Tijdschrift voor. Verloskundigeng. Oh, mànnen! oktober e jaargang. Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

200643 - TvV oktober:TvV

01-10-2010

09:04

Tijdschrift voor

Pagina 1

Verloskundigen g

Oh, mànnen!

oktober 2010 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

35e jaargang


01-10-2010

09:04

Pagina 2

FINANCIEEL ADVISEURS VOOR VERLOSKUNDIGEN Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de toekomst.

Telefoon: (0318) 544 044 - www.sibbing.nl

Wedero om organiseert het Kenniscentrum diverse cursussen in Eindhoven, Nijmegen, Maastrricht en ook op locatie indien gewenst.

Aanmelden of meer informatie: T 0043-3885407 E [email protected] W www.av-m.nl


01-10-2010

09:04

Pagina 3

INHOUD

TIJDSCHRIFT Partner, Papa, Opa Redactioneel

PRAKTIJK

5

31

Praktijkassistente Nyx

Wil van Veen

Vaders willen binden met hun product

32

Myrte de Geus

KNOV Bestuurlijke zaken

6

De klant centraal?

7

Angela Verbeeten

De man aan het bed Michel Odent/Myrte de Geus

35

Een checklist en een vluchtkoffer

38

Wil van Veen

WETENSCHAP Even aandacht voor...

9

INNOVATIE

41

Aankondiging: 2MoVe))

Simone Buitendijk

Jolande IJsseldijk

Je loopt altijd achter een muur, want je wilt niet dat iemand je ziet

10

Suze Jans

Zo vader, zo baby; referaat

15

Stephanie Bergman-Agteres

De verborgen wanhoop van vaders

23

redactie Kennispoort

ONDERWIJS Vader worden is aanpakken Myrte de Geus

43

Het contact is er, nu nog diepgang

43

FORUM Verhongeren voorkomen?

45

De KNOV moet niet afwachten

45

21

Ben Green/Saskia van Veen

Kennispoort-Verloskunde

Aafke van Os voor MD 5

12

Brigitte Tebbe

Genegeerd verdriet

INTERNATIONAAL

BERICHTEN Nieuwe media

47

TvV Next

49

Bijzondere studiedag

51

Congres & Cursus

52

Personalia

54

29

TvV oktober 2010 • KNOV

3


01-10-2010

09:04

Pagina 4

TIJDSCHRIFT Redactie Myrte de Geus, Brigitte Tebbe, Relinde van der Stouwe, Suze Jans, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman

Cover foto

Medewerkers oktober 2010 Stephanie Bergmans-Agteres, David Borman, Simone Buitendijk, Ton van de Coevering, Elles de Geus, Henk Hanssen, Paul Heere, Bionda Heeringa, Redactie Kennispoort, Bernadette Kroon, Irene Korstjens, Judith Manniën, Mirjam Medema, Karien de Munk, Aafke van Os, Hilde Perdok, Agaath Schoon, Saskia van Veen, Angela Verbeeten, Stans Verschuren, Margriet Weide, Jolande IJsseldijk,

Patrick Raats is van huis uit animator/ regisseur. Hij maakte het beeldje op verzoek van een verloskundige als afscheidscadeau voor de praktijk waar zij afscheid nam. De uitbundigheid past voor haar bij de praktijk, de collega’s, de zwangeren en haar liefde voor het vak. Ontdek in zijn dagelijkse werk als animatiefilmmaker de (verscholen) humor. Sinds kort maakt hij ook deze beeldjes in brons, een nieuw ontdekte hobby. Zie meer: www.PatrickRaatsAnimation.nl

Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Wielingenweg 318, 1826 BX Alkmaar E: [email protected] Abonnementen, personalia en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E: [email protected] Personeelsannonces Wil van Veen T: 072 5624400 / 06 53359153 E: [email protected] Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E: [email protected] Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 125,- per jaar (11 nummers), Europa € 150,-, buiten Europa € 175,-. Voor studenten aan buitenlandse opleidingen: € 100,-. Los nummer € 16,50 aan te vragen bij de KNOV. Alle prijzen zijn incl. BTW en verzendkosten.

Het Tijdschrift voor Verloskundigen wordt uitgegeven door de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), opgericht op 22 september 1975. De vereniging is tot stand gekomen uit een fusie van de Bond van Nederlandse vroedvrouwen (opgericht 8 juni 1926) en de Nederlandse R.K. Vereniging van Vroedvrouwen (opgericht 8 juli 1921). De KNOV stelt zich ten doel de bevordering van de verloskundige zorg in zijn geheel in Nederland, de versterking van de positie die de verloskundige daarin inneemt, alsmede de belangenbehartiging van alle verloskundigen in Nederland. Een van de manieren om dit doel te bereiken, is het uitgeven van het Tijdschrift voor Verloskundigen. Het Tijdschrift voor Verloskundigen is in de eerste plaats een vakblad op het gebied van de verloskunde en verwante wetenschappen. Het beoogt verloskundigen op de hoogte te stellen van relevante feiten en ontwikkelingen. Daarnaast is het een forum voor discussie over de verloskunde en verwante disciplines. In het redactionele beleid wordt ernaar gestreefd een zo ruim mogelijke reeks aan onderwerpen te behandelen.

© 2010 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100

In de tweede plaats is het Tijdschrift voor Verloskundigen een verenigingsorgaan en als zodanig een middel voor het hoofdbestuur van de KNOV om in contact te treden met de leden. In dit kader dient het Tijdschrift voor bestuur en leden als forum om van gedachten te wisselen.

Voorzitter KNOV Angela Verbeeten

Inzenden kopij en advertenties De redactie nodigt de lezers uit om reacties, artikelen en opiniebijdragen in te zenden. Bij voorkeur speciaal voor het Tijdschrift voor Verloskundigen geschreven kopij, maar ook elders aangeboden of gepubliceerde bijdragen zijn welkom; onder vermelding van bladtitel, jaargang en nummer. Kopij aanleveren als platte tekst, dus zonder speciale bekopping, voetnoten, paginacijfers, tabs, tabellen en ontdaan van hyperlinks, in Word via e-mail: [email protected]. Van tabellen of grafieken daarom alleen de onderzoeksgegevens aanleveren; deze worden door de vormgever opgemaakt. Referenties in de tekst tussen vierkante haakjes (geen superscript). Beeld apart aanleveren, bij voorkeur digitaal en in hoge resolutie. Bij tekstwijziging pleegt de redactie overleg. Ingezonden brieven worden zo nodig bekort. De KNOV en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van geplaatste reacties en opiniebijdragen. Het auteursrecht van artikelen berust bij de individuele auteur. Citeren met bronvermelding is toegestaan, mits binnen de wettelijke regels. Overname van (langere delen van) artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de redactie en de auteur.

Foto’s binnenwerk: Henny van Nieuwpoort, Den Haag Ferry Bodijn, Den Haag David Borman, Utrecht Henk Hanssen, Millingen Marco Hofsté, Amersfoort Oplage: 3800 ISSN 0378-1925

Personeelsadvertenties van leden voor het volgende nummer tot 15 oktober 2010. Gelieve bij de plaatsingsopdracht het gewenste formaat en het factuuradres te vermelden. Voor commerciële advertenties: zie colofon. Het novembernummer verschijnt op 2 november.

4



01-10-2010

09:04

Pagina 5

REDACTIONEEL TIJDSCHRIFT

Partner, Papa, Opa Er loopt een bijzondere, rode draad door dit tijdschrift. “Wordt het niet eens tijd voor een vadernummer?” zo werd negen maanden geleden tijdens het redactieoverleg gesuggereerd. Vervolgens gingen ze allemaal mijn kant op kijken en ik kon het toen echt nog niet weten… De vader van het toekomstige kind van uw cliënt is bijna altijd ook de partner van uw cliënt. Hij heeft grote invloed, zo is uit onderzoek gebleken. Grotere invloed dan hij vaak voorstaat, grotere invloed dan u zich vaak voorstelt. Komt hij mee naar de praktijk: hij bekijkt u met andere ogen dan zijn zwangere vrouw, let op andere dingen. Is uw onderzoeksbank elektrisch? Hij wil zeker niet dat zijn partner pijn lijdt. Het hoort er bij, souffleerden zijn moeder en schoonmoeder, maar volgens hem geldt dat niet voor zijn lief. En weet: hij is haar belangrijkste adviseur in veiligheid en pijn. Voor hem is ‘techniek’ gelijk aan veilig en ‘natuur’ is dat niet, dat is survival!

Agenda

Is hij daarmee geen tegenstander van de eerstelijn en de thuisbevalling? Zeker niet, want hij houdt het ook liever gezellig thuis. Maar hij is voorzichtig, het gaat niet om zomaar

12 oktober 2010 Training ITV

iets. Als u bij een 34-weeks huisbezoek twijfels hebt of het wel helemaal verstandig is

13 oktober 2010 Themabijeenkomst Leeuwarden Zwangerschap en geboorte

meteen goed geregeld! Over de mogelijkheden ‘beneden’ hebt u het nog niet gehad.

27 oktober 2010 Themabijeenkomst Wijchen Zwangerschap en geboorte 1 november 2010 Themabijeenkomst Alkmaar Zwangerschap en geboorte

om ‘boven’ te bevallen, heeft hij de polikliniek al gereserveerd. Dan is ‘de pijn’ ook Hij was u voor! Hij heeft invloed, u hebt invloed. Die invloeden zouden elkaar mooi kunnen aanvullen: hoe meer harmonie tijdens de zwangerschap, hoe gemakkelijker de bevalling, zei mijn opa. Hij had het weliswaar over het instituut ‘huwelijk’, dat daar toen sterker mee samenhing dan vandaag, maar toch. De papa van morgen heeft honderden vragen. Eerst niet hoor, ben je gek, maar eenmaal ontdooit, wil hij alles weten. Tot in het kleinste detail en vooral vanuit een beetje technisch

3 november 2010 Themabijeenkomst Breda Zwangerschap en geboorte

perspectief.

4 november 2010 Training ITV

zijn. Die betrokkenheid is ‘als van een man’, wat betekent dat zelfs zij zich die niet altijd

5 november 2010 Klankbordgroep prenatale screening

gewenste resultaat, zo hij dat noemt.

8 november 2010 Themabijeenkomst Rotterdam Zwangerschap en geboorte

een eigen rubriek een definitieve plek gunnen in dit tijdschrift.

10 november 2010 Themabijeenkomst Assen Zwangerschap en geboorte

dus mijn oude, wijze, paternale raad ter harte en smeedt een band met de partner van

19 november 2010 Algemene Ledenvergadering

Wil van Veen

Uw redactie heeft niet getracht om alles over vaders voor u op een rijtje te zetten. Vaders hebben een checklist. Voor u is van belang u bewust te zijn hoe sterk hij betrokken is/kan volledig bewust is. Hij kan degene zijn die samen met u en uw cliënte optrekt tot het Ik ben benieuwd wie de eerste vaderavond organiseert, wanneer er een vaderhoekje op de KNOV website komt en wanneer we ‘vader’ na KNOV, wetenschap en onderwijs met Negen maanden later waren we bezig met de eindmontage van dit tijdschrift. Negen maanden later, en toen werd ik opa, van Elin. Opa’s zijn supervaders, dat weet u. Neem uw cliënte. Het zal ons allen ten goede komen. ■

22 november 2010 Training ITV 6 december 2010 Platform Internationaal


5


01-10-2010

09:04

Pagina 6

KNOV

Bestuurlijke zaken Meedenken

Academische werkplaats

‘De cliënt centraal’ luidt een belangrijke aanbeveling van

Er is een interessante ontwikkeling binnen het onderzoeks-

de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte. Hij inspireert

terrein. Er wordt gesproken over de organisatie van een

mij, want dit gaat over de basis van ons vak.

netwerk van praktijken die een academische werkplaats

Binnen de KNOV ontwikkelen we, met input van leden,

zouden kunnen worden. Dit is een ontwikkeling die goed

een visie op de implementatie van de adviezen uit het

aansluit bij de gedachten van de KNOV over verweten-

stuurgroeprapport. Na een negental bijeenkomsten in de

schappelijking. Ook dit krijgt een vervolg.

regio in oktober en in november praten wij hierover tijdens de ALV. Kom naar de bijeenkomsten en laat weten of deze visie ook uw visie is!

CPZ

Doe nu al mee op het Forum van de website! Gaat u de

Een eerste oriënterende bespreking heeft plaatsgevonden

aanbevelingen van de stuurgroep invoeren? Biedt u al

over de vorming van het College Perinatale Zorg (CPZ),

een kinderwensspreekuur aan? Weet uw zwangere al

een van de aanbevelingen van de stuurgroep zwanger-

wie haar hoofdbehandelaar, haar casemanager, is?

schap en geboorte. Dit gesprek was onder leiding van

Blijft u bij een barende vrouw met 4 cm als zij dat wil?

Twijnstra en Gudde die als kwartiermaker de opdracht

Een paar minuten uw gedachten uiten op het Forum kan

heeft gekregen een organisatiemodel te ontwikkelingen

zo inspirerend zijn voor anderen.

voor het CPZ.

Angela Verbeeten, verloskundige en voorzitter KNOV

NZa-overleg De afgelopen weken is er een bredere discussie ontstaan van meerdere beroepsgroepen waaronder de KNOV. De NZa beoogt een nieuw systeem voor periodieke aanpassing van de kostenvergoedingen. Deze zouden dan eens per vijf jaar op grond van onderzoek moeten worden herijkt. De beroepsgroepen zien problemen en menen, net als de KNOV vorig jaar in het overleg met de NZa over onze tariefaanpassingen, dat je niet geïsoleerd naar één onderdeel van de tariefformule mag kijken. Alles moet in

Meedoen Meedenken met Angela? Ga naar http://leden.knov.nl/ forum/default.asp. Er staan nu twee meedenkers – meedoeners op de website: september: verwijscijfers omlaag; oktober: Cliënt centraal. Het forum is nog een beetje onontgonnen gebied op de website. Lang niet iedereen heeft deze rubriek, waar u uw mening kunt uiten of ideeën kunt opdoen, al ontdekt.

Thuisbevalling blijft bestaan Professor Dr. Frank Vandenbussche is hoogleraar Verloskunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij houdt zich ondermeer bezig met patiëntveiligheid in de verloskunde. Op 17 september jl. was de professor te gast in een uitzending van TV Gelderland over het onderwerp ‘de veiligheid van de thuisbevalling. Markante uitspraak: “…over tien jaar is er nog altijd thuisbevalling en is dat nog steeds heel gewoon”. 6


ogenschouw worden genomen: kosten, inkomen en werklast. Dit krijgt natuurlijk een vervolg. ■


01-10-2010

09:04

Pagina 7

KNOV

De klant centraal? Natuurlijk willen we de zwangere vrouw en haar kind centraal zetten, maar hoe doe je dat precies? Hoe vorm je deze kreet om naar goed beleid waarbij je zelf ook nog leuk overeind blijft? We zitten midden in de KNOV-themabijeenkomsten. In Utrecht en Born hebben verloskundigen als eerste kennisgenomen van de KNOV-visie op het stuurgroeprapport ‘Een Goed Begin.’[1] We hebben daar samen over gediscussieerd. In Rotterdam en Assen vinden deze maand de laatste bijeenkomsten plaats. Gaat u de aanbeveling van de stuurgroep doorvoeren in uw werksituatie en in de samenwerking met andere zorgverleners? Biedt u al een kinderwensspreekuur aan? Weet uw zwangere wie haar casemanager of hoofdbehandelaar is? Blijft u bij een © Ron Moes, Nijmegen

barende vrouw met vier cm als zij dat wil? Staat bij u de cliënt al echt centraal? Om deze vragen te kunnen beantwoorden moet je als verloskundige een duidelijke visie hebben op verloskundige zorg. Voor zo’n visie moet je tegenwoordig wel wat verder kunnen kijken dan de uitpuilende navel op de zwangere buik. Je moet weten wat je cliënten willen. Je moet samenwerken met je collega-verloskundigen, ook buiten je praktijk, en ook nog weten hoe je dat doet. Je moet constructief

Vervolg agenda

meewerken in het VSV. Voor het kinderwensspreekuur en vroegsignalering van huiselijk geweld moet je netwerk worden uitgebreid met de GGD en Jeugdzorg.

7 december 2010 Platform Klinisch verloskundigen

Je moet weten waar je goed in bent en die talenten uitbuiten. Je moet weten waar

14 december 2010 Cursus kringbestuurders

huren of bij te scholen. Je moet praktijkoverstijgend kunnen denken en tegelijk

17 februari 2011 Eileen Hutton houdt haar Oratie VUmc te Amsterdam.

Ik zie op themabijeenkomsten bij sommige verloskundigen moeheid over al dit

19-23 juni 2011 ICM congres – Durban Kijk voor meer informatie in de rubriek Congres en Cursus achter in dit tijdschrift of op www.kennispoort-verloskunde.nl

je zwak staat om daar wat aan te kunnen doen, bijvoorbeeld door expertise in te moet je er vooral zijn voor de individuele zwangere met haar zorgen en wensen. moeten. Maar meer nog word ik geraakt door het enthousiasme van veel andere collega’s over de kansen die deze spannende tijd hun biedt. Die geïnspireerd worden door het stuurgroeprapport. Eindelijk gaat het weer eens over de basis van ons vak. Verloskundigen, die al jaren hun visie niet hadden bijgesteld, - want we deden het toch zo goed? - stellen zich nu de vraag: doe ik het nog wel goed? Wat moet ik behouden en wat moet anders? Op de ALV op 19 november a.s. nemen we als verloskundigen een besluit over de KNOV-visie op de aanbevelingen van de stuurgroep: is dit ÓNZE visie? Met een door de beroepsgroep gedeelde visie inspireren we onszelf maar ook onze partners, cliënten, kraamverzorgenden, huisartsen, gynaecologen, kinderartsen, zorgverzekeraars, politici en anderen. Angela Verbeeten [1]

‘Een Goed Begin; veilige zorg rond zwangerschap en geboorte’ is het rapport van

de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte dat op 6 januari 2010 is aangeboden aan demissionair minister Klink van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het rapport en de KNOV-visie zijn te vinden op http://www.knov.nl/voor-anderen/ pers/persberichten/eindadvies-stuurgroep-zwangerschap-en-geboorte-1/ ■


7


01-10-2010

09:04

Pagina 8

Waar zorg begint De Prinses Máxima afdeling in MCH Westeinde beschikt over acht moderne verloskamers, een kraam-, kinderen gynaecologieafdeling en een grote polikliniek. Met ons multidisciplinair team behandelen we de cliënten gastvrij en deskundig, in een prima collegiale sfeer, waarin ruimte is voor eigen initiatieven en ontplooiing.

In verband met de uitbreiding van ons team zoeken wij een ervaren tweedelijns verloskundige en een (net afgestudeerde) junior verloskundige die graag in de 2e lijn wil werken.

waar zorg vraagt

Tweedelijns verloskundige Als tweedelijns verloskundige bestaan je werkzaamheden uit het houden van spreekuren voor zwangeren met een medische indicatie. Je begeleidt de bevalling bij medisch geïndiceerde zwangeren en je maakt echo’s. Daarnaast geef je onderwijs aan arts-assistenten en co-assistenten en verwachten we van jou een actieve bijdrage aan de verdere opbouw van ons verloskundig team. Wij vragen een gediplomeerd verloskundige met BIG-registratie, relevante werkervaring en wij verwachten dat je zelfstandig partussen kunt begeleiden (onder eindverantwoordelijkheid van een gynaecoloog). Wij bieden je een dienstverband van 24-36 uur per week op basis van een jaarcontract en een salaris van maximaal 3.984,- bruto per maand (bij een 36-urige werkweek). Arbeidsvoorwaarden zijn conform de CAO Ziekenhuizen.

waar zorg vraag

Junior tweedelijns verloskundige Als junior tweedelijns verloskundige start je met een inwerkperiode (drie tot maximaal zes maanden) waarin je ruimte krijgt om steeds zelfstandiger te functioneren op de verloskamers. In je inwerkperiod zul je routine krijgen in het begeleiden van onze gemêleerde en som complexe tweedelijns patiëntenpopulatie. We ondersteunen je in het maken van beleid en het zelfstandig begeleiden van patiënten met een medische indicatie. Vervolgens wordt je ingewerkt op onze polikliniek. Wij vragen een Nederlands diploma Verloskunde, een BIGregistratie en relevante werken/of stage-ervaring. Wij bieden je een dienstverband voor 24 tot 36 uur per week op basis van een jaarcontract. Het salaris is conform aanloopschaal 59, max. 3.114 bruto per maand (bij een 36-urige werkweek) en arbeidsvoorwaarde conform de CAO Ziekenhuizen.

Meer informatie:

Reageren

Kijk voor de volledige vacatureteksten op www.werkenbijhetmch.nl Voor inhoudelijke vragen over de functie kan je contact opnemen met Eveline Perquin, senior verloskundige of Marloes Krom, zorgmanager, tel: 070-3302106.

Solliciteer direct op deze vacatures via www.werkenbijhetmch.nl

www.werkenbijhetmch.nl Medisch Centrum Haaglanden is het topklinisch opleidingsziekenhuis van de H i tt l ti MCH W t i d i d l ijdi bi t d


01-10-2010

09:04

Pagina 9

WETENSCHAP

Even aandacht voor … Moeder, of kind eerst? Het hoeft geen betoog dat de perinatale sterftecijfers belangrijk zijn en onze aandacht verdienen. Maar we moeten die cijfers niet als kapstok te gebruiken waar we alles aan ophangen. Zo lijkt het op dit moment of vrouwen slechts twee keuzes hebben: voor de baby veilige of voor haarzelf prettige geboorte. De eerste vindt zij bij de gynaecoloog, de tweede bij de verloskundige. Daarbij komt ook nog dat het lijkt, alsof elke perinatale sterfte die je zou kunnen voorkomen per definitie de moeite waard is, ongeacht hoeveel interventies met daarmee gepaard gaande maternale morbiditeit dit kost. Ik denk van niet. De wetenschappelijke balans die bij dit soort keuzes gevonden moet worden is zoek. Het wordt tijd dat we op wetenschappelijke wijze volstrekt duidelijk maken wat al die interventies voor vrouwen betekenen, op de korte en op de lange termijn. In de jaren zeventig van de vorige eeuw was de perinatale sterfte in Engeland hoog. Wat volgde was dat bevallingen werden verplaatst naar het ziekenhuis. Daarbij kwam veel monitoring tijdens de zwangerschap, veel inleidingen, active manage-

Eerdere uitgaven

ment of labour en een enorme medicalisering. Uiteindelijk is men hier in Engeland in de jaren negentig op teruggekomen, vooral onder druk van actieve consumen-

In eerdere uitgaven van ‘Even aandacht voor…’ kwamen de volgende onderwerpen aan de orde: - De gynaecoloog - De media - Centra voor Jeugd en Gezin - 12 maart 2010 - Allochtone vrouwen, hun zwangerschap en bevalling - Risico, angst en ons primitieve brein - Het bevalcentrum - Canada, Engeland, Nederland - Moeder, of kind eerst?

tengroepen. Vrouwen accepteerden de manier waarop ze moesten bevallen niet meer en eisten keuzevrijheid en een vrouwvriendelijker aanpak. Maar ook de zorgverleners zelf werden steeds minder enthousiast over de bijwerkingen van het interventionistische beleid dat leidde tot een enorme druk op het systeem. Nu voert de Engelse overheid een actief beleid om de thuisbevalling en de keuzevrijeheid voor vrouwen terug te brengen. Het active management of labour verdween en ook het inleiden van de baring bij 41 weken. Omdat het te medicaliserend werkt en niet evidence based is. In feite lopen we in Nederland 40 jaar achter en zijn we bezig de Engelse jaren zeventig te imiteren, met ook weer de sterftecijfers als aanleiding. Terwijl niet onderzocht is of de Nederlandse perinatale sterfte door extra interventies en montoring wel vermindert en ook niet wat deze, op de korte en langere termijn, betekenen in termen van gezondheidswinst of -verlies bij vrouwen. Kortom, er dreigen onvoldoende doordachte dingen te gebeuren die zeker op de langere termijn niet in het belang van vrouwen zijn. Als je zegt dat in het beste geval een interventie het voorkomen van maar een sterfgeval op de tienduizend behandelingen oplevert, dan is dat gelijk aan vloeken in de kerk, ‘want alle vrouwen willen alleen en vooral een gezonde baby, ten koste van alles ‘. Dus ook als dat heel veel onnodig ingrijpen met zich meebrengt. Mijn grootste probleem met de hele situatie is dat de wetenschappelijke onderbouwing voor alle gesuggereerde nieuwe aanpakken en interventies ontbreekt en dat getallen gemanipuleerd worden. En als er evidence is voor een bepaalde behandeling: hoeveel vrouwen mag je een heftige behandeling aandoen om een sterfgeval bij een baby te voorkomen? Het zou interessant zijn gezamenlijk te bedenken hoeveel vrouwen je een bepaalde interventie mag geven die de kans vergroot op psychische en fysieke maternale morbiditeit om één baby te redden. Dat soort discussies lijken we te moeilijk te vinden, dus die vragen worden niet gesteld.

Simone Buitendijk,

Waar we behoefte aan hebben, is een sterke onderzoeksagenda en middelen om

Buitengewoon hoogleraar

die snel en effectief te realiseren en waarbij op basis van de uitkomsten beslissin-

Eerstelijns Verloskunde en

gen worden genomen in het belang van kind EN moeder. En laten we stoppen

Ketenzorg, AMC/UvA & TNO

met dat gegoochel met cijfers. Het beeld wat dat oplevert, is vals. ■


9


01-10-2010

09:04

Pagina 10

WETENSCHAP

“Je loopt altijd achter een muur want je wilt niet dat iemand je ziet”. De belevingswereld van vaders in Ghana met een kind met sikkelcelziekte Suze Jans

De Ghanese verloskundige dr. Jemima DennisAntwi onderzocht in haar eigen land wat het voor vaders betekent om een kind te hebben met sikkelcelziekte: hoe gaan zij om met hun zieke kind en hebben zij last van stigmatisering? Zij was een belangrijke spreker op de internationale conferentie Sickle Cell: The next 100 Years, over sociaal wetenschappelijk onderzoek rondom sikkelcelziekte in Leicester, afgelopen april (zie kader).

presentatie van haar studie: “I will die today, I will die tomorrow”: Lay meanings of Sickle Cell Disease in Ghana. Tijdens haar werk als communicatieadviseur voor het neonatale screeningsprogramma in Ghana (en een aantal andere landen in Afrika), bracht zij veel tijd door in de polikliniek verloskunde en kindergeneeskunde en zag daar voornamelijk moeders. Zij vroeg zich af: “Waar zijn de vaders van kinderen met sikkelcelziekte?” Dennis-Antwi voerde een kwalitatieve en deels etnografische studie uit. Haar onderzoekspopulatie bestond uit 31 vaders van kinderen met sikkelcelziekte; zeven profes-

Promotieonderzoek

sionals uit de gezondheidszorg die vooral te maken had-

Jemima Dennis-Antwi uit Ghana is regionaal adviseur van

den met het neonatale screeningsprogramma op SCZ en

de International Confederation of Midwives (ICM) namens

negen moeders van kinderen met SCZ. Zij voerde diepte-

Engelssprekend Afrika. Zij is recent gepromoveerd op de

interviews uit en hield focusgroepsdiscussies om haar data

ervaringen van vaders met sikkelcelziekte. Toeval wil dat

te verzamelen. De voertaal was Engels en Twi (één van de

het onderwerp van haar onderzoek prachtig aansluit

belangrijkste dialecten in Ghana). Bij de analyse van de

bij deze speciale uitgave van het Tijdschrift voor Verlos-

data kwamen een aantal terugkerende onderwerpen of

kundigen over vaders: Zij sloot het congres af met een

thema’s naar voren. Die worden hieronder besproken.

Sikkelcelziekte (SCZ) behoort tot een groep ernstige

Belang van kinderen

erfelijke aandoeningen die ook bekend zijn onder de

Kinderen zijn erg belangrijk en onmisbaar voor Ghanezen;

verzamelnaam hemoglobinopathieën. Hemoglobino-

vrijwillige kinderloosheid is geen optie. Het krijgen van

pathieën (HbP-en) kennen een autosomaal recessie-

kinderen is een bewijs van fertiliteit, markeert de overgang

ve overerving. Zowel SCZ als thalassemie (eveneens

naar volwassenheid en zorgt voor verplichte verbindingen

een HbP), zorgen voor aanzienlijke morbiditeit bij

en verantwoordelijkheden tussen mannen en vrouwen.

patiënten vanaf de zuigelingenleeftijd. De gemiddelde

Sikkelcelziekte was in de onderzoeksgroep van Dennis-

levensverwachting in Nederland is 45 jaar.

