VERLOSKUNDIGEN MAART E JAARGANG NUMMER 3 UITGAVE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE ORGANISATIE VAN VERLOSKUNDIGEN

TIJDSCHRIFT VOOR

VERLOSKUNDIGEN M A A RT 2 0 0 7

32E JAARGANG NUMMER 3

VISIE 2015 VOKS-EERSTELIJN DRAAIBOEK LESA-V

U I T G A V E V A N D E KO N I N K L I J K E N E D E R L A N D S E O R G A N I S A T I E V A N V E R L O S K U N D I G E N

200539 - maart.pdf - pag.1

LET OP !!! Lage resolutie!

February 22, 2007

S i b b i n g & Wa t e l e r : financieel adviseurs voor verloskundigen

Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel

• Praktijkvestigingen

adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding • Maatschapscontracten

van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd diensten-

• Praktijkfinancieringen

pakket voor al uw financiële zaken, nu en in de • Financiële planning

toekomst.

• Verzekeringen

• Pensioenen

• Hypotheken

&

S I B B I N G W AT E L E R C . S . Storkstraat 33 • 3905 KX Veenendaal • Postbus 915 • 3900 AX Veenendaal Telefoon: (0318) 544 044 • Fax: (0318) 543 843 • E-mail: [email protected] • Internet: www.sibbing.nl

Zwart Mul Groep adviseurs medische praktijk

Accountancy op uw lijf geschreven Tel: 035 528 01 60 Fax: 035 528 01 61

Eemnesserweg 24 3741 GA BAARN www. zmgroep.nl



February 22, 2007

Het Tijdschrift voor Verloskundigen wordt uitgegeven door de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), opgericht op 22 september 1975. De vereniging is tot stand gekomen uit een fusie van de Bond van Nederlandse vroedvrouwen (opgericht 8 juni 1926) en de Nederlandse R.K. Vereniging van Vroedvrouwen (opgericht 8 juli 1921). De KNOV stelt zich ten doel de bevordering van de verloskundige zorg in zijn geheel in Nederland, de versterking van de positie die de verloskundige daarin inneemt, alsmede de belangenbehartiging van alle verloskundigen in Nederland. Een van de manieren om dit doel te bereiken, is het uitgeven van het Tijdschrift voor Verloskundigen. Het Tijdschrift voor Verloskundigen is in de eerste plaats een vakblad op het gebied van de verloskunde en verwante wetenschappen. Het beoogt verloskundigen op de hoogte te stellen van relevante feiten en ontwikkelingen. Daarnaast is het een forum voor discussie over de verloskunde en verwante disciplines. In het redactionele beleid wordt ernaar gestreefd een zo ruim mogelijke reeks aan onderwerpen te behandelen. In de tweede plaats is het Tijdschrift voor Verloskundigen een verenigingsorgaan en als zodanig een middel voor het hoofdbestuur van de KNOV om in contact te treden met de leden. In dit kader dient het Tijdschrift voor bestuur en leden als forum om van gedachten te wisselen.

FOTO

OMSLAG

Colofon

TIJDSCHRIFT VOOR VERLOSKUNDIGEN

Redactie Esther van der Made (secretaresse) Franka Cadee, Brigitte Tebbe, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman Medewerkers maart 2007 Marianne Amelink-Verburg, Antje Beuckens, Ronald van Caluwé, Ton van de Coevering, Maudy Dettingmeijer, Conni de Groot, Bionda Heeringa, Suze Jans, Els Kiekens, Hans van Maanen, Henk van Ruitenbeek, Yvonne Smit, Marlies Stabel, Erika Thijsse, Sjaak Toet, Irma van der Velden, Jolanda Zocchi,

Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Postbus 18 3720 AA Bilthoven E [email protected] Abonnementen en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 18 3720 AA Bilthoven T 030 229 4299 F 030 229 4162 E [email protected] Personeelsannonces KNOV, Esther van der Made [email protected]

Het schilderij op de omslag stelt een bevalling voor binnen een indiaans gezin in het Amazonegebied van Peru. Een geboorte vindt plaats te midden van de gemeenschap; links en rechts staan mensen afgebeeld. De bevalling doet licht uit de hemel neerdalen. Bevallen betekent ‘dar a luz’ of ‘geven van licht’. Bovenin ziet u - in de verte -het Andesgebergte met daaronder een lint, rijk versierd met tekens die u ook onderin weer terug ziet. Elk teken draagt een betekenis. De schaal links staat symbool voor de levensbron, het lint wordt straks gebruikt om de gebakerde baby mee vast te snoeren. Het schilderij is eigendom van Hanneke Rota die een aantal jaren verloskundig actief was in het Amazonegebied van Peru.

Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T 0570 674240 E [email protected] Ontwerp en vormgeving Michel Pieters, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 118,- per jaar (11 nummers), buiten Nederland € 132,-. Voor studenten aan buitenlandse opleidingen: € 93,-. Los nummer € 15,50, aan te vragen bij de KNOV. Alle prijzen zijn incl. btw en verzendkosten. © 2007 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Rembrandtlaan 46 3723 BK Bilthoven T 030 229 4299 Voorzitter KNOV Sjaak Toet

Inzenden kopij en advertenties Kopij aanleveren als platte tekst, dus zonder speciale bekopping, voetnoten, paginacijfers, tabs, tabellen en ontdaan van hyperlinks, in Word via e-mail: [email protected]. Van tabellen of grafieken daarom alleen de onderzoeksgegevens aanleveren; deze worden door de vormgever opgemaakt. Referenties in de tekst tussen vierkante haakjes (geen superscript). Beeld apart aanleveren, bij voorkeur digitaal en in hoge resolutie. Bij tekstwijziging pleegt de redactie overleg. Ingezonden brieven worden zo nodig bekort. De KNOV en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van geplaatste reacties en opiniebijdragen. Het

Foto omslag Henny van Nieuwpoort, Den Haag auteursrecht van artikelen berust bij de individuele auteur. Citeren met bronvermelding is toegestaan, mits binnen de wettelijke regels. Overname van (langere delen van) artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de redactie en de auteur. Personeelsadvertenties voor het volgende nummer kunnen worden ingezonden tot 12 maart 2007. Gelieve bij de plaatsingsopdracht het gewenste formaat en het factuuradres te vermelden. Voor commerciële advertenties: zie colofon. Het aprilnummer verschijnt op 3 april 2007.

Foto’s binnenwerk Henny van Nieuwpoort, Den Haag Klaas Kloppe, Amsterdam Carien van Leeuwen, Amsterdam Frank Muller, Nijmegen Joachim de Ruijter, Harlingen Diederik Veersema, Eindhoven Oplage: 3650 ISSN 0378-1925

T I J D S C H R I F T V O O R V E R L O S K U N D I G E N • M A A RT 2 0 0 7



3

February 22, 2007

Ssst... deze borstkolven hoor je niet Ultrastil en gemakkelijk, moeiteloos en effectief. Deze voordelen waren al bekend van de klassieke Avent ISIS handkolf. Nu vind je dezelfde goede eigenschappen ook bij de nieuwe dubbele elektrische borstkolf ISIS iQ DUO. Het kolven gaat makkelijk en... je hoort bijna niets.

Elektrische borstkolf ISIS iQ UNO NIEUW

Magnetron stoomsterilisator

ISIS Comfort borstschelpen

VIA Bewaarsysteem

Borstkompressen van wasbaar katoen

Verzachtende tepelcrème

Ook bij de elektrische borstkolf begin je met handmatig kolven. Tot er een prettig ritme is gevonden. Dan neemt de ISIS iQ dit ritme met één druk op de knop over. Het zachte massagekussentje imiteert het zuigen van de baby. Met de knop kan het ritme traploos worden aangepast. Bovendien is het mogelijk om beide borsten tegelijk af te kolven. Effectief én geruisloos. De ISIS iQ is ook te koop als UNO: een enkelvoudige elektrische borstkolf. Dat is nog niet alles. Avent heeft naast haar ISIS borstkolf range, ook nog een compleet assortiment aan handige producten voor borstvoedende moeders.

Avent ISIS handkolf

NIEUW: elektrische borstkolf ISIS iQ DUO

Wilt u de ISIS IQ DUO gratis testen? Neem dan contact op met onze Product Specialist Medical, de heer Ramon de Haas: [email protected] of bel: 043-3506800



February 22, 2007

■

Tijdschrift voor Verloskundigen Weet u nog?

Inhoud

TIJDSCHRIFT VOOR VERLOSKUNDIGEN

7

Redactioneel Wil van Veen

■

KNOV Ondernemende verloskundigen in 2015

9

Column van de voorzitter Sjaak Toet

Er is meer dan zwangerschap, bevalling en kraambed

10

Wil van Veen

Rapportage VOKS-eerstelijn 2002-2005

13

Marlies Stabel

Verwijsbeleid van verloskundige praktijken

15

Marianne Amelink-Verburg

Draaiboek LESA-V ontwikkeld

21

Kristel Zeeman, Antje Beuckens

Kwaliteitsregister en 24-uursdienst

23

Maudy Dettingmeijer

■

Wetenschap Verloskundigen zijn geen hulpjes van de dokter

24

Hans van Maanen

Inbakeren en rust en regelmaat

26

Yvonne Smit

■

Onderwijs Aandacht voor triage van obstetrische patiënten

28

Erika Thijsse, Ronald van Caluwé, Irma van der Velden

Borstvoeding; weten we alles al?

30

Suze Jans

■

Praktijk

33

À la Odent Column Nyx

Tegenpolen of partners: patiëntenvereniging en beroepsgroep

34

Conni de Groot

■

Forum De weegschaal terug Hygiëne, altijd en overal

■

Berichten Nieuwe media Sietske Krisifoe geridderd Hallo Wereld Nieuwsblad Congres en Cursus Geslaagd Personalia

35 36 38 39 41 43 46 47




5

February 22, 2007

Verloskundige m/v Minimaal 26 uur (72,22%)

Kijk voor meer informatie op www.gelreziekenhuizen.nl

ZICHT OP RISICO’S GESPECIALISEERD FINANCIEEL ADVIES VOOR VERLOSKUNDIGEN

Voor gevestigde en startende verloskundigen: -

Praktijkfinanciering Praktijkverzekeringen Beoordeling overnamesommen Contractonderhandelingen

Nieuw voor studenten verloskunde: - Verloskundigen Informatie Punt - Alle zakelijke informatie snel en overzichtelijk per e-mail toegestuurd. Ideaal voor tijdens de studie!

Meld je aan op [email protected] en word onze V.I.P.!

W.B.D. Lippmann Groep b.v. Generaal v.d. Heydenlaan 2 Postbus 434 7300 AK Apeldoorn tel: (055) 521 95 54 fax: (055) 521 55 99


E-mail [email protected] Telefonisch Jan Haaijer: (06) 22 71 07 19


February 22, 2007

KNOV

AGENDA ■

12 maart 2007 Visiebijeenkomst Kringen

■

29 maart 2007 Uiterste datum voor kopij mei 2007

■

16 april 2007 Eerste dag van driedaagse training ITV

■

24 april 2007 Uiterste datum voor kopij juni 2007

■

5 mei 2007 Dag van de Verloskunde

■

10 mei 2007 Tweede dag van driedaagse training ITV

■

22 mei 2007 Eerste dag van driedaagse training ITV

■

30 mei 2007 Uiterste datum voor kopij juli 2007

■

15 juni 2007 Algemene ledenvergadering

■

19 juni 2007 De terugkomdag ITV

■

1 tot 5 oktober 2007 Borstvoedingsweek 2007

■

16 november 2007 Algemene ledenvergadering Kijk voor meer informatie in de rubriek Congres en Cursus achter in dit tijdschrift of op www.knov.nl/leden

Ruim 400 dagen geleden was het 1 januari 2006. En nu staat u hier. Het is maart 2007. Kijk eens terug over minder dan vijftien maanden. Wat gebeurde er in deze periode? Viel het u mee of viel het tegen? Hebt u het nieuwe verzekeringsstelsel aan den lijve ondervonden en hebt u dat overleefd? Bestuurslid geworden van een echocentrum? Een samenwerkingsverband aangegaan? Geslaagd voor uw SEO en NT? Bent u bekend met de nieuwe richtlijn diabetes? Alle pijnbestrijding gehonoreerd? Onderhandelt u zelf? Nog geen vrije vestiger in de straat? Ramadan gerespecteerd? Samenwerking met buurpraktijken versterkt? Een kwaliteitsbedrijfsplan geschreven om uw zorgverzekeraar mee om de oren te kunnen slaan? U doet toch wel mee aan onderzoek? Nog een boek gelezen? Bent U inmiddels jurist? Nee? Jammer! Hoeveel zorgwekkende opvoedingssituaties gezien en gemeld? Opgeleid in België? Zitting genomen in de VAS? Bent u een duizendpoot gebleven? Een zorgprofessional geworden? Alle puntjes voor het kwaliteitsregister gehaald? U verdient toch niet aan stamcellen? Een concurrentieslag begonnen? Nog een doula gezien? Iedereen gecounseld? Bekend met de richtlijn urineweginfecties? U kiest toch ook voor de NVO-richtlijn? Werkt u samen of hebt u leuke

TIJDSCHRIFT

contacten? Helemaal enthousiast over het nieuwe elan van verloskundig vrij ondernemen? Aantal kinderwensspreekuren geturfd? Staat het foliumzuurvoorlichtingsmateriaal op de balie? Grip op uw pensioen? Huiselijk geweld ontmoet? En wat gedaan? Hoe vaak een partogram ingevuld? Ook een versie gedaan? Bent u M.Sc en werkt u aan uw promotie? Het nieuwe protocol Kraamzorg ervaren? Geniet u ook zo van de nieuwe hielprik? Staat u ingeschreven in het individueel kwaliteitsregister KNOV? Hebt u 69 euro betaald voor de opleiding van een verloskundige via het Oxfam-Novibpakket? Handige checklist voor uw visie!* Wil van Veen

Reacties naar [email protected] * zie elders in dit tijdschrift




Redactioneel

WEET U NOG?

7

February 22, 2007

NIEUW ADRES KNOV VANAF 26 MAART 2007

Huisadres Mercatorlaan 1200 3528 BL Utrecht

Postadres Postbus 2001 3500 GA Utrecht


Telefoon Nieuw telefoonnummer: 030 - 282 3 100 Nieuw faxnummer: 030 - 282 3 101 E-mail [email protected]


February 22, 2007

KNOV

VERLOSKUNDIGEN IN 2015 Het coalitieakkoord van de drie partijen voor de komende regeerperiode is inmiddels bekend evenals de poppetjes op de ministeriële en staatssecretariële posten. Met een nieuwe minister voor jeugd & gezin kunnen we wellicht ons voordeel doen. De extra aandacht voor preventie binnen de gezondheidszorg past goed binnen onze plannen. Als ik alles mag geloven krijgt de kraamverzorgster een beter toekomstperspectief. Helaas blijft de marktwerking binnen de gezondheidszorg onveranderd staan. Het blijft dus ondernemen!!! Voor mijn gevoel was het leven van een verloskundige tien jaar geleden toch wat eenvoudiger. Je had je zwangeren, je deed je bevallingen en je kraambedden, je ging naar de kring en het VSV en een paar maal per jaar naar een bijscholing of symposium. Er was een vestigingsbeleid, je wist precies waar je aan toe was. Wat is de wereld inmiddels veranderd. Eerst de crisis met de tekorten, nu een verzadigde markt met marktwerking. We counselen en screenen wat af, de vraag naar kinderwensspreekuren neemt toe en we zitten danig met het pijnstillingsvraagstuk in onze maag. Ondertussen moeten we goed op onze buren letten, want nieuwe initiatieven bij hen hebben zeker consequenties voor de populatie zwangeren binnen de eigen praktijk. En zijn het de buurpraktijken niet die je slapeloze nachten bezorgen dan is het wel het gezondheidscentrum dat een zorgverzekeraar naast je voordeur neerzet.

Marktwerking? Concurrentie in de zorg? Betere kwaliteit? Ik vraag me werkelijk af of concurrentie bijdraagt aan een betere kwaliteit in de zorg. Worden we door concurrentie aangespoord tot het volgen van meer scholing en andere kwaliteitbevorderende activiteiten? Ziet de zwangere aan uw neus hoe het met uw kwaliteit staat? Volgens mij is die zwangere veel meer gevoelig voor bejegening, klantvriendelijkheid, uw veelzijdigheid en de uitstraling van uw praktijk. Zelfs als u een zwangere alles kunt bieden, van kinderwensadvies, screening, onderwaterbevalling tot aan anticonceptie toe en dat alles onder het genot van een gezellig muziekje met een lekker kopje koffie of thee in de wachtkamer, kunt u kwalitatief een slechte verloskundige zijn. Concurrentie moeten we binnen onze beroepsgroep niet hebben. ‘Samenwerking’ moet ons motto zijn. Samen zijn we sterk en groot, je kunt je als individu nooit overal in bekwamen. We zullen naast onze basistaken moeten differentiëren, de één dit, de ander dat. Zelfs binnen één praktijk is het vaak niet mogelijk alle nieuwe taken die op ons afkomen aan te bieden aan de zwangeren. Daarom zal de onderlinge samenwerking in de komende jaren steeds belangrijker worden. Met de komst van alle nieuwe taken binnen ons vakgebied zullen we onze kansen en valkuilen goed in kaart moeten brengen. Met elkaar moet er gewerkt worden aan

een nieuwe visie, een visie die ons beroep toekomstbestendig maakt, een visie die laat zien waar we in 2015 staan. Met elkaar is ook echt met elkaar, niet alleen de KNOV, niet alleen uw kringbestuur, niet alleen uw collega, nee! Ook u zal gevraagd worden naar uw mening, ook u wordt gevraagd mee te denken, mee te discussiëren om te komen tot een visie waar we ons allemaal in kunnen herkennen, een visie die breed gedragen wordt. We kunnen niet in de toekomst kijken, maar één ding hoop ik wel: dat we in 2015 ondernemende verloskundigen zijn en geen ondernemers die ook nog iets aan verloskunde doen. Sjaak Toet, Voorzitter.




De voorzitter

ONDERNEMENDE

9

February 22, 2007

Visie 2015

KNOV

“ER IS MEER DAN

ZWANGERSCHAP, BEVALLING EN KRAAMBED” Wat is de vraag naar verloskundige zorg in 2015? Waar staat de KNOV in 2015? Hoe ontwikkelen zich de maatschappelijke trends als marktontwikkeling? Welke zijn de wensen en eisen van de cliënt straks en hoe ontwikkelt zich de gezondheidszorg in het algemeen? En niet op de laatste plaats: wat zijn de ambities van de verloskundige beroepsgroep als geheel? Veel vragen, maar er zijn al veel antwoorden beschikbaar in de vorm van trends en ontwikkelingen die traag, snel of razendsnel op onze beroepsgroep afkomen. De beroepsgroep moet en wil daarop anticiperen. Het is de ideale (en onmogelijke) situatie om de realiteit telkens tenminste één stap voor te zijn. Dat vraagt om verbeelding en moet leiden tot een visie, een sterke visie, een nieuwe verloskundige visie. Sjaak Toet legt het hoe, het wat en het waarom uit.

