdens een minisymposium in Congres- en Vergadercentrum Domus Medica in Utrecht, van 15.00 tot17.00 uur. Vanaf dat moment is de e-learningmodule te vinden op www.knov.nl via de banner knov plein. De module is door de KNOV geaccrediteerd voor PUNTEN IN CLUSTER ! !CCREDITATIE BIJ DE .(' en NVOG wordt geregeld. De kosten voor
Hoeveel besneden vrouwen en meisjes in Nederland
deze e-learning is € 10,19 inclusief 19% BTW.
WONEN IS NIET EXACT BEKEND 7EL IS BEKEND DAT IN Nederland 60.000 vrouwen wonen die uit landen komen waar vrouwenbesnijdenis plaatsvindt; onder hen zijn ruim
zwangere vrouw en haar partner in contact komt. De
26.000 meisjes tussen de 0 en 20 jaar. De prevalentie van
aanstaande bevalling is dan een concrete aanleiding om
vrouwenbesnijdenis is per land en per regio verschillend
besnijdenis te bespreken.
en migratie is mogelijk van invloed op de beslissing om
Allochtone vrouwen die afkomstig zijn uit een land waar
wel of niet te besnijden. Als u een vrouw uit een risico-
vrouwenbesnijdenis voorkomt, wonen in Nederland niet
land in uw praktijk krijgt, zult u VGV bespreekbaar moeten
alleen maar in de grote steden, zoals wel eens gedacht
maken en indien de vrouw besneden is zult u tijdens de
wordt. Vanuit asielzoekerscentra kunnen deze vrouwen
zwangerschap of de bevalling de juiste medische
namelijk in elk deel van Nederland terecht komen. Iedere
begeleiding moeten kunnen bieden. Omdat niet iedere
verloskundige kan daarom op een gegeven moment met
verloskundige even bekend is met VGV, heeft de KNOV
VGV geconfronteerd worden.
een e-learningmodule ontwikkeld waarmee u zichzelf kunt scholen, in uw eigen tijd en in uw eigen tempo.
Standpunt VGV, herziene versie september 2012
Besnijdenis bespreken Meisjesbesnijdenis is een ingrijpende vorm van mishande-
Het KNOV-standpunt VGV verscheen in 2007
ling, met schadelijke gevolgen voor de lichamelijke,
en is in september 2012 herzien. Het stand-
psychische en seksuele gezondheid van jonge meisjes en
punt zal digitaal beschikbaar zijn per oktober
vrouwen. Het is in Nederland verboden en het overheids-
2012 op www.knov.nl. De praktijkkaart wordt
beleid is gericht op preventie: het voorkomen dat
momenteel gedrukt en kunt u in oktober
vrouwen die zelf besneden zijn, overgaan tot het laten
verwachten. U wordt via de KNOV-nieuws-
besnijden van hun eigen dochter. Als verloskundige heeft
brief op de hoogte gehouden.
u binnen deze preventieve zorg een belangrijke rol omdat u vaak de eerste zorgverlener bent die met de besneden
De e-learningmodule VGV Nic van Son is freelance tekstschrijver, Inger Aalhuizen en
Leren hoe goed om te gaan met VGV vraagt de nodige
Mieke Aitink zijn beleidsmedewerkers KNOV
inspanning. Het is nodig om kennis te verwerven en een adequate houding en vaardigheden te ontwikkelen. De
Alle informatie over VGV in tekst en beeld via KNOV-website
KNOV ondersteunt verloskundigen daarin met de nieuwe
beschikbaar
e-learningmodule die op 3 oktober gelanceerd wordt. De
16
4V6 SEPTEMBER s +./6
+./6 module geeft veel informatie over de medisch-technische
reëel. Volg daarom de ‘e-learning module Vrouwelijke
aspecten, over beleid en wetgeving en over het voeren
Genitale Verminking’. Dan kunt u – als professional – het
van gesprekken met de vrouw en haar partner. Als rode
onderwerp bespreekbaar maken en als de vrouw
draad worden in de module drie stellen gevolgd waarvan
besneden is, deze vrouw optimale begeleiding bieden.
elke vrouw een vorm van besnijdenis in haar jeugd heeft ondergaan. Alle stellen worden begeleid door een
Meer informatie over VGV en het werk van de VGV-
verloskundige. De e-learningmodule is interactief van
adviseurs vindt u in een eerder verschenen artikel in dit
opzet en bevat onder andere filmmateriaal, foto’s en
tijdschrift: “Vooral aandacht besteden aan de juiste
animaties over de diverse onderwerpen, zoals het
communicatie”, TvV december 2011, pp. 42-43. Q
bespreekbaar maken van VGV tijdens de intake, het bespreekbaar maken om de vulva te bekijken in de zwangerschap en een plan te bespreken wat er gebeurt
Met dank aan
bij de baring. Het voordeel van e-learning is dat u het online kunt volgen wanneer het u uitkomt en dat u het
De e-learning is ontwikkeld met subsidie van
TEMPO ZELF BEPAALT +ORTOM EEN ZEER mEXIBELE EFlCIÑNTE
VWS. De ontwikkeling is mogelijk gemaakt
en kosteneffectieve manier van leren.
door de inzet van een heel aantal experts. 0ROJECTLEIDERS )NGER !ALHUIZEN EN -IEKE
Optimale begeleiding
!ITINK WILLEN DE VOLGENDE PERSONEN BEDANKEN
Verloskundigen hebben een belangrijke taak bij het
voor hun enthousiaste inzet: M. Caroline Vos,
aanbieden van goede zorg aan vrouwen die in hun jeugd
gynaecoloog-oncoloog St. Elisabeth Zieken-
een besnijdenis hebben ondergaan. Het onderwerp VGV
huis (NVOG); Elizabeth Ndiaga, GGD Midden
zal bij alle vrouwen die afkomstig zijn uit een risicoland
Brabant; Professor Jos van Roosmalen, gynae-
moeten worden besproken om er achter te komen of de
coloog LUMC (NVOG); Marja Extercate, Pharos;
vrouw besneden is. Daarnaast hebben verloskundigen
Marieke Driessen, verloskundige (KNOV);
een belangrijk aandeel bij preventie en nazorg van VGV.
:AHRA .ALEIE &3!. .OORDHOFF UITGEVERS
De kans dat iedere verloskundige een zwangere afkomstig
%LLEN TE 0AS !-# EN ALLE 6'6 ADVISEURS
© Ellen Karelse, Hoogland
uit een risicoland als cliënt in haar praktijk tegenkomt, is
4V6 SEPTEMBER s +./6
17
#ASUS
+./6
h*E GOED VERDIEPEN IN 6'6 IS ERG BELANGRIJKv Verloskundige Tineke van den Heuvel, van verloskundige praktijk Creation in Veenendaal, kwam voor het eerst in aanraking met een zwangere vrouw uit Soedan die voor de tweede keer zwanger was. Zij verdiepte zich goed in VGV zodat zowel zij als haar cliënt goed voorbereid waren. Het resultaat: een gezond kindje en een zeer tevreden cliënt.
Verdiepen in VGV Om zich te verdiepen in VGV en inzicht te krijgen in de beste begeleiding van haar Soedanese cliënt neemt Van den Heuvel contact op met Addie Koster, een collega uit een nabije praktijk en tevens VGV-adviseur. “Tijdens haar bezoek vertelde Addie ons over haar eigen ervaringen. Ze heeft met plaatjes en foto’s laten zien hoe een besnijdenis eruit kan zien en hoe je de afsluiting kunt openen tijdens de uitdrijving of ante partum. Daarbij hebben we
Uit de anamnese kwam naar voren dat de cliënt van Van
gesproken over de techniek van verdoven, de techniek
den Heuvel eerder bevallen was in een Soedanees
van het zetten van de episiotomie en het hechten en wat
ziekenhuis. Daarbij was sprake geweest van langdurig
daarbij de aandachtspunten zijn. Bijvoorbeeld het moment
gebroken vliezen en werd de baring middels een vacuüm
van verdoven en het goed plaatsen van de vingers voor
beëindigd. Ook was er sprake van defibulatie en herstellen
het zetten van de episiotomie om zeker de urethra niet te
van de infibulatie. Van den Heuvel heeft de vrouw in haar
beschadigen.”
daaropvolgende zwangerschap bij 23+5 via de tolken-
Behalve over de medische begeleiding vertelt Koster ook
telefoon uitleg gegeven over het belang van inspectie van
over de psychische gevolgen die besnijdenis kan hebben
de vulva tijdens de zwangerschap. “Bij die inspectie was
voor de vrouw in kwestie. “Ze legde uit dat vrouwen die
een type 3 besnijdenis zichtbaar,” vertelt Van den Heuvel.
besneden zijn, hier op verschillende manieren mee leven.
“De opening was zo groot als een knikker. Het bleek dat
Ze kunnen schuldgevoel kennen, schaamte, ongemak. Ze
de infibulatie hersteld was na de eertse partus. VT leek
dragen deze vaak traumatische gebeurtenis lang met zich
onmogelijk te zijn.”
mee.” Van den Heuvel en haar collega’s zijn zich door het gesprek met Koster meer bewust geworden van de verschillende gedachten en gevoelens rondom de besnijdenis. “Daardoor kunnen er ook verschillende verwachtingen en wensen leven rondom de komende partus. Het werd ons duidelijk dat het belangrijk was om hierover het gesprek aan te gaan met de zwangere en
© Ellen Karelse, Hoogland
haar partner.”
18
4V6 SEPTEMBER s +./6
© Ellen Karelse, Hoogland
+./6
Plan opstellen
Goed verdiepen
Van den Heuvel voert het gesprek met haar cliënt en de
Uiteindelijk dient de bevalling zich aan: zowel de
partner en stelt samen met hen een begeleidings- en
verloskundige alsook haar cliënt zijn goed voorbereid.
bevallingsplan op. Ze besluiten dat tijdens de partus,
De begeleiding tijdens de bevalling verloopt volgens plan.
onder lokale verdoving, de opening verder open te
Van de Heuvel: “Mevrouw was zeer te spreken over het
knippen en de zijranden intracutaan gehecht worden.
verloop van de bevalling en het herstel. We hebben in het
Daarbij zal een collega-verloskundige aanwezig zijn. “Aan
kraambed nog een aantal malen gekeken [naar de vulva,
de hand van beeldmateriaal heb ik uitgelegd wat we
red.] en het is mooi genezen. Inmiddels is ze zwanger van
doen bij de bevalling en hoe we na afloop hechten. Ook
haar derde kindje. Toen ik met deze vrouw kennismaakte,
heb ik de verwachting van het herstel uitgelegd en de
wist ik weinig van VGV. Maar het is duidelijk hoe
omgang met de hechtingen.”
belangrijk het is om je er goed in te verdiepen.” Q
Van den Heuvel bespreekt ook uitgebreid Vrouwelijke Genitale Verminking. “Ik heb, met oog op haar dochter, uitgelegd dat besnijden in Nederland verboden is. Ook heb ik haar partner uitgelegd wat er verandert, wat het herstel en de nieuwe situatie betekent met het oog op seksualiteit. Ten slotte heb ik een brief naar de zorgverzekering gestuurd om de reden voor bevalling in het ziekenhuis te onderbouwen, ongeacht het verloop van de partus, met het oog op goede werkomstandigheden voor het hechten post partum.” Dit laatste is overigens niet in alle situaties noodzakelijk: wanneer er bij de cliënt sprake is van een gewone thuissituatie, kan het hechten van de wond gewoon thuis plaatsvinden.
4V6 SEPTEMBER s +./6
19
7%4%.3#(!0
'EEN BEWIJS DAT MISOPROSTOL EFFECTIEF IS BIJ HET VOORKOMEN VAN EEN mUXUS POSTPARTUM Suze Jans
Misoprostol (ofwel Cytotec®), een medicijn dat oorspronkelijk bedoeld was voor de behandeling van een maagzweer (ulcus), is in de verloskunde vooral bekend als een medicijn ter voorkoming van een fluxus postpartum in landen met een laag inkomen. De WHO heeft het zelfs op de lijst staan van Essentiële Medicatie. Op 20 augustus jl. publiceerde het Journal van de Royal Society of Medicine in het Verenigd Koninkrijk echter een systematische literatuurreview waaruit blijkt dat er geen wetenschappelijk bewijs is dat het middel effectief is.
ondersteunen. Hun dringende advies aan de WHO is dan ook om de beslissing om misoprostol aan de lijst van Essentiële Medicatie toe te voegen, te herzien. Volgens professor Pollock is het investeren in goede zorg EEN VEEL BETERE STRATEGIE VOOR DE PREVENTIE VAN EEN mUXUS postpartum. Voorbeelden hiervan zijn de preventie van anemie, adequate prenatale zorg, goede hygiëne en adequate zorg durante partum. Een van de redenen van de populariteit in landen met lage-inkomens is dat misoprostol een relatief stabiel GENEESMIDDEL IS IN TEGENSTELLING TOT BIJVOORBEELD OXYTOcine dat gekoeld bewaard moet worden. “Countries should be concentrating on improving their primary care facilities, rather than thinking there is a pill
Onderzoekers onder leiding van Allyson Pollock, hoog-
to prevent every ill,” aldus professor Pollock. Volgens de
leraar Primary Care en Public Health aan de Queen Mary
hoogleraar wordt misoprostol op inadequate wijze
Universiteit in Londen, voerden een systematisch literatuur-
gebruikt en het geld dat hieraan wordt uitgegeven zou
onderzoek uit waarbij zij 172 studies vonden over het
beter gebruikt kunnen worden voor de training van
gebruik van misoprostol tijdens de bevalling (Chu et al.,
verloskundigen en andere skilled birthattendants.
2012). Slechts zes van deze studies voldeden aan de inclusiecriteria. De zes geïncludeerde studies gebruikten
Volgens de WHO zijn er jaarlijks zo’n 350.000 maternale
600 μg misoprostol als interventie en zijn allemaal uitge-
sterfgevallen, waarvan de meeste plaatsvinden in
voerd in lage- of middeninkomenslanden, zowel in de
ontwikkelingslanden. Een kwart van deze sterfgevallen is
thuissituatie als in de zogenaamde “community-setting”.
GERELATEERD AAN EEN mUXUS POSTPARTUM BLOEDVERLIES VAN
De interventie werd in drie studies vergeleken met active
meer dan 500cc) (Hogan et al., 2010).
management (bestaande uit drie interventies: profylactische TOEDIENING VAN EEN UTEROTONICUM ZOALS OXYTOCINE VROEG
Het volledige Engelstalige artikel van professor Pollock en
afnavelen en [cursief] controlled cord traction [cursief]).
haar collega’s is gepubliceerd als een Open Access Artikel.
)N TWEE STUDIES MET EXPECTATIEF BELEID EN IN ÏÏN STUDIE
Dit betekent dat het gratis is te downloaden via http://
werd het beleid in de controlegroep bepaald door degene
jrsm.rsmjournals.com/content/105/8/336.full.pdf Q
die de bevalling begeleidde. De zes geïncludeerde studies bleken onvoldoende bewijs
Referenties
te leveren dat misosprostol effectief is. De meeste studies
#HU # "RHLIKOVA 0 0OLLOCK ! 2ETHINKING 7(/ GUIDANCE REVIEW OF EVI
hadden methodologische problemen die vooral betrekking
DENCE FOR MISOPROSTOL USE IN THE PREVENTION OF POSTPARTUM HAEMORRHAGE *OURNAL OF THE
hadden op de studieopzet.
(OGAN - &OREMAN + .AGHAVI - ET AL -ATERNAL MORTALITY FOR COUN
Er wordt flink gelobbyd voor het gebruik van misoprostol
TRIES n A SYSTEMATIC ANALYSIS OF PROGRESS TOWARDS -ILLENNIUM $EVELOPMENT
door de farmaceutische industrie. De onderzoekers
'OAL ,ANCET n
concluderen echter dat er momenteel geen wetenschappelijk bewijs bestaat om de effectiviteit van misoprostol te Suze Jans is lid van de redactie 20
2OYAL 3OCIETY OF -EDICINE DOI JRSM
4V6 SEPTEMBER s +./6
"/2346/%$).'
E )NTERNATIONALE "ORSTVOEDING EN ,ACTATIESYMPOSIUM Kristel Zeeman
Wenen, april 2012. Mannen in pak, chique hapjes en dure mevrouwen in de garderobe. Vooraanstaande sprekers uit Australië, de Verenigde Staten en Zweden, die per business class zijn ingevlogen om hun verhaal te doen – simultaan in het Duits vertaald – in een prachtig voormalig beursgebouw, hartje centrum. Is dit werkelijk een borstvoedingssymposium?
Moedermelk: zowel pre- als antibiotisch Een van de eerste sprekers is Lars Bode van de Universiteit van Californië. Hij leidt daar het onderzoek naar oligosachariden in moedermelk (human milk oligosacchariden, (-/S $IT ZIJN COMPLEXE SUIKERS DIE VEEL IN MOEDERMELK voorkomen, maar niet in kunstmatige zuigelingenvoeding. Een liter moedermelk bevat 10-15 gram HMO, ongeveer evenveel als proteïnen. Er zijn 150-200 verschillende HMO’s bekend. Niet iedere moeder maakt al die HMO’s; IEDERE MOEDER HEEFT EEN INDIVIDUELE MIX DIE GENETISCH IS bepaald. “Er is nog weinig bekend over het voordeel
teert hier het recent door haar gesponsord onderzoek,
ervan voor het kind, maar als een moeder zoveel energie
voornamelijk naar de samenstelling van moedermelk en
INVESTEERT OM DEZE COMPLEXE SUIKERS TE MAKEN DAN MOET
borstvoeding voor prematuren. Nederlandse borstvoe-
daar wel een goede reden voor zijn,” aldus Bode.
dingsverenigingen en de beroepsorganisatie van lactatie-
Uit hun onderzoek blijkt dat HMO functioneren als
kundigen sturen geen vertegenwoordigers, omdat
prebiotica, ze zijn een voedingsbron voor zogenaamde
© Medela
© Medela
Zeker. Congresorganisator en kolffabrikant Medela presen-
Uw Ewald: “Het is daarom vreemd en wreed dat pasgeborenen wel gescheiden worden van hun ouders in het ziekenhuis en oudere kinderen nooit.”
Medela een overtreder van de WHO-code is. Daar is wat
goede bacteriën die de ingewanden van de pasgeborene
voor te zeggen, maar eerlijk is eerlijk: ze missen wat. Het
koloniseren. Ziekmakende bacteriën kunnen de HMO niet
volle, anderhalve dag durende programma bevat naast
metaboliseren. De theorie is nu dat verschillende goede
een aantal slaapverwekkende praatjes veel opzienbarends.
bacteriën samenwerken om de HMO af te breken.
Geweldig dat nieuw onderzoek de waarde van humane
Tegelijkertijd hebben de HMO een antibiotische werking.
melk en voeden aan de borst steeds beter aan het licht brengt
Ze voorkomen de aanhechting van potentieel schadelijke
en dat er een internationaal podium is voor de resultaten.
micro-organismen aan de darmwand, door de receptoren te bezetten waarmee bacteriën normaal gesproken suikers van de wand van epitheelcellen aan zich binden
Kristel Zeeman is lid van de redactie en KNOV dossierhouder
om zo de cel in te komen.
borstvoeding
Aan kunstmatige zuigelingenvoeding zijn twee oligosa4V6 SEPTEMBER s +./6
21
"/2346/%$).' chariden toegevoegd om het prebiotisch effect van
voornamelijk een probleem van prematuren. Van alle
moedermelk na te bootsen. Het gaat om GOS (galactose
kinderen met een geboortegewicht onder de 1500 gram
oligosacharide) en FOS (fructose oligosacharide). Alhoewel
ontwikkelt 5-10% van die kinderen NEC en 25% daarvan
GOS een beschermende werking kan hebben tegen
overlijdt eraan. Kinderen die kunstmatige zuigelingen-
infecties, komt deze niet in humane melk voor. Het lijkt
voeding krijgen, hebben een zes tot tien keer hogere
zelfs qua structuur niet op HMO, terwijl de structuur juist
kans op deze ziekte dan borstgevoede kinderen. De
erg belangrijk is voor de werking. HMO’s zijn erg moeilijk
verklaring wordt gezocht in de pre- en antibiotische
om na te maken of te isoleren en bovendien is het erg
werking van HMO, maar ook in meer specifieke intra-
kostbaar. Vandaar dat het tot nu toe nog niet mogelijk is
cellulaire en moleculaire processen. In proeven met ratten
om ze toe te voegen aan kunstvoeding.
hebben ze inmiddels één oligosacharide gevonden die verantwoordelijk is voor het beschermende effect.