Antwi geen reden om geen kinderen te krijgen:

Behandeling in een zo vroeg mogelijk stadium is van

“De belangrijkste reden om te trouwen was het hebben

groot belang om vroege sterfte en overige compli-

van een partner om kinderen te krijgen. Het krijgen van

caties zoveel mogelijk te vermijden. Afhankelijk van

kinderen is van groot belang vanwege de verwachting

etnische afkomst, komt dragerschap van hemoglobi-

dat ik voor deze kinderen zal zorgen totdat zij tot

nopathie bij 1:7 tot 1:25 mensen in Nederland voor

verstandige volwassenen zijn opgegroeid en op hun

en jaarlijks worden ongeveer 60 kinderen geboren

beurt voor mij zullen zorgen als ik oud ben. Dit is niet

met SCZ of thalassemie [Peters et al, 2009; Giordano

veranderd ondanks dat ik nu een kind heb met sikkel-

& Harteveld, 2006].

celziekte” [vader van een kind met SCZ].

Betekenis van ziekte Suze Jans is verloskundig onderzoeker aan de VU; haar promotie-

Vaders zien ziekte wel als de vijand van de mensheid:

onderzoek richt zich op de screening van hemoglobinopathieën

“Je kunt niet vol zelf vertrouwen naar buiten treden.

10



01-10-2010

09:04

Pagina 11

WETENSCHAP Je loopt altijd achter een muur want je wilt dat niemand

familie veroorzaakt. De Ogbanje zou doelbewust dood

je ziet. Dat is ziekte”. [65-jarige vader van vijf kinderen

gaan (meestal voor de puberteit) om dan weer terug te

waaronder drie met SCZ, waarvan er twee zijn overleden].

komen om de cyclus te herhalen en de familie opnieuw

“Sikkelcelziekte is bloed dat slaapt in de bloedvaten”

problemen en verdriet te bezorgen. Het zou het concept

[een vader].

van erfelijkheid van SCZ kunnen verklaren. Soms wordt

Interessant is dat veel ouders sikkelcelziekte zien als een

vrouwelijke genitale verminking gebruikt om van de kwade

soort reuma dat gekarakteriseerd wordt door een onop-

geest af te komen (zie ook: www.fgmnetwork.org).

houdelijke, knagende pijn die ahotutuo wordt genoemd,

“Als je naar hun uiterlijk kijkt dan lijken zij en de jongen

letterlijk `pijnlijk lijf' in Twi. Dennis-Antwi identificeert dit

die dood ging zoveel op elkaar. Als je in reïncarnatie

met het thema: “Ziekte die gekocht kan worden”, omdat

gelooft, dan zou ik zeggen dat ze de gereïncarneerde

de aandoening wordt gezien als een spirituele ziekte, ver-

versie is van de jongen met het verschil dat ze niet zo

oorzaakt door een vijand: “SCZ wordt vaak gezien als een

slim is” [een vader].

spirituele ziekte, Nto yare [dit betekent letterlijk ‘gekochte

Een volgend thema is dat van “De vroege dood”: SCZ

ziekte’ in het Twi]. Een ziekte die je vijand spiritueel koopt

wordt als een spirituele ziekte ervaren. Kinderen worden

en in je kind plant, zodat het zorgt voor jouw mislukking,

daarom vaak gezien als vertegenwoordigers van een uit-

zodat je nooit succes zult hebben” [een moeder].

gestelde dood. Het kind is niet bij de geboorte overleden

Een ander terugkomende onderwerp in de interviews

maar gaat later alsnog dood en het is onzeker wanneer dat

was ‘de herhalende doodsoorzaak’. SCZ wordt ook

gebeurt. Een sikkelcelcrisis (zie kader) komt meestal plotse-

gezien als een traditionele manier van wraakneming van

ling op en is uitermate ernstig. Hierdoor zijn termen ont-

de kwade geest Ogbanje, die in een repeterende cyclus

staan zoals ony keye ba, wat zoveel betekent als “hij of

van geboorte, dood en hergeboorte problemen in de

zij die niet zou leven”. Of: Ene mawu, eneokeyena mewu: “Misschien ga ik vandaag dood, misschien ga ik morgen

De conferentie ‘Sickle Cell: The next 100 Years’ werd

dood”.

georganiseerd door de De Montfort University in Leicester (Groot Brittannië). Daar leidt professor

Bij sikkelcelziekte kunnen de kleine bloedvaten

Simon Dyson een onderzoeksgroep die onderzoek

verstopt raken (vaso-occlusie) waardoor diverse

doet naar de sociale en ethische aspecten rondom

weefsels ischaemische schade oplopen. Dit gaat

hemoglobinopathieën. Er is onder andere veel aan-

gepaard met koorts en hevige pijn: een zogenaamde

dacht voor stigmatisering van mensen die sikkelcel-

sikkelcelcrisis. Acute infarcten kunnen in vrijwel elk

ziekte hebben of drager hiervan zijn. Uit diverse

weefsel permanente en progressieve schade veroor-

landen waren onderzoekers en vertegenwoordigers

zaken (zie ook: www.erfelijkheid.nl).

van diverse beroepsgroepen uit de gezondheidszorg aanwezig, waaronder ook verloskundigen. De Nederlandse delegatie bestond uit zes onderzoekers,

Kosten

die gezamenlijk acht presentaties gaven.

Chronische ziekten en handicaps kunnen beiden een aan-

Verloskundigen spelen in een aantal landen een

zienlijk financieel probleem zijn voor families in Ghana.

belangrijke rol in de voorlichting over hemoglobino-

“Het financiële probleem” is dan ook een van de thema’s

pathieën tijdens het preconceptieconsult, de prena-

die Dennis-Antwi vond: De kosten van de benodigde zorg

tale zorg en bij het informeren over de neonatale

zijn veelal onbetaalbaar: “Ze noemen mijn kind Sika be

screening. In Engeland, Frankrijk, Italië, Cyprus,

sa, dat betekent “geld verdwijnt” [een vader].

Iran en Canada bestaan uitgebreide screenings-

“Als ouders geven we zoveel geld uit aan medicijnen,

programma's op hemoglobinopathie waar niet

maar ons kind wordt steeds meer misvormd en gaat dan

alleen postnataal maar ook standaard preconcep-

dood. Dat vind ik heel erg” [een vader].

tioneel en tijdens de zwangerschap screening op hemoglobinopathie wordt aangeboden. In Nederland

Stigmatisering

bestaat op dit moment geen uitgebreid screenings-

Sommige ouders schamen zich ook voor het gedrag

programma voor (dragerschap op) HbP. Sinds 2007

van hun kind of hoe hun kind eruit ziet. Dit wordt aan-

wordt via de hielprik op SCZ gescreend waarbij dra-

gegeven met het thema “Stigmatisering”

gerschap als onbedoelde nevenbevinding wordt

“De meeste mensen zeggen dat als je SCZ hebt, dat je

gevonden. Onder andere hierdoor is de discussie

niet lang leeft […]. Maar ik geloof dat het mogelijk is lang

over het al dan niet invoeren van een dergelijk pro-

te leven. Wat ik veel erger vind is dat ze [de kinderen] zo

gramma weer hernieuwd [Cornel et al, 2009].

lelijk en onooglijk zijn. Als het kind dood moet gaan en dat rustig doet zonder dat het lelijk is, dan vind ik dat TvV oktober 2010 • KNOV

11


01-10-2010

09:04

Pagina 12

WETENSCHAP dragelijker dan een ziekte die je uiterlijk vernietigt en je dan [nogmaals] dood maakt. Je lichaam wordt misvormd en dan ga je dood. Het is oneerlijk en het is iets dat ik

Zo vader zo baby?

heel erg vind” [een vader]. Dennis-Antwi vertelt dat patiënten met SCZ in Afrika veelal

Brigitte Tebbe

last hebben van chronische vergroting van de milt waardoor hun buik er permanent gezwollen uitziet. Dit wordt gezien als een zogenaamde `heksenketel'. Ook hebben deze kinderen vaak vooruitstekende tanden, gele ogen of een afwijkend skelet ten gevolge van botinfarcten. Daarbij kan het gebeuren dat kinderen gezien worden als de veroorzaker van hun eigen ziekte. Stigmatisering is dan het gevolg.

Betrekken van vaders De gevonden thema's reflecteren de dagelijkse uitdagingen

Wat dragen vaders bij aan perinatale uitkomsten? In vergelijking tot de hoeveelheid studies die er naar maternale invloeden is uitgevoerd, is deze vraag amper aan bod gekomen. De Canadese arts Prakesh Shah voerde als eerste een systematic review uit [Prakesh S. Shah, 2010], die licht op werpt op de relatie tussen vaderlijke factoren en prematuriteit, laag geboortegewicht en dysmaturiteit.

waar vaders van kinderen met SCZ en hun gezinnen mee te maken hebben. Het screeningsprogramma voor SCZ

Prematuriteit, lage geboortegewichten en dysmaturiteit*

wordt de komende jaren verder uitgebreid in Ghana. Het

komen ook in geïndustrialiseerde landen met goede

is van belang dat professionals in de kliniek (zoals artsen

medische voorzieningen veel voor. Ze hebben grote

en verloskundigen) zich bewust zijn van de problemen en

consequenties, voor zowel het individu, het gezin als de

zorgen die de ouders van kinderen met SCZ bezighouden.

maatschappij. Er zijn aanwijzingen dat deze complicaties

Naast screening en vroege diagnose, is het van belang dat

samenhangen met familiaire factoren. Tot nu toe zijn

er adequate informatie en publieksvoorlichting beschikbaar

vooral de maternale determinanten daarvan bestudeerd.

komt voor de algemene bevolking, aldus Dennis-Antwi.

Prakesh Shah nam de eerste stap om de paternale deter-

Het betrekken van vaders bij screening op SCZ is voor het

minanten ervoor te identificeren. Hij selecteerde voor

welslagen van een programma van uitermate groot belang.

deze review een aantal factoren uit de literatuur: leeftijd,

Maar dat niet alleen. Als vaders betrokken worden, zal

lengte, gewicht/BMI, geboortegewicht, beroepsmatige

de zorg voor de zieke kinderen hopelijk verbeteren en

expositie aan toxische stoffen, opleidingsniveau en

mogelijk meehelpen aan het verminderen van de stigma-

alcoholgebruik. Etniciteit werd als factor geëxcludeerd

tisering waaronder deze kinderen (en hun families) lijden.

voor deze literatuurstudie, vanwege de ‘complexe inter-

Zes procent van de kindersterfte in de wereld wordt ver-

actie met maternale factoren’. Ook roken kwam niet in

oorzaakt door hemoglobinopathie, zo stelt Dennis-Antwi.

aanmerking als factor; differentiatie tussen vader en

Het verminderen van kindersterfte is millennium doel

andere rokers uit de omgeving zou niet mogelijk zijn.

nummer vier. Daarom is ook vanuit dit (internationale)

Prakesh Shah stelde zijn systematische review samen

perspectief aandacht voor SCZ op zijn plaats. ■

op basis van 38 studies. Hij includeerde cohortstudies en case-controlestudies. Het risico op vertekening van

Referenties

de geïncludeerde studies werd laag tot matig ingeschat.

Cornel MC, Detmar S, Plass AMC, Moerman D, Waarlo AJ, de Kinderen

Vrijwel alle studies corrigeerden voor confounders. Door

M, Giordano PC. (2009) Breder screenen op hemoglobinopathie. Medisch Contact nov 3; (45):1874-77.

klinische heterogeniteit van de studies, vooral veroorzaakt

Giordano PC, Harteveld CL. (2006) Preventie van erfelijke hemoglobino-

door verschillen in inclusiecriteria en correctie voor con-

pathieen in Nederland. Ned Tijdschr Geneesk 150(39):2137-41.

founding, kon echter geen meta-analyse worden uitge-

Peters M, Appel IM, Cnossen MH, Breuning-Broers JM, Neijboer H. (2009).

voerd.

Sikkelcelziekte in de hielprikscreening.I. Ned Tijdschr Geneesk mei 2; 153(18):854-7.

De lengte van vaders heeft een significante correlatie

www.erfelijkheid.nl (bezocht: juni 2010)

met het geboortegewicht, blijkt uit alle tien studies die

www.fgmnetwork.org (bezocht: mei 2010)

op dit punt werden beoordeeld. Het verschil in geboortegewicht van kinderen van lange (>1.90m) versus kleine

Referenties

vaders (<1.70m) bedroeg circa 125-150 gram. Volgens

Prakesh S. Shah, Knowledge Synthesis Group on determinants of

Prakesh Shah is het effect van genetische origine.

preterm/low birthweight births. Paternal factors and low birthweight,

Het eigen geboortegewicht van de vaders blijkt wel

preterm, and small for gestational age births: a systematic review.

invloed te hebben op het geboortegewicht van kinderen.

American Journal of Obstetrics and Gynecology 2010;202(2):102-123 * In deze studie is prematuriteit gedefinieerd als <37 weken,een laag

Vaders met een laag geboortegewicht (<2.5 kg) hadden

geboortegewicht als <2500 gram en dysmaturiteit als een gewicht <10e percentiel)

12


Brigitte Tebbe is verloskundige en lid van de redactie


01-10-2010

09:04

Pagina 13

WETENSCHAP

Referaat een grotere kans op een kind met een laag geboorte-

dan 20 jaar of ouder zijn dan 40 hebben een 15-30%

gewicht. Eén studie uit de review geeft hiervoor relatieve

verhoogd risico om een kind met een laag geboorte-

risico’s van 1.2 (bij blanke vaders) tot 1.3 (bij zwarte vaders)

gewicht te krijgen. De biologische verklaring voor de

aan. Omgekeerd, als het geboortegewicht van de vader

associatie met leeftijd is, dat er meer kans is op genetische

normaal was, kregen zij minder vaak te kleine kinderen.

mutaties, zowel bij tienervaders als bij oudere mannen.

Het effect lijkt op dat van het maternale geboortegewicht.

De leeftijd van de vader heeft geen relatie met dysmatu-

Er zijn elf studies geïncludeerd naar de effecten van

riteit of vroeggeboorte.

werkomstandigheden van de vader op de geboorte-

Of er een verband bestaat tussen vaderlijk gewicht/BMI

uitkomsten. De meest opvallende verbanden vond Shah

en geboortegewicht blijft voorlopig de vraag. Twee

bij blootstelling aan lood, straling en minerale stoffen.

studies rapporteerden een significante toename in

Blootstelling aan lood gedurende een langere periode

geboortegewicht van 75-100 gram in de hoogste cate-

(>5 jaar) zou volgens twee cohortstudies geassocieerd

gorieën van vaderlijk gewicht/BMI (>110 kg en BMI>23).

zijn met een laag geboortegewicht en vroeggeboorte.

In de overige studies werden geen significantie verschillen

Een andere studie geeft een associatie weer tussen bloot-

aangetroffen. Er zijn grotere studies nodig om eventuele

stelling aan een grote hoeveelheid lood en een laag

verbanden te verifiëren.

geboortegewicht ( OR 4.7 95% CI:1.1-20.2).

Een verband tussen alcoholgebruik van de vader en

Proefdierstudies hebben dit effect van lood op de foetus

geboortegewicht of zwangerschapsduur is niet duidelijk

bevestigd. Eén grotere cohortstudie laat een significant

aangetoond. Eén kleine cohortstudie (n=377) laat een

verband zien tussen dysmaturiteit en paternale bloot-

gemiddelde gewichtsreductie van 200 gram bij de

stelling aan benzeen, chromium en andere minerale

geboorte zien bij vaders die regelmatig alcohol drinken,

stoffen. Het risico van dysmaturiteit is hierbij verhoogd

ten opzichte van vaders die weinig drinken. Bij andere

met 30-60%. Ook werd een verband aangetoond tussen

studies werd de associatie niet teruggevonden.

prematuriteit en blootstelling aan röntgenstraling.

Prakesh Shah heeft met dit literatuuronderzoek een

Blootstelling aan dioxine is niet gecorreleerd aan geboorte-

aantal waarschijnlijke determinanten blootgelegd waar-

gewicht of vroeggeboorte. Prakesh Shah interpreteert

mee in de praktijk rekening gehouden kan worden,

deze categorie studies voorzichtig. De meetmethoden

zoals de invloed van een zeer jonge of oudere leeftijd

van de duur en de intensiteit van de blootstelling vindt

van vaders, van het vaderlijke lage geboortegewicht, de

hij onvoldoende gedetailleerd gerapporteerd. Ook is

qua lengte kortere vaders en het lage opleidingsniveau.

nergens vastgesteld in hoeverre de vaders beschermende

Maar al met al is het bewijs voor de meeste verbanden

maatregelen hadden genomen. Het is denkbaar dat

tussen vaderlijke factoren en dysmaturiteit, geboorte-

ascertainment bias (valse resultaten op basis van een

gewicht of zwangerschapsduur nog aan de magere kant.

niet-random gekozen steekproef) is opgetreden en de

Redacteuren van het American Journal of Obstetrics and

kans is op misclassificaties en recall bias is groot bij dit

Gynecology, waarin de review is gepubliceerd, hadden

type studies, stelt hij.

terecht pittige kritiek op het ontbreken van aandacht

Twee studies laten zien dat het opleidingsniveau van de

voor de psychosociale determinanten. Vaders oefenen

vader invloed heeft op het risico van premature geboorte

door de mate van betrokkenheid, hun werksituatie en

of een laag geboortegewicht (<2500 gram). Vaders die

hun gedrag grote invloed uit op de psychische gesteld-

hooguit basisonderwijs hadden genoten, kregen vaker

heid van hun zwangere vrouwen en hebben zo indirect

lichte kinderen dan vaders met een hogere opleiding,

invloed op de geboorteuitkomsten, stellen zij. De psycho-

OR 1.53; 95%CI 1.51-1.55. Het percentage preterme

sociale invloeden van vaders hangen sterk samen met

geboorten is bij deze groep mannen verhoogd ten

raciale verschillen.

opzichte van de groep mannen met een HBO of WO

Het grootste mankement is dat vrijwel alle informatie

opleiding, respectievelijk 9.3% en 6.3%. Het opleidings-

afkomstig is uit dossiers van moeders, stelt Prakesh Shah.

niveau van de vader is mogelijk een marker voor andere

En geen enkele studie ging vergezeld van objectieve

gezondheidsdeterminanten, zoals armoede, ongunstige

vaderschapstesten. De belangrijkste conclusie van deze

thuissituatie en daarmee samenhangende stress, stelt

review is dan ook dat er niet alleen betere en omvang-

Prakesh Shah.

rijkere studies nodig zijn, maar ook dat informatie over

De relatie paternale leeftijd en laag geboortegewicht

vaders in de toekomst rechtstreeks wordt gehaald uit

verloopt in een U-vormige curve. Vaders die jonger zijn

de meest betrouwbare bron: vader zelf. ■ TvV oktober 2010 • KNOV

13

01-10-2010

09:05

Pagina 14

*Gebaseerd op een klinische test waarin sequentieel kolven (per borst) werd vergeleken tussen de Philips AVENT handkolf en de Egnell Ameda Elite elektrische kolf.


Geïnspireerd door de natuur. Onze handkolf heeft zorgvuldig ontworpen kussentjes die de natuurlijke zuigreflex van een baby nabootsen en is zo effectief dat hij meer melk kan afkolven dan een elektrische pomp van ziekenhuiskwaliteit.* Onze kolven maken deel uit van een breed gamma aan Philips AVENT borstvoedingsproducten. Door Philips AVENT aan te bevelen helpt u moeders om langer comfortabel en efficiënt borstvoeding te geven. www.philips.nl/AVENT


01-10-2010

09:05

Pagina 15

WETENSCHAP

Genegeerd verdriet Een explorerend onderzoek naar de sociale constructie van miskraam en doodgeboorte, vanuit het perspectief van de man Stephanie Bergman-Agteres, medisch antropoloog en socioloog

Zwangerschapsverlies is een thema dat in de praktijk en onderzoek vooral gericht is op de beleving van de vrouw. De impact die deze gebeurtenis heeft op de man wordt nauwelijks behandeld in de wetenschappelijke literatuur [McCreight, 2004]. In dit artikel worden de bevindingen gepresenteerd van een explorerende sociaalwetenschappelijke studie naar de beleving en betekenisgeving van zwangerschapsverlies, vanuit het perspectief van de man. Hierin speelt de visualisering van het ongeboren kind, door middel van echoscopie, een belangrijke rol.

van mannen ontbreken [McCreight, 2004: 346]. Er zijn maar weinig situaties waarin mannen hun verhaal kunnen doen en hun emoties kunnen uiten. Dit onderzoek richt zich daarom juist op de beleving van de man: hoe mannen een miskraam of doodgeboorte ervaren en hoe deze ervaringen in de huidige Nederlandse samenleving worden geconstrueerd. Een miskraam of doodgeboorte is een persoonlijke ervaring en de manier waarop het verlies van het ongeboren kind wordt ervaren hangt af van de sociale werkelijkheid waarin men leeft. Hiermee wordt bedoeld dat de waarnemingen van de werkelijkheid, aangaande zwangerschapsverlies, gekleurd zijn door onder andere hun eigen ervaringen en de heersende opvattingen over mannelijkheid, vaderschap en zwanger-

De marginale positie van de man

schap/zwangerschapsverlies in de huidige Nederlandse

Bij het verlies van een ongeboren kind, hebben veel vrou-

samenleving. Het onderzoek beoogt bij te dragen aan

wen het gevoel een deel van zichzelf verloren te hebben.

meer erkenning voor de betekenis van het verlies voor

Omdat de vrouw het kind in wording heeft gedragen

mannen en hun rouwen verwerkingsproces [Robinson

wordt veelal aangenomen dat het verlies van een kind in

et al., 1999].

de baarmoeder meer impact heeft op moeder dan op de vader [Brier, 2008]. Doordat miskramen en doodgeboortes

Methode van onderzoek

als vrouwelijke aangelegenheden worden beschouwd,

Dit explorerende veldonderzoek is kwalitatief van aard en

voelen mannen zich vaak buitengesloten en vertonen zij

op microniveau gericht. In 2009 is dit onderzoek uitge-

onverwerkte emoties. Veel mannen merken dat mensen

voerd in het kader van de masteropleiding Medische

in hun omgeving het onderwerp vermijden en hun

Antropologie en Sociologie aan de UvA. Er zijn bij veertien

verdriet negeren [McCreight, 2004]. Daarnaast ervaren

mannelijke respondenten semi-gestructureerde diepte-

mannen dat zorgverleners hen een marginale rol toe-

interviews afgenomen. De respondenten zijn in eerste

kennen terwijl mannen toch de meest verantwoordelijke

plaats geselecteerd op basis van specifieke kenmerken:

taken op zich nemen na miskraam of doodgeboorte

het hebben beleefd van een miskraam of doodgeboorte,

[Peppers & Knapp 1980; Theut et al., 1990]. Zo informeren

het wonen in Nederland en het samenwonen met de

mannen in de meeste gevallen de familie en vrienden

partner die in die tijd zwanger was. De respondenten

over de gebeurtenis en regelen de meeste mannen,

werden gedeeltelijk geworven vanuit de eigen omgeving

wanneer hier sprake van is, de begrafenis of crematie.

van de onderzoeker. Ook vond werving plaats via de

McCreight komt tot de conclusie dat maatschappelijke

organisatie FIOM en via geplaatste oproepen op web-

erkenning en legalisering van de rechten en de emoties

sites, die zich richten op zwangerschapsverlies. De mannelijke respondenten hebben allemaal een Nederlandse

S.N. (Stèphanie) Bergman-Agteres MSc , afgestudeerd in de medische

nationaliteit, komen uit verschillende delen van

antropologie en sociologie (UvA).

Nederland en variëren in leeftijd van 31 tot en met 46 jaar.

Dit artikel is geschreven naar aanleiding van het uitgevoerde

Vijf respondenten hebben een doodgeboorte mee

masteronderzoek in 2009. De gehele masterscriptie online te lezen

gemaakt, zes respondenten hebben een of twee mis-

via link: http://dare.uva.nl/document/167092 (Scripties UvA Online)

kramen beleefd en drie mannen hebben herhaaldelijke (drie of meer) miskramen ervaren. Bij tien respondenten

Correspondentie: [email protected]

ging het hier om de eerste zwangerschap. De interviews TvV oktober 2010 • KNOV

15


01-10-2010

09:05

Pagina 16

WETENSCHAP vonden plaats bij de respondenten thuis. Bij acht van de

Toen zei ze (de gynaecoloog): ‘ik vermoed dat één

interviews was de partner van de man aanwezig. Er werd

van de twee is overleden.’ Dat is vrij heftig om mee

gebruik gemaakt van een topiclijst. De vragen in de topic-

te maken. Op dat moment geloof je het niet, dringt

lijst zijn ingedeeld in de volgende categorieën: ‘algemeen’

het niet tot je door en denk je: ach, er zal nog wel

(vragen rondom de gebeurtenis zelf), ‘betrokkenheid

een hartje kloppen...

zwangerschap’ (vragen rondom de betrokkenheid van de

[respondent D, doodgeboorte na 36 weken zwanger-

man bij de zwangerschap en de invloed van echoscopie

schap]

op de beleving), ‘opvattingen over vaderschap en identiteit’ (vragen over het gevoel van vaderschap, identiteit en

De respondenten hadden het gevoel een leek te zijn in

de rolverdeling man/vrouw) en ‘omgaan met het verlies’

het bekijken van de embryo of foetus op de echo.

(vragen over de inhoud van het verlies en de manier van

Wanneer de verloskundige interpreteerde dat er iets fout

verwerking). Aanvullend zijn er drie maatschappelijke

was met het kindje, konden zij dit met moeite zelf zien

werkers van de organisatie FIOM geïnterviewd, om inzicht

en onderkennen. Daarom hadden zij vaak in eerste

te krijgen in de praktijksituatie. Deze gesprekken vonden

instantie, bij een negatieve uitslag van de echo, het

plaats in de FIOM-vestigingen. Alle interviews zijn met

gevoel dat de verloskundige het fout had gezien of fout

een voicerecorder opgenomen en uitgeschreven. Later

had geïnterpreteerd.

zijn deze interviews gecodeerd met behulp van Atlas Ti. Naast de interviews, werden ook bestaande bronnen

De verloskundige kwam er dus achter dat het hartje

bestudeerd zoals internetfora, persoonlijke documenten

niet meer klopte. We werden die middag gelijk

en artikelen.

doorgestuurd naar het ziekenhuis voor onderzoek. Toen we in de auto zaten hadden we nog hoop en

Bevindingen

dachten we: misschien heeft de verloskundige het

Visualisering door middel van echoscopie

verkeerd en heeft ze het niet goed gezien. Bij de

De meeste mannelijke respondenten waren aanwezig

gynaecoloog bleek echter dat het kindje was

tijdens de echoscopische onderzoeken. Zij definieerden

gestorven. De mannelijke gynaecoloog zei tot twee

deze momenten, bij een positieve uitkomst van de echo,

keer:‘Oh dit is niet goed’. Toen moest ik zelf vragen:

als ‘belangrijk’ en ‘bijzonder’, omdat het hun evenveel

‘Betekent dit dat ons kindje is overleden?’, waarop

kennis verschafte over de situatie van het ongeboren

de gynaecoloog antwoordde: ‘Ja’. Op dat moment

kind als de vrouw. Daarvoor was de groei en het gedrag

barstten we beiden in tranen uit.

van de foetus voornamelijk gebaseerd op de waarneming

[respondent M, doodgeboorte na 36 weken]

van de vrouw. Door middel van echoscopie is de foetus ook waarneembaar voor mannen [Rapp, 2000]. Dit heeft

De meeste mannen gaven aan dat visualisering van het

als gevolg dat mannen zich meer betrokken voelen bij de

ongeboren kind, door het zien van echo's, zorgde voor

zwangerschap.

het ontstaan van een werkelijke, emotionele band met het ongeboren kind. Het ongeboren kind kreeg door

Als je een kindje op een echo ziet bewegen, is dat

visualisering steeds meer een eigen persoonlijkheid en

wel heel bijzonder. De echo die ik erg indrukwek-

werd door de respondenten gezien als een levend kind.

kend vond, bij 8/9 weken.. dat je voor het eerst echt

Uit het onderzoek bleek de mate van emotionele binding

ziet dat het een poppetje is, een heel klein wezentje

sterker worden, wanneer er meerdere ‘vroege ontmoe-

dat er uit ziet als een knuffelbeertje. Dat vond ik wel

tingen’, door middel van echoscopie, plaatsvonden. Hier

echt bijzonder. Een minibabytje.

is sprake van 'verpersoonlijking van de foetus' door echo-

[respondent E, doodgeboorte na 22 weken]

scopie [Sanger, 2008; Layne, 2003].