Wil van Veen

De huidige visie van de KNOV is een te krap jasje geworden. “Centraal in de oude visie staat de fysiologische bevalling en dan het liefst thuis”, begint Sjaak Toet. “Geen woord over preconceptiezorg, screening, verruiming in het voorschrijven van geneesmiddelen, anticonceptie. Zelfs de klinische verloskundigen worden niet genoemd!” Het wordt dus wel hoog tijd

voor een visie die ruimte biedt aan nieuwe ontwikkelingen en ruimte schept voor de ambities van de beroepsgroep. “Zeker, want de huidige visie is te beknopt, te beperkt en doet geen recht aan wie en wat we zijn en doen. Neem de screening. Die is er al, maar in de visie: geen woord. Alleen dat we trachten medicalisering te voorkomen en zo goed mogelijk informeren en bege-

De huidige visie De visie van de KNOV is dat zwangerschap en bevalling fysiologische gebeurtenissen zijn waarbij onnodige medicalisering voorkomen moet worden. De zwangere moet kunnen kiezen tussen een thuisbevalling of een verplaatste thuisbevalling (poliklinisch, eerstelijns centrum). Het is aan de verloskundigen om vanuit hun professie de vrouw zo goed mogelijk te informeren en te begeleiden. Bron: www.knov.nl

leiden. Beetje mager, niet?” Volgens Sjaak Toet zullen de komende jaren zich kenmerken in het durven loslaten van oude ingesleten patronen, gedragingen en functieaspecten èn het durven aanpakken van nieuwe ontwikkelingen, soms op experimentele basis. “Dat zijn zaken die kenmerkend zijn voor gezond ondernemerschap, iets wat bij verloskundigen nog in de kinderschoenen staat.”

© Henk van Ruitenbeek: kwartetten

10




February 22, 2007

KNOV

Traceren van nieuwe grenzen Gaan we voor de fysiologie of voor de wens van de vrouw? Kiest die voor fysiologie dan is dat het resultaat van onze objectieve voorlichting. Het begrip ‘fysiologie’ kadert al lang niet meer de breedte en diepte van de verloskundige functie. In het randgebied opereert de klinische verloskundige op een steeds breder veld. Is dat wat zij doet te vangen binnen het begrip ‘normale bevalling’? Maar wat vinden wij dan ‘normaal’? En onze

begrenzing van ‘normaal’ kan een ander, kijkend vanuit een ander perspectief, wel te ruim of te eng vinden. “Dat zijn allemaal vragen die we ons in de komende maanden moeten stellen en waarop we antwoorden moeten vinden. De visie moet in een redelijk compacte en vooral heldere omschrijving te vatten zijn. We kunnen haar dan uitdragen en aanvullend nieuw beleid en instrumentarium ontwikkelen.” Een andere discussie is de thuisbevalling. We gaan er voor, maar wat is het effect? Wat zegt ‘de markt’, de cliënt daarover? Nu en straks? De inhoud van de verloskundige zorg zal zeker veranderen. Anticiperen wij wel voldoende op die ontwikkelingen? Staat de keu-

zevrijheid van de zwangere bij ons wel echt centraal? We zijn natuurlijk heel sterk gericht op de thuisbevalling; nergens zo goed als thuis en soms had dit uitgangspunt hier en daar wel iets dwangmatigs en was daarmee gedoemd tot mislukken met alle negatieve publiciteit van dien. Vragen te over waarvoor straks binnen kringen en met leden antwoorden op willen formuleren. In het coalitieakkoord - het regeerakkoord - staat dat de ingeslagen weg van marktwerking in de zorg wordt voortgezet. Naast uitbreiding van kraamzorg rept het document vooral over een sterke ontwikkeling van de preventie als het gaat om gezondheidszorg. “Verloskundigen doen nu nog te weinig op het gebied van gezondheidspreventie, maar hebben daarin eigenlijk een specifieke taak. Die taak moet in de komende jaren verder ontwikkeld worden. Ook hier zal de visie gewag van moeten maken. In concreto kun je je zelfs voorstellen dat wij in het kader van preventie gaan voorlichten in het middelbaar onderwijs. Bovendien zou dat een voor de beroepsgroep unieke gelegenheid zijn om onszelf in de markt te zetten naar toekomstige cliënten. We zouden daarin niet eens uniek zijn, het wordt elders ook al gedaan.” Visie als architectuur Voor de komende jaren wordt differentiatie binnen de beroepsgroep een belangrijk item. De verloskundige ‘basis’ van zwangerschapbegeleiding, bevalling en kraambed zal blijven bestaan. Daarnaast komen er steeds meer specialisaties als kinderwensproblematiek, screening en anticonceptie. Dat laatste ziet Sjaak Toet vooral ook als een extra service naar de klant. “Het is toch gek dat ik er over praat met de

cliënt, de voorlichting hierover verzorg en als dan de klant besloten heeft, ik haar moet verwijzen naar de huisarts voor een recept.” Hij stelt vervolgens dat anticonceptie ook vraagt om een herwaardering van de ‘zesweekse postpartumcontrole’ die nu in veel praktijken verwaterd is. Juist die controle is een geschikt moment om anticonceptie aan de orde te stellen. “Anticonceptie is in dit verband eveneens een actueel onderwerp. Als instrument is dit bij uitstek een middel tot contact met vrouwen om ook de preconceptie of kinderwens bespreekbaar te maken.”

Een ander item dat aandacht verdient is het ondernemerschap. Er zijn nog maar weinig verloskundigen die echt het predicaat ‘ondernemer’ verdienen. Het is veelal nog een etiket dat slechts ten dele de lading dekt. “Sommigen hebben een sterk ontwikkeld ondernemersgevoel en ontwikkelen zich tot een maatschapje binnen de maatschap met een eigen beloningsstructuur voor hun specifieke bijdrage, bijvoorbeeld screening. Dat is niet handig”, stelt Sjaak “want op termijn draai je daarmee de maatschap de nek om. Hier ligt ook een taak voor het verloskundig onderwijs in scholing en nascholing.”




11

February 22, 2007

KNOV

Van A naar B De route naar een nieuwe visie in 2007 12 maart

Start van de reis, kick- off tijdens het kringvoorzittersoverleg April Opening discussieforum op de website April Themabijeenkomsten April - Juni De kringen gaan in gesprek Mei Onderzoek onder leden Juni Terugkoppeling uit de kringen. Focusgroep bijeenkomst Eind september Ledencongres over de toekomst November Einde van de reis; de ALV stelt de nieuwe visie vast In dit tijdschrift, op de ledensite en in de digitale nieuwsbrief wordt regelmatig bericht over de ‘Reis naar de toekomst’. Houdt u deze de komende tijd dus in de gaten voor meest actuele informatie.

“We kunnen de discussie over onze visie niet louter binnen de KNOV voeren. Het is van belang ook andere partijen te betrekken, allereerst onze opleidingen. Hoe staan die er voor in 2015? Wat zijn hun perspectieven? De KNOV stelt Op reis naar de toekomst: gaat u mee? Onder de naam ‘Reis naar de toekomst’ wordt in 2007 een groot aantal activiteiten voor en door leden georganiseerd om te komen tot een nieuwe visie. Onder andere tijdens de themabijeenkomsten, uw kringoverleg en via een discussieforum kunt u meepraten over de toekomst. Wilt u meedenken over de toekomst van de verloskundige en de verloskundige zorg, grijp dus nu uw kans en doe mee!

12

academisering van de verloskundige opleidingen centraal. Onze beste kans is gelegen in intensieve samenwerking tussen de vier opleidingen om van daaruit eigenhandig de opleiding te academiseren. Anders zijn we op termijn gedoemd tot opgaan in het geheel aan hoger beroeps onderwijs waarbij de verloskundigen hun eigen identiteit zullen verliezen. Moeten we wel allemaal willen… De discussie over de visie zal ons daarin leiden.” De nieuwe visie moet het product zijn van alle leden. Geen door het bestuur voorgekookt verhaal dat tijdens een ALV wordt toegelicht en in stemming wordt gebracht. “Dat toelichten en in stemming brengen gebeurt uiteindelijk ook, maar eerst wordt de visie ontwikkeld

in zo groot mogelijke betrokkenheid om een breed draagvlak te krijgen. Daar worden kringen en leden nauw bij betrokken. Er komt discussie over wat men wel en niet wil.” Een visie ontwikkelen is een vorm van architectuur. Zijn de tekeningen straks klaar, dan moeten we gaan bouwen aan nieuw beleid en aan beleidsinstrumenten. In de komende jaren verandert de zorg, verandert de cliënt, verandert de verloskundige. “Vergeet de KNOV zelf niet. Die verandert ook. Dat moet, want de verloskundige beroepsgroep wordt als consument ook steeds kritischer. De vraag naar meerwaarde wordt steeds nadrukkelijker gesteld. En terecht natuurlijk.” ■




February 22, 2007

In februari is bij alle verloskundige praktijken de VOKS-1 op de mat gevallen, de Verloskundige Onderlinge KwaliteitsSpiegeling van de Stichting Perinatale Registratie Nederland (PRN). Met deze VOKS-1 rapportage kunnen verloskundigen de eigen praktijkcijfers ‘spiegelen’ aan die van hun collega’s in het land. Vanaf dit jaar zullen verloskundige praktijken jaarlijks deze spiegelinformatie ontvangen.

Marlies Stabel

Het is misschien schrikken bij het zien van alle cijfers en tabellen van de VOKS-1 rapportage. Maar als u er even voor gaat zitten, blijkt dat het rapport goed leesbaar is en voorzien van een duidelijke stapsgewijze uitleg. De methodiek van de VOKS-1 is ontwikkeld door TNO in samenwerking met het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Om praktijken met elkaar te kunnen vergelijken zijn statistische correcties nodig. Al in 2001 heeft Marianne Amelink in dit tijdschrift uitgelegd wat de achtergronden van de VOKS-1 zijn en voor welke factoren er statistisch gecorrigeerd wordt en waarom. Voor uw gemak is dit artikel opnieuw afgedrukt. U vindt het direct achter dit artikel. De VOKS-1 rapporten omvatten perioden van vier jaar zodat ook trends in de eigen praktijk zichtbaar worden. Met dit inzicht kunnen verloskundige praktijken nadenken over de vraag of aanpassing van het verloskundig beleid nodig en/of wenselijk is. Inhoud VOKS-1 rapportage De VOKS-1 richt zich op het percentage overdrachten van de eerste- naar de tweedelijn. De volgende overdrachtsredenen zijn in de analyse opgenomen.

1. overdracht wegens hypertensie 2. overdracht wegens serotiniteit 3. overdracht wegens niet-vorderende ontsluiting 4. overdracht wegens niet-vorderende uitdrijving De VOKS-1 rapportage bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt in het kort de VOKS-1 methode beschreven en er wordt aan de hand van een voorbeeldpraktijk een toelichting gegeven op de gebruikte figuren en tabellen. Daarnaast worden gegevens van de eigen praktijk in figuren en tabellen weergegeven. Via noten in de lopende tekst wordt steeds verwezen naar het tweede deel van de rapportage. Dit tweede deel is interessant voor degenen die wat meer willen weten over de achtergronden en onderbouwing van de VOKS-1 methode. Geen waardeoordeel Niemand kan zeggen wat ‘het ideale overdrachtspercentage’ is. Hiervoor bestaat geen ‘gouden standaard’, een uitkomst die algemeen beschouwd kan worden als de beste. Daarom wordt in de VOKS-1 het gemiddelde als uitgangspunt genomen. Het is belangrijk te benadrukken dat we niet weten of een praktijk met een laag percentage overdrachten slechter werkt dan een praktijk met een hoog percentage overdrachten, of omgekeerd. Ook kan men niet stellen dat een praktijk met een

gemiddeld percentage overdrachten het ‘dus’ goed doet. De VOKS-1 rapportage nodigt praktijken uit kritisch te kijken naar het eigen verwijsbeleid. Het kan voor praktijken een aanmoediging zijn het verloskundig beleid aan te passen. Als dit beleid samenhangt met afspraken met de tweedelijn, is het zinvol de kring en/of het VSV te betrekken bij een eventuele discussie over het verwijsbeleid. De VOKS-1 is uitdrukkelijk bedoeld voor kwaliteitsverbetering en niet voor benchmarking of controle. Praktijken die niet deelnemen aan de LVR-registratie krijgen geen spiegelinformatie. Een handreiking van de KNOV De VOKS-2 rapportage voor de tweedelijn bestaat al een jaar of vijftien. Uit ervaringen daar weten we dat het zinvol is als één persoon in de praktijk de taak op zich neemt aanspreekpunt te zijn voor de VOKS en het proces van bespreking in de praktijk op zich neemt. Maar ook dat het van belang is dat alle verloskundigen in de praktijk kennis nemen van de rapportage. Hoe pak je dat dan aan? De KNOV heeft een handreiking ontwikkeld die verloskundigen helpt om de VOKS-1 te begrijpen en in de eigen praktijk te bespreken. Deze handreiking wordt komende maanden bij een aantal praktijken getest - zie hiervoor de oproep in het kader -, bijgesteld en vervolgens naar alle praktijken verstuurd.

Marlies Stabel is beleidsmedewerker kwaliteit bij de KNOV




VOKS-eerstelijn

RAPPORTAGE VOKS-EERSTELIJN 2002-2005

KNOV

13

February 22, 2007

KNOV

Praktijken gezocht voor de VOKS-1 De eerste VOKS-1 rapportage is in februari 2007 verstuurd aan verloskundige praktijken en zal voortaan jaarlijks in uw bus vallen. De KNOV heeft een handreiking ontwikkeld die u ondersteunt om de VOKS-1 rapportage te begrijpen en in de eigen praktijk te bespreken. De KNOV wil deze handreiking de komende maanden uittesten. Daarom zoeken we een aantal praktijken die dit voorjaar met behulp van de KNOV handreiking de VOKS-1 in de eigen praktijk willen bespreken. De ervaringen worden gebruikt om de handreiking bij te stellen en een idee te krijgen hoeveel tijd er gemoeid is met de bespreking van de VOKS-1. Van de praktijken die mee willen doen, wordt verwacht dat ze de eigen VOKS-1 vóór 1 juli 2007 bespreken en dat ze deelnemen aan 1 tot 2 bijeenkomsten in Bilthoven. Voor de deelnemende praktijken zijn vacatiegeld en reiskostenvergoeding beschikbaar. Doet u mee? Neem dan contact op met: Wilma van Driel, E: [email protected] of Carolien Kijzer, E: [email protected]

Een kans! De VOKS-1 rapportage is een nieuw instrument en helemaal toegesneden op de individuele verlos-

Reacties en vragen Heeft u vragen over de gepresenteerde gegevens, bijvoorbeeld over een tabel of omdat de gegevens volgens u niet kloppen, dan kunt u nadere informatie vragen bij de Stichting PRN via E: [email protected] Een praktijk die nog niet deelneemt aan de LVR-registratie kan zich aanmelden bij TietoEnator Healthcare, John van Nielen, T: 0900-2333920. Voor informatie over de handreiking van de KNOV kunt u terecht bij Wilma van Driel via E: [email protected]

kundige praktijk. Het is een uitgelezen mogelijkheid voor verloskundigen het eigen praktijkbeleid te evalueren. ■

De specialist voor verloskundigen – Verzekeringen – Hypotheken

– Financieringen – Contracten

Tot 12,5% korting op een nieuwe of bestaande arbeidsongeschiktheidsverzekering Compleet verzekeringspakket voor starters Aantrekkelijk autotarief voor u en uw partner Financieringen en hypotheken voor starters Ook speciale tarieven voor echoscopistes Geen lidmaatschapsbijdrage Voor meer informatie en voorwaarden bel ons kantoor of bezoek onze website.

14

tel 030 252 66 55

www.sikkingadvies.nl

postbus 36

3730 AA De Bilt




February 22, 2007

Steeds vaker worden zwangeren en barenden overgedragen van de eerste naar de tweede lijn. Verloskundigen maken zich zorgen over deze ontwikkeling. Het project VOKS- eerstelijn heeft als doel de individuele verloskundigen praktijken inzicht te verschaffen in de achtergronden van hun verwijsbeleid, om zo evaluatie en kwaliteitstoetsing te stimuleren.

Marianne P. Amelink-Verburg

In binnen- en buitenland geeft men de Nederlandse verloskunde graag het predicaat ‘uniek’, vanwege de thuisbevalling. Minstens zo bijzonder is echter de risicoselectie die de basis vormt van de Nederlandse verloskunde. Alleen dankzij het principe van die risicoselectie is een sterke eerste lijn, een zelfstandig praktiserende vroedvrouw en een thuisbevalling mogelijk. De thuisbevalling is dus eigenlijk niet een voorwaarde, maar een uitvloeisel van het huidige systeem van verloskundige zorg. Bij het streven naar het behoud van dat systeem vormt daarom de risicoselectie het

eerste aangrijpingspunt. De uitgangspunten van de Nederlandse verloskunde zijn recent in het Verloskundig Vademecum nogmaals weergegeven en onderschreven door de beroepsgroepen die bij de verloskunde betrokken zijn [1]. Zo wordt in het Vademecum expliciet beschreven dat het voornaamste uitgangspunt is dat zwangerschap, bevalling en kraambed fysiologische processen zijn die door de eerstelijnszorgverlener worden begeleid[2]. Maar, de te verwachten pathologische zwangerschap, bevalling en kraambed behoren, op grond van de selectie door de eerstelijnszorgverlener, tot het verzorgingsgebied van de

KNOV

In het artikel ‘Rapportage VOKS-eerstelijn (Verloskundige Onderlinge KwaliteitsSpiegeling) 2002-2005 van Marlies Stabel wordt verwezen naar dit artikel van Marianne Amelink uit 2001. Gezien het belang en de samenhang tussen beide artikelen is gemeend een overdruk van dit artikel te moeten plaatsen omdat dit meer betekent dan louter een literatuurverwijzing.

