Tijdschrift voor
Verloskundigen
ICM Durban 19-23 juni 2011, verslag
september 2011 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen
36e jaargang
FINANCIEEL ADVISEURS VOOR VERLOSKUNDIGEN Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de toekomst.
Telefoon: (0318) 544 044 - www.sibbing.nl
Wel eens een kip gekregen voor het begeleiden van een bevalling? Je bent hoogopgeleid en hebt een goede baan in de verloskunde. Toch mis je iets: uitdaging, meer verdieping. VSO, een internationale ontwikkelings organisatie, biedt je dat. Als VSO’er lever je met je kennis en kunde een constructieve bijdrage aan de ontwikkeling van een land en zijn bevolking. Je ontvangt een salaris dat in het betreffende land gebruikelijk is. En je komt terug met een schat aan ervaringen.
Verloskundigen Docenten Verloskunde
Wij zijn op zoek naar Verloskundigen en Docenten Verloskunde die hun kennis en kunde willen inzetten in Afrika of Azië. Ben je creatief, een doorzetter en heb je een afgeronde hbo-opleiding Verlos kunde met minimaal een jaar werkervaring? En wil je weten wat wij te bieden hebben? Kom dan naar de informatiemiddag op zaterdag 17 september. Schrijf je in op www.vso.nl.
Er is werk aan de wereld.
).(/5$
TIJDSCHRIFT Join the revolution!
5
Hoe ervaren vrouwen met seksueel misbruik in het verleden de verloskundige zorg?
27
Suze Jans
Wil van Veen
Vaders: geen bezoekers, geen patiënt, maar partner
KNOV Bestuurlijke zaken
6
Marianne Wigbers
Bijzondere ervaring
7 8 9 11
Maudy Dettingmeijer
Vraag van de maand
12
[email protected]
12
fotoimpressie
ICM, bestuurlijke zaken achter de schermen
Zwangeren omarmen de toekomst
34
De herintroductie van de vaginale stuitbevalling in Canada
37
Aafke Bruinsma
Central European Region
38
Vooraankondiging 30e ICM congres in Praag
38
WETENSCHAP
THEMA ICM 2011 DURBAN Markant
32
Het verhaal van de twins
Suze Jans
Wilma van Driel
Hoge participatiegraad kwaliteitsregister
31
fotoimpressie
Wilma van Driel
Omgaan met incidenten
Een holistische kliniek in Amerika Mieke Beentjes
Angela Verbeeten
Een handreiking kan helpen!
29
Antje Beuckens
13
39
Kennispoort Verloskunde Redactie Kennispoort
ONDERWIJS
Erna Kerkhof & Franka Cadee
Percepties en ervaringen
15
Ageeth Rosman
Nederlandse en Sierraleoonse twins inspireren en versterken elkaar
16 18
45
Ruth Evers
Vijfminuteninterview met Diane Holzer
47
19
Meike Beukema
Normal birth in the USA: development of a consensus statement
PRAKTIJK Tussen hemel en aarde
Suze Jans
Ervaringen van een Nederlandse twin
43
Nic van Son & Els Koelewijn
Franka Cadee & Hilde Perdok
UNFPA rapport 2011
Goede stagebegeleiders verhogen de kwaliteit van de opleiding
INTERNATIONAAL
21
Nederlandse verloskunde in Zuid-Afrika
49
Suze Jans
Pien Offerhaus
Public Health binnen de verloskunde
22
Inger Aalhuizen
Een vrouw met vele petten
23
Suze Jans
Storytelling in Durban Marianne Wigbers
BERICHTEN Uitspraak Regionaal Tuchtcollege voor de Gezondheidzorg te Amsterdam Geslaagd
25
NEXT Congres & Cursus Personalia
53 56 57 59 62
4V6 SEPTEMBER s +./6
3
4)*$3#(2)&4 Redactie Relinde van der Stouwe, Suze Jans, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman Medewerkers september 2011 Inger Aalhuizen, Mieke Beentjes, Antje Beuckers, Meike Beukema, Aafke Bruinsma, Franka Cadee, Ton van de Coevering, Rafael van Crimpen, Maudy Dettinmeijer, Wilma van Driel, Ruth Evers,
[email protected], Erna Kerkhof, Els Koelewijn, Pien Offerhaus, Hilde Perdok, Redactie Kennispoort, Ageeth Rosman, Nic van Son, Angela Verbeeten, Marianne Wigbers, Jolanda Zocchi Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Wielingenweg 318, 1826 BX Alkmaar E:
[email protected] E: grote bestanden:
[email protected] Abonnementen, personalia en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E:
[email protected]
Cover foto Het beeldje dat Linus Harms heeft gefotografeerd voor het septembernummer is in het bezit van Anne van der Wal, verloskundige en docent aan de Verloskundige Academie Groningen. Anne werkte in 1997 in Angola voor Artsen zonder Grenzen en heeft dit beeld daar gekocht. De maker van het beeld is onbekend. Meer informatie: www.linusharms.nl
Personeelsannonces Wil van Veen T: 072 5624400 / 06 53359153 E:
[email protected] Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E:
[email protected] Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 130,- per jaar (11 nummers), Europa € 156,-, buiten Europa € 182,-. Voor studenten aan buitenlandse opleidingen: € 104,-. Los nummer € 17,- aan te vragen bij de KNOV. Alle prijzen zijn incl. BTW en verzendkosten. Voorzitter KNOV Angela Verbeeten Foto’s Linus Harms, Grou Sander van der Torren, Haarlem Durban fotografie: Suze Jans, Hilde Perdok en Serena Debonnet (België) Nationale Beeldbank © 2011 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100 Oplage: 3950 ISSN 0378-1925
(ET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN WORDT UITGEGEVEN DOOR DE +ONINKLIJKE .EDER LANDSE /RGANISATIE VAN 6ERLOSKUNDIGEN +./6 OPGERICHT OP SEPTEMBER $E VERENIGING IS TOT STAND GEKOMEN UIT EEN FUSIE VAN DE "OND VAN .EDERLANDSE VROED VROUWEN OPGERICHT JUNI EN DE .EDERLANDSE 2+ 6ERENIGING VAN 6ROED VROUWEN OPGERICHT JULI $E +./6 STELT ZICH TEN DOEL DE BEVORDERING VAN DE VERLOS KUNDIGE ZORG IN ZIJN GEHEEL IN .EDERLAND DE VERSTERKING VAN DE POSITIE DIE DE VERLOS KUNDIGE DAARIN INNEEMT ALSMEDE DE BELANGEN BEHARTIGING VAN ALLE VERLOSKUNDIGEN IN .EDERLAND %EN VAN DE MANIEREN OM DIT DOEL TE BEREIKEN IS HET UITGEVEN VAN HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN (ET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN IS IN DE EERSTE PLAATS EEN VAKBLAD OP HET GEBIED VAN DE VERLOSKUNDE EN VERWANTE WETENSCHAPPEN (ET BEOOGT VERLOS KUNDIGEN OP DE HOOGTE TE STELLEN VAN RELEVANTE FEITEN EN ONTWIK KE LINGEN $AARNAAST IS HET EEN FORUM VOOR DISCUSSIE OVER DE VERLOSKUNDE EN VERWANTE DISCIPLINES )N HET REDACTIONELE BELEID WORDT ERNAAR GESTREEFD EEN ZO RUIM MOGELIJKE REEKS AAN ONDERWERPEN TE BEHANDELEN )N DE TWEEDE PLAATS IS HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN EEN VERENIGINGS ORGAAN EN ALS ZODANIG EEN MIDDEL VOOR HET HOOFD BESTUUR VAN DE +./6 OM IN CONTACT TE TREDEN MET DE LEDEN )N DIT KADER DIENT HET 4IJDSCHRIFT VOOR BESTUUR EN LEDEN ALS FORUM OM VAN GEDACHTEN TE WISSELEN Inzenden kopij en advertenties $E REDACTIE NODIGT DE LEZERS UIT OM REACTIES ARTIKELEN EN OPINIEBIJDRAGEN IN TE ZENDEN "IJ VOORKEUR SPECIAAL VOOR HET 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN GESCHREVEN KOPIJ MAAR OOK ELDERS AANGEBODEN OF GEPUBLICEERDE BIJDRAGEN ZIJN WELKOM ONDER VERMELDING VAN BLADTITEL JAARGANG EN NUMMER +OPIJ AANLEVEREN ALS PLATTE TEKST DUS ZONDER SPECIALE BEKOPPING VOET NOTEN PAGINACIJFERS TABS TABELLEN EN ONTDAAN VAN HYPERLINKS IN 7ORD VIA E MAIL TVV KNOVNL 6AN TABELLEN OF GRAlEKEN DAAROM ALLEEN DE ONDERZOEKSGEGEVENS AANLEVEREN DEZE WORDEN DOOR DE VORMGEVER OPGEMAAKT 2EFERENTIES IN DE TEKST TUSSEN VIERKANTE HAAKJES GEEN SUPERSCRIPT "EELD APART AANLEVEREN BIJ VOORKEUR DIGITAAL EN IN HOGE RESOLUTIE "IJ TEKSTWIJZIGING PLEEGT DE REDACTIE OVERLEG )NGEZONDEN BRIEVEN WORDEN ZO NODIG BEKORT $E +./6 EN DE REDACTIE ZIJN NIET VERANTWOORDELIJK VOOR de inhoud van geplaatste reacties en opiniebijdragen. (ET AUTEURSRECHT VAN ARTIKELEN BERUST BIJ DE INDIVIDUELE AUTEUR #ITEREN MET BRONVERMELDING IS TOEGESTAAN MITS BINNEN DE WETTELIJKE REGELS /VERNAME VAN LANGERE DELEN VAN ARTIKELEN IS UITSLUITEND TOEGESTAAN NA TOESTEMMING van de redactie en de auteur. Personeelsadvertenties van leden voor het volgende nummer tot 27 september. 'ELIEVE BIJ DE PLAATSINGSOPDRACHT HET GEWENSTE formaat en het factuuradres te vermelden. Voor commerciële advertenties: ZIE COLOFON (ET OKTOBERNUMMER VERSCHIJNT OP 11 oktober 2011.
4
4V6 SEPTEMBER s +./6
2%$!#4)/.%%,
Join the revolution! Dit themanummer over het ICM congres 2011 in Durban (Zuid-Afrika) staat zo vol Engelse termen en citaten dat ik dacht: die kop boven mijn redactioneel kan er ook nog wel bij. Bij uitzondering dan, want ik verzet mij voortdurend tegen Engelstalig gedoe in dit tijdschrift; we zijn tenslotte een Nederlandstalig blad. Dit als inleiding ter gelegenheid van de lancering van een wereldwijde campagne. Want wat is het geval? Op 1 september jl., een aantal dagen voordat dit tijdschrift bij u op de deurmat valt, werd door Alex Wakeford en Toni Harman, twee Engelse filmmakers, een campagne met bijbehorende website gestart met de naam: One World Birth. Met behulp van de website, die een doorlopende online TV-zender over zwangerschap en geboorte wil worden, willen zij vrouwen en de wereld waarschuwen voor doorgeschoten medicalisering van zwangerschap en geboorte, een situatie waarin vrouwen en hun partners geen keuze meer hebben. En voordat u nu denkt dat het weer gaat om een vage actie van zweverige types: neem even de tijd en kijk eerst zelf naar het filmpje op www.oneworldbirth.com.
Agenda 20 september 2011 Platform Klinisch Verloskundigen 25 september 2011 Symposium perinatale sterfte en audit 30 september 2011 KNOV Ledencongres 2011 Trends en Balans
In het filmpje komen toonaangevende experts en hoogleraren verloskunde aan het woord, vanuit de hele wereld. En ja, natuurlijk worden de oude bekenden, zoals Michel Odent, Sheila Kitzinger en Ina May Gaskin voor de buis gesleept, maar gelukkig komen ook vooraanstaande hedendaagse onderzoekers zoals Soo Down, Dennis Walsh, Lesley Page, Kersten Moberg, Sally Tracy en vele anderen aan het woord. Zij waarschuwen voor de negatieve gevolgen van steeds verder oprukkende medische interventies en het gevaar van steeds verdergaand defensief beleid in de verloskunde. Ook Kathy Warwick, de voorzitter van de Royal College of Midwives en leden
8 november 2011 Dag 3 training kringbestuurders
van het Royal College of Obstetricians and Gynaecologists uit het Verenigd
18 november 2011 Algemene Ledenvergadering
afdeling van de National Childbirth Trust, de machtige patiëntenorganisatie in
21 november 2011 Klankbordgroep Prenatale Screening
de filmpjes.
21 november 2011 Platform Internationaal
gevoel bij het zien en horen van beeld en tekst. Wanneer pluggen we onze eigen
6 december 2011 Platform Klinisch Verloskundigen
bijdrage in?
3 februari 2012 Kennispoortcongres
wordt tot het nemen van actie.
12 maart 2012 Kringvoorzittersoverleg
zegt een van de filmmakers.
15 juni 2012 Algemene Ledenvergadering
dvd brandt, op de Mediamarkt een DVD-box koopt en het filmpje in een
10 september 2012 Kringvoorzittersoverleg
u kijkers op het spoor dat u zelf het liefst met hen zou volgen.
16 november 2012 Algemene Ledenvergadering
Wil van Veen
Koninkrijk, Beverly Beech en Mary Newburn, directeur van de onderzoeksEngeland, hebben hun medewerking toegezegd en komen aan het woord in De filmmakers willen mensen over de hele wereld met elkaar in contact brengen om zo een verandering te weeg te brengen. Ik moet zeggen: ik kreeg een warm verloskundige visionisten en wetenschappers met een Engelstalige Nederlandse Er is een tienstappenplan bedacht waarin een wereldwijd publiek geïnspireerd ”We want to build a powerfull community so that people will have to listen,” Hopelijk raakt u zo geïnspireerd door het filmpje dat u het downloadt, op een continue presentatie beschikbaar stelt voor uw wachtende cliënten. Mogelijk zet
Kijk voor meer informatie in de rubriek Congres en Cursus achter in dit tijdschrift of op www.kennispoort-verloskunde.nl 4V6 SEPTEMBER s +./6
5
+./6
"ESTUURLIJKE ZAKEN 6ERNIEUWINGEN Marianne Wigbers Alweer enkele jaren geleden omarmde ik Twitter als nieuw
In een volgende alinea gaat het over de plaats van de
medium voor het delen van verloskundige ervaringen.
bevalling.
In mijn queeste genaamd: ‘Mooie verhalen moeten meer
Ik had me al een keer verslikt in het NVOG-advies om
verteld worden!’ is het verzenden van een kort twitter-
nullipara op een locatie met directe beschikbaarheid van
bericht een prima manier om af en toe eens een ander
acute specialistische hulp te laten bevallen. Mevrouw
verloskundig geluid te laten horen dan de kommer en
Schippers schijnt in dat kader veel van eerstelijnsgeboorte-
kwel die je over het algemeen in de media hoort en leest.
centra te verwachten. Zij schetst een situatie met continue
In honderdveertig tekens schrijf ik over een leuke
aanwezigheid van verloskundigen en kraamverzorgenden
thuisbevalling, een negenponder gebaard zonder
in nauw contact met de gynaecoloog. Zij ziet dat als een
hechtingen, een vliegende priem, of een boerenzoon na
alternatief voor een thuisbevalling op een mogelijk
vier dochters. Op mijn beurt lees ik van een vroedvrouw
onveilige plaats.
uit Arnhem hoe ze een prachtige badbevalling begeleidde, of van de kring uit Leiden dat ze vergaderd hebben over de toekomst.
Dat het innovatietarief dit jaar alweer afloopt, - lees de geldkraan dichtgedraaid wordt- wordt kort genoemd. In mijn hoofd vormt zich een twitterbericht dat niet binnen de honderdveertig tekens past. Ik kijk uit naar de extra Algemene Ledenvergadering op Maar niet alleen verloskundigen twitteren. Zo kwam op
12 september a.s. met alle ruimte voor het debat over de
21 juli jl. een tweet langs waarin stond dat Minister
toekomst van de verloskunde. Hard nodig, onze verlos-
Schippers had gereageerd op de visie van de gynaecolo-
kundigenvisie moet helder en duidelijk zijn, daar kunnen
gen. Via het Twitteraccount van de NVOG las ik na één
we het allemaal over eens zijn.
muisklik die reactie van Minister Schippers op het
Gestruikeld werd er over de keuze voor het woord
NVOG-visiedocument: ‘Een stap verder.’
autoriteit, in plaats van autonoom. Bij een visie ligt het vaak in de fijne nuances, en de interpretatie van de lezer.
Zij constateert dat de visie van de NVOG aansluit bij haar
Een autonoom persoon probeert zaken na te streven die
visie over zwangerschap en geboorte. De NVOG-visie
voor hem of haar belangrijk of waardevol zijn en bewan-
geeft aan dat in de toekomst verloskundige zorg idealiter
delt op die manier een eigen levenspad. Dat klinkt als op
in één organisatie zou moeten worden ondergebracht om
ons lijf geschreven.De autonome medische professional,
de juiste zorg, op de juiste tijd, op de juiste plaats door de
de verloskundige.
juiste zorgverlener aan de zwangere of bevallende vrouw
6
en haar partner te leveren. Ook de Minister vindt dat er in
En ik kijk uit naar het Ledencongres op 30 september a.s.,
dat kader gezocht moet worden naar toekomstbestendige
‘Trends en Balans’. Innovaties, ontwikkelingen en in
alternatieven die de toegankelijkheid en bereikbaarheid
balans blijven. Er is zelfs een Twitterworkshop.
van verloskundige zorg garanderen.
@poldervroedvrou: #aandeslag! Q
4V6 SEPTEMBER s +./6
+./6
"IJZONDERE ERVARING Welke verloskundige kent niet dat bijzondere gevoel dat je krijgt van het bijwonen van een nachtelijke baring? Dat je daarna vreemde mensen op straat tegenkomt en denkt: jullie moesten eens weten wat ik zojuist heb meegemaakt! Net zo bijzonder was mijn ervaring vorige maand in Zuid-Afrika toen ik overnachtend in een wildpark wakker werd van een onbekend geluid: plof ... (pauze) plof ... (pauze) ... plof. Er liepen giraffen over de vlakte voor ons verblijf. Ze waren in het donker slechts schimmen, maar desondanks indrukwekkend groot en het geluid was vooral speciaal: paardenhoeven in het gras, maar dan luider en vertraagd. Heel bijzonder! De reis naar Zuid-Afrika was een aaneenschakeling van bijzondere ervaringen! Op het ICM-congres in Durban ontmoette ik, na twee jaar mailen, voor het eerst mijn twinsister Joan Shepherd, voorzitter van beroepsvereniging SLMA in Sierra Leone. Ook de andere 24 Nederlandse twins ontmoetten daar in Durban hun twinmaatjes. Het welkom was warm en zonder reserve met veel knuffels. We kregen borden vol eten toegeschoven om vooral samen van te eten. Ondanks de soms moeizaam verlopende communicatie was het een fantastische ervaring: vijf dagen lang drijven op een wolk van internationale vroedvrouwenpassie. In de wandelgangen van het congres trokken we veel bekijks met de kostuums die onze twins hadden meegenomen uit Sierra Leone, met het samen zingen en met onze girlpower. Verloskundigen uit andere landen kwamen vragen hoe ze óók zo’n twinningproject konden opzetten… We maakten veelbelovende actieplannen. We leerden van onze twins om wat trotser op onszelf te zijn. Tijdens een workshop over Leadership, gegeven door Rafael van Crimpen en haar twin Frances Fornah, werd gevraagd wie van de twins zich een ‘leader’ voelde. Schoorvoetend stonden drie NL-twins op en verder ruim de helft van de SL-twins. Een van hen zei: “Sinds mijn man overleed, voed ik alleen vier kinderen op én ik ben een midwife, DUS ik ben een leader!” Waar de Sierraleoonse verloskundigen niet aan konden wennen was die rare gewoonte van de Nederlandse collega’s om vroeg op te staan en bij zonsopgang een duik te nemen in de Indische Oceaan. We probeerden hen enthousiast te krijgen door te vertellen dat het water, echt waar, warm was en het uitzicht op de opgaande zon geweldig, maar ze kwamen er hun bed niet voor uit. Tot de laatste ochtend: toen verschenen er in de hotelhal twee Afrikaanse twins, gestoken in dikke flanellen beertjespyjama’s, om mee te lopen naar het strand. Joan vertelde mij later dat de ontmoeting met de Nederlandse vroedvrouwen leek op het Nederlandse snoepgoed: eerst even wat bitter van buiten, maar daarna al snel zoet van binnen. Het duurde even voordat ik begreep dat ze het had over de kaneelstokken die ik haar had gegeven. De bijzondere ervaringen zullen ons altijd bijblijven en ik hoop dat we elkaar blijven inspireren nu we weer ieder naar ons eigen land zijn vertrokken. Misschien moeten we op de ALV voortaan ook samen zingen? Q Angela Verbeeten
4V6 JUNI s +./6
7
+./6
%EN HANDREIKING KAN HELPEN Wilma van Driel
KNOV Handreikingen
Bent u ook bezig om verandering in uw praktijk door te voeren? Of denkt u er aan, maar ziet u er tegenop om alles uit te zoeken? U hoeft dit niet alleen te doen! KNOV
Analyse cliëntengegevens
handreikingen zijn speciaal bedoeld om u beknopt te
Belinstructies
informeren en op weg te helpen in verschillende onder-
Cliëntgegevens
werpen.