Bescherming tegen HIV en NEC Moedermelk voor volwassenen
draagt 10-15% dit virus over aan haar kind via de
Moedermelk is goed voor baby’s, dat is evident. Maar dat
borstvoeding. Hoewel borstvoeding voor deze kinderen
de melk ook hoop kan geven aan zieke volwassenen is
een risicofactor is, is het opmerkelijk dat 85-90% toch
nieuw. Foteini Hassioutou van de Universiteit van
© Medela
Van de vrouwen die geïnfecteerd zijn met het HIV-virus,
Het congrescentrum uit de tijd van keizerin ‘Sissy’
22
géén HIV krijgt, terwijl de melk vol zit met het virus. Bode
West-Australië bevindt zich met haar onderzoek op nog
en collega’s zoeken het antwoord van dit opmerkelijke
onontgonnen terrein. Zij gebruikt moedermelk om
feit in de eventuele rol van HMO in de moedermelk.
onderzoek te doen naar borstweefsel dat tijdens de
Vrouwen met HIV hebben een hogere concentratie HMO
zwangerschap en lactatie volledig uitrijpt. Hierin is meer
dan vrouwen zonder HIV. Bode’s hypothese is dat HMO’s
van de celopbouw en –ontwikkeling te zien dan in een
concurreren met de glycoproteïnen van het virus om de
borst in rust. Hassioutou ontdekte levende stamcellen in
hechting aan de dendritische cellen in de slijmvliezen.
de melk, die actief worden losgelaten door het epitheel
Deze cellen, die een rol spelen in het immuunsysteem,
van de borstklier. Ze laat ons prachtige foto’s zien van
transporteren zo veel minder van het virus naar het
deze stamcellen en hun mogelijkheid uit te groeien tot
lichaam van de baby dan ze anders zouden doen.
allerlei structuren. De pluripotente stamcellen, vergelijk-
Een ander ziektebeeld waarin HMO’s een beschermende
baar met die van een embryo, zijn ruim inzetbaar. Niet
functie hebben is necrotiserende enterocolitis (NEC),
alleen kunnen ze via de darmen van de baby worden
4V6 SEPTEMBER s +./6
"/2346/%$).' opgenomen in het bloed en van daaruit weer in verschil-
Revolutionaire zorg voor prematuren
lende weefsels, maar zij kunnen ook benut worden voor
Professor Uwe Ewald, kinderarts van de Universiteitskli-
stamceltherapie van verschillende ziekten, zoals de ziekte
niek in Uppsala (Zweden), begint zijn presentatie met de
van Parkinson en diabetes. Verder kunnen de stamcellen
wetenschappelijk aangetoonde voordelen van fysieke
uit moedermelk worden gebruikt om te onderzoeken wat
nabijheid van de moeder (of vader) en pasgeborenen in
er mis gaat in de borst bij borstkanker.
geval van ziekte of prematuriteit. Baby’s hebben een betere slaap, hersenontwikkeling, hechting en minder
Medicatie
pijn en stress. Ouders hebben betere oudervaardigheden,
Niet alles wat uit de borst komt, is goed voor een kind.
hechting en minder last van depressies en schaamte dan
Medicijnen, die via de moeder in de melk terecht komen
wanneer zij gescheiden zijn van hun kind. Ook de
BIJVOORBEELD 4HOMAS (ALE FARMACOLOOG AAN DE 4EXAS
productie en kwaliteit van de borstvoeding wordt
Tech University en bekend om zijn onderzoek naar
bevorderd door de directe nabijheid. “Het is daarom
medicatie en moedermelk, geeft achtergrondinformatie
vreemd en wreed dat pasgeborenen wel gescheiden
en legt helder uit waar zorgverleners op moeten letten.
worden van hun ouders in het ziekenhuis en oudere
Bij de start van de lactatie, in de colostrumfase, zijn de
kinderen nooit,” stelt Ewald.
lactocyten (melkproducerende cellen) nog klein, met
Vervolgens toont hij dia’s waarop plaatjes van ‘normale’
grote tussenruimten. Hierdoor is de concentratie van
NICU’s te zien zijn naast die van de revolutionaire NICU in
medicatie in het plasma even hoog als in de melk. Daarna
Uppsala. De foto’s spreken voor zich. Ook zonder de
groeien lactocyten naar elkaar toe. De diffusie vindt dan
wetenschappelijke voordelen van huid-op-huid contact en
plaats door de lactocyten, waardoor medicijnen niet meer
rooming-in te kennen, worden de nadelen van de huidige
zo snel in de melk komen. De barrière tussen bloed en
praktijk schrijnend duidelijk. Stel u in gedachten de NICU
melk wordt ongeveer hetzelfde als die tussen bloed en
van het regionale ziekenhuis voor en lees dan dit: Alle
hersenen. Vandaar Hale’s stelregel: “If a drug effects the
baby’s, hoe ziek ook, liggen 24 per dag bij hun ouders in
brain, it comes into the milk.”
een privékamer, het grootste gedeelte van de dag
In welke mate een medicijn terecht komt in de melk is
huid-op-huid bij (een van) de ouders en anders in een
afhankelijk van het moleculair gewicht, de halfwaardetijd
wiegje of couveuse naast het bed. De ouders zijn de
van het medicijn (hoe hoger, hoe meer in de melk), de
eerste verzorgers van het kind, het verplegend personeel
vetoplosbaarheid (hoe hoger, hoe meer in de melk) en de
is ondersteunend. De borst van de ouders is de plek waar
mate van proteïnebinding (hoe hoger, hoe minder in de
de kinderen medisch worden verzorgd. Denk aan intubatie,
melk). De concentratie van proteïnen in moedermelk is
bloedafname, CPAP, fototherapie. Als de toestand van het
laag, zodat medicijnen die zich sterk aan proteïne binden,
kind het toelaat lopen de ouders met hun kind rond, nog
zoals penicilline, weinig in moedermelk voorkomen.
steeds huid-op-huid. Broertjes en zusjes zijn welkom en kunnen de nieuwe baby soms ook vasthouden.
Geen pethidine
De fysieke en mentale nabijheid van ouders en kind heeft
Wanneer de concentratie van een medicijn wel hoog is,
een positief effect op de onderlinge binding en op de
wil dat nog niet zeggen dat het schadelijk is. Het risico
borstvoeding. Ewald vertelt hoe zelfs heel premature
voor het kind is afhankelijk van de werking van het middel,
baby’s aan de borst gaan, omdat ze op die manier fysiek
de leeftijd van het kind en de hoeveelheid melk die het
stabieler zijn en ouders de signalen van hun kind beter
kind drinkt. Hale adviseert altijd de relative infant dose
opvangen, zo dicht bij elkaar. Alle technische apparatuur
(RID) te gebruiken. Dit is de dosis die het kind krijgt
is weggeborgen zolang deze niet nodig is en er is licht-
CONCENTRATIE X VOLUME GEDEELD DOOR DE DOSIS DIE DE
en geluidreductie. De afdeling is voorzien van een familie-
moeder gebruikt, maal 100%. Een RID <10% is veilig,
kamer met keuken, een speelplek voor grotere kinderen en
TENZIJ HET MEDICIJN TOXISCH IS OF HET KIND ZEER JONG
een stiltekamer voor als een kindje overlijdt; een plek waar
Er zijn maar weinig absolute contra-indicaties. Jodium-
ouders rustig samen kunnen zijn met hun overleden baby.
houdende contrastmiddelen, kankermedicatie en radio-
Het is de ideale wereld, daar in Uppsala. Maar dat het
therapie gaan niet samen met borstvoeding. Voor de rest
zelfs in Zweden nogal wat voeten in de aarde heeft
is het altijd een kwestie van afwegen: wat is de noodzaak
gehad voor het zover komt, blijkt ook uit Ewalds verhaal.
voor de moeder en het gevaar voor het kind? De opmerking
Het vergt een cultuuromslag, zowel in de organisatie als
die het meest blijft hangen, is die over pethidine. “It is a
in de zorg. Het medisch personeel moet leren de zorg
nasty drug, don’t use it!” Het komt in de borstvoeding en
vanaf het begin stap voor stap over te laten aan de
heeft een lange halfwaardetijd. Een dosis blijft ongeveer
ouders en het ziekenhuis moet investeren in een forse
72 uur in de melk traceerbaar en heeft effect op het kind.
verbouwing. Maar het resultaat ontroert diep: zo moeten we omgaan met onze kwetsbare kinderen. Q 4V6 SEPTEMBER s +./6
23
"/2346/%$).'
&YSIOLOGISCHE BORSTVOEDINGSPATRONEN Kristel Zeeman
Alle kinderen eten anders, ook jonge baby’s. Sommige baby’s snacken continue, anderen nemen een paar grote voedingen, maar dat beïnvloedt niet de totale vetinname. Meestal is het niet de hoeveelheid beschikbare melk die de groei van een kind bepaalt. De baby groeit wel zoveel als hij melk inneemt, maar dat laatste bepaalt hij zelf. Jacqueline Kent, spreker op het internationale borstvoedingssymposium in Wenen, wil met haar onderzoeksresultaten vrouwen meer vertrouwen geven in hun lijf en in hun kind. Zodat zij langer doorgaan met borstvoeding.
mate van leging van de borst, berekenden zij uit het vetpercentage de opslagcapaciteit van de borst. Uit de resultaten blijkt een enorme diversiteit. Het aantal borstvoedingssessies van de kinderen liep uiteen van 4 tot 13 per etmaal. Het interval tussen de sessies was gemiddeld drie uur, met een spreiding van veertig minuten tot tien uur. De sessies duurden tussen de 12 en 67 minuten en ze dronken per sessie 54 tot 234 milliliter melk. De totale melkinname in 24 uur varieerde tussen 478 en 1298 ml. Kent zegt dan ook: “Baby’s should be allowed to be individuals”
Praat niet over ‘achtermelk’ Het vetgehalte van de melk varieerde tussen 22 en 62
“Er is veel onwetendheid over wat normale borstvoe-
gram per liter. Interessant genoeg was de totale vet-
dingspatronen zijn, ook bij de meeste professionals”, stelt
inname per dag onafhankelijk van het aantal voedingen.
Jacqueline Kent. “Daardoor ontstaan onrealistische
Dit komt omdat het vetpercentage sterk is gerelateerd
verwachtingen, bijvoorbeeld over voedingsfrequentie en nachtvoedingen. Deze ondermijnen het vertrouwen van vrouwen in hun melkproductie, waardoor ze eerder stoppen met borstvoeding of kunstvoeding erbij gaan geven. Het is essentieel dat zorgverleners en moeders beschikken over evidence based informatie aangaande de fysiologische patronen, om vertrouwen te geven of te herstellen.”
Enorm divers de dag aan de borst drinken. Daarnaast bestudeert zij de opslagcapaciteit van de borsten van moeders en het vetgehalte van hun melk. Ook peilt zij het vertrouwen van
© Medela
Kent onderzoekt hoe vaak en hoeveel baby’s gedurende
Kent: “Laat de baby beslissen wat hij wil!”
moeders in hun eigen melkproductie. Voor dit onderzoek
24
vroeg ze vrouwen met gezonde baby’s van één tot zes
aan de volheid van de borst: hoe voller, hoe minder vet.
maanden oud om 24 uur lang bij te houden hoe vaak zij
Als de borst leger wordt, wordt de melk vetter. Dertien
borstvoeding gaven. Hierbij telde één borst als één
procent van de baby’s nam altijd twee borsten, maar voor
VOEDING $E KINDEREN KREGEN EXCLUSIEF BORSTVOEDING OP
totale vetinname maakte het niet uit of baby’s een, twee
verzoek. Wanneer zij binnen 30 minuten na het einde van
of drie borsten pakten per voeding. “Hou daarom op om
de voeding nog een voeding gaven aan de andere borst,
te praten over de noodzaak van ‘achtermelk’” is Kents
werd dit beschouwd als een gepaarde (twee borsten) of
boodschap dan ook. “Als het kind wordt gevoed op
geclusterde (drie borsten) voeding. Een enkele, twee
verzoek, krijgt het wat het nodig heeft.”
gepaarde of drie geclusterde voedingen noemde zij een
De opslagcapaciteit verschilde van moeder tot moeder en
‘maaltijd’ of ‘borstvoedingssessie’. Voor en na iedere
ook van borst tot borst: gemiddeld 179 ml (range 74-382)
borstvoeding wogen de moeders hun baby om de
per borst. Als je dat vergelijkt met de melkinname per
gedronken hoeveelheid te meten en kolfden zij een
sessie, blijkt dat het kind niet alle beschikbare melk
milliliter melk die zij ingevroren bewaarden. Hierin werd
neemt. Gemiddeld blijft zo’n 20% in de borst achter. Bij
later het vetpercentage bepaald. Uitgaande van het
een meerderheid van de vrouwen produceert de ene borst
gegeven dat het vetpercentage is gecorreleerd aan de
meer dan de andere, meestal geeft rechts meer dan links.
4V6 SEPTEMBER s +./6
"/2346/%$).' ’s Nachts voeden is normaal
Jacqueline Kent, zoöloog en endocrinoloog, is
Wanneer Kent de onderzoeksresultaten bekijkt in het licht
onderzoeker bij de Human Lactation Research
van de leeftijd van de kinderen vallen veranderingen op in
'ROUP AAN DE 5NIVERSITEIT VAN 7EST !USTRALIÑ
het patroon van voeden. Naarmate de baby ouder en groter
57! $EZE RICHT ZICH OP ONDERZOEK NAAR
wordt, duurt een voeding korter, drinkt hij minder maaltijden
de aanmaak en afscheiding van moedermelk
per dag en meer melk per maaltijd. Maar opmerkelijk: de
en de fysiologie van lactatie; kennis die een
totale melkinname in 24 uur blijft constant tijdens de eerste
onderbouwing vormt voor borstvoedings-
zes maanden. Wanneer de baby toeneemt in gewicht
management in de praktijk.
gebruikt hij minder energie bij dezelfde hoeveel heid toename in groei en heeft hij dus niet meer melk nodig.
Vertrouwen
kreeg een tot drie borstvoedingen per nacht (tussen
Volgens Kent zouden moeders vertrouwen moeten
22.00 en 4.00 uur). Het aantal nachtvoedingen verschilde
hebben in hun melkproductie als de borstvoedings-
niet tussen kinderen van 4 en 26 weken. Kent maakt
patronen van hun kind binnen deze marges vallen, het
onderscheid tussen zogenaamde day feeders, een kind
kind alert is en voldoende plast en poept. Toch willen veel
dat het meest neemt van de productiefste borst overdag
vrouwen weten hoeveel hun kind drinkt. Kent en haar
en bij wie de ochtendvoeding het grootst is, en night
collega’s bevroegen 105 deelnemende vrouwen voor en
feeders. Deze kinderen nemen het meest van de produc-
na de 24-uur registratie op hun vertrouwen in de eigen
tiefste borst in de nacht. Dit is niet te beïnvloeden, maar
melkproductie. Van de 76 moeders die vooraf vertrouwen
afhankelijk van het kind. Wel is het aantal voedingen
zeiden te hebben, hadden 72 het na de registratie nog.
’s nachts minder dan overdag. Er is overigens geen
De vier die het vertrouwen verloren, hadden minder
verschil in de totale melkinname en het aantal voedingen
productie dan gemiddeld. Vooraf hadden 29 moeders
per etmaal tussen day en night feeders.
weinig vertrouwen in hun melkproductie. Na het
© Medela
Nachtvoedingen komen veel voor. 64% van de kinderen
Kent geeft het advies om 24 uur lang het kind voor en na de voeding te wegen als er twijfels zijn aan de melkproductie. Om vrouwen meer vertrouwen te geven of, indien de twijfels terecht zijn: begeleiding te geven om de melkproductie te vergroten.
geregistreerde etmaal hadden 18 van hen meer vertrouwen gekregen. 11 moeders hadden nog steeds geen vertrouwen: zij hadden een laag-normale productie. Jacqueline Kent: “Het draait allemaal om vertrouwen. Wij zagen dat testwegen het vertrouwen in de melkproductie
“Laat de baby beslissen wat hij wil”, aldus Kent. “Sommige
ondersteunt of doet toenemen als de uitkomsten goed
moeders zijn bezorgd over het aantal voedingen per dag
zijn. Vrouwen zijn trots op de hoeveelheid die het kind
en willen de frequentie naar beneden brengen, bijvoor-
van hen krijgt. Als vrouwen er niet op vertrouwen dat
beeld door het kind overdag meer aan te bieden of voor
hun baby voldoende krijgt, dan is het vaak terecht.” Kent
DE NACHT EEN EXTRA mESJE KUNSTVOEDING TE GEVEN -AAR UIT
geeft daarom het advies, tegen de heersende gewoonte
ons onderzoek blijkt dat zowel de kinderen die kleine
in, om 24 uur lang het kind voor en na de voeding te
voedingen als de kinderen die grote voedingen per keer
wegen als er twijfels zijn aan de melkproductie. Om
nemen, ‘s nachts om een voeding vragen. De reden
vrouwen meer vertrouwen te geven of, indien de twijfels
hiervan [het vragen om voedsel, red.] is dan niet;
terecht zijn: begeleiding te geven om de melkproductie te
onvoldoende voeding. Mogelijk hebben deze kinderen
vergroten. Q
een relatief kleine maaginhoud of snelle spijsvertering.” 4V6 SEPTEMBER s +./6
25
"/2346/%$).'
"ORSTVOEDING EN SCHULDGEVOEL Astrid Smeets
Veel vrouwen hebben schuldgevoelens (gehad) over het besluit niet te beginnen met borstvoeding of om te stoppen voordat het kind zes maanden oud is. Dit blijkt uit een onderzoek van IPM Research & Advies in opdracht van het Voedingscentrum. Schuldgevoel ontstaat met name bij vrouwen die zelf erg overtuigd zijn van het feit dat zij borstvoeding willen geven. Voorlichtingsmaterialen die een te rooskleurig beeld schetsen van borstvoeding kunnen die schuldgevoelens aanwakkeren.
Nederlandse vrouwen die borstvoeding geven. In Nederland wordt borstvoeding het meest gestart en ook langer gegeven door hoogopgeleide vrouwen (91%), gevolgd door middelbaaropgeleide (78%) en laagopgeleide (69%) vrouwen [Lanting & Van Wouwe, 2007]. Het kwantitatieve deelonderzoek bestond uit een vragenlijsten het kwalitatieve deelonderzoek uit diepte-interviews over verschillende voorlichtingsmaterialen. Schuldgevoel werd gemeten met behulp van de vraag: “Heeft u last (gehad)
Een vaak gehoorde opmerking is dat aandacht voor borstvoeding in de media en voorlichting schuldgevoel bij vrouwen aanwakkert die geen of kort borstvoeding hebben gegeven, zie bijvoorbeeld: www.trotsemoeders. nl/2011/03/31/de-druk-van-borstvoeding In Nederland is naar ons weten niet eerder onderzocht of vrouwen die geen borstvoeding hebben gegeven of gestopt zijn met het geven van borstvoeding voordat het kind zes maanden oud is, last hebben (gehad) van schuldgevoelens en zo ja hoe groot deze groep is. Het doel van dit verkennend onderzoek was om inzicht hierin te krijgen en te onderzoeken of zij een (sterker) schuldgevoel krijgen na het zien van voorlichtingsmaterialen over borstvoeding. Ook is onderzocht hoe deze schuldgevoelens zijn ontstaan, waar deze uit bestaan en door welke elementen in voorlichtingsmaterialen ze worden getriggerd.