VOKS-eerstelijn

VAN

VERWIJSBELEID VERLOSKUNDIGE PRAKTIJKEN

tweedelijns- zorgverlener [3]. Het Vademecum biedt, in de vorm van de Verloskundige Indicatielijst, een hulpmiddel om de hiervoor benodigde risicoselectie in goede banen te leiden. Stijgend overdrachtpercentage Op grond van deze uitgangspunten zou men kunnen verwachten dat het percentage overdrachten van eerste naar tweedelijn tijdens zwangerschap en baring landelijk ongeveer gelijk is. Immers, de risicoselectie wordt uitgevoerd door verloskundigen, verloskundigen hebben een uitgesproken fysiologische visie en de indicaties voor overdracht liggen vast. Uit de Landelijke Verloskunde Registratie in de eerstelijn (LVR-1) blijkt echter dat er tussen verloskundige praktijken grote verschillen bestaan in het percentage overdrachten. In 1998 werd van de vrouwen die in de eerstelijn begonnen gemiddeld 50,3% tijdens zwangerschap of baring verwezen naar de tweede lijn. Rond dit Marianne P. Amelink-Verburg was in 2001 verloskundige en onderzoeker bij TNO Preventie en Gezondheidszorg;

Figuur 1. Spreiding in overdrachtspercentage tussen 430 verloskundige praktijken,

thans is zij inspecteur perinatale zorg bij

LVR-1 1998

de Inspectie voor de Gezondheidszorg




15

February 22, 2007

KNOV

Redenen van verschillen in overdrachtspercentages tussen praktijken

gemiddelde vertonen de verschillende praktijken echter een grote variatie. Dit wordt zichtbaar gemaakt in figuur 1, waarin ieder blokje een praktijk vertegenwoordigt en de lijn het landelijk gemiddelde percentage overdrachten aangeeft.

jaren gestaag gestegen. Dat lijkt te conflicteren met de fysiologische basisfilosofie onder het Nederlands verloskundig systeem. Vaak wordt er over het stijgende percentageoverdrachten gesproken alsof het

een soort autonoom proces betreft waarop de individuele zorgverlener geen invloed heeft. Toch is het zo dat de zwangere (meestal) pas in de tweedelijn komt door verwijzing van de verloskundige; de ver-

In deze figuur stelt ieder blokje een praktijk voor, gesorteerd naar aantal geregistreerde zorggevallen binnen die praktijk. (De spreiding is, zoals verwacht kan worden, bij kleine praktijken het grootst, omdat kleine aantallen tot een vertekening kunnen leiden.) Bij het berekenen van het percentage overdrachten is uitgegaan van de groep vrouwen die (minstens) tijdens de zwangerschap onder zorg van de verloskundige waren; tijdens de zwangerschap vindt immers de risicoselectie plaats. Een overdracht naar de tweedelijn is één van de belangrijkste interventies die de verloskundige ter beschikking heeft. Het percentage overdrachten is in de loop der 16




February 22, 2007

KNOV

loskundige speelt daarin dus een cruciale rol. Voor het denken over de oorzaken van deze stijging zal de beroepsgroep dus tot een interne evaluatie moeten overgaan. Wanneer er meer inzicht is verkregen in de achtergronden van het overdrachtbeleid kan er vervolgens beter over nagedacht worden of het mogelijk en of het wenselijk is om dit percentage terug te dringen. Overdrachtsverschillen tussen praktijken Figuur 1, die een grote spreiding in overdrachtspercentages tussen praktijken toont, geeft aanleiding om te denken dat er tussen verloskundigen grote verschillen moeten zijn in beleid. De vraag is echter of deze gedachte terecht is. Eenmaal eerder is in dit tijdschrift aandacht gevraagd voor de verschillen in overdrachtspercentages tussen praktijken. In het artikel 'Intercollegiaal toetsen van vroedvrouwelijke zorg' vergeleken de verloskundigen Klaas Brinkman en Leonie van der Hulst de LVR-cijfers van 1992 van vijf verloskundigenpraktijken [4]. De verschillen tussen deze vijf praktijken waren groot: het percentage overdrachten naar de tweede lijn varieerde van 26,6 % tot 54,9 %. Opvallend was echter dat de praktijken ook op andere punten verschilden: zowel qua praktijkgrootte als qua pariteit, etniciteit en gemiddelde leeftijd van de moeder liepen ze sterk uiteen. Zo had de praktijk met het hoogste percentage overdrachten ook het hoogste aantal primiparae. En de praktijk met het laagste percentage overdrachten had vrijwel alleen Nederlandse vrouwen in zorg. De vraag dringt zich dan ook op of de beschreven praktijken onderling wel te vergelijken waren en in hoeverre het verschil in overdrachtspercentages te verklaren was door bijvoorbeeld die verschil-

Om vertekening door kleine aantallen te voorkomen, worden voor het aangeven van de spreiding percentielen gebruikt. De spreiding tussen de 5e percentiel (‘slechts 5 procent van de praktijken zit daaronder’) en de 95e percentiel (‘slechts 5 procent van de praktijken zit daarboven’) geeft dan een beeld waarbinnen 90 procent van de praktijken past. De 50e percentiel, de mediaan, geeft de situatie aan in de ‘gemiddelde praktijk’: de helft van de praktijken zit daarboven en de andere helft daaronder.

len in pariteit of etniciteit. Met andere woorden: in hoeverre was er een relatie tussen al de genoemde verschillen? De auteurs erkennen dit probleem en stellen dat het verschil tussen praktijken, dat door hen InterVroedvrouwVariatie wordt genoemd, voor een deel verklaard zal worden door de praktijkpopulatie en voor een deel door de manier waarop zorg is verleend. Zij roepen in het kader van zelfreflectie en intercollegiale toetsing op tot gebruik van de rijke gegevensbron die de jaarrapportages van de LVR vormen. Helaas blijken deze rapportages tot op heden echter slechts een beperkte rol te kunnen spelen bij interne of intercollegiale besprekingen. Juist de verschillen tussen praktijken weerhouden daartoe: in de jaarrapportages staan wel de cijfers, maar niet de onderlinge verbanden. Men weet daardoor niet in

hoeverre een verschil in overdrachtspercentages ‘wegverklaard’' kan worden door toeval, de praktijkpopulatie of door een ander verloskundig beleid (figuur 2). En daarom kan daarover alleen maar in speculerende zin worden gesproken. Dat biedt weinig basis voor het nemen van maatregelen of het wijzigen van beleid of afspraken. Om het aandeel van de factor ‘beleid van de verloskundige’ duidelijker te krijgen, is eerst inzicht in de relatie tussen populatie- en overdrachtsverschillen nodig. Om te zien of verschillen tussen praktijken op toeval berusten, is vervolgens een statistische bewerking van de gegevens nodig. Populatieverschillen tussen praktijken Onder populatiekenmerken worden factoren verstaan die vanuit de populatie zelf komen, die niets met het beleid van de zorgverlener te maken hebben, en waarop een ver-




17

February 22, 2007

KNOV

andere kant van het spectrum. In 1998 registreerde de gemiddelde praktijk 287 cases waarin zorg werd verleend tijdens (tenminste) de zwangerschap. Het aantal geregistreerde zorggevallen per praktijk liep echter uiteen van 1 tot 985. Met name kleine praktijken kunnen een vertekening in de totaalpercentages geven. Daarom worden in tabel 1 percentielen gebruikt. De spreiding tussen de 5e percentiel (‘slechts vijf procent van de praktijken heeft nog minder’) en de 95e percentiel (‘slechts 5 procent van de praktijken heeft nog meer’) geeft dan een beeld waarbinnen 90% van de praktijken past. De 50e percentiel, de mediaan, geeft de situatie aan in de ‘gemiddelde praktijk’: de helft van de praktijken zit daarboven en de andere helft daaronder.

loskundige dus geen invloed heeft. Voorbeelden hiervan zijn pariteit, etniciteit of leeftijd van de moeder. Het overdrachtspercentage wordt onmiskenbaar beïnvloed door dit soort populatiekenmerken, zo blijkt uit figuur 3 t/m 5. Hierin wordt, op basis van de LVR-1-cijfers van 1998, het percentage overdrachten bij de bovengenoemde drie kenmerken getoond (de reden van overdracht is niet in deze figuren weergegeven). Duidelijk is dat de invloed van pariteit zeer groot is op de kans op overdracht (figuur 3). Dit gegeven zal voor praktiserende verloskundige zorgverleners niet verrassend zijn, al is de hoogte van het totale percentage overdrachten van primi's schokkend. Ook de leeftijd speelt duidelijk een rol: naar mate de vrouw ouder wordt, is de kans op overdracht groter. Om interactie met pariteit te voorkomen (immers: multi's zijn ouder dan primi's) zijn in figuur 4 alleen de primi's naar leeftijdscate18

gorie weergegeven. Minder groot, maar toch duidelijk aanwezig, zijn de verschillen in overdracht tussen etnische groepen (figuur 5). Ook zulke relatief kleine verschillen kunnen echter van invloed zijn op het overdrachtspercentage, als er in een praktijk een oververtegenwoordiging is van vrouwen van een bepaalde etniciteit. Spreiding tussen praktijken Uit tabel 1, waarin de spreiding van de drie genoemde populatiekenmerken wordt weergegeven, blijkt dat de verdeling van populatiekenmerken inderdaad niet homogeen is. De gemiddelde verloskundigenpraktijk heeft bijvoorbeeld 49.5% primi's, maar er zijn ook praktijken met 58 of slechts met 42% primi's. Gezien de grote impact van pariteit kan men verwachten dat de praktijk met 58% primi's, puur op basis van de populatie, meer overdrachten zal hebben dan de praktijk aan de

De gegevens van de getoonde tabel en figuren maken aannemelijk dat de verschillen in overdracht tussen praktijken zullen wijzigen door een correctie voor dit soort populatiekenmerken. Het valt echter te betwijfelen of ze daardoor ook helemaal zullen verdwijnen. Als er na de correctie voor de factoren ‘die men de zorgverlener niet kan aanrekenen’ nog verschillen overblijven, is er in ieder geval een beter inzicht ontstaan in het aandeel van de factor ‘beleid van de verloskundige’ hierin. VOKS-eerstelijn Het verschaffen van dit inzicht is het doel van het VOKS-project dat in opdracht van de KNOV wordt uitgevoerd. De term VOKS, Verloskundige Onderlinge KwaliteitsSpiegeling, is bekend vanuit de tweede lijn, waar men hiermee al ruim tien jaar ervaring heeft[5]. In VOKS-eerstelijn wordt een methodiek ontworpen waarin de cijfers uit de LVR-1 via statistische




February 22, 2007

KNOV

methoden gecorrigeerd worden voor factoren die invloed hebben op het overdrachtspercentage, maar die niet met het beleid van de verloskundige te maken hebben. Deze factoren worden ‘risicofactoren’ of ‘predictoren’ of voorspellers genoemd. Naast de al genoemde populatiekenmerken kan men hierbij ook denken aan bijvoorbeeld

lijn ontwikkeld. Dit wordt gedaan op basis van uitgebreide analyses van de LVR-1-cijfers. Daarbij is de betrouwbaarheid en de eenduidigheid waarmee de formulieren worden ingevuld een belangrijk aandachtspunt. Tegelijkertijd wordt in de literatuur de betekenis van predictoren op de overdrachtkans bestudeerd.

zwangerschapsduur of gewicht van het kind. Een prematuur of serotien kind heeft immers een andere kans op overdracht dan een kind van veertig weken.

Om dicht bij de werkelijkheid en de praktijk te blijven wordt via interviews bij verloskundigen informatie verzameld over de wijze waarop zij de LVR-1 invullen en over de factoren die volgens hen van invloed zijn op het verwijsbeleid. Daarnaast is er een klankbordgroep gevormd van zeven praktiserende verloskundigen die opkomende vragen beantwoorden

Werkwijze Momenteel wordt in samenwerking met de statisticus R. Brand en de epidemioloog P. Elferink het statistische model voor VOKS-eerste-

en hun reflectie geven op de methodiek. De gedachte achter VOKS-eerstelijn is in principe gelijk aan die van VOKS-tweedelijn. Er kan daarom goed gebruik gemaakt worden van de ervaringen die bij de tweedelijn zijn opgedaan. Maar dat betekent niet dat de methodiek van VOKStweedelijn zo maar overgenomen kan worden. Er is sprake van een heel ander soort zorgverlening, een andere populatie, andere predictoren en andere uitkomstmaten. VOKS-eerstelijn moet dus geheel nieuw ontwikkeld worden. De uiteindelijke bedoeling is om aan alle verloskundigen jaarlijks een individuele rapportage te kunnen bieden waarin, naast de gecorrigeerde praktijkcijfers, ook een analyse staat van de redenen van overdracht van hun praktijk ten opzichte van het landelijk gemiddelde. In deze rapportage zijn de verschillen tussen praktijken dan gecorrigeerd voor factoren ‘van buiten’, van de cliëntenpopulatie. Dit betekent dat de verloskundige ‘naar binnen’, naar haar eigen handelen, moet kijken om een verklaring voor de nog overgebleven verschillen te vinden. De VOKS-rapportage wil daarmee de individuele verloskundige praktijken een spiegel voorhouden met de bedoeling dat dit in de eerste plaats leidt tot introspectie en een bewustwording van het verloskundig beleid binnen de eigen praktijk. Daarnaast kunnen de VOKSrapportages een belangrijke rol spelen bij intercollegiale toetsing of bij visitatie.




19

February 22, 2007

Conclusie Het toenemend aantal overdrachten van eerste- naar tweedelijn vormt een bedreiging van het huidige systeem van verloskundige zorg. Tussen verloskundige praktijken bestaan grote verschillen in het percentage overdrachten, maar ook in het vóórkomen van risicofactoren die de kans op overdracht vergroten. Wanneer er meer inzicht zou zijn in de relatie tussen risicofactoren en het eigen verwijsbeleid, wordt het voor individuele zorgverleners beter mogelijk hun risicoselectie en verwijsbeleid te evalueren. Een instrument dat het beoogde inzicht verschaft en daarmee bewustwording van eigen handelen versterkt, zal daarom kwaliteitsbevorderend werken. In het project

VOKS-eerstelijn wordt, in nauwe samenspraak met de beroepsgroep, een dergelijk instrument ontwikkeld. Wanneer dit gereed is kan het jaarlijks toegepast worden op de LVR-1-cijfers, teneinde verloskundigen een spiegel te bieden waarin zij zich kunnen spiegelen aan zichzelf en aan elkaar. ■

Referenties [1] Ziekenfondsraad. Verloskundig Vademecum*. Amstelveen: Ziekenfondsraad, 1998. [2] Verloskundig Vademecum*, pag. 46 [3] Verloskundig Vademecum*, pag. 20 [4] Brinkman K, Hulst L van der. Intercollegiaal toetsen van vroedvrouwelijke zorg. Een voorbeeld van ICT in de praktijk: vergelijking van LVR-cijfers. Tijdschrift

* Inmiddels is dit Verloskundig Vademecum in 2003 vervangen door een nieuwe uitgave, t.w. het Verloskundig Vademecum 2003, eindrapport van de Commissie Verloskunde van het College voor Zorgverzekeringen. ISBN 90 70918 34 X. Prijs € 10,via [email protected]

voor Verloskundigen 1995; 6:282-288. [5] Elferink-Stinkens PM. Quality management in obstetrics. Reporting population adjusted intervention and mortality rates. 2000.

Het TweeSteden ziekenhuis is een regionaal algemeen opleidingsziekenhuis met een breed zorgaanbod in Tilburg en Waalwijk. Het ziekenhuis kent de volgende speerpunten: moeder & kind, oncologie, cardiovasculaire zorg en de zorg voor de oudere patiënt. Het verzorgingsgebied van het ziekenhuis telt ongeveer 190.000 adherente inwoners. Het ziekenhuis beschikt over ruim 500 bedden. Er zijn meer dan 2.200 medewerkers werkzaam, waaronder 135 medisch specialisten. Het TweeSteden ziekenhuis is geaffilieerd met het UMC St. Radboud te Nijmegen en heeft opleidingsbevoegdheid voor de specialismen cardiologie, chirurgie, interne geneeskunde, klinische geriatrie, gynaecologie/obstetrie, neurologie, psychiatrie, klinische farmacie, klinische psychologie en algemene klinische fysica. Sedert 1 februari 1996 bestaat de thuiscontrole risicozwangeren als een vorm van transmurale zorg in Tilburg en omgeving. Onder zeer strikte voorwaarden mogen zwangeren hun ziekenhuisopname geheel of gedeeltelijk thuis doorbrengen. Ten behoeve van thuiscontrole risicozwangeren zoeken wij een

Verloskundige Belangrijke gegevens Samen met 4 andere collega’s verzorgt u de dagelijkse thuiscontrole van de zwangeren. De verrichte thuiscontroles worden dagelijks besproken met de dienstdoende arts. De zwangeren worden verder wekelijks door de behandelend gynaecoloog gezien. Functie-eisen Wij zoeken een enthousiaste gediplomeerde verloskundige, die over goede sociale vaardigheden beschikt, stressbestendig is en flexibel inzetbaar. Klinische ervaring is een pre. Eigen vervoer is een vereiste en woonachtig in het werkgebied is wenselijk maar niet noodzakelijk. In het bijzonder zoeken wij een collega die flexibel is in schoolvakantieperioden. Arbeidsvoorwaarden Het dienstverband gaat in per 1 april 2007 en is op basis van gemiddeld 4 tot 6 uur per week. In verband met de afwezigheid van

(4 tot 6 uur per week) collega’s wordt het eerste half jaar gemiddeld 5 uur per week extra gewerkt. Het salaris is volgens functiegroep 55, afhankelijk van werkervaring (max. € 3.318,-- bruto per maand op fulltime basis). Informeren of solliciteren? Inlichtingen kunt u telefonisch inwinnen bij de heer A. Drogtrop, gynaecoloog, telefoon 013-4655655 of bij de heer B. Snoeren, organisatorisch manager zorgeenheid gynaecologie, telefoon 06 53748903 of surf naar www.tweestedenziekenhuis.nl Uw schriftelijke sollicitatie met curriculum vitae kunt u richten aan het TweeSteden ziekenhuis, stafafdeling personele zaken, t.a.v. de heer C.E.J. Rockx, coördinator personeelsadvies, Postbus 90107, 5000 LA Tilburg.

Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld

20



February 22, 2007

In april 2006 presenteerden de KNOV en de NHG hun eerste LESA-V, een landelijke eerstelijns samenwerkingsafspraak over verloskunde. Onderwerp: de miskraam. Een prachtige prestatie, maar hoe komt het tot daadwerkelijke afspraken in de praktijk? In Leiden, Drachten en Raalte zetten regionale ondersteuningsstructuren (ROSsen) verloskundigen en huisartsen aan tot het maken van regionale afspraken rondom het thema.

Kristel Zeeman, Antje Beuckens

De initiatiefnemers van dit pilotproject, de KNOV, het Nederlands huisartsen genootschap (NHG) en de landelijke vereniging georganiseerde eerste lijn (LVG), wilden inzicht krijgen in de ervaringen en behoeften van beide beroepsgroepen bij de implementatie van een LESA. Adviseurs Marleen Kruijt (REOS zorg), Rudie van den Berg (Scoop/Carans) en Lies van der Wal (ROS Friesland) startten ieder een werkgroep met verloskundigen en huisartsen en brachten ervaringen en knelpunten van de implementatie van de LESA in kaart. Zij testten de implementatiematerialen die de KNOV en de NHG hadden ontwikkeld en coördineerden de werkgroep waarin verloskundigen en huisartsen tot afspraken zijn gekomen. Het resultaat van hun bevindingen is een door hun drieën samengesteld draaiboek dat bruikbaar is voor de implementatie van alle LESA’s. Het is beschikbaar voor alle ROSsen. Veilig onderwerp Het doel van het proefproject was het komen tot een uniform eerstelijns beleid rondom miskramen in de regio, het maken van afspraken over wederzijdse verantwoordelijkheden en over een goede overdracht van cliëntinformatie. De ervaringen van de deelnemers waren overwegend positief, zo geven Kruijt en Van den Berg aan. “Er heerste een goede sfeer in de werkgroepen rond deze LESA-V. Huisartsen en verloskundigen waren enthousiast om vakinhoudelijk van gedachten te

wisselen. Dat bleek ook uit de inzet: afspraken werden nagekomen en men had zich goed voorbereid op de bijeenkomst. Een prettig bijeffect was dat er ook over andere zaken dan alleen de miskraam werd gesproken nu ze elkaar toch zagen”. Vakinhoud is een verbindende factor die het maken van afspraken bevordert. Van den Berg: “Een LESA-V bevindt zich op het raakvlak van ieders vakgebied, wat goede mogelijkheden biedt tot het bevorderen van de samenwerking. Het gaat dan om onderwerpen waarvan beide partijen het belang erkennen”. Het onderwerp ‘miskraam’ bleek een goed startpunt voor intensivering van de samenwerking. Van den Berg: “Het is een goed onderwerp, waar beide partijen mee te maken hebben. Er was snel duidelijkheid over de knelpunten en wat ieders taken in de zorgverlening zijn ten aanzien van de miskraam. Van domeindiscussie was geen sprake en er zijn goede afspraken gemaakt. Deze afspraken variëren overigens per regio”. Knelpunten Beide adviseurs signaleerden ook knelpunten die een rol zullen spelen bij een landelijke implementatie van de LESA. Rudie van den Berg: “Deelname aan een werkgroep rond een LESA is leuk, maar hoe het ook wendt of keert, het kost de zorgverleners tijd. Het scheelt erg veel energie als een ROS-medewerker als ‘trekker’ voor een dergelijke werkgroep fungeert. De zorgverleners kunnen zich dan concentreren op de inhoud, de ROS-medewerker