De meeste mannen hadden voorafgaand aan de eerste

Kijk, je hebt op een gegeven moment elke week een

echo positieve verwachtingen van het onderzoek.

afspraak. Dus je ziet ze eigenlijk elke week op het

Wanneer uit de echo echter bleek dat er iets fout was

laatst... De eerste echo's zijn toch wel heel bijzonder,

met het kind in wording en de echo een onverwachte

als je voor het eerst je kindje ziet. De laatste twee

uitkomst had, leidde dit bij de respondenten vaak tot

maanden krijg je elke week een echo. Dan denk je:

gevoelens van verdriet en boosheid. Hier ging vaak een

dan ben je bevoorrecht dat je een tweeling hebt,

gevoel van ongeloof aan vooraf.

want je mag elke week je kinderen zien! [respondent D, doodgeboorte van één kindje van de tweeling na 36 weken zwangerschap]

16



01-10-2010

09:05

Pagina 17

WETENSCHAP Visualisering na zwangerschapsverlies

Het vaderschapsgevoel groeide naarmate de tijd van

In geval van een vroege miskraam is het vaak onmogelijk

zwangerschap vorderde en de buik van de vrouw groeide.

om de vrucht nog te zien. De vrucht is dan nog erg klein

Echomomenten versterkten onder andere dit vader-

en gaat bij de 'bevalling' dikwijls ongemerkt tijdens de

schapsgevoel. Na een miskraam was het voor veel

bloedingen mee het toilet in. De respondenten die een

respondenten moeilijk om zichzelf de status van vader

vroege miskraam hadden mee gemaakt, ervoeren deze

toe te kennen. De ongrijpbaarheid van de situatie en

gebeurtenis vaak als ongrijpbaar. Zij hadden er moeite

de korte duur waarin het vaderschapsgevoel zich heeft

mee om hun verdriet en verlies een plaats te geven en

kunnen ontwikkelen, bemoeilijkten de vader-identiteit.

hadden vaak vragen rondom de identiteit van het ongeboren kind: ‘Was er dan al wat?’, ‘Heeft het ooit geleefd?’

Maar we spraken eens iemand en die zei: je bent

Mannen die een late miskraam of doodgeboorte hebben

eigenlijk vader. Je hebt een kindje in de hemel. Maar

mee gemaakt, hebben vaak wel de mogelijkheid gehad

eigenlijk voel je je helemaal niet echt vader. Dat is zo

om de overleden foetus na de bevalling te zien. Bij de

iets aparts. Dat kan ik nog moeilijk vatten. Het heeft

bevalling was er dan vaak al sprake van een 'minimensje'

eigenlijk nog geen leven gekend.

(zoals veel respondenten het noemen). Deze mannen

[respondent N, miskraam na 13 weken zwangerschap]

ervoeren nadien grote bewustwording van het verlies en omschreven het verlies als het verlies van een persoon:

Bij een doodgeboorte heeft de foetus al meer een eigen

het verlies van 'hun kind'. Het verdriet werd door de

identiteit, wat het gevoel van vader-identiteit vergroot.

respondenten groter ervaren wanneer ze de overleden

Bij de bevalling van een doodgeboren kind voelt de man

foetus als een persoon identificeerden.

zich aan de ene kant blij en trots, omdat hij vader was geworden. Aan de andere kant was er ook veel verdriet

Ja, ik heb het bekeken. Je bent heel erg verdrietig...

en pijn, want het kind leefde niet. De respondenten in

Het was gewoon een mensje en het ademde en

dit onderzoek bevestigden de beperkte maatschappelijke

bewoog. Het had gewoon alles: nageltjes, handjes.

erkenning voor hun vaderschap na het overlijden van het

[respondent H, miskraam na zestien weken zwanger-

ongeboren kind. Dit is vooral het geval bij miskramen.

schap]

Een miskraam is voor de omgeving namelijk nog niet zo concreet. De status van vaderschap is hier dubbelzinnig

Toen we het ziekenhuis in gingen, hadden we zoiets

te noemen. Maatschappelijke erkenning voor vaderschap

van: Het moet er uit, we willen het niet zien. We

na zwangerschapsverlies blijkt groter te zijn na een dood-

willen hier zo snel mogelijk weer overheen zijn.

geboorte dan na een miskraam. Het ritueel van begraven

Achteraf kun je je bijna niet voorstellen dat dat je

of cremeren vormt hierin een belangrijk onderdeel.

eerste reactie is. Maar het ziekenhuis zei wel: denk

Dan wordt het verlies namelijk gezien als social event,

er wel goed over na en je gaat er maar 1x doorheen.

verbonden aan rituelen [Cecil, 1996,p1].

Daar hebben we toen ook wel naar geluisterd... Het was helemaal een perfecte baby, het had alles,

Mensen willen wel dat het gauw weer goed is. Zo

alleen zo klein.

van: ‘nou is het wel klaar’. De mensen om ons heen

[respondent E, doodgeboorte na 25 weken]

waren best hard. En daar word je zelf ook wel een beetje hard van.

Vaderschap en maatschappelijke erkenning

[respondent I, twee miskramen: na 9 en 11 weken]

De meeste respondenten voelden zich na de miskraam of doodgeboorte in hun hart werkelijk vader van het vroeg-

Ik heb de reacties van omgeving vooral als positief

tijdig overleden kindje. Toch was het voor veel mannen

ervaren. Na het overlijden en de begrafenis is er veel

lastig dat zij het vaderschap, in dit geval, nooit in werke-

begrip en liefde gekomen vanuit mijn omgeving.

lijkheid hebben kunnen uitoefenen.

De familie gaat ook nog regelmatig naar het grafje. [respondent D, doodgeboorte na 36 weken]

Het was toch de eerste. Onze oudste zoon is eigenlijk gewoon de tweede. Het heeft natuurlijk geleefd

De rol van sterke man

en ik geloof dus dat het geleefd heeft en dat het

De nog altijd geldende maatschappelijke norm dat de

jouw kindje mocht zijn. En ja, wat er ook is gebeurd

man sterk moet zijn voor de vrouw blijkt te overheersen

en waar het ook is op dit moment. Het zij zo. Ik zeg

in de manier waarop mannen en vrouwen omgaan met

in dit geval ook altijd: ik heb vijf kinderen.

zwangerschapsverlies. De respondenten hadden het

[respondent J, miskraam na 9 weken zwangerschap]

gevoel dat zij hun vrouw moeten ondersteunen in hun verdriet. Ook relativeerden zij hun eigen verdriet, in TvV oktober 2010 • KNOV

17


01-10-2010

09:05

Pagina 18

WETENSCHAP vergelijking met het verdriet van de vrouw. De meeste

Dat vond ik wel fijn... ja. Gewoon een schouder om

respondenten zetten hun eigen verdriet na zwanger-

op te leunen, zeg maar. Zo heb ik dat ervaren.

schapsverlies opzij, gingen kort na het verlies weer aan

[vrouw respondent A]

het werk of verwerkten de gebeurtenis op momenten dat zij alleen waren.

Nabeschouwing Dit onderzoek heeft een explorerend karakter en is uitge-

Ja, het is ook wel dubbel... in de zin van: daar ga ik

voerd in drie maanden. Het geeft slechts beperkt inzicht

nou een paar dagen voor vrij nemen ofzo. Bij wijze

in de sociale constructie van miskraam en doodgeboorte

van spreken zit je de volgende dag zo weer in de

vanuit het perspectief van de man, in de huidige

auto naar je werk. Ik denk ook dat ik in die periode

Nederlandse samenleving. Het zou interessant zijn om

nog niet zover was, dat ik dacht van: daar gun ik

in vervolgend onderzoek in te gaan op de rol van de

mezelf een paar dagen vrij voor. En nou ja, ik denk

medische wereld en de maatschappelijke hulpverlening

dat dan automatisch de aandacht gericht is op de

in de sociale constructie van zwangerschapsverlies. In de

vrouw, die weer moet ontzwangeren. Dat is ook een

interviews met de mannen (en hun partners) kwam

hele lastige fase. Die belasting heb je als man ook niet.

namelijk meerdere malen naar voren dat zorgverleners

[respondent L, zes miskramen]

(zoals huisartsen, verloskundigen, gynaecologen en

De respondenten voelden zich machteloos; zij hadden

verpleegkundigen in het ziekenhuis) in veel gevallen

het gevoel iets te kunnen doen door praktische zaken te

alleen de medische noden zien bij zwangerschapsverlies

regelen. Dit hielp hen tevens in de verwerking. De meeste

en voorbijgaan aan de emotionele noden van zowel de

respondenten toonden hun emoties na het verlies niet in

man als de vrouw. In dit onderzoek is hier niet uitgebreider

het openbaar, terwijl er tegenwoordig in de Nederlandse

op ingegaan, maar verdiepend onderzoek naar de

samenleving meer ruimte is voor mannen om hun emoties

invloed van de medische begeleiding zou ook kunnen

te uiten [Serraris, 2005]. De meeste vrouwelijke partners

helpen de hulpverlening na zwangerschapsverlies beter

ervoeren het als prettig, wanneer hun man sterk bleef na

te laten verlopen; het kan de bewustwording van het

het verlies en hen steunde in hun verdriet.

verdriet van de partner bij medische en maatschappelijk werkers bevorderen.

Ik dacht: als ik elke dag op de bank zit te janken... dan maak ik het voor mijn vrouw alleen maar erger.

Dit onderzoek bevestigt dat visualisering, door middel van

Dus ik kon me eigen aardig beheersen daarin. En ik

echoscopie, betrokkenheid van de man bij de zwanger-

zat de hele dag alleen in die auto, he? Dan kon ik zo

schap verhoogt. Ook versterkt echoscopie de emotionele

hard schreeuwen, als ik zelf wou. Zo, ik heb best

band tussen de man en het ongeboren kind.

wat lopen schreien hoor.

Visualisering lijkt positief samen te hangen met emotio-

[respondent A, doodgeboorte na 25 weken]

nele binding. Het ongeboren kind krijgt door visualisering steeds meer een eigen persoonlijkheid en wordt daardoor

18

Op de vraag hoe de vrouw van respondent A dit had

gezien als een levend kind. Echoscopie geeft in de meeste

ervaren, antwoordde zij:

gevallen een bevestiging van de situatie: zien is geloven.



01-10-2010

09:05

Pagina 19

WETENSCHAP Voor het ‘zien’ zijn mannen echter wel afhankelijk van de interpretatie van de verloskundige of gynaecoloog. Deze bezit een machtspositie, omdat zij de medische informatie als eerste voor handen heeft. Uit de bevindingen blijkt dat mannen minder stil staan bij een eventuele negatieve uitslag van de echo, omdat echoscopie een ‘normaal’ zwangerschapsritueel is geworden binnen de huidige Nederlandse geboortecultuur. Visualisering van de foetus na het verlies blijkt ook van groot belang te zijn voor het besef en bewustwording van het zwangerschapsverlies. Het maakt het verlies tastbaarder en bevordert daarmee het rouwproces. Mannen kunnen het verlies beter een

Het VUmc gaat in samenwerking met TNO Kwaliteit van Leven onderzoek uitvoeren naar de implementatie van strategieën ter preventie van neonatale infectie door groep B streptokokken

plek geven, wanneer zij de overleden vrucht/foetus hebben gezien. Veel mannen voelen zich na het verlies werkelijk

Hiervoor zoeken wij een

vader van het overleden kind, maar worden in de maatschappij vaak niet erkend als vader. Dit maakt het voor veel mannen moeilijk om een vader-identiteit na zwangerschapsverlies aan te nemen. Het verlies van een kind is tevens verlies van vaderschap. Mannen stellen zich in eerste instantie na zwangerschapsverlies op als emotionele supporters voor hun partners en bestempelen hun eigen verdriet als minder groot en minder belangrijk. Zij rouwen op een cultureel verantwoorde, masculiene wijze. Uit het onderzoek blijkt dat er in Nederland twee maatschappelijke opvattingen heersen over mannelijkheid en het uiten van gevoelens. Zo bestaat er aan één kant de ‘traditionele norm’, dat de man sterk moet zijn voor zijn partner. En aan de andere kant de ‘moderne norm’, dat de man zijn emoties mag uiten. Deze laatste

enthousiaste

verloskundige of een

sociaal

wetenschapper met de ambitie om te promoveren

opvatting wordt tegenwoordig gestimuleerd vanuit de hulpverlening (dit wordt duidelijk uit de gevoerde gesprekken met maatschappelijk werkers van FIOM). Het traditionele idee van de sterke man overheerst in de beleving van zwangerschapsverlies waarmee de traditionele mannelijke rol in stand wordt gehouden. ■

Referenties Brier, N. (2008). Grief following miscarriage: A comprehensive review of the literature. Journal of Women's Health 17: 451-464. Cecil, R. (1996). The Anthropology of Pregnancy Loss: Comparative Studies in Miscarriage, Stillbirth, and Neonatal Death. Washington, D.C.:

Een afgeronde opleiding Master Verloskunde of vergelijkbare studierichting, ervaring met vragenlijstontwikkeling, afnemen van gestructureerde interviews en/of focusgroep interviews, statistische analyses en SPSS is wenselijk. U wordt aangesteld bij het VUmc gedurende 3 jaar voor 20 uur per week. De startdatum is 1-12-2010. Uw sollicitatie zien wij graag tegemoet vóór 1 november.

Berg Publishers. Layne, L. (2003). Motherhood Lost: The cultural construction of miscarriage and stillbirth in America. New York: Routledge. McCreight, S.B. (2004). A grief ignored: narratives of pregnancy loss from a male perspective. Sociology of Health and Illness 26: 326-350. Peppers, L. & R. Knapp (1980). Motherhood and mourning: a perinatal

Voor meer informatie zie: http://www.kennispoort-verloskunde.nl of neem contact op met [email protected] tel 071-5181889

death. New York: Praeger Publisher. Robinson, M., Baker, L. & L. Nackerud (1999). The relationship of attachment theory and perinatal loss. Death studies 23: 257-270. Sanger, C. (2008). Seeing and believing: mandatory ultrasound and the path to a protected choice. UCLA Law Review 56. Pp: 351-408. Serraris, W. (2005). Gender en emotie. Over stereotypen en feiten. Antenne: 30-33. Theut, S.K., Zaslow, M.J., Rabinovich, B.A., Bartko, J.J. & J.M. Morihisa (1990). Resolution of parental bereavement after a perinatal loss. Journal of the American academy of child & adolescent psychiatry 29: 521-525.


19


01-10-2010

09:05

Pagina 20

Mieke is verloskundige ‘De deskundige ondersteuning van Biomedic biedt mij meerwaarde, daarom kies ik voor ALOKA‘

Vermeulen Medical B.V. • Kryptonstraat 1 • 6718 WR Ede • T 0318 643424 • F 0318 643047 • [email protected] • www.vermeulenmedical.nl Biomedic Nederland B.V. • Antennestraat 86 • 1322 AS Almere • T 036 5463000 • F 036 5463010 • [email protected] • www.biomedic.nl


01-10-2010

09:05

Pagina 21

WETENSCHAP

De verborgen wanhoop van vaders De mentale gezondheid van vaders wordt weinig erkend en besproken, hoewel deze volgens Professor Ben Green, consultant psychiater van de University of Chester and Cheadle Royal Hospital’s, een negatieve impact kan hebben op de ontwikkeling van een kind.

met verminderde aandacht voor het voorlezen aan kinderen en hiermee aan een verminderde ontwikkeling van het vocabulair van kinderen [Paulson et al 2008]. Ten derde is er onderzoek verricht naar de risicofactoren die mogelijk kunnen voorspellen of een vader een postnatale depressie zal ontwikkelen. De beschreven risicofactoren hebben betrekking op een voorgeschiedenis van depressieve klachten [Areias et al, 1996], hoge prenatale

In het verleden heeft de vaderlijke mentale gezondheid

depressie- en angstscores [Ramchandanmi et al, 2008],

weinig aandacht gekregen, op het Couvade syndroom na

vaders van tweelingen [Vilska et al, 2009], huil- en slaap-

dat werd besproken als een zeldzame, maar interessante

problemen bij jonge baby’s [Smart and Hiscock, 2007],

reactie van vaders op de zwangerschap. Het laatste

excesief huilgedrag bij de baby (van den Berg et al, 2009)

decennium is er echter wel serieus onderzoek verricht

en postnatale depressie bij de moeder [Edhborg et al, 2005].

naar postnatale depressies bij vaders. Ten eerste werd er onderzoek verricht naar de omvang van het probleem, door prevalentie en incidentiecijfers in kaart te brengen. Deze cijfers variëren echter per studie en zijn moeilijk vergelijkbaar. Skari et al [2002] vond psychische klachten bij 13% van de vaders kort na de geboorte, die na zes weken weer waren genormaliseerd. Dit in tegenstelling tot Paulson et al [2009] die negen maanden na de geboorte bij 10% van de vaders nog abnormale depressieve gevoelens waarnam. Sherr et al (2006) bekeek de psychische gezondheid van vaders met kinderen van zes jaar en vond bij 12% depresieve- en bij 30% angstklachten. Hiernaast is door Smart en Hiscock [2006] beschreven dat onder vaders van baby’s met huilof slaapproblemen 30% kampt met abnormale scores op de Edinburgh Postnatal Depression Scale.

In de vierde plaats is er onderzoek gedaan naar interven-

Ten tweede is er onderzoek verricht naar de consequen-

ties die de risicofactoren kunnen verminderen.,

ties van depressiviteit onder vaders voor de ontwikkeling

Aangezien excessief huilgedrag een oorzaak kan zijn van

voor hun kinderen. Ramchandani et al [2008] keek in

psychische klachten stellen Smart en Hiscock [2007] dat

een cohortstudie gedurende zeven jaar (n=10.965) naar

educatie over normaal gedrag van baby’s en strategieën

de relatie tussen de ontwikkeling van psychopathologie

om daarmee om te gaan, de psychische gezondheid van

onder kinderen en vaderlijke postnatale depressie. Hieruit

vaders en moeders kan verbeteren. Andere interventies

bleek dat er een associatie was tussen de ontwikkeling

die zijn erkend op dit gebied zijn cognitieve gedrags-

van psychiatrische aandoeningen in de eerste zeven

therapie, antidepressiva en interpersoonlijke- en groeps-

levensjaren en vaderlijke postnatale depressie. Deze

therapie.

associatie leek onafhankelijk van postnatale depressie

Een oorzaak die mogelijk onderbelicht is in het onder-

bij de moeder. Een vergelijkbare studie van Ramchandi et

zoek naar de oorzaken van vaderlijke postnatale depressies

al [2005] vond een associatie tussen vaderlijke postnatale

is het gevoel van verlies. Verlies is algemeen bekend als

depressie en afwijkende emotionele- en gedragsuitkomsten

één van de risicofactoren voor depressies. Het is tegen-

bij hun kinderen van drie en een half jaar oud. Ferketich

woordig goed mogelijk dat de vader in het ziekenhuis

en Mercer [1995] beschouwen postnatale depressie onder

tijdens de bevalling een traumatische ervaring kan hebben

vaders als een belangrijke voorspeller voor verminderde

opgedaan, bijvoorbeeld de reanimatie van de baby of

competenties van de vader in de eerste maanden.

partner. Dit wordt door het ziekenhuispersoneel

Hiernaast wordt vaderlijke depressie in verband gebracht

beschouwd als de dagelijkse praktijk, maar dit soort ervaringen zijn voor de betrokken familieleden soms de

Vertaald en samengevat door Saskia van Veen, MSc

kern van posttraumatische stresssymptomen die nog TvV oktober 2010 • KNOV

21


01-10-2010

09:05

Pagina 22

WETENSCHAP jaren kunnen worden herbeleefd. De ethische voor- en

Areias ME, et al. (1996) Correlates of postnatal depression in mothers

nadelen van het toelaten van familieleden op dit soort

and fathers. British Journal of Psychiatry 169(1): 36-41.

momenten in de zorg valt echter buiten de strekking van dit onderzoek.

Edhborg M, et al. (2005) Some early indicators for depressive symptoms and bonding two months postpartum: a study of new mothers and fathers. Archives of Women’s Mental Health 8(4): 221-31. Ferketich SL, Mercer RT. (1995) Predictors of role competence for expe-

Oorzakelijke verbanden Het is verstandig dit onderwerp nader te onderzoeken

rienced and inexperienced fathers. Nursing Research 44(20): 89-95. Paulson JF, et al. (2009) Early parental depression and child language development. Journal of Child Psychology and Psychiatry and Allied

voor de ontwikkeling van een uitgebreid interventie-

Disciplines 50(3): 254-62.

programma. Uit de literatuur blijkt dat er een verband lijkt

Ramchandani PG, et al. (2005) Paternal depression in the postnatal period

te bestaan tussen vaderlijke postnatale depressie en de

and child development: a prospective population study. Lancet 365(9478):

ontwikkeling van kinderen – met name op het gebied van

2201-5. Ramchandani PG, et al. (2008) Depression in men in the postnatal period

taalontwikkeling en gedragsstoornissen. Deze associatie

and later child psychopathology: a population cohort study. Journal of the

betekent echter niet dat er een direct oorzakelijk verband

Amer Acad of Child and Adol Psych 47(4): 390-8.

bestaat. Het zou zo kunnen zijn dat depressie onder

Sherr L, et al. (2006) A feasibility study on recruiting fathers of young children to examine the impact of paternal depression on child develop-

vaders leidt tot een verminderde interactie tussen vader

ment. Child Psychiatry and Human Development 36(3): 295-309.

en kind, waardoor de taalontwikkeling achterblijft en het

Skari H, et al. (2002) Comparative levels of psychological distress, stress

kind afwijkend gedrag vertoont. Er is echter ook een

symptoms, depression and anxiety after childbirth a prospective popula-

scala aan alternatieve verklaringen. Zal een trauma tijdens

tion based study of mothers and fathers. BJOG 109(10): 1154-63. Smart J, Hiscock H. (2007) Early infant crying and sleeping problems: a

de geboorte excessief huilgedrag veroorzaken en daar-

pilot study of impact on parental wellbeing and parent-endorsed strategies

mee een vaderlijke depressie in de hand werken? Zal

for management. Journal of Paediatrics and Child Health 43(4): 284-90.

een postnatale depressie bij de vrouw, of andersoortige

van den Berg MP, et al. (2009) Paternal depressive symptoms during preg-

relationele problemen de depressieve reactie van de

nancy are related to excessive infant crying. Pediatrics 124(1): e96-103. Vilska S, et al. (2009) Mental health of mothers and fathers of twins

vader veroorzaken? Zullen de vroege verschijnselen van

conceived via assisted reproduction treatment: a oneyear prospective

cognitieve- of gedragsstoornissen bij een kind resulteren

study. Human Reproduction 24(2): 367-77.

in excessief huilgedrag en daarmee depressie bij de vader veroorzaken, wat leidt tot verminderde verbondenheid tussen vader en kind en later eventueel psychopathologie? Het is duidelijk dat verder onderzoek noodzakelijk is voor het uitwerken van deze veronderstellingen. Het feit dat vaderlijke depressie een veelvoorkomend fenomeen is, rechtvaardigt verder onderzoek en aandacht in de klinische praktijk.

Aanbevelingen

Haagse stadspraktijk zoekt langdurige waarneming

Verloskundigen kunnen een rol spelen bij het verminderen van psychiatrische morbiditeit in families, door oog te hebben voor verschijnselen van postnatale depressie bij de vader. Door depressieve gevoelens bij vaders te herkennen en oog te hebben voor de ziektegeschiedenis op dit

- +- 300 zorgeenheden - Orfeus online - Praktijkassistente - Fulltime waarneming

gebied, zouden verloskundigen een rol kunnen spelen in de opsporing van deze problematiek. Tot op heden werd vaderlijke postnatale depressie weinig erkend en over het hoofd gezien in onderzoek en behandeling. Nu is het belangrijk dit te doorbreken om morbiditeit bij vaders te verminderen en de mogelijke nadelige effecten voor

Meer informatie over Mundo? Kijk op www.mundo-vroedvrouwen.nl of bel naar (070) 34 68 288 (of een van de onderstaande nummers).

de ontwikkeling bij het kind te voorkomen. Hiernaast is het van belang dat er aandacht komt voor het nieuwe concept van ‘depressies onder echtparen’ wellicht met

Solliciteren? Mail je CV naar [email protected]

behulp van technieken vanuit de familietherapie. ■

Referenties De vertaling is gebaseerd op: Green, B. A father’s hidden dispair. Midwives 2010; August: 30-34. De referenties uit het oorspronkelijke artikel:

22


Christine Eckert 06-11154189

Michelle Beijerinck 06-22240433

Sylke Keizer 06-39568740


01-10-2010

09:05

Pagina 23

Nieuwsbrief - oktober 2010, jaargang 6

Alcoholconsumptie verhoogt kans op placentaloslating

Zwangeren onderschatten het belang van gezonde tanden

Aliyu MH, Lynch O, Nana PN et al. Alcohol consumption during

Keirse MJNC, Plutzer K. Women’s attitudes to and perceptions

pregnancy and risk of placental abrubtion and placenta previa.

of oral health and dental care during pregnancy. J Perinat Med

Matern Child Health J 2010;4:501-510

2010;38:3-8

Placentaloslating is verantwoordelijk voor een derde van alle perinatale

Periodontale ziekte lijkt gerelateerd te zijn aan vroeggeboorte en laag

sterfte, vooral door het negatieve effect op de zwangerschapsduur en

geboortegewicht. Meestal kunnen periodontale ziektes behandeld of

foetale groei. Placenta previa (voorliggende placenta) draagt vooral bij

voorkómen worden. In een Australisch vragenlijstonderzoek werd

aan foetale groeivertraging, vroeggeboorte en perinatale sterfte. Er is

gevraagd naar de meningen en percepties van 649 nulliparae over

nog geen consensus over de relatie tussen maternale alcohol-

mondgezondheid, mondhygiëne en tandheelkundige zorg.

consumptie en placentaloslating of placenta previa. In een Amerikaans retrospectief cohortonderzoek (1989 - 2005) naar

De vrouwen vonden dat hun algemene gezondheid beter was dan hun

eenling bevallingen werden 1.221.310 vrouwen geïncludeerd, waarvan

mondgezondheid en vonden gezonde tanden belangrijker voor hun baby

15.911 (1,3%) hadden gedronken tijdens de zwangerschap. Rondom

dan voor henzelf. Van alle vrouwen ontving slechts 35% tandheelkundige

de bevalling werd aan de vrouwen gevraagd hoeveel alcohol ze

zorg tijdens de zwangerschap, was 35% al 2 jaar niet naar de tandarts

wekelijks hadden gedronken tijdens hun zwangerschap. Niet-drinkende

geweest en rapporteerde 27% ‘kosten’ als belangrijkste barrière voor

vrouwen werden vergeleken met 3 groepen drinkende vrouwen (aantal

tandheelkundige zorg. Achttien procent van de vrouwen had voor de

glazen per week: 1-2 / 3-4 / 5 of meer).

zwangerschap ooit last gehad van bloedend tandvlees, en 41% tijdens

Placentaloslating trad op bij 0,77% van de vrouwen en placenta previa

de zwangerschap.

bij 0,38%. Drinkende vrouwen hadden 33% meer kans op placentaloslating (OR: 1,33;1,16-1,54), maar niet meer kans op placenta

De zwangeren in dit Australische onderzoek onderschatten het belang

previa. Zij waren gemiddeld ouder en lager opgeleid, vaker multipara,

van mondgezondheid. Velen beseften niet dat bloedend tandvlees kan

ongetrouwd, en roker, en ontvingen minder vaak adequate prenatale

duiden op een ontsteking en zochten geen professionele hulp. Mogelijk

zorg. De auteurs vinden screening en gedragscounseling noodzakelijk

dienen Nederlandse verloskundige zorgverleners ook meer aandacht te

bij zwangeren en vrouwen in de vruchtbare leeftijd om hun alcohol-

schenken aan mondgezondheid.

consumptie te beperken.

www.kennispoort-verloskunde.nl

23


01-10-2010

09:05

Pagina 24

Postnatale depressie remt groei van jonge kind niet

Bewegende jonge moeders beter in hun vel

Grote V, Vik T, von Kries R et al. Maternal postnatal depression

Norman E, Sherburn M, Osborne RH et al. An exercise and

and child growth: a European cohort study. (European Childhood

education program improves well-being of new mothers:

Obesity Trial Study Group). BMC Pediatrics 2010;10:14

a randomized controlled trial. Phys Ther 2010;90:348-355

Eerdere studies gaven aan dat postnatale depressie kan leiden tot sterk

Australische onderzoekers onderzochten als eersten in een gerandomi-

verminderde en sterk toegenomen groei van jonge kinderen, vooral in

seerde gecontroleerde studie de effecten op psychologisch welbevinden

armere landen. Verstoord voedingsgedrag van depressieve moeders

van een postnataal groepsprogramma met fysieke activiteit en educatie

zou hier een rol kunnen spelen. Deze prospectieve Europese studie

over bewegen en ouderschap. Gezonde primiparae en multiparae namen

(Duitsland, België, Italië, Polen, Spanje) onderzocht of postnatale depressie

aansluitend op hun ziekenhuisverblijf deel aan het groepsprogramma

een risicofactor is voor achterblijvende groei of overgewicht bij jonge

van acht weken (n= 62) of ontvingen schriftelijk dezelfde educatie (n=73).

kinderen. Uit de originele studie van 1.678 moeders en kinderen (eenlingen,

Welbevinden, (risico op) depressie en fysieke activiteit werden met

mediane leeftijd 14 dagen) werden alle 929 moeder-kind paren

vragenlijsten gemeten. Fysiotherapeuten begeleidden sessies met

geïncludeerd die na 24 maanden nog deelnamen. De moeders werden

bewegen en spieroefeningen, terwijl verloskundigen en anderen de

geclassificeerd als wel of niet depressief, gebaseerd op depressie-

educatie verzorgden.

vragenlijsten 2, 3 and 6 maanden na de geboorte. Bij de kinderen werden gewicht, lengte, triceps en subcapulaire huidplooidikte gemeten. De belangrijkste uitkomsten waren Body Mass Index (BMI) en gewicht-voorlengte bij de leeftijd van twee jaar, uitgedrukt in gecorrigeerde Z-scores volgens een WHO-protocol. Zo kon het relatieve gewicht worden vastgesteld: van onder- tot overgewicht. Tijdens de inclusie 14 dagen postpartum waren de Z-scores voor gewicht-voor-lengte van de kinderen van depressieve moeders significant lager dan bij de overige kinderen, maar niet meer na 24 maanden. Bovendien waren er na 24 maanden geen verschillen in BMI en andere uitkomstmaten van de kinderen van depressieve of de andere moeders, ook niet als gecorrigeerd werd voor

Vergeleken met de controlegroep, leidde het programma tot significante

vele mogelijke invloeden.

verbeteringen in psychologisch welbevinden en tot minder depressieve symptomen direct na het programma. Deze veranderingen waren ook

De onderzoekers concludeerden dat in rijkere landen postnatale depressie

vier weken later nog aanwezig. Direct na het programma was het

geen belangrijke effecten had op de groei van de jonge kinderen.

percentage vrouwen met risico op postnatale depressie gehalveerd (van 22% naar 11%). De vrouwen die tijdens het onderzoek het meest fysiek actief werden, rapporteerden ook het meeste welbevinden, maar het programma leidde niet tot meer fysieke activiteit dan in de controlegroep. De effecten op lange termijn moeten nog worden onderzocht. Ook bleven in het programma de afzonderlijke invloeden nog onduidelijk van sociale interactie, fysieke activiteit en educatie. Kortom, de combinatie van fysieke activiteit en educatie in een groep had goede psychologische effecten bij nieuwe moeders en kan bijdragen aan het voorkomen van postnatale depressie.