Methode Het onderzoek bestond uit een kwantitatief deelonderzoek onder 311 vrouwen (69% was gestopt voor zes maanden, 31% was nooit begonnen) en een kwalitatief deelonderzoek onder 10 vrouwen. De deelneemsters WAREN LID VAN EEN ONLINE PANEL VAN 0ANELCLIX EN WERDEN per e-mail voor het onderzoek uitgenodigd. De vrouwen die aan het kwalitatieve deelonderzoek meededen waren geselecteerd uit het kwantitatieve deelonderzoek en hadden allen aangegeven schuldgevoel omtrent het stoppen met borstvoeding te hebben. Alle vrouwen die KIND WAARVAN HET JONGSTE KIND MAXIMAAL TWEE JAAR WAS De deelneemsters vormden wat betreft leeftijd en opleidingsniveau een representatieve weergave van de Astrid Smeets is senior voedingskundige Voedingscentrum 26
4V6 SEPTEMBER s +./6
© nationale beeldbank
deelnamen aan het onderzoek hadden minimaal één
"/2346/%$).' van schuldgevoelens over het feit dat u geen borst-
Uit zowel de vragenlijsten als de diepte-interviews bleek
voeding heeft gegeven/bent gestopt voor het kind zes
dat de specifieke elementen in de voorlichtingsmaterialen
maanden oud was?” De antwoordcategorieën hierbij
over borstvoeding die wel schuldgevoel versterkten
waren: nooit/destijds wel, maar nu niet meer/nog steeds
waren:
(wel eens).
- uitingen gericht op de vrouw zélf (en niet op een derde
Resultaten
- uitingen die de motivatie (gezondheidsvoordelen of
persoon); Van de vrouwen die nooit waren begonnen met borst-
intimiteit) benadrukken;
voeding had 78% geen last van schuldgevoelens, 19%
- uitingen dat borstvoeding geven bij iedereen en altijd kan;
heeft destijds schuldgevoelens gehad en 3% voelt zich
- uitingen die een te rooskleurige beeld van borstvoeding
nog steeds wel eens schuldig. Van de vrouwen die gestopt
voorstellen.
waren met het geven van borstvoeding voor zes maanden had 50% helemaal geen last van schuldgevoelens, 36%
Niet alle vrouwen met schuldgevoel vonden het overigens
heeft destijds schuldgevoelens gehad en 14% voelt zich
vervelend dat hun schuldgevoel wordt aangewakkerd
nog steeds wel eens schuldig. Er waren geen significante
door de voorlichtingsmaterialen over borstvoeding, bleek
verschillen tussen vrouwen die langer of korter borst-
uit de diepte-interviews. Wel werd een meer ‘realistisch
voeding hadden gegeven.
beeld’ in de voorlichtingsmaterialen door deze vrouwen gewenst. Zij gaven aan dat informatie over de meest
De belangrijkste redenen voor vrouwen om er voor te
voorkomende problemen met bijbehorende oplossingen
kiezen niet te starten met het geven van borstvoeding
een zinvolle toevoeging zou zijn. Ze zijn vooral op zoek
waren: praktische bezwaren, medische redenen en zich
naar informatie. Daarbij vinden deze vrouwen het belangrijk
niet comfortabel voelen bij het idee om de borst te geven.
dat de informatie er niet te commercieel uitziet en vinden
Bij de vrouwen die gestopt waren met het geven van
ze informatie overgebracht door beelden prettiger dan via
borstvoeding waren de belangrijkste redenen, uit zowel
tekst. Bij voorkeur zou dit ‘feitelijke informatie’ en/of
de vragenlijsten als de diepte-interviews, om in de eerste
verhalen van andere moeders moeten zijn, omdat de
twee maanden te stoppen met borstvoeding: pijn, fysieke
vrouwen in dit onderzoek zich meer met vrouwen kunnen
en mentale vermoeidheid en onzekerheid over de
identificeren die hetzelfde hebben doorgemaakt, dan met
hoeveelheid moedermelk die de baby binnen kreeg.
een deskundige en het daardoor eerder als ‘waarheid’
Vanaf de derde tot zesde maand waren de belangrijkste
aannemen. Deze vrouwen gaven ook aan dat te negatieve
redenen om te stoppen met borstvoeding: weer aan het
informatie over borstvoeding in voorlichtingsmaterialen
werk gaan en de bewuste keuze dat de duur van de
(bijvoorbeeld “Van borstvoeding kun je tepelkloven
borstvoeding lang genoeg was geweest.
krijgen”), stoppen / niet beginnen met borstvoeding zou kunnen stimuleren.
Uit de diepte-interviews bleek dat schuldgevoelens over het stoppen met borstvoeding voordat het kind de leeftijd
Conclusie
van zes maanden had bereikt vooral aanwezig waren bij
Van de 311 vrouwen die borstvoeding hebben gegeven
vrouwen die:
heeft 50% schuldgevoelens (gehad) over het besluit om
- erg overtuigd waren van de gezondheidsvoordelen voor
eerder te stoppen met borstvoeding dan zes maanden.
het kind; - zich erg verheugden op het ‘intieme’ van borstvoeding geven; - een positieve ervaring hadden met het geven van borstvoeding; - druk ervoeren vanuit de directe omgeving van bijvoorbeeld familie of partner om te stoppen; - de zes maanden net niet gehaald hadden. Deze
Van de vrouwen die nooit zijn begonnen aan borstvoeding heeft 22% daar schuldgevoelens over (gehad). Schuldgevoel ontstaat met name bij vrouwen die zelf, door gezondheidsvoordelen of intimiteit, erg overtuigd zijn (geraakt) van het feit dat zij borstvoeding willen geven. Elementen in de voorlichting die hierop inspelen en een te rooskleurig beeld geven van borstvoeding kunnen schuldgevoelens versterken. Het Voedings-
vrouwen voelden zich vaak achteraf schuldig over het
centrum gaat de uitkomsten van dit onderzoek gebruiken
feit dat ze vanwege pijn of vermoeidheid gestopt zijn
bij de ontwikkeling van toekomstige voorlichtings-
met het geven van borstvoeding.
materialen over borstvoeding. Q
Schuldgevoel kan worden getriggerd door specifieke
Literatuur
elementen in voorlichtingsmaterialen over borstvoeding
,ANTING #) 7OUWE *0 VAN 2EDENEN EN MOTIEVEN OM TE STARTEN EN TE STOP
en kan voorkomen in combinatie met irritatie en/of spijt.
PEN MET BORSTVOEDING 4./ RAPPORT +V,0:
4V6 SEPTEMBER s +./6
27
"/2346/%$).'
$ONORMELK IN .EDERLAND Lara Tauritz Bakker
Als borstvoeding niet slaagt, kan dat veel stress opleveren. Niet alleen omdat je je kind niet de voordelen van borstvoeding mee kunt geven, maar ook omdat je lijf niet doet wat jij wilt dat het doet. Sinds 2005 kunnen ouders van gezonde kinderen in Nederland donormelk krijgen via het Moedermelknetwerk. Over verdriet, oplossingen en veiligheid.
Verschillende initiatieven Het zijn dus nog geen grote aantallen vrouwen die hun weg vinden naar donormelk. Maar dat betekent niet dat er geen vraag naar is, er zijn inmiddels zelfs nog meer netwerken opgericht. Zo bestaat er een Nederlandse tak van ‘Eats on Feets’, het in 2010 opgerichtte online netwerk voor het delen van humane melk, dat via Facebook wereldwijd honderden moeders met elkaar in contact brengt. Het voornaamste voordeel van het Moedermelknetwerk (MmN),
Dit jaar liet het Voedingscentrum onderzoek doen waaruit
is dat alle donormoeders en vraagouders via het netwerk
blijkt dat een deel van de vrouwen die vroegtijdig stopt met
worden gescreend. Donormoeders krijgen een vragenlijst
borstvoeding schuldgevoelens ervaart: 31% net na het
voorgelegd vergelijkbaar met die van de bloedbank en
stoppen en 11% heeft daar later nog last van. Bij de vrouwen
moeten hun bloed laten testen. Vraagouders moeten hun
die nooit gestart zijn, liggen deze percentages lager, respectie-
melkvraag laten ondersteunen door een medewerker uit de
velijk 19% en 3% (zie ook het artikel op pag. 26-27). Biologe
gezondheidszorg (arts, lactatiekundige, verloskundige) om
en lactatiekundige Mia van den Nieuwenhuizen vertelt: “Er
misbruik te voorkomen. Vervolgens matcht het netwerk
zijn ook aanwijzingen dat het niet geven van borstvoeding
donormoeders met vraagouders op basis van postcode. De
postpartum een fysiologisch proces van rouw inzet.” Dit
melkuitwisseling gebeurt verder informeel tussen donor-
artikel gaat over een product dat, ingegeven door dit verdriet,
moeders en vraagouders, die daarvoor wel protocollen
sinds 2005 in Nederland verkrijgbaar is: donormelk.
krijgen aangereikt door het MmN. Het MmN is daarmee een unieke half-formele variant op
Waarom donormelk?
het informele ‘melkdelen’. Sinds vorig jaar is er ook weer
In november 2004 uitte Yvon Noordermeer, inmiddels
een volledig formele Moedermelkbank (MmB) in Neder-
verloskundige in Rotterdam, op het online forum Eurolac
land, nadat de laatste in 1971 haar deuren sloot door de
‘borstvoeding en maatschappij’ haar frustratie over het feit
opkomst van kunstvoeding. Groot verschil met het MmN
dat zij ondanks goede lactatiekundige zorg er niet in slaagde
is dat de MmB alleen melk geeft aan prematuren met een
haar kinderen volledig zelf te voeden. “Tot mijn ongelooflijk
geboortegewicht onder de
hartverscheurende, haren uit mijn kop trekkende, verdriet”.
1500 gram die opgenomen zijn op een Intensive Care
Dus voedde ze poedermelk bij via een borstvoedingsonder-
Neonatologie (ICN) in Amsterdam, Rotterdam, Nijmegen
steuningsset. Liever zou ze moedermelk bijvoeden van een
of Groningen en voorlopig alleen nog in onderzoeks-
moeder met overvloedige productie, net zoals dat vroeger
setting. De donormelk wordt door het ziekenhuis getest
gewoon was. Waarom was er geen moedermelkbank, voor
EN GEPASTEURISEERD %N OMDAT DE MELK AAN EXTREEM
moeders zoals zijzelf, met gezonde kinderen?
kwetsbare kinderen gegeven wordt, moeten de donor-
Eén van de meelezers op het forum was Chella Verhoeven,
moeders aan strenge hygiëne-eisen voldoen om melk te
inmiddels lactatiekundige International Board Certified
mogen leveren.
Lactation Consultant (IBCLC), die zelf ook moeite had gehad haar kinderen voldoende te voeden. Het moest
Hoe krijg je donormelk?
toch mogelijk zijn om via internet vrouwen te vinden die
Vraagouders van een gezond kind die in aanmerking
hun melk wilden delen? Diezelfde week begon Verhoeven
willen komen voor donormelk, moeten met behulp van
met het opzetten van het Moedermelknetwerk (MmN).
een zorgverlener aantonen dat de moeder zelf niet
Sinds de lente van 2005 kunnen moeders met over-
volledig kan voeden. Bijvoorbeeld omdat ze te weinig
productie en ouders die op zoek zijn naar donormelk zich
klierweefsel heeft of medicatie gebruikt die niet samen-
melden bij het MmN. Inmiddels heeft het netwerk rond
gaat met voeden. Myrte van Lonkhuysen, lactatiekundige
de honderd ouderstellen aan donormelk geholpen, dus
en voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Lactatie-
gemiddeld zo’n twee vraagouderstellen per maand.
kundigen stelt dat het mooi zou zijn als verloskundigen de mogelijkheid van donormelk in de kraamtijd opperen.
Lara Tauritz Bakker is wetenschapscommunicator 28
4V6 SEPTEMBER s +./6
Of nog eerder als al duidelijk is dat er grote kans is op
"/2346/%$).' melktekort, bijvoorbeeld door een borstverkleining. “Zo
Hoe word je donor?
maak je het argument dat borstvoeding de beste optie is
Initiatiefneemster van het Moedermelknetwerk Verhoeven
een stuk aannemelijker. Dan kun je realistisch informeren
vertelt dat de meeste donormoeders de website van het
over borstvoeding en ouders de kans geven zich te
MmN vinden als zij met een melkoverschot in de vriezer
verdiepen in de mogelijkheden,” stelt Van Lonkhuysen.
zitten. “Ze vinden het zonde om weg te gooien.” Ook
Na aanmelding gaat het MmN op zoek naar donormoeders
plaatst het MmN regelmatig oproepen op Facebook en
in de regio van de vraagouders. Eventueel kan dat al
Twitter en verschillende forums als er een nieuwe
voorafgaand aan de geboorte, als bekend is dat de moeder
melkvraag binnenkomt. Dergelijke oproepen leiden dan
niet in staat zal zijn voldoende melk te produceren. Dan
weer tot andere donormoeders die zich komen melden.
kan zij een diepvriesvoorraad aanleggen. Voor iedere
Aspirant donormoeders moeten vragen beantwoorden
potentiële donormoeder vraagt het MmN een bloedtest
over hun leefwijze, voedingsgewoonten en bekendheid
aan bij het diagnostisch centrum Eindhoven en berekent
met bepaalde ziekten. Een donormoeder moet in goede
de kosten (120 euro) door aan de vraagouders. Zij kunnen
algemene gezondheid verkeren. Ze mag onder meer geen
dit bedrag soms wel aftrekken van de belastingen.
medicatie gebruiken op permanente basis, geen recrea-
Meestal zijn meerdere donormoeders nodig om aan de
tieve drugs gebruiken en niet roken. Haar alcoholgebruik
melkvraag te voldoen.
is laag en ook het drinken van cafeïnerijke dranken blijft beperkt. Als de eerste screening naar wens is, wordt het bloed getest op Hepatitis B, Hepatitis C, HIV, Lues, Cytomegalovirus en transaminase. Bij een goede uitslag, kan tot uitwisseling van de moedermelk worden overgegaan. Bij gebrek aan Nederlandse regelgeving, gebruikt het MmN een protocol aangeleverd door een Duitse Moedermelkbank. De intentie is over te gaan naar een aangepaste versie van het protocol dat het VUmc heeft opgesteld. Daarnaast is de EU-regelgeving over bloed en organen van kracht, die stelt dat je niet voor producten zoals donormelk mag betalen. Verhoeven: “Als je een systeem gaat invoeren waarvoor betaald wordt, dan heb je slimmeriken die de melk gaan aanlengen. Daarnaast zou financiële beloning kunnen leiden tot minder betrouwbare reacties op de vragenlijst.”
Veiligheid Zowel de donor als de ontvanger krijgen voorschriften voor het kolven, bewaren en bewerken van moedermelk. Voor de vraagouders gaat het vooral om het vervoer en de verdere bewerking van de melk. Het MmN adviseert om de melk in bevroren toestand (met koelelementen ertussen) te vervoeren van donor naar vraagouders en daarna te pasteuriseren door middel van Pretoria pasteurisatie (zie kader). Voor de donor gaat het om zaken als persoonlijke hygiëne, het dagelijks uitkoken of in de vaatwasser reinigen van de kolfonderdelen en binnen 24 uur invriezen van de gekolfde melk. Als de donormoeder plots ziek wordt of medicatie moet gebruiken, kan zij tijdelijk geen melk doneren. Dat is ook het geval als het kind van de donormoeder ziek wordt. Er wordt niet door het MmN gecontroleerd of de donoren
© nationale beeldbank
en de vraagouders zich houden aan de voorschriften. Karen van Drongelen van het Voedingscentrum stelt dat onder de gecontroleerde omstandigheden zoals bij de moedermelkbank van het VUmc het geven van donormelk een uitstekend alternatief is. Van Drongelen: “Voor het MmN geldt dat de omstandigheden waarin de melk 4V6 SEPTEMBER s +./6
29
"/2346/%$).' Mogen moeders gestimulereerd worden door verloskundigen om donor te worden?
wordt afgekolfd, bewaard en vervoerd niet voldoende gecontroleerd zijn, waardoor de microbiologische veiligheid niet is gewaarborgd. Dit is iets om mee te nemen in de afweging die ouders maken.”
Verloskundige en vraagmoeder Noordermeer
Verhoeven is van mening dat de verantwoordelijkheid
ZEGT ZELF IN PRINCIPE HAAR CLIÑNTEN NIET TE
uiteindelijk bij donormoeder en vraagouders ligt, en dat het
adviseren om donor te worden. “Donormelk
geven van kunstvoeding ook niet zonder risico’s is (zie ook
is mogelijk door overproductie. Die neemt
het eerste artikel over de samenstelling van moedermelk in
meestal na de eerste week vanzelf af, dat
dit themadeel). Ook Van Lonkhuysen zet kanttekeningen bij
is de fysiologische norm waar je als verlos-
het standpunt van het Voedingscentrum: “Het hangt van
KUNDIGE NAAR STREEFT !LS IK ZOU ADVISEREN OM
VEEL FACTOREN AF "IJ EEN EXTREEM KWETSBAAR KIND BIJVOOR-
donor te worden, zou dat misschien kunnen
beeld met een geperforeerde darmwand - stel je hogere
leiden tot complicaties. Bij extreme over-
eisen aan de donoren of maak je een andere keuze om te
schotten opper ik doneren soms wel.” Het
pasteuriseren dan bij een kind met een goede weerstand.”
MmN noemt ze ook als een moeder kampt met (angst voor) onoplosbaar melktekort,
Consultatiebureau
al is het een precair onderwerp binnen een
Verhoeven ziet een rol voor het consultatiebureau in het
populatie waar kunstvoeding de norm is.
promoten van donormelk: “De jeugdverpleegkundige of
Wat lactatiekundige Verhoeven betreft is het
jeugdarts, die met de ouders bespreekt hoe hun kind is
prima om zowel bij overvloedige productie
gegroeid, zou een rol moeten spelen. Zij horen vaak al
als bij melktekort het MmN te noemen: “Je
vroeg hoe het gaat met de melkproductie.” Dat zou een
vraagt het pas aan een moeder als ze al een
moment kunnen zijn waarop donormelk ter sprake komt.
flinke productie heeft, je vraagt haar niet
Bettie Carmiggelt, als arts JGZ 0-4 verbonden aan het
om overproductie te gaan máken. Eventueel
Nederlands Centrum voor Jeugdgezondheid geeft hierbij
zouden verloskundigen het er bij de na-
in overweging: “Als het nu goed gaat met de melk-
controle over kunnen hebben.” Tegelijkertijd
productie, hoeft dat niet noodzakelijkerwijs zo te blijven.
beseft ze zich dat het gunstig is om zo vroeg
Houd dus de vinger aan de pols, want het kind van de
mogelijk na de kraamtijd te beginnen met
donormoeder mag uiteraard niet te kort komen.”
melkdonatie: “Dan is de melkproductie nog makkelijk te regelen.” Ze verwacht daarbij
Sommige consultatiebureaus brengen donormelk al actief
geen complicaties voor de donormoeder.
onder de aandacht. Corinne van der Geest, staf-
“Verloskundigen zouden er ook zomaar over
functionaris JGZ bij Jong Florence in Den Haag illustreert:
kunnen vertellen, voor het geval dat er over-
“Wij hebben informatie over donormelk via de nieuws-
of onderproductie ontstaat. Het zou hele
brief verspreid, op intranet en we hebben een nieuwe
gewone informatie moeten zijn.”
folder over borstvoedingsproblemen waar het ook in
De voorzitter van de Nederlandse Vereniging
staat. Er zijn al voorbeelden dat de ‘verwijzing’ hiernaar
van Lactatiekundigen Van Lonkhuijsen vult
door het CB positief voor moeder en kind is verlopen. In
haar collega aan: “Door het vraag- en aan-
september geven we een borstvoedingsscholing waarbij
bodprincipe van moedermelk hoeven er geen
iedereen de folder gelezen moet hebben.” Haar collega
zorgen te zijn voor de melkproductie voor
Coby Dijkstra, lactatiekundige bij Jong Florence voegt toe
het eigen kind.” Zelfs een moeder zonder
dat ze donormelk noemt op het gratis lactatiekundige
overproductie kan donor zijn als ze bereid is
spreekuur: “Als ze vertellen ‘mijn vriezer zit helemaal vol’,
al snel postpartum dagelijks extra te kolven.
stuur ik ze door naar de website.” Mensen reageren
6AN ,ONKHUIJSEN h!LS EEN VROUW STRUCTUREEL
verwonderd is haar ervaring. “Er is weinig over bekend,
voedt en aanvullend kolft heeft ze extra
soms is de reactie ‘kan dat zomaar, melk van een andere
melk. Dan vallen de extra risico’s bij over-
moeder, is dat niet gevaarlijk? Ik refereer altijd aan de min
productie (verstopping, mastitis) weg. De
van vroeger, dat dat toen ook al bestond, en dat het nu
productie raakt immers afgestemd op meer-
wat veiliger is omdat het bloed getest wordt.”
dan-een-kind; vergelijkbaar met voeden van een tweeling. Goed mogelijk mits de start
Meer informatie
goed is.”