KNOV

zorgt voor de voortgang en faciliteert. Ik ben er niet gerust op dat zorgverleners ‘uit zichzelf’ een dergelijke werkgroep opzetten met een andere discipline, terwijl het maken van afspraken ook in het belang van de zorgverlener zelf is. Duidelijke afspraken over de taakverdeling en de te verlenen zorg besparen niet alleen tijd, maar zorgen ook voor voldoening in het werk en een sterke eerste lijn.” Om een eerste aanzet tot samenwerking te stimuleren is een vorm van compensatie nodig, zoals bijvoorbeeld het geven van vacatiegelden. Marleen Kruijt: “En ik denk dat accreditatie een voorwaarde is om zo’n project te laten slagen. Deelname aan dit soort bijeenkomsten zal minimaal zijn als ze niet geaccrediteerd zijn. Daarnaast zal naar de algehele financiering moeten worden gekeken voor implementatieprojecten. Voor de ontwikkeling van richtlijnen en dergelijke is meestal wel financiering te vinden, maar als er vervolgens geen implementatietraject volgt op regionaal niveau dan is de kans groot dat deze richtlijnen in de la verdwijnen. Voor het maken van afspraken is meer nodig dan alleen het lezen van een document. Het ondersteunen en faciliteren om samenwerking in de eerste lijn te intensiveren en inhoud te geven is een van onze kwaliteiten. Aan vragen uit de betreffende beroepsgroep voor ondersteuning zullen wij dan ook gehoor geven, waarbij de financiering nog duidelijker vorm moet gaan krijgen.” Draaiboek De ervaringen van de pilotgroepen en de aanbevelingen die daaruit voortvloeiden mochten niet op de plank terecht komen, zo meenden Kristel Zeeman M.Sc en Antje Beuckens zijn verloskundigen en beleidsmedewerkers KNOV




LESA-V

DRAAIBOEK LESA-V ONTWIKKELD

21

February 22, 2007

KNOV

de drie adviseurs, die zich behoorlijk ingezet hebben voor dit traject. Marleen Kruijt was de enthousiaste aanjager van het idee een draaiboek te ontwikkelen, dat als praktisch hulpmiddel kan dienen voor andere samenwerkingsgroepen. Het draaiboek bevat documenten van de KNOV en NHG, zoals de LESAV miskraam, PIN (programma individuele nascholing), samenwerkingsmodule en een 0-meting. Daarnaast bevat het een stappenplan, ontwikkeld door Lies van der Wal van ROS Friesland. Het is een checklist voor de organisatie van de samenwerkingsbijeenkomsten en voorbeeldbrieven voor de werving van huisartsen en verloskundigen. Het draaiboek wordt inmiddels door de KNOV en NHG ingezet bij de implementatie van de LESA-V

anemie. Kruijt: “Daar is het draaiboek ook voor bedoeld. Andere ROSsen, andere werkgroepen rond een LESA kunnen er hun voordeel mee doen. Het starten van een LESA-V werkgroep met het draaiboek in de hand is eenvoudiger en bespaart tijd. Het wiel hoeft zo niet opnieuw te worden uitgevonden.” Ondersteuning vanuit de ROS De pilot LESA-V miskraam is zeer geslaagd, zo geven Kruijt en Van den Berg aan. Er is intensief samengewerkt door de ROS-medewerkers van de drie verschillende ROSsen onderling en met de KNOV, LVG en NHG. Het verkennen van elkaars kwaliteiten en mogelijkheden heeft ook op dit niveau tot meer duidelijkheid en intensievere samenwerking geleid. ROSsen kunnen een

MAN AGEMENT BEGELEIDING VRIJE BEROEPEN

belangrijke rol spelen bij het verbeteren van professioneel handelen wat betreft afstemming en continuïteit in de eerste lijn. Zij weten de wegen te bewandelen in de regio en hebben contacten met de verschillende beroepsgroepen. Hun ondersteuning bij de daadwerkelijke implementatie reikt van facilitering en coördinatie tot het organiseren en aanbieden van nascholing. In de drie verschillende regio’s waar de pilot is gehouden zijn afspraken gemaakt en vastgelegd. De optimale zorg rondom de miskraam, zoals die in de LESA-V is beschreven, is op deze manier gewaarborgd. ■ Het draaiboek is te verkrijgen via Antje Beuckens, beleidsmedewerker KNOV; T: 030 2294299 E: [email protected]

Dé financieel specialist voor verloskundigen

Vraag vrijblijvende informatie aan: Tiny Nieuwenburg MBV, postbus 169 3860 AD NIJKERK tel. (033) 456 51 47, fax (033) 456 51 63 www.mbv-nijkerk.nl e-mail: [email protected]

boekhouding / belasting / loonadministratie / cursussen praktijkovername / onderzoek / adviezen

22




February 22, 2007

Maudy Dettingmeijer

Eén van de criteria voor registratie in het Kwaliteitsregister Verloskundigen is dat een verloskundige gemiddeld 10 uur per week praktiserend moet zijn. Voor verloskundigen die voornamelijk 24-uursdiensten verrichten roept dit vragen op. Hoe moet je een 24-uursdienst interpreteren, dat wil zeggen hoeveel uur telt een 24-uursdienst mee voor het Kwaliteitsregister? Op basis van de gegevens uit de ‘Monitoring verloskundige zorgverlening’, najaar 2004 van het NIVEL is onderstaande berekening gemaakt. Hierbij is gekeken naar het aantal gewerkte uren tijdens

bereikbaarheidsdiensten. Het NIVEL heeft gevraagd naar het aantal gewerkte uren tijdens bereikbaarheidsdiensten in relatie tot de tijd dat er gemiddeld werd besteed aan bereikbaarheidsdiensten. De gegevens zijn vervolgens omgerekend naar een normpraktijk van 120 zorgeenheden. Een onderbouwing van deze berekening is te vinden op de website van de KNOV. In onderstaande tabel ziet u het gemiddeld aantal gewerkte uren tijdens 24-uurdiensten bij praktijken van verschillende omvang. Stel, u doet dienst voor een normpraktijk van 120 zorgeenheden en u bent 7 dagen per week bereikbaar. In de bereikbaarheidsdienst

Aantal zorgeenheden

Aantal gewerkte uren per 24-uursdienst (afgerond)

120 80 180 530

4 3 6 18

zorgeenheden zorgeenheden zorgeenheden zorgeenheden

uur uur uur uur

KNOV

Kwaliteitsregister

KWALITEITSREGISTER EN 24-UURSDIENST

werkt u gemiddeld 7 x 4 = 28 uren. Indien u in uw bereikbaarheidsdienst gedurende 8 uur ook kraamvisites aflegt, worden deze uren opgeteld bij de gemiddeld gewerkte uren. U komt dan op 8 uur + 28 uur = 36 gewerkte uren. Om een reëel beeld te krijgen van uw werkelijk gewerkte uren kunt u het gemiddelde nemen van de laatste 10 weken dat u gewerkt hebt. Op basis daarvan kunt u beoordelen of u aan de norm van gemiddeld 10 uur per week praktiserend komt. ■ Maudy Dettingmeijer is beleidsmedewerker KNOV

Gezocht klankbordgroep-leden voor ITV! Welke verloskundigen willen meedenken over vragen rondom Intercollegiale toetsing? We zoeken actieve ITV-deelnemers, toetsgroepbegeleiders en verloskundigen die (nog) niet (meer) aan ITV deelnemen. U krijgt hiervoor een vergoeding.

Meer weten of u opgeven? Barbera Blokland of Carolien Kijzer, KNOV, tel. 030 2294299 Email: [email protected]




23

February 22, 2007

In gesprek met Pieter Treffers

VERLOSKUNDIGEN ZIJN GEEN HULPJES VAN DE DOKTER

WETENSCHAP

Hans van Maanen

Wat is de afgelopen vijftig jaar het meest veranderd in de verloskunde? De diagnostiek, bijvoorbeeld van foetale nood, groeiachterstand en afwijkingen van de foetus. Iemand die nu in het vak wordt opgeleid, kan zich nauwelijks indenken hoe het was toen ik begon, in de jaren zestig. Geen echoscopie; naar de harttonen van het kind kon je alleen met een houten stethoscoop luisteren. Geen vruchtwateronderzoek. En als het kind te vroeg was geboren of te klein was, ging het in een couveusekistje, waar het vooral zuurstof, warmte en liefdevolle aandacht van de zuster kreeg. De meest voorkomende behandeling was de wisseltransfusie bij resussensibilisatie. Daarvan hadden we er elke week wel een of meer — dat is nu onvoorstelbaar. Maar je kon groeiachterstand dus wel diagnosticeren. Dat was moeilijk. Je kon, met je handen, vaak wel voelen dat een kind niet goed groeide, maar je wist alleen dat er dan statistisch kans op problemen was. Je wist niet of en wanneer dít kind problemen zou krijgen, alleen dat foetale nood vaker voorkwam bij kinderen met groeiachterstand. Een keizersnede vóór een zwangerschapsduur van 36 weken deden we nooit, want het kind zou dan kunnen overlijden aan ademhalingsproblemen. Dankzij de echoscopie en de cardiotocografie is nu groeivertraging en foetale nood veel exacter te herkennen, waardoor je alleen op indicatie hoeft in te grijpen. Echoscopie biedt bovendien de mogelijkheid afwijkingen van de foetus vast te stellen; vroeger

24

© Klaas Kloppe, Amsterdam Professor Dr. Pieter E. Treffers is emeritus hoogleraar Verloskunde en Gynaecologie

merkten we die afwijkingen meestal pas op na de geboorte. Technische vooruitgang leidt tot meer interventies? Onvermijdelijk. Therapeutische interventies in de verloskunde komen vaak neer op het afbreken van de zwangerschap of het beëindigen van de baring. Vooral in de Verenigde Staten is het aantal sectio’s enorm toegenomen — daar wordt zeker een kwart van de zwangerschappen beëindigd met

een keizersnede. In Nederland bleef het percentage nog lang onder de acht. Maar de laatste jaren is het aantal sectio`s sterk gestegen; in 2004 was het volgens Perinatale Registratie Nederland al 14,8 procent Een belangrijke factor Hans van Maanen is freelance wetenschapsjournalist. Dit interview verscheen eerder in Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde. 2007 6 januari; 151 ev.




February 22, 2007

WETENSCHAP

bij die stijging is het toegenomen aantal sectio’s bij stuitligging, na de publicatie van een trial in 2000. Nu is dat al ongeveer 80 procent. Op die trial is veel kritiek, maar die beïnvloedt het sectiopercentage nauwelijks. De cardiotocografie is een belangrijk hulpmiddel om foetale nood te ontdekken, zowel tijdens de zwangerschap als tijdens de baring. Een probleem is dat de sensitiviteit van de cardiotocografie hoog is, maar de specificiteit laag: vrijwel alle gevallen van foetale nood kunnen worden herkend, maar er gaat ook nogal eens een vals alarm af. Hoe minder foetale nood in een bepaalde populatie voorkomt, hoe groter de kans dat je ten onrechte ingrijpt. Een CTG moet daarom nog steeds alleen op indicatie worden toegepast, in een populatie met verhoogd risico. Het is onjuist om iedere zwangere aan de apparatuur te leggen. Typisch Nederlands. Ja, we hebben hier nog steeds die uitstekende scheiding tussen eerstelijns- en tweedelijnszorg. De huisarts en de verloskundige vormen een goede drempel, het uitgangspunt blijft gelukkig nog altijd dat een zwangerschap zonder verhoogd risico niet bij de specialist thuishoort. Er is naar de kwaliteit van de eerstelijns zorg in de loop van de tijd veel onderzoek gedaan, en de inzet is groot om die kwaliteit te behouden. Dat geldt bijvoorbeeld voor de opleiding van verloskundigen, die is sterk geprofessionaliseerd. De verloskundigen hebben de weten-

schappelijke ontwikkelingen uitstekend bijgehouden; in Nederland zijn verloskundigen geen hulppersoneel van de dokter. En wat is er veranderd in therapeutisch opzicht? Tijdens de zwangerschap kunnen we nog steeds weinig doen. De intra-uteriene bloedtransfusie bij ernstige vormen van resus-sensibilisatie. Maar die aandoening is al grotendeels verdwenen dankzij de resusprofylaxe bij de baring. In de verloskunde zijn therapeutisch kleine vorderingen gemaakt, zoals

al de ademhalingsproblemen van te vroeg geborenen: door de beademingstechniek en de toediening van surfactant is de sterfte zeer sterk gedaald. De grens schuift op? In de jaren zestig lag de grens van levensvatbaarheid nog bij 28 weken, nu schuiven we door naar 24 weken. Dat zijn wel erg immature kinderen. Het gevolg is wel dat daardoor meer kinderen een handicap overhouden. Aanvankelijk dacht men daarbij vooral aan ernstige neurologische

NEDERLAND PRIJST ZICH TERECHT GELUKKIG MET ZIJN VERLOSKUNDE, MEENT PIETER TREFFERS. MAAR DE TECHNOLOGIE EN DE SECTIO'S RUKKEN OP EN WAAKZAAMHEID BLIJFT GEBODEN. toediening van corticosteroïden bij dreigende vroeggeboorte ter voorkoming van ademhalingsproblemen na de geboorte. Maternale aandoeningen, zoals pre-eclampsie, kunnen wat beter worden behandeld, hoewel we de oorzaak daarvan nog steeds niet precies kennen. Maar de allerbelangrijkste therapeutische aanwinsten zijn verkregen na de geboorte, bij de neonatologie. Daar zijn de behandelmogelijkheden enorm uitgebreid. De neonatologen en andere pediatrische specialisten hebben een enorm arsenaal aan mogelijkheden erbij gekregen. Neem alleen

schade, bijvoorbeeld spasticiteit. Maar uit het landelijke POPS-onderzoek, waarbij te vroeg geboren kinderen vanaf 1983 worden gevolgd, blijkt dat ook subtielere hersenschade kan worden aangericht, waardoor bijvoorbeeld veel kinderen op de basisschool al ernstige leermoeilijkheden blijken te hebben. Enige terughoudendheid is dus op zijn plaats. In de Verenigde Staten probeert men alle kinderen vanaf 24 weken hoe dan ook te behouden. In Nederland krijgen kinderen vanaf 25 à 26 weken maximale behandeling; vóór die tijd alleen als het kind het uitzonderlijk goed doet. ■




25

February 22, 2007

Excessief huilen

INBAKEREN EN RUST EN REGELMAAT

WETENSCHAP

Ontroostbaar huilen en goedbedoelde adviezen kunnen ouders tot waanzin drijven. Veel ouders nemen hun kind dan in bed met het gevaar van wiegendood, of dragen het kind in een draagzak wat het kind juist teveel zou prikkelen. Maar erger: schudden, het geluid trachten te smoren en slaan komt in deze situaties ook wel voor. Gelukkig is daarom onderzoek [1] gedaan naar twee interventies die mogelijk uitkomst bieden: inbakeren en “rust en regelmaat”.

Yvonne Smit

Excessief huilen is het meer dan drie uur per dag huilen, tenminste drie dagen in de afgelopen week. In Nederland is alleen de prevalentie bekend van de iets minder streng gedefinieerde vorm: 8.6% tot 13% [2] van de Nederlandse baby’s huilt tenminste één dag, drie uur in de afgelopen week. Onder auspiciën van het

Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht werd bij kinderen, waarvan de ouders over excessief huilen klaagden (op het consultatiebureau, bij de huisarts of bij de kinderarts) in de eerste plaats het huilen geobjectiveerd: ouders moesten een huildagboek bijhouden. Bovendien kregen alle kinderen (n=496) een hypo-allergeen dieet (per fles, of via de moeder) om een allergische oorzaak uit te sluiten.

Bij 47 kinderen verminderde het huilen hierop. De overige kinderen huilden nog steeds excessief. De ouders van 67 kinderen zagen af van verdere deelname aan het onderzoek. Uiteindelijk werden 382 ouder/kindparen geïncludeerd in het onderzoek. Bij de start van het onderzoek waren alle kinderen jonger dan 13 weken. Alle ouders kregen instructies voor de verzorging van hun baby’s. De kinderen moesten op regelmatige tijden, direct na het ontwaken gevoed worden (en niet elke keer als de baby huilde). Daarna moesten zij een tijdje met hun Yvonne Smit is werkzaam bij het kenniscentrum SROV

© Frank Muller, Nijmegen

26




February 22, 2007

WETENSCHAP

kind spelen en daarna moest de baby een tijdje alleen zijn, bijvoorbeeld in een box. De ouders kregen handvatten om te beoordelen of een kind moe werd. Dan moest het kind wakker naar bed gebracht worden. Essentieel bij deze therapie zou de voorspelbaarheid van de dagindeling zijn. Door randomisatie werden de kinderen verdeeld in twee groepen. De eerste groep (n=200) kreeg geen verdere interventie, bij de tweede groep (n=200) werden de kinderen gebakerd in bed gelegd. De hele eerste week volgend op de randomisatie hielden de ouders een gedragsdagboek bij, na de eerste week moesten zij dat tijdens 12 weken op één vaste dag in de week doen. Bovendien vulden zij in de eerste week twee maal en de laatste week eenmaal de Cry Perception Scale in. Gedurende de studie werden de ouders één maal gezien en verschillende malen telefonisch ondersteund. Resultaten Gemiddeld huilden de baby’s in de eerste (dieet) week 2.47 uur per 24 uur. Opvallend is, dat bij de eerste meting (voor de start van de interventie) er een verschil was in de perceptie van de ouders van het huilgedrag en het daadwerkelijke huilgedrag: waar ouders dachten dat hun kind meer dan drie uur per dag huilde, bleek dat slechts in 32% van de gevallen echt zo te zijn. Op de eerste dag al nam in de inbakergroep de gemiddelde duur van het huilen af met 30 tot 40 minuten, terwijl in de niet ingebakerde het huilen op de eerste dag met 20 tot 25 minuten toenam! Daarna nam in deze laatste groep het huilen (gelukkig) met gemiddeld 11 minuten per dag af, zodat er na

één week geen verschil meer was tussen beide groepen. Na zeven weken huilden de baby’s in beide groepen ongeveer 100 minuten per dag. Na stratificatie voor leeftijd (jonger of ouder dan 7 weken) bleek overigens wel dat jonge kinderen meer voordeel hebben van inbakeren terwijl oudere kinderen juist meer voordeel hebben van rust en regelmaat alleen. Op grond van deze studie wordt voorgesteld [3] om bij jonge huilbaby’s eerst te starten met het advies om regelmaat en rust in te brengen in de verzorging van de baby en pas bij onvoldoende effect over te gaan tot inbakeren.

inbakeren toch ooit door ouders zal moeten worden afgebouwd. En hoe pak je dat nu weer aan? ■ Literatuur [1] Van Sleuwen BE, L’Hoir MP, Engelberts AC, Busschers WB, Westers P. Blom MA, Schulpen TWJ. Kuis W. Comparison of behavior modification with and without swaddling as interventions for excessieve crying. J Pediatr 2006; 149:512-517. [2] Crying in babies. In: Brugman E, Reijneveld SA, Den Hollander-Gijsman ME, Burgmeijer RJF, Radder JJ. Gauging in the child health care 1997-1998. Leiden: TNO Prevention and Helath; 1999:41-45. [3] Organisatie van zorgondernemers,

Overigens lijkt het mij een groot voordeel dat rust en regelmaat niet hoeft te worden afgeleerd, terwijl

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Nota aanpak excessief huilen bij zuigelingen.

Verloskundigenpraktijk ’s-Hertogenbosch W.M. REBERS I. SPAARGAREN E. HOOGENKAMP Rompertdreef 58 5233 EL ’s-Hertogenbosch Tel. (073) 641 93 39

ER KOMT EEN PLEKJE VRIJ IN ’S-HERTOGENBOSCH!