Functioneringsgesprekken
De Inspectie voor de Gezondheidszorg gaat in 2012 extra
Juridische zaken rond geboorte
toetsen of de V-mis in de verloskundige praktijk gebruikt
Klachtenregeling voor de verloskundige
wordt [Reulings P et al, 2011]. U moet hiermee aan de
praktijk
slag, maar hoe pakt u dat aan? Speciaal voor u is de
Omgaan met incidenten
handreiking ‘Stoppen met roken’ geschreven. Hierin kunt
Opstellen protocol
u lezen hoe u de V-mis toe kunt passen in uw praktijk.
Opvang na een traumatische gebeurtenis
Of bent u van plan om iets met het melden van incidenten
Overdracht
te doen en wilt u op die manier voorkomen dat wat niet
Praktijkinformatie
de bedoeling, is nog een keer gebeurt? Dan heeft u
Relevante wetgeving met betrekking tot de
wellicht iets aan de handreiking ‘Incidenten melden’.
cliënt
Weet u niet zo goed hoe u uw collega’s kunt opvangen
Stoppen met Roken
die iets naars hebben meegemaakt tijdens hun werk.
Verlostas en zuurstofapparatuur
Daarvoor is er de handreiking ‘Opvang na een traumati-
Verslaglegging
sche gebeurtenis’ geschreven.
VOKS-1 Rapportage
Deze zomer is er een bijzondere handreiking herzien. De handreiking ‘Inhoud van de verlostas en zuurstofkoffer’ wordt gebruikt tijdens de accreditering. Het was soms voor zowel de verloskundige als de accrediteur niet duidelijk of spullen wel of niet verplicht waren. Hoe zit het bijvoorbeeld met de maagsonde of het blaascatheter? In de nieuwe handreiking staat duidelijk omschreven en onderbouwd waarom bepaalde spullen aanwezig moeten © Nationale Beeldbank
zijn in de verlostas en zuurstofkoffer. Verloskundigen uit de ITV groep kwaliteit in Zaanstreek-Waterland hebben meegelezen en nieuwe richtlijn van waardevolle feedback voorzien. Deze en de andere handreikingen zijn te vinden op de ledensite onder het kopje ‘werken aan kwaliteit’. Zij zijn Handreiking; straattheater in Delft, januari 2010
veelal een onderdeel van het Praktijk Analyse Instrument en ook daar te vinden. De handreikingen kunnen
In het kader ziet u een overzicht van alle zestien hand-
natuurlijk ook los van de praktijkaccreditering of het PAI
reikingen. Handreikingen zijn praktische hulpmiddelen
worden gebruikt. Q
die u kunt gebruiken bij u dagelijkse werk. Handreikingen zijn nooit verplichtend, tenzij het om zaken gaat die u
Referenties
verplicht in uw verlostas moet hebben. Het is wellicht
;= 2EULINGS 0'* 6AN DER ,ANS 3-'! 7ENTZEL (2 !MELINK 6ERBURG -0 0AK JE KANS
zinvol dat u, voordat u met iets nieuws begint, even
STOPPEN MET ROKEN BEGELEIDING DOOR VERLOSKUNDIGEN 4IJDSCHRIFT VOOR 6ERLOSKUNDIGEN
checkt of er een handreiking over verschenen is. Wilma van Driel is beleidsmedewerker Kwaliteit en Beroepsinhoud 8
4V6 SEPTEMBER s +./6
+./6
/MGAAN MET INCIDENTEN Wilma van Driel
Er kan natuurlijk altijd wat fout gaan in de drukte van alle dag. Net de vitamine-K-druppels vergeten te geven of vergeten om de uitslag van een onderzoek aan uw cliënte door te geven. Het kan allemaal gebeuren. Vaak wordt dit type gebeurtenissen snel opgelost en hebben zij geen grote gevolgen voor de gezondheid van moeder en kind. Soms heeft het wel gevolgen. Dan gaat het om ernstiger zaken, zoals bijvoorbeeld een zuurstofcilinder die niet goed werkte op het moment dat dit nodig was.
incident gestreefd moet worden om deze in de toekomst te vermijden. Het gaat er om te willen leren van wat er niet goed is gegaan. Hieronder kunt u in een voorbeeld het onderscheid tussen een klacht en een incident nalezen. Een verloskundige heeft een epi te strak gehecht. Na drie dagen is de wond rood en gespannen (incident). De verloskundige realiseert zich dat zij het niet goed heeft gedaan maar zegt niets. Later komt de cliënte er toch achter en dient een klacht in over de verloskundige. De klacht bestond uit twee onderdelen: s $E CLIÑNTE VERWEET DE VERLOSKUNDIGE DAT ZIJ NIET KUNDIG had gehecht, waardoor zij veel extra pijn had. s $E CLIÑNT VERWEET DE VERLOSKUNDIGE DAT ZIJ HAAR HAD
Incident of calamiteit
moeten informeren.
Voorvallen, waarbij dingen gebeuren die niet de bedoeling zijn en moeten worden voorkomen, worden incidenten
Omgaan met incidenten
genoemd. Incidenten zijn niet alleen situaties waarbij
Het belangrijkste van incidenten (en natuurlijk ook van
schade is ontstaan. Ook ‘bijna’-fouten, waarbij er alleen
klachten en calamiteiten) is dat u voorkomt dat zij in de
sprake is geweest van een onveilige situatie, worden
toekomst nog een keer plaatsvindt. Tijdens de thema-
incidenten genoemd.
bijeenkomsten in het voorjaar 2010 heeft u kunnen zien
Wanneer een gebeurtenis het overlijden of ernstige
dat er in de tweede lijn veel aandacht aan het melden van
morbiditeit tot gevolg heeft, heet dat een calamiteit. Een
incidenten wordt besteed. Het bleek dat het melden en
calamiteit is ‘Iedere niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis
analyseren van incidenten tot gevolg had dat problemen
die betrekking heeft op de kwaliteit van zorg en die heeft
konden worden opgelost, zodat die incidenten veel
geleid tot de dood van of een ernstig schadelijk gevolg
minder vaak voorkwamen.
voor een cliënte en/of haar kind’. Een calamiteit moet u
De KNOV heeft een handreiking ‘Omgaan met incidenten’
melden aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg.
geschreven. Hierin staat praktisch beschreven hoe u
Of het nu om een klein incident gaat of om een calamiteit,
stapsgewijs met incidenten kunt omgaan. In deze
het is altijd goed om na te gaan wat er precies is gebeurd.
handreiking worden de volgende stappen beschreven:
Daarbij moet u zich afvragen waarom het niet is gegaan
s 2EGISTREREN
zoals het had moeten gaan en natuurlijk hoe u dit in de
Allereerst moeten de incidenten geregistreerd worden.
toekomst kunt voorkomen.
U spreekt met elkaar af welke incidenten geregistreerd worden en op welke manier. Bij de handreiking is ook
Klachten In de context van incidenten en calamiteiten worden ook
een voorbeeld van een registratieformulier opgenomen. s "ESPREKENANALYSEREN
vaak klachten genoemd. Een klacht is iets anders dan een
Vervolgens bespreekt u de incidenten en gaat u na
incident. In de handreiking ‘Klachtenregeling’ wordt een
waarom een incident heeft plaatsgevonden. In de
klacht als volgt omschreven: ‘Elke uiting van ontevreden-
handreiking staat een aantal vragen die u tijdens de
heid, al dan niet resulterend in een officiële klacht bij de
bespreking kunt stellen.
klachtencommissie of een andere instantie’.
s 6ERBETEREN FORMULEREN VAN NIEUW BELEID
Een klacht en een incident verschillen nogal van elkaar.
Dan gaat u na welke onderwerpen prioriteit hebben om
Een klacht kan het gevolg zijn van een incident. Maar ze
aan te pakken. Dit zijn incidenten die ernstig van aard
kunnen ook los van elkaar vóórkomen: een klacht zonder
zijn of die vaak vóórkomen. In de handreiking is een
incident of een incident zonder klacht. Wat hetzelfde is, is dat er zowel bij een klacht als bij een
voorbeeld van een verbeterplan opgenomen. s 'ESPREK MET DE CLIÑNTE Vanzelfsprekend moet de cliënt zo snel mogelijk op de
Wilma van Driel is beleidsmedewerker Kwaliteit en Beroepsinhoud
hoogte gebracht worden van het incident en de 4V6 SEPTEMBER s +./6
9
+./6 gevolgen die dit heeft voor haar of haar kind. Wanneer
/PEN INSCHRIJVING 6 -)3 TRAINING
een cliënte het gevoel heeft dat zij niet goed is geïnformeerd dan zal zij sneller een klacht indienen. In de
Speciaal voor verloskundigen heeft STIVORO de V-MIS training
handreiking staan onderwerpen vermeld die minimaal
ontwikkeld (Minimale Interventiestrategie Stoppen met roken
aan bod moeten komen in het gesprek met de cliënte.
voor de Verloskundigenpraktijk). In de drie uur durende praktijk-
s /NDERSTEUNING COLLEGA
gerichte training leert men op een prettige, snelle en effectieve
Natuurlijk is een incident een vervelende situatie voor
manier hoe men het onderwerp roken met zwangere vrouwen
de cliënt, maar het kan ook heel naar zijn voor de
en hun partners kan bespreken. De training omvat zowel plenaire
verloskundige. Zeker als het een calamiteit betreft. De
presentaties als interactieve stukken en het oefenen van vaardig-
KNOV heeft een handreiking ‘Opvang na een traumati-
heden (via opdrachten, rollenspelen etc.).
sche gebeurtenis’ geschreven, waarin staat hoe u kunt
Waar en wanneer
omgaan met een collega na een schokkend voorval.
Congres en vergadercentrum Domus Medica op vrijdag
s 6ERANTWOORDING In bijvoorbeeld het kwaliteitsjaarverslag of op u website kunt u aangeven dat u bezig bent met het registreren en voorkomen van incidenten. De handreiking is te vinden op de ledensite. Q
4 november a.s. van 13.30 - 16.30 uur. Accreditatie: 3 punten.
Kosten € 142,80 incl. btw per persoon, dankzij subsidie van het ministerie van VWS. Dit is inclusief trainingsmateriaal, koffie en thee. De parkeerkaart à € 5,- van Domus Medica is voor eigen rekening.
Aanmelden Via www.stivoro.nl/professionals of direct via het aanmeldingsformulier: http://stivoro.custhelp.com/ci/documents/detail/2/vmis2011
(OGE PARTICIPATIEGRAAD KWALITEITSREGISTER Maudy Dettingmeijer Onlangs is het jaarverslag van het Kwaliteitsregister
participatiegraad draagt bij aan de profilering van de
Verloskundigen over 2010 vastgesteld. Daarin staan de
beroepsgroep. Voor kringen die een wat lagere participa-
resultaten van het vijfde jaar beschreven. Het Kwaliteitsre-
tiegraad hebben, is het zinvol om het kwaliteitsregister
gister Verloskundigen wil verloskundigen stimuleren om
(nogmaals) op de agenda te zetten en zo kringleden te
hun deskundigheid bij te houden en/of te verbeteren.
stimuleren zich te registreren.
Door registratie in het Kwaliteitsregister Verloskundigen
Eind 2010 is er een terugblik geweest op vijf jaar
laten verloskundigen zien dat zij actief hun kennis en
Kwaliteitsregister in de Algemene Ledenvergadering. De
vaardigheden bijhouden en reflecteren op hun verloskun-
focus lag daarbij op de helderheid en haalbaarheid van de
dig handelen. Het kwaliteitsregister is geen op zichzelf
registratie-eisen. De belangrijkste conclusie is dat het
staand kwaliteitsinstrument, maar maakt deel uit van het
totaal aantal uren deskundigheidsbevordering haalbaar is,
totale kwaliteitsbeleid van de KNOV dat gericht is op
maar dat met name het aanbod aan methodisch intercol-
onderbouwing van de verloskundige zorg, op transparan-
legiaal overleg en vaardigheidstrainingen spoedeisende
tie en kwaliteit van zorg.
handelingen bij de aanvang van het kwaliteitsregister
Het Kwaliteitsregister Verloskundigen heeft sinds de
onvoldoende was. Degenen die vanaf de start zijn
invoering ervan steeds meer bekendheid gekregen. Dit
geregistreerd in het kwaliteitsregister hebben relatief
heeft er toe bijgedragen dat het aantal inschrijvingen
meer moeite om de eisen van het kwaliteitsregister te
behoorlijk is gegroeid. Het percentage verloskundigen dat
voldoen. Hiervoor is een dispensatieregeling opgesteld.
staat geregistreerd is sinds 2009 80%. De verschillen in
In de tweede helft van 2010 is gewerkt aan de voorberei-
participatie tussen de regio’s zijn klein. De verschillen
ding van de eerste reguliere herregistratie. Eind 2010 zijn
tussen kringen lopen verder uiteen met uitersten van
de eerste verloskundigen opgeroepen zich aan te melden
61% participatie tot 100% (in vijf kringen). Een hoge
voor herregistratie. De integrale tekst van het jaarverslag staat op www.knov.
Maudy Dettingmeijer is beleidsmedewerker Kwaliteit 10
4V6 SEPTEMBER s +./6
nl/kwaliteit/kwaliteitsregisterverloskundigen/jaarverslag Q
+./6
Vraag van de maand 4WEE RECHERCHEURS AAN DE DEUR
[email protected]
Gemiddeld worden er zo’n 200 vragen per maand gesteld aan de helpdesk. In deze rubriek wordt iedere keer een interessante, veelgestelde, opmerkelijke of ingewikkelde vraag behandeld. Deze maand: het medisch beroepsgeheim en het verstrekken van gegevens aan de politie. De vraag
Toestemming Als de cliënte toestemming geeft voor het openbaar maken van haar gegevens aan de politie dan is de verloskundige niet gehouden aan haar beroepsgeheim. Dat betekent echter niet dat ze dan verplicht is te spreken. Wel moet ze goede redenen hebben om dan nog informatie geheim te houden.
Praktische tips
Onlangs kreeg ik bezoek van twee rechercheurs van de politie. Zij wilden van mij weten of een zekere vrouw op
Praktische tips als de politie vraagt om informatie
een bepaalde datum en tijdstip bij mij op het spreekuur
over de cliënte:
was geweest. Ik heb hen naar hun identificatie gevraagd
a) deel aan de politie mee dat u later (dus niet ter
en deze gekregen, en keek vervolgens in mijn agenda. De
plekke) zult nagaan of een zwangere bij uw prak-
zwangere was inderdaad bij mij geweest, maar in de
tijk is ingeschreven. Hiermee koopt u dus tijd;
ochtend en niet ’s avonds; zoals zij de politie had verteld.
b) ga in overleg met de cliënte. Vertel dat u een
Ik heb deze informatie gegeven.
verzoek heeft gekregen van de politie en vraag of
Later vroeg ik mij af of ik mijn zwijgplicht niet heb
ze toestemming geeft voor het openbaar maken
doorbroken. Ik heb geen inhoudelijke zwangerschaps-
van haar gegevens aan de politie;
informatie gegeven. Ik heb alleen haar alibi niet kunnen
c) teken hetgeen u bespreekt met de cliënte aan op
ondersteunen. Ik wilde daar ook niet over liegen. Had ik
de medische kaart. Wanneer de cliënte niet wil
dit anders moeten doen?
dat u iets kenbaar maakt aan de politie, vraag dan naar de redenen. Zo kunt u een goede afweging
Het antwoord
maken of er gronden zijn om vanwege een con-
De verloskundige heeft als BIG professional een medisch
flict van plichten het medisch beroepsgeheim toch
beroepsgeheim te bewaken. Het medisch beroepsgeheim houdt in dat een hulpverlener geen gegevens van een
te doorbreken; d) koppel terug aan de politie. Ook wanneer u
patiënt aan anderen mag verstrekken.
uiteindelijk besluit om niets te vertellen op grond
Dit geldt voor zowel medische gegevens als de vraag of
van het medisch beroepsgeheim.
een bepaalde zwangere bij een verloskundigenpraktijk is ingeschreven en zeker ook voor de vraag of een cliënte op een bepaald spreekuur is verschenen. Dit beroeps-
Wettelijke plicht tot spreken
geheim mag niet zo maar worden doorbroken. Als er
Voorbeelden zijn bepalingen in de Wet op de lijkbezorging
bijzondere omstandigheden zijn, dan kan de verloskundige
en de Infectieziektewet.
in een situatie van een conflict van plichten verkeren en mogelijk redenen zien om toch iets aan de politie te vertellen.
Conflict van plichten
Doorbreking van het medisch beroepsgeheim door het
Een conflict van plichten kan zich voordoen wanneer een
verstrekken van gegevens aan de politie mag alleen als
zwaarwegend belang van de patiënt of een ander dan de
sprake is van:
patiënt de doorbreking van de geheimhoudingsplicht
s TOESTEMMING VAN DE PATIÑNT OF
rechtvaardigt, omdat het bewaren van het geheim voor
s WETTELIJKE PLICHT TOT SPREKEN OF
de patiënt of de ander ernstig nadeel of gevaar oplevert.
s CONmICT VAN PLICHTEN MET HET VRIJGEVEN VAN INFORMATIE
Van een conflict van plichten is slechts in zeer uitzonder-
aan politie kan (mogelijk) acuut en direct gevaar voor
lijke gevallen sprake, het moet gaan om een noodsituatie.
de veiligheid of het leven van de cliënt of anderen
Een voorbeeld hiervan kan het melden van kindermishan-
worden voorkomen.
deling zijn. U moet al het mogelijke geprobeerd hebben 4V6 SEPTEMBER s +./6
11
+./6 om zonder doorbreking van uw geheimhoudingsplicht het probleem op te lossen. Bijna altijd gaat het om het afwenden van gevaar. De dreiging voor de patiënt of een
-ARKANT
ander moet reëel zijn en niet op een andere, minder ingrijpende wijze afgewend kunnen worden. Deze zorgvul-
Professor Rose Ezonbodor-Akwagbe is verloskundige en
dige afweging dient u als hulpverlener zelf te maken. U
hoogleraar aan de Niger Delta University, Faculty of Nursing
moet kunnen verantwoorden waarom u inbreuk maakt
and Midwifery, Willberforce Island, Bayelsa State in Nigeria.
op de geheimhoudingsplicht die u tegenover uw patiënt
Zij onderscheidde zich in hoge mate door haar extravagantie.
heeft. Indien de verloskundige besluit om de politie te informeren dan moet zij niet meer gegevens verstrekken dan strikt noodzakelijk is voor het doel. Het is verstandig om van je afwegingen aantekeningen te maken in het medisch dossier.