Prenatale depressie en angst verhogen opvoedingsstress Misri S, Kendrick K, Oberlander TF et al. Antenatal depression and anxiety affect postpartum parenting stress: a longitudinal, prospective study. Can J Psychiatry 2010;55:222-228 Bekend is dat postnatale depressie verband houdt met opvoedingsstress,

Steeds waren de correlaties tussen angst en depressie zeer sterk (0.85 tot

die ook weer invloed heeft op de binding tussen ouders en kinderen en

0.90). Prenatale angst en depressie hadden ieder afzonderlijk significante

de ontwikkeling van kinderen. Deze relatief kleine prospectieve studie

invloed op opvoedingsstress, gecontroleerd voor leeftijd van de moeder,

onderzocht de invloed van prenatale depressie en/of angst en gebruik

aantal kinderen en antidepressiva gebruik. Prenatale depressie verklaarde

van antidepressiva op opvoedingsstress.

de opvoedingsstress voor 13% bij 3 maanden en 22% bij 6 maanden.

De 94 merendeels blanke vrouwen studie vulden depressie- en

24

angstvragenlijsten in tijdens het derde trimester van de zwangerschap

De onderzoekers concludeerden dat prenatale depressie en angst ieder

en 3 en 6 maanden na de geboorte en tenslotte nog een

direct invloed hadden op opvoedingsstress en dat vroege herkenning en

opvoedingsstress vragenlijst 3 en 6 maanden na de geboorte.

afdoende behandeling van prenatale depressie en angst van groot belang is.



01-10-2010

09:05

Pagina 25

Zwangeren mogen sporten Both MI, Overvest MA, Wildhagen MF et al. The association of daily physical activity and birth outcome: a population-based cohort study. Eur J Epidemiol 2010;25:421-429

Leefstijl is gerelateerd aan weeënzwakte Kjaergaard H, Dykes AK, Ottesen B, Olsen J. Risk indicators for dystocia in low-risk nulliparous women: A study on lifestyle and

Het verband tussen dagelijkse fysieke activiteit en zwangerschaps-

anthropometrical factors. J Obstet Gynaecol 2010;30:25-29

uitkomsten blijft onduidelijk door de grote variatie in de opzet van studies en in de meetinstrumenten voor fysieke activiteit. Een grote

Niet vorderende baring door weeënzwakte is aanleiding voor de meeste

Engelse studie probeerde te bepalen welke effecten verschillende

interventies bij gezonde nulliparae, stelt Kjaergaard. Hij inventariseerde

vormen van fysieke activiteit hadden op enkele zwangerschaps-

de mogelijke risico’s van leefstijl en lichamelijke kenmerken daarvoor,

uitkomsten. Vrouwen die zwanger waren van een eenling (n=11.759)

met behulp van data uit de Danish Dystocia Study, een multicenter

vulden een gevalideerde vragenlijst in over hun dagelijkse fysieke

prospectieve studie. Een cohort van 2.810 nulliparae werd gevolgd

activiteit. De voornaamste uitkomstmaten waren geboortegewicht,

van de 37e zwangerschapsweek tot en met de tweede week

zwangerschapsduur, vroeggeboorte en overleving.

postpartum. Niet vorderende baring is in deze studie gedefinieerd als <2 cm ontsluiting gedurende vier uur in de actieve fase, geen indaling

Er was geen verband tussen fysieke inspanning en zwangerschapsduur e

of overleving. Tijdens het 2 zwangerschapstrimester waren een

gedurende 2 uur (of 3 uur bij epidurale anesthesie) bij VO zonder persdrang en > 1 uur geen progressie tijdens de uitdrijving.

zittende leefstijl en betaald werk gerelateerd aan een lager geboortegewicht, terwijl ‘buigen en bukken’ en nachtdiensten gerelateerd waren

Volgens deze criteria trad bij 37% van de vrouwen stagnatie van

aan een hoger geboortegewicht. Buigen en bukken tijdens het

de baring op. Een maternale leeftijd t35 jaar was significant

3e trimester was geassocieerd met een lager risico op vroeggeboorte

geassocieerd met weeënzwakte. Het risico was tweemaal zo hoog risico

(OR: 0.73; 0,63-0,84).

ten opzichte van dat van vrouwen <25 jaar (OR 2.25;1.58-3.22). Andere

In deze studie werden geen schadelijke effecten gevonden van

1.37;1.04-1.80), BMI > 25 voor de zwangerschap (OR 1.28;1.02-1.61),

veeleisende fysieke activiteiten op de gemeten zwangerschap-

lichaamslengte 1.60-169m (OR 1.29;1.09-1.53). Van meer dan vier uur

suitkomsten, terwijl een zittende leefstijl gerelateerd was aan een lager

per week sport of tuinieren bleek een beschermende werking uit te

geboortegewicht. Als er geen medische of obstetrische complicaties

gaan (OR 0.63;0.45-0.89). Intensieve fysieke training met een

zijn, lijkt het veilig voor zwangere vrouwen om hun normale dagelijkse

competitief karakter liet een niet significant verhoogd risico zien (OR

significante risicofactoren: cafeïnegebruik van 200-299 mg/dag (OR

activiteiten voort te zetten als ze dat willen.

1.57;0.84-2.93). Er werd geen verband gevonden tussen nietvorderende baring en roken, alcoholgebruik, nachtrust of mogelijkheid tot rusten overdag. Wat betreft de verbanden tussen lengte, BMI en

Borstvoeding beschermt tegen koorts na vaccinatie

hoge maternale leeftijd, bevestigt Kjaergaards studie eerdere onderzoeken. De associaties met leefstijlfactoren vormen een hypothese voor vervolgonderzoek.

Pisacane A, Continisio P, Palma O et al. Breastfeeding and risk for fever after immunization. Pediatrics 2010;125:e1448-e1452 Zuigelingen die borstvoeding krijgen vertonen andere immuunreacties op ziektes en sommige vaccins dan zuigelingen met flesvoeding. Een Italiaanse prospectieve cohortstudie onderzocht het effect van borstvoeding op koorts na routine vaccinaties bij zuigelingen. Alle zuigelingen die de eerste of tweede dosis van een gecombineerd vaccin kregen konden deelnemen. Het betrof een zesvoudig vaccin (DKTP + hepatitis B + Haemophilus influenza type b) of zevenvoudig (DKTP + hepatitis B + Haemophilus influenza type b + pneumococcen) vaccin. De temperatuur van de zuigelingen werd door hun moeder rectaal gemeten op de avond voor de vaccinatie en gedurende de drie daaropvolgende dagen. Van alle 450 zuigelingen kregen 172 zuigelingen koorts (38%). Bij exclusieve borstvoeding kregen 30 (25%) van de 120 zuigelingen koorts, bij gedeeltelijke borstvoeding kregen 48 (31%) van de 154 zuigelingen koorts, en bij flesvoeding kregen 94 (53%) van de 176 zuigelingen koorts. Kinderen met borstvoeding of gedeeltelijke borstvoeding kregen significant minder koorts dan kinderen met flesvoeding, gecorrigeerd voor verstorende factoren (p<0,01). Naast de bekende voordelen van borstvoeding bleek uit deze studie dat borstvoeding ook kan beschermen tegen koorts na vaccinaties.

25


01-10-2010

09:05

Pagina 26

Schaamte voor borstvoeding bij zwangere tieners Dyson L, Green JM, Renfrew MJ et al. Factors influencing the infant feeding decision for socioeconomically deprived pregnant teenagers: the moral dimension. Birth 2010;37:141-149 In Engeland leidde voorlichting tot meer moeders die borstvoeding geven,

verantwoordelijkheidsgevoel van de tieners speelden daarbij de grootste

maar niet onder tienermoeders. Deze kwantitatieve en kwalitatieve studie

rol. Zij zagen borstvoeding als onbehoorlijk en beschamend. In de

probeerde te begrijpen welke psychosociale factoren invloed hadden op

focusgroepen bleken morele normen, seksualiteit van borsten en gebrek

intenties tot het geven van borstvoeding bij aanstaande tienermoeders

aan eigenwaarde belangrijk. De tieners zagen geen nadelen aan

(16-20 jaar) in gedepriveerde stedelijke gebieden. In vier gebieden vulden

flesvoeding en veel nadelen aan borstvoeding. Ze waren kwetsbaar,

71, vooral blanke en Aziatische, zwangere tieners vragenlijsten in over alle

voelden weinig privacy, en waren bang in het publiek als “lui” of “slet“

aspecten van de Theorie van Gepland Gedrag. Daarna exploreerde de

gezien te worden. De auteurs onderkenden dat aanstaande

studie in drie focusgroepen in één gebied nog diepgaander de betekenis

tienermoeders een andere houding kunnen hebben in andere culturele

van deze aspecten voor zeventien andere blanke zwangere tieners.

omstandigheden, zoals in Scandinavië.

Vergeleken met aanstaande moeders vanaf twintig jaar uit dezelfde

De conclusie was dat voorlichting aan gedepriveerde aanstaande

gedepriveerde gebieden, waren de tieners vier maal vaker van plan om

tienermoeders in ieder geval aandacht moet besteden aan onderliggende

uitsluitend flesvoeding te geven. De morele normen en het persoonlijk

negatieve morele normen over borstvoeding.

Ziekenhuisbevalling ’s nachts riskanter De Graaf JP, Ravelli ACJ, Visser GHA et al. Increased adverse perinatal outcome of hospital delivery at night. BJOG 2010;117:1098-1107 In Nederlandse ziekenhuizen is een bevalling overdag veiliger dan in

ligt aan deze uitkomsten. Met behulp van een geconstrueerde senior

de avond of nacht, blijkt uit data van deze studie op basis van cijfers van

index variable werd getracht dit statistisch aan te tonen. Dit is een breuk

Perinatale Registratie Nederland. In niet-academische ziekenhuizen is de

waarvan de teller wordt gevormd door het aantal aanwezige gynaecologen

kans op perinatale sterfte (intrapartum of neonatale sterfte <7 dagen) in

plus de assistenten in opleiding, en de noemer door het aantal klinisch

de avond en de nacht verhoogd, respectievelijk met 32% en 47% (OR

verloskundigen plus de co-assistenten. Bij de niet-academische

1.32; 1.15-1.52 en OR 1.47; CI 1.28-1.69). In academische ziekenhuizen

ziekenhuizen met een hogere senior index variable werden betere

is de perinatale sterfte alleen ‘s nachts verhoogd (OR 1.20; 1.06-1.37).

uitkomsten gezien, bij de academische centra werd geen verschil

Ongeveer dezelfde significante effecten werden gevonden voor de

aangetoond. Ook het aantal bevallingen per ziekenhuis zou een factor

gecombineerde uitkomstmaat van adverse events (apgarscore <7,

van invloed kunnen zijn: middelgrote ziekenhuizen scoorden het laagst.

intrapartum of neonatale sterfte < 7 dagen, opname op de NICU). Al deze uitkomsten zijn gecorrigeerd voor zwangerschapsduur, maternale leeftijd,

De onderzoekers stellen in hun conclusie, dat voor een kosteneffectiviteits-

pariteit, wijze van bevallen, etniciteit en kalendertijd.

studie een degelijker onderbouwing van de merites van 24/7 uurs bezetting en institutionele concentratie van zorg nodig is. De senior index

26

Op zaterdagen leiden bevallingen in academische ziekenhuizen ook tot

variable bijvoorbeeld is nu samengesteld uit het aantal zorgverleners dat in

16% ongunstiger bevallingsuitkomsten (OR 1.16; 1.05-1.30).

principe beschikbaar is op de afdelingen, niet op de werkelijke

In de niet-academische centra is de perinatale sterfte op zaterdagen

bezettingsgraad. Ook andere factoren bleven onderbelicht, bijvoorbeeld

28% hoger (OR 1.28; 1.03=1.59). Ongeveer de helft van alle ziekenhuis-

vermoeidheid van de aanwezige staf door verstoring van het dag-en-

bevallingen vindt in de avond en nacht plaats.

nachtritme. Een andere beperking van dit onderzoek is, dat aspecten van

De onderzoekers suggereren dat verminderde aanwezigheid van hoog-

transport tijdens de bevalling, verwijzing door eerstelijns verloskundigen en

gekwalificeerd ziekenhuispersoneel in de avond en nacht ten grondslag

aanwezigheid van kinderartsen en anesthesiologen niet zijn meegenomen.



01-10-2010

09:05

Pagina 27

De stelling Proefschrift: Hormonale anticonceptiva en trombose

Petje af voor de 43 respondenten van de stelling die de afgelopen maanden op de Kennispoort website stond. De stelling was: “Als ik zie dat een collega niet goed functioneert en daarmee haar cliënten mogelijkerwijs in gevaar brengt, dan maak ik dit bespreekbaar.”

Proefschrift: Hormonal contraceptives: effectiveness

Dit was de uitslag:

and adverse effects. Huib van Vliet, Universiteit Leiden,

s Ik spreek de desbetreffende verloskundige er persoonlijk op aan: 34

19 mei 2010

(79.07%) s Dit soort zaken bespreken wij altijd tijdens het afdelings- of praktijkoverleg: 8 (18.6%) s Ik maak disfunctioneren openbaar; iedereen mag het weten.: 1 (2.33%) s Ik meld het direct bij IGZ: 0 (0%) s Ik maak het niet bespreekbaar; de verloskundige heeft haar eigen verantwoordelijkheid: 0 (0%) We vroegen om een reactie aan Brigitte Tebbe, die als redacteur van het TvV een artikel schreef over dit thema in het nummer van juli/augustus. “Driekwart van de respondenten heeft het bij het rechte eind. Bij structureel disfunctioneren van een collega bespreek je dit in eerste instantie met haarzelf. Hiermee handel je overeenkomstig de KNOVberoepscode en de normen van ‘goed hulpverlenerschap’ van de WGBO. Niet alleen de verloskundige, maar ook de praktijk heeft de verantwoorde-

Hormonale anticonceptiemiddelen zijn populair; de pil

lijkheid voor het leveren van kwalitatief goede zorg. Ook binnen de praktijk

bijvoorbeeld wordt wereldwijd door 100 miljoen vrouwen

moet naar oplossingen voor het probleem worden gezocht. De Inspectie

geslikt. Maar hormonale anticonceptiva hebben bijwerkingen.

voor de gezondheidszorg komt pas in beeld, wanneer er geen oplossing

Een van de belangrijkste is veneuze trombose. In de jaren

gevonden wordt en de patiëntenzorg in gevaar is door het disfunctioneren.

negentig wees onderzoek uit dat de derde generatie anti-

Dan kan er aan het loket van de IGZ een melding worden gedaan. In het

conceptiepil -met de progestagenen desogestrel en gestodene-

TvV-nummer van juli/augustus is uitgebreid aandacht besteed aan de

het risico op trombose meer dan verdubbelt. Dit risico van

juridische, praktische en psychosociale kant van deze problematiek.”

hormonale anticonceptiemiddelen als pil, pleister, vaginale ring of spiraal is eenvoudig in te schatten door bepaling van het

De stelling voor de komende periode luidt:

sex hormone binding globuline (SHBG) en de resistentie voor

“Aan alle zwangeren zou bij 41 weken zwangerschap een inleiding van de

geactiveerd proteïne C (APC-resistentie), zo blijkt uit deze studie

baring aangeboden moeten worden.” Deze discussie is weer actueel door

van promovendus Huib van Vliet. Hoe hoger de APC-resistentie

de aanstaande herziening van Verloskundige Indicatielijst.

en het SHBG, hoe lager de antistolling. Het koperhoudend spiraal (niet hormonaal) blijkt de APCresistentie niet te beïnvloeden. Het hormoonhoudend spiraal (Mirena) verlaagt de APC-resistentie; vermoedelijk vormen deze middelen dan ook geen risico. Van Vliet adviseert de levonorgestrel bevattende combinatiepil (30 of 35 μg) als eerste keuze voor vrouwen die starten met de pil. Twee- en driefasen anticonceptiepillen blijken geen belangrijke voordelen te hebben. Ze werden op de markt gebracht vanwege de vermeende kwaliteit om doorbraakbloedingen en andere fysieke ongemakken te voorkomen, maar blijken dat niet beter te doen dan de klassieke eenfasepil. De hormoonpleister en vaginale anticonceptiering

Colofon: Kennispoort Verloskunde is een initiatief van de Samenwerkende Opleidingen Verloskunde (SOV). Deze maandelijkse nieuwsbrief verschijnt ook als emailversie. Aanmelden kan gratis op www.kennispoort-verloskunde.nl, het grootste kennisplatform voor Nederlands verloskundig onderzoek.

verdienen evenmin de voorkeur, want beiden blijken de APC-resistentie en SHBG te verhogen. Nieuwe hormonale anticonceptiva zouden voordat zij op de markt worden gebracht moeten worden getest op hun invloed op de APC-resistentie en het SHBG, adviseert Van Vliet.

Postbus 2040 3000 CA ROTTERDAM e-mail: [email protected] telefoon: 020 - 635 30 99 Hoofdredactie: Paul Heere (Limetree Business Refreshment)

kennispoort-verloskunde.nl contraceptives

Redactieraad: Elies de Geus (AVAG), Judith Manniën (AVAG/EMGO), Irene Korstjens (AVM), Stans Verschuren (VAR), Bernadette Kroon (AVAG), Brigitte Tebbe (KNOV).

27


01-10-2010

09:05

Pagina 28

Het populairste alternatief voor de pil 1

Jarenlang vrijwel geen omkijken meer naar 2 Minimale hormoonbelasting door lokale werking 2,3 Uitstekende betrouwbaarheid 4-6 Vermindering bloedverlies 7-9

ers moed oid r o o V lto en vo er met e maar zek s , r n e gezi or moed n o lle ook v even wi en og die n ten met e h c dje wa d kin n e g l vo

: Mirena g SmPC oedin

Borstv

ico een ris g r e t .Omda e ........... uigeling is t z ebruik e g d j i r nb voo a k , n e ing ht verwac na borstvoed ire afd. van M andha h e g n worde

Verkorte productinformatie Mirena® Samenstelling Mirena is een hormonaal intra-uterien systeem met een depot van 52 mg levonorgestrel. Gedurende een periode van vijf jaar wordt hieruit per 24 uur gemiddeld 12 microgram levonorgestrel afgegeven. Indicaties Anticonceptie; behandeling van versterkt menstrueel bloedverlies of menorragie (bij deze indicaties vervangen na 5 jaar); progestageen adjuvans ter voorkoming van endometriumhyperplasie tijdens oestrogeentherapie in de peri- en postmenopauze (na 3 jaar vervangen). Contra-indicaties Zwangerschap of het vermoeden ervan; acute, subacute of chronische ontstekingen in het kleine bekken, ook in de anamnese; genitale infecties; soa; in de afgelopen 3 maanden: een abortus gecompliceerd door een infectie; endometritis post partum; cervicitis; cervixdysplasie; bevestigde maligniteit van het corpus uteri of van de cervix, of het vermoeden daarvan; aanwezigheid of vermoeden van mammacarcinoom of andere geslachtshormoonafhankelijke maligne aandoeningen; abnormale vaginale bloeding waarvan de diagnose (nog) niet is vastgesteld; congenitale of verworven anatomische afwijkingen van de uterus, waaronder myomen, indien het cavum uteri hierdoor wordt vervormd; aandoeningen die chronisch met een verminderde weerstand gepaard gaan of die als gevolg van bacteriëmie kunnen verergeren (klepafwijkingen, aangeboren hartafwijkingen); acute aandoeningen van de lever of levertumoren; actieve tromboflebitis of trombo-embolische processen; overgevoeligheid voor een van de bestanddelen. Waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik Wanneer bij de behandeling van versterkt menstrueel bloedverlies de bloeding niet tot staan komt, of wanneer er sprake is van zware doorbraakbloedingen, moet met een andere (bijvoorbeeld organische) oorzaak van de bloeding rekening worden gehouden. Onregelmatige bloedingen kunnen sommige symptomen en aanwijzingen voor endometriumpoliepen of -carcinoom maskeren. Bij recidiverende endometritis of ontstekingen in het bekken, of als een acute infectie niet binnen enkele dagen op een behandeling reageert, moet het IUD worden verwijderd. Bloedingen en pijn kunnen symptomen van partiële of volledige expulsie van een IUD zijn. Een IUD dat zich niet meer op de juiste plaats bevindt, moet worden verwijderd en vervangen. De kans op perforaties kan verhoogd zijn bij inserties post partum, bij vrouwen die borstvoeding geven en bij vrouwen met een uterus in retroflexie. Als een insertie moeilijk is verlopen en/of bij ernstige pijn of bloedverlies tijdens of na de insertie, moet door middel van lichamelijk onderzoek en echografie een perforatie worden uitgesloten. De mogelijkheid van een ectopische zwangerschap moet worden overwogen in geval van lage abdominale pijn, en met name als de menstruatie uitblijft of als een vrouw met amenorroe begint te bloeden. Het absolute risico van ectopische zwangerschap bij Mirena-gebruiksters is klein. In de eerste maanden na het inbrengen kan het IUD buik- of rugklachten veroorzaken. In zeer zeldzame gevallen kan tijdens het inbrengen resp. verwijderen van het IUD gedurende korte tijd verlies van bewustzijn of een verminderde polsfrequentie optreden. Bijwerkingen Menstruele klachten (amenorroe, spotting, onregelmatig bloedverlies), goedaardige ovariumcysten, depressieve stemming, zenuwachtigheid, verminderd libido, hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid, acne, rugpijn, pijn in het bekken, dysmenorroe, vaginale secretie, vulvovaginitis, gevoelige borsten, pijnlijke borsten, expulsie van het IUD, gewichtstoename, stemmingswisselingen, migraine, opgeblazen gevoel, alopecia, hirsutisme, pruritus, eczeem, ontstekingen in het bekken, endometritis, cervicitis/ Pap-smear normaal (klasse II), oedeem, huiduitslag, urticaria, uteriene perforatie. Handelsvorm Verpakking met 1 IUD. Registratienummer RVG 16681. Naam en adres van de registratiehouder Bayer B.V., Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht, tel. 0297 280 666. Datum van goedkeuring / herziening van de SmPC 15 januari 2010. Afleveringsstatus UR. Uitgebreide informatie (SmPC) is op aanvraag beschikbaar. Referenties 1. Farminform, MAT april 2010 in cycli van niet-orale hormonale anticonceptie: Mirena 74%, koperspiraal 11%, prikpil 7%, Nuvaring 5%, Implanon 2%, Evra 0,3%. 2. SmPC Mirena, 15 januari 2010. 3. ESHRE Capri Workshop Group. Intrauterine devices and intrauterine systems. Hum Reprod Update. 2008;14:197-208. 4. Andersson K, Odlind C, Rybo G. Levonorgestrel-releasing and copper-releasing (Nova T) IUDs during five years of use; A randomized comparative trial. Contraception 1994; 49: 56-72. 5. Backman T, Ilkka Rauramo et al. Pregnancy during the use of levonorgestrel intrauterine system. Am J Obstet Gynecol 2004; 190: 50-4. 6. Kailasim C, Cahill D. Review of the safety, efficacy and patient acceptability of the levonorgestrel-releasing intrauterine system. Patient Preference and Adherence 2008; 2: 293-301. 7. Scholten PC, Eykeren MA van, Christiaens GCML, Haspels AA et. Menstrual blood loss with levonorgestrel, Nova-T and Multiload Cu 250 intrauterine devices. In: Scholten PC. The Levonorgestrel IUD: Clinical performance and impact on menstruation. Thesis. Rijksuniversiteit Utrecht, 1989: 35-45. 8. Andersson K, Rybo G. Levonorgestrel-releasing intrauterine device in the treatment of menorrhagia. Br J Obstet and Gynaecol 1990; 97: 690-4. 9. Lete I, Obispo C, Izaguirre F et al. The levonorgestrel intrauterine system (Mirena) for treatment of idiopathic menorrhagia. Assesment of quality of life and satisfaction. Eur J Contracept Reprod Health Care 2008; 13: 231-7.

U-2097-NL 06.2010

www.mirena.nl


01-10-2010

09:05

Pagina 29

ONDERWIJS

Vader worden is aanpakken! Verloskundige David Borman bereidt aanstaande vaders voor op ‘de start van de rest van hun leven’ Myrte de Geus

Sinds zijn afstuderen in Kerkrade in 1999 begeleidde David Borman vele bevallingen in de eerste- en tweedelijn, maar gaandeweg ontstond er een behoefte om zich verder te ontwikkelen binnen het vak. Hij volgde een opleiding tot trainer en dit lag, samen met zijn eigen jonge vaderschap, aan de basis van zijn vadercursus.

valt mee. Als deelnemers er zelf niet mee komen, stuurt Borman het gesprek soms alsnog in die richting met een terloopse opmerking. Mannen blijken dan vooral vragen te hebben over de seksuele relatie ná de bevalling; wat ze bijvoorbeeld kunnen verwachten na een epi of ruptuur. Er is uiteraard ook aandacht voor de angst van bijna iedere aanstaande vader dat de verloskundige te laat komt en hij de klus zelf zal moeten klaren. Met EHBOB (Eerste Hulp Bij Onverwachte Bevallingen) worden de

Met zijn deels op ervaring, deels op wetenschap gebaseer-

mannen voorbereid op wat ze dan te doen staat of juist

de cursus ‘Aanpakken voor aanstaande vaders’ hoopt hij

vooral achterwege moeten laten. Een video helpt hierbij,

mannen goed voor te bereiden op een periode die hun

maar deze is bewust abstract van aard, want mannen

leven ingrijpend zal veranderen. “De meeste vaders

zitten niet te wachten op ‘bloederige bevallingsvideo’s’.

besteden meer tijd aan het uitzoeken van een nieuwe gadget, dan aan de voorbereiding op een life event zoals de bevalling.” De rol van de aanstaande vader staat in de cursus centraal, met als doel om hem te ondersteunen als coach en partner voor de aanstaande moeder. Het einddoel is dat beide partners een goed team vormen om zo samen deze belangrijke periode op een prettige manier door te komen.