Gezocht: Waarneming in de maanden juli en augustus met de mogelijkheid tot associatie vanaf 1 september 2007. Wij hebben een middelgrote stadspraktijk met een gemêleerde populatie.

Ben je geïnteresseerd? Graag een schriftelijke reactie naar bovenstaand adres.




27

February 22, 2007

Master PA-Klinische verloskunde

AANDACHT VOOR TRIAGE VAN OBSTETRISCHE PATIËNTEN

STUDIE EN ONDERWIJS

Klinische verloskundigen werken met een grote mate van autonomie op de verloskamers van een ziekenhuis. Het werk bestaat uit meer dan alleen bevallingen begeleiden. Zo melden zich regelmatig zwangere vrouwen met buikklachten van niet-verloskundige aard.

Erika Thijsse, Ronald de Caluwé, Irma van der Velden

Er bestaat in Nederland geen vaststaande methodiek die gebruikt wordt om de urgentie van de klachten te bepalen. Dit gebeurt momenteel op basis van kennis, kunde en de ’klinische blik’. Dit heeft ook te maken met de organisatiestructuur van het ziekenhuis. Beslissingen die genomen moeten worden, zijn momenteel nog niet toetsbaar. Onduidelijk is of vrouwen langer moeten wachten dan medisch verantwoord is en hoe vaak dit voorkomt. Gerichte training Sinds september 2005 volgen 28 studenten de Master Physician Assistent-opleiding voor klinische verloskundigen ( PA-KV) in Rotterdam. Deze tweeënhalfjarige Masteropleiding is wetenschappelijk en praktijk gericht. De huidige tweede- en derdejaars studenten hebben het afgelopen jaar onder leiding van de heer R. de Caluwé en gebruikmakend van een speciale training, een triagemodel voor de tweedelijn ontwikkeld. Tijdens deze ontwikkeling werd het Manchester Triage System (MTS) gebruikt. Dit is een op klachten gebaseerd systeem dat veelvuldig op Spoedeisende Hulpafdelingen ( SEH ) wordt toe-

28

gepast. Het systeem werkt met stroomschema’s waarbinnen met discriminatoren de urgentie wordt bepaald. Het doel van de training is: • basiskennis vergaren betreffende triage in het algemeen en de toepassing ervan op SEH-afdelingen (beeldvorming en inzicht); • vertalen van deze basiskennis naar de eigen werksituatie (transfer); • ontwikkelen van het beoogde triagesysteem voor het verloscentrum. Triage is het dynamische beslisproces dat de behoefte van een patiënt aan zorg prioriteert op het moment van binnenkomst op het verloscentrum om een optimaal zorgtraject in gang te zetten. De uitgangspunten zijn dat er tijdens het triëren geen diagnose gesteld of beleid bepaald mag worden. O&G verpleegkundige trieert Al snel is geconcludeerd dat triage alleen zinvol is wanneer zij direct na binnenkomst plaatsvindt en dat deze door de O&G -verpleegkundige wordt uitgevoerd. Er zijn meerdere O&G-verpleegkundigen in iedere dienst aanwezig, er zijn minder artsen en verloskundigen beschikbaar. Zij kunnen immers elders vast staan op een verloskamer.

Het stroomschema is gebaseerd op de klachten en symptomen van de vrouw en bepaalt wat voor de vrouw de maximaal verantwoorde wachttijd is. Deze wachttijd, ook wel targettijd genoemd, is de tijd tussen binnenkomst van de zwangere en het moment dat zij wordt beoordeeld door een arts of verloskundige. De targettijden zijn in kleurcode’s ingedeeld, rood, oranje, geel en groen. Deze staan voor achtereenvolgens: direct, tien minuten, dertig minuten of zestig minuten maximaal verantwoorde wachttijd. De volgende vijf stroomschema’s zijn ontwikkeld: • ’vochtverlies’ • ’buikpijn’ • ’vaginaal bloedverlies’ • ’bezorgde zwangere en/of nietsomatische klachten’ • ’andere lichamelijke klachten’. Belangrijk is dat de stroomschema’s elkaar moeten ondervangen. Uiteindelijk komt het regelmatig voor dat een zwangere met meer dan één klacht binnenkomt. Eén van onze uitgangspunten was dan ook dat, wanneer iemand met meerdere klachten, die dus in meerdere stroomschema’s zou kunnen passen, wordt getrieerd dit steeds zou moeten leiden tot dezelfde urgentie, ongeacht welk stroomschema wordt gehanteerd. E. (Erika) Thijsse is student PA- KV 2005-2006; R. (Ronald) de Caluwé is trainer / adviseur bij Latona O&O advies, en drs. I.H.M.(Irma) van der Velden is opleidingscoördinator PA-KV




February 22, 2007

STUDIE EN ONDERWIJS

Vaginaal bloedverlies

Rood

Shock? Luchtweg bedreigd? Inadequate ademhaling? Verlaag bewustzijn? Vermoeden van uitgezakte foetale delen? Ernstige pijn >24 weken? Ernstig vaginaal bloedverlies >24 weken? Uterus en bois?

Oranje

Ernsitge pijn <24 weken? Ruim vaginaal bloedverlies? Ernstig vaginaal bloedverlies <24 weken Pijn uitstralend naar de schouder? Bekende placent previa? Pijn >24 of<37 weken Twijfel conditie kind >24 weken

Geel

Pijn <24 of >37 weken? Licht vaginaal bloedverlies? Ongecontroleerde graviditeit?

Groen Stroomschema 1: Triage vaginaal bloed verlies (PA-KV Rotterdam/R.de Caluwé, 2006).

wachtte. Dat mevrouw Y wellicht niet verantwoord kon wachten, werd niet altijd erkend. Dit triagesysteem brengt duidelijkheid en structuur. De infrastructuren van de ziekenhuizen waarin onze leerlingen werkzaam zijn, werken zo verschillend, dat leverde genoeg gespreksstof op. Ieder ziekenhuis kent een eigen organisatie van obstetrische spoedgevallen en er bestaat een ruime variatie in de structuur van opvang van deze spoedgevallen. Samen ontdekten de studenten hoe het in andere ziekenhuizen is geregeld en dat leverde vaak extra handigheden en tips op ter verbetering voor de eigen situatie. Tevens wierpen dit soort discussies altijd licht op het eigen functioneren. Het gebruik van een triagesysteem geeft overzicht en duidelijkheid. Triage kan de groeiende toestroom van zwangeren regelen, zij zorgt voor een verantwoorde en inzichtelijke wachttijd, geeft structuur voor de zwangere en de behandelaar en zorgt voor een optimaal gebruik van het verloscomplex. De lessen en trainingen werden door beide leerjaren als zeer nuttig ervaren. ■

De tijd die al gebruikt is om een targettijd te bepalen, gaat af van de nieuwe targettijd.

Uit het stroomschema blijkt dat een aantal factoren bepalend is voor de indeling. Zo bepalen onder andere de zwangerschapstermijn, de mate van bloedverlies en de pijn in welke kleurcode en targettijd de zwangere wordt ingedeeld. Een voorbeeld: een vrouw die zich meldt met buikpijn en ernstig vaginaal bloedverlies wordt ingedeeld in code rood van het stroomschema: “buikpijn”. Een vrouw die zich meldt met ‘alleen’ ernstig vaginaal bloedverlies (bij >24 weken) wordt ook ingedeeld in code rood.

Telefonische triage Een volgende stap is het ontwikkelen van een telefonisch triagesysteem. De huidige eerstejaars PAKV studenten beoordelen de bestaande stroomschema’s opnieuw op dit specifieke aspect.

Voor vragen over deze Masteropleiding wordt u verwezen naar www.hogeschool-rotterdam.nl

Alle klinisch verloskundigen misten in hun werkomgeving een richtlijn betreffende triage. Vaak werd door verpleegkundigen geredeneerd dat mevrouw X eerder gezien moest worden dan mevrouw Y omdat mevrouw X al langer T I J D S C H R I F T V O O R V E R L O S K U N D I G E N • M A A RT 2 0 0 7



29

February 22, 2007

Congresverslag

BORSTVOEDING;

STUDIE EN ONDERWIJS

WETEN WE ALLES AL ? Er is veel bekend over borstvoeding, vooral dat het geven van borstvoeding, het liefst gedurende de eerste zes maanden, een van de meest effectieve manieren is om de gezondheid van de baby te verbeteren. Dat het geven van borstvoeding helaas niet altijd vanzelfsprekend is, ervaren verloskundigen en andere hulpverleners veelal dagelijks tijdens hun werkzaamheden.

Suze Jans

Het congres dat op 8 februari jl. werd gehouden in Ede gaf de mogelijkheid kennis op te doen over nieuwe inzichten en ontwikkelingen op het gebied van borstvoeding. De organisatie had zich gericht op een brede doelgroep en grote verscheidenheid aan hulpver-

was dit ook de reden dat helaas niet alle presentaties voldoende onderbouwd waren. Samenwerking Zowel Myrte van Lonkhuijsen, lactatiekundige van het Borstvoedingscentrum in Amsterdam, als Anneke Kessler, projectleider van het Ouder en Kind Centrum

© Carien van Leeuwen

leners. Een kans om de problemen in de samenwerking te verhelderen en naar oplossingen te zoeken. Wel was het door deze grote verscheidenheid van aanwezigen moeilijk om de inhoud van de voordrachten op de bestaande kennis van alle aanwezigen aan te passen. Wellicht 30

(OKC) in Amsterdam, brachten naar voren hoe belangrijk de samenwerking in de keten is. Voor de goede voortgang van de borstvoeding is het uitermate van belang dat er een adequate overdracht plaatsvindt waardoor continuïteit van zorg kan plaatsvinden.

Zowel van het ziekenhuis naar de verloskundige en de kraamzorg, als aan het eind van het kraambed naar de Jeugdgezondheidszorg (JGZ). Het OKC in Amsterdam heeft hiertoe al een eerste aanzet gegeven. Anneke Kessler van het OKC presenteerde de borstvoedingsoverdracht waarmee de kraamverzorgenden, verloskundigen, tweede lijn en JGZ werken. Belangrijk voor een goede overdracht is dat het borstvoedingsbeleid op elkaar afgestemd wordt in gezamenlijke protocollen en afspraken over het vervolg van de zorg. Bijvoorbeeld het maken van een tijdige afspraak op het consultatiebureau om het kind te wegen. Wegen Bijna alle sprekers benadrukten het belang van regelmatig wegen tijdens de borstvoedingsperiode. Dit wordt ook in de literatuur ondersteund [1,2,3]. Waar de sprekers het niet over eens waren, was de frequentie van het wegen: De meningen liepen uiteen van dagelijks wegen (Jacqueline van Gassel, verloskundige en lactatiekundige) tot een of twee maal per week wegen in het kraambed (Borstvoedingscentrum). Waar iedereen het wel over eens was dat het wegen bij voorkeur op hetzelfde tijdstip van de dag gebeurt en het liefst met dezelfde weegschaal om een zo groot mogelijke nauwkeurigheid na te streven. Onlangs bracht het Voedingscentrum het bulletin ‘Voeding van zuigelingen en peuters’ [4] uit. Ook hierin wordt het belang van wegen Suze Jans M.Sc is verloskundige en beleidsmedewerker KNOV; zij is mede dossierhoudster Borstvoeding




February 22, 2007

STUDIE EN ONDERWIJS

in het kraambed benadrukt. Het bulletin beveelt aan een kind tweemaal tijdens het kraambed te wegen en wel op de vierde en de achtste dag. Het voedingscentrum legt de verantwoordelijk voor het wegen bij de verloskundige. De KNOV is pas in een later stadium geconsulteerd over het nieuwe voedingsbulletin. In het volgende nummer van het TvV wordt het voedingsbulletin besproken en komt dit onderwerp uitgebreid aan de orde. De KNOV hoopt dan tevens haar weegbeleid op papier te hebben. Afvallen Hoeveel mag een kind afvallen? Ook dit is een vraag die nog steeds tot discussie leidt. Het Borstvoedingscentrum houdt een maximumpercentage aan van 10% van het geboortegewicht. Zeven procent afvallen wordt gezien als een alarmsignaal waarbij het kind moet worden onderzocht op problemen en er mogelijk moet worden ingegrepen. Maar bij het bestaan van risicofactoren wordt een vuistregel van 5% aangehou-

nieuwe anatomie; bron: Medela, Benelux

centrum wordt de 7% regel genegeerd. Een verlies van 5% van het geboortegewicht is hierin reden voor extra aandacht. 10% afvallen is reden voor actie.

DE INCIDENTIE VAN ECHTE VOEDSELALLERGIE BEDRAAGT SLECHTS 0,3 TOT 0,4 %. IN DE BELEVING VAN OUDERS IS DIT PERCENTAGE VELE MALEN HOGER (TOT 30%). den als indicatie voor extra aandacht. Genoemde risicofactoren bij het kind zijn dysmaturiteit, serotiniteit, schisis of een traumatische partus. Een borstvergroting of verkleining, fluxus postpartum en zelfs roken, werden genoemd als risicofactor aan moeders zijde. In het bulletin van het Voedings-

Europa voor borstvoeding Adrienne de Reede van de stichting Zorg voor Borstvoeding presenteerde de ‘Blauwdruk voor actie’ [5]. De Blauwdruk is een document van de Europese Commissie voor Gezondheid en Consumentenbescherming. Het is een actieplan en beleidsstuk van de Europese Unie om de borst-

voedingspraktijk in Europa te verbeteren. De Blauwdruk vraagt aan overheden een helder nationaal beleid op te stellen en aan betrokken partijen om hun beleid op elkaar af te stemmen ter bescherming, bevordering en ondersteuning van de borstvoeding in hun land. In Nederland is de Blauwdruk besproken in het Borstvoedingsplatform waaraan ook de KNOV deelneemt. Alle deelnemers aan dit platform zijn vorig jaar gevraagd hun beleidsplannen rondom borstvoeding te presenteren. De ingebrachte punten van de KNOV waren als volgt: • het stimuleren van borstvoeding tijdens het preconceptie consult; • aanhaken bij het voedingsbulletin; • meer aandacht voor borstvoeding in het vaktijdschrift; • geen reclame accepteren van kunstvoedingfabrikanten;




31

February 22, 2007

STUDIE EN ONDERWIJS

• het bevorderen van borstvoedingscertificering onder praktijken en het stimuleren van bijscholing op het gebied van borstvoeding. Inmiddels is er een [cursief] ‘Visie op Borstvoeding’ [cursief] van de KNOV tot stand gekomen, zijn er een aantal verloskundigen praktijken gecertificeerd en is er uitgebreide informatie over borstvoeding te vinden op de website van de KNOV. Allergie Een enthousiaste Erica Post, kinderarts uit het Mesos Medisch Centrum in Utrecht, besprak de laatste bevindingen op het gebied van bijvoeden al dan niet met hypoallergene voeding ter voorkóming

Er zijn aanwijzingen dat gehydrolyseerde koemelkpreparaten allergieën reduceren bij baby’s met een hoog risico op allergie [6]. Dit is ook het beleid dat door het nieuwe voedingsbulletin wordt aangehouden. Alleen aan kinderen met een hoog risico op het ontwikkelen van allergie die (gedeeltelijk) kunstvoeding krijgen, wordt hypoallergene voeding geadviseerd. Haar presentatie bestond uit een goed onderbouwde voordracht die alle aanwezigen aansprak en prikkelde.

zijn de melkgangen vlakbij de tepel sterk vertakt. Dit suggereert volgens de onderzoekers dat de melkgangen borstmelk transporteren in plaats van melk opslaan. Een interessante afsluiter van een dag die voor veel stof tot nadenken heeft gezorgd. ■ Verwijzingen [1] Laing IA, Wong CM. Hypernatraemia in the First few days: is the incidence rising?, Arch.Dis.Child.Fetal Neonatal Ed.,Nov 2002;87:158-162. [2] Macdonald PD, Ross SRM, Grant L, Young D. Neonatal weightloss in breast

Nieuwe anatomie Het toetje van het symposium wordt ons voorgeschoteld door Myrte van Lonkhuijsen die ons een plaatje presenteert van nieuwe

and formula fed infants. Arch. Dis. Child Fetal Neonatal Ed.2003 Nov;88(6):F472-6 [3] Breuning-Boers JM, van Dommelen P, van Wouwe JP, Verkerk PH. Gewichtsverlies, serumnatriumconcentratie en restverschijnselen bij patientjes met hypertone dehydratie door onvoldoende borstvoeding ned. Tijdschr.Geneeskd.2006 Apr 22;150 (16):904-8. [4] Voeding van zuigelingen en peuters; Uitgangspunten voor de voedingsadvisering voor kinderen van 0-4 jaar; Voedingscentrum; 2007. (5) EU project voor de bevordering van borstvoeding in Europa. Bescherming bevordering en ondersteuning van borstvoeding in Europa: een Blauwdruk voor actie. Europese Commissie, Directoraat Volksgezondheid en Risicobeoordeling, Luxemburg, 2004. (6) Osborn DA, Sinn J. Formulas containing hydrolysed protein for prevention of allergy and food intolerance in infants. Cochrane Database of Systematic Reviews 2006, Issue 4. Art. No.: CD003664. DOI: 10.1002/14651858.CD003664.pub3.

nieuwe anatomie; bron: Medela, Benelux

(7) Ramsay DT etal. Anatomy of the lactating human breast redefined with

van voedselallergie. Zij vond in verschillende RCT’s een incidentie van echte voedselallergie van slechts 0,3 tot 0,4 %. In de beleving van ouders, zo zegt zij, is dit percentage vele malen hoger (tot 30%). 32

inzichten in de anatomie van de (lacterende) borst, naar aanleiding van onderzoek van de universiteit van Western Australia [7]. Het blijkt dat de altijd beschreven sinussen onder de tepelhof niet bestaan. Wel

ultrasound imaging; J Anat.2005 Jun; 206 (6): 525-34.




February 22, 2007

Er is was eens een fransman die bedacht dat het een goed idee was om kinderen onder water geboren te laten worden. Negen maanden lang hadden ze daar immers in rondgedobberd, dus wat fijn voor de baby’s om na het verlaten van het geboortekanaal nog een paar extra minuten in die vertrouwde omgeving te verblijven. Dat was in een tijd dat wij pasgeboren baby’s vrolijk aan de voetjes ondersteboven hingen en een paar flinke tikken op de billen gaven om zo de pasgeborene een extra impuls te geven toch maar eens een nieuwe zuurstofbron aan te boren. In zijn met foto’s van gelukzalig zwemmende baby’s geïllustreerde boeken heeft Odent geen letter gewijd aan de rug van de begeleidende verloskundige. Mij zegt dat genoeg. Nu was het eindelijk zo ver. Rianne ging bevallen van haar tweede kind en had daartoe een speciaal bad gehuurd. De eerste keer was het bevallen in een bevalbad zo goed bevallen, dat smaakte naar meer. Het resultaat van die eerste bevalling was inmiddels 14 jaar en belde mij op een koude, stormachtige winternacht dat haar moeder weeën had, om de vijf minuten. Bij aankomst trof ik Rianne in een halfvol bad. Ze lag op haar buik in veel te koud water. Eén van de verwarmingselementen liet het afweten. Haar armen hingen over de rand en in haar handen hield ze twee metalen kammen. Ik herinnerde me vaag iets over polarisatie en het huppeldepup effect van blablabla-ionen. Ik ging wat angstig naast het bad zitten, legde mijn spullen klaar en trok een speciaal bij het bad

geleverde lange handschoen aan, die volgens mij in het dagelijks leven door dierenartsen wordt gebruikt om hun hand en arm in een koeienkont te steken. “Gaat het nog een beetje?” vroeg ik. Rianne kreeg een wee en maakte ongecontroleerde bewegingen met de kammen. In de handen van een barende vrouw kan zelfs het onschuldigste huishoudelijke artikel veranderen in een dodelijk wapen. Het duurde dan ook niet lang of ik voelde de kleine metalen tandjes in mijn linkeronderarm. “Zullen we de kammen maar even wegleggen?” suggereerde ik vriendelijk. Maar Rianne was reeds vertrokken naar de planeet oxytocine-endorfine en grauwde me toe: “De kammen blijven!” “Natuurlijk, natuurlijk!” zei ik snel. “Maar draai dan even op je rug, dan kan ik kijken hoe ver je bent.” Rianne draaide zich zó abrupt om dat er een behoorlijke golf water over de rand spoelde. Dat gebeurde aan mijn kant van het bad. Voilà, het eerste nadeel van een onderwaterbevalling voor de verloskundig hulpverlener. Ik toucheerde VO, een caput op H4 en ontdekte dat hoe lang je handschoen ook is, water uit een bevalbad altijd de ingang weet te vinden.