Zorgverleners kunnen, tegen portokosten, via
[email protected] foldermateriaal bestellen om uit te delen aan potentiële donoren en vraagouders.
30
4V6 SEPTEMBER s +./6
© nationale beeldbank
"/2346/%$).'
Pasteuriseren: afwegingen Methodes voor pasteuriseren in de thuissituatie:
verschillende virussen, aan de andere kant zijn er
Pretoria pasteurisatie
aanwijzingen dat de Flash-methode iets meer van de
Werkwijze: water wordt aan de kook gebracht en
ANTIBACTERIÑLE ACTIVITEIT IN STAND HOUDT (ET 6OEDINGS-
direct van het vuur gehaald. Vervolgens wordt de
centrum geeft desgevraagd aan de Pretoriamethode
melk 15 minuten in afgesloten flesjes in het water
te onzeker te vinden en de voorkeur te geven aan
gezet, waarbij de melk even hoog staat als het
de Holdermethode.
water. Tussendoor de melk af en toe rustig schudden/omkiepen. De melk blijft op deze manier
Er zijn ook argumenten voor niet pasteuriseren. Zo
minstens 10 minuten op gemiddeld 56-62°C.
gebruikt de Noorse melkbank alleen rauwe melk.
Flash-heating
Daar wordt de veiligheid gegarandeerd door extra
Werkwijze: flesjes met 50-150ml melk worden in een
testen van de melk en het bloed van de donor-
pan met koud water geplaatst op hoog vuur. Zodra
moeder. Mogelijk vergroot pasteurisatie het risico op
het water kookt, haal je de pan van het vuur en laat
SPORENVERSPREIDING VAN SPORENVORMENDE BACTERIÑN
je het water afkoelen met de melkflesjes erin. De melk
(OOGLERAAR 0ETER (ARTMANN HOOFD VAN DE !USTRALI-
wordt op deze manier 5-15 seconden verhit op 72°C.
sche Human Lactation Research Group geeft aan dat
Holder pasteurisatie
rauw voeden waarschijnlijk de voorkeur heeft indien
(gangbaar bij moedermelkbanken)
de kinderen van de gescreende donormoeder en
Werkwijze: in single bottle pasteurizers wordt de
vraagouders beide gezond zijn en zij elkaar persoon-
melk 30 minuten lang op precies 62,5°C gehouden.
lijk kennen.
Deze apparaten kosten ongeveer 350 euro. Er is dus geen zwart-wit uitspraak mogelijk over !LLE DRIE DE METHODES GAAN VIRALE EN BACTERIÑLE
pasteurisatie van donormelk. Er is nog te weinig
verontreiniging tegen. Over de Holdermethode
onderzoek naar het bewaren van moedermelk om
zegt het MmN dat deze gericht is op pasteurisatie
harde grenzen te stellen: hoeveel pathogene
voor zeer kwetsbare kinderen. Verhoeven: “Het is
BACTERIÑLE ACTIVITEIT IS NOG ACCEPTABEL (OE ZWAAR
een olifant in een porseleinkast, niet gericht op het
weegt het verlies van waardevolle enzymen en
fenomeen van human milksharing.” In vergelijking
COMMENSALE BACTERIÑN BIJ VERHITTING BOVEN ª#
met de Flash-methode is er iets uitgebreider onder-
Hartmann’s groep is nu bezig met onderzoek naar
zoek naar de effecten van de Pretoriamethode op
de beste manier om (donor)melk te bewaren. Q
4V6 SEPTEMBER s +./6
31
"/2346/%$).'
'EWOON DOEN OVER BORST VOEDING IN HET OPENBAAR Onlangs reisde ik per trein van München naar Zürich.
als ik een baby was zou ik
Schuin tegenover mij zat een moeder met een baby en
graag direct uit de borst van
een vriendin van haar. Ergens bij de Oostenrijkse grens
mijn moeder drinken zonder
begon ze haar kind borstvoeding te geven. Ze deed dat
tussenkomst van een flesje.
ongegeneerd, haar linkerborst was goed zichtbaar.
Toen het drinken was afgelopen
Dat wij aanstoot nemen aan rokende en stinkende
legde de moeder een soort
mensen is ergens nog te begrijpen, maar een moeder die
theedoek over haar schouder,
haar kind borstvoeding geeft, veroorzaakt op geen enkele
ze plaatste het kindje voor-
manier overlast voor de omstaanders.
zichtig op de theedoek en
Er zijn altijd mensen die zeggen: “Ik hoef die borst niet te
klopte het op de rug, waarbij
zien.” Waarop ik alleen kan antwoorden: “Dan kijk je niet.”
zeker de helft van wat hij net
De wereld is geen televisie. Wat wij te zien krijgen is niet
gedronken had uit zijn mond
in eerste instantie bestemd om ons esthetisch of anders-
op de theedoek vloeide.
zins te behagen. Alleen al om die reden begreep ik ook
Ik vond het een prachtig gezicht, al vond ik wel dat ze
dat het geen pas gaf de vrouw schaamteloos aan te
voor een jonge moeder akelig hard op de rug van haar
staren terwijl ze haar kind aan het voeden was.
baby sloeg.
Mijn vriendin heeft weleens verklaard dat ze tegen
Terwijl de baby steeds meer melk uit zijn mond liet
borstvoeding is omdat ze vindt dat de borst een erotisch
vloeien pakte de moeder haar telefoon en begon een sms
object moet blijven. Ze is bereid te kolven, dan kan de
te sturen, waarbij ze overigens nog steeds kans zag het
baby melk uit het flesje krijgen.
kindje op de rug te kloppen.
Ik kan natuurlijk niet over haar borsten beschikken maar
We naderden Zwitserland en de baby viel in slaap. Ik probeerde de moeder wat vriendelijke glimlachjes toe te
Met toestemming van auteur Arnon Grunberg en de uitgever van
werpen, maar ze negeerde me en daarop viel ook ik in slaap.
de VPRO-Gids overgenomen uit VPRO-gids nr. 23- 2012.
Yasha Q
*UBILEUMCONGRES h"ORSTVOEDING "RUISTv IN DE 2EEHORST TE %DE
32
De Samenwerkende Borstvoedingorganisaties (SBO)
in de praktijk. Verder komen kinderarts Erica Post en de
organiseren op 25 september het vijfde borstvoeding-
lactatiekundigen Myrte van Lonkhuisen en Annet Mulder
congres: Borstvoeding Bruist! Vooraanstaande sprekers
aan het woord over de samenstelling van moedermelk en
uit binnen- en buitenland bieden een afwisselend
praktische kanten van het borstvoeding geven.
programma over borstvoeding. Onder de sprekers zijn
Tijdens het congres reikt de SBO net als andere jaren een
Nils Bergman, kinderarts in Zuid Afrika die onder andere
prijs uit voor de beste inzet op het gebied van borstvoeding.
een voordracht houdt over het belang van huid-op-huid
VIP arrangement
contact voor prematuren. Anne Baerug, directeur van het
U kunt zich tevens inschrijven voor een VIP arrangement. Van
onderzoekscentrum voor borstvoeding in Oslo, laat in
UUR IS ER EEN EXTRA LEZING VAN .ILS "ERGMAN
haar presentatie voor het eerst zien dat kinderen uit
waarna er gelegenheid is om met hem in discussie te gaan.
verschillende werelddelen onder optimale omstandigheden
Voor verloskundigen en lactatiekundigen is accreditatie
zich binnen dezelfde marges ontwikkelen. Zij bespreekt de
aangevraagd.
consequenties van het gebruik van WHO-groeistandaarden
Meer informatie: www.borstvoedingbruist.nl. Q
4V6 SEPTEMBER s +./6
Nieuwsbrief / september 2012 / Jaargang 8
Langer borstvoeding geven helpt vrouwen ook minder te roken Lauria L, Lamberti A, Grandolfo M. Smoking behaviour before, during, and after pregnancy: the effect of breastfeeding. Scientific World Journal 2012; doi 10.1100/2012/154910
Deze cohortstudie beoogde veranderingen in rookgedrag in kaart te brengen van jonge moeders in het eerste jaar na de geboorte van hun kind. De onderzoekers verzamelden gegevens via vragenlijsten en interviews van 3.534 vrouwen in 25 Italiaanse regio’s binnen enkele dagen na de geboorte en drie, zes en twaalf maanden later. Getrainde interviewers namen het eerste interview meestal mondeling af en de vervolginterviews telefonisch. Van de 2.546 vrouwen die alle vragenlijsten beantwoordden,
rookten voor de zwangerschap 21,6% en tijdens de zwangerschap 6,7%. Drie, zes en twaalf maanden later was de prevalentie respectievelijk 8,1%, 10,3% en 10,9% en was de terugval respectievelijk 18,5%, 30,3% en 32,3%. Roken tijdens en na de zwangerschap kwam vaker voor bij vrouwen die lager waren opgeleid, alleenstaand waren, geen zwangerschapscursus volgden, werkten en geen borstvoeding gaven. Ook gecorrigeerd voor andere factoren, rookten vrouwen die borstvoeding gaven minder dan
vrouwen die geen borstvoeding gaven, zoals blijkt uit de terugval bij twaalf maanden: OR: 0.43; 0.19-0.94. Een sombere stemming verhoogde het risico op terugval binnen zes maanden met 73%. De conclusie was dat borstvoeding gedurende een langere periode het risico vermindert dat vrouwen terugvallen in hun rookgedrag. Interventies ter bevordering van borstvoeding kunnen dus indirect ook helpen om te stoppen met roken, zelfs in afwezigheid van op roken gerichte ingrepen.
En als we een handje helpen? Davies M, Moore V, Willson K et al. Reproductive technologies and the risk of birth defects. N Engl J Med 2012;366:1803-13
Eerder onderzoek toont aan dat er een relatie is tussen fertiliteitbevorderende ingrepen en het optreden van aangeboren afwijkingen. In Australië werden IVF-databases gekoppeld (1986 -2002) aan geboorteregisters en registraties van zwangerschapsbeëindiging. Er werd gezocht naar geboortedefecten < 5 jaar ontdekt bij de kinderen, onderverdeeld naar A) zwangerschappen met IVF/ICSI, B) spontaan zwanger en eerder IVF/ICSI, C) aanwezige infertiliteit en geen behandeling en D) geen infertiliteit. Confounders waren onder andere leeftijd moeder, pariteit, geboortejaar, sexe kind, ethniciteit, roken, SES, beroep. Er waren 327.420 geboortes/ afbrekingen, waarvan er 308.974 geïncludeerd werden (vrouwen ≥ 20 jaar). Het aantal aangeboren afwijkingen bedroeg in de groep ‘assisted’ 8,3% en in de groep spontaan zwanger 5,8% (adjusted OR: 1.28; 1.16-1.41). Er was geen verschil in het risico op een syndroom (Down, Edwards, etc.) tussen de groepen. Vergeleken met ‘gewone’ zwangerschappen bedroeg de OR op aangeboren afwijkingen bij IVF 1.07 (0.9-1.26), bij ICSI 1.57 (1.3-1.9); in groep B OR 1.25
(1.01-1.56) en groep C vertoonde geen verhoogd risico. Een verleden van infertiliteit (+/- assistentie) vertoonde een verhoogd risico op aangeboren afwijkingen.
Een overzicht van de Nederlandse situatie is te vinden in het promotieonderzoek van Bea Lintsen uit 2010, getiteld 'IVF in the Netherlands', dat is opgenomen in de bibliotheek van Kennispoort Verloskunde. Op dit moment is 1 op de 39 kinderen in Nederland een IVFof ICSI-kind: De kans op een
doorgaande zwangerschap na één IVF- of ICSI-behandeling bedraagt in Nederland gemiddeld 24%. Een jaar na de start van een IVF/ICSI-behandeling is 45% van de behandelde vrouwen zwanger of bevallen. De kosten van IVF/ICSI per succesvolle zwangerschap bedragen € 10.250 (prijspeil 2004). De kosten van één behandeling, inclusief medicijnen, bedroegen in 2004 gemiddeld € 2.500. kennispoort-verloskunde.nl Lintsen
33
www.kennispoortverloskunde.nl
Verschillen in gebruik van prenatale zorg: hoe komt dat? Feijen-de Jong EI, Jansen DEMC, Baarveld F et al. Determinants of late and/or inadequate use of prenatal healthcare in high-income countries: a systematic review. Eur J Public Health 2011 Nov 21. doi:10.1093/eurpub/ckr164
Prenatale zorg heeft bijgedragen aan een daling van perinatale mortaliteit en morbiditeit in de landen met hoge inkomens. Inadequaat gebruik van prenatale zorg heeft mogelijk gevolgen voor de zwangerschapsuitkomsten. Hiervan is sprake bij intake na het eerste trimester en/of onvoldoende prenatale controles. In deze review werd gezocht naar determinanten die het gebruik van prenatale zorg beïnvloeden. Met kennis over deze factoren kunnen verschillen in zwangerschapsuitkomsten verklaard worden en kan de kwaliteit van de zorg gericht verbeterd worden. De determinanten werden geïdentificeerd volgens het gedragsverklaringsmodel van Andersen, waarin individuele, contextuele en leefstijl factoren onderscheiden worden. Er werden acht cross-sectionele studies geïncludeerd, allen gepubliceerd tussen januari 1992 en september 2011: vier uit de VS, twee uit GrootBrittannië, één uit Finland en één uit Canada. De studiepopulaties varieerden van n=177.765 tot n=593.510. Meta-analyse was niet
mogelijk vanwege heterogeniteit van de studies. Inadequaat gebruik van prenatale zorg werd geassocieerd met: lage maternale leeftijd, laag scholingsniveau, niet-gehuwd, etnische minderheid, type ziekenhuis, niet geplande plaats van bevalling, niet verzekerd zijn, geen premature partus in de anamnese, hoge pariteit en late ontdekking van
de zwangerschap (individuele factoren), wonen in een achterstandswijk (contextueel) en roken tijdens de zwangerschap (leefstijl). De auteurs merken op dat verder onderzoek nodig is naar de onderliggende redenen voor inadequaat gebruik van prenatale zorg, zodat risicogroepen benaderd voor inadequate zorg gericht benaderd kunnen worden.
Actief leiden ‘the Dutch way’ blijkt effectief Gülmezoglu AM, Lumbiganon P, Landoulsi S ea. Active management of the third stage of labour with and without controlled cord traction: a randomised, controlled, non-inferiority trial. Lancet 2012;379:1721-27.
Actief leiden van het nageboortetijdperk bestaat volgens de WHO-richtlijn (2007) uit een combinatie van interventies: toedienen van tien eenheden oxytocine intramusculair (im) direct na de geboorte van het kind en controlled cord traction direct na uteruscontractie en afnavelen (CCT). Het effect is bekend: reductie van het risico op hemorrhagie post partum (HPP) van meer dan 60% ten opzichte van expectatief beleid. Het is niet bekend wat het aandeel van de CCT is in deze risicoreductie. Tussen juni 2009 en oktober 2010 werd een multicenter randomised
34
controlled trial uitgevoerd in zestien ziekenhuizen en twee eerstelijns centra in Argentinië, Egypte, India Kenya, Filippijnen, Zuid Afrika, Thailand en Oeganda. De interventiegroep (n=118.861) kreeg de ‘vereenvoudigde behandeling’: tien eenheden oxytocine im en de controlegroep (n=118.820) kreeg de ‘volledige behandeling’ volgens de WHO-richtlijn. Primaire uitkomstmaat was HPP (>1.000 ml). Van tevoren werd de ‘non-inferiority margin’ berekend: er is geen verschil tussen beide behande-
lingen in het reduceren van het risico op HPP (ten opzichte van expectatief beleid) bij een RR tot 1.3. De uitkomst was een RR van 1.09 (0.91-1.31), waarbij de bovengrens van het 95% betrouwbaarheidsinterval net boven de ‘non-inferiority margin’ ligt. In de ‘volledige behandeling’ groep kwam één geval van inversio uteri voor. De auteurs concluderen dat, hoewel ‘non-inferiority’ niet kon worden aangetoond, het effect van actief leiden van het nageboortetijdperk vooral toegeschreven kan worden aan het toedienen van oxytocine.
www.kennispoortverloskunde.nl
Kinderwens bij reuma en SLE: wat is het probleem? Clowse M, Chakravarty E, Costenbader K et al. Effects of infertility, pregnancy loss, and patient concerns on family size of women with rheumatoid arthritis and systemic lupus erythematosus arthritis care & research:2012;64-5:668-674
In de VS werd een onderzoek uitgevoerd naar het effect van reumatoïde artritis (RA) en systematic lupus erythematosus (SLE) op infertiliteit, abortus en keuzes die gemaakt worden ten aanzien van de gezinsplanning. Via de National Bank of Reumatoïde Diseases werden in 2009 1.017 uitgebreide vragenlijsten verstuurd aan vrouwen die gediagnosticeerd waren met RS (n= 852) en SLE (n= 165). Binnen elk cohort werden drie groepen gevormd: A) minder
kinderen dan gewenst, B) aantal gewenste kinderen en C) vrouwen die hun kinderen hadden toen de diagnose gesteld werd. Gevraagd werd naar infertiliteit (en oorzaak), naar het gebruik van fertiliteit bevorderende behandeling en naar miskramen. Respons: RA-groep 114 en SLE-groep 578 vrouwen. In groep A hadden 55% met RA en 64% met SLE minder kinderen. Vrouwen in de RA-groep rapporteerden vaker infertiliteit (25% RA versus 16% SLE). In de groep reuma met RA bedroeg de
infertiliteit in groep A 42%. De overige 58% had óók minder kinderen met als reden: kinderen niet kunnen verzorgen (53%), zorgen om de invloed van de medicatie (37%) en het overdragen van RA aan hun kind (17%). In de SLE-groep A was de oorzaak een verhoogd aantal miskramen (21.7%; ofwel een driemaal hogere kans dan vrouwen in groep B en C). Bij SLE waren er vooral de zorgen rondom de interactie kind-SLE die de keuze beïnvloedden ten aanzien van minder kinderen dan gewenst.
Evenwichtig ethisch denken over belangen van moeder en kind Boonekamp J, Berghmans R, Dondorp W et al. Zorg voor verslaafde zwangere vrouwen: rechtvaardiging van drang en dwang. Tijdschrift voor Psychiatrie 2012;54:257-266
De praktijk van de zorg voor verslaafde zwangeren is primair gericht op de bescherming van het toekomstige kind. De auteurs van dit essay wilden hierop reflecteren en agendapunten formuleren voor ethische discussie en onderzoek. Zij verrichtten een ethische analyse op basis van criteria voor drang en dwang, toegespitst op de Rotterdamse aanpak. Daar wordt standaard een voorlopige ondertoezichtstelling (VOTS) aangevraagd voor alle zwangeren die bekend zijn bij het Meldpunt Zwangerschap en Verslaving. De VOTS kan vanaf 24 weken worden uitgesproken. Als deze sterke drang niet werkt, kan onder bepaalde voorwaarden een dwangopname volgen. Deze drang- en dwangmaatregelen impliceren een inbreuk op de handelingsvrijheid van de zwangere. Dit vraagt om een morele verantwoording van deze maatregelen, maar die wordt tot nu toe in de praktijk nog onvoldoende expliciet gegeven. Als de zwangere de morele plicht niet nakomt om vermijdbare schade aan haar kind te voorkomen zijn maatregelen ter bescherming van het kind legitiem. Deze moeten in redelijke verhouding staan tot het doel (proportionaliteit) en het moet
duidelijk zijn dat er geen minder ingrijpende manieren mogelijk zijn (subsidiariteit). De conclusie was dat een morele verantwoording vraagt om nadere onderbouwing qua proportionaliteit en subsidiariteit van specifieke vormen van drang en dwang. Het routinematig aanvragen van een VOTS lijkt met die voorwaarden op gespannen voet te staan.