Inhoud In de cursus komen onderwerpen aan bod, zoals de invloed van hormonen op het gedrag van zwangere vrouwen, maar ook keuzes die gemaakt moeten worden. “Verloskundigen moeten niet onderschatten wat voor invloed mannen hebben op keuzes wat betreft plaats van bevalling, pijnstilling en borstvoeding. Het is dan goed om te weten hoe verschillend mannen en vrouwen tot © Marco Hofsté, Amersfoort

keuzes komen. Mannen zullen in het algemeen de voors en tegens onder elkaar zetten en rationeel tot een besluit komen, vrouwen kiezen eerder voor dat wat goed voelt.” Alle informatie is speciaal gericht op mannen en onderscheidt zich daarmee van de partneravonden van reguliere zwangerschapscursussen. Borman maakt bijvoorbeeld wat meer gebruik van cijfers en schema’s. “Daar houden

Voor de liefhebbers is er zelfs de mogelijkheid om op een

mannen van”.

fantoom te oefenen. Tot nu toe heeft gelukkig nog geen

Een onderwerp dat in de cursus zeker niet over het

deelnemer het geleerde in de praktijk hoeven brengen.

hoofd wordt gezien, is seksualiteit. De trainer had daar

Een cryptisch onderdeel van de cursus is het ‘geheim van

aanvankelijk best veel vragen over verwacht, maar dat

de verloskundige’, wat uiteraard nieuwsgierig maakt! Hij wil er niet teveel over kwijt, maar het is ‘een geheim dat

Myrte de Geus is lid van de redactie

voor ons geen geheim is’. Juist. TvV oktober 2010 • KNOV

29


01-10-2010

09:05

Pagina 30

ONDERWIJS Vaders en zwangerschap

aanwezig is. Integendeel, er zijn juist positieve effecten

Borman is van mening dat verloskundigen vaders meer

beschreven; een bevalling is een uitgelezen moment voor

zouden kunnen betrekken bij de zwangerschap. In eerste

de relatie om zich te verdiepen, ook op het seksuele vlak.

plaats door de aanstaande vader niet alleen als ‘partner

Daarnaast blijken mannen na een goede bevallingservaring

van’ te zien, maar als volwaardig deel van het zwangere

meer betrokken te zijn bij de opvoeding.

stel. Uit onderzoek blijkt dat mannen vertrouwen in de verloskundige krijgen als die hen ruimte geeft voor vragen

Toekomstplannen

en ook ‘onbelangrijke’ vragen serieus neemt. Mannen in

Tot nu toe trainde Borman zo’n twintig vaders in vier

zijn cursus noemen verder vaak dat ze het taalgebruik van

cursussen. De aandacht van de media was overweldigend,

verloskundigen te ‘soft’ vinden, het mag wat technischer

hij had ‘op iedere deelnemer een fotograaf of camera-

en wat minder ‘Jip en Janneke’-taal. Humor daarentegen

ploeg kunnen zetten’. Leuk vond hij om te merken dat

weten de mannen juist weer wel te waarderen.

de vaders bij de borrel na de cursus net een ‘pufclubje’ leken, die op hun gemak de reeds aangeschafte kinder-

Een stap terug voor vaders

wagens bespraken en het veranderende gedrag van hun

Tijdens de bevalling kunnen verloskundigen mannen er

vrouwen eens doornamen: “dat doet die van mij nou ook!”

goed bij betrekken door ze ‘aan het werk te zetten’ en

De toekomstplannen voor de vadercursus zijn vol ambitie.

dat kan meer zijn dan het hoofd van hun vrouw onder-

Graag ziet Borman zijn cursus door heel Nederland ver-

steunen. Borman weet uit ervaring én onderzoek dat

spreid. Aanvankelijk met hemzelf als trainer, maar na ver-

mannen graag handvatten krijgen aangereikt hoe ze hun

loop van tijd zou hij graag een aantal trainers opleiden.

partner kunnen begeleiden. Belangrijk daarbij is dat

Met een duidelijke voorkeur voor mannen: “liever een

mannen te horen krijgen hoe de bevalling globaal zal

man die geen verloskundige is dan een vrouwelijke

verlopen. Er zijn bijvoorbeeld mannen die denken dat

verloskundige”. De ‘mannen onder elkaar’-sfeer vertaalt

bevallen om het persen gaat en dat vrouwen bij wijze van

zich namelijk in een ontspannen omgeving waar aan-

spreken drie dagen aan het persen zijn als de bevalling

staande vaders vrijuit kunnen praten over wat ze bezig-

drie dagen duurt. Door ze te vertellen wat ze kunnen

houdt. Zoals een deelnemer bij een gesprek over pijn bij

verwachten qua duur van de bevalling, weeën en pijn

de bevalling gewoon durfde te zeggen: “daar zijn vrou-

en hoe hun vrouw zich zal gaan gedragen (oerdrang!),

wen toch voor gemáákt!”

voelen mannen zich meer op hun gemak en kunnen ze hun vrouw beter tot steun zijn.

Wilt u ook een vadercursus in uw kring of uw praktijk?

Dat zij daar de aangewezen persoon voor zijn, staat voor

Neem dan contact op met David Borman via

Borman als een paal boven water; de opkomst van doula’s

www.vadercursus.nl. Deze website geeft u ook meer

vindt de trainer dan ook ‘een stap terug voor vaders’. Hij

informatie over cursusinhoud, data en prijzen.■

is het absoluut niet eens met de stelling van Michel Odent dat mannen een bevalling zouden hinderen. Borman

Zie David Borman aan het werk: TV-programma

heeft zich verdiept in veel onderzoek rondom vaders en

‘Koopkracht’ van Omroep Llink, 22 april 2010,

zwangerschap en uit geen onderzoek blijkt een verhoogde

via www.llink.nl, vanaf 17:00 min.

kans op sectio en epiduraal als de vader bij de bevalling

30



01-10-2010

09:05

Pagina 31

PRAKTIJK

Praktijkassistente Tegenwoordig beschikken veel verloskundigenpraktijken over een assistente. Als je er eenmaal een hebt dan vraag je je af hoe je alles eigenlijk ooit zonder assistente kon redden. En je hoopt dat ze niet ziek wordt en dat ze noooooit op vakantie wil. Sonja (40) is sinds twee jaar assistente in een triopraktijk in een middelgrote stad. Ze is getrouwd, heeft een zoon van 19 en eigenlijk was de functie er een voor twaalf uur per week, maar toen ze eenmaal op de plek zat, besloot Sonja dat ze veel meer kon doen. In korte tijd had ze zich een baan voor 30 uur gerealiseerd en inmiddels kan het trio niet meer zonder haar. Sonja begint ‘s morgens lekker vroeg, print de agenda uit, geeft de planten water, legt anti-D klaar, verwerkt de labuitslagen, vult informatietasjes (“die moeten lekker vol en zwaar zijn, dat is veel gezelliger!”) en zorgt voor verse koffie voor de verloskundige. Voordat ze assistente werd, was ze kapster, dus gezellig kletsen ligt haar wel. Ze is een echt mensen-mens. De cliënten zijn dol op haar en Sonja leeft erg met ze mee. Als ik haar vraag naar wat er afgelopen tweejaar het meeste indruk op haar heeft gemaakt, komen er twee verhalen. Sander en Irene gingen richting de uitgerekende datum. Aangezien Sonja alle cliënten bij bijna iedere controle ziet, leefde ze ook met dit jonge stel erg mee. En of het nou door haar kappersachtergrond komt…, mensen vertellen haar graag alles. Zo had ze van Irene gehoord dat ze moeite hadden gehad om zwanger te worden. Met behulp van kunstmatige inseminatie was het echter meteen gelukt. En nu werd nog even de inrichting van het baby-kamertje doorgenomen en vertelden ze hoe zeer de aanstaande oma’s en opa’s met de komst van hun eerste kleinkind meeleefden en dat ze de komende bevalling allebei zo spannend vonden. Eenmaal binnen bij de verloskundige duurde de controle wel érg lang. Sonja wandelde maar eens de spreekkamer in om te kijken of ze ergens mee kon helpen. Daar merkte ze meteen dat er iets aan de hand was. De verloskundige zat aan de telefoon, Irene lag nog op de behandeltafel en Sander zat naast haar en hield haar hand vast. Ze staarden met bleke gezichten voor zich uit. “Dit kán gewoon niet…” mompelde Irene. Sonja voelde zich machteloos. Even later vertrokken ze per ambulance. Sonja hoorde later dat het kindje in de buik was overleden. Verloskundigen hebben vaak nog een nagesprek, maar dat geldt niet voor assistentes. Sonja heeft ze nooit meer gezien en vraagt zich nog steeds af hoe het nou met hen gaat. Gelukkig zijn er vooral leuke dingen te melden. Henry en Kate waren van Engelse afkomst en in verwachting van hun tweede kindje. Ze spraken geen Nederlands, maar gelukkig spreekt Sonja goed Engels, tot grote vreugde van het stel. De telefonische intake duurde ongeveer twee keer langer dan normaal en vóór en na elke controle TvV oktober 2010 • KNOV

31


01-10-2010

09:05

Pagina 32

PRAKTIJK kwamen ze even gezellig kletsen en rozijntjes eten uit de snoeppot. Dit was ook wel het meest warhoofdige, vergeetachtige stel op de planeet. Ze vergaten zó vaak afspraken dat Sonja uiteindelijk besloot om ze vlak voor

Vaders willen binden Website IkVader.nl loodst mannen door

elke afspraak even te bellen. Henry, die schrijver was en bezig was met een nieuw boek, kon dat zeer waarderen. Hoe zeer, bleek na de bevalling. Toen het duo met hun

Myrte de Geus

vier jaar oude dochtertje en hun pasgeboren zoontje op nacontrole kwam, was de enorme bos bloemen niet bestemd voor de verloskundige – die nota bene de bevalling had begeleid – maar voor Sonja, de onmisbare assistente. ■ Nyx

Journalist, internetondernemer en vader Henk Hanssen houdt zich intensief bezig met het vaderschap, en niet onverdienstelijk; zijn bedrijf IkVader Media timmert stevig aan de weg. In december 2000, kort na de geboorte van zijn eerste kind begon Hanssen zijn onderneming, omdat hij een hiaat zag in de voorlichting voor aanstaande ouders. Die richtte zich hoofdzakelijk op de aanstaande moeder en gaf de vader een figurantenrol. In die tijd las hij zelf ‘Het grote papaboek’, waardoor hij zich als een “nat washandje” voelde aangesproken, bijvoorbeeld met de tip om niet te vergeten na het boodschappen doen je kind uit het supermarktkarretje te halen… Ook de toon en kleurstelling van andere media sprak hem niet aan (Ouders van Nu? Moeders van Nu!), waarna hij met een aantal collega’s de website IkVader.nl ontwikkelde. Daarnaast ging hij columns schrijven voor mannenbladen als Men’s Health, er ontstond een praktisch handboek voor vaders en de website werd met een webshop uitgebreid.

9HUORVNXQGLJH

Zo ontwikkelde het initiatief, dat enigszins uit balorigheid en een tikje ergernis was ontstaan, zich tot een serieuze onderneming die na tien jaar nog steeds zijn volle interesse heeft. Er zitten namelijk zoveel facetten aan het vader-

SUDNWLMN 3HUVSHFWLHI 'H%RRJ

schap dat je er, volgens Hanssen, eindeloos mee vooruit kunt. Zo raakt vaderschap mensen op een emotioneel niveau; ze voelen zich betrokken bij het onderwerp. Maar het behelst ook actuele thema’s zoals kraamverlof, kinderopvang en financiën. Daarnaast zijn mannen volgens Hanssen aan een inhaalslag bezig; ze willen steeds meer betrokken zijn bij hun kinderen en zoeken informatie die hen aanspreekt.

VROOLFLWHHUYLDZZZ]RUJJURHSDOPHUHQOZHUNHQELM

Myrte de Geus is lid van de redactie

32



01-10-2010

09:05

Pagina 33

PRAKTIJK

met hun product het ‘avontuur van hun leven’ Betweterige moeders

Het is goed als verloskundigen zich hiervan bewust zijn.

Sneden vaders eerder nog het spreekwoordelijke vlees op

Ze hebben uiteraard geen tijd om de man volledig voor te

zondag, inmiddels worden ze steeds zichtbaarder. Denk

bereiden op dat wat komen gaat, maar een eenvoudige

bijvoorbeeld aan jonge voetballers die ererondes lopen met

en oprechte vraag als ‘Hoe bereid jij je voor?’ of ‘Hoe

hun kinderen aan de hand. En ook hun betrokkenheid in

ervaar je het?’, kan voor een aanstaande vader al veel

bijvoorbeeld het huishouden en bij verzorgende taken

betekenen.

gaat volgens onderzoek met sprongen vooruit. Toch denken nog veel mannen (onbewust) dat het onderwerp ‘kinderen’ “door het loket van hun vrouw kan worden afgehandeld”, met andere woorden dat vrouwen instinctief een betere opvoeder zijn dan mannen. Terwijl vrouwen het moederschap net zo moeten ontdekken en aanleren als mannen het vaderschap. Ook bij adverteerders blijft het hardnekkige beeld bestaan dat vrouwen de beslissers zijn als het om de kinderen gaat. Zo weet Hanssen dat op zijn vaderwebsite deels geadverteerd wordt om merksympathie te creëren in de omgeving van de beslisser, lees: de moeder. Hij pleit er dan ook voor dat mannen bewuster met het vaderschap omgaan en er hun eigen invulling aan geven. ‘Betweterige moeders’ hoeven hen niet in de weg te © IkVader.nl

staan om zelf een band op te bouwen met hun (jonge) kinderen. Daarvoor is het wel nodig dat mannen hun rol in de verzorging en opvoeding ‘claimen’: “laat niet je vrouw definiëren wat voor jou het vaderschap is”. Datzelfde geldt voor het integreren van werk en privé;

Zelf ervoer hij het tegenovergestelde, inmiddels tien jaar

Hanssen vindt dat mannen vaak te afwachtend zijn en

geleden, bij het eerste bezoek aan de verloskundige. Na

de mogelijkheden van flexibele arbeidstijden teveel over-

twintig minuten gesproken te hebben met de aanstaande

laten aan werkgever en CAO. Als mannen echter zelf het

moeder, richtte ze zich plots tot hem met de vraag:

initiatief nemen om flexibele tijd te creëren, maken ze meer

“Henk, heb je wel eens een geslachtsziekte gehad?”

kans om in de belangrijke eerste jaren een volwaardige

Ongetwijfeld relevant, maar niet geschikt als kennis-

ouder te zijn. Er zijn succesverhalen van werknemers die

making! Inmiddels is er al veel veranderd; ook verlos-

daarvoor collectief onderhandelden met de baas.

kundigen worden zich bewust van het belang om de aanstaande vader als volwaardig partner bij hun zorg-

Life event shock

verlening te betrekken. Want, aldus Hanssen, een vader

Verloskundigen moeten volgens Hanssen de impact die

die over kennis beschikt en betrokken is, kan sámen met

het vaderschap op mannen heeft niet onderschatten; een

zijn partner beslissingen nemen, ondersteunt haar beter

kind krijgen is voor hen een nog grotere verandering dan

en maakt zo, dat zij zich prettiger voelt.

voor vrouwen. Aanstaande moeders beleven immers de periode van zwangerschap veel bewuster. En sowieso zijn

Praktisch en no-nonsense

er in het leven van een vrouw meer natuurlijke verande-

IkVader communiceert voornamelijk via de website

ringen, zoals de menarche en de menopauze. Mannen

IkVader.nl en via de ‘Management voor Vaders’ boeken-

gaan meer geleidelijk door het leven, waardoor de komst

serie.

van een kind een echte ‘life event shock’ teweeg brengt.

Met het via zijn site verkrijgbare ‘PaPakket’ maakt Hanssen

Bij sommige vaders leidt dit tot ruzie met hun partner en

meteen een statement; in dit ‘survivalpakket voor nieuwe

zelfs tot vluchtgedrag; veel stellen scheiden juist wanneer

vaders’ vind je geen proefjes van smeerseltjes en probeer-

de kinderen jong zijn.

verpakkingen babyvoeding, maar ‘geinige hebbedingen’. TvV oktober 2010 • KNOV

33


01-10-2010

09:05

Pagina 34

PRAKTIJK Wat te denken van een mok met opdruk ‘mama heeft

relevante informatie vinden. Er is ook informatie beschik-

altijd gelijk’ en een slab met de tekst ‘google mij’? Ook

baar over seks en relaties, met als illustratie een thermo-

de Donald Duck, ‘het meest gelezen mannenblad’, hoort

meter om aan te geven hoe het met het vrouwelijk libido

bij de vaste inhoud. Desgewenst kunnen kopers het

staat. Variërend van +32 graden celsius in het tweede

pakket uitbreiden met een ‘Trotse Vader’ T-shirt of het

trimester tot -32 graden celsius na de bevalling. Plus de

boek BabyManagement voor mannen.

goede tip om bij het hervatten van de seks direct weer

Dit boek is geschreven door Hanssen en hoopt te voorzien

een condoom te gebruiken, want ‘twee zwangerschap-

in de behoefte van (aanstaande) vaders aan praktische en

pen in één jaar en de seks bevriest langdurig’!

no-nonsense informatie over babyverzorging. U kent wellicht al de uitklapbare folder die in managementtaal een

Wijsheid

inleiding geeft tot het onderwerp (deze folder wordt

Hoewel de website en de bijbehorende boeken met veel

inmiddels in 250 verloskundigenpraktijken verspreid). Het

humor zijn geschreven, is het absoluut als een serieuze

boek borduurt hier op voort: ‘Vang de output op in een

onderneming bedoeld om vaders te informeren en als

flexibel omhulsel dat u om de billen van het product

volwaardige ouders en verzorgers te betrekken bij hun

bindt’... Dat deze insteek aanslaat, blijkt uit de verkoop-

kinderen. Hanssen wil mannen dan ook aanspreken met

cijfers van het boek; de teller staat al op ruim 30.000

een wijsheid die hij van zijn eigen vader meekreeg: dat

exemplaren.

het leven allerlei fasen kent en dat je van iedere fase moet

Op de site is verder een scala aan onderwerpen te vinden,

ontdekken wat de essentie is. Met andere woorden: als

variërend van wonen (aandacht voor ruimtelijk inzicht en

je vader wordt, gá er dan ook helemaal voor. Duik erin,

materiaalkennis), opvoedtips, onderwijs, geld en gezin,

claim je rol en geniet van de wonderlijke ervaring.

en ‘echte mannenzaken’ als camera’s, video’s en gezinsauto’s. De 35.000 bezoekers per maand, waarvan

IkVader verspreidt maandelijks een nieuwsbrief met het

overigens dertig procent vrouw is, kunnen op basis van

laatste nieuws rondom vaderschap. Aanmelden kan

zwangerschapsduur of de leeftijd van hun kind snel

kosteloos via www.ikvader.nl .■

In het proteomics onderzoek staat het opsporen van de veranderingen

in de eiwitmassaprofielen in bloeden weefselbiopten van patiënten met

kanker centraal. Het eiwitmassapatroon kan aan de basis liggen van de

ontdekking van nieuwe biomarkers. Identificatie van veranderende eiwitpatronen

geeft inzicht in het effect van nieuwe kankermedicijnen. Oftewel…

in de toekomst hoeft zij zich minder zorgen te maken. Samen werken aan beter maken en beter worden In VU medisch centrum maak je deel uit van meer dan zesduizend betrokken en bevlogen vakmensen, die in kleine teams samenwerken om onze patiënten de zorg te geven die zij nodig hebben. Onze academische aanpak op bijzonder hoog niveau zorgt voor de kennis die daarvoor nodig is. Al die kennis en het toepassen ervan is altijd gericht op beter maken en beter worden. Zo dragen we bij aan de medische kennis van morgen.

Klinisch verloskundige (20-36 uur) Het werkveld: Ons team bestaat uit zeven klinisch verloskundigen die allemaal met passie hun werk uitvoeren. Een klein team in een groot, academisch ziekenhuis. De afdeling bestaat uit vijf verloskamers en ruim dertig bedden. Vorig jaar vonden er ongeveer 1600 bevallingen plaats. Je functie: Als verloskundige heb je bij ons een veelzijdige functie waarin je zelfstandig werkt. Je werkzaamheden bestaan uit alle facetten van de verloskundige professie zoals: werken op de verloskamers én de kraamafdeling, het doen van verloskunde en prenatale intakespreekuren, begeleiden van borstvoeding en nacontroles postpartum. Onderwijs is ook belangrijk. Je gaat zowel lesgeven binnen je vakgebied, als ook zelf specialistische opleidingen volgen. Interesse? Neem contact op met mw. Yael O’Callaghan, recruiter via 020 4445636 of [email protected], of kijk op de website www.werkenbijvumc.nl om direct te solliciteren. Kennis maakt ons beter.

34



01-10-2010

09:05

Pagina 35

PRAKTIJK

De man aan het bed Het masculiniseren van de geboorteomgeving Michel Odent vertaling: Myrte de Geus

Gedurende de tweede helft van de twintigste eeuw is de omgeving waar vrouwen hun kind krijgen geleidelijk ‘vermannelijkt’. Michel Odent pleit voor de terugkeer van de ‘breiende vroedvrouw’; ervaren, zwijgzaam en moederlijk, om bevallingen voorspoedig te laten verlopen.

Michel Odent (1930) is een Franse arts die vanaf 1953 ervaring heeft met chirurgie en verloskunde. Hij zette in de jaren tachtig de waterbevalling op de kaart, schreef

Geschiedenis

als eerste over het

Aleer te kijken naar geboorte in de tweede helft van de

belang van het ‘gouden

twintigste eeuw, is het nuttig om een korte geschiedenis te

uur’ na de geboorte voor het initiëren van

schetsen van de geschiedenis van geboorte onder mensen

borstvoeding en richtte een onderzoeks-

in het algemeen. Er zijn aanwijzingen uit antropologisch

centrum op dat zich specialiseert in de lang-

onderzoek dat in pre-geletterde en pre-agrarische samen-

durige invloed van de foetale periode, de

levingen vrouwen gewend waren zich af te zonderen om

bevalling en het eerste levensjaar op de

te baren; in de ‘bush’ of in een speciale hut. Een vrouwe-

algehele gezondheid.

lijk familielid of een ervaren moeder was dan in haar

Hij schreef vele boeken en reist nog steeds de

omgeving om deze te vrijwaren van dieren of mannelijk

hele wereld over om zijn inzichten rondom

bezoek. Dit is waarschijnlijk de basis van de verloskunde.

het geboorteproces te presenteren.

Vervolgens, gedurende duizenden jaren van bevallen, werd geboorte langzaamaan gesocialiseerd. De vroedvrouw werd een begeleider die met taal tussenbeide

bestonden, verwijderden ze de overleden baby in

durfde te komen. Zij werd degene die de gebeurtenis

gedeeltes, met allerhande instrumenten. Of, wanneer er

controleerde en zelfs ging interveniëren, bijvoorbeeld door

nog hoop was op een levend kind, voerden ze een sectio

handmatig de cervix op te rekken, expressie te geven of

uit op een inmiddels overleden vrouw. Hun andere

traditionele kruiden te gebruiken. Ze bracht daarmee cul-

invloedssfeer lag op het literaire vlak; mannelijkse artsen

tuur, overtuigingen en rituelen in het natuurlijke proces.

schreven over geboorte, met name om vroedvrouwen op

Een belangrijke stap in de socialisatie van geboorte

te leiden en andere artsen voor te bereiden op hun

gebeurde toen vrouwen gingen bevallen op de plek waar

superviserende rol. Hippocrates, Aristoteles, Celsus en

ze hun dagelijks leven leidden: thuis. Thuis bevallen is

andere geleerden wijdden delen van hun medische werk

daarmee een recent fenomeen in onze geschiedenis.

aan het onderwerp. Aangezien de mannelijke medici

Het is vermeldenswaardig dat ondanks deze duizenden

echter uitsluitend bij rampen en tegenspoed bijstand

jaren van socialisatie, vrouwen altijd hebben geprobeerd

verleenden, hadden ze weinig gelegenheid om het

om de plek van bevallen af te schermen van mannen,

geboorteproces en de behoeftes van barende vrouwen

met name medici. Er bestonden sterke aversies tegen de

werkelijk te leren begrijpen. Deze geschiedenis helpt ons

aanwezigheid van mannen. Zo werd een arts in Hamburg

om de diepgewortelde en wijdverbreide tekortkomingen

in de zestiende eeuw levend verbrand nadat hij als vrouw

in het begrip van het geboorteproces te plaatsen.

verkleed een bevalling had bijgewoond. In die tijd werd zelfs gezegd dat vrouwen bereid waren om te sterven,

‘Breiende vroedvrouw’

liever nog dan dat ze een man toelieten bij hun bevalling.

Zoals al genoemd, ondanks duizenden jaren van sociali-

Dit betekende niet dat mannen helemaal niet betrokken

satie en indirecte invloed van mannen, kregen vrouwen

waren bij geboortes, maar hun invloed was discreet en

tot het midden van de twintigste eeuw hun kinderen

indirect. Op twee gebieden hadden ze een rol. Allereerst

voornamelijk in door vrouwen beheerste omgevingen.

intervenieerden ze in uitzichtloze situaties, op verzoek

De arts, meest een huisarts, werd hooguit op het laatste

van de vroedvrouw. In de tijd dat er nog geen forceps

moment erbij geroepen, hetzij om de forceps te hanteren, TvV oktober 2010 • KNOV

35


01-10-2010

09:05

Pagina 36

PRAKTIJK hetzij om een drama te aanschouwen. De echtgenoot zat

baart met alleen natuurlijke hormonen, tot bijna het nul-

in het café of werd bezig gehouden met klusjes als water

punt is gedaald?

koken.

Ik ben er persoonlijk van overtuigd dat de best mogelijke

Zelfs in het ziekenhuis waren er voornamelijk vrouwelijke

omgeving voor een makkelijke, voorspoedige bevalling -

invloeden; de ‘breiende vroedvrouw’ was het centrum

zelfs voor moderne vrouwen - is wanneer er niemand

van de verlosafdeling. Er was een klein aantal specialisten

anders aanwezig is dan een ervaren en zwijgzame verlos-

die bijna onzichtbaar waren, maar plots verschenen ze

kundige of doula, die door de bevallende vrouw als

wanneer de vroedvrouw hen riep voor een tangverlossing

moederfiguur wordt ervaren. Ik heb dit geleerd in de tijd

en even snel na de geboorte waren ze weer verdwenen.

van de ‘breiende vroedvrouw’; de vroege jaren vijftig.

Op de verlosafdeling waar ik co-assistent was, bracht de

Gaandeweg werd ik me er tijdens mijn medische carrière

dienstdoende arts slechts een paar minuten door; in zijn

steeds meer van bewust dat er een omslag had plaats

kantoor, luisterend naar een kort verslag van de laatste

gevonden naar een mannelijke sfeer. Vandaag de dag

24 uur en af en toe pratend met de geneeskunde-

ervaar ik dat opnieuw, wanneer ik nog af en toe een

studenten. Als mannelijke student haalde ik het niet in

thuisbevalling bijwoon en de vader zich bezighoudt in

mijn hoofd om een verloskamer met een vrouw in partu

huis, terwijl de barende wordt bijgestaan door slechts

te betreden. Ik kon alleen maar verschijnen tijdens de

één persoon, ervaren, moederlijk en stil. In deze tijd van

uitdrijving, omdat ik geacht werd het gebruik van de

‘evidence based practice’ kan ik echter niet op deze

forceps te leren. Het behoeft weinig betoog dat het in

klinische observatie vertrouwen om een éénduidig ant-

die tijd ondenkbaar was dat de aanstaande vader toegang

woord te geven. De gouden standaard van randomised

zou worden verschaft tot de verlosafdeling.

controlled trials is echter niet toepasbaar om de invloed van masculinisering op het geboorteproces en het eerste

Het omslagpunt

contact tussen moeder en kind te evalueren.

Net na het midden van de twintigste eeuw begon de sfeer te masculiniseren. Veel artsen, bijna allemaal mannen,

Een internationale vergelijking

specialiseerden zich tot obstetrici. Later introduceerden

Daarentegen wél bruikbaar is een internationale vergelij-

zich ook andere veelal mannelijke specialisten op de ver-

king, aangezien het genoemde proces in alle geïndustria-

loskamer, zoals neonatologen en anesthesiologen. Rond

liseerde landen plaats heeft gevonden, maar op verschil-

1970 werd er af en toe een voor die tijd nieuw verzoek

lende momenten en in een verschillend tempo. Het land

van de barende gehoord, namelijk dat de vader van het

waar de masculinisering het eerst optrad en zich vervol-

kind ook betrokken zou worden bij de bevalling. Dit

gens in hoog tempo ontwikkelde was de Verenigde

ontpopte zich razendsnel tot een doctrine; binnen een

Staten. Er was zo’n overschot aan obstetrici dat ze bij

aantal jaar was de aanwezigheid van de vader een niet

iedere bevalling aanwezig konden zijn; ze werden de

meer te betwisten wetmatigheid. Tegelijkertijd deed

eerstelijns zorgverleners in plaats van dat ze zich als

hoogwaardige elektronica haar intrede op de verlos-

experts met ongewone en pathologische situaties bezig

kamer, een mannelijk symbool.

hielden. Bovendien was in de Verenigde Staten de

Er bestond zo’n onverschilligheid jegens de geleidelijke

doctrine van de aanwezigheid van de partner bij de

masculinisering van de geboorteomgeving dat de toe-

bevalling al in de vroege jaren zeventig stevig verankerd.

lating van mannelijke studenten aan de verloskunde-

Een vergelijkbaar overschot aan veelal mannelijke

opleidingen zelfs geen serieuze discussies teweeg bracht.

obstetrici bestond toen ook al geruime tijd in veel Latijns-

Opleidingen hanteerden zelfs selectiecriteria waarmee

Amerikaanse steden. Dus zowel in Noord- als Zuid-

een jonge man met een stevige wetenschappelijke

Amerika kwam het omslagpunt vroeg en ontwikkelde

achtergrond meer kans maakte om toegelaten te worden

zich sneller dan waar ook ter wereld.

dan een ervaren moeder van drie kinderen. Er zijn daar-

Aan het andere eind van het spectrum is het proces van

mee ontelbare verhalen van vrouwen die bevielen, of

masculinisering in een aantal landen juist vertraagd.

liever gezegd verlost werden, onder het toeziend oog

Verloskunde in Ierland wordt weliswaar vandaag de dag

van machines, de aanstaande vader, een mannelijke

geassocieerd met ‘active management of labour’, met

verloskundige en een mannelijke arts. De bijna totale

stricte criteria voor de beoordeling van de voortgang van

masculinisering van geboorte was een feit.

de bevalling, toch waren vaders pas sinds het einde van de jaren tachtig een vanzelfsprekende aanwezige op de

36

Eén simpele vraag

verloskamers.