Aansprakelijkheid bij ten onrechte doorbreken van geheimhoudingsplicht Als u persoonsgegevens aan de politie verstrekt zonder dat u dat mag of dat u daartoe verplicht bent, kunt u
De professor tijdens
daarvoor door een betrokkene aansprakelijk gesteld
de openingsceremonie
worden. Dus als de politie u vraagt gegevens te verstrekken, vraag dan zoveel mogelijk informatie en, indien nodig, bedenktijd om het verzoek van de politie te kunnen overwegen. Win zo nodig juridisch advies in. Q
De professor op dag 1
De professor op dag 2
De professor op dag 3 12
4V6 SEPTEMBER s +./6
4(%-! )#- $52"!.
)#- BESTUURLIJKE ZAKEN EN achter de schermen Erna Kerkhof en Franka Cadee
Voorafgaand aan het ICM Congres vond van 13 tot en met 17 juni jl. de vijfdaagse ALV van de ICM plaats. Deze ALV, ook wel ‘council’ genoemd, wordt maar één keer in de drie jaar zo uitgebreid en groots georganiseerd. We beginnen de vergadering met 118 stemgerechtigde leden van 62 verschillende verloskundige organisaties uit 53 landen. Het is bijzonder indrukwekkend om tussen al die vakzusters te zitten van over de hele planeet. De hele wereld is er!
eveneens helder aan welke kwaliteitseisen ze moet voldoen, wat ze kan en wat ze mag. Als laatste komt de vertegenwoordiger van het midwifery research committee aan het woord. Dit is een wereldwijd netwerk van 135 vroedvrouwen die zich hebben gebogen over alle abstracts die zijn aangeboden voor het congres. Ook een aantal Nederlandse onderzoekers maken deel uit van dit netwerk. Het is telkens weer een enorme klus om een goede afweging maken welk abstract wel wordt aangenomen en welke niet. Er zijn zoals u in het vorige tijdschrift hebt kunnen lezen veel Nederlandse sprekers uitverkoren om hun opwachting te maken.
Voordat een en ander van start kan gaan, wordt eerst de
Alle landen hebben via hun beroepsorganisaties een oproep
simultaanvertaling in het Frans en Spaans gecheckt en of de
gekregen zich uit te spreken over de competenties waarover
stemmachines werken. Na het vaststellen van de agenda en
een vroedvrouw moet beschikken. Er waren al Essential
het goedkeuren van de notulen vertelt iedere regio van
competencies for basic midwifery, daterend uit 2002 en
de ICM over de gang van zaken in de regio’s. Belangrijke
deze zijn nu bijgewerkt zodat we wereldwijd van elkaar
zaken worden meegenomen naar de workshops die op
weten welke vaardigheden bij de vroedvrouw horen
de laatste dag worden gehouden.
voordat iemand zich een midwife kan noemen. De definitie van de vroedvrouw is aangepast aan de
Education standards
bovengenoemde rapporten. Hierbij is behoorlijk wat
Er is de laatste jaren erg hard gewerkt aan diverse
gediscussieerd omdat veel organisaties bang zijn dat ze
projecten. Om te beginnen worden de rapporten
niet aan de eisen zullen kunnen voldoen. Wel hebben
gepresenteerd van de midwifery education committee.
deze landen nu een helder en duidelijk document in
Zij hebben gewerkt aan education standards. Met een
handen waarmee ze naar de diverse overheden kunnen
meerderheid van stemmen worden deze standaarden
gaan om veranderingen doorgevoerd te kunnen krijgen.
aangenomen. De standaarden beschrijven de minimale
Nestor Moyo, een van de medewerkers van ICM, heeft
opleidingseisen waaraan collega’s in de toekomst moeten
het MACAT of Member Association Capacity Assessment
voldoen. Doel is, dat ongeacht de plek waar een vroed-
Tool ontwikkeld. Dit is een instrument dat elke organisatie
vrouw is opgeleid, zij voldoet aan wereldwijd geldende
handvatten biedt om grondig de eigen organisatie door
algemene opleidingseisen.
te lichten, te evalueren, verbeterplannen te maken en die vervolgens te implementeren. Tijdens het council kwam
Regulation and other standards
naar voren dat de ICM zo sterk is als de zwakste schakel
Daarna is de midwifery regulation committee aan de
en als alle deelnemende vroedvrouwenorganisaties
beurt om haar werkzaamheden uit de doeken te doen en
sterker worden, wordt de ICM dat op haar beurt ook.
ook zij zijn erin geslaagd om te komen tot regulation
ICM opereert zogezegd aan de hand van drie belangrijke
standards.Regulation standards beschrijven de wet- en
‘pilars’: Education, Regulation en Association. In de wandel-
regelgeving die nodig is om het verloskundig beroep te
gangen worden de pilars samengevat in de afkorting
kunnen uitvoeren. Het maakt dat de titel ‘vroedvrouw’
ERA.
beschermd is in het betreffende land. Waar je ook komt in de wereld: een vroedvrouw is een vroedvrouw en het is
Bestuur en financiën De penningmeester van de ICM is Marian van Huis, oud-
Erna Kerkhof is bestuurslid KNOV, belast met internationale zaken;
voorzitter van de KNOV. Zij geeft een presentatie over
Franka Cadee is beleidsmedewerker KNOV, belast met internatio-
de financiën. Dankzij de Nederlandse en de Zweedse
nale zaken
regering heeft ICM projecten kunnen opzetten in landen 4V6 SEPTEMBER s +./6
13
4(%-! )#- $52"!. waar de maternale sterfte hoog is. De ICM hoopt op deze
nieuw position statement over midwifery led care. Met
manier de de verloskundige zorg te verbeteren en
overgrote meerderheid van stemmen wordt het state-
zwangerschapsuitkomsten te verbeteren. Helaas gaat
ment aangenomen. Dit is een belangrijk document. Er
deze steun per 2013 stoppen en moet er naar nieuwe
komt steeds meer bewijs dat midwifery led care-modellen
financiële bronnen worden gezocht .
de voorkeur hebben boven andere modellen.
Tijdens de ICM-Council worden ook altijd de nieuwe bestuursleden geïnstalleerd. Francis Day-Stirk uit Groot Brittannië van de Royal College of Midwives wordt de nieuwe voorzitter en Marian van Huis blijft aan als penningmeester. Omdat er in de procedure voor het zich kandidaat stellen voor vice-voorzitter het een en ander misgegaan, zal het bestuur ervoor zorgen dat de kandidaatstelling uiterlijk in september 2011 helder en opnieuw gebeurt zodat ook deze post opgevuld wordt.
ICM heeft een nieuw gezicht aan het roer! Na drie jaar vice-voorzitter geweest te zijn in het bestuur van ICM is Francis Day-Stirk door de Council (ALV) in Durban gekozen tot de
Heel veel jaren ervaring aanwezig: Elisabeth Becker (67 jaar) uit Sierra Leone en Imtiaz Kamal (85 jaar)
nieuwe president van ICM. Van origine komt Frances uit Jamaïca en is dertig jaar geleden
ICM heeft een nieuw richtlijn aangenomen inzake het op
opgeleid tot verloskundige in het Verenigd
fysiologische wijze managen van het derde tijdperk
Koninkrijk. Sinds 1998
wanneer geen medicamenten voorhanden zijn. Verder
werkt ze voor de Royal
zijn nog een aantal andere position statements herzien.
College of Midwives
Alle hiervoor genoemde rapporten, documenten,
(RCM) waar ze een
richtlijnen en position statements zijn te vinden op de
belangrijke rol gespeeld
website van de ICM, www.internationalmidwives.org.
heeft om de fysiologie
Neem er eens een kijkje. Ook zijn er veel foto’s te vinden
weer op de verloskundi-
die laten zien wat er allemaal gebeurd is in Durban.
ge kaart te zetten door campaign for normal
Op de laatste dag van de vergadering zijn we allemaal in
birth te initiëren. Haar
groepen uiteengegaan om plannen te smeden voor de
CV is onuitputtelijk en haar ervaring in de
toekomst. Na de brainstorm volgde het kaderen van de
praktische verloskunde, management, beleid
gewenste strategische plannen voor de ICM. Op de eerste
en wetenschappelijk onderzoek, in combina-
plaats gaat er gewerkt worden aan de ‘advocacy’ van
tie met haar internationale ervaring, zal haar
midwifery. Met advocacy wordt de aanbeveling van vroed-
zeker de tools geven om de internationale
vrouwen bedoeld. In een aantal landen is midwifery illegaal.
verloskundigengemeenschap, waaronder ook
‘Advocacy’ heeft te maken met de visie dat het vanzelfspre-
de KNOV, goed te vertegenwoordigen. Frances
kend is dat er een vroedvrouw betrokken is bij de zorg. Een
is geen grote prater. Op het podium oogt ze
soort ‘reclame’ maken voor midwifery.
ingetogen, haar stem is zacht en ze spreekt
Het volgende onderwerp op het lijstje is de uitleg en
rustig en verstandig. Toch gaat Francis Day-
verspreiding van ‘ERA’, de drie eerder genoemde belang-
Stirk doelgericht te werk en laat ze op haar
rijke pilaren van de ICM. Dan volgt de interne (binnen de
rustige Jamaïcaanse manier horen waar wij als
ICM) en externe (met diverse externe organisaties)
verloskundigen voor staan en waar wij naar
communicatie en de lijst wordt afgesloten door onder-
toe willen. Ze kent het klappen van de zweep.
zoek en ‘best practice’. Dat alles met het doel ‘midwifery’ in haar algemeenheid beter op de (wereld)kaart te zetten.
14
Position Statements
Concluderend kunnen we stellen dat de ICM niet heeft
Het volgende onderwerp dat tijdens de vergadering aan
stilgezeten in de afgelopen drie jaren. We gaan geïnspi-
de orde komt, is het opnieuw aannemen en updaten van
reerd en vol energie beginnen aan het volgende triënnium.
position statements. De KNOV is penvoerder van een
Op naar Praag in 2014 en Toronto in 2017! Q
4V6 SEPTEMBER s +./6
4(%-! )#- $52"!.
Percepties en ervaringen Ageeth Rosman Rondlopend door de gangen van het congrescentrum
De derde spreekster was Sally Boyle uit Engeland. Zij had
werd ik aangesproken door onze collega uit Zwitserland,
aan 21 zwangere vrouwen gevraagd gedurende de
Ans Luyben: of ik even een sessie wilde voorzitten omdat
gehele zwangerschap een dagboek bij te houden. Doel
de geplande voorzitter niet aanwezig bleek te zijn. En dus
van dit onderzoek was het vroegtijdig opsporen van
werd ik geheel onverwacht voorzitter van de sessie
signalen die aanwijzingen zouden kunnen geven voor
‘Perceptions and Experiences’. Op het papiertje in de zaal
problematiek durante partu. Sally sprak zeer enthousiast
stond vermeld wat van mij verwacht werd. Ik zou me er wel
over haar ervaringen bij het lezen van de dagboeken en
mee redden, was de geruststellende mededeling van Ans.
voelde zich af en toe een luistervinkje. Deze studie liet
En daar zat ik dan, met mijn steenkolen Engels, voor een
zien dat het bijhouden van een dagboek een zeer goede
grote groep belangstellenden. Ik had zeer kort even
methode is om angsten en vroege signalen op te sporen
kennisgemaakt met de spreeksters in mijn sessie en heel
die mogelijk tot een verstoring van het baringsproces
kort geïnformeerd waarover zij zouden gaan spreken. Het
zouden kunnen leiden. Haar advies was dan ook het
leek een zeer interessante sessie te worden.
zoveel mogelijk aanmoedigen van zwangere vrouwen om
Als eerste introduceerde ik Lotta Halvorsen uit Noorwegen.
hun gevoelens op papier te zetten en de verloskundige
Zij hield een goede en duidelijke presentatie over de
deelgenoot te maken van deze gevoelens.
uitkomsten van de partus bij moeders die van hun eerste
Als samenvattende conclusie van deze sessie konden we
kind bevielen en in hun voorgeschiedenis allen een
vaststellen dat vroegtijdige opsporing van signalen in de
verkrachting hadden meegemaakt. Lotte en collega’s heb-
zwangerschap, die zouden kunnen leiden tot een verstoring
ben de geboorteuitkomsten in deze groep gebruikt voor
van het baringsproces, van zeer grote waarde is. Q
de opzet van een uitgebreide screeninglijst. Deze screening passen zij nu toe bij iedere zwangere die zich meldt voor de zwangerschapscontroles. Hierdoor sporen zij meer zwangere vrouwen op die een dergelijk belaste
Teleurgesteld
anamnese hebben en kunnen zij hen durante partu beter begeleiden. Zij hebben gemerkt dat het in de zwangerschap
Een aantal van onze trouwe lezers reageerde teleur-
bespreekbaar maken van negatieve seksuele ervaringen
gesteld op het feit dat in de uitgave van juni een
veel belemmeringen durante partu weg kunnen nemen
advertentie stond van Floradix en in juli van Nutrilon
en zien, na de standaardinvoering van de screeninglijst bij
Zwangerschap en Borstvoeding.
iedere zwangere, betere geboorteuitkomsten.
Voor uw hoofdredacteur, die uitvoering geeft aan
De tweede spreekster was Carola Eriksson uit Zweden.
het advertentiebeleid, waren beide advertenties
Zij hield een presentatie over de opvattingen van hoog-
acceptabel. Het betreft hier voedingsupplementen
opgeleide Zweedse mannen en vrouwen en hun keuze
en die sluiten we niet buiten.
om wel of geen kind te nemen. Uit haar (kwalitiatieve)
Mij was echter ontgaan dat Floradix uit de nieuwe
onderzoek kwam naar voren dat de reden om nu nog
richtlijn Anemie is geschrapt en door u niet meer
niet te kiezen voor een kind veelal een economische
geadviseerd wordt. Wat ik eveneens ‘miste’, was
achtergrond had. De meeste ondervraagden spraken uit
dat het voedingssupplement Nutrilon wel heel sterk
in de toekomst wel twee of drie kinderen te willen
aanleunt tegen de flesvoeding van dezelfde naam.
hebben, maar nu nog niet. De vrouwen gaven aan hun
Aangezien beide producten meervoudige adverten-
laatste kind te willen baren voor hun 35ste levensjaar.
tieruimte hebben gekocht, zult u er nog een aantal
Echte zorgen over hun fertiliteit waren niet overtuigend
keren mee geconfronteerd worden, zoals in deze
aanwezig. Wel bleken vrouwen zich iets meer zorgen te
uitgave met Floradix.
maken over de combinatie van hun opleiding met het
In de toekomst zal ik alerter zijn op wat ons aan
moederschap en mogelijk negatieve gevolgen van het
advertenties wordt aangeboden.
moederschap voor hun carrièreplanning. Mannen bleken hier duidelijk minder zorgen over te hebben.
Wil van Veen, hoofdredacteur.
[email protected]
4V6 SEPTEMBER s +./6
15
4(%-! )#- $52"!.
.EDERLANDSE EN 3IERRALEOONSE TWINS INSPIREREN EN VERSTERKEN ELKAAR Franka Cadee, Hilde Perdok
Voor veel van de twins vormde het bezoek aan het ICM-congres het hoogtepunt van het Twinningproject tot nu toe. Het congres betekende veelal de eerste ontmoeting met hun tweelingzus uit Sierra Leone. Naast de sociale activiteiten is er ook hard gewerkt in Durban.
onder andere gedaan door de verkoop van de ’Here I am’- mutsjes in veel verloskundige praktijken in Nederland.
Zichtbare verbinding Voor de herkenbaarheid van de twins tijdens het congres hadden de SLMA-twins kostuums gemaakt in de kleuren van ieders vlag. De Nederlandse twins liepen tijdens de openingsceremonie in rood-wit-blauwe en de Sierraleoonse twins in groen-wit-blauwe pakken. Ze droegen
Doel
daarbij sjaals met aan de ene zijde de tekst ’SLMA’ en aan
Het Twinningproject tussen de KNOV en de Sierra Leone
de andere zijde ‘KNOV’. Bij het binnendragen van de
Midwives Association (SLMA) heeft als doel de verenigingen
Nederlandse en de Sierraleoonse vlag was de samenwer-
te verbinden door het uitwisselen van kennis en ervaring.
king tussen onze landen direct duidelijk: wie luisterende naar het luide applaus, de zang en het gejoel kon het stimulerend effect, veroorzaakt door de twins, niet ontgaan.
Hard werken Tijdens het congres was een aantal specifieke workshops voor en door de twins. Rafael van Crimpen, directeur van de verloskundige opleiding in Maastricht, heeft bijvoorbeeld samen met haar twin Frances Fornah, directeur van de verloskundige opleiding van Makeni, een inspirerende workshop verzorgd over vrouwelijk leiderschap. Tijdens een interactief gedeelte werden de Twins uitgedaagd om met elkaar te spreken over elkaars persoonlijke kenmerken. Onder veel hilariteit vertelde een aantal twins over hun ‘zus’. Meestal op een positieve manier, maar verbeterpunten werden niet achterwege gelaten. Coördinator Hilde Perdok met twin coördinator Hossainatu Kanu
Onderdeel van dit geheel is het koppelen van 25 verloskundigen – van daar met hier - die elkaar inspireren en versterken. Deze zogenoemde twins werken minimaal gedurende drie jaar samen, waarin zij een persoonlijke relatie opbouwen. Door intensief samen te werken, willen zij bijdragen aan het terugdringen van de hoge maternale en neonatale morbiditeit en mortaliteit in Sierra Leone en aan de bewustwording hiervan in Nederland. Dit wordt Franka Cadee is verloskundige en beleidsmedewerker belangenbehartiging KNOV (belast met internationale betrekkingen en coördinator van het Twinningproject). Hilde Perdok MSc is klinisch verloskundige, voorzitter van m4m en coördinator Twin to Twin. 16
4V6 SEPTEMBER s +./6
Rafael van Crimpen en haar twin, Francis Fornah
4(%-! )#- $52"!. Ook werd een workshop gegeven voor het verder ontwik-
Wederzijds begrip
kelen van gezamenlijke actieplannen. Deze plannen geven
De wederzijdse verwachtingen van de twins liepen sterk
een concrete omschrijving van een te ontwikkelen
uiteen. Dit was zeker een grote uitdaging voor meerdere
‘product’ waaraan in groepjes gedurende het komende
twinkoppels. Hier en daar is bemiddeld tussen twins om tot
jaar zal worden gewerkt. De bedoeling is dat al deze
een gedeelde visie te komen. De verschillen in cultuur, leeftijd,
producten bijdragen aan het verminderen van de
levensinstelling en karakter zijn soms erg groot.
perinatale sterfte en tevens de beroepsgroepen versterken.
Het was een intensieve week waarin hard is gewerkt. Gelukkig is de meerderheid van de twins met een voldaan gevoel naar huis gegaan. Maar het project is nog niet afgerond. De twins hebben nog een klus te klaren. Met behulp van deze gemotiveerde en flexibele groep komt er hopelijk over een jaar een tastbaar en creatief resultaat. Het is de bedoeling dat dit eind 2012 in de vorm van een tentoonstelling aan de leden van de KNOV kan worden getoond.
Nieuwe samenwerkingsverbanden Het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) doet door middel van focusgroepdiscussies onderzoek naar met name het Twin to Twin-deel van het project. De resultaten worden verwerkt tot een draaiboek dat eind 2012 klaar Franka Cadee met naast haar collega en twin Betty Sam
zal zijn. We hopen dan het project te kunnen herhalen met een verloskundige vereniging uit een ander land.