Een belangrijk knelpunt is het ontbreken van juridische ruimte voor dwangmaatregelen in het belang van het kind vóór 24 weken. De auteurs willen voorkomen dat in plaats van wetenschappelijke gegevens over de gevolgen van prenatale blootstelling, morele vooroordelen het beleid bij verslaafde zwangeren bepalen.
35
www.kennispoortverloskunde.nl
Fles beïnvloedt gewichtstoename Li R, Magadia J, Fein SB et al. Risk of bottle-feeding for rapid weight gain during the first year of life. Arch Pediatr Adolesc Med 2012;166:431-436
zuigelingen, zowel alleen humane melk (p<0.001) als alleen niethumane melk (p=0.02). Van de groep zuigelingen die alleen humane melk kregen, was de gewichtstoename positief gerelateerd aan het aantal flesvoedingen en varieerde de maandelijkse gewichtstoename van 729 gram bij weinig flesvoedingen tot 780 gram bij vrijwel uitsluitend flesvoedingen. De auteurs concludeerden dat voeden met een fles, los van het type melk, van invloed is op de gewichtstoename bij zuigelingen. Mogelijk hebben zuigelingen een betere controle over hun inname bij borstvoeding en wordt bij flesvoeding de duur en hoeveelheid van de voeding vaker bepaald door de verzorger. Daarbij probeert de verzorger meestal de fles leeg te laten drinken.
Het gewicht van borstgevoede kinderen neemt minder snel toe dan van flesgevoede kinderen. Om het mechanisme achter borstvoeding en obesitas bij kinderen beter te begrijpen, onderzochten Amerikanen het effect van type melk (humaan versus niet-humaan) en voedingsmethode (borst versus fles) op gewichtstoename bij zuigelingen. Tussen mei 2005 en juni 2007 zijn 1.899 zuigelingen gevolgd vanaf de geboorte tot één jaar, waarbij hun gewicht vier keer is gemeten. Per meting rapporteerden de moeders de voeding van hun kind (type melk en voedingsmethode) van de laatste zeven dagen. Resultaten zijn gecorrigeerd voor confounders. Zuigelingen die alleen de fles kregen, kwamen maandelijks 71-89 gram meer aan dan borstgevoede
Aanwinsten bibliotheek De afgelopen periode zijn weer diverse interessante nieuwe proefschriften opgenomen in de online bibliotheek van Kennispoort Verloskunde. Een kleine greep uit de titels: r1FSJOBUBMNPSUBMJUZBOETFWFSF morbidity of term infants Annemieke Evers, 3 juli 2012, Universiteit Utrecht r1SPHFTUFSPOFGPSUIFQSFWFO tion of preterm birth Arianne Lim, 28 juni 2012, Universiteit Utrecht r%FDJEVPVT.PMBS)ZQPNJOFSB lisation, its nature and nurture Marlies Elfrink, 2 juni 2012, Universiteit van Amsterdam r"JSQPMMVUJPOFYQPTVSFBOE pregnancy complications Edith van den Hooven 19 april 2012, Erasmus Universiteit Rotterdam
36
Cocaïnegebruik leidt tot placentaproblemen Mbah AK, Alio AP, Fombo DW et al. Association between cocaine abuse in pregnancy and placenta-associated syndromes using propensity score matching approach. Early Human Development 2012;88:333-337
Amerikaanse onderzoekers onderzochten het verband tussen cocaïnegebruik tijdens de zwangerschap en placenta-gerelateerde afwijkingen (PGA). Tussen 1998 en 2007 werden 5.026 cocaïnegebruikers gekoppeld aan 5.026 ‘controles’. Onder PGA werd verstaan: placentaloslating, te weinig vruchtwater (oligohydramnios), placenta infarct, zwangerschapshypertensie, of (pre-) eclampsie. Door de toepassing van ‘propensity score matching’ was de groep cocaïnegebruikers vergelijkbaar met de groep controles voor allerlei demografische kenmerken en zwangerschapscomplicaties.
PGA kwamen voor bij 18,2% van de cocaïnegebruikers en bij 13,0% van de controles (OR: 1.48, 1.331.66). Vrouwen die cocaïne gebruikten hadden vooral meer kans op placentaloslating (OR: 2.79, 2.19-3.55), placenta infarct (OR: 1.47, 1.16-1.87) en preeclampsie (OR: 1.33, 1.08-1.64). Deze verbanden zijn sterker dan eerdere studies lieten zien. Een mogelijke verklaring kan zijn dat eerdere studies te kleine studiepopulaties hadden of dat er sprake was van rapportagebias waardoor cocaïnegebruikers ten onrechte geclassificeerd waren als nietgebruikers.
www.kennispoortverloskunde.nl
Europese cohortstudies in kaart gebracht Vrijheid M, Casas M, Bergström A et al. European Birth Cohorts for Environmental Health Research Environ Health Perspect. 2012 January;120(1):29-37
Wat is het effect van schadelijke omgevingsfactoren op de gezondheid en groei van kinderen? Verspreid over Europa zijn sinds 1985 veertig geboortecohorten gestart om die vraag te beantwoorden. In alle gevallen worden grote groepen kinderen vanaf de zwangerschap gevolgd tot en met de eerste levensjaren. Dat kan lang doorgaan, zo bewijst bijvoorbeeld het Nederlandse PIAMA-cohort, dat de ontwikkeling van de groep kinderen (n=3.963) al volgt sinds 1996-1997. Nestor van Europa is het Engelse cohort van Leicerster 1 (n=10.350), die sinds 1985 actief zijn. Nederland kent naast PIAMA nog drie grote geboortecohorten: ABCD (n=7.863, 2003-2004), Generation R (n=9.778, 2001-2006) en KOALA (n=2.834, 2000-2003). In totaal worden in Europa meer dan 350.000 kinderen gevolgd. Het Noorse (n=107.000) en Deense (n=96.986) cohort zijn de grote koplopers als het aantallen gevolgde kinderen betreft.
De data in deze publicatie komen voort uit een inventarisatie door de partners van de Europese samenwerkingsorganisatie ENRIECO (Environmental Health Risks in European Birth Cohorts) en gecoördineerd. Een volledig overzicht van alle Europese geboortecohorten (n> 200) is te vinden op www.birthcohortsenrieco.net. Symposium ABCD-studie: 27 september, 9.30-17.30 uur Afbeelding: Overzicht geboortcohortstudies in Europa. Bron: Environmental Health Perspectives
Meest onderzochte gezondheidsinvloed is het effect van passief roken (n=36 studies), gevolgd door bezigheden van de moeder (n=33), buitenluchtvervuiling (n=27) en allergenen/ biologische organismen (n=27). Van de genoemde uitkomsten wordt het meest gerapporteerd over astma, allergieën, groeisnelheid en obesitas.
De Amsterdamse ABCD-studie doet al tien jaar onderzoek naar de diversiteit in groei en ontwikkeling van jonge kinderen. Daarbij wordt gekeken naar risicofactoren, gezondheidsverschillen en ziekten. Vanaf de zwangerschap worden zo’n 8.000 kinderen gevolgd tot ze volwassen zijn. Op 27 september presenteren de onderzoekers de resultaten van hun onderzoek en nieuwe dataverzamelingen. In het middagprogramma komen verder onder andere Dr. Carel Thijs van de KOALA Birth Cohort en prof.dr. Hein Rein van Generation R hun resultaten presenteren. Het volledige programma is te vinden op www.abcd-studie.nl/symposium.
De stelling De stelling in de afgelopen periode luidde: De begeleiding van verschillende baringshoudingen, dient opgenomen te worden in het vaardigheidsonderwijs en de stage van de opleiding tot verloskundige. We vroegen om een reactie aan Marjolein Mensink, verloskundige in het Rotterdamse Sint Fransiscus Gasthuis. In december 2011 schreef zij in het TvV het artikel 'Actief baren: feiten en fictie' (te downloaden via Kennispoort). "Het aantal respondenten van de poll is met 57 personen helaas vrij gering. Dat 56 mensen kozen voor ‘Eens’ is daarbij wel opvallend. Mogelijk hebben alleen mensen gereageerd die het onderwerp verschillende baringshoudingen ook daadwerkelijk belangrijk vinden en/of het zelf promoten. Ik denk dat het van groot belang is dat al in de verloskunde opleiding aandacht wordt besteed aan verschillende baringshoudingen. Het ‘actief baren’ is bewezen effectief. Het komt het bevalproces en de beleving hiervan ten goede. In de praktijk is het nu nog (te) vaak zo dat wanneer de vrouw iets anders wil dan op haar rug liggen, zij hier zelf voor moet pleiten. Onbekend maakt onbemind en wanneer toekomstige verloskundigen niet geschoold worden in het ondersteunen bij en het aanbieden van andere houdingen, zal de liggende houding meer en meer de standaard worden. Overigens ben ik niet tegen liggend bevallen op zich. Wel vind ik het belangrijk dat de vrouw een keuze hierin heeft en dat het niet afhangt van wie zij als zorgverlener treft."
Colofon: Kennispoort Verloskunde is een initiatief van de Samenwerkende Opleidingen Verloskunde (SOV). Deze maandelijkse nieuwsbrief verschijnt ook als emailversie. Aanmelden kan gratis op www.kennispoort-verloskunde.nl, het grootste kennisplatform voor Nederlands verloskundig onderzoek. Postbus 2040, 3000 CA ROTTERDAM e-mail:
[email protected] telefoon: 020 - 89 434 11 Hoofdredactie: Paul Heere (Limetree Business Refreshment) Redactieraad: Elies de Geus (AVAG), Judith Manniën (AVAG/EMGO), Irene Korstjens (AVM), Stans Verschuren (VAR), Bernadette Kroon (AVAG).
37
hiVgiZghWZ\ZaZ^Y^c\ kZgoZ`Zg^c\Zc ]nedi]Z`Zc ÃcVcX^
aZeaVcc^c\ kZhi^\^c\hWZ\ZaZ^Y^c\ egV`i^_`"ZcdcYZgcZbZghVYk^Zh XdcigVXiZcZc_jg^Y^hX]ZY^ZchiZc
%(%"'*'++** www.sikkingadvies.nl
Kennis delen en wijzer terugkomen? Je bent arts of medisch specialist met ruime ervaring.
We vertellen je hoe je door kennis te delen, werkt aan een
Je wilt jouw kennis delen met vakgenoten in Afrika of Azië.
rechtvaardiger wereld zonder armoede. Je ontdekt er hoe
Daarom wil je een jaar of langer met ze samenwerken.
je kunt bijdragen aan de structurele ontwikkeling van een
Omdat je weet dat je daar zelf ook wijzer van wordt.
ůĂŶĚ͘:ĞŽŶƚŵŽĞƚĞƌŽŽŬǀĂŬŐĞŶŽƚĞŶĚŝĞĂůǀŝĂs^KŐĞǁĞƌŬƚ
Herken je jezelf? Kom dan op 15 september naar onze
hebben. Ze vertellen je graag hoe zij het wonen en werken
ŝŶĨŽƌŵĂƟĞĚĂŐ͚DĞĞƚs^K͛͘ Daar kom je alles te weten
in Afrika of Azië hebben ervaren. DĞůĚũĞĂĂŶŽƉ
ŽǀĞƌĚĞŝŶƚĞƌŶĂƟŽŶĂůĞŽŶƚǁŝŬŬĞůŝŶŐƐŽƌŐĂŶŝƐĂƟĞs^K͘
ǁǁǁ͘ǀƐŽ͘Ŷů͘dŽƚnjĂƚĞƌĚĂŐϭϱƐĞƉƚĞŵďĞƌŝŶhƚƌĞĐŚƚ͘
Werk aan de wereld
/.$%27)*3
.IEUWE VERLOSKUNDIGEN UP TO DATE BETROKKEN ZELFBEWUST EN POPELEND OM TE BEGINNEN !FSTUDEERDERS KENNEN DE ACTUELE ONTWIKKELINGEN EN ZIEN EEN DUIDELIJKE ROL VOOR ZICHZELF Nic van Son en Els Koelewijn
De Academie Verloskunde Amsterdam-Groningen, de Verloskunde Academie Rotterdam en de Academie Verloskunde Maastricht houden actuele verloskundige ontwikkelingen bij en integreren nieuwe kennis en inzichten in hun opleidingsactiviteiten. In deze rubriek brengen zij gezamenlijk elke maand een actueel onderwerp onder de aandacht. Deze keer: hoe kijken afstudeerders tegen de ontwikkelingen in de verloskunde aan en hoe zien zij hun eigen rol daarin?
Met vijf net afgestudeerden, die begin juli hun diploma in ontvangst namen, spraken wij over het door hen verworven vak. Ter sprake kwamen de belangrijke actuele ontwikkelingen in de verloskunde zoals het afnemende aantal thuisbevallingen, samenwerking tussen eerste en tweede lijn, evidence-based werken en algemene gezondheidsvoorlichting als nieuwe taak. Ook hadden we het over de rol die zij daarin voor zichzelf zien. Duidelijk werd dat zij goed voorbereid zijn, sterke eigen ideeën hebben en staan te popelen om het verloskundig werkveld te komen versterken.
,AURA ,ESUIS 6!2 “De maatschappelijke rol is een van de sterkste punten van de eerste lijn” “Ik heb zelf lang stage gelopen in Rotterdam-Zuid, een achterstandswijk waar je veel psychosociale problematiek tegenkomt. Dat heeft me goed voorbereid op mijn maatschappelijke rol als verloskundige. Ik heb geleerd dat je heel open over ongewenste zwangerschap kunt praten, iets wat je daar veel tegenkomt. Of de gebrekkige kennis die vrouwen soms hebben: iemand dacht, nadat ze een keer gemeenschap had gehad zonder condoom en niet zwanger was geworden, dat ze nooit meer zwanger kon worden. Ik realiseerde me daar dat het zo belangrijk is om te investeren in wat vrouwen weten. Ik vind die maatschappelijke rol een van de sterkste punten van de eerste lijn. Behalve in de stage komen maatschappelijke aspecten in de opleiding weinig aan de orde. Ik heb daarom in mijn minor een buddyproject ontwikkeld waarin een derdejaars student gekoppeld wordt aan een vrouw uit een kansarm gezin. Zo wordt iedere student verloskunde goed voorbereid op dat maatschappelijke aspect van ons werk.”
Nic van Son is freelance tekstschrijver, Els Koelewijn is verbonden aan de Academie voor Verloskunde te Maastricht 4V6 SEPTEMBER s +./6
39
/.$%27)*3
&LORIN *ELSMA !6“Evidence-based werken is de basis voor alles” “Het zou me niet verbazen als aankomend verloskundigen de overgang zullen meemaken naar een veel kleinere eerste lijn. Als uit onderzoek gaat blijken dat de tweedelijns verloskundige zorg betere gezondheidsresultaten geeft is, dan moeten we die kant op. Persoonlijk denk ik niet dat dit de toekomst zal zijn en ik wil me als verloskundige daar ook hard voor maken. De samenwerking tussen eerste en tweede lijn mag nog wel sterker maar daar wordt al wel hard aan gewerkt in heel Nederland. Ik zie mezelf straks ook echt in zo’n VSV passen, met gezamenlijke spreekuren en mogelijkheden om twijfelgevallen meteen te bespreken. Wat daarbij belangrijk is, is dat je als verloskundige evidence-based werkt: het is de basis voor alles. Ik vind ook dat er veel verloskundigen in het onderzoek werkzaam moeten zijn, al zie ik mijn eigen rol meer in verbeteringen op het psychosociale vlak. Ik heb mijn minor gedaan over prenatale depressie, een onderwerp waar heel weinig aandacht voor is. Als verloskundige wil ik aan de verbetering daarvan zeker een bijdrage leveren.”
Gevraagd: opleiders voor de nieuwe generatie verloskundigen (min 20 uur pw) De Academie Verloskunde Amsterdam Groningen zoekt docenten verloskunde die zich herkennen in onderstaand profiel:
Spreekt dit je aan? Kijk dan op: www.verloskunde-academie.nl 40
4V6 SEPTEMBER s +./6
Studentgericht Betrokken Innovatief Ambitieus Motiverend Stimulerend Ambachtelijk Didactisch ingesteld Kennisdeler Coachend Kwaliteitsgericht
/.$%27)*3
"ERTINE "OERMA !6!' !MSTERDAM “Goede voorlichting zorgt voor meer tevreden cliënten” “Als verloskundige wil ik op de hoogte zijn van de nieuwste ontwikkelingen. Feitelijk doe ik dat voor mijn cliënt. Recent stond er een verhaal in De Volkskrant waarin de eerstelijns verloskunde nogal negatief belicht werd. Mijn cliënten lezen zo’n bericht ook en komen dan bij mij met zorgen en vragen. Mijn taak is om ze goed te informeren. Dat geldt ook voor de plaats waar vrouwen willen bevallen. Het aantal thuisbevallingen loopt terug, ja, maar de keuzevrijheid is gewoon belangrijk. Ik moet mijn cliënt informeren over de voors en tegens van thuisbevalling en poliklinische bevalling, zodat zij een overwogen keuze kan maken. Met goede voorlichting krijg je ook meer tevreden cliënten. De ontwikkeling van geboortecentra vind ik goed. Je kunt daar in redelijk huiselijke sfeer bevallen, maar de gynaecoloog is in de buurt zodat snel overleg mogelijk is. Zelf wil ik het liefst in de eerste lijn gaan werken; de adviserende rol van de verloskundige vind ik leuk en belangrijk, die ligt mij wel.”
*ORI 6ERMEIDEN 6!2 “Verloskundigen moeten zelf onderzoek doen, én publiceren” “Bij het voorbereiden op je plaats in het verloskundig werkveld speelt vooral de stage een grote rol. Mijn laatste stage was in een grote praktijk met een gevarieerde populatie. Een innovatieve praktijk die bijvoorbeeld actief deelneemt in een Verloskundig Samenwerkings Verband (VSV). Verder moet je je absoluut zelf voorbereiden op het werken in de praktijk. Je móet up to date blijven, juist omdat ons vak zo onder vuur ligt. Als onderzoek laat zien dat bepaalde zorg beter is, moet je die zorg leveren. Ik vind ook dat je als verloskundige onderzoek moet doen en daarover moet publiceren. Zelf schrijf ik nu een artikel over een onderzoek naar de overdracht in de acute verloskunde, het is gewoon leuk om nieuwe resultaten naar buiten te brengen. Ik wil straks in de eerste lijn gaan werken en heb zelf duidelijke ideeën over wat goede zorg is. Cliëntgericht werken vind ik belangrijk: in deze veelzijdige baan betekent dat dat je je praktijk goed moet organiseren, dan kun je echt meer tijd aan je cliënt besteden.”