Is deze masculinisering van de geboorteomgeving de

In Nederland bestaat er een uniek verloskundig systeem

belangrijkste reden dat vandaag de dag, op een wereld-

waarbij de verloskundige officieel is aangewezen als de

wijde schaal, het aantal vrouwen dat kind en placenta

eerstelijns zorgverlener. De gynaecoloog heeft na verzoek



01-10-2010

09:05

Pagina 37

PRAKTIJK van de verloskundige de rol van adviserende expert. Er

dat de masculinisering van de geboorteomgeving oor-

zijn nog om en nabij 30% thuisbevallingen (laatste cijfers

spronkelijk een gevolg was van een diepgeworteld gebrek

23%, red.), terwijl geboorte nog niet in grote mate

aan interesse in de basale behoeften van barende vrouwen

beïnvloed is door westerse ‘natural birth’-invloeden. Het

en pasgeboren baby’s. Als een halve eeuw geleden al

traditionele gedrag van de echtgenoot die tijdens de

bekend was geweest dat adrenaline-afgifte en stimulatie

bevalling naar het café ging of bezig was in huis, hield

van de neocortex een bevalling doorgaans hinderen, was

hier langer stand dan in andere landen. En het concept

de geschiedenis van geboorte een andere kant op gegaan.

dat niet zozeer de vrouw, maar het (echt)paar een kind

Als er eenvoudigweg het begrip was geweest dat barende

kreeg, kwam veel later op dan in andere Europese landen

vrouwen zich veilig willen voelen zonder geobserveerd te

en daarmee verliep ook de masculinisering van de

worden, was de bijzondere rol van de verloskundige als

geboorte langzamer.

moederfiguur gemakkelijker begrepen. Als de theoretici

Buiten Europa is Rusland een land waar het proces van

van de jaren zeventig gerealiseerd hadden hoe besmette-

masculinisering vertraagd is. Tijdens het communisme

lijk de afgifte van adrenaline is, en als ze hadden voorzien

waren veel obstetrici vrouwen, er waren veel vroedvrouwen

dat mannen die van hun vrouw houden op het verkeerde

en het was vaders niet toegestaan om de verlosafdeling

moment stresshormonen produceren, waren ze veel

te betreden. In 1992 nog, zag ik een vrouw haar baby

voorzichtiger geweest om de vanzelfsprekende aanwezig-

vanachter het raam van de verlosafdeling tonen aan haar

heid van mannen bij een bevalling te accepteren. Als

man op straat. En zelfs in 2006, bij mijn bezoek aan

obstetrici hadden voorzien dat het gebruik van continue

kraamkliniek ‘nr 10’ in Sint Petersburg, oogden alle

foetale monitoring tijdens de bevalling door vrouwen zou

obstetrici nog als vriendelijke omaatjes, zelfs het hoofd

kunnen worden opgevat als een manier om ze in de gaten

neonatologie leek op een grootmoeder. Er waren over-

te houden en daarmee een stimulans is voor de neocortex,

vloedig veel vrouwelijke verloskundigen en vaders werden

hadden ze de uitkomst van vele RCT’s kunnen voorspellen

nog steeds niet vanzelfsprekend toegelaten tot de verlos-

die laten zien dat het enige significante effect van deze

kamers. Op dit moment echter doet de westerse leefstijl

interventie de stijging van het aantal sectio’s is.

haar intrede op allerlei gebieden in geheel Rusland en

Uiteindelijk zijn alle kenmerken van het masculiniseren

beïnvloedt daarmee ook de geboorteomgeving.

van de geboorteomgeving directe gevolgen van de diepgewortelde onwetendheid over fysiologische processen.

Masculiniseren leidt tot interventies

Dit valt te verwachten na duizenden jaren van cultureel

Ierland, Nederland en Rusland hebben nog iets anders

gecontroleerde geboortes.

gemeen; de spectaculaire stijging van het aantal sectio’s is

Het is echter noemenswaardig dat er in de wetenschap-

ook langer uitgebleven. Vandaag de dag is de incidentie

pelijke context van de eenentwintigste eeuw ook al voor-

wél vergelijkbaar met andere landen.

bodes te zien zijn van het démasculiniseren van de

We kunnen zodoende beweren dat er een verband is

geboorteomgeving. Het doula-fenomeen is zich wereld-

tussen de masculinisering van de geboorteomgeving en

wijd aan het verspreiden en biedt mogelijkheden om

hoge interventiecijfers, in het bijzonder sectio’s.

authentieke verloskunde te herontdekken. Het gegeven

Uiteraard moeten we om dit verband verder te kunnen

dat het vandaag de dag politiek correct wordt om de

begrijpen, in ogenschouw nemen dat in sommige culturen

doctrine van vader’s aanwezigheid bij de bevalling ter

het remmende effect van een mannelijke omgeving

discussie te stellen, spreekt ook boekdelen.

sterker is. Dit zou bijvoorbeeld het geval kunnen zijn in Zuid-Italië, een regio beïnvloed door de Arabische cultuur,

Conclusie

waar de sectiocijfers werkelijk door het plafond gaan.

Onze prioriteit zou het opnieuw ontdekken van de basis-

In ieder geval blijft de belangrijkste vraag: Kunnen we

behoeften van bevallende vrouwen en pasgeboren baby’s

beweren dat het verband tussen masculiniseren en inter-

moeten zijn. Hiervoor moeten we vertrouwen op simpele

veniëren causaal is? En kunnen we stellen dat onvol-

fysiologische concepten, in het bijzonder die van het

doende vordering tijdens bevallingen te maken heeft met

adrenaline-oxytocine antagonisme en remmingen van de

de mate van masculinisering van de omgeving? Kunnen

neocortex. De ‘demasculinisering’ van geboorte zou niet

we vertrouwen op het oordeel van de ervaren doula die

het primaire doel moeten zijn, maar veeleer een logisch

beweert dat oxytocine, het ‘verlegen hormoon’, nog

gevolg van het verbeterde begrip van de fysiologische

verlegener is in een mannelijke dan in een vrouwelijke

processen tijdens de perinatale periode.

omgeving? Vrij vertaald naar “The masculinisation of the birth

Gebrek aan interesse en onwetendheid

environment”, Michel Odent. ■

We kunnen er ook van uitgaan - en dit is niet tegenstrijdig TvV oktober 2010 • KNOV

37


01-10-2010

09:05

Pagina 38

PRAKTIJK

Een checklist en een vluchttas De rol van de partner Wil van Veen

Het is acht uur ’s avonds in Leidschendam. In de praktijk van Irena Veringa en collega’s stappen de mannen van een vijftal zwangere cliënten binnen. Hun vrouwen hebben we een paar weken eerder ontmoet en over die ontmoeting wordt u in een volgend tijdschrift geïnformeerd. Ook had een gesprek plaats met een aantal verloskundigen in het tuinhuisje van Alie van der Wolfshaar in Amersfoort. Drie gesprekken, een drieluik in het kader van de Kracht van Begeleiding. De gesprekken werden geleid door Margriet Weide, projectleider. Ik zag, keek en schreef…

de echo. Maar het is schijn. Ze zijn veel meer betrokken dan in het eerste antwoord schuilt. Bovendien zijn ze nieuwsgierig, willen dingen weten, wisselen informatie uit: hier, maar ook met vrienden en collega’s op kantoor. ”We zijn net mutsen!”

Zwangerschap “Eigenlijk zijn wij mannen dus een beetje onontgonnen terrein als het gaat over zwangerschap en bevalling” en

Eerst nog onwennig, ‘we gaan het toch niet weer over

“gaan wij vanavond, met onze uitspraken ‘minstens’

voetbal hebben?’ kopje koffie, twee thee en Spa op

bepalen hoe de omgang tussen verloskundigen en de

tafel. Om een gesprek op gang te brengen maken we

partners van hun cliënten er de komende decennia uit gaat

eerst een rondje wie-is-wie-en-wat? Margriet vertelt over

zien”. Zo met die twee opmerkingen zit de sfeer er in en

de KNOV, over de psychosociale begeleiding, ik over uw

is de stemming bepaald: “wij gaan vanavond dat varkentje

tijdschrift. Nu zijn onze gasten van vanavond aan zet,

even wassen, geschiedenis schrijven”. Een mooi uitgangs-

want, zoveel is duidelijk, vanavond gaat het over de rol

punt en ook typisch mannengedrag. Wat is het probleem,

van de partner. Partner van: ja; zwanger met…, nou nee.

wat zijn de ins en outs, oké, hier is de oplossing!

Op elke vraag start het antwoord wat afstandelijk,

Margriet herkent het en voorkomt dat het gesprek nu al

devaluerend. Behalve als het ‘technisch’ wordt, zoals over

ontspoort. “Ik wil het vooral hebben over de rol die jullie voor jezelf ziet weggelegd tijdens de zwangerschap en

Rond de tafel

tijdens de bevalling.”

Rond de tafel zitten: Sander is 26 jaar en

Het is interessant dat ze bijna allemaal al weten wat ‘het’

bedrijfsleider, zijn vrouw is 7,5 maand

wordt: een jongen of een meisje. Toch is dat niet zo

zwanger, dit wordt hun eerste kind (dochter);

vanzelfsprekend. “Bij de eerste wilden we het per se

Erik is 38 jaar en gemeenteambtenaar, zijn

weten, bij de tweede hoefde het niet. Er heeft toen al

vrouw is 8 maanden zwanger, het wordt hun

die tijd een envelop op de schoorsteen gestaan waarin

tweede kind (jongen); Edwin is 40 jaar en

de echoscopiste een briefje had gestopt met wat het

werkzaam op Schiphol, zijn vrouw is 22

zou worden. Mochten we te nieuwsgierig worden, dan

weken zwanger, zij verwachten hun eerste

hoefden we de envelop maar open te maken en bij de

kind; Richard is 28 jaar en elektromonteur,

derde wisten we het helemaal niet”. De anderen hebben

zijn vrouw is 29 weken zwanger van hun

min of meer gelijke ervaringen: zij willen het nu dan wel

eerste kind; Rob is 42 jaar en werkzaam bij

weten, maar zij kennen heel veel mensen, bijvoorbeeld

een kunsttransportbedrijf, met zijn vrouw

van hun werk, die dat niet willen. Wel of niet weten,

heeft hij drie dochters (6 jaar, 4 jaar, vijf

“de voorpret is anders”, vertolkt iemand. Het initiatief

weken); hij wordt direct uitgeroepen tot ‘de

tot het wel of niet te weten, is niet louter een vrouwen-

ervaringsdeskundige van de groep’.

aangelegenheid, zo blijkt uit de discussie.

Extra dingen doen? Wil van Veen is hoofdredacteur van dit tijdschrift

38


Op de vraag of ze deze week iets gedaan hebben voor


01-10-2010

09:05

Pagina 39

PRAKTIJK hun zwangere vrouw, wat ze niet gedaan zouden hebben

op mijn werk ben, sta ik er eigenlijk niet bij stil.

als ze niet zwanger zou zijn, luidt het antwoord:

Misschien verandert dat nog, in die zin dat ik nu al met

“Bij mijn vrouw loopt de zwangerschap op het eind en

veel plezier denk aan het moment dat de kleine er zal

dan vindt zij het wel prettig dat ik ’s avonds de kleine naar

zijn. Daar verheug ik me op.

bed doe. Ze is ’s avonds toch wat meer moe en daarmee

Met vrienden wordt er wel over gepraat. “We zitten alle-

wat minder mobiel.” Verder moet er diep worden nage-

maal in dezelfde levensfase en zijn dus bezig met dit

dacht. Geleidelijk aan komen er wel voorbeelden. Ze

soort dingen.” Maar die gesprekken zijn soms wel wat

mag geen zware dingen tillen, dus dat doe ik; iets boven

geforceerd. “Met mannen onder elkaar dalen we toch

uit een keukenkastje pakken, is ook zo’n voorbeeld. In

wel snel af tot een soort van Neanderthalerstijl. Lachuh!”

de sfeer van cadeautjes wordt het niet gezocht, maar

Maar dat geldt niet altijd en niet voor iedereen: “de

een flesje badolie – ach, is geen cadeautje, maar toch!

vrouw van mijn collega is ook zwanger en als je ons

“Ik kook graag voor haar en dat wordt zeker deze

soms hoort praten over zwangerschap, kinderkamer, bevallen, dan zijn we twee mutsen!” “Zo zijn er dingen waarvan ik vroeger dacht ‘bah, dat hoef ik niet te weten’ en waarover je nu vrolijk met elkaar in gesprek bent en ook nog eens het idee hebt dat je er wat van opsteekt. Geldt trouwens ook voor deze avond. Goed initiatief!” Gaandeweg de zwangerschap “worden die gesprekken alleen maar erger!” Ze kijken elkaar aan en brullen van het lachen. Toch is dit geen gezelschap van vijf softies, maar wel van mannen die zich betrokken weten, nieuwsgierig en leergierig zijn. “Op mijn werk zijn we met een groep mannen die kinderen hebben of kinderen gaan krijgen. En er is een groep, wat jonger, die daar nog niets mee heeft. Die

maanden erg gewaardeerd”. Massage, vooral van de

hebben meer iets van ‘wat een gezeik, die kinderen’.

rug, wordt ook een aantal keren genoemd. En de zware

Maar die uitwisseling onder elkaar, juist ook over de

boodschappen doen en tillen. “Ik had vandaag een

kinderen, schept een band, versterkt de onderlinge

nieuwe mijlpaal: ik moest haar helpen met het uitdoen

betrokkenheid.”

van haar laarzen; dat redde ze niet in niet haar eentje.”

“Vroeger, in gesprekken tussen mijn vrouw en haar

Een grijns, en daar blijft het dan bij. Eigenlijk zijn ze

zussen en schoonzussen, ging het ook vaak over de kin-

allemaal reuze trots op hun stoere meiden, die hun kind

deren. Dacht ik, o daar gaan ze weer. Nu voer ik op mijn

dragen en ‘niet moeilijk’ doen. “Uiteindelijk moeten zij

werk dezelfde soort gesprekken. Natuurlijk is onze bena-

het meeste werk doen” – ‘werk’ is hier zwanger zijn –

dering iets anders, maar het gaat over hetzelfde.

“dus ga ik ’s nacht gemakkelijk mijn bed uit als ze opeens

Grappig, hè!”

– hoe verzint ze het – zin heeft in een bakje gele vla!”

Dus op deze manier kun je ook samen zwanger zijn en

Allemaal gaan ze zonder mopperen het bed uit als hun

kinderen hebben. Je toetst, controleert, stemt je eigen

meisje iets nodig heeft. “Ik vind het eigenlijk niet zo

mening af op die van vrienden en collega’s; je leert, ja je

speciaal allemaal, ik vind het eigenlijk heel normaal, zo

leert.

vul je elkaar aan en naarmate de zwangerschap duurt,

Iemand constateert dat zijn betrokkenheid bij de eerste

heeft ze me meer nodig voor allerlei dingen. Dat is dan

zwangerschap groter was dan bij de tweede. Hij bemerkt

mijn bijdrage aan het geheel.”

dat ook bij zijn vrouw. Bij de eerste was alles nieuw. Nu

Maar er verandert tijdens de zwangerschap niet zo heel

die ervaring er is, veranderen de betrokkenheid en de

veel. Koken werd altijd al gedaan, de zware boodschap-

gerichtheid. Dat komt ook omdat al het materiële (bedje,

pen ook, of het is van “zij doet het huishouden en ik

badje, behangetje) dat is er allemaal al. Maar het is wat

knutsel de kinderkamer bij elkaar…” En wat er verandert,

dubbel. Want die tweede zal waarschijnlijk de laatste zijn

ach, het hoort er gewoon bij. Geen dingen om moeilijk

en ook dat trek je nadrukkelijk in je bewustzijn. Zo wordt

over te doen. “Ik wil graag kinderen, dit is het prijskaartje!”

de betrokkenheid misschien wel anders.

Zo stappen we lachend over naar het volgende onderwerp.

Hoe bereid je je voor? Samen zwanger

In deze groep zijn weinig (aanstaande) vaders die de

Nou nee, dat voelt niet zo. Zij is zwanger, ik niet. Als ik

literatuur indoken om kennis te vergaren over zwangerTvV oktober 2010 • KNOV

39


01-10-2010

09:05

Pagina 40

PRAKTIJK schap en geboorte. “Ik wel, ik had de eerste keer zo’n

voor het geval dat, meer van die dingen. De ‘vluchttas’

boekje: kon ik week voor week zien en lezen hoe mijn

staat klaar in de gang. Ik wilde weten wat er in zat en

kind zich ontwikkelde.” Een ander rapporteert dat zijn

waarom? Gek hè – doet hij verbaasd - dat ik dat

vrouw dagelijks internet afstruint op zoek naar meer

belangrijk vind! Of bedoel je dat niet?”

nieuws over het zwanger zijn en de aanstaande bevalling.

“De kinderkamer is klaar, ruim op tijd. Ik kan daar tevre-

En er bestaat een speciale zwangerschapsagenda waarin

den, maar ook blij, in rondkijken: mijn aandeel in de

je al je ervaringen kunt opschrijven…” “Ach, denk ik

goede zaak. Daarnaast: het is ongelooflijk wat je in zo’n

dan, het zal allemaal wel. Volgens mij is geen zwanger-

periode allemaal kunt vergeten. Dat bleek toen we een

schap gelijk, dus kan je aardig wat lezen en schrijven.”

checklist downloaden, wat trouwens wel reuze handig

“Ach joh, troost je: het komt allemaal goed”, zo komt

was! Sommige dingen lijken overdreven, zoals ‘bedje’,

een opmerking uit de hoek. Dan volgen de tips van de

maar er schijnen mensen te zijn…” Opnieuw gelach en

reeds bestaande vaders. ‘Oei, ik groei’ is een aanrader.

de koffie en thee gaan nog eens rond. Margriet heeft

Een ander vindt het helemaal niks. “Maar ik heb van

koeken meegebracht, maar die vinden maar matig

tevoren wel een film over bevallen gezien. Niet dat het

aftrek. Het zijn geen snoepers.

leek op onze eigen ervaring later, maar toch is niet alles

Veel idee over de komende bevalling is er niet. Degene

vreemd en nieuw. En het scheelt toch hoe je er instapt.”

die dat wel hebben, hebben eerder een bevalling meegemaakt, maar dan nog. “Nee, ik heb daar eigenlijk geen idee van. Ze kunnen van alles tegen me roepen, maar ik heb geen beeld.” “Ik had na de eerste wel een beeld, maar de tweede was compleet anders. Ik heb weinig houvast aan die eerste ervaring gehad.” “Mijn vrouw deed aan zwangerschapsyoga. Ik mocht ook een paar keer mee. Kreeg ook een boekje. Op het nachtkastje gelegd, niet meer naar omgekeken tot mijn vrouw zei: ‘Schat, ik geloof dat de weeën zijn begonnen’. Help, waar is m’n boekje… ? Met de komst van de tweede ga ik hier toch serieuzer mee om, zeker omdat ik beter voorbereid wil zijn. De eerste bevalling eindigde in het ziekenhuis, infuus met een weeënstorm tot gevolg, vacuümpomp, allemaal heftige dingen en geen ruggenprik beschikbaar, terwijl we het ons allemaal heel rustig en sereen hadden voorgesteld. Ik wil nu beter voorbereid zijn.”

avond. Daar heb ik veel aan gehad, ook in de zin dat er

Techniek wordt gewaardeerd, een avondspreekuur ook

toen bij mij de behoefte ontstond om er meer van te

Technisch vernuft wordt sterk gewaardeerd. Wat waarde-

weten. Pas na die avond hier ben ik mij gaan verdiepen

vol gevonden wordt, zijn vooral de echo’s. “Als je als toe-

en dat heeft me goed gedaan.”

komstige vader meegaat naar dit soort onderzoeken, dan

“Nou, ik heb dat niet. Ik lees normaal gesproken al weinig.

weet je al heel veel over je kind voor het geboren wordt.

Maar mijn vrouw informeert me: nu is het zo groot als

Je groeit tijdens de zwangerschap al meer naar elkaar

een pinda, nu als een appel, nu als…” Lachen geblazen!

toe. Ik vind dat enorm waardevol…” Even komt aan de

“Ik ben afstand gaan nemen van die boekjes na de eerste

orde dat juist uit dergelijke onderzoeken soms ook naar

echo. Daar was ons kind, zichtbaar aanwezig. Mijn

voren komt dat iets niet goed gaat – weten of niet-

gerichtheid veranderde in de weken daarna: het mystieke

weten is even een discussie. Maar we gaan voor weten,

van de zwangerschap was verdwenen, ons kind was

zodat heldere keuzes gemaakt kunnen worden.

concreet. Ik wist nu echt dat het bestond, er was, groeide.

“Ons derde kind is onderweg. Beslissingen neem je

Geweldig, die echo!”

anders, je moet ook rekening houden met de toekomst

“Er was hier, in dit verloskundig centrum, een voorlichtings-

van de andere twee. Begrijp je dat dilemma’s anders kun-

40

Margriet Weide is nieuwsgierig naar de mate van voor-

nen worden? Zo wilde ik in eerste instantie geen derde,

bereiding op de bevalling en hoe ze zich voorbereiden.

twee maal een gezond kind, wat brengt de derde? Het

“Nou, ik heb eens getimed, hoe snel ik van mijn werk

speelt door je kop! Nu er toch een derde komt, willen

thuis kan zijn. Ik heb de route naar het ziekenhuis bekeken

we alles uit de kast om te weten dat het goed zit. Met



01-10-2010

09:05

Pagina 41

INNOVATIE de eerste redeneerde ik helemaal niet zo!” Van ‘ik ga nooit mee!’ tot ‘ik ga altijd mee naar de verloskundige!” “Ik ga mee, want ik ging de eerste keer mee. Ik voelde niet dat ik er bij hing, ik kon vragen stellen. Natuurlijk lag het accent bij haar, logisch want zij droeg ons kind. Sindsdien is het voor ons iets vanzelfsprekends

Aankondiging: 2MoVe))

geworden: ik ga mee, twee weten meer dan een en ik voel me sterk betrokken en vind het prettig dat ik nu al

Jolande IJsseldijk

die meiden hier ook ken. Maakt het straks thuis bij de bevalling toch iets gemakkelijker, soepeler, denk ik.” De meeste andere mannen in deze groep zijn wel meegegaan naar de echoscopische onderzoeken, “o, en een keertje naar de verloskundige; hartje gehoord…, ik was toevallig vrij die dag”, maar lopen er de deur niet plat. Als er een echo gemaakt moet worden, daarvan kennen de werkgevers ook het belang en de invloed. Misschien wel uit eigen ervaring, maar dat is niet bekend. “Voor een echo mag ik er zomaar een paar uur tussenuit knijpen, zonder dat ik vrij hoef te nemen. Als ik elke keer mee zou willen naar de verloskundigen…, denk niet dat

In opdracht van Agis Zorgverzekeringen is STBN in 2010 gestart met het ontwikkelen van een nieuw (organisatie) Model voor Verloskunde, onder de naam 2MoVe)). De ontwikkelingen zijn zover, dat de tijd rijp is voor een pilot. De pilot heeft als doel uit te proberen en te monitoren of de nieuwe werkwijze, geformuleerd binnen 2MoVe)), haalbaar blijkt en of deze aanwijzingen geeft een bijdrage te leveren aan de klanttevredenheid en betere uitkomsten van zorg.

er dan ook zo soepel gedaan zou worden.” “Ja, bij een avondspreekuur, dan zou ik zeker meegaan.

2MoVe)) is ontstaan uit het besef binnen verloskundig

Het is geen onwil of gebrek aan belangstelling, maar met

Nederland dat structurele veranderingen in de organisatie

je werk ligt het moeilijk. Zij moet bij wijze van spreken

van zorg op de lange termijn bij kunnen dragen aan ver-

gewoon naar de dokter, maar dan hoef ik toch niet mee,

betering in het perinatale sterftecijfer, het terugbrengen

zo wordt geredeneerd.” En niemand vindt dat onterecht.

van het aantal onnodige interventies en de tevredenheid

“Die voorlichtingsavonden hier, daar kom ik wel, en ik

bij de vrouw na de geboorte van haar kind.

kan het iedereen aanraden: je steekt er wat van op. Toch zie je dat lang niet alle partners meekomen. Nou ja, die

Spannend

missen wel wat.”

Het model is klaar. Nu start een spannend traject binnen

Ook het ziekenhuis organiseert voorlichtingsavonden en

vijf verloskundige praktijken in Amsterdam-west en de

kennismakingsbijeenkomsten. “Dat is dan met zo’n rond-

maatschap gynaecologie van het St. Lucas Andreas

leiding. Nou ja, als je die mensen hoort praten en ziet

ziekenhuis. Zij hebben zich bereid verklaard hun zorg

wat ze uit ‘de kast’ kunnen halen aan gespecialiseerde

voor een groep van 90 pilotcliënten in te richten volgens

zorg. Het liefst heb je het niet nodig, maar het geeft wel

het model 2MoVe)).

een veilig gevoel.”

De pilot zal worden geëvalueerd op basis waarvan aan-

“O ja, als je daar gaat bevallen, vergeet dan niet een

passingen in het model worden geformuleerd. De evalua-

muntstuk van 50 Eurocent mee te nemen. Anders sta je

tie, de aanpassingen en de hieruit volgende adviezen

daar misschien midden in de nacht met je vrouw aan de

worden in het najaar van 2011 aangeboden aan Agis.

arm en kan je geen rolstoel van de rij afkoppelen. Dus

Naar aanleiding van de bevindingen zal blijken of nader

doe 50 eurocent in je ‘vluchtkoffer’, want anders is het

onderzoek nodig is om de diverse onderdelen van het

een heel eind sjouwen!” Algemeen gelach en de

model op hun effect te kunnen beoordelen. De inclusie

gefluisterde opmerking ‘shit, je moet ook overal aan den-

van de cliënten voor de pilot start op 1 oktober 2010.

ken’, ‘checklist: 50 eurocent’, roept daarop nummer 3… Toch zijn het de dingen waar mannen op letten. “Van

Het Model ziet er niet alleen gedegen uit, maar is ook

waar wij wonen hebben we de keus uit meerdere zieken-

aantrekkelijk voor de zwangere en haar partner. In een

huizen. Hier is dat het gedoe met dat muntje, een ander

volgend artikel staat de inhoud van het model centraal.

ziekenhuis heeft overdag te weinig parkeerruimte: sta je

Uiteindelijk zullen de resultaten van de pilot ook via het

daar met je zwangere vrouw. Moet je dus niet naar toe!

tijdschrift worden gecommuniceerd. ■

Nee, ik heb alle drie de trajecten gereden en weet waar ik zijn moet als er tijdsdruk is.” Zo bekijken mannen naar hun aandeel in de zorg: betrokken en warm, soms van een afstandje, maar altijd nieuwsgierig. ■

Jolande IJsseldijk is verloskundige en projectmanager STBN


41


01-10-2010

09:05

Pagina 42

VERLOSKUNDIGE IN LOONDIENST Verloskundige praktijk Haarlem-Noord is een kleine praktijk waarbij rust, aandacht en tijd centraal staan. Wij proberen onze cliënten een compleet zorgaanbod te bieden, dit alles binnen de grenzen zoals deze worden gesteld aan kwaliteitszorg. Vanaf eind December 2010 is er een vacature voor een verloskundige (1 FTE) in loondienst. FUNCTIEPROFIEL: Wij zoeken iemand met de volgende eigenschappen: • Goede sociale vaardigheden en betrokkenheid naar de cliënten. • Zelfstandig en initiatiefrijk, kunnen denken in mogelijkheden. • Vaardig met computer (word, powerpoint, etc). • Punctueel en nauwgezet. • De verloskundige zorg in al zijn facetten een warm hart toedragend, zowel binnen de clientenzorg als naar de huidige ontwikkelingen. WIJ BIEDEN: • Een goed georganiseerde kleinschalige praktijk, waarbij ruimte is voor persoonlijke ontplooiing en innovatie. • Werktijden binnen een vast rooster. • KNOV-geaccrediteerde praktijk (extra uren voor het kwaliteitsregister). SOLLICITATIEPROCEDURE: Schriftelijke reacties voorzien van CV kunnen gestuurd worden naar: Verloskundige praktijk Haarlem-Noord T.a.v. D. Ottens, Tesselschadeplein 8, 2026 SV Haarlem Voor meer informatie is het mogelijk om contact op te nemen met Dieuwke Ottens, tel nr: 023-5511895/06-12024397. Uiteraard is informatie over de praktijk te vinden op de website: www.verloskundigepraktijkhaarlem-noord.nl

Mijn verzekeringen zijn op orde!