Er zijn in totaal dertien verschillende actieplannen
Gedurende het congres heeft een aantal organisaties al
gemaakt over onder meer:
aangegeven geïnteresseerd te zijn in samenwerking met
s BRIEVEN AAN DE MINISTERS VAN 6OLKSGEZONDHEID VAN
ons in de toekomst.
beide landen, aan de president van Sierra Leone en aan
Kijk op www.midwives4mothers.nl voor beeldmateriaal van
Koningin Beatrix. Onze voorzitter Angela Verbeeten en
Durban. Filmmaakster Hilde Leenmans, gesponsord door
haar twin Joan Shepherd (voorzitter SLMA) zullen
Romae, reisde mee naar Durban en maakte een verslag.
hiermee politieke bekendheid geven aan het belang van de zorg door de verloskundige. s EEN VERHALENBUNDEL OVER VROUWENBESNIJDENIS 6OOR KNOV-twins was het confronterend te horen dat bijna alle SLMA-twins besneden zijn en dat zij ook hun dochters hebben laten besnijden. Daarnaast worden verkrachtingen in Sierra Leone meer beschouwd als een maatschappelijke norm dan als een strafrechtelijk probleem. Discussie hierover binnen de hele groep was erg leerzaam en kan worden beschouwd als één van de successen van het Twin to Twinproject. Voor de verhalenbundel zullen vrouwen worden geïnterviewd die zelf besneden zijn. Bedoeling is dit onderwerp zo objectief mogelijk onder de aandacht te brengen zonder er een waardeoordeel aan te verbinden. Tijdens bijeenkomsten van de twins in Sierra Leone en Nederland zal in de komende periode gediscussieerd worden over de realiseerbaarheid van diverse ideeën. Ook zullen alle actieplannen worden beoordeeld door een
Komt wapenzusters, Neêrlands dochteren Door ‘t zelfde levensdoel verwant Met heilig vuur bezield voor ‘t ééne Verknocht door den zelfde Vroedvrouwenband Verheft, verheft den zang...
aantal experts van Cordaid, ICM en het KIT (Koninklijk Instituut voor de Tropen). De haalbaarheid van de
etc. (vrij naar v.Essen/Abel, 1887)
voorgestelde acties binnen dit project zal worden getoetst en of deze acties ook daadwerkelijk de beroepsgroepen
De reis naar Durban was niet mogelijk geweest zonder de
zal kunnen versterken. In oktober 2011 zal bekend
enorme inspanning inzake fondsenwerving door Agaath
worden welke plannen uitgevoerd gaan worden in 2012.
Schoon en de twins zelf. Dit is een enorme prestatie! Q 4V6 SEPTEMBER s +./6
17
4(%-! )#- $52"!.
THE STATE OF THE
5.&0! RAPPORT h3TATE OF THE 7ORLDS -IDWIFERY $ELIVERING (EALTH 3AVING ,IVES h gepresenteerd dat de positie van verloskundigen wereldwijd beschrijft. Het rapport geeft een analyse van de verloskundige zorg in 58 landen in de wereld. zorg is de focus van organisaties zoals United Nations Population Funds (UNFPA), de Wereld Gezondheid Organisatie (WHO) en uiteraard ook ICM. Een eerste stap hierin is het beoordelen van de huidige situatie.
ERY
2011
DELIVERING
HEALTH, SAVING
DELIVERING HEAL TH, SAVING LIVES
Het verbeteren van de toegang tot goede verloskundige
WORLD’S MIDW IFERY 2011
Tijdens het congres in Durban werd het eerste rapport
THE STATE OF THE
WORLD’S MIDW IF
LIVES
De analyse bevestigt dat er een tekort van 350.000 verloskundigen bestaat in de wereld, waarvan 112.000 in de 38 landen waar de nood het hoogst is. Het rapport geeft de meest recent beschikbare cijfers over bijvoorbeeld: het aantal verloskundigen in een land; zijn ze georganiseerd en hoe; worden ze beschermd door landelijke wetgeving; wat zijn de maternale en perinatale sterftecijfers;
Trends in maternal mortality: 1990–2015
de toegang tot verloskundige zorg en ga zo maar door.
maternal deaths per 100,000 live births
GUINEA
SIERRA LEONE
Maar het uitgebreide rapport bestaat niet alleen uit
Freetown
cijfers. Het geeft ook verloskundige standaarden en LIBERIA
richtlijnen voor onderwijs en praktijkuitoefening zoals
1400
wereld voor staat. Het rapport is beschikbaar in drie talen, te weten Engels; Spaans en Frans (eveneens de drie officiële talen van ICM). De website van de UNFPA is sowieso een bezoek waard voor wie zijn Engels, Frans of Spaans goed
% of live births
MIDWIFERY BAROMETER Midwives per 1,000 live births
1
Birth complications per day; rural
100; 62
Lifetime risk of maternal death
1 in 21
Intrapartum stillbirth rate (per 1,000 births) Neonatal mortality as % of under-5 mortality
325
350
0
25
Number of midwifery professionals represented by an association
250
Association(s) affiliated with ICM; ICN
Yes; No
` POLICIES A national maternal and newborn health plan exists that includes the midwifery workforce
Yes
beheerst. Maar tevens is ook hier het volledige rapport en
The plan is costed
Yes
de interactieve onderdelen, gratis toegankelijk op http://
Compulsory notification of maternal deaths
No
Systematic maternal death audits and reviews
Yes
www.unfpa.org/sowmy/report/home.html Q
Confidential enquiry for maternal deaths
No
Compulsory registration of all births
Yes
All maternal and newborn health services are free (public sector)
Yes
The national health workforce plan specifically addresses midwifery
4V6 SEPTEMBER s +./6
2010
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
2015
Home (own or someone else’s) Private/ NGO facility Public facility
Rural
Other/no one Midwives/ nurse-midwives/ auxiliaries Doctor
Urban
Rural
Projected number of births, by age of mother 1400
–
1200
– – 17 –
35-49
1000
20-34
800
15-19 600 400 200 0
Number of facilities providing essential childbirth care
18
2005
2008
` SERVICES
www.stateoftheworldsmidwifery.com
2000
2008
Yes
Facilities per 1,000 births
1995
Urban
A midwives association exists
Number of Comprehensive EmONC facilities
1990
Who attends births: urban vs. rural
` PROFESSIONAL ASSOCIATIONS
Number of Basic Emergency Obstetric and Newborn Care (EmONC) facilities
Target 2015
700
14
% of live births
inzicht geven in hoe het er met de verloskunde in de
Actual MMR trend 970
Where women give birth: urban vs. rural
number of births (thousands)
interactieve onderdelen tot uw beschikking, die allen
1300 1100
opgesteld door de ICM. Wanneer u de website van het rapport bezoekt, staan er een aantal slim bedachte
1400 1300
1050
SIERRA LEONE
het aantal tienerzwangerschappen;
20102015
20152020
20202025
20252030
Explanatory notes: *Annex 2 provides a complete list of source data. All data sources are from 2008 unless otherwise stated. Where country respondents stated that data were not available, the term ‘Unavailable’ is used. In all other instances, ‘–‘ is used to denote a nil response or data that requires further verification. 1. 2008 estimates based on country data returns and the WHO Global Atlas of the Health Workforce. 2. Includes midwives, nurse-midwives and nurses with midwifery competencies. These figures do not necessarily reflect the number of practising midwives or the ICM definition of a midwife. 3. Auxiliary midwives and auxiliary nurse-midwives.
PA RT 4: COUNTRY PROF IL ES
129
4(%-! )#- $52"!.
%RVARINGEN VAN EEN .EDERLANDSE TWIN Meike Beukema Daar gaan we dan! Ruim een jaar nadat we als Neder-
elkaar aan, zeggen hoe fijn we het vinden en hoe speciaal
landse twins zijn gekozen, reizen we af naar Durban,
dit moment is. Ik krijg een mooie sjaal van Ramatu, mijn
Zuid-Afrika. Daar zullen we onze Sierraleoonse twins
twin. De ene helft van de sjaal heeft de kleuren van de
ontmoeten. Op Schiphol worden de laatste familieleden
Sierraleoonse vlag, de andere helft die van de Nederlandse
gedag gezegd en met een hoop gekakel vertrekt een
als teken van verbondenheid. En zo voelt het nu ook. Nog
zeventienkoppige delegatie op weg naar Durban. De één
wel wat onwennig, maar verbonden als echte twins.
vol goede zin, de ander toch enigszins zenuwachtig. Hoe
In een grote kleurrijke stoet lopen we naar het congres-
zal het eerste contact met onze twins verlopen? Kunnen we wel goed contact met elkaar maken, of zullen er problemen ontstaan? Gelukkig is er met zoveel verloskundigen bij elkaar voldoende afleiding! De vlucht verloopt voorspoedig. Er staat ons een lange dag te wachten, ondanks het feit dat niet iedereen goed heeft geslapen.
Alle twins bijeen tijdens de openingsceremonie
centrum. Met alle Nederlandse verloskundigen en onze Afrikaanse twins genieten we van de opening van het congres. Zodra de vlaggenceremonie begint staat heel Meike met haar
het congres op zijn kop. Wat een bijzonder moment! De
twin: Ramatu
afvaardiging van de 27 Sierraleoonse verloskundigen wordt aangekondigd, waarop ook alle Nederlandse
De openingsceremonie begint namelijk twee uur na
verloskundigen gaan staan en juichen. Vol kippenvel kijk
aankomst in Durban. Onze twins zijn eerder die ochtend
ik hoe de Sierraleoonse vlag wordt binnengedragen. Ik
naar de Multi Faith Ceremony, de traditionele start van
voel me trots en vereerd dat ik hier mag zijn, samen met
het ICM congres, gegaan en zullen ons straks ophalen
mijn twin. Het belooft een mooie week te worden.
om gezamenlijk naar het congrescentrum te lopen. Dit
Natuurlijk zijn er ook strubbelingen. Twee culturen
geeft ons nog even de gelegenheid om te douchen en
ontmoeten elkaar en dat botst weleens. Maar er ontstaan
onze ‘mooie’ kostuums aan te trekken. Deze kostuums
ook prachtige vriendschappen. Wanneer vrijdag, de
zijn speciaal gemaakt voor de twins en hebben vooraf
laatste dag van het congres, een groep verloskundigen
voor een hoop commotie gezorgd. Iedereen mag zelf
vertrekt, zingen de twins ‘I’m leaving on a jetplane, don’t
raden waarom!
know when I’ll be back again, I hate to see you go’. En
Dan is het zo ver. Eén voor één druppelen de twins
dan komen de tranen. Nog eenmaal afscheid nemen van
binnen. Er wordt veel geknuffeld, gelachen en vooral
je twin en van een bijzondere week.
gekeken. Zal ik mijn twin wel herkennen, vraag ik me af.
Nu, een paar dagen later, ben ik thuis aan het afkicken.
Sommige Sierraleoonse twins moeten hetzelfde hebben
Niet meer vroeg opstaan om de prachtige zonsopgang te
gedacht. Hun tactiek is luid de naam van hun eigen
bewonderen. Niet meer de dag doorbrengen met een
Nederlandse twin roepen en kijken wie er reageert. Er
bijzondere groep verloskundigen. En ook de Afrikaanse
hoeft niets geroepen te worden, ik zie mijn twin.
zang en dans heb ik achtergelaten in Durban. Wel hoor ik
Alhoewel ik vooraf geen idee had hoe ik zou reageren,
nog steeds een echo in mijn hoofd van het lied dat zo
sluit ik haar in de armen. Het is alsof twee geliefden
vele malen door alle twins werd gezongen ‘I want to be a
elkaar na een lange tijd weer ontmoeten. We kijken
midwife, that’s something I love to be!’. Q 4V6 SEPTEMBER s +./6
19
Klinisch verloskundige
Ter versterking van het verloskundig team van het HagaZiekenhuis zijn wij op zoek naar 1 klinisch verloskundige voor 24-36 uur per week. Onze vraag U levert verloskundige zorg op tweedelijns niveau aan patiënten met een medische indicatie, waarbij u zelfstandig werkt onder supervisie van de gynaecoloog. Daarnaast heeft u een belangrijke rol in het onderwijs van arts-assistenten, studentverloskundigen en coassistenten. U bent in het bezit van het diploma verloskundige en u bent BIG-geregistreerd. U heeft minimaal 2 jaar ervaring als verloskundige in de eerste lijn. Echo-ervaring is een pré. Collegialiteit, flexibiliteit en een servicegerichte instelling zijn belangrijke eigenschappen. Wij bieden u een afwisselende, zelfstandige functie in een plezierige werkomgeving, met ruimte voor vakinhoudelijke ontwikkeling. Uw werkkring Het HagaZiekenhuis is een topklinisch opleidingsziekenhuis in Den Haag waarvan één van de speerpunten het Moeder Kind Centrum is. Er bevallen circa 2400 vrouwen, waarvan 1900 met een medische indicatie. Het team van verloskundigen bestaat momenteel uit zeven verloskundigen. Er is een nauwe samenwerking met gynaecologen, arts-assistenten en verpleegkundigen.
Tevens is er nauw contact met verloskundigen uit de eerste lijn. Met elkaar bieden wij hoogwaardige zorg waarbij de patiënt centraal staat. Het verloskamercomplex bestaat uit acht verloskamers en drie weeënkamers, die tezamen met de klinische afdeling en de polikliniek een organisatorische eenheid vormen. De polikliniek bevindt zich op twee locaties, locatie Sportlaan en locatie Leyweg. Eind 2008 is in ons ziekenhuis een geboortehotel geopend voor eerstelijns partussen. Uw vragen Voor meer informatie over deze functie kunt u contact opnemen met mevrouw drs. A. H. Feitsma, gynaecoloog, via (070)2100000, pieper 7474 of met de heer W.L. Kouijzer, sectormanager van de RVE Gynaecologie, Urologie, Obstetrie, Dagbehandeling en Seksuologie, via (070)210 0000, pieper 6830. Zie voor meer informatie ook: www.gyn-care.nl. De arbeidsvoorwaarden zijn conform CAO ziekenhuizen. Uw sollicitatie U kunt uw schriftelijke sollicitatie met curriculum vitae sturen, onder vermelding van “Klinisch verloskundige” aan HagaZiekenhuis, t.a.v. mevrouw drs. A.H. Feitsma, gynaecoloog, Postbus 60605, 2506 LP Den Haag of per e-mail naar:
[email protected].
Het HagaZiekenhuis is hét toonaangevende topklinisch opleidingsziekenhuis van de regio Haaglanden met 23 medisch specialistische opleidingen, waarvan 14 poortspecialismen. Het HagaZiekenhuis biedt uitstekende basiszorg en onderscheidende topklinische functies zoals het Hartcentrum en de geneeskunde bij kinderen in het Juliana Kinderziekenhuis. Bovendien huisvest het ziekenhuis één van de drukst bezochte SEH’s van Nederland. Het HagaZiekenhuis stimuleert wetenschappelijk onderzoek en bericht daarover in het eigen wetenschapsmagazine HagaScoop. Tot 2014 wordt het ziekenhuis ingrijpend gemoderniseerd. Kortom een ideale setting voor ambitieuze professionals. Het HagaZiekenhuis is gevestigd aan de Leyweg en Sportlaan in Den Haag. HagaZiekenhuis is lid van de Vereniging Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen
4(%-! )#- $52"!.
.ORMAL "IRTH IN THE 53 $EVELOPMENT of a consensus statement Pien Offerhaus
Een van de indrukken die mij is bijgebleven van het ICM congres is dat ‘midwifery’ overal ter wereld zo’n politiek geladen onderwerp is. In elk land hebben vroedvrouwen wel iets te bevechten. Op het ICM congres voel je je dan ook al snel lid van een wereldwijde beweging. Naast het vergaren van nieuwe informatie of het leggen van contacten is het congres dé plek voor vroedvrouwen om de batterijen op te laden voor weer drie jaar strijd voor de goede zaak.
Normal Birth in the US: Development of a consensus statement werd gepresenteerd door: Tanya Tanner, in samenwerking met Holly Kennedy, Kerri Schuiling, Geradine Simkins, Mary Lawlor.
s HOUDT MOEDER EN KIND BIJ ELKAAR s HEEFT OPTIMALE GEZONDHEID VAN MOEDER EN KIND ALS resultaat. Een normale, fysiologische baring vindt plaats zonder: s MEDISCHE INDUCTIE OF BIJSTIMULATIE VAN DE WEEÑN
In de geïndustrialiseerde landen is het vaak de opruk-
s GEBRUIK VAN ALGEHELE OF REGIONALE ANESTHESIE
kende medicalisering, waar vroedvrouwen een tegen-
s INSTRUMENTELE VAGINALE OF ABDOMINALE GEBOORTE
wicht tegen willen bieden. Een voorbeeld daarvan is de
s EPISIOTOMIE
presentatie die ik bijwoonde op woensdag 22 juni jl. Er zijn drie Noord-Amerikaanse organisaties: de ACNM
Dit riep natuurlijk reacties op uit de zaal. Kun je iets
(American College of Nurse Midwifes), de MANA
‘normaal’ noemen als misschien maar 10% van alle
(Midwife Alliance of North America; zie ook verderop in
geboorten in de VS aan deze definitie voldoet? Zijn alle
dit tijdschrift), en de NACPM (National Association of
andere baringen dan abnormaal? Misschien is een
Certified Nurse Midwifes ). Samen werken zij aan een
keizersnede inmiddels wel normaler in de VS… Ik ben
gezamenlijke verklaring over de normale, fysiologische
benieuwd wat de Amerikanen gaan doen met deze
baring (joint statement on normal physiological birth).
feedback.
Deze verklaring kent een duidelijke, werkbare definitie,
Ook de genoemde criteria voor een fysiologische baring
meetbare criteria voor een normaal proces en normale
roepen reacties op. Opvallend is dat een stuitligging en
uitkomsten, en evidence based factoren die een normaal
een tweelinggeboorte wel aan de criteria voldoen, terwijl
proces bevorderen. De verklaring moet hen steunen in
een baring van 36+6 of 42+1 weken niet als normaal
het terugdringen van een oprukkende technologische
fysiologisch wordt gedefinieerd. ‘Laat afnavelen’ wordt
bevalcultuur in de Verenigde Staten.
niet verder gespecificeerd en zou in Nederland eigenlijk geen relevante toevoeging zijn, dat doen we allemaal al.
Op het ICM congres presenteerden zij een concept van
In een Nederlandse variant zou juist de keuze voor een
hun inspanningen. De drie gezamenlijke organisaties
thuisbevalling misschien moeten worden toegevoegd. In
wilden graag de aanwezigheid van verloskundigen uit de
Engeland valt bevallen onder regionale anesthesie weer
hele wereld op het congres benutten om een discussie te
binnen het normale spectrum.
kunnen voeren over onder ander de definitie die voor-
Wat ‘normaal, fysiologisch’ is, is dus niet zo eenduidig en
lopig als volgt luidt: “Een normale, fysiologische baring
hangt kennelijk ook af van de bevalcultuur waarbinnen je
vindt plaats met minimale interventie van buitenaf en
het definieert.
wordt bevorderd door de ondersteuning van het aange-
Zou het misschien nuttig zijn om ook in Nederland eens
boren vermogen van de vrouw”.
de discussie te voeren over de definitie en kenmerken van
Een normale, fysiologische baring:
een fysiologische bevalling? Zodat we helder voor ogen
s IS ATERM WEKEN ZWANGERSCHAPSDUUR
houden wat we binnen een toekomstig integraal
s WORDT GEKENMERKT DOOR EEN SPONTAAN BEGIN EN
zorgmodel dienen te beschermen. Q
spontane progressie van de weeën; s LEIDT TOT EEN SPONTANE VAGINALE GEBOORTE VAN HET KIND s GAAT GEPAARD MET LATE AFNAVELING 4V6 SEPTEMBER s +./6
21
4(%-! )#- $52"!.