-AAIKE -EIJER !6!' 'RONINGEN “De combinatie van eerste en tweede lijn spreekt me erg aan” “Hier in Noord-Nederland is het teruglopen van het aantal thuisbevallingen nauwelijks aan de orde. De vraag is of die terugloop een zorgpunt is: als de vrouw op basis van goede informatie zelf een keuze voor ziekenhuisbevalling maakt, is dat prima. Maar niet als die keuze door angst wegens een artikel in de krant is ingegeven. Als verloskundige moet je de juiste informatie geven, wat betekent dat je zelf ook het verloskundig onderzoek goed moet bijhouden. Zelf vind ik de samenwerking tussen eerste en tweede lijn belangrijk. Ik vind die combinatie ook leuk: de spanning van de tweede lijn en het begeleiden, het opbouwen van een band met je cliënt in de eerste lijn. Dus wellicht is het werken in een VSV voor mij de toekomst. Daarnaast wil ik ook de echo-opleiding doen; dat is een belangrijk deel van ons vak dat je zelf moet kunnen uitvoeren.” Q 4V6 SEPTEMBER s +./6
41
).4%2.!4)/.!!,
!LLE BABYS MOETEN AAN DE BORST IN .EW 9ORK BRE NOTHIN
A ST M I
Maartje van Hoek
Als het aan burgemeester Michael Bloomberg van New
Factory Made
York ligt, wordt het binnenkort bijna makkelijker om marihuana te bestellen vanuit het ziekenhuisbed dan babyvoeding in poedervorm voor de pasgeboren zoon
INFANT FORMULA
BREAST MILK
NO
of dochter. Michael Bloomberg houdt van borstvoeding. bekers frisdrank uit de stad te verbannen omdat daar
NO Infant Formula
ITH
LK Mom Made
YES
NO
Nadat hij dit voorjaar een campagne begon om grote volgens hem te veel suiker in zit, zijn vanaf 1 september
G COMP A RES W
YES YES
de babyvoeders aan de beurt. Borstvoeding, zo vindt de New Yorkse burgemeester, is het beste voor het kind. Poedervoeding wil hij in New Yorkse openbare ziekenhuizen verbieden. Een moeder die
Cu sto mi ze d
haar baby na de bevalling niet aan de borst wil, krijgt een preek van de verpleger.
Brea st M ilk by Natu re . : De livered by
M om .
Go to nyc.g ov and sear or call 311 for help an ch BREA STFEEDING d support.
©2012 The
In de New Yorkse metro’s hangen overal posters van het
MCity A D Eof PNew OS SYork, I B LEDepar W ITH tment ©2012 The FU N ofDHealth I N G Fand City of New ROMenta M THl EHygie York, Depa C E NTE ne. All R SRights FO R Reser rtment of DISEA ved. Health and S Mental Hygie E CO NTRO L A N D PR EV ne. All Righ ts Reserved. E NTI O N .
ministerie van gezondheid waarop een moeder te zien is
5/2012
met een intens gelukkige lach op haar gezicht. Een zachtroze baby in haar armen kijkt omhoog naar zijn
overheidswaarschuwingen op blikken babyvoeding wil
moeder. Op de poster valt te lezen dat door de City of
verplichten.
New York borstvoeding voor tenminste zes maanden
Ik vraag me af hoe Amerikaanse moeders borstvoeding
wordt aanbevolen.
combineren met de drie weken zwangerschapverlof die ze vaak, het is een trend, voldoende achten. De nieuwe CEO van Yahoo, Marissa Mayer, 37 jaar en acht maanden zwanger van haar eerste kind, wil zelfs al na twee weken weer aan het werk, heeft ze in interviews na haar benoeming laten weten. Een beursgenoteerde internetonderneming leiden plus in de eerste weken iedere drie uur een zuigeling voeden aan afwisselend de linker- danwel rechterborst kan gerust als een uitdaging worden bestempeld. Vooral omdat haar collega’s waarschijnlijk niet akkoord gaan met een voedende Mayer of een Mayer met een zoemende kolfmachine aan haar borst aan de vergadertafel. Mijn eenjarige dochter moet in Central Park verplicht een bovenstukje dragen om haar tepels te bedekken; het is tenslotte een vrouw. En tepels, zelfs die van een eenjarige, zijn aanstootgevend.
Uiteraard is een borst niet in beeld. Laat staan een tepel.
De preutsheid van Amerikanen (denk aan nipplegate:
Bloomberg is niet de enige politicus die een mening heeft
ZANGERES *ANET *ACKSON DIE PER ONGELUK EXPRES HAAR TEPEL
over borstvoeden. Een senator van de Amerikaanse staat
op tv liet zien, het land was te klein) opgeteld bij
Iowa heeft onlangs een wetsvoorstel ingediend waarin hij
borstvoeders op elke straathoek en in ieder kantoor. Onmogelijk. Ik wens Marissa Mayer heel veel succes. Q
Maartje van Hoek is correspondent in de Verenigde Staten voor Trouw en De Standaard 42
4V6 SEPTEMBER s +./6
Eerder verschenen in dagblad Trouw op 9 augustus 2012.
).4%2.!4)/.!!,
(OE BEVALT %UROPA 6ERLOSKUNDE IN DE %UROPESE 5NIE 0ORTUGAL Het Tijdschrift voor Verloskunde (TvV) kijkt over de Portugal is pas sinds 1974 een democratisch land. Dit
grenzen heen. U leest
heeft ook invloed gehad op de verloskunde in het land.
regelmatig verhalen over
Tot 1974 bevielen de meeste vrouwen thuis, meestal
moedersterfte en verlos-
zonder enige professionele hulp. Na de Anjerrevolutie die
KUNDIGE ZORG IN !FRIKA
de dictatuur omverwierp, werd het onderwijs waaronder
of over de verloskunde in
het medisch en verpleegkundig onderwijs, drastisch
Canada, maar hoe werken
herzien. Het land kent geen vroedvrouwlijke traditie. De
onze collega’s in de ons
nieuwe overheid wilde haar bevolking toegang geven tot
OMRINGENDE LANDEN
efficiënte en technisch vernieuwende zorg en keek
(OE ZIJN ZE GEORGANISEERD
daarvoor naar het Anglo-Amerikaanse model van die tijd.
Hebben vrouwen in
De afdelingen verloskunde, waar minder dan vijfhonderd
de landen van de Europese
bevallingen per jaar plaatsvonden, werden in de jaren
5NIE KEUZES TEN AANZIEN VAN HUN BEVALLING
tachtig van de vorige eeuw gesloten. Dit zou een reductie
De redactie van het TvV neemt contact op
in het perinatale sterftecijfer tot gevolg hebben gehad.
met buitenlandse collega’s en zusterorgani-
Dit alles heeft er wel toe bijgedragen dat vandaag de dag
saties van de KNOV in Europa en laat hun
bijna alle vrouwen in het ziekenhuis bevallen en dat zij
zo mogelijk maandelijks vertellen over de
weinig tot geen keuzevrijheid hebben. De verloskundige
verloskunde en verloskundige zorg in hun
zorg is in hoge mate gemedicaliseerd (Emons & Luiten,
eigen land. Met andere woorden: hoe bevalt
2001). Voor sommige vrouwen betekent dit een reisaf-
%UROPA
stand van twee tot drie uur naar het dichtsbijzijnde ziekenhuis. Portugal kent een nationaal publiek gezondheidssysteem (Servico Nacional de Suade: SNS), waarbij
schrijven. Officieel heeft de verloskundige een breed
de zorg voor de Portugezen gratis is en wordt betaald
werkterrein. In de praktijk werken de meeste verloskundi-
vanuit het belastingstelsel. Daarnaast bestaat er ook nog
gen op de verloskamers van de ziekenhuizen. De
een speciaal verzekeringstelsel voor bepaalde beroeps-
gynaecoloog heeft formeel de verantwoordelijkheid voor
groepen en ook is er particuliere gezondheidszorg
alle zorg die gegeven wordt. Indien er pathologie
beschikbaar waar ongeveer 10% van de bevolking
optreedt, neemt de gynaecoloog de zorg over. Verloskun-
gebruikt van maakt. De curatieve zorg krijgt in de SNS
digen hebben niet veel te maken met de prenatale zorg.
meer aandacht dan de preventieve.
Een enkele verloskundige geeft zwangerschapsbegeleiding. De meeste vrouwen verblijven 48 uur in het
Verloskundigen in Portugal behoren tot de verpleeg-
ziekenhuis nadat zij zijn bevallen. Er wordt postpartum
kundige beroepsgroep. Na de vierjarige opleiding tot
geen verloskundige hulp thuis gegeven.
verpleegkundige volgt een tweejarige specialisatie tot verloskundige. Deze specialisatie kan desgewenst gevolgd
Het sectiopercentage in Portugal bedraagt momenteel
worden op universitair masterniveau (UNFPA 2001,
25-30% en in de privéklinieken loopt dit op tot wel 60%.
Ordem dos Enfermeiros). Om te mogen praktiseren, dient
Alternatieve manieren om te bevallen zijn maar beperkt
een verloskundige zich in te schrijven in het register van
beschikbaar. Zo zijn de mogelijkheden tot badbevalling
de Portugese Nursing Council (in het Portugees: Ordem
(bionascimento) slechts op twee plaatsen beschikbaar:
dos Enfermeiros [OdE]) voor het verkrijgen van een
Hospital de São Bernardo (in Setúbal) and Hospital São
vergunning. De competenties voor verloskundigen zijn
João (in Porto). Geboortecentra bestaan niet in Portugal.
pas in 2010 vastgesteld door de OdE. De verloskundige
Thuisbevallingen zijn zeldzaam en worden niet vergoed
competenties omvatten de volgende domeinen: family
door de SNS. Het percentage thuisbevallingen ligt momen-
planning, preconceptie zorg, zwangerschap, bevalling,
teel tussen de 1% en 2% en is groeiende. Er zijn ongeveer
kraamperiode, menopauze en gynaecologie. Verloskundi-
tien tot vijftien verloskundigen in Portugal die thuisbevallin-
gen in Portugal zijn niet bevoegd om medicatie voor te
gen begeleiden. 4V6 SEPTEMBER s +./6
43
).4%2.!4)/.!!, De verloskundigen hebben hun eigen organisatie:
s UITVOEREN VAN PRENATALE CONTROLES DOOR VERLOSKUNDIGEN
Associação Portuguesa dos Enfermeiros Obstetras (APEO).
s BEVORDEREN VAN VEILIGE EN MINDER GEMEDICALISEERDE ZORG
De vereniging is lid van de International Confederation of Midwives (ICM). De APEO lobbyt momenteel voor een aparte directe opleiding voor verloskundigen.
tijdens de bevalling om het aantal sectio’s te verminderen; s IMPLEMENTEREN VAN DE COMPETENTIES DIE ZIJN INGESTELD door de OdE.
Net zoals in Spanje [TvV 6, 2012] is ook in Portugal steeds meer aandacht en interesse om zo natuurlijk mogelijk te
Meer informatie: Associação Portuguesa dos Enfermeiro-
bevallen en voor democratische besluitvorming waarbij
sObstetras (APEO): http://www.apeobstetras.org/
informatie en vrije keuze het doel zijn. De APEO heeft
Ordem dos Enfermeiros (OdE): http://www.ordemenfer-
goede contacten met haar Spaanse zusterorganisatie.
meiros.pt/english/Paginas/default.aspx
Samen hebben zij bijvoorbeeld een boekje uitgegeven
Organisatie voor gehumaniseerde geboorte (website in
over de normale of fysiologische bevalling: Normal
Portugees): http://www.humpar.org/
childbirth initiative. Een groep verloskundigen binnen APEO is bezig met een
Met dank aan Vitor Varela, verloskundige in Portugal en
project Normal Birth – a Consensus samen met alle
Mary C. Zwart, verloskundige. Q
hulpverleners die direct betrokken zijn bij de verloskundige zorg. Zij zetten zich daarbij in om de verloskunde in de
Referenties
eerste lijn te bevorderen voor zowel de prenatale en post-
%MONS *+ ,UITEN -)* -IDWIFERY IN %UROPE !N INVENTORY IN lFTEEN %5
natale zorg. Een van de doelstellingen is empowerment
MEMBER STATES 4HE %UROPEAN -IDWIVES ,IAISON #OMMITTEE %-,# $ELOITTE 4OUCHE
van vrouwen door een betere informatievoorziening.
/RDEM DOS %NFERMEIROS HTTPWWWORDEMENFERMEIROSPTENGLISH0AGINASDEFAULTASPX ,AATST BEZOCHT JULI
De drie belangrijkste punten voor de Portugese verlos-
5.&0! 4HE STATE OF THE WORLDS MIDWIFERY -IDWIFERY IN 0ORTUGAL
kundigen zijn op dit moment:
5.&0! /VERVIEW OF -IDWIFERY IN 0ORTUGAL "ACKGROUND DOCUMENT FOR 4HE 3TATE OF THE 7ORLDS -IDWIFERY (OE BEVALT 3PANJE 4V6
Mijn verzekeringen zijn op orde!
Dankzij de speciale arbeidsongeschiktheidsverzekering voor verloskundigen.
Een zeer concurrerende premie voor leden van de KNOV. De voordelen van deze speciale arbeidsongeschiktheidsverzekering zijn o.a.: - Beroepsarbeidsongeschiktheid - Gratis ongevallendekking - Extra aanvangskorting - Gunstige zwangerschapsregeling - Premiekorting in pakket met andere verzekeringen - Verhogen zonder medische verklaring - Premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid - Mede tot stand gekomen door uw beroepsvereniging Frisia Verzekeringen Javastraat 1a 2585AA Den Haag
44
T. 070 342 01 50 F. 070 362 54 94 E.
[email protected]
4V6 SEPTEMBER s +./6
Frisia Verzekeringen is uitvoerder mantelcontract KNOV Vraag nu een offerte aan via onze website www.frisiaverzekeringen.nl
02!+4)*+
/P HET RANDJE Samen met Elise, mijn student, ga ik naar Samya. Zij is een Iraanse mult die per se poliklinisch wil bevallen. Elise toucheert acht centimeter en zegt dat we niet meer weg kunnen, dat de baby thuis geboren gaat worden. Ik zie het bloed uit Samya’s gezicht wegtrekken. Op de gang trek ik vragend mijn wenkbrauw op naar haar man, waarom niet thuis? Hij weet het niet, maar dat ze echt niet thuis wil, dat weet hij wel. Onlangs hoorde ik van een collega dat ze bijna een klacht gekregen had, omdat ze een multipara met negen centimeter thuisgehouden had en de barende daar achteraf ontevreden over was. Uiteindelijk had het nog een uur geduurd, ze hadden dus best kunnen rijden en de barende had zich overruled en onveilig gevoeld. Ze kon zich maar niet over de gedachte heenzetten dat ze dit nooit meer over kon doen. Als een schaduw hing die gedachte over alles heen, zo had ze het zelf omschreven. Met dit in mijn achterhoofd, neem ik een snelle beslissing en ik overrule Elise en zeg dat als Samya het echt wil, we alsnog kunnen gaan, maar dan wel nú. Meneer brengt eerst hun oudste dochter weg, ik neem Samya mee in mijn auto en we gaan op pad. Onderweg begint Samya steeds meer geluid te maken, een geluid dat me visioenen geeft van vrouwen die met een hoofd tussen de benen in een rolstoel zaten. Heb ik het verkeerd ingeschat? Vanaf het moment dat ik de auto parkeer tot het moment dat we in de verloskamers zijn, houdt Samya niet meer op met gillen. En niet een beetje! Artsen, verpleegkundigen, bezoekers en patiënten rennen allemaal de gang op om te kijken wat er gebeurt en of ze te hulp moeten schieten. Wat is er aan de hand dat iemand zo hartverscheurend schreeuwt? Als ze Samya zien, met haar dikke buik, half uit de rolstoel hangend en mij, beladen met twee grote tassen en een gezicht waarop geschreven staat ‘sorry, ik ren zo hard ik kan’ voorbij zien komen, haalt iedereen opgelucht adem. Oh, die krijgt gewoon een kind… Eenmaal op de verloskamer gaan de broek en de onderbroek uit, staat het hoofd al en vangt Elise de baby netjes op. Met een kop koffie evalueren we de baring. Wat zal ik Elise zeggen? Had ze toch gelijk gehad? Hadden we gewoon moeten zeggen dat het ons speet, maar dat het echt beter was om thuis te blijven? Of had ze dan haar benen dicht gedaan, alle vertrouwen in ons verloren en het gevoel overgehouden dat we haar niet gezien en gehoord hadden? Hebben we haar iets aangedaan door haar haar zin te geven? Door de gangen van het ziekenhuis sjezend, zij schreeuwend en bijna mensonterend gillend in een rolstoel? Of hebben we het goed gedaan en haar gegeven wat ze wilde? Bij het afscheid grap ik tegen Samya dat ze bij de derde misschien toch een thuisbevalling in overweging moet nemen. Ik krijg een mooie glimlach terug. We zullen zien. Q Ruth Evers 4V6 SEPTEMBER s +./6
45
02!+4)*+
(ORMONALE DISREGULATIE In Medisch Contact van begin juli 2012 was de onderstaande casus te lezen in de rubriek ’Praktijk perikel‘. Het Tijdschrift voor Verloskundigen zette de link naar het verhaal op haar Facebookpagina en vroeg om reacties. In volgorde: eerst de casus, dan de reacties.
Bleek in partu en baarde een voldragen kind, zonder dat te zien was dat ze zwanger was... Verloskundige s (ELAAS WEL $IT ZEGT WEL IETS OVER DE KWALITEIT VAN zorg: mensen die met klachten bij de (huis)arts komen, maar waar niet gedacht wordt aan een eventuele
Twintig lentes jong kwam ze, samen met haar vriend,
zwangerschap. Zelf twee jaar geleden een kraamvrouw
’s ochtends om vijf uur op de fiets naar de huisartsenpost.
gehad die volgens haar zeggen met 27 weken een MRI
De reden waarom ze kwam, was pijn bij het plassen en
had gehad in verband met haar buikklachten. Zij beviel
het feit dat ze haar plas niet kon ophouden. Ook had ze
pardoes aterme van een dysmatuur.
lichte rugpijn, maar dat kwam - zo dacht ze - door haar
Verloskundige
M. Scheuermann[1]. Omdat de portier haar meteen naar het toilet liet gaan en
s *AWEL BIJVOORBEELD ZWANGER DOOR ORALE ANTICONCEPTIE
ik dus het nakijken had ten aanzien van de controle op
heen; nooit gedacht aan zwangerschap.
een eventuele urineweginfectie, las ik het dossier van de
klinisch verloskundige
huisarts door – gelukkig was er een koppeling! Ze was daar een maand eerder geweest omdat ze maar niet ongesteld
s *AZEKER MEISJE JAAR @S .ACHTS BUIKPIJN @S /CHTENDS
werd bij het pilgebruik. Zonder onderzoek werd door de
naar de huisarts: ja hoor, vier centimeter ontsluiting en
waarnemend huisarts de diagnose hormonale disregulatie
een mooi meisje van 2500 gram in haar buik. Ze had
gesteld.
antibiotica geslikt aan het begin van haar pilgebruik en
Bij lichamelijk onderzoek was de juiste diagnose snel gesteld.
werd wel een beetje dikker. Maar ja, dat word je van de
Zonder dat ze het besefte, had patiënte om de vijf
pil ...
minuten weeën, gebroken vliezen en een ontsluiting van
Verloskundige en docent
VIJF CM 6OLLEDIG PERPLEX WERD HET JONGE STEL PER AMBULANCE naar het ziekenhuis vervoerd, alwaar het meisje een paar
s 6IJFTIEN JAAR GELEDEN TIJDENS HET EERSTE JAAR VAN MIJN
uur laten van een dochter beviel.
opleiding: een jonge vrouw had al drie dagen rugpijn
Nooit geweten dat hormonale disregulatie een andere
nadat ze had gebungeejumpt... Vijftien minuten later
term was voor zwangerschap! Al geef ik toe: het was niet
had ze een kind in haar armen.
te zien dat ze zwanger was.
Belgische verpleegkundige
Reacties s )N MIJN CARRIÒRE IN DE VERLOSKUNDE HEB IK ZEKER TIEN
s (ET ANTIBIOTICAVERHAAL HOOR IK REGELMATIG AL ZIJN DE meeste vrouwen er dan toch gelukkig wel eerder achter
compleet onverwachte bevallingen begeleid. Soms
(rond 10-12 weken).
vrolijke verhalen, soms zeer triest. Mij is het meest
Verloskundige
bijgebleven de jonge dame van 18 jaar met acute buik- en rugklachten die door de huisarts werd
s 7ERD EENS IN PANIEK GEBELD DOOR EEN HUISARTS -EVROUW
ingestuurd wegens een kindhoofdgrote tumor in het
met verdenking urineweginfectie, bleek in partu. Vriend
kleine bekken. Die diagnose was overigens accuraat.
en moeder van het meisje waren niet wakker te krijgen.