PRAKTIJK

Vrij snel daarna werd dochter Anne geboren, die flink strak omstrengeld was, zodat ik eerst in vulva af moest kocheren, geen gemakkelijke taak in het inmiddels troebele water. “Laat haar even zwemmen!” riepen grote zus en vader, die met de plaatjes uit het boek “Onderwaterbaby’s” in hun hoofd zaten en zich niet druk maakten over zuurstofgebrek of onderkoeling. “Laat haar maar los”, want Michel Odent heeft geschreven dat baby’s instinctief kunnen zwemmen. Ik heb geleerd dat baby’s instinctief gaan ademhalen als je hun zuurstoftoevoer afknijpt en vond het verstandiger de eerste teugen niet met grote hoeveelheden water vergezeld te laten gaan. Ik hield Anne dan maar met haar hoofd boven water een beetje spartelen wat een synchroon ontroerd “ah” ontlokte aan ouders en zus. Toen was het tijd om af te drogen en uit het water te stappen, dat inmiddels was veranderd in een bloedbad. Ik hielp een onderkoelde Rianne naar haar bed, waar ze onder drie dekbedden zeker nog een uur lag na te bibberen. O ja, geschat bloedverlies? Ergens tussen de 200 en 2000 cc. Merci beaucoup! ■ Nyx



Column van Nyx

À LA ODENT


33

February 22, 2007

HELPP-syndroom

PRAKTIJK

TEGENPOLEN OF PARTNERS:

PATIËNTENVERENIGING EN BEROEPSGROEP Stel: je wordt ziek, je hebt vragen en verdriet dat je wilt delen met mensen die dit eveneens is overkomen. Je sluit je aan bij een patiëntenvereniging en vindt herkenning en steun. Soms krijg je medische informatie, vaak vooral een luisterend oor. Is het bestaansrecht van een patiëntenvereniging zijn patiënten? Of zou deze ook voor meer mensen dan alleen patiënten kunnen zijn? Stel, je wordt zwanger en het gaat niet zoals verwacht. Er ontwikkelt zich een HELLP-syndroom of (pre)eclampsie. Fijn dat er dan na die tijd een patiëntenvereniging is. Maar wat gebeurt er vóór die tijd?

Conni de Groot

Tijdens een recent congres over pre-eclampsie en stolling bleek dat onderzoek naar de oorzaak en de behandeling van het HELLP-syndroom en (pre)eclampsie niet binnenkort met concrete antwoorden komt. Op dit moment zit de winst in het voortraject: het tijdig herkennen van het ontstaan van deze zwangerschapscomplicaties en een tijdig starten met de juiste behandeling op de juiste plek. Herkennen door de verloskundige, maar óók herkennen door de zwangere vrouw. Dit laatste kan alleen wanneer de zwangere op de hoogte is van het bestaan van deze complicaties. Veelal is men voor de eerste keer zwanger en komt men voor controle bij een verloskundige. Een folder, ja maar De Stichting HELLP-syndroom heeft informatiemateriaal over symptomen, ziekteverloop en herstel beschikbaar, maar gebleken is dat niet iedere verloskundige enthousiast is over verspreiding van dit informatiemateriaal tijdens de zwangerschap. Hoeveel vrouwen zullen bij buikpijn, hoofdpijn en vocht vasthouden ongerust gaan worden over een mogelijk 34

HELLP-syndroom? En hoeveel van deze vrouwen bellen vervolgens hun verloskundige? Om extra belasting van de werkdruk van de verloskundige te vermijden is het belangrijk dat informatie gedoseerd en gerelativeerd wordt aangeboden. Belangrijk is dat u weet dat het bestaat, weet wat de symptomen zijn, weet óók dat het maar een klein percentage zwangeren overkomt, maar ook weet waar u het informatiemateriaal kunt vinden. Beroepsgroep en patiëntenverenigingen zouden samen kunnen zoeken naar middelen en vormen om HELLP/PE onder de aandacht te brengen bij (toekomstige)zwangeren zonder dat dit paniek bij de zwangere en extra werkdruk bij de verloskundige veroorzaakt. Samen werken aan de juiste vorm en inhoud van de voorlichting waarna de Stichting HELLP-syndroom drukwerk en onkosten van bijvoorbeeld folders en affiches op zich zou kunnen nemen en de verloskundigen een effectieve verspreiding ervan. Meer dan een vuist Maar ook op andere terreinen kan sprake zijn van uitwisseling en aanvulling. Welke zaken staan

onder druk die van belang zijn voor een mogelijke HELLP/PEpatiënt? Zijn dat urine- en bloedcontroles? Samen, beroepsgroep en patiëntenvereniging, zoeken naar alternatieven of een gezamenlijke vuist maken naar de overheid, want u ontbeert tijd en geld nodig voor deze extra aandacht. Veel ex-patiënten zijn geschrokken van hun HELLP/PE-ervaring en verwoorden die angst in eerste instantie in boosheid, teleurstelling, verdriet en soms in het zoeken naar een schuldige. Ook hier kunnen patiëntenvereniging en beroepsgroep elkaar tegemoet komen. De patiëntenvereniging door de ex-patiënten niet alleen een luisterend oor te bieden en te helpen met het syndroom een plek in hun leven te geven, maar ook door het aanbieden van lezingen en klinische lessen voor de beroepsgroep. Deze lessen kunnen verloskundigen, artsen en verpleegkundigen meer inzicht geven in de belevingswereld van de HELLP/PEpatiënt en handvatten aanreiken voor het optimaliseren van het benaderen van deze groep zwangeren. Door open te staan voor elkaars expertise en ervaring, kan samen gewerkt worden aan dat wat zowel patiëntenvereniging als beroepsgroep wensen en nastreven: een zo optimaal mogelijke voor- en nazorg voor iedere (toekomstige) zwangere. ■ Meer informatie: www..stghellpsyndroom.nl/ Conni de Groot is voorzitter van de stichting HELLP-syndroom




February 22, 2007

DE WEEGSCHAAL TERUG! Het bepalen van het lichaamsgewicht tijdens de zwangerschapscontroles, en - zo nodig - een gesprekje daarover, wordt in veel eerste lijnspraktijken achterwege gelaten, omdat het geen aantoonbare bijdrage zou leveren aan de uitkomsten van zorg. Echter, obesitas gaat het grootste gezondheidsrisico van de westerse wereld worden. De gevolgen voor

zwangeren èn hun nageslacht blijken veel groter dan tot nu gedacht (zie o.a. Tijdschrift voor Verloskundigen van december 2006). In de preconceptiezorg zal zeker ook aandacht gegeven worden aan problemen rond overgewicht.

FORUM

positie om vrouwen te wijzen op het gezondheidsrisico van overgewicht en hen bewust te maken van verantwoorde voeding en een gezondere leefstijl. Ik wil pleiten voor herintrede van de weegschaal in de spreekkamer! ■ Gerry Konings

Tijdens de zwangerschap zijn verloskundigen in de uitgelezen

HYGIËNE, ALTIJD EN OVERAL De ene standaard volgt de ander op, allemaal goed werk. Jammer vind ik het dat de richtlijnen niet tot uiting komen in ons Tijdschrift voor Verloskundigen. Ik refereer graag naar de richtlijn Hygiëne en Infectiepreventie in de eerstelijns verloskundigen praktijk. Onder het het kopje ‘overige aspecten van handhygiëne’ lees ik toch duidelijk: “de verloskundige draagt geen ringen, polssieraden en horloges tijdens de verloskundige zorgverlening.” Lees en bekijk ik het tijdschrift van februari 2007 dan zie ik op de pagina’s 5, 11 en 12 ringen, armbanden en een horloge. Nu betreft het hier wel een opleidingssituatie, maar ook dan en misschien - juist daar - moeten alle regels strikt in acht worden genomen.

Op pagina 23 betreft het een stagegesprek in een verloskundige praktijk. Maar volgens mij gelden de regels binnen de praktijk altijd, dus ook hier. De beide foto’s van pagina 26 laten ook ringen en horloge zien. Ook hier in het kader van de opleiding, maar juist dan… Ik kom tot mijn spijt tot de conclusie dat binnen de redactie van ons Tijdschrift voor Verloskundigen de hygiënestandaard nog niet is doorgedrongen. Met alle respect voor jullie inspanningen en zeer informatief blad, moest ik dit toch even kwijt. Met vriendelijke groet,

Tom Bus heeft gelijk! Dag Tom, Dank voor je commentaar. Je hebt een punt, ik zal daar op letten. Ik trek evenwel de redactie uit de wind, want zij heeft geen aandeel in de fotokeuze. Ik zet de fotoopdrachten uit bij professionele en ook verloskundige fotografen… Die verantwoordelijkheid en dus ook de verantwoordelijkheid voor de fouten ligt bij mij. Ik beloof beterschap. ■ Wil van Veen

Tom Bus, verloskundige.




35

February 22, 2007

BERICHTEN

NIEUWE MEDIA

Cijfers 2006 Bij NIVEL verscheen in januari o.a.

‘Cijfers uit de registratie van huisartsen 2006’ en ‘Cijfers uit de registratie van Verloskundigen 2006’. Beide brochures staan ook op de internetpagina: www.nivel.nl/beroepenindezorg. Zwangerwijzer.nl Stichting Erfocentrum ontwikkelde in 2004 in samenwerking met Erasmus Medisch Centrum de website www.zwangerwijzer.nl. De website is nu vernieuwd en flink uitgebreid. Er is meer achtergrondinformatie voor zwangeren met een chronische ziekte en middels een vragenlijst kan men thuis inventariseren of er een verhoogd risico bestaat. Met de vernieuwde website gaf Stichting Erfocentrum ook een nieuwe folder ‘Zwanger worden Begin met Zwangerwijzer’ uit die een introductie op de website bevat. Prima promotiemateriaal om mensen naar de website te verwijzen. Ook zijn er promotiekaartjes op creditcard formaat en posters beschikbaar, te bestellen via [email protected]

36

Folders prenatale screening beschikbaar Nieuw beleid vraagt om nieuw voorlichtingsmateriaal. Dit geldt vooral voor de prenatale screening, waar sinds de beleidswijzigingen van VWS in 2005 nog geen breed toegankelijk voorlichtingsmateriaal voor beschikbaar was. Om in de behoefte aan goed voorlichtingsmateriaal te voorzien heeft het Erfocentrum samen met de beroepsgroepen een aantal folders ontwikkeld. Dit materiaal is door de verloskundige beroepsbeoefenaren te gebruiken bij het aankaarten en uitvoeren van de prenatale screening. Basisbrochure Het folderaanbod omvat een basisbrochure met aansluitende informatiebladen. De brochure Prenatale screening op Downsyndroom en lichamelijke afwijkingen bevat algemene informatie over prenatale screening en het beslisproces. De opzet van de brochure is zo dat het de lezer niet-directief ondersteunt bij het maken van een beslissing zonder uit het oog te verliezen dat het laten doen van prenatale screening mogelijk verdere consequenties kan hebben (de zogenoemde ‘getrapte val’). Informatiebladen De informatiebladen behandelen de beschikbare onderzoeken en de onderzochte aandoeningen: • Combinatietest • Tripeltest • 20-weken echo (SEO) • Downsyndroom • Neuralebuisdefecten.

De brochure en informatiebladen kunnen gratis gedownload worden op www.knov.nl , op www.prenatalescreening.nl. en op www.rivm.nl/pre-en-neonatale-screening. Voor verloskundigen, gynaecologen, huisartsen en zorginstellingen die de teksten in hun eigen huisstijl willen uitgeven zijn ze ook gratis beschikbaar als Word bestand zonder opmaak. Binnenkort zal de basisbrochure ook in gedrukte vorm beschikbaar komen en vertaald worden in het Turks en Arabisch. Het foldermateriaal is ontwikkeld in het kader van het project Voorlichting en Deskundigheidsbevordering Prenatale Screening. In dit project werken NVOG, KNOV, NHG, VKGN, VSOP en Erfocentrum gezamenlijk aan de verbetering van de voorlichting en deskundigheidsbevordering over prenatale screening op Downsyndroom en neuralebuisdefecten. Het project wordt gefinancierd door het ministerie van VWS. Meer informatie over de folders: [email protected] of op maandag en donderdag van 10.00 uur tot 15.00 uur op 0900-6655566 (25 eurocent p/min). Meer informatie over het project: Irene Kuhlman-van Veen, projectmedewerker Erfocentrum; T: 035-6034028; E: [email protected].




February 22, 2007

BERICHTEN

A pleasing birth A pleasing birth is geschreven door Raymond de Vries, professor in de sociologie aan St. Olaf College en gasthoogleraar aan het Centre of Bioethics van de Universiteit van Minnesota. Charles L. Bosk, Ph.D., Hoogleraar Sociologie en Medische Ethiek aan de Universiteit van Pennsylvanië schreef over ‘A pleasing birth’: “In deze gedetailleerde en grondige studie maakt De Vries ons niet alleen bekend met het opmerkelijke stelsel van zwangerschapszorg in Nederland, hij dwingt ons ook om onze opvattingen over de organisatie van de gezondheidszorg bij te stellen en hij biedt een nieuwe revolutionaire zienswijze op de hervorming van de gezondheidszorg. Dit is sociologische analyse op z’n best.” Ina May Gaskin, u niet onbekend en auteur van ‘Ina May´s Guide to Childbirth and Spiritual Midwifery’ schreef: ‘A pleasing birth’ biedt de meest uitvoerige kijk tot nu toe op de geschiedenis, de filosofie, de sociale opvattingen, de structuren en instellingen die aan de basis liggen van het Nederlandse stelsel van zwangerschapszorg. Raymond De Vries legt uit waarom en hoe beleidsmakers op het gebied van zorg in Nederland voortdurend de nadruk leggen op verloskunde en thuisgeboorte en alles wat nodig is om dat te bevorderen.” Robbie Davis-Floyd, Ph.D., auteur van ‘Birth as an American Rite of Passage’. “De Vries levert het standaardwerk over het Nederlandse verloskundige zorgstelsel. Hij laat zien hoe dit stelsel getuigt van sterke culturele waardes, en tevens geheel gebaseerd is op de praktijk. Als zodanig wijst het de weg naar betere geboortes in alle landen. ‘A

Pleasing Birth’ is onmisbaar voor sociale wetenschappers, professionals in de verloskunde, activisten en geschoolde geïnteresseerden – een meesterwerk van inzicht.” Judith Roos, auteur van ‘Midwifery and Childbirth in America’ over het boek. “De Vries gaat verder dan waarom bevallen in Nederland prettig is. Hij beantwoordt grotere vraagstukken over de rol van zwangerschapszorg in het zorgstelsel, hoe het politieke systeem de gezondheidszorg beïnvloedt , wie er betaalt voor de zorgvoorzieningen en wie ervan profiteert, en de rol van de cultuur.” Kortom, een boek dat niet direct is geschreven voor de Nederlandse zorgmarkt, maar wel heel lezenswaard om te weten hoe een gespecialiseerde buitenstaander oordeelt over onze verloskundige zorg.

Voeding van zuigelingen en peuters Bij het Voedingscentrum verscheen de herziene uitgave van ‘Voeding van zuigelingen en peuters’, uitgangspunten voor de voedingsadvisering voor kinderen van 0 tot 4 jaar.

De uitgave is te bestellen bij Voedingscentrum, T: 070 30688888 of I: www.voedingscentrum.nl . Downloaden van het boekje kan ook, want op de website staat het als pdf-bestand. Geneesmiddelen, zwangerschap en borstvoeding” De vierde editie van “Geneesmiddelen, zwangerschap en borstvoeding” is uit. Dit praktische

Vries R de. A Pleasing Birth; Midwives and maternity care in the Netherlands. Amsterdam University Press 2005. ISBN 9789053567418; € 36,60




37

February 22, 2007

VIER VRAGEN VAN EEN OUDE VROEDVROUW

BERICHTEN

naslagwerk geeft een actueel beeld van de potentiële risico’s van medicijnen tijdens de zwangerschap en tijdens de borstvoeding. Het is bedoeld voor gynaecologen, kinderartsen, verloskundigen, lactatiekundigen, huisartsen en apothekers en een gezamenlijke uitgave van de Stichting Health Base en het RIVM. Bestellen via Stichting Health Base, T: 030 6355150; E: [email protected]; I: www.healthbase.nl; Prijs: € 30,(inclusief BTW en verzendkosten); ISBN 978-90-74027-27-4 When survivers give birth ‘When survivers give birth. Understanding and healing the effects of early sexual abuse on childbearing women’ gaat over vrouwen die incest hebben meegemaakt en hoe zij hun zwangerschap, bevalling en kraambed beleven. De auteurs zijn Penny Simkin PT and Phyllis Claus CSW MFT. Lenie Wortelboer meldde over dit boek: “Als verloskundige en pastoraal werker vind ik dit boek de moeite waard!” Bestellen via www.amazon.com; ISBN 1-59404-022-2.

Vrijdag 2 februari j.l. hebben wij middels een symposion feestelijk en op originele wijze afscheid genomen van Sietske Krisifoe, vroedvrouw te Harlingen. Tijdens dit symposion, dat gehouden werd in de Gezondheidsboulevard Friesland te Heerenveen, werd antwoord gegeven op vier vragen van Sietske Krisifoe.

Aan het einde van de bijeenkomst werd een ieder verrast door de komst van de burgemeester van Harlingen. Deze gaf in zijn toespraak een mooi overzicht van Sietske’s levensloop en vermeldde tot slot dat het Hare Majesteit behaagd had om haar te benoemen tot lid in de Orde van Oranje Nassau.

De inleidingen waren: • Relatie en transactie, roeping en beroep, door Geert van der Born en Anke van der Born ( broer en zus van Sietske); • Pijnbestrijding tijdens de partus door Pier Neeleman, anaesthesist; • Zin en onzin van de medicalisering van de obstetrie door Willem Brouwer, gynaecoloog; • De toekomst van de eerstelijns verloskundige zorg in Friesland door Laurence Kea, directeur zorginkoop, de Friesland Zorgverzekeraar.

Voor ten minste één keer in haar leven was Sietske sprakeloos. Zij heeft bijgedragen en draagt nog steeds bij in vele bestuurlijke functies in het KNOV en de SPV en daarbij aan de verloskunde in Friesland. Wij danken haar als kring Friesland hiervoor en wensen haar al het goede voor de toekomst. ■ Voorzitter kring Friesland, Pietie de Groot.