Dankzij de speciale arbeidsongeschiktheidsverzekering voor verloskundigen.

Een zeer concurrerende premie voor leden van de KNOV. De voordelen van deze speciale arbeidsongeschiktheidsverzekering zijn o.a.: - Beroepsarbeidsongeschiktheid - Gratis ongevallendekking - Extra aanvangskorting - Gunstige zwangerschapsregeling - Premiekorting in pakket met andere verzekeringen - Verhogen zonder medische verklaring - Premievrijstelling bij arbeidsongeschiktheid - Mede tot stand gekomen door uw beroepsvereniging Frisia Verzekeringen Javastraat 1a 2585AA Den Haag

T. 070 342 01 50 F. 070 362 54 94 E. [email protected]

Frisia Verzekeringen is uitvoerder mantelcontract KNOV Vraag nu een offerte aan via onze website www.frisiaverzekeringen.nl


01-10-2010

09:05

Pagina 43

INTERNATIONAAL

Aafke van Os voor MD5 Wageningen kreeg op 11 september jl. het allereerste Millenniumgemeentebord. Het werd bevestigd aan de borden die de gemeentegrens duiden. Het ophangen werd een heel spektakel. Een fietskaravaan van lokale organisaties die werken aan de 8 millenniumdoelen volgde de gemeentegrens en maakte de Wageningers op ludieke wijze opmerkzaam op de MD’s. Eerstelijns verloskundige Aafke van Os fietste mee. Mocht u bij bestudering van de foto de telefoon willen pakken om Aafke te feliciteren: haar ronde buik diende slechts Milleniumdoel 5 en was ’s avonds weer verdwenen.■

Het contact is er….nu nog diepgang! Hilde Perdok Aan het eind van het werkbezoek aan de Sierra Leone

niet zo mooi als het gezang van onze Twins, maar we

Midwives Association (SLMA) van afgelopen juli krijgen

zijn heel tevreden.

we zorgvuldig ingepakte pakketjes en brieven mee voor haar Nederlandse ‘zus’ mee. Op 28 augustus jl. kwamen de Nederlandse Twins bijeen. Bij de ingang staat een tafel gevuld met brieven en cadeaus uit Sierra Leone! Al snel zijn veel Nederlandse Twins gekleed in een mooie Afrikaanse jurk met een bijpassende hoofddoek. Uit de persoonlijke videoboodschappen, gemaakt in

De twins doen ook verslag van hun activiteiten. De twins

Sierra Leone, blijkt hoeveel waarde er gehecht wordt aan

werven fondsen en vooral vragen ze aandacht voor het

deze vriendschap, ze voelen zich enorm gesteund door

probleem van de wereldwijde moedersterfte.

hun Nederlandse zussen.

Uiteenlopende acties waaronder een sportweek, een

We wisselen ervaringen uit over onze eigen contacten.

kledingruilbeurs, etentjes, een verwenweekend, tasjes

Het begint nu langzaam te lopen. Er is vooruitgang!

verkoop en Koninginnedagacties hebben plaatsgevon-

Hoewel het voor ons nog weinig inhoudelijk voelt,

den. Er staan nog veel acties gepland zoals de tandem-

geven de verloskundigen uit Sierra Leone aan al heel

fietstocht, de ‘bolle-buikendag’ en een kerstmarkt. Met

veel informatie uitgewisseld te hebben. Er is een duidelijk

deze acties worden veel mensen bereikt die zich er

verschil in perceptie. We beseffen dat we onze doelen

bewust van worden dat er elders op de wereld onnodig

minder snel bereikt zullen hebben, we moeten ons meer

veel vrouwen sterven.

tijd gunnen.

Over negen maanden zullen de 25 Nederlandse verlos-

De contacten lopen nu voornamelijk via de mail en in

kundigen hun Sierra Leonese Twin sisters ontmoeten

gebieden waar internet bereik moeizaam is, wordt er

tijdens het ICM congres in Durban, Zuid-Afrika. Een

ge-sms’t. Ervaring leert dat korte berichten het meeste

abstract is ingediend om tijdens het congres bekendheid

resultaat opleveren.

aan ons project te geven. Ook zijn het congres en het

Terwijl we alle ervaringen laten bezinken, krijgen we een

hotel intussen geboekt.

djembe workshop. We trommelen erop los, terwijl we

Voldaan en gemotiveerd om verder te gaan met het

een bijpassend lied over ‘moeders’ zingen. Het klinkt nog

leveren van onze bijdrage aan het verminderen van de moedersterfte in Sierra Leone sluiten we de middag af. ■

Hilde Perdok is tweedelijns verloskundige en twin


43


01-10-2010

09:05

Pagina 44

FORUM

Verhongeren voorkomen? Reactie op het interview met Paul de Reu over zijn proefschrift Het juninummer van dit tijdschrift besteedde aandacht

De uitroep ‘we laten ze gewoon verhongeren!’ doet ver-

aan het promotieonderzoek van Paul De Reu. Daarbij

moeden dat Paul De Reu in het bijzonder geïnteresseerd

ging het vooral om het gedeelte uit het onderzoek dat

is in het opsporen van asymmetrisch groeivertraagde

voor de dagelijkse verloskundige praktijk van belang zou

kinderen, kinderen die klein zijn door placentaproblema-

kunnen zijn; het eventueel invoeren van een derde

tiek. Binnen de groep kinderen met een geboortegewicht

trimester echo. Het artikel kopte pakkend met een uit-

onder de p10 valt echter ook een groep kinderen die

spraak van de onderzoeker: ‘we laten ze gewoon ver-

fysiologisch klein zijn (klein in aanleg) en een groep sym-

hongeren!’. Ik werd benieuwd naar het proefschrift: een

metrisch groeivertraagde kinderen (vroege intra-uteriene

manier om kinderen te behoeden voor de hongerdood,

infecties en congenitale afwijkingen). Die laatste twee

dat leek me wel wat! Ik heb het proefschrift inmiddels

subgroepen brengen weer een heel andere problematiek

uit, maar ik ben nog niet overtuigd.

met zich mee. Dat wil niet zeggen dat die symmetrisch groeivertraagde kinderen niet opgespoord mogen worden,

Met het voorstel voor een routine derde trimesterecho

maar wel dat een derde trimester echo een zeer grove

wordt mijns inziens een complex probleem gesimplificeerd.

screeningmethode is.

Daarnaast gaat het voorbij aan de vraag of we de juiste kinderen wel opsporen. En tenslotte is het niet bekend of

Als Paul De Reu in reactie op het grote aantal vals posi-

dat opsporen wel verbetering van de uitkomsten geeft,

tieven een vergelijking maakt met de screening bij meco-

terwijl niet gevraagd wordt naar de prijs van deze echo.

niumhoudend vruchtwater, dan is dat dus een vergelijking

En dan bedoel ik niet de 24 miljoen euro die demissionair

die scheef gaat. Bij meconiumhoudend vruchtwater

minister Klink in het project wil steken.

wordt een risicogroep geselecteerd waarbij het risico op foetale nood verhoogd is. Bij de derde trimester echo

Het proefschrift van Paul De Reu bestaat uit twee gedeel-

wordt een risicogroep geselecteerd die risico loopt om

ten: een gedeelte over biometrie en een gedeelte over de

tot een risicogroep te gaan behoren. Een percentage

perinatale audit. In het gedeelte over biometrie beschrijft

vals positieven van 74% is dus alleen nog maar het

Paul De Reu een onderzoek dat hij heeft uitgevoerd

percentage dat niet binnen de groep onder de p10 valt.

onder zwangeren in zijn eigen praktijk. Bij eenmalige

Binnen die groep van kinderen onder de p10 bevindt zich

echoscopische screening in het derde trimester zou 53%

ook nog een club kinderen waar niets mee aan de hand is.

van de kinderen met een geboortegewicht onder de p10

Bovendien; buiten de groep kinderen met een geboorte-

opgespoord kunnen worden (vooropgesteld dat het

gewicht onder de p10 valt ook nog een groep kinderen

afkappunt van de AC op de p25 wordt gesteld). Dat is

die ‘verhongeren’, namelijk de kinderen die volgens de

fors meer dan we met het uitwendig onderzoek voor

curve een goed gewicht hebben, maar wel degelijk

elkaar krijgen (sensitiviteit van 21%, Bais et al., 2004).

dysmatuur zijn. Sporen we dan op deze manier wel de

Hij benoemt daarbij een specificiteit van 80% (lager dan

kinderen op waarbij interveniëren zinnig is?

de 96% in de huidige manier), een groot aantal vals

Met het onderzoek dat hier ligt, weten we nog niets.

positieven (74%) en een positief voorspellende waarde

Paul De Reu wil meer kinderen met een geboortegewicht

van 25%.

onder de p10 opsporen en neemt daarbij aan, dat dit tot een verbetering van de uitkomsten leidt. Maar hij weet

Dat we met ons huidige systeem veel kinderen onder de

niet of de (eventueel) kleine kinderen die met de echo

p10 missen, is bekend. Dat de totale groep van kinderen

worden opgespoord wel beter af zijn dan de niet opge-

met een geboortegewicht onder de p10 een grotere

spoorden. Het onderzoek maakt geen gebruik van een

kans heeft op het optreden van problemen is ook waar.

controlegroep waarbij gekeken wordt naar verschillen in

Logisch dus, om te denken dat we meer kinderen onder

kinderlijke morbiditeit en mortaliteit tussen een groep die

de p10 op moeten sporen. Maar is dát wel waar?

wél en een groep die géén derde trimester echo krijgt.

Worden de uitkomsten ook daadwerkelijk beter van de

Een Cochrane review uit 2008 doet dat wel en laat géén

implementatie van een derde trimester echo bij laag

verschil in uitkomsten zien en mogelijk een toename in

risico zwangeren?

het aantal sectio’s binnen de groep vrouwen die voor late echo gaat [Bricker et al., 2008].

44



01-10-2010

09:05

Pagina 45

FORUM Ook naar aanleiding van zijn eigen auditstudie zou ik

kunnen hebben. En met een sensitiviteit van 53% mag ik

verwachten dat Paul De Reu voorzichtiger is in zijn

dat dus eigenlijk niet meer dan een half geval noemen.

enthousiasme over de derde trimester echo. Hij analyseert alle gevallen van perinatale sterfte in een jaar in

Dat wil niet zeggen dat het invoeren van een standaard

drie regio’s in Nederland waarbij het geboortegewicht

derde trimester echo geen zin zou kunnen hebben bij

onder de p10 lag (55 gevallen). En daarbij kijkt hij of

vermijdbare sterfte, maar het lijkt naar aanleiding van deze

de sterfte wellicht vermijdbaar was geweest. De helft (16

analyse alsof die sterfte wellicht op een andere manier

van de 31) van de vermijdbare sterfte in zijn onderzoek is

effectiever aangepakt kan worden, bijvoorbeeld door de

gerelateerd aan substandaard zorg. Het lijkt erop dat we

focus te leggen op het verbeteren van de substandaard

ons werk niet goed doen of in elk geval dat we geregeld

zorg.

van de standaard zorg afwijken. Als dat betekent dat

Bovendien weten we niet of de interventies die op deze

29% van de sterfte mogelijk of (zeer) waarschijnlijk

moeders en kinderen worden losgelaten misschien ook

vermijdbaar was geweest als we ons beter aan de

nadelen hebben. We weten niet wat zwangeren zelf van

standaarden zouden hebben gehouden, dan valt op

de echo vinden. Er is maar zeer weinig onderzoek over

dit gebied winst te behalen. Deze 16 zijn gevallen die

de psychologische effecten van een echo. We weten niet

wellicht, ook zonder invoering van een derde trimester

wat er gebeurt als we een zo grote groep vals positieven

echo, voorkomen hadden kunnen worden.

bloot stellen aan onrust in de zwangerschap. Samenvattend, ik mis twee kritische vragen die ik juist

De andere helft (15 van de 31) van de vermijdbare sterfte

van een verloskundige wel zou verwachten: niet alleen:

gaat niet over substandaard zorg. Dit is de groep waarbij

‘levert dit wel wat op?’, maar ook; ‘wat is de prijs?’

ik verwachtte een aanwijzing te vinden voor het pleiten

We missen met onze huidige manier van screenen veel

van Paul De Reu voor de standaard derde trimester echo.

kleine kinderen. Dat klinkt heel erg en dat is ook heel erg

Dit is de groep waarbij sterfte mogelijk vermijdbaar is als

als het opsporen van deze kinderen tot betere uitkomsten

we er andere protocollen op na zouden houden.

zou leiden. Maar het probleem is; dat weten we niet!

En juist binnen deze groep valt op dat ruim een derde van

De uitroep van Paul De Reu; ‘we laten ze gewoon

de sterfte (6 van de 15) gerelateerd is aan congenitale

verhongeren!’ is dus een conclusie die een stap overslaat;

afwijkingen. (Deze sterfte was vermijdbaar geweest als

namelijk de vraag of we daar met zijn voorstel tot echo-

de zwangerschap eerder was afgebroken en als deze

scopie wel iets aan kunnen doen. Mij lijkt het essentieel

cijfers dus niet bij de perinatale sterfte waren meegeteld.

deze vraag eerst te beantwoorden voordat de derde

Niet bepaald de groep die we gewoon laten verhongeren.)

trimester echo ingevoerd wordt. ■

Binnen de groep van 55 is er slechts één geval van sterfte waarbij Paul De Reu rept over de derde trimester echo en

Mirjam Medema, verloskundige Middelstum

het eventueel beschermende effect dat die echo had

“De KNOV moet niet afwachten” Met het artikel ‘550 dode baby´s per jaar minder is haalbaar’ in de Volkskrant van zaterdag 3 juli jl. laaide de discussie over de perinatale sterfte opnieuw op. Volgens Bonsel en Steegers worden zwangeren in Nederland onvoldoende gescreend op risicofactoren. Van de risicozwangerschappen wordt 25 procent niet van tevoren herkend, aldus de onderzoekers. Ik vind deze conclusie schokkend en pleit voor snelle maatregelen om het aantal sterfgevallen omlaag te brengen. De KNOV kan en moet hierin volgens mij een andere rol spelen dan tot nu toe.Sinds de discussie over perinatale sterfte in

de media losbarstte staan de beroepsgroepen van gynaecologen en verloskundigen meer tegenover dan naast elkaar. Met krantenartikelen reageren partijen op vermeende oorzaken van de hoge perinatale sterfte. Daarbij leggen ze meestal de ‘schuld’ bij de andere partij neer. De stuurgroep rondom zwangerschap en geboorte vormt daarop een gunstige uitzondering. Maar ook daarin vinden beide partijen het lastig de verschillende beroepsbelangen opzij te zetten om op één lijn te komen. Gezien de standaard reflex waarmee beide beroepsgroepen ook nu weer hebben gereageerd op het artikel van zaterdag 3 juli voorzie ik dat de intensieve samenwerking tussen verloskundigen TvV oktober 2010 • KNOV

45


01-10-2010

09:05

Pagina 46

FORUM en gynaecologen, waar Bonsel en Steegers voor pleiten,

Waarom wachten we zo lang met het aanpassen van

een ingewikkeld en jarenlang proces wordt.

beleid of invoeren van maatregelen die effectief blijken

Naar mijn mening kunnen we zo lang niet wachten. In

te zijn? Zo zou los van de richtlijn uitwendig onderzoek

de artikelen en standpunten van gynaecologen en mijn

(de basis van ons vak!) - die nog in ontwikkeling is - als

eigen beroepsgroep mis ik snelle en adequate maat-

aanvulling op het palpatoir onderzoek standaard groei-

regelen die niet conflicteren met de beroepsbelangen en

echo’s gemaakt kunnen worden in week 30 en 36, zoals

waarmee ik als verloskundige meteen kan bijdragen aan

ook Paul de Reu bepleit in zijn onderzoek naar het tijdig

een reductie van foetale sterfte. Ik pleit er dan ook voor

opsporen van dysmaturen in de zwangerschap.

dat wij, verloskundigen, zelf met voorstellen komen voor maatregelen in plaats van de uitkomsten van het proces

Ik ben tot nu toe teleurgesteld in de defensieve en

af te wachten. Noem het maar ‘quick wins’. Nu bijvoor-

afwachtende houding van de KNOV in de discussie over

beeld uit onderzoek blijkt dat etnische achtergrond, leef-

perinatale sterfte. Ik verwacht van mijn beroepsvereni-

tijd, roken, drinken, voedingspatroon, stress belangrijke

ging een meer zichtbare inspanning, die niet beperkt

risicofactoren zijn voor perinatale sterfte, zouden we met

blijft tot een rol achter de schermen bij de stuurgroep.

voorstellen moeten komen hoe we deze factoren kunnen meenemen in onze risicoselectie.

Naam en adres van deze briefschrijfster zijn bij de

Daarnaast moet de KNOV vaart maken om richtlijnen

redactie bekend.

voor de beroepsgroep verloskundigen te ontwikkelen, om

Dit is een verkorte versie van het origineel.

zo te bereiken dat verloskundige eenduidiger werken.

KNOV reactie Dit is een brief, recht uit het hart en wat mij betreft, ook

noodzakelijke vertrouwen tussen zwangere en verloskun-

uit mijn hart. Het ’gedoe‘ dat er blijkbaar met enige regel-

dige ondermijnt, de pers doen smullen en alleen al om

maat is, zou er niet moeten en mogen zijn. Daar kan ik

deze reden schreeuwen om een reactie. Reacties, die

het alleen maar mee eens zijn. Het ergste dat er kan

helaas bij onze cliënten tot nog meer onzekerheid kunnen

gebeuren, gebeurt. De zwangere verliest haar vertrouwen

leiden. Dat ben ik wel met de Forumschrijfster eens, maar

in de verloskundige keten.

toch.

Het voorstel om als sector meer het heft in eigen hand te

Constructiever zou het zijn als we elkaar in de keten

nemen en maatregelen voor te bereiden en ook uit te

helpen om onze taken en verantwoordelijkheden beter uit

voeren om niet alleen laag, maar natuurlijk ook hoger

te voeren. Zo zouden gynaecologen bijvoorbeeld kunnen

hangend fruit te plukken, prima! Ik ben van mening dat

meedenken en onderzoeken of, en zo ja hoe, wij onze

wij, de KNOV en haar leden, hun nek stevig uitsteken.

diagnosefunctie kunnen verbeteren in plaats van te roepen

Zo zijn wij volop bezig met de voorbereidingen om vanaf

dat wij dat niet goed doen en het dus maar naar een

2011 een echte start te maken met een aantal voor onze

andere organisatie. Alsof het dan beter gaat, alsof dan de

cliënten belangrijke zaken.

sterftecijfers lager gaan uitkomen; alsof dan ineens de

Het gaat hierbij om

problematiek van ANW is opgelost.

• de invoering van het casemanagerschap,

Samenvattend: ik ben het met de forumschrijfster heel erg

• de invoering van het zorg-geboorteplan,

eens. Ook vind ik dat wij goed in de beoogde lijn bezig

• de invoering van het 34e week thuisbezoek

zijn, maar ik vind eveneens dat deze lijn door alle spelers

• de intensievere begeleiding van de zwangere rondom de

op de verloskundige as zo gevolgd zou moeten worden.

bevalling, in samenspraak met de kraamzorg.

Gelukkig zijn er heel veel goede gynaecologen die ons werk erkennen en waarderen en die in VSV-verband

Tot zover gaat alles goed.

perfecte partners zijn. Zij zijn net zo ongelukkig met het

Er bestaat tegelijkertijd een probleem in de wijze waarop

gekrakeel als wij en met dergelijke partners naast ons zal

en de regelmaat waarmee door individuele medisch speci-

het tij zeker keren! ■

alisten, soms hoogleraren, onterecht en vol vooroordeel,

46

negatieve uitspraken worden gedaan over de kwaliteit van

Jos Becker Hoff,

de verloskundige en haar zorg Het zijn uitspraken die het

Directeur KNOV



01-10-2010

09:05

Pagina 47

BERICHTEN

Nieuwe media Vaderwebsites www.gezondzwangerzijn.nl/ d_vader Informatie van zorgverzekeraars en zorgaanbieders

Boeken voor (aanstaande) vaders Babymanagement voor mannen Auteur:

Henk Hanssen

Al me er da 33.00 n 0 exe mplar van v en erkoc ht!

Uitgever: IkVader Boeken, 2010 ISBN:

www.huismannen.nl Dé plek voor de zorgvader

9789077393024

Zwangerschapsmanagement voor mannen Auteurs:

Henk Hanssen en Lonneke Kranendonk

Uitgever: IkVader Boeken, 2010 ISBN:

9789077393062

www.ikvader.nl

Een beetje zwanger, handboek voor aanstaande vaders

Het avontuur van je leven

Auteur:

Arend van Dam

Uitgever: Contact, 2004 ISBN:

978-90-254-1622-5

Een wolk van een vader, zwanger langs de zijlijn Auteur:

Flip van Doorn

www.superpapa.be

Uitgever: Terra-Lannoo, 2005

Hip Hip Hoera! Het is een papa!

ISBN:

978-90-589-7416-7

Eerste hulp voor jonge vaders Auteur:

John Verhoeven

Uitgever: Spectrum, 2002 ISBN:

978-90-269-2524-5

www.vadercursus.nl

Het grote vaderboek

Aanpakken voor Aanstaande Vaders

Auteur:

Arend van Dam

Uitgever: Contact, 2006 ISBN:

978-90-254-2555-5

Ik word papa, de handleiding voor aanstaande vaders www.vaderschap.org

Auteur:

Voor en door vaders (forum)

Uitgever: Lampedaire, 2009 ISBN:

Ronny Daelman 978-90-795-9213-5


47


01-10-2010

09:05

BERICHTEN Koning van de kraamkamer Auteurs:

Pieter Jouke, Victor Mastboom, Michiel Peereboom

Uitgever: Nieuw Amsterdam, 2010 ISBN:

978-90-468-0732-3

Man krijgt kind, lotgevallen van een aanstaande vader Auteur:

Sander Pleij

Uitgever: Maarten Muntinga, 2006 ISBN:

978-90-417-6170-5

Schat, je wordt papa! Auteur:

Steven Giles

Uitgever: Deltas, 2008 ISBN:

978-90-447-1192-9

Vader worden! Wat je allemaal kunt verwachten Auteur:

Thomas Hill


978-90-447-0701-4

Voor aanstaande vaders en moeders Auteurs:

Jannie Kroes en Joke Oldersma

Uitgever: Unieboek, 2000 ISBN:

978-90-269-2284-8

Zwangerschapsboek voor mannen Auteur:

Gerard Janssen

Uitgever: Snor, 2009 ISBN:

978-90-799-6102-3

100 Manieren om het je zwangere vrouw makkelijk te maken Auteur:

Uzzi Reis

Uitgever: Spectrum, 2003 ISBN:

978-90-269-2820-8

101 Leuke babytips voor jonge vaders Auteur:

J. Murphy


978-90-243-7697-1

Met dank aan www.vadercursus.nl

48

Pagina 48


01-10-2010

09:05

Pagina 49

BERICHTEN

TvV•NEXT AANSTAANDE EN JONGE VADERS VAAK DEPRESSIEF

de ingrepen uitgevoerd”. De hersteloperaties in het OLVG zijn nu gekoppeld aan een prospectief onderzoek

Wereldwijd heeft één op de tien vaders last van depressies

naar effecten van de plastisch-chirurgische ingrepen op

tijdens de zwangerschap en na de geboorte van een kind.

het seksueel functioneren en het algemene welbevinden

De prevalenties zijn het hoogst in de periode van drie tot

van patiënten. Pharos is nauw betrokken bij de follow-up.

zes maanden postpartum (25%). Normaalgesproken komt

Medisch Contact

depressie bij ongeveer 5% van de mannen voor; dit suggereert een verhoogd risico rondom zwangerschap en geboorte. In de Verenigde Staten komt vaderlijke post-

BETERE TIJDEN VOOR INDEPENDENT MIDWIVES

partumdepressie het vaakst voor (14%). Deze cijfers zijn

De independent midwives (IM) van Groot-Brittannië

afkomstig uit een meta-analyse van Paulson et al, gepubli-

hebben zich verenigd in een nieuwe en door de overheid

ceerd in JAMA. De meta-analyse bestaat uit 43 onder-

erkende organisatie, de Independent Midwives UK. Zij

zoeken, waaraan 28.000 vaders meededen, in de periode

onderhandelen momenteel over het onderbrengen van

vanaf het eerste trimester tot twaalf maanden postpartum.

de zorgverlening door vrij gevestigde verloskundigen in

Jonge vaders hebben vaker depressieve klachten als hun

Primary Care Trusts, wat de toegankelijkheid voor cliën-

vrouw die ook heeft. Er is sprake van een matige correlatie,

ten maximaliseert. De IM maken in de nieuwe organisa-

maar geen causaal verband. Waarschijnlijk heeft een

tievorm ook meer kans op het afsluiten van een aanspra-

depressie invloed op de kwaliteit van de partnerrelatie,

kelijkheidsverzekering. Deze is sinds twee jaar verplicht

wat ook weer depressiviteit in de hand kan werken. In de

voor alle Britse zorgverleners, maar de vrij praktiserende

praktijk zouden hulpverleners er wellicht toe over moeten

verloskundigen, die buiten de National Health Service

gaan om ook partners te screenen bij een geconstateerde

werken en thuisbevallingen begeleiden, werden hiervan

depressie van, suggereert Paulson.

uitgesloten. Dit bedreigde het voortbestaan van vrij-

Psychiater Raats van de Erasmus universiteit in Rotterdam

gevestigde praktijken en indirect het voortbestaan van de

verbaast zich niet over het aantal vaders met een post-

thuisbevalling. Na een succesvolle campagne, waarbij zij

natale depressie: “Een geboorte is een flinke verandering

veel steun ontvingen van het publiek, lijkt het tij gekeerd.

in het leven van mensen. Als die genetisch gevoelig zijn

Independent Midwives UK woordvoerder Eleanor May

voor depressie en allerlei omgevingsfactoren gaan een rol

Johnson: “We staan aan het begin van een heel

spelen, kan dat leiden tot zo’n depressie.”

spannende tijd. Twee jaar geleden leek de vrije verlos-

JAMA/Trouw

kunde - al zo oud als de eerste baby die werd geboren gedoemd uit te sterven in een relatief korte tijd.

PLASTISCHE CHIRURGIE NA BESNIJDENIS

Sindsdien hebben we, met onvoorstelbare steun van het

Het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam heeft sinds

publiek en input van de overheid, onze negatieve zorgen

kort een behandelteam dat sinds kort gynaecologische

kunnen omzetten in positief enthousiasme en kunnen

hersteloperaties uitvoert bij besneden vrouwen. Plastisch

we echt verschil maken in de verloskundige zorg in dit

chirurg Refaat Karim nam hiertoe het initiatief, nadat

land (…) Nu valt alles op zijn plek. Net als een baby die

twee vrouwen bij hem kwamen met de vraag om een

groeit en zich ontwikkelt in de baarmoeder, gaat

reconstructie. Pharos, landelijk kenniscentrum voor de

Independent Midwives UK groeien en zich sterk maken”.

gezondheid van migranten en vluchtelingen, en de NVOG

[email protected] of

zijn bij het initiatief betrokken. Reconstructieve chirurgie

www.independentmidwives.org.uk

van genitale verminking is in Nederland een nieuwe ontwikkeling binnen de plastische chirurgie. Karim heeft inmiddels twee van zulke ingrepen gedaan. Bij de behan-

HUISELIJK GEWELD EN VERSLAVING TEGELIJK BEHANDELEN

delingen is ook een gynaecoloog betrokken.

Bijna alle plegers van huiselijk geweld vallen terug in hun

Ondanks ervaringen in diverse buitenlandse klinieken is er nau-

oude gedrag, nadat zij ervoor in therapie zijn geweest.

welijks wetenschappelijke verslaglegging over te vinden.