Gynaecoloog
Het werd een wolk van een dochter van 2700 gram. De dag ervoor had ze een paardrijdwedstrijd gereden
s $EZE IS MIJ ALTIJD NOG BIJGEBLEVEN VAN EEN DAGJE
(springconcours). De vriend luisterde zijn voicemail af
verloskamers tijdens de opleiding: een vrouwelijke
(mededeling: ‘ik ben zwanger’) en belde om te vragen
militair werd binnengebracht met een acute buik. Ze
hoe ver. Ze was inmiddels bevallen. Prachtige foto’s,
had de vorige dag nog een stormbaan ‘gelopen’...
gemaakt door de huisarts. Later zei de dame van de eerste vier dagen in kwestie niets meer te weten. Ik heb
Bewerkt door Suze Jans
trouwens nooit een huisarts gezien die zo blij was met mijn komst als op die bewuste dag!
Bron: Medisch Contact Nr. 27. 6 juli 2012 46
4V6 SEPTEMBER s +./6
Verloskundige
&/25-
s -EEGEMAAKT TIJDENS EEN KLINISCHE STAGE EEN VROUW VAN 23 jaar was ‘s avonds bij de huisarts onderzocht vanwege buikklachten die maar aanhielden. De huisarts had wel adequaat gereageerd en een zwangerschapstest gedaan en eveneens getoucheerd. Maar de man
)NSTRUMENTEN GEVRAAGD
had al in geen 30 jaar een vaginaal touché gedaan of een zwangere buik gevoeld en dacht dat mevrouw aterme was en volledige ontsluiting had. Ze kwam met spoed binnen op de verloskamers, waar ik haar opving. Het was een slanke vrouw en toen ze op bed ging liggen zag ik inderdaad een flinke buik. Ze had echter geen ontsluiting en was naar schatting 35 weken zwanger. Ze bleek al jaren orale anticonceptie te gebruiken en had inderdaad in het laatste half jaar geen menstruatie meer gehad tijdens de stopweek. Ze dacht dat haar buik dikker geworden was door al het bloed wat zich daar had opgehoopt… In eerste instantie wilde
Het Academisch Medisch Centrum van Amsterdam zet zich in voor een project in Burkina Faso, Afrika. Er is daar behoefte aan het opzetten van een basic verloskundige kliniek waar zwangeren voor controle kunnen komen en onder schone en vrouwvriendelijke omstandigheden kunnen bevallen. Het doel is om hiermee bij te dragen aan het hoge percentage complicaties rondom zwangerschap en geboorte voor zowel moeder als kind.
het echtpaar, ze waren net drie maanden getrouwd, de baby niet houden. Maar na het zien van de echo waren
Inmiddels is een partij verloskundige en gynaecologische
ze gelukkig om en hebben het kind toch gehouden. Q
instrumenten verzameld, maar het ontbreekt nog aan een
Verloskundige
aantal basisbehoeften zoals weegschalen, stethoscopen, wiegen, badjes, bekkens, etcetera. Alles zo simpel
;= -ORBUS 3CHEUERMANN DE ZIEKTE VAN 3CHEUERMANN OSTEOCHONDROSIS JUVENILIS DORSI
mogelijk, ouderwetse instrumenten zijn daar nog goud
IS EEN GROEISTOORNIS IN HET BORSTGEDEELTE VAN DE WERVELKOLOM DIE ONTSTAAT TIJDENS DE
waard.
PUBERTIJD VOORAL BIJ JONGENS (IERDOOR ONTSTAAT EEN KROMME RUG $E ZIEKTE WORDT OOK WEL @JUVENIELE KYFOSE GENOEMD JUVENIEL JEUGDIG KYFOSE KROMMING NAAR ACHTEREN
Mocht u willen deelnemen aan het project, zend dan uw oude instrumenten naar: AMC Secretariaat Orthopedie, Meibergdreef 9 1100 DD Amsterdam. Bijdragen in de verzend- en andere kosten kan ook via ABN AMRO 472413031. Q Met dank en groet, Wouter Mallee, MD PhD Research Fellow dept. of Orthopaedics Academic Medical Center of Amsterdam 020 566 7736 4V6 SEPTEMBER s +./6
47
&/25-
2ECTIlCATIE
$E 'ENTLE #AESAREAN SECTION De bevalling van Monique Severijns
Monique Severijns Palmgracht 103
Monique, 38 jaar G2 P1, heeft een moeilijke en langdurige bevalling gehad
1015 HL Amsterdam
tijdens de geboorte van haar eerste zoon. Na 57 uur gebroken vliezen en het ontbreken van weeënactiviteit bij
Utrecht, 28 augustus 2012
42 weken en twee dagen, moest zij worden ingeleid en na 17 uur eindigde de bevalling in een spoedsectio in verband foetale nood. Niet alleen
Betreft: Tijdschrift voor Verloskundigen
was de bevalling zwaar, Monique had ook veel angst gehad, letterlijk doodangst. Zij kreeg een gezonde zoon, maar had zelf veel tijd nodig om
Geachte mevrouw Severijns,
hier vooral emotioneel van te herstellen. Anderhalf jaar later werd zij opnieuw zwanger. Na de eerste momenten van
Bijgaand zend ik u het Tijdschrift voor
blijdschap was er ook een gevoel van angst. “Ik was niet alleen bang voor
Verloskundigen van juli/augustus toe. Op
de bevalling maar ik had ook angst van wat nu?”, vertelt Monique. Zij nam
pagina 36 staat het door Suze Jans bewerkte
zich voor om het deze keer anders te doen. Monique sprak met een ieder
(verkorte) artikel uit het abstractenboek van
die hier voor open stond en ging bij zich zelf te rade over het waarom en
de conferentie Human Rights in Childbirth.
hoe. Alhoewel een keizersnee ook voelde als een zeker falen, kwam zij
Om onverklaarbare redenen, ook voor ons,
toch tot de conclusie dat een operatie die gepland en in alle rust kon
is een verkeerde versie en niet de door u
plaats vinden, de beste keus voor haar zou zijn.
geaccordeerde versie in het Tijdschrift voor
De eerstelijns verloskundige vond het een keuze uit angst. “Het maakte
Verloskundigen geplaatst.
me woedend” zo schrijft Monique. “Natuurlijk was het ook een keuze
De normale gang van zaken binnen de
uit angst, maar deze angst was reëel aanwezig, bovendien was ik ook
redactie van het tijdschrift is dat de
bang voor nog een keizersnee. ”Ze besloot daarop, rond 28 weken
drukproeven nog eenmaal door de redactie
zwangerschap, naar de gynaecoloog te gaan.
worden gecontroleerd. Een van ons heeft bij
De gynaecoloog luisterde; had geen oordeel en gaf haar verschillende
het zien van 57 uur gedacht ‘dat kan niet,
opties om over na te denken: De bevalling afwachten; opnieuw inleiden
dit is een verschrijving’ en heeft teruggegre-
of een geplande keizersnee, maar wel met de optie om een spontane
pen naar een ouder concept waarin onder
bevalling nog een kans te geven. “Ik heb lang getwijfeld” zegt ze, “en
andere sprake was van een indicatiestelling
heb het op een gegeven moment laten rusten. Als mijn kind zich
van 24 uur en dat vervolgens veranderd.
spontaan zou aandienen dan zou dat oké zijn”. Pas tegen het eind van
Suze Jans heeft samen met u in alle
de zwangerschap werd de beslissing duidelijk voor Monique.
zorgvuldigheid en goede samenwerking uw
Via via hoorde zij over de zogenaamde gentle caesarean section. Hierbij
verhaal opgeschreven. Helaas is door de
worden de ouders betrokken bij de operatie. Het geeft hen de mogelijk-
redactie zo’n grote fout begaan en is het
heid om de geboorte van hun kind zo volledig mogelijk mee te maken,
artikel niet juist gepubliceerd. Wij hopen dat
onder andere door het wegnemen van het groene doek waardoor er
u kunt begrijpen dat ook de redactie dit ten
zicht op de buik ontstaat. De gynaecoloog, alhoewel niet meteen
zeerste betreurt en zich realiseert dat dit
afwijzend, zei dat hij zijn eigen techniek had, maar bleef wel luisteren.
niet had mogen gebeuren.
‘Haar gynaecoloog’ had geen dienst op de geplande dag van de sectio,
Ik stel u voor dat wij in de rubriek Forum deze
maar net voordat zij naar OK zou gaan, stond hij toch voor haar neus. De
brief aan u integraal plaatsen met als bijlage
mededeling aan het OK-personneel was “Jongens, vandaag gaan we het
nog het artikel De ‘Gentle Caesarean Section’
allemaal een beetje anders doen”: Monique kreeg haar gewenste gentle
in de correcte, door u geaccordeerde versie.
caesarean section.
Zodat ieder zich opnieuw bewust is van de
Voor deze moeder was dit de helende ervaring die zij nodig had; een
gevolgen die wel of niet genomen besluiten
ervaring die heeft geholpen om de eerste bevalling te verwerken en af te
later in de tijd, in een leven, kunnen hebben.
sluiten en een ervaring die haar door haar tweede zwangerschap en bevalling heeft geholpen. “Ze hebben alleen maar naar me geluisterd
48
Langs deze weg bied ik u namens de redactie
waardoor ik in staat werd gesteld mijn eigen keuzes te maken. Dat is het
ONZE EXCUSES AAN VOOR DE FOUT DIE WIJ MAAKTEN
enige dat ik nodig had”, zo eindigt zij haar verhaal.
Hoogachtend,
Het verhaal van Monique Severijns is in overleg met haar zelf vertaald en
Wil van Veen, hoofdredacteur
verkort overgenomen uit het abstractenboek van de conferentie. Q
4V6 SEPTEMBER s +./6
"%2)#(4%.
.IEUWE MEDIA De doula: aan het opkomende beroep werd in 2006 al een boek gewijd. Destijds was er geen uitgeverij die zich eraan waagde: te nieuw, te onbekend. Ondertussen is het begrip doula voor velen bekend. Tijd voor een hernieuwde versie, vonden schrijvers Bruyn en Van Tuyl, deze keer mét uitgever. In het boek, dat bedoeld is voor aanstaande ouderparen en alleenstaande zwangeren, worden alle aspecten van de doula belicht. Volgens de auteurs is de uiteenzetting “een must-have als je zwanger bent en piekert over je bevalling en een ideaal cadeautje voor een zwangere vriendin of familielid”. Wat een doula is, wat ze doet en voor wie ze bedoeld is, komt uitgebreid en duidelijk aan de orde. Daarnaast wordt wetenschappelijk onderzoek naar het effect van de aanwezigheid van een doula bij de baring toegelicht. Ook de hormonen die de hoofdrol spelen bij een bevalling worden in heldere taal uitgelegd. Het boek gaat verder uitgebreid in op rol van de verschillende ‘spelers’ bij de bevalling. Een nadeel hierbij is dat deze rollen enigszins zwart-wit worden neergezet: de te drukke arts-assistent, verlos- en/of verpleegkundige zijn niet in staat om (continue) ondersteuning te bieden, maar de doula kan dit te allen tijde wel. Geheel objectief over het wel of niet kiezen voor een doula zijn de auteurs niet, maar de vraag is of dit verwacht kan worden bij een boek
Titel
: De Doula – Emotionele steun bij je bevalling
dat nou eenmaal geheel gewijd is aan de doula. Tussen de regels door zijn de persoonlijke opvattingen van de
Auteurs : Saskia Bruyn & Thea van Tuyl
auteurs bemerkbaar, wat ook afdoet aan de objectiviteit.
Uitgever : 5ITGEVERIJ 370 !MSTERDAM
Zo wordt na een opsomming van de bijwerkingen van
Prijs
: € 22,50
pijnmedicatie vermeld: “Het is belangrijk om van deze feiten op de hoogte te zijn voordat je de keuze maakt om van je recht op pijnbestrijding gebruik te maken. In de
kiezen bevat het boek toch nuttige adviezen, zoals over
hectiek van de verloskamer is voor een degelijke uitleg
het geboorteplan en de fysiologie van de baring. De
meestal geen gelegenheid, maar nu kun je je nog rustig
algemene toon is geruststellend en nuchter, het houdt of
bezinnen.”
zet de zwangere met beide benen op de grond: “Het is wel belangrijk om je te blijven realiseren dat zwanger-
Bruyn en Van Tuyl gaan in op recente ontwikkelingen, zo
schap en bevalling bij het leven horen (…) Je gaat iets
bespreken zij het geboorteplan en het feit dat thuis
volbrengen, een prestatie leveren die heel speciaal en uniek
bevallen in sommige regio’s niet meer mogelijk of moeilijk
is en tegelijk heel gewoon (….).” En juist die nuchterheid is
is. Het boek verwijst naar andere bronnen, zodat de lezer
waar de Nederlandse zwangere anno 2012 misschien wel
zich naar behoefte verder kan verdiepen. Voor vrouwen
het meest behoefte aan heeft. Q
(en partners) die twijfelen of een doula voor hen wel of geen goede keuze is, biedt het boek meer dan genoeg
Marjolein Mensink
handvatten om de definitieve keuze hierover te maken. Ook voor de zwangere die besluit niet voor de doula te 4V6 SEPTEMBER s +./6
49
"%2)#(4%.
.EXT 3AMENWERKING TUSSEN ARTSEN KAN BETER
om praktische redenen kunnen kleine verschillen blijven bestaan. Op 16 augustus jongsleden werd een advies hierover
Patiënten vinden het niet erg om door meerdere artsen
aangeboden aan Edith Schippers, de Minister van
behandeld te worden, mits deze goed samenwerken. Als
Volksgezondheid.
de informatie over klacht en behandeling goed wordt
Het volledige advies is te lezen via de webiste van de
overgedragen is dit volgens zowel zorggebruikers als
Gezondheidsraad.
artsen geen probleem. Maar afstemming en informatie-
Nieuwsflits, nieuwsbrief van de Gezondheidsraad
overdracht zijn nu vaak nog onder de maat. Een grote meerderheid van zowel zorggebruikers (88%) als artsen (85%) vindt het vervelend als patiënten niet steeds bij dezelfde arts terechtkunnen. Wel denkt 60% van de zorggebruikers en 55% van de artsen dat veel patiënten bereid zijn naar een andere arts te gaan als de informatie over de klacht en behandeling maar goed
"ETROUWBARE DIAGRAMMEN ONTWIKKELD VOOR GROEI TE VROEGGEBORENEN
wordt overgedragen, zodat ze niet steeds opnieuw
Het UMCG en TNO hebben groeidiagrammen ontwik-
hetzelfde verhaal hoeven te vertellen.
keld, die zowel ouders als kinder- en jeugdartsen een
Om de samenwerking te verbeteren heeft de KNMG de
betrouwbare leidraad bieden om de groei van de te vroeg
handreiking ‘Verantwoordelijkheidsverdeling in de zorg’
geboren baby te volgen. De nieuwe diagrammen geven
uitgebracht, waar veel zorgpartijen zich aan hebben
afhankelijk van de zwangerschapsduur de optimale
verbonden. De handreiking bevat dertien concrete
groeicurve van de baby aan; hierbij zijn aparte diagram-
aandachtspunten voor een goede organisatie van de
men voor te vroeg geboren jongetjes en meisjes.
zorgverlening als de patiënt bij meer zorgverleners
Wereldwijd bestond er nog geen goede groeidiagram
tegelijk in behandeling is, zoals: benoem één aanspreek-
voor vroeggeboren kinderen. Daarom werden verschil-
punt voor patiënten en familie, spreek duidelijk af wie de
lende ‘trucs’ uitgehaald om de groei van vroeggeborenen
zorg rond de patiënt coördineert en maak afspraken over
te kunnen volgen. Groei is een heel belangrijke maat voor
informatie-uitwisseling. De handreiking maakt ook
de gezondheid van een kind. Te weinig groei kan wijzen
cliënten duidelijk wat zij van hun zorgverleners mogen
op ziekte of voedingsproblemen. Te veel groei in gewicht
verwachten. De Inspectie voor de Gezondheidszorg
kan leiden tot ernstige complicaties op zowel korte als
gebruikt de handreiking als veldnorm bij de toetsing van
lange termijn. Vroeggeborenen hebben een grotere kans
incidenten en calamiteiten. Bestuurders en professionals
op hart- en vaartziekten op latere leeftijd. Die kans is groter
kunnen dus worden aangesproken op de naleving ervan.
als ze te hard groeien. Nu steeds meer vroeggeboren
NIVEL
kinderen blijven leven, is het belangrijk om goed naar de gevolgen op lange termijn te kijken. De nieuwe diagram-
2IJKSVACCINATIEPROGRAMMA GOED TOEPASBAAR IN #ARIBISCH .EDERLAND
daarvoor van cruciaal belang. www.jgz.captise.nl
Nederlandse gemeenten zijn geworden, vallen deze ook
+INKHOESTBESMETTINGEN ONDER ZUIGELINGEN TOEGENOMEN
onder het Rijksvaccinatieprogramma (RVP). In de praktijk
Sinds december 2011 is er sprake van een stijging in het
wijkt het vaccinatieprogramma op de eilanden echter nog
aantal gemelde patiënten met kinkhoest. De grootste
af van het RVP. Daarom verdient het aanbeveling om daar
toename is in de leeftijdscategorieën 0 - 2 maanden en
drie vaccinaties toe te voegen: tegen ziekte door pneumo-
8 - 15 jaar. Vooral de stijging onder de risicogroep
kokken, ziekte door meningokokken C en baarmoeder-
zuigelingen baart zorgen, temeer omdat er in 2012 twee
halskanker. Complete harmonisatie van het RVP in het
zuigelingen aan kinkhoest zijn overleden. Met het oog
Europese en Caribische deel van Nederland is niet nodig:
hierop verzoekt het RIVM de consultatiebureaus met klem
Nu de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba bijzondere
50
men die ontwikkeld zijn door het UMCG en TNO zijn
4V6 SEPTEMBER s +./6
"%2)#(4%. de eerste vaccinatie van zuigelingen, conform de RVP-uitvoeringsregels, 6 - 9 weken na de geboorte te geven. In geval van een lokale uitbraak van kinkhoest of
#ONGRES EN #URSUS
een direct kinkhoestcontact kan de eerste vaccinatie vanaf de leeftijd van 4 weken gegeven worden. De
25 september 2012
vervolgvaccinaties vinden plaats met 11 maanden en als
De toekomst van de thuisbevalling in Nederland
het kind 4 jaar is.
Onlangs werden in Londen de uitkomsten van het grote
www.jgz.captise.nl
Birthplace onderzoek gepresenteerd door prof. Peter Brocklehurst en zijn onderzoeksteam (Institute for Women’s
.ICOTINEPLEISTERS NIET EFFECTIEF BIJ ROKENDE ZWANGEREN
Health, University College London). De uitkomsten hiervan zijn ook voor Nederland zeer relevant, daarom heeft de Academie Verloskunde Maastricht hem uitgenodigd om ook in Maastricht de resultaten te presenteren.
Roken is de belangrijkste modificeerbare oorzaak van
Waarom?
maternale en foetale morbiditeit en sterfte tijdens de
De thuisbevalling in Nederland staat onder grote druk.
zwangerschap. Buiten de zwangerschap zijn nicotinepleis-
Van alle vrouwen die een eerste kind kregen, beviel in
ters effectief gebleken bij het stoppen met roken.
2010 slechts 10% thuis. In 2007 was dit nog 14%.