© Joachim de Ruijter, Harlingen 38




February 22, 2007

BERICHTEN

© Diederik Veersema, Eindhoven

© Carien van Leeuwen, Amsterdam

Bij Fontys in Eindhoven slaagden voor hun opleiding Structureel Echo Onderzoek: bovenste rij van links naar rechts: Maureen Veldman, Mariet van der Bie, Yvonne Zuidema, Annemieke van Rooden, Anja Postma, Gemma Meuwissen, Mieke Grob, Aimee van Dobben, Malize van Doorn, Roos Bordes; onderste rij van links naar rechts: Annette Polak, Florence Mens, Karin van Nassau, Gerdi van der Heijden, Evelien Moret, Irene Simoupoulis; tussen de onderste en bovenste rij staat Helma Tichelman.

Op 6 februari 2007 werd de Universitaire Masterstudie Verloskunde succesvol afgesloten voor de volgende studenten: Op de eerste rij, van links naar rechts: Corine Verhoeven, Ilona van Putten, Frits Schouten, Birgit van der Goes, Trudy Klomp, Simone Vankan-Buitelaar; op de tweede rij, van links naar rechts: Tineke van Schuppen, Carola Groenen, Nelleke Ketel, Klaas Brinkman, Monica Bekker, Inger Aalhuizen.




39

February 22, 2007

Advertorial

VWS ZEGT:

BERICHTEN

HALLO WERELD Overgewicht is een actueel en eigentijds gezondheidsprobleem dat zich voordoet in alle leeftijdsgroepen en in alle lagen van de bevolking. Overgewicht lijdt op termijn tot gezondheidsverlies. Dat is verloskundigen bekend. De overheid heeft een preventieve taak als het gaat om de gezondheid van burgers op de lange termijn. Samen met een aantal maatschappelijke partners wil het ministerie van VWS burgers informeren over een meer gezonde leefstijl. ‘Hallo Wereld’ is een informatiebron waar een gezonde leefstijl op eenvoudige en heldere wijze wordt gepropageerd. ‘Hallo Wereld’ is een instrument dat zich richt op het stimuleren van een gezonde voedings- en leefstijl die al begint tijdens de zwangerschap. ‘Hallo Wereld’ wil zwangere vrouwen en jonge ouders bewust maken van het nu en de

waarde van een gezonde leefstijl. Hallo Wereld ontsluit daartoe kennis en inzichten van een zestal gerenommeerde maatschappelijke organisaties die gezamenlijk een

gezonde leefstijl afdekken. Daarbij gaat het om onderwerpen als overgewicht, roken, alcoholgebruik, diabetes en depressie. De website' Hallo Wereld' informeert op heldere

Hallo Wereld Welkomstliedje 2007 Tijdens de officiële opening van de Negen Maanden Beurs op de RAI op 14 februari jl presenteerde Raffaëla op schitterende wijze het Nationale Welkomstliedje. Dit welkomstliedje wordt vanaf 1 mei a.s. naar alle pasgeborenen toegezonden. Het Ministerie van VWS verwelkomt op deze wijze nieuwe landgenootjes en verwijst jonge ouders naar de mogelijkheid om zich via ‘Hallo Wereld’ te laten begeleiden in een gezonde opvoeding. De tekst van het Welkomstliedje 2007 is van John Ewbank die vooral bekendheid geniet als tekstschrijver van o.m. Marco Borsato.

40

Ik hou meer van jou Ik hou meer van jou dan ik ooit had verwacht Je bent mooier dan Je bent nog mooier dan ik in mijn dromen dacht Zo volmaakt, zo klein En voorlopig hoef je nog niet groot te zijn Dus slaap maar zacht, droom fijn Ik zal over je waken Je bent even hier Maar het voelt alsof je hier al jaren bent Als je naar me kijkt Het is net of ik je altijd heb gekend En ik weet niet meer Hoe ik mijn leven ooit gevuld heb zonder jou Ik weet alleen nog wat ik voor je voel En dat mijn leven niet compleet was Als ik jou niet hebben zou Lach maar, speel maar Ik blijf hier dicht bij je Eet maar, drink maar Ik draag de zorg voor je Wees maar klein Je hoeft nog lang niet groot te zijn




February 22, 2007

BERICHTEN

en eenvoudige wijze over voeding, voorbereiding op borstvoeding, bewegen, leefstijl, roken, veiligheid en praktische zaken rond de zwangerschap. De verloskundigen in de eerste- en tweedelijn hebben een cruciale rol in de introductie van het voorlichtingsprogramma. Praktijken worden geheel vrijwillig en kosteloos in de gelegenheid gesteld om de informatiefolder van ‘Hallo Wereld’ tijdens het intakegesprek te overhandigen. Ook worden informatieve materialen aangeboden voor de wachtkamer. De rol van de verloskundige is vooral belangrijk om gezondheidswinst te boeken onder met name zwangeren uit de bevolkingsgroep met een lage sociaaleconomische status en allochtonen.

De partners in Hallo Wereld Het ministerie van VWS werkt binnen ‘Hallo Wereld’ samen met STIVORO de nationale organisatie voor voorlichting over de gezondheidsrisico's van roken, Stichting Consument en Veiligheid, het nationaal gezondheidsinstituut NIGZ, Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen, Koninklijke Organisatie van Verloskundigen en de Amsterdamse verloskundigen en het Voedingscentrum. Op het gebied van preventie en gezondheid gebeurt al veel, maar de laatste ontwikkeling op dit gebied is toch wel het project ‘Hallo Wereld’ waaraan de Amsterdamse verloskundigen mede vorm en inhoud gaven in de voorloper en try-out ‘Hallo Landgenootje’.

De KNOV is partner van ‘Hallo Wereld’ en ondersteunt het voorlichtingsprogramma actief. Teveel kinderen groeien ongezond op. De Gezondheidsraad waarschuwt voor de alarmerende groei van dikke of zelfs obese kinderen rond het derde levensjaar. Te veel

kinderen eten ongezond en bewegen te weinig. Veel gezondheidsproblemen op latere leeftijd zijn te voorkomen door een gezonde start. Willen we daar als samenleving effectief iets aan doen dan is een vroege zorg voor een gezonde leefstijl essentieel, want - zo blijkt uit onderzoek - de eerste twee levensjaren zijn cruciaal. VWS wil middelen bieden ter ondersteuning van ouders bij een gezonde opvoeding van hun kinderen. ‘Hallo Wereld’ heeft de ambitie om door te gaan naar volgende fasen die zich richten op zuigelingen-, peuter- en kleuterzorg. Maar zoals gezegd: aan de basis staat de verloskundige met haar specifieke deskundigheid, zorg en voorlichting. De onderwerpen die zij vaak moet aansnijden, grijpen diep in in het leven van mensen. Zwangerschap brengt daarbij ook nieuw elan, nieuwe uitdagingen en moed. Belangrijke aspecten als het gaat om de ontwikkeling van een nieuwe leefstijl. Belangrijk voor morgen. ■




41

February 22, 2007

BERICHTEN

NIEUWSBLAD

Worldmapper

‘De wereld zoals je hem nog nooit hebt gezien’, zo prijst Worldmapper zijn eigen website aan. Maar het klopt: wel eens de vorm van de wereld bekeken naar gelang zijn ‘vroedvrouwendichtheid’? Of grote landen zien krimpen door het gebrek aan ‘geassisteerde bevallingen’? Erger nog: onherkenbaar zien veranderen door het hoge ‘aantal kindersterfte’? Worldmapper maakt wereldkaarten naar een bepaald onderwerp, variërend van aantal inwoners tot communicatie versus infrastructuur of de watervoorziening. Hoe meer een bepaalde variabele in het gebied voorkomt, hoe groter het gebied wordt afgebeeld. Wat betreft de variabele verloskundige en verloskundige zorg spreken de illustraties op deze bladzijde voor zich. www.worldmapper.org Prevalentiecijfers aangeboren

afwijkingen Wat droger van opzet, maar niet minder interessant zijn de nieuwste prevalentiecijfers van aangeboren afwijkingen in Noord Nederland (1981-2004) op de website van Eurocat, www.eurocatnederland.nl onder ‘informatie voor professionals’. Over twee jaar verschijnt de papieren versie van het 42

tabellenboek weer. Het is dan precies 25 jaar geleden dat Eurocat met zijn dataverzameling begon. Ouders of verloskundigen kunnen de website van Eurocat raadplegen als zij niet zeker zijn of of zij een bepaalde afwijking moeten melden. Eind deze maand houdt Eurocat een geaccrediteerde lezingenmiddag over medicijngebruik in de zwangerschap. (voor meer zie: congres en cursus). Eurocat Nieuwsbrief Obesitas een ontstekingsziekte? Vrouwen met morbide obesitas hebben een verhoogd risico van onvruchtbaarheid, foetale afwijkingen, zwangerschapsdiabetes, preeclampsie, langdurige baring en kunstverlossingen. Hoe obesitas precies de zwangerschap verstoort, is nog altijd niet duidelijk. Het onderzoek van de twee Franse artsen, R. Cancello en K.Clément, werpt nieuw licht op de zaak. Zij onderbouwen met histologisch en genexpressie-onderzoek de eerder geponeerde stelling dat obesitas een ‘ontstekingsziekte’ is. Vetweefsel blijkt veel ontstekingsfactoren en macrofagen te bevatten. Hoe meer vetweefsel en hoe hoger de BMI, hoe groter het aantal macrofagen dat het vetweefsel binnendringt. Deze opruimers vormen kroonvormige structuren rondom vetcellen, zoals gezien wordt bij ontstekingen. Een mogelijke verklaring voor de overvloed aan macrofagen is het gegeven dat vetweefsel plaatselijk hypoxisch kan zijn en afsterft. De macrofagen worden aangetrokken door de dode vetcellen en fungeren als celopruimers. Macrofagen dragen bij aan de vorming van nieuwe vaatjes, waardoor het zuurstoftekort in het vetweefsel minder wordt. Tegelijkertijd kunnen de macrofagen ook bijdragen aan het ontste-

kingsproces doordat zij bepaalde stoffen afscheiden. Daarnaast produceren vetcellen ook adipokinen zoals leptine, maar ook factoren zoals CRP en TNF-alfa, stoffen die geassocieerd zijn aan een verhoogd risico op leverziekten, diabetes en hart- en vaatziekten. Al deze stoffen gedragen zich als ontstekingsfactoren, aldus Cancello en Clément. De sleutel tot het verlagen van deze onstekingsmediatoren is: afvallen. Een verandering van leefstijl door meer beweging en minder voedsel resulteert niet alleen in afname van het aantal ontstekingsfactoren maar ook in een toename van antistoffen. Cancello en Clément opperen dat hun bevindingen wel eens de eerste biologische verklaring zou kunnen zijn van metabole verbeteringen door gewichtsverlies. BJOG 2006:113;1141-114, mmv Marc Spaanderman, gynaecoloog UMC St Radboud Nijmegen Hartafwijking en zwangerschapscomplicaties Jaarlijks worden in Nederland 1500 kinderen met een aangeboren hartafwijking geboren. Vroeger overleden deze kinderen meestal vroegtijdig, maar tegenwoordig overleven er steeds meer door betere behandelingsmogelijkheden. Steeds vaker komen ook zij op een leeftijd dat ze zelf kinderen krijgen. Het UMC Groningen heeft een studie gedaan naar vrouwen die zelf zijn geboren met een hartafwijking. Zij blijken meer last te hebben van zwangerschapscomplicaties, zoals hoge bloeddruk, pre-eclampsie, hartritmestoornissen of hartfalen. Het aantal miskramen in deze groep is bovengemiddeld. Ook krijgen zij zelf vaker kinderen met een hartafwijking. De risico’s hangen samen met de ernst en het type van de hartafwijking. De onderzoekers hebben geput uit




February 22, 2007

de landelijke DNA- en databank CONCOR, die vanuit het AMC Amsterdam wordt gecoördineerd. Inmiddels zijn 7400 volwassenen met een aangeboren afwijking geregistreerd. De onderzoekers doen een oproep aan alle mensen met een aangeboren afwijking om zich bij CONCOR te laten registreren, om zo nog meer en beter inzicht te krijgen over de late gevolgen ervan. Zorgkrant Indicatieprotocol lactatiekundige De Nederlandse Vereniging van Lactatiekundigen (NVL) heeft een indicatieprotocol voor het lactatiekundig consult ontwikkeld. Het protocol is ontstaan uit de behoefte om begeleiding van borstvoeding primair binnen de reguliere zorg te houden. Tegelijkertijd moet het mogelijk zijn een lactatiekundige in te schakelen, als die zorg niet voldoende is. Oneigenlijke verplaatsing van reguliere zorg zou met het protocol voorkomen moeten worden. Verzekerden van zorgverzekeraars VGZ en IZZ krijgen (gedeeltelijke) vergoeding van het consult dat tot stand komt via het verwijzingsprotocol. De website van de NVL zal het indicatieprotocol binnenkort publiceren. Nieuwsbrief Platform Borstvoeding Transcutane bilirubinemeting Serumbilirubinebepaling is duur, tijdrovend, in de thuissituatie ongemakkelijk en voor de gemiddelde gele baby bepaald geen pretje. Niet-invasieve transcutane bilirubinemeting lijkt een prima alternatief. Artsen van het Kennemer Gasthuis in Haarlem voerden 70 metingen uit bij 55 icterische baby’s. Ze gebruikten hiervoor de Minolta JM-103 bilirubinemeter. Het apparaatje wordt in een hoek van 90° op de huid geplaatst en de waarde

kan direct op het scherm worden afgelezen. Metingen vinden plaats midden op het voorhoofd of midden op het sternum. De onderzoekers vinden de transcutane meting betrouwbaar: bij 87% van de kinderen was terecht niet gestart met fototherapie op basis van de transcutane metingen. De 13% waarbij ten onrechte niet behandeld zou worden, vinden zij een aanvaardbaar risico. Ook al omdat in Nederland relatief strenge grenzen worden gehanteerd en de transcutane bilirubinemeter hogere bilirubinewaarden overschat. De transcutane methode veroorzaakt geen stress bij de baby en is daarom meerdere malen per dag

gemakkelijk en snel uit te voeren. Studie naar de ideale afkapwaarde is nog nodig. Om fout-negatieve resultaten te vermijden vragen de onderzoekers in hun kliniek een serumbilirubinebepaling aan als de transcutane meting 50 Ìmol/l onder de fototherapiegrens ligt. De aanschafprijs van de bilirubinemeter is 5000 euro. Behandeling is kosteneffectief, zeggen de onderzoekers, omdat 91% van de serumbilirubinebepalingen à ? 13,40 ermee overbodig zou worden. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde Brigitte Tebbe

van Hogerop? Volg dan de Universitaire Masterstudie Verloskunde Geen korte cursus, maar een volwaardige en intensieve universitaire masterstudie.

Interesse?

Onderwijsbureau Masterstudies Bel (020) 566 6944 of mail: [email protected]

KIJK ook op www.amc.nl/

masterverloskunde T I J D S C H R I F T V O O R V E R L O S K U N D I G E N • M A A RT 2 0 0 7



43

February 22, 2007

CONGRES EN CURSUS

BERICHTEN

14 - 18 maart 2007 9e editie van het Amnesty International Filmfestival An Ox for a Baby (wereldpremière) De documentaire van Ayfer Ergün gaat over een echtpaar dat slachtoffer is geworden van eeuwenoude tradities die meisjes dwingen om op zeer jonge leeftijd te trouwen. De meeste meisjes raken direct na het huwelijk zwanger. Niet zelden worden de kindjes dood geboren en krijgen de nog niet volgroeide moeders blijvende klachten. De meest voorkomende klacht is de ontwikkeling van een fistel die ervoor zorgt dat de vrouwen hun urine niet meer kunnen ophouden. Ayfer Ergün volgt een vrouw die op zeer jonge leeftijd zwanger raakte van haar eerste echtgenoot, maar de baby verloor tijdens de bevalling. Als gevolg van de zwangerschap kreeg de vrouw een fistel. Alleen een dure operatie kan er voor zorgen dat de vrouw weer zwanger kan worden. Meer informatie www.amnestyfilmfestival.nl; 020 7733621 E: [email protected] Festivallocaties zijn filmtheaters rondom het Leidseplein (Amsterdam) en Filmhuis Den Haag. 14 en 22 maart 2007 Praktische zaken Prenatale screening Aan het eind van de cursus bent u als deelnemer in staat om met de zwangere op een adequate manier het gesprek over prenatale screening te voeren en haar te ondersteunen bij de keuzes en de gevolgen van prenatale screening. Meer informatie: Kenniscentrum Academie Verloskunde Maastricht van 10.00 - 18.00 uur; kosten:€ 375,- voor twee dagen, inclusief 2 x lunch; bij gelijktijdig inschrijving voor cursus Prenatale screening en Preconceptiezorg zijn de totale kosten € 700,- ; inschrijving tot 4 weken voor aanvang cursus. 15 en 22 maart 2007, Evidence Based Midwivery, module 1, literatuur zoeken Speciaal voor verloskundigen in de praktijk die zo evidence based mogelijk willen gaan werken en deze vaardigheden willen aanleren of opfrissen, is deze cursus ontwikkeld. Meer informatie: www.srov.nl; kosten € 225,-. Bij gelijktijdige inschrijving voor de module literatuur beoordelen zijn de totale kosten € 475,-. Stagebegeleiders en alumni betalen € 200,- voor module 1 en € 425,- bij gelijktijdige inschrijving. Inschrijving tot vier weken voor aanvang van de cursus, deelname in volgorde van inschrijving.