0UBLIC (EALTH BINNEN DE VERLOSKUNDE 5NIEK ZORGMODEL IN .IEUW :EELAND Inger Aalhuizen
Een multidisciplinair team van zorgverleners werkt intensief samen met cliënten aan het verbeteren van de gezondheid van gezinnen met een laag inkomen. In Durban vertelt Shioban Connor over de speciale werkwijze in gezondheidscentra in Nieuw-Zeeland. Wellicht een goed voorbeeld voor de Nederlandse praktijk?
schappen en ontwikkelt specifieke programma’s om de gezondheid van de bevolking van deze gemeente te verbeteren. Het team bestaat uit huisartsen, verpleegkundigen, verloskundigen, een sociaal werker en een Maori maatschappelijk werker. Regelmatig komen daarnaast diëtisten, psychologen en podologen naar het gezondheidscentrum om cliënten te begeleiden. Er is veel aandacht voor de onderlinge samenwerking binnen het team. Elke week is er een lunchoverleg,
Complexe problematiek
waarna in een gevarieerd programma veel ruimte is voor
Verloskundigen in Nieuw-Zeeland komen in hun dagelijkse
discussie. Er is aandacht voor het verbeteren van kwaliteit
praktijk vrouwen tegen met verschillende culturele achter-
en vaak zijn er gastsprekers. Teamleden hebben intensieve
gronden, zoals de Maori, Pacific Nation people, vrouwen uit het Midden-Oosten, Azië, Afrika en de Pa- keha- (Euro-
werkrelaties met verschillende partijen: medische
pese Nieuwzeelanders). Bij de lager opgeleide vrouwen
verpleegkundigen, diabetesverpleegkundigen, vluchtelin-
is vaak sprake van complexe problematiek: naast leefstijl-
genwerk en migrantenorganisaties.
specialisten, ambulante geestelijke gezondheidszorg,
factoren zijn er ook sociaal-economische factoren van invloed op hun gezondheidsstatus en op de uitkomst van
Cliënt heeft inspraak
de zwangerschap. Vaak zijn bij de zorg voor deze vrouwen
De Primary Health Care Service wordt gerund door en
meerdere instanties betrokken. De samenwerking tussen
voor de mensen die gebruik van deze service maken. De
de verschillende instanties was onvoldoende. Men won
leden (dit zijn alle geregistreerde cliënten) kiezen ieder
veel dubbele informatie in en deelde de informatie slecht.
jaar het bestuur. Het bestuur benoemt vervolgens de
In Nederland is de situatie niet anders. Complexe
manager die verantwoordelijk is voor de rest van het
problematiek zorgt er vaak voor dat verloskundigen deze
personeel en de financiën. Bij de sollicitatiegesprekken
cliënten naar diverse loketten moeten sturen. Elk loket is
zijn naast de zorgprofessionals en de manager ook twee
meestal weer een extra drempel voor deze zwangeren.
cliënten aanwezig. Belangrijk bij de selectie van nieuwe
Dat de geldstromen voor medische zorg en preventie
werknemers is de vraag of zij achter de gemeenschappe-
gescheiden zijn, werkt niet bevorderend voor de samen-
lijke doelstelling staan.
werking tussen diverse partijen. In het rapport Zwangerschap en Geboorte is een van belangrijkste aanbevelingen
Kansen
dat de cliënt centraal moet staan. In Nieuw-Zeeland heeft
Op dit moment is er onderzoek gaande naar uitkomsten
men dit gedaan door het oprichten van Primary Health
van de zwangerschap bij deze manier van zorg. Helaas
Care Centra. Hier wordt medische zorg en maatschappe-
zijn er nog geen cijfers beschikbaar. Connor vertelt dat
lijke ondersteuning aangeboden onder hetzelfde dak. Een
cliënten heel tevreden zijn over de zorg onder één dak en
manager zorgt voor inkomsten vanuit diverse geldstro-
de verloskundigen hebben meer plezier in hun werk
men, zoals die van zorgverzekeraars en de overheid.
doordat er meer dynamiek bestaat tussen alle partijen, waarbij zij de autonomie in hun werk behouden.
Bijzonder team Newtown Union Primary Health Care Service in South Wellington, Nieuw-Zeeland is een niet commerciële, eerstelijns gezondheidsservice. Het is eigendom van de gemeenschap en biedt betaalbare, toegankelijke en passende zorg aan gezinnen met een laag inkomen. Dit doen ze op een bijzondere manier. Een multidisciplinair team werkt samen met verschillende culturele gemeen22
4V6 SEPTEMBER s +./6
Ligt hier misschien ook een kans voor Nederland? Q
4(%-! )#- $52"!.
%EN VROUW MET VELE PETTEN )NTERVIEW MET 'ERADINE 3IMKINS VOORZITTER EN INTERIM DIRECTEUR VAN -!.! Suze Jans
Geradine Simkins, 61 jaar oud, is verloskundige, voorzitter en interim directeur van MANA: Midwives Alliance of North America, een van de drie verloskundige organisaties uit de Verenigde Staten (VS). Als voorzitter draagt ze het belang uit van samenwerking tussen verloskundigen met verschillende opleidingen. Daarnaast stimuleert en inspireert ze jongere generaties vroedvrouwen om een autonome positie in de verloskundige zorg in te nemen
autonome verloskundige zonder daarbij ook verpleegkundige te zijn. Maar om haar kansen op werk te verbeteren als alleenstaande moeder met drie kinderen deed ze ook de opleiding tot nurse-midwife. In de VS zijn dit twee verschillende categorieën verloskundigen die vroeger niet veel met elkaar op hadden. Daarom bestaan er ook twee beroepsorganisaties, MANA en de ACNM (American College of Nurse Midwives). Sinds kort is er een derde bijgekomen, vertelt Geradine: de National Organisation of Certified Professional Midwives (NACPM). Zij vertegenwoordigen de CPMs: de Certified Professional Midwives, ook direct entry midwives. “Ik begrijp eigenlijk niet waarom deze organisatie is opgericht,“ zegt Geradine. Ze vindt het jammer. “Krachten moeten worden gebundeld, deze verloskundigen horen gewoon bij MANA.” Het voordeel van alle petten is dat ze beide groepen verloskundigen goed kent. Ze ziet het als haar missie om hierin een brugfunctie te vervullen. Dit komt onder andere tot uiting in het gezamenlijke document over de normale fysiologische baring dat de drie organisaties aan het ontwikkelen zijn [zie elders in dit tijdschrift, red.]. “Maar het werkt niet altijd in mijn voordeel,” vertelt ze. “Van beide kanten vinden sommige collega’s dat ik in het verkeerde kamp zit.”
Geradine Simkins is een vrouw met meerdere petten.
Ze voelt zich een beetje ongemakkelijk bij het nemen van de foto’s. “Ik zie er normaal heel netjes uit,” verzekerd ze me. I do wear suits, you know, and lipstick!” Ze vindt eigenlijk dat ze representatiever zou moeten zijn nu ze wordt geïnterviewd voor het Nederlandse Tijdschrift voor Verloskundigen. Geradine “without the L!” is al twee weken in Durban. Als voorzitter van MANA maakt ze deel uit van de Council van ICM en die vergadert zoals altijd in de week voordat het congres begint. Simkins is een vrouw met meerdere petten. Ze heeft niet alleen twee petten op binnen MANA omdat ze zowel voorzitter is als interim-directeur, maar ook omdat ze én een direct entry midwife én een nurse-midwife is. In de eerste plaats is ze een direct entry midwife: opgeleid als 4V6 SEPTEMBER s +./6
23
4(%-! )#- $52"!. Als voorzitter heeft ze het belang van samenwerking
moment dat Geradine bij hen kwam werken. “Maar de
altijd uigedragen. Inmiddels is er steeds meer samenwer-
vroedvrouwentraditie was pas één generatie verloren,”
king tussen de verschillende organisaties. MANA erkent
vertelt ze, “dus ik had het gevoel dat er een goede kans
dat er verschillende soorten verloskundigen zijn, maar
was om deze traditie in ere te herstellen. Dat gevoel werd
draagt uit dat alle verloskundigen zijn opgeleid om
versterkt op mijn eerste werkdag toen ik bij de hoofdingang
zelfstandig volledige verloskundige hulp te bieden.
van het ziekenhuis voor de foto stond van de vrouw naar
Haar tweede termijn als voorzitter van MANA loopt ten
wie het ziekenhuis was vernoemd: Ellen Marshall. It didn’t
einde. Ze blijft wel bij MANA werken als (interim)
take me long to realize that I was looking at a midwife. “
directeur. Het is voor het eerst dat de beroepsorganisatie een directeur heeft die verantwoordelijk is voor de dagelijkse gang van zaken op het bureau. Naast haar werk bij MANA, ligt haar focus bij het ondersteunen van haar collega’s en het belang van de autonome verloskunde. Net zoals haar collega Diane Holzer [zie 5 minuten interview, red.] vindt ze het belangrijk om de volgende generatie verloskundigen te
Ellen Marshall
ondersteunen en er voor te zorgen dat er nieuwe leiders
(1860-1959), medicijn-
en collega’s met visie opstaan.
vrouw en vroedvrouw,
Om de jongere generatie voorbeelden te geven, heeft
lid van de Bay Mills
Geradine een boek geschreven. In dit boek komen 25
indianenstam, naar wie
verloskundige leiders uit de VS aan het woord. Ze heeft haar hart en ziel in het boek gelegd. Aan het woord
het Ellen Marshall Memorial Health
komen de verloskundigen uit de jaren ’70, waar Geradine
Center vernoemd is.
zelf ook deel van uit maakt. Ze vertellen over de strijd van
Tot in de jaren ‘50 deed
de normale bevalling, de strijd tegen de steeds verder
zij bevallingen!
oprukkende medicalisering. Het is het verhaal van de verloskundigen in Noord-Amerika, de VS.
“Ik kon niet geloven dat ze het ziekenhuis naar een vroedvrouw hadden vernoemd, maar tegelijkertijd geen
Op mijn vraag over haar praktijkervaring, antwoordt ze
vertrouwen gehad zouden hebben in de kwaliteit van
dat ze meer dan dertig jaar ervaring heeft als praktiserend
de zorg die gegeven wordt door vroedvrouwen. “Vroed-
verloskundige. Naast haar werk als klinisch verloskundige,
vrouwen zijn ouderwets Geradine!,’ zeiden de artsen en
heeft Geradine de nodige thuisbevallingen begeleid.
verpleegkundigen tegen me.”
Is ze nu met al haar drukke bezigheden nog steeds in
Tijdens haar lessen greep Geradine iedere kans aan om
staat om te praktiseren? “Nee,” zegt ze met spijt in haar
het verloskundige zorgmodel naar voren te brengen om
stem, “mijn laatste hands-on job was bij de Indianen, the
zodoende het personeel van het ziekenhuis te overtuigen
indigenous people or the so-called first people of the US”.
van het belang van verloskundigen. “Until they got pissed
Als verloskundig docent hielp ze de gemeenschap van de
of with me. Ze waren er zo van overtuigd dat ik ze iets
Bay Mills Indianen in Mitchigan met het ontwikkelen van
voorspiegelde dat niet mogelijk was. Maar,” zo vertelde
de verloskundige zorg in hun gebied. Haar sociale
ze haar leerlingen, “you have to start by dreaming it. Toen
betrokkenheid komt nu naar boven borrelen. “De
ik een aantal jaar later terugkeerde om een bijscholings-
maternale en perinatale sterftecijfers onder de Indiaanse
cursus te geven, waren ze dolenthousiast om me te zien:
bevolking in de reservaten van de VS zijn vergelijkbaar
“Geradine,” zeiden ze, “er werkt een verloskundige in
met die in ontwikkelingslanden,” vertelt ze. De Indianen
het ziekenhuis!” Haar enthousiasme had gewerkt. Dat ze
in de VS vormen de armste bevolkingsgroep in dit land.
het zelf voor elkaar hadden gekregen, hadden ze nog
De werkeloosheid is hoog en de algemene gezondheid
niet eens door. “Ik moest tegen ze zeggen: it was you
van deze bevolkingsgroep is slecht. De overheid in de VS
that made it happen…”
is wettelijk verplicht om voor adequate gezondheidzorg te zorgen in de reservaten waar een gedeelte van de
Het Boek van Geradine Simkins getiteld “Into these
oorspronkelijke Amerikaanse bevolking woont. De
hands. Wisdom from midwives” is verkrijgbaar via
gezondheidscentra en ziekenhuizen hebben echter te
Amazon. ISBN 978-0981870854. Voor meer informatie
kampen met een chronisch te kort aan middelen.
over de beroepsorganisaties in de VS: www.mana.org,
Door onder andere de kolonisatie kenden de Bay Mills
www.nacpm.org, www.midwife.org Q
Indianen inmiddels geen verloskundigen meer op het 24
4V6 SEPTEMBER s +./6
4(%-! )#- $52"!.
Storytelling in Durban Marianne Wigbers Op de eerste dag kies ik een workshop die de titel
Zuid-Afrika. Ze hist en sist als een Zuidafrikaanse stelt
‘Storytelling’ draagt. Een gemêleerde club van jonge en
dat het in haar kliniek vaak ‘eens een sectio, altijd een
oudere verloskundigen wacht voor zaal 103B. We staan
sectio’ is. De spreekster gooit er een schepje bovenop.
in een uitwaaierende rij en kletsen ondertussen met de
“What about a H-VBAC?”, waarbij de H voor Home staat.
verschillende dames voor en achter ons. Making contact,
Misschien wil ik daar ook wel iets over zeggen, maar
it’s so easy here. Saamhorigheid, het hart voor ons vak als
bijna de helft van de zaal springt op voor commentaar.
internationale binding.
Marleen en ik lachen om de term ‘Membrane Sweep’, uit
‘Waar kom je vandaan? Werk je in een ziekenhuis, ben je
het rondzwaaiende gebaar met twee gestrekte vingers,
al lang verloskundige?’
maken we op dat hier ons ‘strippen’ mee bedoeld wordt.
We willen van alles van elkaar weten, en desgevraagd
We vinden het een grappige omschrijving en fluisteren
vertellen we over ons eigen Nederlandje en onze bijzondere
naar elkaar dat we die term in onze praktijken gaan
traditie van thuisbevallen. Storytelling begint al op de gang.
introduceren. Ik luister terwijl de tijd vliegt. Wat een kennis en womenpower is hier verzameld.
Ik ben samen met Marleen, een Groningse vroedvrouw,
What a story’s to tell. Q
en onze Twinsisters Hannah en Edna. Twee maal rijzig en blond, twee maal klein met kunstig ingevlochten kroeshaar, het maakt ons tot een opvallende combinatie. We geven een kort interview aan een Engelse midwiferystudent over het Twinningproject. Ze had er over gelezen en herkende de roodwitblauwe/blauwwitgroene KNOVSLMA sjaaltjes die we gevieren dragen. Zij, op haar beurt, vertelt dat haar reis gesponsord is door de opleiding, en dat ze speciaal daarvoor een weblog bijhoudt over alle belevenissen die deze paar dagen op haar pad gaan komen. En zo komen wij in haar story en zij in die van ons. We mogen naar binnen en zoeken een plaatsje tussen een aantal Afrikaanse dames. Ze zijn in prachtige exact op maat gesneden ‘Healthcare’- jurken uitgedost. In lichtblauwe letters met een oranjewit babylogo laat het patroon lezen en zien dat gezondheid een belangrijk goed is. De spreekster legt uit wat de bedoeling is. Zij brengt een casus waar verschillende kanten aan zitten en ze hoopt dat iedereen iets vanuit zijn eigen visie toevoegt. Ze draagt op om als eerste te zeggen waar je vandaan komt en waar je werkt. De casus gaat over een mogelijk vaginale bevalling na een eerdere sectio, een Vaginal Birth After Cesarean, een VBAC. Het is fascinerend om de verschillende manieren van
En soms werd het iemand zomaar even te veel. “Oogjes dicht, … en welterusten”
benadering te beluisteren. Botswana, een hele groep Canadezen, verloskundigen uit Zweden, Oeganda, Zimbabwe, Amerika, een Iranese die in Canada werkt, Australië, ik probeer bij te houden welke nationaliteiten er allemaal aan bod komen. Naast me zit een grijzige Britse dame, (thirty-seven years in business) ze is het duidelijk niet eens met de keizersnedencultuur uit 4V6 SEPTEMBER s +./6
25
Sikking Advies is gespecialiseerd in financiële en juridische dienstverlening voor verloskundigen, fysiotherapeuten en andere (para)medische beroepsbeoefenaars. Deskundige adviezen en begeleiding tijdens uw waarneemperiode, dienstverband en praktijkvestiging.
Financieringen Hypotheken Verzekeringen Contracten Pensioenen
Maatwerk voor al uw verzekeringen, zowel zakelijk als privé. In 1 pakket met aantrekkelijke kortingen. Geen lidmaatschapsbijdrage en lage aov premies. 030 252 66 55
[email protected]
UDWLV XZJ D Q J D 9UD SOHVD YLD V D P UDNWLMN S H Q O G YRRU R#VDOXV I LQ
www.sikkingadvies.nl
)ORUDGL[KHOSWMHHU]RZHHUERYHQRS $O YHOH JHQHUDWLHV ZRUG )ORUDGL[ JHDGYLVHHUG DDQ YURXZHQ GLHPRH]LMQRDURQGGH]ZDQJHUVFKDS7LMGHQVGH]HSHULRGH LVKHWQDPHOLMNEHODQJULMNRPKHWOLFKDDPYDQH[WUDLM]HUWH YRRU]LHQ ,-]HULVRQPLVEDDUHQKRXGWMHHQHUJLHNDFWLHIHQÀWWLMGHQV GH]ZDQJHUVFKDSHQJHHIWHHQJRHGHRQGHUVWHXQLQJDDQGH RQWZLNNHOLQJYDQGHEDE\ 0DDURRNRPVQHOWHKHUVWHOOHQQDHHQEHYDOOLQJPHWYHHO EORHGYHUOLHVRIELMERUVWYRHGLQJZRUGWYDDNJHDGYLVHHUGRP )ORUDGL[ WH JHEUXLNHQ (HQ EDE\ FRQVXPHHUW LPPHUV YHHO LM]HUYRRUHHQJRHGHRQWZLNNHOLQJYDQKHWOLFKDDP 'HNUXLGHQLQ)ORUDGL[RQGHUVWHXQHQHHQUHJHOPDWLJHVWRHO JDQJZDWSUHWWLJLVELMLQQDPHYDQHHQLM]HUVXSSOHPHQW
)ORUDGL[NUXLGHQLM]HUHOL[LU )ORUD
ODDJ+%JHKDOWH"
02(" 2RNYHUNULMJEDDU DU LQWDEOHWYRUP P
1DWXUDOKHDOWKFDUHVLQFH
YRRUWLMGHQVHQQDGH]ZDQJHUVFKDS KHUVWHOOHQGHQQD]LHNWHRILQJUHHS WLMGHQVGHPHQVWUXDWLHSHULRGH YRRULHGHUHHQGLHGHKHOHGDJHQHUJLHZLOEHKRXGHQ
NUXLGHQLM]HUHOL[LU YRRUPHHUHQHUJLH ÁRUDGL[QO
4(%-! )#- $52"!.
(OE ERVAREN VROUWEN MET SEKSUEEL MISBRUIK IN HET VERLEDEN DE VERLOSKUNDIGE ZORG 0RESENTATIE VAN %LSA -ONTGOMERY 2'. 2- "3C -! VERLOS KUNDIG DOCENT AAN DE 5NIVERSITEIT VAN 3OUTHAMPTON %NGELAND Suze Jans
Montgomery begint haar presentatie met een waarschuwing: “Mijn verhaal heeft krachtige woorden en zal niet gemakkelijk zijn.” Achteraf blijkt dat ze gelijk heeft. Het is geen gemakkelijk onderwerp wat ze heeft uitgekozen voor haar promotieonderzoek, maar wel een onderwerp dat de aandacht van verloskundigen nodig heeft.