Zijn nicotinepleisters een effectieve interventie om
Verder valt op dat in 2007 nog 37% van alle eerstbarenden
rokende zwangeren te helpen stoppen met roken?
de intentie had om thuis te bevallen en dat dit in 2010
Nicotinepleisters zijn niet effectief om rokende zwangeren
gedaald was naar 27%.
te helpen stoppen met roken, tenminste niet voor een
Vrouwen die van een tweede of derde kind bevielen,
periode van langer dan een maand.
deden dat vaker thuis dan eerstbarenden, maar ook bij
In een dubbelblinde studie werden zwangere vrouwen die
deze groep zien we een afname van de belangstelling
meer dan tien sigaretten per dag rookten, gerandomiseerd
voor de thuisbevalling.Tegelijkertijd is er sprake van
voor behandeling met een nicotine- of placebopleister.
concentratie van ziekenhuiszorg, waardoor de afstand
Daarnaast werd aan alle zwangeren gedragstherapie
van huis naar het ziekenhuis toeneemt. Daarnaast is er
gegeven door getrainde verloskundigen. De primaire
sprake van een forse stijging van baringen met pijnbestrij-
uitkomstmaat was het daadwerkelijk stoppen met roken,
ding en inleidingen.
gevalideerd door één maand na de stopdatum de
www.av-m.nl
UITGEADEMDE KOOLMONOXIDECONCENTRATIE TE METEN .A DE BEVALLING WERD DE KOOLMONOXIDECONCENTRATIE NOGMAALS
26 september 2012
gemeten, evenals de cotinineconcentratie in het speeksel.
Beweging in geboortezorg
Secundair werd gekeken naar het vóórkomen van
Na het verschijnen van ‘Een goed begin’, het advies van
ernstige obstetrische complicaties zoals vroeggeboorte,
de Stuurgroep Zwangerschap en geboorte aan de
groeivertraging en perinatale sterfte In totaal werden
toenmalige Minister van VWS in december 2009,
1050 vrouwen gerandomiseerd. De eerste maand na het
zijn belangrijke en onomkeerbare ontwikkelingen in
begin van de behandeling was er een verschil te zien;
Nederland op gang gekomen in de zorg rond zwanger-
vrouwen uit de nicotinepleistergroep waren vaker gestopt
schap en geboorte in Nederland.
dan vrouwen in de placebogroep 21,3 versus 11,7%
Dit betreft samenwerking, transparantie, bekostiging en
(‘unadjusted’ oddsratio: 1,40; 95%-BI: 1,46-2,88). Maar
onderzoek naar kwaliteit en uitkomsten in/van de zorg.
het aantal vrouwen dat daadwerkelijk stopte met roken,
www.scem.nl
verschilde uiteindelijk niet significant tussen beide groepen (9,4% in de nicotinepleistergroep versus 7,6% in
1 oktober 2012
de placebogroep). De compliantie bleek overigens zeer
Miskraam en herhaalde miskraam, moment om stil
laag; nog geen 10% van de vrouwen gebruikte de
te staan
pleister langer dan een maand. Ten aanzien van obstetri-
www.scem.nl
sche complicaties waren er geen verschillen tussen beide groepen.
14 november 2012
Coleman, T., Cooper, S., Thornton, J.G. et al. (2012). A
Testen op HbP dragerschap voor en tijdens de
randomized trial of nicotine-replacement therapy patches
zwangerschap: een kwestie van etniciteit?
in pregnancy. N Engl J Med. 2012;366:808-18;
In 2007 is de hielprikscreening in Nederland uitgebreid
NTvG, 28 juli 2012
met screening op onder andere sikkelcelziekte en thalassemie (zog. hemoglobinopathieeen, HbP). 4V6 SEPTEMBER s +./6
51
"%2)#(4%. Hulpverleners signaleren dat deze uitslag voor de meeste
worden uitgedacht. Innovatieve vormen van preventieve
ouders onverwacht is. In de recent herziene KNOV
interventies en prenatale screening komen van de grond.
anemie richtlijn wordt nu meer aandacht gegeven aan
Over al deze onderwerpen organiseert de Julius Academy
dragerschap gerelateerd aan HbP-dragerschap. Ook de
op vrijdag 18 januari 2013 een congres. Daarin treden
NHG-standaard preconceptiezorg besteed aandacht aan
sprekers op van nationale instellingen en instanties. Maar
deze aandoeningen voor risicogroepen.
ook zien we graag trotse eerstelijnsverloskundigen, kraam-
Het ontbreekt echter aan duidelijkheid en kaders voor het
verzorgenden en gynaecologen als spreker optreden. Heb
veld met betrekking tot een standaard aanbod voor HbP
jij iets nieuws ontwikkeld? Ben je ermee bezig? Wil je de
dragerschap screening onafhankelijk van anemie, juist om
kennis daarover verspreiden? Of wil je feedback erop
ouders de gelegenheid te geven voor een tijdige repro-
krijgen? Stuur dan een mail naar congresorganisator
ductieve keuze. Wat kan wel en wat kan niet. Het is
Petra Schimmel op
[email protected].
onduidelijk wie aan zet is. Het doel van dit minisymposium is om te horen hoe het veld hierover denkt en om de
26 maart 2013
beleidsvorming te beïnvloeden.
ImageSymposium
www.umcn.nl/Research/Departments/medischevrouwen-
Na de successen van het Pijnsymposium en het Spiegel-
studies/Documents/Uitnodiging%20Mini-Symposium.pdf
symposium gaan we in 2013 voor het ImageSymposium! Een dag over beeldvorming en image. Wat kunnen we
Dit minisymposium van 14 november a.s. in
zelf doen om de lead te nemen over het beeld dat mensen
Nijmegen beschouwt de redactie van Tijd-
hebben over onze beroepsgroep(en)? Hoe kunnen we
schrift voor Verloskundigen als erg belangrijk.
radio en krant laten weergeven wat wij bedoelen? Hoe
Immers, het is de aanloop naar de promotie
zorg je dat jij en je boodschap overkomen zoals je wil en
die middag van Suze Jans, MSc, lid van de
wat kunnen we als beroepsgroepen onderling daarin van
redactie van dit tijdschrift. Felicitaties via:
elkaar leren? Een dag met veel spektakel en leermomen-
[email protected].
ten, natuurlijk met eerste en tweede lijn samen! www.talmor.nl Q
22-23 november 2012 5e Editie Internationale leerstoel Francine Gooris Het onderwerp dat dit jaar op de agenda staat is Midwifery Skills. Mee info: www. arteveldehogeschool.be of +32498328535 (Ciska Wijffels)
23 November 2012 Symposium Midwife led-care, Auditorium, VU Amsterdam Graag aanmelden per e-mail o.v.v.: “aanmelding symposium 23 november 2012 en uw naam” Graag ook uw BIG-registratienummer vermelden (indien van toepassing). Kosten: beroepsbeoefenaren € 175,-; studenten €125,te betalen via rekeningnummer 69.56.54.799, t.n.v. Verloskunde Academie te Amsterdam o.v.v. Symposium 23 november 2012 & naam deelnemer www.verloskunde-academie.nl
18 januari 2013 Organisatie geboortezorg Overal in Nederland vindt innovatie van de geboortezorg plaats. Nieuwe zorgpaden zijn in de maak. Andere taakverdelingen tussen gynaecologen en eerstelijnsverloskundigen komen tot stand. App’s en nieuwe software worden geconstrueerd en uitgeprobeerd. Ander protocollen over pijnbestrijding tijdens de bevalling 52
4V6 SEPTEMBER s +./6
"%2)#(4%.
0ERSONALIA Geboren
Nieuwe leden (m.i.v. 01-10-2012)
Julie Elyse, DOCHTER VAN #HRIS EN %STHER 2IETVELD ,ENTETUIN
-W *! DEN "REEJEN VAN $IJK *OH +RAAIJEVELDSTRAAT 6,
63 "ARNEVELD
3LIEDRECHT n 6)$ ZHS
Danique DOCHTER VAN 2ENIERA EN 3JOERD "OOT 2IBBELZEGGE
-W - (AAGMANS ,IEVEN DE +EIJSTRAAT %# ,EIDEN !SP
%6 @S 'RAVENHAGE
-W . 2AMEIJER +NARWEG ." ,ELYSTAD !SP
Cato DOCHTER VAN #ARLIJN EN ,EX VAN DER (EIJDEN $E (OEVE
Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2012)
!$ .ETERSEL
-W , 2OOTH &REDERIK (ENDRIKPLEIN !8 S 'RAVENHAGE n !SP
Femke DOCHTER VAN -ARIJE EN *ORRIT )MMERZEEL :UIDERZEESTRAATWEG
-W - VAN 3CHIEVEEN (EESWIJK '3 -ONTFORT n !SP
!0 (ATTEMERBROEK
-W *! 3LAGT 0ERCIJNSTRAAT (! %DAM n 6)$ ZHS
Tijn ZOON VAN -ARJAN EN )VAN ,INDENBERGH (AGE (ILLEWERFWEG
Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2013)
0( +APELLE
-W 3 $EMENINT !STERLAAN "( !ERDENHOUT n 6)$ ZHS
Tirza DOCHTER VAN 0ETRA 0ASMAN EN 3ANDER 0RINSEN 3CHERPSEILAND
-W ,' DE "RUIJN VAN DER $OES :IJTWENDE $E ,IER 7.
6% %ELDERWOLDE Wiep DOCHTER VAN !NK EN &RANK 2OOIJACKERS VAN DER (EIJDEN
SECTOR ZUID NEDERLAND
(OOFDSTRAAT A !+ (OOGELOON
Nieuwe leden (m.i.v. 01-07-2012)
Loek ZOON VAN *UDITH EN 2AYMOND 2OOMANS VAN 6LEUTEN
-W 3 (OOGLAND (ET $REEFJE A 0, 3CHIJF n ",
*UNOHOF 6: -ESTREECH
-W " )NTVEN $ORPSSTRAAT C !3 2IETHOVEN n 7.
Vigo, ZOON VAN %RICA 3TAAL 6AN 6OLLENHOVENLAAN *7 5TRECHT
-W 3 -EIJER !MNESTIJLAAN ,, -IDDELBURG n ",
Nina DOCHTER VAN -IJKE 4IMMER EN ,OEK 4AN 7IJDESTEEG
-W % 6ERDONKSCHOT 3MEETJESHOFSTRAAT 3# 7EERT n 7.
(: 2OTTERDAM
-W 2 DE "RUIJN "AKSWEER ,$ 2AAMSDONKSVEER n !SP
Madelief DOCHTER VAN 7ILLEMIJN EN *ORD 7ARMINK 0ERDIJK
-W L 'RAVESTEIJN +EIZERSHOF 0# .UENEN n !SP
(OOFDVAART *. $EDEMSVAART
;VET= .IEUWE LEDEN MIV ;VET=
Lucas ZOON VAN (ELMA EN +AREL "OONZAAIJER /UDEMAN
-W + "EENHAKKER !KERSTEENWEG !! -AASTRICHT !SP
3CHUBERTSTRAAT (( #APELLE AAN DEN )*SSEL
-W 2 DE "RUIJN "AKSWEER ,$ 2AAMSDONKSVEER n !SP -W % $IELEMAN "LAUWGRAS "% 2OTTERDAM !SP
SECTOR NOORDOOST NEDERLAND
-W , 'RAVESTEIJN +EIZERSHOF 0# .UENEN !SP
Nieuwe leden (m.i.v. 01-07-2012)
-W , VAN DER +LOOSTER 3TATIONSWEG "7 $IRKSLAND n 6)$ ZHS
-W - !RENDSEN /UDE $OETINCHEMSEWEG $"
Voortzetting lidmaatchap (per 01-07-2012)
S (EERENBERG n 7.
-W - $OHMEN 2IETHSTRAAT 07 4EGELEN ",
-W * "LOEMING 0RAAMSTRAAT "6 ,EMELERVELD n 7.
Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2012)
-W $- $REGMANS %EKSCHILLERSDREEF ,% !PELDOORN n 7.
-W % % -ARSEILLE /RTHENSTRAAT 3: S (ERTOGENBOSCH 7.
-W ',(! 'EELEN 0ARKWEG ! 'RONINGEN n !SP -W (0 'ORT "URG "ACKXLAAN A !! .IEUWLEUSDEN n 66 M
Art. 1
-W % VAN ,OON 3TATIONSSTRAAT !6 6ALBURG n !SP
,EDEN DIE BEZWAAR HEBBEN TEGEN DE TOELATING VAN EEN KANDIDAAT ASPIRANT LID MOETEN
-W , 0OSTMUS ,ANGE .ERING %' %MMELOORD n 6)$ EP
HUN BEZWAAR MET REDENEN OMKLEED SCHRIFTELIJK BINNEN ÏÏN MAAND NA HET VERSCHIJNEN VAN HET OFlCIÑLE VERENIGINGSORGAAN BIJ HET "ESTUUR KENBAAR MAKEN
-W % 3CHUT 7ITTSANGH 0+ .UNSPEET n !SP -W - 3ETZ VAN ,ENNEPLAAN 0* 'RONINGEN n 7.
Afkortingen
-W ,7!' 6ERHEIJDEN 3CHOLTISWEG #6 -ONTFORT n 6)$ EP
6)$
Nieuw lid (m.i.v. 01-10-2012)
VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND
6)$ EP VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND IN EIGEN PRAKTIJK 6)$ G VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND IN GEZONDHEIDSCENTRUM
-W - 7ILDENBORG +LAASHUISSTRAAT %: (AAKSBERGEN n
6)$ ZHS VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND IN ZIEKENHUIS
6)$ ZHS
66
VRIJGEVESTIGDE VERLOSKUNDIGE
66 M
VRIJGEVESTIGDE VERLOSKUNDIGE IN MAATSCHAP
7.
WAARNEEMSTER
!30
!SPIRANT LID
Nieuwe leden (m.i.v. 01-07-2012)
",
BUITENGEWOON LID
-W ! "OELE "LOKWEERWEG "- !LBLASSERDAM n !SP
"4,
BUITENLANDS LID
SECTOR NOORDWEST NEDERLAND
-W , "OND -R -UHRENLAAN #$ 6OLENDAM n !SP -W - +LOOSTERMAN +ROMWIJKERDIJK (7 7OERDEN n 7.
3,
SENIOR LID
%,
ERELID
-W , ,ELIEVELD 4OLLENSPARK $. S 'RAVENZANDE n 7. -W # VAN 3CHOOR +AYA !NDIRA 0ISCADERA #URACAO n "4, 4V6 SEPTEMBER s +./6
53
"%2)#(4%.
'ESLAAGD Verloskunde Academie
Verloskunde Academie
&ENNEKE -EIJER
&LORIN *ELSMA
Groningen
)LSE VAN /OSTROM
)RIS +AMERBEEK
3OPHIE TER "EEK
,ISETTE !CHTER DE -OLEN
0ETRA /UDENES
0AULINE ,OFFELD
0AMELA "EER
!NNEMARIE "ARDELMEIJER
-AUREEN 0LUGGE
!NOUCK ,OOS
,ISA VAN "IJSTERVELD
!RJA VAN %CK
%LINE 2OELAND
-AARTJE -ANDERS
-EIKE "ISSCHOPS
"ERDIEN (AMMENGA
,INDSAY VAN DE 3ANDE
%NGELIEN VAN DER -OLEN
"ERTINE "OERMA
3OPHIE (ULSHOF
*ANITA 3PEKSNIJDER
#HERYL VAN .EERVEEN
,IONNE "RUIN
3ANNE -ANTING
,INDA 3WETS
!NNEMARIE .IX
,OUISE VAN $RIESSEN
!NANDA -EERVELD
*ORI 6ERMEIDEN
$EIRDRE /LEARY
-ILOU VAN 'ESSEL
-AAIKE -EIJER
.ADYA (AMZAOUI
'EAN -ELENBERG
.IKKI VAN DEN (EUVEL
!RESH -OHAMMADI
-AJO VAN +ATWIJK
!STRID 3CHOO
%LINA !ALBERS
-ARLEEN VAN 2IJN
*UDITH VAN +NIJNENBURG
*ANINE VAN DE 7EG
,EONIE "ERGER
0LEUN 2UIJS
*OLETTE VAN DEN .AGEL
7ILLEKE VAN DER :EE
.ICOLE DE "OER
-ARLOES 3CHILDERS
Amsterdam
Maastricht
4HIN 0HAM
0AULIEN VAN DEN "OOGAARD
*UDITH 3CHOLTEN
"RITTA "OVENDEERDT
3ANDRA 3MEETS
Rotterdam
.OORTJE "RESSERS
%LKE 3MINK
!NNA 3CHERMERS
3UZANNE !MMERLAAN
-ANDY VAN DEN "ROEK
*ACQUELINE 3TEENBEEK
#HRISY VAN 3CHOOR
*ANNEKE VAN (EININGEN
.OORTJE "RUENS
#ARLIJN 3ITEUR
3ARAH 3MIT
.IKKI VAN (ERK
#HANTAL "URGER
&ROUKE 6ERHAGEN
7IENEKE 3TAVENUITER
,IEKE VAN (OUTS
,IEKE $IJSTELBLOEM
,INDA 6OGELS
-ARGRIET 6EERMAN
+IMM -URK *ANSEN
*OLIJN 'EVERS
%VELIEN VAN 7ETERING
,AURA ,ESUIS
*OSÏ (AM
#ISKA 7OUTER
$IANNE VAN ,OON
.YNKE TER (ORST
3YLVIA 2UTSEN
54
*ACQUELINE 0ETERS
Verloskunde Academie
!NNIKA VAN 2EEKEN -ARTINE DE 2IDDER
,IEKE 0EETERS Verloskunde Academie
4V6 SEPTEMBER s +./6
$E GESLAAGDEN VAN DE 6ERLOSKUNDIGE !CADEMIE 2OTTERDAM
Praktijk ter overname aangeboden Deze solo-praktijk is gevestigd in een landelijk gelegen dorp in het midden van Nederland in de buurt van Amersfoort/Zeist. ± 85-95 Zorgeenheden groot, maar makkelijk uit te breiden tot 150 -180 partus op jaarbasis i.v.m. uitstekende uitbreidingsmogelijkheden indirecte omgeving. Uitermate geschikt voor 2-3 enthousiaste (jonge) verloskundige die bereid zijn de komende jaren in hun praktijk te investeren. Zeer prettige samenwerking met eerste en tweede lijn. Prettige woonomgeving en vriendelijke, no-nonsense bevolking. Praktijk aan huis; overname woonhuis bij praktijkovername bespreekbaar.
Voor verdere informatie: Dhr. R. Wiewel tel. 0654900727
Docent HGZO
NVAO-geaccrediteerde hbo-master
Verloskundige Praktijk Vida Jan Provostlaan 91 3723RP Bilthoven
Bent u verloskundige en wilt u docent in het Hoger Gezondheidszorg Onderwijs (HGZO) worden?
Word jij onze nieuwe collega? In verband met het vertrek van een van ons zoeken wij een nieuwe collega die voor langere tijd wil waarnemen, met het oog op associatie.
De VU biedt een master aan met: HHQXLWGDJHQGHQOHHU]DDPFXUULFXOXP HHQXQLHNHFRPELQDWLHYDQ YDN GLGDFWLHN HQ]RUJLQKRXGHOLMNRQGHU]RHN SHUVRRQOLMNHHQLQGLYLGXHOHEHJHOHLGLQJ
Onze wensen: - Enthousiast en vernieuwend - (basis) echo-opleiding, of bereid deze te volgen - Werkervaring is een pré
$DQYDQJVGDWXP GHFHPEHU /RFDWLH 98$PVWHUGDP 'XXU WZHHMDDUFDXXUSHUZHHN .RVWHQ ¼ :LOWXPHHUZHWHQ ZZZH[SRV]QO
Wij bieden: - Een drievrouwspraktijk met enthousiaste collega’s - Ongeveer 3,5 dag per week werk - Een leuke, gemêleerde populatie met een mix van stads- en plattelandmentaliteit - Geautomatiseerd met Orfeus Online Voor inlichtingen bel met Dorien (06-16240637) of Nadine (06-12117719)
Als vrouw
heb je maar 10 weken de tijd om een ander zwanger te maken. www.moedersvoormoeders.nl
Wij hoeven u vast niet te vertellen hoe cruciaal die tien weken zijn om de kinderwens van een andere vrouw in vervulling te laten gaan. Maar weet u ook hoezeer wij úw hulp nodig hebben om dit aan uw zwangere cliënten te vertellen? Iedere nieuw gewonnen deelneemster aan Moeders voor Moeders is belangrijk. We hebben ze hard nodig. Want zij geven. Waardoor de grootste wens van veel stellen met vruchtbaarheidsproblemen mogelijk toch kan uitkomen. Moeders voor Moeders is onderdeel van MSD