44

15 en 26 maart 2007 Praktische zaken preconceptie zorg De cursus biedt u handreikingen om, in overleg en samenwerking met de andere zorgverleners in de regio, een preconceptioneel consult te organiseren en inhoudelijk vorm te geven. Meer informatie: KenniscentrumAcademie Verloskunde Maastricht van 10.00 - 18.00 uur; kosten:€ 375,- voor twee dagen, inclusief 2 x lunch; bij gelijktijdig inschrijving voor cursus Prenatale screening en Preconceptiezorg zijn de totale kosten € 700,- ; inschrijving tot 4 weken voor aanvang cursus. 22 maart 2007 Verloskundigen en nieuwe wetenschap 3 Dit symposium, tevens bedoeld als nascholing, laat de nieuwe verloskundige masters (zie elders in dit blad) aan het woord. Zij geven inzicht in recent wetenschappelijk onderzoek dat door hen zelf is verricht. Aan het eind van de dag wordt de Huidekoper penning uitgereikt voor het beste afstudeeronderzoek. Accreditatie: 5 uur Meer informatie en programma: T: 020 5667824; E: [email protected]; kosten € 135,-, studenten: € 35,-. Het symposium wordt gehouden in het AMC, collegezaal 1 en duurt van 9.00 uur tot 16.30 uur. 28 maart en 19 april 2007 Praktische zaken preconceptie zorg De cursus biedt u handreikingen om, in overleg en samenwerking met de andere zorgverleners in de regio, een preconceptioneel consult te organiseren en inhoudelijk vorm te geven. Meer informatie: Kenniscentrum Academie Verloskunde Maastricht van 10.00 - 18.00 uur; kosten: € 375,- voor twee dagen, inclusief 2 x lunch; bij gelijktijdig inschrijving voor cursus Prenatale screening en Preconceptiezorg zijn de totale kosten € 700,- ; inschrijving tot 4 weken voor aanvang cursus. 29 maart en 26 april 2007 Aanpak van meisjesbesnijdenis De seminars in de regio Apeldoorn en Zaltbommel/Culemborg zijn bedoeld voor migrantenvrouwen, zelforganisaties, en professionals die te maken hebben met meisjesbesnijdenis. Het doel van de seminar is bewustwording en samenwerking te stimuleren. Er zijn meerdere workshops waarin o.a. medische problematiek, culturele achter-

Uitgebreide informatie over de in dit overzicht opgenomen cursussen, congressen en symposia vindt u op de website van de KNOV: www.knov.nl of op de in de tekst aangegeven websites. gronden, en de juridische aspecten aan de orde komen. Meer informatie: Oulfa Rouached, E: [email protected]: T: 026 3523420 of I: www.gelderlandkrijgtkleur.nl Accreditatie is aangevraagd. Er zijn geen kosten aan deelname verbonden. 30 maart 2007 EUROCAT Lezingenmiddag 'Chronisch geneesmiddelengebruik tijdens de zwangerschap, wat zijn de risico’s?' Meer informatie: www.eurocatnederland.nl Onderwijscentrum UMC Groningen van 13.30-16.00 uur 30 maart 2007 Lezingenmiddag 2007 Chronisch geneesmiddelengebruik tijdens de zwangerschap: wat zijn de risico’s? Na het succes van de afgelopen lezingenmiddag ‘Preconceptiezorg’ zal er in 2007 wederom een lezingenmiddag worden gehouden. Deze lezingenmiddag zal gaan over op welke manier bepaalde geneesmiddelen die vaak langere tijd gebruikt worden, zoals sommige antidepressiva en anti-epileptica, risicovol kunnen zijn voor de gezondheid van het kind in ontwikkeling. Accreditatie is aangevraagd. Meer informatie: www.umcg.nl/azg/nl/bezoekers/5106/; de middag begint om 13.30 uur en wordt gehouden in het Onderwijscentrum Universitair Medisch Centrum Groningen, Hanzeplein 1 9713 GZ Groningen. Deelname is gratis. 31 maart 2007 Vroeggeboorte De vereniging Samen Bevallen houdt haar jaarlijkse studiedag. Het thema is ‘Vroeggeboorte’. De dag wordt gehouden in Conferentiecentrum Onze Lieve Vrouwe Ter Eem te Amersfoort. Meer informatie: T: 033 4616432 of 038 4200800; E: [email protected] 6 en 20 april 2007 Prenatale Screening Twee dagen van 09.00 – 17.00 uur in Rotterdam; kosten: € 375,-. Dit is inclusief reader, koffie/thee en lunch. Bij gelijktijdige inschrijving voor de cursus




February 22, 2007

BERICHTEN

Prenatale Screening en Preconceptiezorg zijn de totale kosten € 700,Meer informatie: www.srov.nl 11 april en 23 mei 2007 Training Uitwendige Versie De training uitwendige versie stelt verloskundigen in staat zich te bekwamen in het uitvoeren van de uitwendige versie. De verloskundige is bevoegd tot het uitvoeren van de uitwendige versie. Wanneer deze cursus met goed gevolg wordt afgerond bekwaamt u zich in het volgens protocol uitvoeren van de uitwendige versie bij een stuitligging, maar bent u ook in staat uw handelen te onderbouwen, uw cliënt te counselen, de versie te implementeren in uw regio en mee te discussiëren over het onderwerp. Meer informatie: www.srov.nl; kosten € 1300,-. Stagebegeleiders en alumni betalen € 1250,- Inschrijving kan tot vier weken voor aanvang van de cursus, deelname in volgorde van inschrijving. 12 en 13 april 2007 Praktische zaken Prenatale screening Aan het eind van de cursus bent u als deelnemer in staat om met de zwangere op een adequate manier het gesprek over prenatale screening te voeren en haar te ondersteunen bij de keuzes en de gevolgen van prenatale screening. Meer informatie: Kenniscentrum Academie Verloskunde Maastricht van 10.00 - 18.00 uur; kosten:€ 375,- voor twee dagen, inclusief 2 x lunch; bij gelijktijdig inschrijving voor cursus Prenatale screening en Preconceptiezorg zijn de totale kosten € 700,- ; inschrijving tot 4 weken voor aanvang cursus. 18, 19 en 20 april 2007 16e Congres Infertiliteit, Gynaecologie en Obstetrie De KNOV kent 6 punten toe voor elk van de onderstaande programma's: 18 april 2007 : Foetale echoscopie anno 2007 19 april 2007 : Obstetrie preconceptioneel en antenataal anno 2007 20 april 2007 : Obstetrie perinataal anno 2007 Meer informatie: www.igoandpractice.nl 20 april 2007 Workshop ‘Happy Birth, the art of midwifery’ Hoe beter met de wensen en behoeften van vrouwen die zwanger zijn of baren om te gaan? Hoe betere resultaten beha-

len? Dit zijn de thema’s van de van 10.00 – 16.30 uur gehouden workshop in Maastricht, Van der Valk Hotel Maastricht, Nijverheidsweg 35, 6227 AL Maastricht. De workshop is praktisch gericht en samengesteld naar aanleiding van literatuuronderzoek. Accreditatienummer A 06-032 voor 5.25 uur. Meer informatie: Midwifery Business, E: [email protected]; prijs € 170,- inclusief lunch en syllabus. Aanmelden = betalen op giro 2444187 van Midwifery Business te Epen vóór 10 maart 2007. 23 april 2007 (Basis)cursus gezondheidrecht KSG Gezondheidsrecht organiseert speciaal voor verloskundigen de (basis)cursus gezondheidrecht (juridische rechten en plichten van de verloskundige als beroepsbeoefenaar en/of als manager). Meer informatie: Locatie in Den Haag van 13.30 tot 17.30 uur; kosten: € 150,- incl. syllabus en consumpties; Folder te verkrijgen via [email protected]; aanmelding via e-mail o.v.v. titel en datum van de cursus, naam deelnemer, naam organisatie, adres en telefoonnummer.; de cursus wordt ook aangeboden aan organisaties (zie de folder); accreditatie aangevraagd bij KNOV. 25 april 2007 Evidence-based zoeken De Medische bibliotheek van het AMC verzorgt, samen met het Dutch Cochrane Centrer op deze dag van 09.00 tot 17.00 uur een eendaagse cursus voor (para)medici en bibliothecarissen. U leert beantwoordbare klinische vragen te stellen. Ook komt de theoretische achtergrond van het zoeken van literatuur (evidence) aan de orde. Meer informatie: www.cochrane.nl; kosten € 325,- inclusief boeken, lunch etc. Faridi van Etten; T: 020 5667666, E: [email protected] 26 april 2007 Vaardigheidstraining 2: Infuus inbrengen & Stuitligging Bijeenkomst van 13.00 - 18.00 uur in Rotterdam; kosten: € 180,-. Stagebiedende verloskundigen betalen € 165,-. Dit is inclusief reader en koffie/ thee. Meer informatie: www.srov.nl 26 april 2007 Hygiëne- en infectiepreventie Tijdens deze cursus willen we nader ingaan om de Standaard Hygiëne en

Infectiepreventie van de KNOV. Achtergronden van de standaard worden nader belicht. Kennis wordt getoetst. Er wordt een actieve bijdrage gevraagd om zowel kennis met elkaar te delen als mogelijke oplossingen voor praktijksituaties. Meer informatie: www.srov.nl; kosten: € 180,-. Stagebiedende verloskundigen en alumni betalen € 165,-. Inschrijving tot vier weken voor aanvang van de cursus, deelname in volgorde van inschrijving. 7 april, 10 mei, en 1 juni 2007 Evidence Based Midwivery, module 2: literatuur beoordelen Speciaal voor verloskundigen in de praktijk die zo evidence based mogelijk willen gaan werken en deze vaardigheden willen aanleren of opfrissen, is de cursus literatuur beoordelen ontwikkeld. Voor deze cursus is het noodzakelijk om de vaardigheid systematisch literatuur zoeken te beheersen. Dat u deze vaardigheid beheerst moet u kunnen aantonen, of u moet de cursus literatuur zoeken (module 1 Evidence Based Midwifery) gevolgd hebben. Het aantonen van deze vaardigheid doet u doormiddel van een zoekopdracht in tenminste drie verschillende databases. Voor de opdracht zie www.srov.nl. Meer informatie: www.srov.nl; kosten € 275,-. Bij gelijktijdige inschrijving voor de module literatuur zoeken zijn de totale kosten € 475,-. Voor stagebegeleiders en alumni zijn de kosten respectievelijk € 245,of € 425,- bij gelijktijdige inschrijving. Vier weken voor aanvang van de betreffende cursus, deelname in volgorde van inschrijving. 9 en 15 mei 2007 Praktische zaken preconceptie zorg De cursus biedt u handreikingen om in overleg en samenwerking met de andere zorgverleners in de regio een preconceptioneel consult te organiseren en inhoudelijk vorm te geven. Meer informatie: Kenniscentrum Academie Verloskunde Maastricht van 10.00 - 18.00 uur; kosten: € 375,- voor twee dagen, inclusief 2 x lunch; bij gelijktijdig inschrijving voor cursus Prenatale screening en Preconceptiezorg zijn de totale kosten € 700,; inschrijving tot 4 weken voor aanvang cursus. 10 mei 2007 Obstetric Medicine: een serie Rotterdamse masterclasses Behandeling van zwangeren met onderliggende aandoeningen vereist een nauwkeurige samenwerking tussen verschil-




45

February 22, 2007

BERICHTEN

lende disciplines. Diverse specialisten belichten dit aspect in een serie masterclasses. Meer informatie: www.scem.nl; in samenwerking met Erasmus MC; de bijeenkomst wordt gehouden in De Doelen, Rotterdam. 11 mei 2007 What’s new? Research and developments in obstetrics Wat zijn de nieuwe en vaak nog onbekende gebieden waarop de obstetrische research zich de komende jaren gaat richten? Welke nieuwe (technologische) ontwikkelingen worden voor ons vakgebied in de toekomst belangrijk? Meer informatie: www.scem.nl; in samenwerking met Erasmus MC; de bijeenkomst wordt gehouden in De Doelen, Rotterdam 14-16 mei 2007 Hebammen fördern Gesundheit – von Anfang an Onze oosterburen organiseren het XI Hebammenkongress 2007 in Leipzig. Meer informatie: Bund Deutscher Hebammen e.V., Stichwort Kongress 2007, Gartenstraße 26, D-76133 Karlsruhe; Kontakt: Ellen Grünberg, T: +49 721- 98189-17; E: [email protected] 15 mei 2007 Vaardigheid intracutaan hechten Meer informatie: Kenniscentrum Academie Verloskunde Maastricht, E: [email protected]; I: www.av-m.nl 21 mei 2007 Cursus Voorbereid zijn op klachten en claims KSG Gezondheidsrecht organiseert speciaal voor verloskundigen de cursus Voorbereid zijn op klachten en claims Meer informatie: Locatie in Den Haag van 13.30 tot 17.30 uur; kosten: € 150,- incl. syllabus en consumpties; Folder te verkrijgen via [email protected]; aanmelding via e-mail o.v.v. titel en datum van de cursus, naam deelnemer, naam organisatie, adres en telefoonnummer.; de cursus wordt ook aangeboden aan organisaties (zie de folder); accreditatie aangevraagd bij KNOV. 22 mei 2007 Workshop Kennismaking met haptonomie Meer informatie: www.optimum.nl ; E: [email protected]; T: 0525 653109

46

24 mei en 14 juni 2007 Prenatale Screening Twee dagen van 09.00 – 17.00 uur in Rotterdam; kosten: € 375,-. Dit is inclusief reader, koffie/thee en lunch. Bij gelijktijdige inschrijving voor de cursus Prenatale Screening en Preconceptiezorg zijn de totale kosten € 700,-. Meer informatie: www.srov.nl 25 mei 2007 Obstetric ectoscopy 20th anniversary congress of the working party on International Safe Motherhood and Reproductive Health in Amsterdam Meer informatie: www.trop-amsterdam2007.com 30 en 31 mei 2007 Praktische zaken Prenatale screening Aan het eind van de cursus bent u als deelnemer in staat om met de zwangere op een adequate manier het gesprek over prenatale screening te voeren en haar te ondersteunen bij de keuzes en de gevolgen van prenatale screening. Meer informatie: Kenniscentrum Academie Verloskunde Maastricht van 10.00 - 18.00 uur; kosten: € 375,- voor twee dagen, inclusief 2 x lunch; bij gelijktijdig inschrijving voor cursus Prenatale screening en Preconceptiezorg zijn de totale kosten € 700,-; inschrijving tot 4 weken voor aanvang cursus. 31 mei en 15 juni 2007 Preconceptiezorg Twee dagen van 09.00 – 17.00 uur in Rotterdam; kosten: € 375,-. Dit is inclusief reader, koffie/thee en lunch. Bij gelijktijdige inschrijving voor de cursus Prenatale Screening en Preconceptiezorg zijn de totale kosten € 700,-. Meer informatie: www.srov.nl 1 juni 2007 Vaardigheidstraining Hechten In de verloskundige praktijk krijgt u te maken met verschillende vormen van labium- en perineumletsel. De nascholing “Vaardigheidstraining Hechten” heeft tot doel het trainen en behouden van voldoende vaardigheid om bij het optreden van perineumletsel volgens de laatste inzichten en methoden adequaat te kunnen handelen. Meer informatie: www.srov.nl; kosten € 180,-. Stagebiedende verloskundigen en alumni betalen € 165,-. Inschrijving tot vier weken voor aanvang van de cursus, deelname in volgorde van inschrijving.

8 en 22 juni 2007 Preconceptiezorg Twee dagen van 09.00 – 17.00 uur in Rotterdam; kosten: € 375,-. Dit is inclusief reader, koffie/thee en lunch. Meer informatie: www.srov.nl 15 juni 2007 Alumnidag Meer informatie: www.srov.nl 22 juni 2007 Raakvlakken tussen anesthesiologie en obstetrie II Tweede landelijke symposium voor obstetrische anesthesie behandelt opnieuw belangrijke onderwerpen met raakvlakken tussen de beide specialismen zoals ondermeer pijnstilling aan de barende. Meer informatie: www.scem.nl; in samenwerking met Erasmus MC; het symposium wordt gehouden in De Doelen, Rotterdam. 1-5 June 2008 ICM 28th Triennial Congress in Glasgow The ICM Scientific and Professional Programme Committee (SPPC) in association with host organisation, the Royal College of Midwives UK invites on-line submission of abstracts. The four themes for abstracts are: • Women’s voices; • Reproductive and birth technology in maternal and newborn health; • Strengthening midwifery • Promoting the health of women, newborn & families. Deadline for submission of abstract is Friday 30th March 2007 (midnight GMT) For further details and the online submission form go to www.Midwives2008.org 10 september 2007 Cursus Voorbereid zijn op klachten en claims KSG Gezondheidsrecht organiseert speciaal voor verloskundigen de cursus Voorbereid zijn op klachten en claims Meer informatie: Locatie in Den Haag van 13.30 tot 17.30 uur; kosten: € 150,- incl. syllabus en consumpties; Folder te verkrijgen via [email protected]; aanmelding via e-mail o.v.v. titel en datum van de cursus, naam deelnemer, naam organisatie, adres en telefoonnummer.; de cursus wordt ook aangeboden aan organisaties (zie de folder); accreditatie aangevraagd bij KNOV.




February 22, 2007

PERSONALIA Geboren Fiep, dochter van Suzanne en Ron Bekke, Stroomdal 7, 7672 BC Vriezenveen Yfke, dochter van Annelies en Jelmer de Bock-Jonker, Perzikstraat 45, 1326 HL Almere Harald, zoon van Yvonne en Henk Voogd, De la Reystraat 150, 3851 BL Ermelo Sem, zoon van Lydia en Joan Verbeek, Hoofdstraat 74, 6671 CG Zetten Sector NoordOost Nederland Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2007) Mevrouw E. Ipenburg-Plaschik, Vrouwburgerswei 6, 6843 ZD Arnhem - Asp Mevrouw M. van de Riet, van Reenenweg 141, 3702 SH Zeist – VV-m Mevrouw E.M. Zuurman, Burglaan 5, 7314 BH Apeldoorn – Asp Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2007) Mevrouw G.E. Bouwhuis, Hessenweg 51, 3731 JD De Bilt – Asp Mevrouw H. Dekker, Smachtkamp 36a, 4043 LP Opheusden – Asp Mevrouw M. de Putter, Van de Laenstraat 30, 8012 TC Zwolle - Asp Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2007) Mevrouw M. van de Kar, Schepen van Hemerthstraat 23, 6831 KB Arnhem – BL Rectificatie Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2007) De heer F.B.J. Hesseling, 2e Weertsweg 29, 7412 WH Deventer – Vid-ep Sector NoordWest Nederland Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2007) Mevrouw F. Nobbe, Doctor Lelylaan 56, 2332 GH Leiden – VV-m

Mevrouw S.C. Wijkstra, Gerard Doustraat 234-3, 1055 XC Amsterdam – Asp Mevrouw S. Zeegers, Pretoriusstraat 44 IV, 1092 LK Amsterdam - Asp Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2007) Mevrouw M.J. Oosterbaan-Mieras, Chamoisstraat 11, 1339 GN Almere – VID-zhs Mevrouw M. Quartel, Klikspaanweg 43, 2324 LZ Leiden – Asp Mevrouw C.C.M. Rodenburg, Dorpsstraat 6, 1769 HB Haringhuizen – Asp Mevrouw D. Timmer, De Breekstraat 58, 1024 LK Amsterdam – Asp Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2006) Mevrouw S.B. Mulder, Kleverlaan 60rd, 2023 JJ Haarlem – WN Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2007) Mevrouw S. Dorrepaal, Dobben de Bruynstraat 28, 2411 AR Bodegraven – WN Mevrouw B. Heeringa, J. van Beierenlaan 197, 2613 JB Delft – VV-m Mevrouw V. van der Lem, Borneolaan 388, 1019 KL Amsterdam – Asp Mevrouw H. de Meyer, p/a Distelstraat 31, B-9200 Dendermonde, België – BTL Mevrouw J. van Roekel, Maasstraat 100 III, 1078 HM Amsterdam – VV-m De heer H.M. Reusink, Venloseweg 26, 6041 BX Roermond – VID-zhs Sector Zuid Nederland Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2007) Mevrouw K.T.M. Kouwenhoven, Oranjesluisweg 7, 2676 NA Maasdijk – Asp Mevrouw K. Slooters, Britse Zoom 36, 2912 GK Nieuwerkerd ad Ijssel – Asp Nieuwe leden (m.i.v. 01-04-2007) Mevrouw M. van de Plasse, Vreelandsedijk 17, 4434 NK Kwadendamme – Asp

BERICHTEN

Mevrouw T.C.M. Sauvé, Dr. Knippenberghof 32, 5709 EE Helmond - Asp Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2007) Mevrouw M.S.T. van Belzen, de Rietvoorn 23, 2661 KC Bergschenhoek – WN Mevrouw F. van Damme, Oude straat 1a, B-9190 Stekene, België – VID-zhs Mevrouw N.M.T. PruysenSteenwijk, Jan Steenstraat 28, 3141 HB Maassluis – Asp Mevrouw J.M. Snaauw, Baronielaan 176, 4837 BE Breda – BL Mevrouw E. Truyen, Parochiestraat 15, B-2240 Viersel, België Art. 1 Leden, die bezwaar hebben tegen de toelating van een kandidaat (aspirant-)lid, moeten hun bezwaar met redenen omkleed schriftelijk binnen één maand na het verschijnen van het officiële verenigingsorgaan bij het Bestuur kenbaar maken. Afkortingen VID verloskundige in dienstverband VID-ep verloskundige in dienstverband in eigen praktijk VID-g verloskundige in dienstverband in gezondheidscentrum VID-zhs verloskundige in dienstverband in ziekenhuis VV vrijgevestigde verloskundige VV-m vrijgevestigde verloskundige in maatschap WN waarneemster Asp Aspirant lid BL buitengewoon lid BTL buitenlands lid SL senior lid EL erelid




47

February 22, 2007



February 22, 2007

VERLOSKUNDIGEN MAART E JAARGANG NUMMER 3 UITGAVE VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE ORGANISATIE VAN VERLOSKUNDIGEN

Recommend Documents