I poem van Elizabeth I don’t have control I start panicking [...] I wanted things a certain way I wanted to be listened to
Dit blijkt onder andere uit de prevalentiecijfers. Deze zijn - vanwege een lastig vast te stellen definitie en onderrapportage - moeilijk in te schatten, maar gedacht wordt dat wereldwijd één op de vijf vrouwen ervaring heeft met seksueel misbruik. Dit betekent dat u, indien u een praktijk
I wanted people to pay attention I felt I think I felt so
deelt van bijvoorbeeld driehonderd zorggevallen, zestig
I felt almost like an animal
vrouwen onder zorg heeft met seksueel misbruik in de
I had everyone just looking at me
anamnese!
I felt embarrassed
Ondanks deze prevalentie en het feit dat bekend is dat veel
I felt degraded
van deze vrouwen de bevalling als traumatisch ervaren, is er nog maar weinig onderzoek gedaan naar dit onderwerp. Om haar vraag te kunnen beantwoorden, heeft Montgomery statusonderzoek uitgevoerd, interviews afgenomen
I felt dirty I felt horrible! Horrible! I just wanted to run away
bij negen vrouwen en twee focusgroepdiscussies
I couldn’t
gehouden met verloskundigen. Gezien het onderwerp
I’m gonna have to say something
was de inclusie van de vrouwen niet eenvoudig.
to somebody
Voetstappen op de gang De resultaten van haar onderzoek laten zien hoe schijnbaar kleine dingen in de zorg, die goedbedoeld worden uitgevoerd, een enorme inpact op deze vrouwen kunnen hebben.
I think [...] I won’t let it I won’t let it spiral out of control
Opvallend genoeg zijn voor de hand liggende zaken zoals
[...]
vaginaal onderzoek niet altijd de meest traumatische.
if people think I’m difficult then
Voetstappen op de gang hebben een hele andere betekenis
so be it
als iemand als kind misbruikt is…
I will keep going on
Vrouwen willen graag om hulp vragen, maar durven dat niet altijd uit angst of schaamte. Een vrouw gaf aan dat zij
I won’t do it on my own this time
hoopte dat de verloskundige zou merken dat er iets aan de hand was en ernaar zou vragen, maar had niet de moed er 4V6 SEPTEMBER s +./6
27
4(%-! )#- $52"!. zelf over te beginnen: “Het enige wat ik nodig had, was een
terug waardoor de vrouw in paniek raakte. Haar moeder
heel kleine opening, zodat ik mijn verhaal kon doen…”
legde als troost haar handen op de schouders van haar
Vrouwen hebben vooral tijdens de bevalling veel moeite
dochter waardoor zij zich nog onmachtiger ging voelen.
met het verliezen van controle en macht over gebeurte-
Het resultaat was een niet-vorderende ontsluiting met
nissen; dezelfde gevoelens die ze gehad hebben ten tijde
een verwijzing naar het ziekenhuis voor een epiduraal.
van het seksueel misbruik. Een van de vrouwen uit het
Ondanks dat zij inmiddels een sectio wenste, beviel deze
onderzoek gaf aan dat zij het als traumatisch had ervaren
vrouw met steun van haar verloskundige toch vaginaal.
dat ze aan het bed was gekluisterd; ze kon geen kant op
Ze is achteraf trots op zichzelf en heeft de bevalling als
en kon niets voelen of doen: “…je hebt maar te doen wat
helend ervaren.
ze je zeggen, je hebt geen keus….” Daarom is bijvoorbeeld het gebruik van een epiduraal tijdens de bevalling
Montgomery heeft de zogenaamde voice-centred relational
bij deze vrouwen niet altijd de goede oplossing.
method (VCR) gebruikt om haar resultaten te analyseren. Dit is een kwalitatieve onderzoeksmethode die uit het vakgebied psychologie komt en wordt geassocieerd met een feministisch uitgangspunt. Het perspectief van de deelnemers staat centraal in deze methode. VCR probeert relationele ontologie (tak van de filosofie, de zogenaamde ‘zijnsleer’) te vertalen in methodologie. Hierbij worden de interviews met deelnemers
Montgomery:
geanalyseerd in termen van de relatie die zij met zichzelf
seksueel misbruik is
hebben; hun relatie met de mensen om zich heen en hun
een onderwerp dat de
relaties gezien in de bredere sociale, structurele en culturele
aandacht van verlos-
context van hun omgeving. Op deze manier worden de
kundigen nodig heeft
verschillende lagen in de data blootgelegd. VCR maakt onder andere gebruik van zogenaamde
Montgomery concludeert dan ook dat ‘controle en
I-poems, oftewel ik-gedichten. I-poems kunnen de
macht’ kernbegrippen zijn in de ervaringen van vrouwen
analyse van de bevindingen ondersteunen waarbij ze de
met zorgverleners. Het is belangrijk dat juist deze
stem van de deelnemer in de eerste persoon zijn. Een
vrouwen zich veilig voelen in de kwetsbare periode van
I-poem wordt gemaakt vanuit het transcript en laat zien
zwangerschap en bevalling.
hoe de deelnemers aan het onderzoek denken of hoe zij zich voelen. Een I-poem hoeft niet per se vanuit één
Illustratief is ook het verhaal van een van de vrouwen uit
persoon te zijn geschreven.
het onderzoek, die een badbevalling thuis had gepland.
Montgomery concludeert dat seksueel misbruik in de
De enige die op de hoogte was van haar verleden, was in
anamneses een onderwerp is dat de aandacht van
dit geval juist wel de verloskundige. Ook de moeder van
verloskundigen nodig heeft. Juist omdat vrouwen dit vaak
deze vrouw, die aanwezig was tijdens de bevalling, was
niet (durven) rapporteren. Het is belangrijk dat verloskun-
niet op de hoogte. Tegen het eind van de voorspoedig
digen alert zijn op signalen die kunnen duiden op
lopende ontsluiting, wilde de verloskundige de vooruit-
seksueel misbruik in het verleden en hier op sensitieve en
gang beoordelen. Omdat zij de sfeer in de donkere kamer
respectvolle wijze mee om gaan.
niet wilde verstoren, gebruikte zij hierbij een zaklamp. Dit bracht de herinnering aan het seksueel misbruik acuut
Suze Jans reisde voor uw tijdschrift naar Durban en leverde daarmee het leeuwenaandeel in dit tijdschrift. De foto’s die bij de artikelen over Durban zijn gebruikt zijn afkomstig van: Suze Jans, Hilde Perdok en Serena Debonnet (Vlaanderen). 28
4V6 SEPTEMBER s +./6
Meer weten:
[email protected] Q
4(%-! )#- $52"!.
6ADERS GEEN BEZOEKER GEEN PATIÑNT maar partner Antje Beuckens Vaders spelen een belangrijke rol bij het proces van
Asa Premberg van de Universiteit van Gothenburg,
zwangerschap en baring. Op het ICM-congres werd
eveneens uit Zweden, geeft aan dat de reacties van
aandacht besteed aan de rol en de ervaringen van vaders.
mannen, die voor de eerste keer vader werden, variëren
Hier de bevindingen.
van euforisch tot kwellend. Zij heeft de reacties ingedeeld
Veel vaders zien zwangerschap en baring als een riskante
in vier clusters en geeft daarmee aan dat de behoeftes en
gebeurtenis en geven aan dat ze eigenlijk niet weten wat
wensen van mannen onderling ook variëren.
normaal is bij zwangerschap en baring. De informatie die
Zo is er een groep mannen die het prima vindt om niet
ze krijgen, komt vaak via hun vrouw: tweedehands info.
alles te weten wat er gaat gebeuren tijdens de bevalling.
De informatie en voorlichting, zowel mondeling als op
Zij nemen een duik in het onbekende. De tweede groep
schrift, richt zich met name op de vrouwen en niet op de
ziet de bevalling als een belangrijke ervaring die je deelt
(aanstaande) vaders.
met anderen. Deze groep vaders
Door deze tweede-
spreekt in termen van “wij”.
hands informatie
Ze hebben het bijvoor-
voelen mannen zich
beeld over “wij gaan
buitengesloten.
borstvoeding
Tijdens de bevalling
geven”. Deze
voelen vaders zich
vaders hebben het
vaak niet op hun
gevoel erbij te
gemak en weten
horen, dat ze
niet bij wie ze
contact hebben
terecht kunnen met
met hun vrouw en
hun vragen en
met de verloskun-
emoties. Uit de
dige. Ze vinden het
verhalen van vaders
prettig dat de verloskun-
een voorbeeld: de
dige hen taken geeft. De
moeder gaat naar de
derde groep mannen beschrijft
operatiekamer voor
een gevoel van machteloosheid en
een spoedsectio en de vader blijft achter. Hij weet
sterke emoties. Deze vaders vinden het moeilijk te zien dat hun vrouw zoveel
niet wat er gebeurt en zit alleen
pijn heeft en vinden het erg daar niets aan te kunnen
met zijn emoties van angst en onmacht.
veranderen. De vierde groep mannen bestaat uit mannen die hun vrouw begeleiden. Ze ondersteunen hun vrouw
In Zweden onderzochten Margareta Johansson e.a. van
bij het persen en hebben een positieve insteek. Ze willen
de Mid Sweden University, de ervaringen van 820
hun vrouw vooral niet ongerust maken en vinden het fijn
mannen met de bevalling. De mannen die positief
iets te kunnen doen.
terugkijken op de bevalling (74%) hadden hun vrouw
De vader wil dus graag betrokken zijn en heeft de verlos-
spontaan zien baren en hadden veel vertrouwen in de
kundige nodig! Hij wil graag voorlichting die op hem van
verloskundige. Ze hadden het idee in goede handen te
toepassing is. Hij wil weten wat hij kan doen en heeft
zijn. Een kwart van de vaders was minder positief; zij
ondersteuning en opvang nodig, met name als er
kregen vaker te maken met een spoedsectio, een
complicaties zijn. De vader heeft geen rol als bezoeker of
vacuümextractie of andere complicaties. Deze vaders
als patiënt maar als partner! Q
vonden dat ze niet de beste zorg kregen, dat de verloskundige hen niet goed begeleid of ondersteund had en dat ze onvoldoende waren geïnformeerd over de bevalling. 4V6 SEPTEMBER s +./6
29
'HDIGHOLQJ9HUORVNXQGHHQ*\QDHFRORJLHYDQKHW(UDVPXV0&WH5RWWHUGDPKHHIWHHQYDFDWXUHYRRU
.OLQLVFK9HUORVNXQGLJHQ XXU De afdeling De subafdeling Verloskunde & Prenatale Geneeskunde heeft als speerpunten de zorg en het onderzoek van de zwangere vrouw met pre-eclampsie, de ontstaanswijze van aangeboren afwijkingen en de kwaliteitsverbetering van de verloskundige zorg in de stad Rotterdam. De omvang van de academische verloskundige patiëntenzorg is de grootste in Nederland. Er vinden ruim 2000 medische bevallingen plaats op de locatie Sophia. Er is een Centrum voor Jonge Zwangerschap en een kort verblijf unit voor zwangeren met een spoedeisende of geplande verloskundige zorgvraag. Binnen onze afdeling worden ondermeer patiënten met maatschappelijke dan wel psychische problemen multidisciplinair behandeld. De klinische verloskundige is bij uitstek de aangewezen professional om aan al deze taken een belangrijke bijdrage te leveren. Functie-inhoud U begeleidt samen met de gynaecoloog zwangere vrouwen tijdens de verloskundige spreekuren e
e
en op de kort verblijf unit. Tijdens de baring begeleidt u vrouwen met een veelal complexe 2 lijns of 3 ljjns indicatie. U verzorgt de visites op de kraamafdeling. Functie-eisen U hebt minimaal één jaar verloskundige ervaring en een duidelijke visie ten aanzien van ontwikkelingen binnen de verloskunde. U pioniert graag, bent enthousiast en bent bereid nieuwe uitdagingen aan te gaan. Van u wordt verwacht dat u de masteropleiding PA Klinisch Verloskundige, die in samenwerking met de Hogeschool Rotterdam en de Verloskunde Academie Rotterdam is opgezet, volgt. Arbeidsvoorwaarden Het bruto maandsalaris bedraagt, afhankelijk van opleiding en ervaring, maximaal € 3.860,00 (schaal 10) bij een volledige werkweek. De arbeidsvoorwaarden zijn conform de CAO Universitair Medische Centra (UMC). Inlichtingen Voor meer informatie over deze functie kunt u contact opnemen met dr. J.J. Duvekot, gynaecoloog, telefoon (010) 703 6109, mw. drs. J. de Graaf, zorgmanager, telefoon (010) 703 4194 of de afdeling P&O, telefoon (010) 703 4351 of (010) 7038503. Sollicitatie Uw brief met curriculum vitae kunt u binnen 3 weken na het verschijnen van deze advertentie bij voorkeur per mail richten aan:
[email protected], of per post naar Erasmus MC, Afdeling P&O Clusterbureau Cluster 12, Postbus 2040, 3000 CA Rotterdam, onder vermelding van vacaturenummer 26.13.11.C12 in de onderwerpregel of op de brief en de envelop.
4(%-! )#- $52"!.
%EN HOLISTISCHE KLINIEK IN !MERIKA Mieke Beentjes
Kathleen Moriarty is een Amerikaanse vroedvrouw die gespecialiseerd is in een holistische benadering van de verloskunde. Dit uit zich onder andere door het gebruik van aanvullende alternatieve therapieën in haar verloskundige werk. Tijdens het congres hield zij een inspirerende presentatie over haar manier van werken en hoe zij dit geïntegreerd heeft in een nieuwe kliniek voor verloskundige zorg.
bijvoorbeeld gebruikt voor pijnbehandeling en ontspanning. Een van de opmerkingen uit de zaal was dat al deze behandelingen en zorg extra tijd kosten. Dit heeft Moriarty opgelost door meerdere behandelkamers in haar kliniek te gebruiken. Zo heeft ze de gelegenheid om de aanvullende behandelingen die meer tijd kosten, maar ook meer rustmomenten kennen, tegelijk te kunnen uitvoeren. Daarbij volgen de vroedvrouwen voor bijvoorbeeld de acupunctuurbehandelingen, geen jarenlange opleiding maar slecht een deelopleiding, gericht op
Volgens Moriarty zijn vroedvrouwen van oudsher
zwangerschap en bevalling.
betrokken bij de transitie van vrouwen naar het moeder-
De indruk die zij zelf had, was dat interventies en vooral
schap. In een tijd waarin obstetrische interventies stijgen en wereldwijd medicalisering van de geboorte toeneemt, wordt het des te belangrijker hoe vroedvrouwen de zorg benaderen en een fysiologische geboorte bevorderen, aldus Moriarty. Voor Kathleen was het mede oprichten van de eerste Complementary & Integrative Therapies Clinic for Pregnancy & Reproductive Women’s Health in Amerika een manier om de fysiologische zwangerschap en bevalling te bevorderen. De visie van de kliniek is gebaseerd op het Feng Shui-concept; een specifieke en totale kijk op de mens als fysiek, emotioneel, mentaal en energetisch wezen in relatie tot zijn omgeving. Volgens Kathleen is er een groeiend veld van publicaties en onderzoek dat stelt dat het verbeteren van onze omgeving impact heeft op ons geestelijk en lichamelijk welzijn. Hiervan uitgaande hebben Moriarty en haar collega’s de zorg rondom de vrouw meer geïndividualiseerd en haar familie en omgeving
sectio’s sterk zijn verminderd. De aantallen zijn nu nog
meer bij de zorg van de zwangere betrokken. Zij zijn van
klein omdat zij nog niet zo lang bezig zijn. Het plan is wel
een meer medisch model overgestapt naar zoals zij zelf
hier ter zijner tijd over te publiceren.
zegt, een ‘welness’-model. Het uitgangspunt hierbij is
Ik was wel onder de indruk van haar werk. Eigenlijk is het
niet ziekte, maar gezondheid en zorg voor zowel lichaam
een eeuwenoud concept om bij de zorg lichaam, geest en
als geest. Hierbij gebruiken zij het Welness Wheel met de
omgeving te betrekken. Aanvullende of Oosterse
onder andere de categorieën ‘mind, body and spirit’.
therapieën zijn hier een goed hulpmiddel bij. Er valt te
Een van de kernbegrippen is persoonlijke aandacht,
discussiëren over de vraag of deze behandelingen zelf het
waarbij tijdens het consult gekeken wordt wat iemand
gewenste effect geven of dat het komt door de aandacht
naast de standaard medische zorg op dat moment nodig
die je hiermee aan het hele individu geeft. Dat maakt ook
heeft. Dat kan bijvoorbeeld een acupunctuur- of acupres-
niet zo veel uit, Kathleen Moriarty heeft het voor elkaar
suurbehandeling zijn vanwege zwangerschapsmisselijkheid
gekregen om in het gemedicaliseerde Amerika een kliniek
of stressverminderende technieken en massage om te
neer te zetten met holistische zorg als uitgangspunt en
ontspannen. Ook wordt er gebruik gemaakt van Moxa bij
zo, als vroedvrouw, een bijdrage te leveren aan de
het keren van een kind in stuitligging. De vrouwen zijn
fysiologische zwangerschap en geboorte. Q
bekend met de mogelijkheden van deze technieken waardoor deze ook tijdens de bevalling worden gebruikt indien dat nodig is. Acupunctuur en massage worden 4V6 SEPTEMBER s +./6
31
4(%-! )#- $52"!.
ICM Congres Durban: het verhaal VAN DE TWINS
32
4V6 SEPTEMBER s +./6
4(%-! )#- $52"!.
4V6 SEPTEMBER s +./6
33
4(%-! )#- $52"!.
:WANGEREN OMARMEN DE TOEKOMST 6ERLOSKUNDIG PROJECT IN 0ALESTINA VERSLAG EN INTERVIEW Suze Jans
Bijzonder is het dat zo’n grote groep Palestijnse verloskundigen aanwezig is op het ICM congres in Durban. Zij hebben een lange en ingewikkelde reis achter de rug. Dit betekent niet alleen vaak overstappen, maar ook het oversteken van de grens met slechts een vluchtelingenpaspoort en het overbruggen van diverse checkpoints. Maar ze zijn er. En ze hebben ook nog wat te vertellen. In 2007 werd samen met een verloskundige uit Noorwegen een vierjarig pilotproject gestart, ondersteund door het Noorse Palestinacomité, de Palestinian Red Crescent Society (PRCS, het Palestijnse Rode Kruis) en het Noorse Ministerie van Buitenlandse Zaken. Doel van het project was de toegang tot verloskundige zorg te verbeteren en het bieden van ondersteuning aan Palestijnse verloskundigen. De groep gebruikt een volledige sessie op het ICM-congres om over het project te vertellen. Na afloop spreek ik met twee van de verloskundigen uit het project. Achtergrond Vroeger, zo’n 50 jaar geleden, bevielen de meeste Palestijnse vrouwen thuis, onder begeleiding van een Daya (traditio-
34
nele vroedvrouw). Langzaam verloren de vroedvrouwen
Maar de omstandigheden waaronder zwangeren moeten
terrein en werd het domein verloskunde overgenomen
bevallen in Palestina blijven precair. Ziekenhuizen kampen
door de artsen, waardoor de bevalling zich verplaatste
met een tekort aan middelen en personeel. Door gebrek
naar het ziekenhuis. Palestina kent een hoog geboorte-
aan kennis in sommige ziekenhuizen schiet de zorg te kort
cijfer: het totale fertiliteitscijfer is 5,6, een van de hoogste
[Wick et al, 2005]. Bovendien is de economische situatie
in de regio. Bovendien volgen zwangerschappen kort op
voor de Palestijnen er alleen maar slechter op geworden
elkaar: 27% van de vrouwen rapporteert een geboorte-
in de afgelopen jaren en is armoede een ernstig probleem.
interval van slechts 18 maanden. De meeste bevallingen
Erger nog is de invloed van de politieke situatie. Om het
vinden nog steeds plaats in gezondheidsinstellingen. Het
spreekuur of het ziekenhuis te bereiken moeten vrouwen
sectiopercentage is 12,4% en het perinatale sterftecijfer
die niet in de grote steden wonen door de Israëlische
27,6 per duizend geboortes [Wick et al 2005; Abdul
checkpoints heen, waardoor de toegang tot de zorg
Rahim et al, 2009]. Voldoende en goed opgeleide
ernstig wordt gehinderd. Het is inmiddels een goed
verloskundige hulpverleners zijn hard nodig. Dit heeft er
gedocumenteerd feit dat sommige vrouwen gedwongen
onder andere toe bijgedragen dat de situatie voor
worden te bevallen aan de kant van de weg omdat zij
verloskundigen een stuk is verbeterd. Door het opzetten
door de soldaten niet worden doorgelaten. Ook ambu-
van een goede opleiding op universitair (bachelor) niveau
lances met vrouwen in baringsnood krijgen niet altijd
is het vak een stuk aantrekkelijker geworden voor jonge
toestemming om naar het ziekenhuis te rijden met soms
vrouwen en vormen verloskundigen inmiddels 2,5% van
dramatische gevolgen, zoals het overlijden van een kind;
de beroepsbevolking in de gezondheidszorg [PCBS, 2007].
zelfs situaties die hebben geleid tot maternale sterfgeval-
4V6 SEPTEMBER s +./6
4(%-! )#- $52"!. len zijn bekend [United Nations Population Fund, 2007].
op de West-Bank en heeft zelf zes kinderen. Zij haalde
Tussen 2000 en 2006 zijn officieel 69 bevallingen bij een
haar verloskundige diploma in 1990 aan de Makassed
Israëlisch checkpoint gerapporteerd [Abdul Rahim, 2009].