Vaak doordat zij verslaafd zijn aan cannabis, cocaïne of

Karim: “Er is een chirurg in Parijs die enige honderden

alcohol. Uit een studie van Fleur Kraanen, onderzoeker

ingrepen heeft gedaan. Op basis van zijn in één enkele

bij de Universiteit van Amsterdam, blijkt dat minstens de

publicatie beschreven techniek en mijn ervaring met

helft van de geweldplegers met verslavingen kampt.

onder meer operaties voor geslachtsverandering heb ik

Eenderde van de daders zou bij de mishandeling dronken TvV oktober 2010 • KNOV

49


01-10-2010

09:05

Pagina 50

BERICHTEN zijn of heeft drugs gebruikt. Alcohol en cocaïne werken drempelverlagend. Cannabisgebruikers lijken pas agressief te worden, nadat de drug is uitgewerkt. Kraanen: “Mensen die veel blowen, krijgen de dag erna last van ontwenningsverschijnselen. Dan raken ze geïrriteerd, prikkelbaar.” Behandeling bij huiselijk geweld is waarschijnlijk succesvoller als de verslaving gelijktijdig wordt aangepakt. Eerder onderzoek toonde aan dat alcoholverslaafden, die zijn gestopt met drinken, hun partner minder mishandelen. Er bestaan in Nederland nog geen gecombineerde therapieën. Kraanen onderzoekt inmiddels in de Jellinek Kliniek en de forensische polikliniek De Waag of gecombineerde behandeling tegen verslaving en huiselijk geweld tot betere resultaten leidt. De Volkskrant

JONGE VADERS EN TIENERZWANGERSCHAP Jongens lijken weinig doordrongen van de risico’s van een onbedoelde zwangerschap. Relaties zijn gericht op verliefdheid en seks en nog niet op de toekomst. De zwangerschap komt voor de meesten als een donderslag bij heldere hemel. Dit blijkt het onderzoek JONGE VADERS, een kwalitatief onderzoek naar de achtergrond en rol van jongens bij ongeplande zwangerschappen van de Rutgers Nisso Groep. Hiervoor werden 19 jonge vaders

Vanaf 1 januari 2011 zijn wij, in verband met het vertrek van een van ons, op zoek naar een nieuwe maat. Wij: - hebben ongeveer 280 zorgeenheden - zijn gevestigd te Ede (Gld), in een prachtige omgeving - maken zelf echo’s - werken met 4 verloskundigen, waarvan 1 ook lactatiekundige - hebben een praktijkassistente - werken orfeus - betrekken binnen een jaar een eigen praktijklocatie in een mooi, nieuw gezondheidscentrum - willen je graag meer over onze praktijk vertellen Jij: - bent enthousiast - hebt al enige ervaring in het vak - staat open associatie Geïnteresseerd? Stuur je reactie z.s.m. naar [email protected] of bel voor meer informatie naar 06-22570507

(<23 jaar) geïnterviewd. Voorlichting over anticonceptie bleek bij de jongens thuis tekort te schieten. Van voorlichting op school bleef vooral informatie over SOA’s hangen. Informatie over de (morning-after)pil leek hen vooral voor meisjes bestemd. De beslissing over een abortus lieten zij meestal aan hun vriendin over, al waren zij er meestal wel bij betrokken. Ook al groeiden zij zelf vaak op zonder hun biologische vader, veel jonge vaders zijn gemotiveerd om er voor hun eigen kinderen wel te zijn. Maar hun opvattingen over

is op zoek naar een (20-36 uur)

ECHOSCOPIST

het vaderschap zijn in het algemeen vaag. Aan hulpverlening op het gebied van kostwinnerschap en bij de opvoeding bleek wel behoefte te zijn. Maar veel van de geïnterviewde jongens associeerden hulpverlening met het gevoel gefaald te hebben, niet serieus te worden genomen of als een ondermijning van hun gezag. Rutgers Nisso

De Verloskundige Echopraktijk is een zelfstandige eerstelijns echopraktijk die verloskundige echoscopie biedt aan 20 verloskundige praktijken in de regio Den Haag. Wij bieden een plaats in een gezellig en collegiaal team. Salariëring is afhankelijk van leeftijd en ervaring.

Brigitte Tebbe

Wij vragen certificering voor SEO, kennis van de zwangerschapsontwikkeling, goede contactuele eigenschappen. U kunt uw sollicitatie richten aan: Christa Minderaa- ten Berge Bonistraat 18 2585 TA Den Haag Voor vragen kunt u contact opnemen: 06-29522003 50



01-10-2010

09:05

Pagina 51

BERICHTEN

Trainingsdag Haptonomie & Acupressuur Datum:

Maandag 29 November van 09.00 - 17.00uur

Locatie:

Mirror Centre, Ter Gouwstraat 3, 1093 JX , Amsterdam

Prijs:

€ 197,50 p.p. (d.i. incl. BTW*)

Inschrijven:

[email protected] en geef daarbij s.v.p. duidelijk aan om welke workshop het gaat. Een factuur wordt dan opgestuurd. Je deelname is definitief zodra de betaling binnen is.

Accreditatie: Is aangevraagd bij de KNOV

Workshop Acupressuur

Workshop Haptonomie

Door Jacky Bloemraad, acupuncturist, voetreflexologe en

Door Renske Harte Sluman, fysiotherapeut,

expert op het gebied van de toepassing van de Chinese

(geregistreerd) haptotherapeut en haptonomisch zwanger-

Geneeskunde in de verloskundige zorg. Haar praktische

schapsbegeleider. Voorzitter a.i. van de Vereniging van

en succesvolle boek ‘A-Z for a healthy pregnancy and

Haptonomische Zwangerschapsbegeleiders (VHZB).

natural childbirth’ verscheen in 2008.

Meer informatie: www.hartehaptonomie.nl

Meer informatie: www.maroonblue.nl Voor meer informatie over het programma kun je contact opnemen met TALMOR: Ruth Evers: +31 (0)6 2474 2472 of Karien de Munk: +31 (0)6 4214 1164 E-mail: [email protected] | website: www.talmor.nl ■

Bijzondere studiedag De status van verloskundigen in een laat modern gezondheidssysteem Prof. Dr. Barbara Duden van de Leibniz Universität

Na afloop is er gelegenheid (op eigen kosten) in restaurant

Hannover houdt op donderdag 11 november 2010 van

Kraaybeekerhof met elkaar in het bijzijn van Barbara de

9.00 uur tot 18.30 uur een studiedag voor verloskundi-

maaltijd te gebruiken, zodat ook informeel de avond tot

gen met als titel: De status van verloskundigen in een

persoonlijke studie kan worden.

laat modern gezondheidssysteem Kosten: koffie, thee, biologische lunch, drankje: € 185,-; De verantwoordelijkheid van de verloskundige is twee-

de voertaal is Engels. Het Engels is ook voor de docent

ledig: enerzijds is ze verantwoordelijk voor goede praktijk-

een tweede taal. De cursus wordt gehouden op

voering in het kader van verdere standaardisatie en risico-

Kraaybeekerhof Diedrichslaan 25 te Driebergen.

management op basis van statistische gegevens, anderzijds

Accreditatiepunten zijn bij de KNOV aangevraagd.

moet ze haar cliënten niet als “geval” beschouwen maar als unieke vrouw die vertrouwen dient te kunnen hebben

Meer weten? Mail naar [email protected]

in het goede (professionele) oordeel van de verloskundige.

voor vragen, toezending van het programma of aan-

Deze dubbele focus plaats de verloskundige in een lastige

melden (naam, adres, emailadres en tel. nummer).

positie. Het doel van de studiedag is discussie over de

Uw aanmelding wordt pas definitief na overmaking

belangrijkste vragen waarmee de huidige verloskundige

van het bedrag op rek: 116941782 t.n.v. J.C.A. van de

in de praktijk te maken krijgt.

Coevering te Gouderak, onder vermelding “cursus Barbara Duden + uw eigennaam” ■


51

52

TvV oktober 2010 • KNOV 11-11-2010 11-11-2010 12-11-2010

Methodisch Intercollegiaal Overleg digitaal Newborn Life Support Newborn Life Support

www.av-m.nl/ www.sshk.nl/ www.sshk.nl/

www.verloskunde-academie.nl www.av-m.nl/

AVAG Amsterdam Eindhoven

Maastricht De Poort van Riel De Poort van Riel

www.verloskunde-academie.nl http://www.av-m.nl www.verloskunde-academie.nl

AVAG Groningen Maastricht AVAG Groningen

1,25 uur; 09-009 aangevraagd 7,5 uur; B09-016 7,5 uur; B09-016

16 uur; nr A09-202 6 uur; nr D06-11 aangevraagd 16 uur; A09-098. 16 uur; A09-202 6 uur; D06-11 4 uur A 09-086 1,25 uur; 09-008

aangevraagd 16 uren A, 38 uren B

8 uur; 09-070

aangevraagd

7,5 uur; B08-01 5 uur 7,5 uur; B08-01 7,5 uur; B08-01 7,5 uur; B08-01 1,15 uur; B09-11 5,5 uur 16 uur 16 uur; A09-098

4 uur; B09-035.

ACCREDITATIE

500,-/485,495,495,-

265,-/250,-

geen 220,-/200,-. 500,-

geen 285,-/315,245,30,270,-/250,3.400,-/3.000,-

355,355,355,390,-/370,199,500,-. 500,-

265,355,-

100,-

KOSTEN (€)

09:05

Verloskundige praktijk: Kinderziekten en zwangerschap

www.verloskunde-academie.nl www.praktijkondernemer.nl www.verloskunde-academie.nl www.acuteverloskunde.nl www.eerstelijnsdag.nl/ www.acuteverloskunde.nl www.acuteverloskunde.nl www.acuteverloskunde.nl www.av-m.nl/ www.va-r.nl www.va-r.nl/ www.verloskunde-academie.nl www.wenckebachinstituut.nl/ www.perinataleaudit,nl www.lvg.org/ www.av-m.nl/ expertisecentrum.verloskunde-academie.nl www.av-m.nl/ www.vvaa.nl wencke4.housing.rug.nl 06-50281646

INFO

AVAG Groningen Zwolle AVAG Amsterdam Klooster Elsendael te Boxmeer Beursgebouw Eindhoven Klooster Elsendael te Boxmeer Klooster Elsendael te Boxmeer Klooster Elsendael te Boxmeer Kenniscentrum AVM Rotterdam VA Rotterdam AVAG Amsterdam Onderwijscentrum UMCG Perinatale Audit Nederland Schouwburg, Almere Eindhoven AVAG Amsterdam Eindhoven Amsterdam UMC Groningen Kring Gelderse Vallei

PLAATS

01-10-2010

Verdiepingsdag termijnechoscopie: kwaliteit onder de loep De kracht van begeleiding Stage- en werkbegeleiding

18-10-2010 22-10-2010 22-10-2010 25-10-2010 27-10-2010 27-10-2010 28-10-2010 29-10-2010 02-11-2010 02-11-2010 02-11-2010/09-11-2010 02-11-2010/16-11-2010 03-11-2010 03,12,26-11-2010 04-11-2010 04-11-2010/25-11-2010 05-11-2010 05-11-2010 05-11-2010 05-11-2010 06-11-2010 08-11-2010/22-11-2010 13-01-2010/17-01-2011 09-11-2010 09-11-2010/07-12-2010 09-11-2010/07-12-2010 04-01-2011/25-01-2011 10-11-2010

DATUM

Vaardigheidstoets stuit en reanimatie 'Visie ontwikkelen in plaats van brandjes blussen' MIO-dagen (Methodisch Intercollegiaal Overleg) Vervolgcursus Acute Verloskunde Vooraankondiging Zuidelijke Eerstelijnsdag Vervolgcursus Acute Verloskunde Vervolgcursus Acute Verloskunde Vervolcursus Acute Verloskunde Life Saving Skills Herhaalmodules Prenatale Screening Risicoperceptie, communicatie, 'recht op niet weten' De kracht van begeleiding De kracht van begeleiding Zwangerschapsdiabetes; Screening, behandeling en nazorg Cursus doodsoorzakenclassificatie Vierde Nationale Congres Eerste Lijn Begeleiding bij borstvoeding Alumnidag 2010 "Wetenschap en de Media" Kindermishandeling: hoe zorgvuldig te melden? Management in de gezondheidszorg 36e Noord-Nederlandse Nascholing Verloskunde Filmmiddag voor zwangeren en kersverse ouders Stage- en werkbegeleiding

CONGRES/CURSUS

Uitgebreide informatie over de in dit overzicht opgenomen cursussen, congressen en symposia vindt u op de website van Kennispoort Verloskunde: www.kennispoort-verloskunde.nl of op de in de tekst aangegeven websites.

Congres en Cursus

200643 - TvV oktober:TvV Pagina 52

BERICHTEN

www.verloskunde-academie.nl Scem Conference Service www.verloskunde-academie.nl

www.verloskunde-academie.nl

AVAG Amsterdam [email protected] AVAG Amsterdam De Reehorst, Ede AVAG Amsterdam

Evidence Based Medicine Praktijkgericht onderzoek in de verloskunde Obesitas Ik zie iets bij uw kindje ….. Triage; pijn tijdens de zwangerschap

500,160,-

16 uur, A10-060, 11, 5 uur D06-0 3,5 uur, nr A10.024. 4,5 uur, nr A09-074 …..

155,-

175,-

225,-

6 uur; B09-038.

6 uur; B09-038. 5 uur 5,5 uur

geen 270,-/255,geen 170,-/155,225,245,geen

3.400,-/3.000,16 uur; A 09-216 4 uur 5,5 uur

16 uren; A, 38 uren

5,5 uur

140,geen 50,362,50 155,170/155,85,-/100,235,155,geen

2.500,-/2.375,245,250,-. 265,-/250,149,-/169,500,-. 60,-/leden gratis

500,-/475,-

09:05

8,5 uur; A 10-018

6 uur

“ aangevraagd 5,5 uur

11 uur

16 uur; A07 - 126 4.30 uur; D 07aangevraagd aangevraagd aangevraagd

16.00 uur; A 09-098

01-10-2010

18-01-2011 21-01-2011 21-01-2011 28-01-2011 08-02-2011

www.av-m.nl/ www.va-r.nl/ www.perinataleaudit.nl/nieuws/ www.av-m.nl/ www.verloskunde-academie.nl/ www.va-r.nl/ www.perinataleaudit.nl/nieuws/ www.va-r.nl/ www.verloskunde-academie.nl/ www.verloskunde-academie.nl www.av-m.nl/

Eindhoven VA Rotterdam Erasmus MC, Kenniscentrum AVM AVAG Amsterdam VA Rotterdam UMC-Utrecht VA Rotterdam Skills Centrum UMCG. AVAG Amsterdam Eindhoven

www.va-r.nl/ www.vumc.nl – [email protected] www.av-m.nl/ www.scem.nl www.va-r.nl/ echoscopisten.nl/activity www.europeanmidwives.eu/ema/ www.av-m.nl/ www.perinataleaudit.nl/

www.av-m.nl NTvG www.av-m.nl/

www.va-r.nl/ www.verloskunde-academie.nl www.av-m.nl www.scem.nl www.av-m.nl/ www.verloskunde-academie.nl www.perinataleaudit.nl/nieuws/ www.cbo.nl/ www.vvaa.nl/

Eindhoven De Rode Hoed, Amsterdam VA Maastricht VA Rotterdam Auditorium VU VA Maastricht De Reehorst, Ede VA Rotterdam Hotel de Cantharel te Apeldoorn Meidera, Portugal VA Maastricht LUMC Leiden Friesland VA Rotterdam AVAG Groningen Nijmegen De Reehorst, Ede VA Maastricht AVAG Amsterdam AZM Maastricht Utrecht, Geldmuseum Utrecht

12-11-2010/22-11-2010 13-11-2010 16-11-2010

16-11-2010 16-11-2010 17-11-2010 18-11-2010 18-11-2010/25-11-2010 19-11-2010 19/20-11-2010 19-11-2010 19-11-2010 23-11-2010 23-11-2010 23-11-2010 25-11-2010 29-11-2010 30-11-2010 30-11-2010 01-12-2010 02-12-2010 02-12-2010 07-12-2010/04-01-2011 01-02-2011/01-03-2011 Hechten 08-12-2010 Lokale Perinatale Audit 08-12-2010 Praktijkassistenten Triage: buikpijn en bloedverlies 2e helft en leefstijladviezen tijdens de zw.schap 08-12-2010 Calamiteitentraining 10-12-2010 Infectieziekten in de zwangerschap: algemeen beeld, consequenties & beleid 14-12-2010 Lokale Perinatale Audit 15-12-2010 Assistentie bij een niet fysiologische baring: de kraamverzorgende, van onschatbare waarde 16-12-2010 Calamiteitentraining 04-01-2011 Communicatietraining Praktijkassistenten 11-01-2011 Preconceptiezorg 17-01-2011/09-02-2011

Geneesmiddelen & Congenitale afwijkingen ten gevolge van schadelijke stoffen Foetale Echocardiografie: ‘van vier-kamerbeeld tot gecorrigeerde transpositie’ Verloskundige praktijk: Hyperbilirubinemie en meer … Obstetric Medicine XV - eerste lijn Preconceptiezorg BEN symposium "Fetal Echocardiography" 3rd EMA Education conference “Education of midwives in Europe - Implications and Challenges” Uw praktijk en marketing Lokale Perinatale Audit Symposium Geboortezorg in Fryslân Hygiëne en infectiepreventie & reanimatie volwassene (inclusief zwangere) Triage; pijn tijdens de zwangerschap Scholingsdag Praktijkassistenten: Triage Kinderziektes in de zwangerschap Zorg rond de pasgeborene Prenatale Groepsvoorlichting Triage; prenatale diagnostiek en bloedverlies Lokale Perinatale Audit Symposium Shared decision making: duel of duet? Management in de gezondheidszorg Stagewerkbegeleiding

Kracht van Begeleiding NTvG-Dag Post HBO Basiscursus Echoscopie

200643 - TvV oktober:TvV Pagina 53

BERICHTEN


53


01-10-2010

09:05

Pagina 54

BERICHTEN

Personalia GEBOREN Willemijn, dochter van Liesbeth Compagner en Richard Molenaar, Arkelhof 143, 4761 MJ Zevenbergen Levi, zoon van Elsbeth en Frank Huinink-Kouwen, Ludgerhof 4, 7131 EG Lichtenvoorde Benne, zoon van Hilda-Marjan en Mike Graafsma-Valk, De Stins 15, 9074 BE Hallum Pomme, dochter van Tineke en Rutger Knoop-Maass, Tolstraat 52hs, 1073 SC Amsterdam Jamie, zoon van Milou en Stewart McCartney-Aerts, Woensdrechthoef 48, 2631 LD Nootdorp Charlotte, dochter van Heleen en Wim Jan Som de Cerff-Houweling, Buitenzorglaan 7, 6712 GN Ede Noud, zoon van Geertje en Bart van Hoeck-Swinkels, Oranjestraat 76, 5682 CD Best Max, zoon van Jitske Visser en Sander van Drunen, Tamarijnslaantje 49, 2201 XB Noordwijk Anne, dochter van Caroline en Eugene van de Wiel-van Thiel, Tolschestraat 15, 5363 TB Velp

SECTOR NOORDOOST NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-10-2010) Mw. W. Adema, 1e Rembrandtdwarsstraat 16, 8921 EC Leeuwarden – Asp Mw. B.M.P. Godschalx-Goossen, Deurze 5, 9457 TA Deurze – Asp Mw. L.A. Hendrikse, Parallelweg 20-42, 7941 HH Meppel – Asp Mw. K. Hoijtink, Oudeweg 41, 9711 TJ Groningen – Asp Mw. E. Oortgijs, Amsterdamstestraatweg 565 bis, 3553 EH Utrecht – Asp Mw. A. Oostveen, Vechtplansoen 16III, 3554 TB Utrecht – Asp Mw. T. Renzing-Challa, Prins Mauritsstraat 19, 6904 CS Zevenaar - Asp Mw. A. Welmerink, Park de Kotten 241, 7522 EM Enschede - Asp Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2011) Mw. J.A.M.A. Monnikendam, van Linschotenlaan 133, 1212 DS Hilversum – BL Mw. I.G.M. Reijnen, Lankforst 5648, 6538 LC Nijmegen – VID-zhs Mw. H.W. Wijma, Iepstraat 27, 9051 ST Stiens – VID-ep

SECTOR NOORDWEST NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-10-2010) Mw. K. Beerepoot, Dorpsstraat 209 A, 1689 GC Zwaag – Asp Mw. V. van Elsacker, Leuvenhorstraat 17, 1333 ZJ Almere – Asp Mw. R.P. Gelauff, Lange Beestenmarkt 12d, 2512 EG Den Haag – Asp Mw. V. Janssen, Kempenaar 16-11, 8231 EH Lelystad – VV-m Mw. A.P.M. de Vette, Tramkade 17, 2635 BB Den Hoorn - Asp Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2011) Mw. M. van Burk, Warmoezierskade 44, 2805 PV Gouda – WN Mw. L.A.M. van der Hulst, Hobbemakade 92 2-hoog, 1071 XS Amsterdam - SL

SECTOR ZUID NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-10-2010) Mw. E. Bakker, St. Vincentiusstraat 95, 5758 SC Neerkant – Asp Mw. N. Depondt, Baron de Rosenstraat 47, 6223 EA Maastricht – Asp Mw. A. Driehuis, Moersluisstraat 13, 4561 HE Hulst – Asp Mw. L. Geomini, Bisschop Schrijnenstraat 22, 5914 RZ Venlo – Asp Mw. S. Jordaan, Lijster 18, 3245 TR Sommelsdijk – Asp Mw. B. Lupgens, Graaf Florisstraat 29a, 3021 CB Rotterdam – Asp Mw. A. Mertens, Daslaan 45, 5581 CB Waalre – Asp Mw. A.M.B. Paalvast, Wagnerstraat 4, 2901 KJ Capelle ad Ijssel, VID-ep Mw. M. Post, Aalsterweg 103K, 5615 CC Eindhoven – Asp 54


Mw. P. Ruijs, Hoenderbosplein 53, 5406 AH Uden – Asp Mw. M. Verhagen, Rosenhofstraat 13, 5298 TA Liempde – Asp Mw. M. de Weijer, Geulhemmerweg 7, 6325 PH Berg en Terblijt – Asp Mw. J. Zanders, Duijvendrechtstraat 5, 4382 ET Vlissingen – Asp Mw. E.M. Zuurman, Kiekendief 2, 5508 KT Veldhoven - BL Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2011) Mw. M. Backx-Hommel, De Lage Geer 3, 5709 PX Helmond – BL Mw. T. Baksteen, Ridder van Dorpstraat 18, 3264 VD Nieuw-Beijerland – Asp Mw. M.C. Beekx, Graaf Hendrik IIIlaan 63, 4819 CA Breda – VV-m Mw. W. Jansen, Mathenesserweg 68a, 3026 HE Rotterdam – Asp De heer S.R.F. de Wijn, Klaroen 27, 2907 GB Capelle ad Ijssel – VV-m

ART. 1 Leden, die bezwaar hebben tegen de toelating van een kandidaat (aspirant-) lid, moeten hun bezwaar met redenen omkleed schriftelijk binnen één maand na het verschijnen van het officiële verenigingsorgaan bij het Bestuur kenbaar maken.

AFKORTINGEN VID VID-ep VID-g VID-zhs VV VV-m WN Asp BL BTL SL EL

verloskundige in dienstverband verloskundige in dienstverband in eigen praktijk verloskundige in dienstverband in gezondheidscentrum verloskundige in dienstverband in ziekenhuis vrijgevestigde verloskundige vrijgevestigde verloskundige in maatschap waarneemster Aspirant lid buitengewoon lid buitenlands lid senior lid erelid

Geslaagd Verloskunde Academie Amsterdam Ilse Vloothuis Annemarie van Wijck Flore Selen Judith de Jong Melissa Sloot Marianne de Knegt Verloskunde Academie Rotterdam Joyce Aarts Judith Boere Nelleke Brand Alice Jonker Sara Kalt Sandra van Kester Daniëlle van Klaren Marieke de Kruijf Julia Kok

Marieke van Meegen Annelieke Paalvast Diane van Rijswijk Suzanne Schanssema Annelies Sip Mijke Timmer Marlies Vogel Wahiba Youssfi Mijke Zengerink

Masteropleiding PA klinisch verloskundigen te Rotterdam Susanne Demenint Caroline Wallaart Bertine Klaver Ingrid Powel

Karine Essink Farideh Mostafai Alai Sascha Frauenfelder


01-10-2010

09:05

Pagina 55

Verloskundig Centrum Haaglanden is een verloskundigenpraktijk met een jong team die eerstelijns verloskundigenzorg verleent in regio Den Haag. De praktijk is in opbouwende fase en zoekt daarom een enthousiaste

Verloskundigenpraktijk Lelystad zoekt:

Verloskundige Onze verwachtingen: • Je bent in het bezit van het diploma verloskundige en bent BIG-geregistreerd • Je bent enthousiast en stressbestendig en maakt graag onderdeel uit van een team • Je bent positief ingesteld en denkt actief mee • Je beschikt over goede sociale en communicatieve vaardigheden • Je kan zelfstandig werken en bent op zoek naar een uitdaging Wat kan je van ons verwachten: Een uitdagende baan waarbij je de vrijheid hebt om jezelf verder te ontwikkelen in het vakgebied ”verloskunde”. Je werkt in loondienst met uitzicht op een vaste aanstelling. Het salaris bedraagt maximaal € 3710,- per maand afhankelijk van de opgedane ervaring. Denk je aan onze verwachtingen te kunnen voldoen en spreekt dit je aan stuur dan je cv met motivatie naar ons toe. Mevrouw L. den Haan Postbus 9 - 2260 AA Leidschendam of per mail: [email protected]

Per 1 oktober 2010 een vaste waarneemster. Wat hebben wij te bieden: Een stabiele, tevreden cliëntengroep, gerund door vier enthousiaste verloskundigen (350-400 zorggevallen per jaar). Royale, eigen praktijkruimte waar het aangenaam werken is, ondersteund door drie behulpzame, professionele assistentes Ook Lelystad heeft veel te bieden. Geen oude gevels, maar wel: • Veel natuur voor wie van wandelen, fietsen of varen houdt • Veel faciliteiten voor sport en andere vrijetijdsbesteding • Een eigen ziekenhuis • Centrale ligging met Friesland, de Veluwe en Amsterdam op korte afstand Voor meer informatie: Bel Valérie Janssen - 06-44138271, of kom eens bij ons kijken. Zie ook www.verloskundigenlelystad.nl Sollicitaties met CV zien wij graag tegemoet voor 15 oktober a.s. Brieven sturen t.a.v. Valérie Janssen, Kreek 148, 8212 XJ Lelystad

De brugafdeling Kinder, Kraam & Gynaecologie zoekt meerdere enthousiaste

VERLOSKUNDIGEN

28-36 uur per week Parttime werken behoort tot de mogelijkheden

De Ommelander Ziekenhuis Groep bestaat uit twee ziekenhuizen in Noordoost-Groningen; locatie Delfzicht in Delfzijl en locatie Lucas in Winschoten. Ruim 1300 medewerkers en circa 100 specialisten bieden ziekenhuiszorg aan ruim 120.000 inwoners van het verzorgingsgebied. Beide huizen hebben in totaal een capaciteit van 320 bedden. Alle basisspecialismen zijn aanwezig en op elke locatie bevindt zich een spoed eisende hulp. De lijnen zijn kort en er heerst een ongedwongen werksfeer. Meer informatie vindt u op www.ozg.eu.

• Locatie Delfzicht

• Locatie Lucas

Jachtlaan 50, Delfzijl

Gassingel 18, Winschoten

Algemene informatie Op dit moment is de inrichting van de afdeling KKG in volle ontwikkeling: de klinische zorg is geconcentreerd op de locatie Lucas, de poliklinische zorg wordt uitgeoefend op beide locaties en op de locatie Delfzicht is dagverpleging ontwikkeld op geleide van medische keuzes. Een van de ontwikkelingen is dat de groep verloskundigen uitgebreid gaat worden en dat zij naast de eerste opvang en begeleiding van patiënten op de verloskamer ook hun bijdrage zullen gaan leveren aan het begeleiden van zwangeren in een klinisch verloskundig spreekuur op de polikliniek, naast het spreekuur van de gynaecoloog. Van de verloskundigen wordt in deze uitdagende situatie flexibiliteit, creativiteit en zelfstandigheid verwacht. Daarnaast heeft de verloskundige een belangrijke rol in het opleiden van student verloskundigen, leerling obstetrie verpleegkundigen, coassistenten, huisarts in opleiding en administratie. Informatie Inlichtingen over deze functie met betrekking tot organisatorische aspecten kunnen worden verkregen de heer H. Schoenmaker, Brughoofd KKG, telefoon (0597) 45 91 35. Inlichtingen met betrekking tot inhoudelijke aspecten kunnen worden verkregen bij de heer H. Brinks, gynaecoloog, telefoon (0597) 45 94 53. Overige inlichtingen kunnen worden verkregen bij mevrouw M. Waalkens, coördinator KKG, telefoon (0597) 45 91 61.

Gedetailleerde informatie over deze vacature vindt u op www.ozg.eu


01-10-2010

09:05

Pagina 56

Moeders voor Moeders...

...heeft elke druppel keihard nodig! De organisatie van Moeders voor Moeders zamelt urine in van zwangere vrouwen. Uit de urine van deze vrouwen wordt het hCG-hormoon gewonnen. Dit hormoon wordt door farmaceutische bedrijven verwerkt tot een geneesmiddel, dat wordt gebruikt bij vruchtbaarheidsbehandelingen. Moeders voor Moeders is onderdeel van MSD.

Tijdschrift voor. Verloskundigeng. Oh, mànnen! oktober e jaargang. Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

Recommend Documents