Universiteit in Jerusalem. “Toen ik de advertentie voor
Dit was voor de Noorse verloskundige Berit Mortensen
het project in de krant zag, was ik meteen enthousiast,”
aanleiding om initiatief te nemen. “Mum is going to
lacht ze. Ze werd uit de vele kandidaten gekozen als
Palestine,” meldde ze haar kinderen terloops tijdens het
coördinator en klinische supervisor van het project.
avondeten.
Waarom wilde ze zo graag voor het project werken? “Ik vind het belangrijk dat verloskundigen zelfstandig kunnen
Het project
werken. We hebben zo’n gebrek aan verloskundigen en
In het project gaan verloskundigen zelfstandig naar een
het is een inspiratie om voor een eigen organisatie te
aantal afgelegen dorpen om daar op locatie prenatale
kunnen werken. Dit project is opgezet met de hulp van
zorg te geven. Dit voorkomt dat zwangere vrouwen lang
Noorwegen, maar het is ons eigen project. Wij runnen
in de rij moeten staan voor de checkpoints. Elke verlos-
het als verloskundigen zelfstandig. Ik wil bijdragen aan
kundige gaat één dag per week naar hetzelfde dorp en
het verbeteren van de positie van de verloskundigen in
werkt vijf dagen per week in het ziekenhuis [de Pales-
Palestina. We hebben meer betrokkenheid nodig en die
tijnse werkweek kent zes dagen, red.]. Het project wil
begint bij jezelf!”
continuïteit van zorg stimuleren. Er is veel aandacht voor
Maar het gaat om meer. Dit is een sociaal bewogen vrouw
privacy en persoonlijk contact. Zo kent het project ‘de
die strijdt voor haar land. Ze vindt dat het werken met
gesloten deur’ en ‘de open deur’: De gesloten deur is voor
moeders en kinderen van nationaal belang is: “Zij zijn
het spreekuur; de open deur voor de groepsvoorlichting
onze toekomst,” zegt ze vastberaden.
die de verloskundigen ook geven. De verloskundigen en
Ze is trots op het feit dat er geen gynaecoloog betrokken
de projectleiders komen maandelijks bij elkaar ter evaluatie.
is bij het project. Haar team bestaat uit een aantal
Samar (witte hoofddoek): “Wij runnen het als verloskundigen zelfstandig. Ik wil bijdragen aan het verbeteren van de positie van de verloskundigen in Palestina. We hebben meer betrokkenheid nodig en die begint bij jezelf!” Berit is de derde van links. Itimad staat uiterst rechts.
Vaak wordt er tijdens deze evaluatie een workshop
verloskundigen, een kinderarts, een kwaliteitscoördinator
gegeven door een psycholoog om de verloskundigen
en een diëtist.
psychisch te ondersteunen; zij ervaren hun werk als zwaar
Een voorbeeld van de kwaliteitsverbetering waar ze mee
en ondervinden op deze manier veel steun bij elkaar.
bezig zijn op dit moment, is de invoering van het partogram.
Inmiddels worden er in samenwerking met de plaatselijke
Hoe is het voor de verloskundigen om iedere week weer
universiteit meer verloskundigen opgeleid om het project
door de checkpoints te moeten om hun werk uit te voeren?
te kunnen blijven voortzetten. Ook is er een internationale
“We krijgen wel ondersteuning via de PRCS, maar het
studentenuitwisseling: Palestijnse student-verloskundigen
gaat niet zonder problemen. Maar het is beter om één
gaan op stage in Noorwegen en Noorse studenten
verloskundige langs het checkpoint te sturen, dan 20
bezoeken het project in Palestina.
zwangeren bij de soldaten te laten wachten,” vertelt ze laconiek.
Samar Maghari-Al Turk, 48 jaar, is verloskundige en
Itimad Abu Ward kijkt me aan met haar stralende lach.
coördinator van het project. Ze woont en werkt in Ramallah
Ondeugend is ze, denk ik terwijl ik met haar praat. Maar 4V6 SEPTEMBER s +./6
35
4(%-! )#- $52"!. het is lef en vastberadenheid die uit de ogen van deze
Ministerie van Volksgezondheid heeft dit ook erkend.
verloskundige uit Gaza straalt. Ze deed haar opleiding
In principe is er een beslissing genomen om het project
verpleegkunde bij de Amerikaanse baptisten in Gaza en
te ondersteunen. Itimad heeft goed contact met Samar
vervolgde haar opleiding verloskunde net zoals Samar in
en is bezig met plannen om het project ook naar Gaza te
het Makassad Ziekenhuis in Jeruzalem. Na vier jaar in
halen. “Maar het is niet makkelijk,” verzucht Samar.
Jeruzalem was de druk van haar familie groot om terug te
“Er is gebrek aan geld en gebrek aan verloskundigen.”
keren naar Gaza. Maar het Engelse DFID (Department for
Een idee is om de opleiding tot verloskundige omhoog te
International Development) bood haar aan om gesponsord
tillen naar het universitaire masterniveau. De reden
haar Masters aan een Engelse universiteit te gaan doen.
hierachter is dat de opleiding nu twee jaar duurt en leidt tot een diploma op bachelorniveau. Maar studenten geven de voorkeur aan het halen van hun masterdiploma in een ander vak dat in dezelfde tijd gedaan kan worden.
Wens Samen hebben de verloskundigen nog een wens. Op dit moment is het zo dat de beroepsorganisatie gevormd wordt door een gezamenlijke organisatie met de verpleegkundigen. Het midwifery committee komt een keer per maand bij elkaar in Ramallah. Vanwege de blokkade is het lastig voor Itimad om deze bijeenkomst bij te wonen. Hun wens is het om een zelfstandige verloskundige beroepsorganisatie te vormen. Ze voelen zich geïnspireerd door het congres De Palestijnse Samar en de Noorse Berit omarmen elkaar, maar
in Durban en weten dat er ondersteuningsmogelijkheden
meer nog de toekomst
bestaan bij ICM. Zou het niet mooi zijn als we over drie jaar bij het volgende
Haar vader zei nee. Maar zoals ik al zei, vastberaden, dus
congres in Praag een kersvers ICM-lid zouden mogen
bedacht ze een plan. Inmiddels had een jeugdvriend een
begroeten: The Palestinian Midwives Organisation!
huwelijksaanzoek gedaan. Ze maakte een deal: “I said to him: If you let me out, I’ll marry you,” giechelt ze. En zo
Een kort filmpje over Palestijnse geboortes bij Israëlische
gebeurde het. Inmiddels heeft ze haar Master of Science
checkpoints met een bijbehorend interview met verlos-
gehaald aan Kingston University, is ze getrouwd en heeft
kundige en onderzoeker Laura Wick, is te bekijken op de
ze zes kinderen!
website van het United Nations Population Fund: http://
Tegenwoordig heeft ze een coördinerende baan voor de
video.unfpa.org/video/0-71654071001-birth-at-the-
verloskunde bij de WHO in Gaza. “Ik ken alle verloskundi-
checkpoint Q
gen in Gaza, vertelt ze trots. De verloskundigen in Gaza zijn erg geïsoleerd. Vanwege de blokkade kunnen ze
Referenties
geen kant op. Het is bijna onmogelijk om verloskundigen
!BDUL 2AHIM (F 7ICK , (ALILEH 3 (ASSAN "ITAR 3 #HEKIR 3 7ATT ' +HAWAJA - -ATER-
voor bijscholing naar Jeruzalem te sturen.”
NAL AND CHILD HEALTH IN THE OCCUPIED 0ALESTINIAN TERRITORY ,ANCET VOL MARCH
Uitbreiding
PCBS, Palestinian Central Bureau of Statistics. General Statistics for Population and (OUSEHOLDS WWWPCBSGOVPS
Graag zouden deze bevlogen verloskundigen het project
5NITED .ATIONS 0OPULATION &UND 5.&0! "IRTH AT THE CHECKPOINT WWWUNFPAORG
uitbreiden; de zorg die gegeven wordt, is van goed
7ICK , -IKKI 2 'IACAMAN 2 !BDUL 2AHIM ( #HILDBIRTH IN 0ALESTINE )NT *
niveau en de vrouwen zijn tevreden. Het Palestijnse
'YNAECOL /BSTET -AY
To our beloved home that we breath in and lives in our hearts To all who believe in white doves To all who were touched by a woman in their lives To all who cherish the family and a coherent community To you, midwives, who embrace humanity and its future TEKST UIT PROJECTBROCHURE GESCHREVEN DOOR DE VERLOSKUNDIGEN
36
4V6 SEPTEMBER s +./6
4(%-! )#- $52"!.
De herintroductie van de vaginale stuitbevalling in Canada Aafke Bruinsma
Na de publicatie van de Term Breech Trial (TBT) in 2000 [Hannah M.E. et al, 2000] nam het aantal sectio’s bij een stuitligging enorm toe. In 2004 werd in de tweejaar follow-up van de TBT geen significant verschil gezien in het risico voor de baby tussen de geplande vaginale stuitbevalling en een geplande sectio in landen met een laag perinatale sterfte [Whyte H. et al., 2004]. Het werd toen duidelijk dat de grote discrepantie in serieuze morbiditeit tussen de geplande sectio en de vaginale stuitbevalling meteen post partum van korte duur is. Het onderzoeksteam van Betty-Ann Daviss heeft in 2006 een vragenlijst ontwikkeld voor de ziekenhuizen in Canada om hun veranderingen aan te geven na het publiceren van zowel de TBT, als de follow-up. Met dertig centra werd contact gelegd, twintig centra retourneerden de vragenlijst. De resultaten van deze studie werden door haar gepresenteerd op de ICM conferentie [Daviss B. et al., 2010].
vaginale stuitbevalling in Canada te herintroduceren. Uiteindelijk leerde ze in Frankfurt van gynaecoloog Frank Louwen een nieuwe techniek: een vaginale stuitbevalling on all-fours. Adembenemende video’s liet zij zien. Een enthousiaste zaal liet zij achter. Voor geïnteresseerden haar website: www.understandingbirthbetter.com. In juni 2009 heeft de Canadese organisatie van obstetrie en gynaecologie een nieuwe richtlijn uitgegeven [SOGC, 2009] waarin de verloskundige zorgverleners worden aangemoedigd om een vaginale stuitbevalling aan te bieden aan zwangeren. Dit nieuwe beleid is voor Canada de eerste stap in het herintroduceren, maar vooral het normaliseren van de vaginale stuitbevalling en het terugbrengen van meer keuzevrijheid voor vrouwen en hun families. De richtlijn meldt specifiek dat de keuze voor de manier van bevallen thuishoort bij de zwangere en dat zelfs wanneer de gynaecoloog niet achter haar keuze staat, “she must not be abandoned but given the best possible in-hospital care.” Helaas vermeldt de richtlijn niets over de uitwendige versie. Van verschillende onderzoekskanten wordt overwogen
De antwoorden laten zien dat 95% van de ziekenhuizen
om af te zien van de conclusies uit de Term Breech Trial.
in Canada het uitvoeren van een geplande sectio bij
Of beter nog: sommige onderzoekers adviseren zelfs dat
stuitligging als standaard beleid heeft aangenomen na
de resultaten van het onderzoek officieel moeten worden
het uitkomen van de TBT. Zeer opvallend is dat na de
teruggetrokken.
follow-up slechts de helft van de ziekenhuizen zich
Ook hier in Nederland valt nog winst te behalen, want naar
bewust is van deze nieuwe uitkomsten en heeft slechts
mijn idee zijn zowel de ontwikkelingen na de publicatie van
de helft overwogen de vaginale stuitbevalling weer te
de Term Breech Trial en de uitkomsten van Betty-Ann’s
implementeren op de werkvloer. Acht van de twintig
onderzoek volledig te generaliseren naar ons land. Q
centra gaven aan dat een primaire sectio nu nog steeds het aanbevolen protocol is bij elke vorm van stuitligging.
Literatuur
De uitkomst suggereert dat de resultaten van de TBT de
$AVISS " *OHNSON +# ,ALONDE !" %VOLVING %VIDENCE 3INCE THE 4ERM "REECH 4RIAL #ANA-
trend die al gaande was legaliseerde en nu moeilijk terug
DIAN 2ESPONSE %UOPEAN $ISSENT AND 0OTENTIAL 3OLUTIONS */'# MARCH
te draaien is. Een schril contrast is dat de uitkomsten van
(ANNAH -% (ANNAH 7* (EWSON 3! (ODNETT %$ 3AIGAL 3 7ILLAN !2 0LANNED CAESAREan section versus planned vaginal birth for breech presentation at terme: a randomised
de follow-up genegeerd worden en niet doordringen,
MULTICENTRE TRIAL 4ERM "REECH 4RIAL #OLLABORATIVE 'ROUP ,ANCET
vergeleken met de massaal genomen maatregelen na de
7HYTE ( (ANNAH -% 3AIGAL 3 (ANNAH 7* (EWSON 3! !MANKWAH + ET AL /UTCOMES
publicatie van de TBT.
of children at 2 years after planned caesarean birth vs. planned vaginal birth for breech PRESENTATION AT TERM THE INTERNATIONAL RANDOMIZED 4ERM "REECH 4RIAL !M * /BSTET 'YNECOL
De ontwikkeling is zorgwekkend. Dat vindt Betty-Ann,
4HE 3OCIETY OF /BSTETRICIANS AND 'YNAECOLOGISTS OF #ANADA 3/'# 3/'# #LINICAL
maar dat vinden wij als luisteraars ook. Ze is niet stil
0RACTISE 'UIDELINE 6AGINAL $ELIVERY OF "REECH 0RESENTATION .O *UNE
blijven zitten, maar ze vertrok naar Europa. In de hoop om met invloed van Europese onderzoeksresultaten de 4V6 SEPTEMBER s +./6
37
4(%-! )#- $52"!.
#ENTRAL %UROPEAN 6OORAANKONDIGING 30e ICM congres in Praag 2EGION De ICM is verdeeld in negen regio’s. Twee in Azië, twee in
Het volgende ICM congres zal van 1 tot 5 juni 2014
de Amerika (Noord/Zuid), twee in Afrika (Oost/West) en
plaats vinden in de Tsjechische hoofdstad Praag. Het
drie in Europa (Noord/Midden/Zuid). Nederland is lid van
algemene thema voor dit jubileum congres is Midwives:
de regio midden Europa, de ‘Central European Region’
Improving women’ health globally. Dit thema staat in
(CER). De voorzitter van elke regio is automatisch lid van
direct verband met Millenniumdoel 5, het verbeteren van
het ICM bestuur. Van de CER is dat momenteel Mary
de maternale zorg dat in het jaar daarop, 2015, behaald
Higgins uit Ierland.
moet zijn.
Eens per jaar, in het voorjaar, ontmoeten vertegenwoordigers van de verenigingen van verloskundigen van de CER elkaar op wisselende locaties. Dit jaar was dat in Keulen, met als gastvrouw de Duitse vereniging van verloskundigen. Op de CER is altijd speciale aandacht voor de verloskunde in het land waar de vergadering wordt gehouden. Zo kwamen we te weten dat de Duitse
Ook andere thema’s zullen op dit congres aan de orde
verloskundigen veel werken vanuit geboortehuizen, en
komen. Praag staat bekend om zijn vele bruggen. De
dat zij een eigen postzegel hebben!
Tsjechische verloskundige confederatie heeft zich dan ook
Een breed scala aan onderwerpen komt aan bod. Dit
door deze bruggen laten inspireren bij het samenstellen
jaar is er uitvoerig gesproken over de situatie van
van de subthema’s:
verloskundigen die thuis bevallingen begeleiden in Hongarije en het effect van de negatieve persaandacht over de thuisbevalling in Nederland, ook over de grens. De driejaarlijkse ALV van ICM is voorbereid en de CER heeft twee position papers geschreven die geaccepteerd
s BRUGGEN BOUWEN IN GEZONDHEIDSSYSTEMEN TEN BEHOEVE van kwalitatief hoogwaardige verloskunde zorg; s ONDERSTEUNING EN REGULERING VAN DE AUTONOME VERLOSkunde;
zijn op de ALV van ICM in Durban. Deze position papers
s INTEGREREN VAN VERLOSKUNDIGE ZORG IN DE WIJK EERSTE LIJN
over midwifery led care en de thuisbevalling zijn te vinden
s ONTWIKKELEN EN STIMULEREN VAN %VIDENCE "ASED 0RACTICE
op de website van de KNOV en ICM.
s GROEIENDE VERENIGINGEN EN PARTICIPATIE IN BELEIDS
In 2012 is Nederland de gastvrouw van de CER. De
ontwikkeling;
bijeenkomst wordt dan gehouden bij de Academie voor
s KWALITATIEF HOOGWAARDIG ONDERWIJS VOOR STUDENTEN
Verloskunde in Amsterdam. Heb je interesse om een
s PREVENTIE MATERNALE EN NEONATALE STERFTE
vergadering als ‘observer’ bij te wonen? Meld je aan bij
[email protected] .
Het wetenschappelijke programma van het congres wordt ruim van te voren samengesteld. Hopelijk kan het congres ook in 2014 weer in flinke bijdrage van de Nederlandse verloskundigen verwachten. Voor meer informatie over deelname aan het congres en het eventueel indienen van abstracten, bezoekt u de website van het 30e ICM congres: www.midwives2014.org. Q
Vanuit Durban 2011 op weg naar Praag 2014 38
4V6 SEPTEMBER s +./6
Nieuwsbrief / september 2011 / Jaargang 7
Instrument voor screening Nederlandse zwangeren op depressie Bergink V, Kooistra L, Lambregtse-van den Berg MP et al. Validation of the Edinburgh Depression Scale during pregnancy: J Psychosom Res. 2011;70:385-389
Screening op depressie bij alle zwangeren wordt in NICE richtlijnen aanbevolen, omdat onbehandelde depressie negatieve gevolgen kan hebben voor moeder en kind, bijvoorbeeld vroeggeboorte. De Edinburgh Depression Scale (EDS) is de nieuwe naam van de gevalideerde veelgebruikte Edinburgh Postnatal Depression Scale van tien vragen (totaal score 0-30). Er is nog geen consensus over afkappunten van de EDS tijdens de zwangerschap. De onderzoekers evalueerden de EDS in een populatie van 845 Nederlands sprekende blanke zwangeren in vijf verloskundige praktijken rond Eindhoven (respons 76%) tijdens de drie trimesters van de zwangerschap. Voor de voorspellende validiteit gebruikten de onderzoekers de depressiemodule van het Composite International Diagnostic Interview en voor de vergelijkende
validiteit de angst en somatisatie subschalen van de Symptom Checklist 90 (SCL-90). Alleen vrouwen met een depressieve episode volgens de DSM-IV criteria werden gezien als cases. Tijdens de drie trimesters nam de prevalentie van depressie af: 5.6%, 5.4%, en 3.4%. Depressiescores liepen af, terwijl de angstscores opliepen. De test-hertest betrouwbaarheid en de vergelijkende validiteit waren hoog. De afkappunten elf in het eerste trimester en tien in de andere trimesters vormden de beste combinaties van sensitiviteit (70 tot 89%), speciÀciteit (94 tot 97%) en positief voorspellende waarde (29 tot 41%). De auteurs bevelen de EDS aan als een gebruiksvriendelijk, betrouwbaar screening instrument voor de Nederlandse zwangeren. Van belang zijn daarbij duidelijke afspraken over interpretatie en verwijzing voor nader
onderzoek en behandeling en lagere afkappunten dan de postpartum afkappunten. kennispoort-verloskunde.nl Edinburgh
Analytische klinische verhalen over zwangerschap en geboorte Downe S. Beyond evidence-based medicine: complexity and stories of maternity care: J Eval Clin Pract. 2010;16:232-237
Kritiek van Ian Chalmers op de obstetrie leidde tot de Cochrane Collaboration, waarin systematisch bewijs wordt verzameld voor protocollen en richtlijnen in de praktijk. Vanaf de introductie van evidence-based medicine benadrukte grondlegger
David Sackett dat besluitvorming in de praktijk gebaseerd moet zijn op de integratie van wetenschappelijk bewijs, individuele waarden van cliënten en klinische expertise. Toch wordt die integratie nog weinig expliciet benoemd in de Pregnancy en Childbirth Cochrane Database en in NICE richtlijnen. Meer recente bewegingen naar realistisch onderzoek (wat werkt voor wie in welke context) en narratieve methoden (met analytische klinische verhalen) leggen nu accenten op individuele cliëntzorgverlener interacties. Met het voorbeeld van baring en geboorte legt de onderzoekster het paradigma uit van een complex adaptief systeem (CAS). Een CAS is complex, dynamisch, zelforganiserend
en adaptief, dus voortdurend vloeiend en veranderend. Daarna beschrijft zij gebruikte narratieve methoden in onderwijs over fysiologische baring. Door reÁectie op werkelijk gebeurde klinische verhalen kunnen verloskundigen leren denken over zwangerschap en geboorte als CAS. Dit helpt bij de vraag wat werkt voor wie, in welke situatie, gegeven variaties in bewijs, waarden en overtuigingen van de cliënt en de zorgverlener, en klinische kennis en kunde. Analytische klinische verhalen vertellen is een manier om door reÁectie op de praktijk oplossingen te vinden voor complexe dynamische problemen. Het onderkent dat de praktijk van klinische experts meer is gebaseerd op herkenning van patronen dan toepassing van regels.
39
www.kennispoortverloskunde.nl
Continue begeleiding door vrouw naast professional en partner Hodnett ED, Gates S, Hofmeyr GJ et al. Continuous support for women during childbirth. Cochrane Database of Systematic Reviews 2011, Issue 2. Art. No.: CD003766
Wereldwijd is in ziekenhuizen continue ondersteuning bij de baring eerder uitzondering dan regel geworden. Deze geactualiseerde Cochrane Review omvat 21 gerandomiseerde gecontroleerde studies in vijftien landen (n= 15.061) naar de effecten van continue één-opéén begeleiding bij de baring vergeleken met standaard zorg. Bovendien werd onderzocht in hoeverre de effecten werden beïnvloed door standaard zorg en beleid, de relatie van de zorgverleners met ziekenhuis en zwangere, en tijdstip begin baring. Zwangeren in de groep met continue begeleiding bevielen vaker spontaan
(RR 1.08;1.04-1.12), gebruikten minder vaak intrapartum analgesia (RR 0.90;0.84-0.97), en rapporteerden minder vaak ontevredenheid (RR 0.69; 0.59-0.79). Zij hadden kortere bevallingen (verschil -0.58 uur;-0.86 tot -0.30), minder sectio’s (RR 0.79; 0.67-0.92), kunstverlossingen (RR 0.90;0.84-0.96), plaatselijke analgesia (RR 0.93;0.88-0.99), en babies met een lage vijf-minuten Apgar score (RR 0.70;0.50-0.96). Er waren geen effecten op andere intrapartum interventies, maternale of neonatale complicaties, en borstvoeding. Continue één-op-één begeleiding leek het meest effectief als deze geboden
werd door een vrouw met ervaring of training in begeleiden bij de baring die niet behoorde tot de verloskundige zorgverleners of het persoonlijke netwerk van de zwangere. Een omgeving zonder routinematige beschikbaarheid van epidurale analgesia verhoogde de effecten van continue begeleiding, maar de invloed van het tijdstip waarop de baring begon bleef onduidelijk. De conclusie was dat alle zwangeren continue begeleiding bij de baring zouden moeten krijgen vanwege de klinisch belangrijke voordelen en omdat er geen negatieve klinische effecten bekend zijn.
Voorkombare risicofactoren voor perinatale sterfte Flenady V, Koopmans L, Middleton P et al. Major risk factors for stillbirth in high-income countries: a systematic review and meta-analysis. Lancet 2011;377:1331-1340
De perinatale sterfte in landen met een hoog inkomen is nauwelijks verbeterd in de laatste twintig jaar. Deze systematische review en metaanalyse probeerde aandachtspunten voor preventiestrategieën te identiÀceren en lette vooral op te beïnvloeden risicofactoren door leefstijl of medische interventies. Er werden 76 cohort en twintig casecontrol studies van hoge kwaliteit geïncludeerd. Maternaal overgewicht (BMI>25 of BMI>30) was de belangrijkste beïnvloedbare risicofactor met
een populatie attributief risico (PAR) van 8-18 procent. Overgewicht draagt jaarlijks bij aan 8.000 doodgeboortes (22 weken) in alle landen met een hoog inkomen. Hoge leeftijd van de moeder (>35 jaar) leidde tot een PAR van zeven tot elf procent en roken tot een PAR van vier tot zeven procent. In achtergestelde gebieden kan roken bijdragen aan twintig procent van de perinatale sterfte. Ook pre-existerende diabetes en hypertensie bleken belangrijke risicofactoren. Daarnaast droeg primipariteit bij aan vijftien procent en dismaturiteit aan 23 procent van de
sterfte. Een andere belangrijke factor bleek placentaloslating. Deze review toonde aan dat een groot deel van perinatale sterfte in landen met een hoog inkomen te wijten is aan deels voorkombare risicofactoren, vooral overgewicht, leeftijd en roken. De toenemende waardering en implementatie van effectieve interventies voor deze risicofactoren hebben prioriteit voor de preventie van perinatale sterfte in die landen.
Zwangeren vaccineren tegen kinkhoest Gall SA, Myers J, Pichichero M. Maternal immunization with tetanus-diphteria-pertussis vaccine: effect on maternal and neonatal serum antibody levels. Am J Obstet Gynecol 2011;204:334.e1-5
Kinkhoest veroorzaakt de grootste complicaties in jonge zuigelingen, met ook het hoogste aantal ziekenhuisopnames. Vrijwel alle sterfgevallen als gevolg van kinkhoest treden op bij zuigelingen jonger dan zes maanden. De auteurs onderzochten of vaccinatie tegen difterie-kinkhoest-tetanus (DKT) tijdens de zwangerschap leidde tot bescherming van pasgeborenen tegen kinkhoest. Er werd bloed afgenomen bij de moeder en van de navelstreng tijdens de bevalling. 40
Er werden 52 zwangeren met DKTvaccinatie en 52 zwangeren zonder DKT-vaccinatie geïncludeerd. Er waren geen bijwerkingen van de vaccinatie gerapporteerd. Pasgeborenen van moeders die een DKT-vaccinatie hadden gekregen tijdens de zwangerschap hadden signiÀcant hogere concentraties antistoffen tegen difterie, tetanus en kinkhoest. De kans dat een pasgeborene van een gevaccineerde moeder beschermd was tegen kinkhoest was elf keer groter (OR: 11.3;
4.1-31.2) vergeleken met de kans bij een niet-gevaccineerde moeder. Beperkingen van de studie waren dat het exacte moment van vaccinatie niet voor alle vrouwen bekend was en dat er geen bloedwaardes waren bepaald voorafgaand aan de vaccinatie. De auteurs concludeerden dat vaccinatie van zwangeren kinkhoest bij pasgeborenen kan voorkomen doordat ze beschermd zijn vanaf de geboorte totdat ze zelf gevaccineerd worden.
www.kennispoortverloskunde.nl
Vitamine C en E voorkomen pre-eclampsie niet Conde-Agudelo A, Romero R, Kusanovic JP et al. Supplementation with vitamins C and E during pregnancy for the prevention of preeclampsia and other adverse maternal and perinatal outcomes: a systematic review and metaanalysis. Am J Obstet Gynecol 2011;204:503.e1-12
Er wordt verondersteld dat oxidatieve stress van de placenta een essentiële tussenstap is in het ontstaan van pre-eclampsie. Deze review onderzocht of suppletie van vitamine C en E (beide anti-oxidanten) tijdens de zwangerschap de kans vermindert op pre-eclampsie en vele andere nadelige uitkomsten. De negen geïncludeerde RCT’s omvatten totaal 19.810 vrouwen, waarbij de interventiegroep dagelijks 1.000 mg vitamine C en 400 IU vitamine E kreeg, ongeveer vanaf het tweede trimester van de zwangerschap. Er was geen verschil in risico op pre-eclampsie tussen de interventiegroep en de controlegroep (beide 9,6%; RR: 1.00; 0.92-1.09). Er was ook geen verschil in pre-eclampsie bij subgroepanalyses bij vrouwen met een hoog risico op pre-eclampsie of vrouwen met een laag of gemiddeld risico. Vrouwen in de vitaminegroep hadden wel een verlaagd risico op placentaloslating (RR: 0.63; 0.43-0.94); echter, zij hadden tevens een verhoogd risico op zwangerschapshypertensie
(RR: 1.11; 1.05-1.17) en vervroegd breken van de vliezen (RR: 1.73; 1.34-2.23). Er werden geen verschillen gevonden in risico op alle andere uitkomsten, zoals geboortegewicht, vroeggeboorte, sterfte, opname op NICU. Mogelijk was er voor sommige van deze uitkomsten te weinig power, omdat niet elke studie alle uitkomsten had bestudeerd.
De conclusie luidt dat suppletie van vitamine C plus E tijdens de zwangerschap niet beschermt tegen preeclampsie. Eventuele vervolgstudies zouden kunnen focussen op vrouwen met verhoogde oxidatieve stress en ook langetermijn effecten meenemen.
Vaginale bevalling voor tweelingen in achterhoofdsligging Rossi AC, Mullin PM, Chmait RH. Neonatal outcomes of twins according to birth order, presentation and mode of delivery: a systematic review and meta-analysis. BJOG 2011;118:823-532
omvatte achttien observationele studies tussen 2002 en 2010 met 39.571 levendgeboren tweelingen.
De optimale manier van baren voor tweelingen is nog niet vastgesteld. Deze review onderzocht neonatale uitkomsten bij tweelingen, waarbij vooral gelet werd op de volgorde van geboorte, manier van baren en positie van de foetus. Deze meta-analyse
Neonatale morbiditeit was signiÀcant lager bij het eerste dan bij het tweede kind (3.0% versus 4.6%). Dit gold ook voor neonatale sterfte (0.3% versus 0.6%). Van de eerstgeborenen werd 82,0% geboren in achterhoofdsligging, was 75,3% een geplande vaginale bevalling en 61,9% een daadwerkelijke vaginale bevalling. Neonatale morbiditeit was hoger bij achterhoofdsligging vergeleken met niet-achterhoofdsligging, was niet verschillend tussen geplande vaginale bevalling of keizersnede, en was lager na een vaginale bevalling dan na een keizersnede. Er werden geen verschillen gevonden in sterftecijfers. Van de tweede geborenen werd 83,5% geboren in achterhoofdsligging, was 75,3% een geplande vaginale bevalling en 51% een daadwerkelijke vaginale
bevalling. Er waren geen signiÀcante verschillen in neonatale morbiditeit en mortaliteit tussen de categorieën van deze drie factoren. Als het eerste kind vaginaal en het tweede kind met keizersnede was geboren (4,9%), dan was de morbiditeit van het tweede kind hoger (19,8%) dan bij vaginale baring (9.5%) of keizersnede (9.8%); mortaliteit was niet verschillend. Als de uitkomsten werden gestratiÀceerd naar zowel presentatie als manier van baren, dan was sterfte voor het tweede kind lager na een vaginale bevalling dan na een keizersnede. Dit gold voor zowel de achterhoofdsligging groep als de nietachterhoofdsligging groep. De auteurs concludeerden dat bij een tweeling het tweede kind meer kans heeft op complicaties dan het eerste kind en dat een poging tot vaginale bevalling moet worden overwogen bij tweelingen als beiden in achterhoofdsligging liggen. 41
www.kennispoortverloskunde.nl
Pleidooi: zwangere is wel of niet in partu Reitsma W, Lammerink EAG, Zeeman GG. De diagnose van het baringsbegin: meer dan een definitiekwestie: Ned Tijdschr Geneesk. 2011;155:A2273
In dit opiniestuk pleiten de auteurs voor een eenduidige diagnose van het baringsbegin als voorwaarde voor hoogwaardige zorg bij de bevalling. Daarbij houden ze het boek van Reuwer, Bruinse en Franx Proactive Support of Labor: the challenge of normal childbirth (2009) aan voor objectieve criteria.
Voldoet zij niet aan deze objectief te veriÀëren criteria, en heeft zij ook na één uur geen volledig verstreken portio, dan is zij niet in partu. Voldoet zij er wel aan dan begint vanaf dát moment de professionele verantwoordelijkheid en mag een barende niet meer alleen worden gelaten.
Een zwangere met pijnlijke contracties – minstens om de tien minuten – wordt in partu verklaard als zij een volledig verstreken portio heeft, en/of ‘tekent’, dat wil zeggen de slijmprop verliest, en/of spontaan gebroken vliezen heeft.
De KNOV-richtlijn Niet vorderende ontsluiting hanteert de latente fase, maar Reitsma et al noemen deze fase een achterhaald concept waarmee de diagnose wel of niet in partu nog steeds wordt omzeild.
Duidelijkheid is hun devies: een zwangere is wel of niet in partu. Volgens hen is dat de basis van een rationeel, consistent en vrouwvriendelijk beleid waarmee baringsleed en operatieve interventies mogelijk kunnen worden voorkomen. Daarnaast zijn antenatale voorlichting, tijdige diagnostiek en beleidsvorming, toezegging dat de barende binnen twaalf uur zal bevallen, één-op-één begeleiding, en tijdige herkenning en correctie van ineffectieve weeën noodzakelijk. Lees ook de reactie op de stelling hieronder.
Stelling De stelling in de afgelopen periode luidde: De latente fase bestaat niet. Josien de Boer, KNOV: "Het meerendeel (62%) is het niet eens met deze stelling. Gelukkig, want in de KNOV-standaard Niet-vorderende ontsluiting wordt wél uitgegaan van een latente en een actieve fase. Waarom? Om twee redenen: 1) Om de cliënt duidelijkheid te geven over waar zij staat en wat zij kan verwachten. Iedereen weet dat de meeste barenden niet pats-boem in de actieve fase zijn. De baring moet op gang komen en dat heeft tijd nodig. De cliënt ondervindt dit aan den lijve. Je kan tegen een cliënt die pijnlijke weeën heeft, ook al komen ze om het kwartier en heeft ze pas 2 centimeter ontsluiting, niet zeggen dat de (echte) baring nog niet begonnen is. Wél kan je uitleggen in welke fase de baring is en met haar en haar partner bespreken wat dat inhoudt voor hun verwachtingen en de begeleiding.
2) Het verloop van deze beginfase is belangrijk om te bepalen of en welke interventies er nodig zijn. De effectiviteit van een aantal interventies, zoals continue ondersteuning, is groter wanneer er vroeg, vóór de actieve fase, mee wordt begonnen. Daarom beveelt de standaard aan om langs te gaan bij vrouwen die bellen dat de baring begonnen is, om vast te stellen in welke fase de baring verkeert. Of je deze ‘beginfase’ de ‘pre-labor’ (Hendricks) of de latente (Friedman) fase noemt, maakt eigenlijk niet veel uit. Latent betekent ‘onzichtbaar aanwezig’ en eigenlijk is dit wel een goede benaming. De verstrijking en ontsluiting verlopen ongemerkt, alleen aan de vaak onregelmatige weeën merken de cliënt en de verloskundige dat de baring op gang komt. Belangrijker dan de naam is een duidelijke omschrijving van de kenmerken van de fasen. De wetenschappelijke onderbouwing van de standaard Niet-vorderende ontsluiting is te vinden op Kennispoort Verloskunde.
De stelling voor de komende periode luidt: Alle vrouwen hebben recht op continue ondersteuning tijdens de baring. Ga naar de Kennispoort-website voor de toelichting en om uw stem uit te brengen.
Colofon: Kennispoort Verloskunde is een initiatief van de Samenwerkende Opleidingen Verloskunde (SOV). Deze maandelijkse nieuwsbrief verschijnt ook als emailversie. Aanmelden kan gratis op www.kennispoort-verloskunde.nl, het grootste kennisplatform voor Nederlands verloskundig onderzoek. Postbus 2040, 3000 CA ROTTERDAM e-mail:
[email protected] telefoon: 020 - 89 434 11 Hoofdredactie: Paul Heere (Limetree Business Refreshment) Redactieraad:
kennispoort-verloskunde.nl standaard niet
Elies de Geus (AVAG), Judith Manniën (AVAG/EMGO), Irene Korstjens (AVM), Stans Verschuren (VAR), Bernadette Kroon (AVAG).
42
/.$%27)*3
Goede stagebegeleiders verhogen DE KWALITEIT VAN DE OPLEIDING /PLEIDINGEN INVESTEREN VEEL IN DE ONDERSTEUNING VAN stagebegeleiders, en dat loont Nic van Son en Els Koelewijn
De Academie Verloskunde AmsterdamGroningen, de Verloskunde Academie Rotterdam en de Academie Verloskunde Maastricht houden actuele verloskundige ontwikkelingen bij en integreren nieuwe kennis en inzichten in hun opleidingsactiviteiten. In deze rubriek brengen zij gezamenlijk elke maand een actueel onderwerp onder de aandacht. Deze keer: goede stagebegeleiders zijn belangrijk voor het opleiden van verloskundigen.
student. Binnen het competentiegerichte onderwijs volgt die namelijk niet een voorgeschreven programma, maar formuleert ze haar eigen leerproces.” Bos maakt dit concreet aan de hand van de competentie ‘diagnosticeren’. “Vroeger kreeg de student een lijstje mee: je moet bloeddruk kunnen meten, urine kunnen controleren, uitwendig onderzoek kunnen doen. Als je dat goed deed, zetten wij een handtekening. Nu verwachten wij van de student dat zij zelf in beeld kan brengen wat diagnosticeren inhoudt. Dat is een andere manier van leren en dat vraagt dus ook om een andere stagebegeleiding. Niet
Het vak van verloskundige leer je voor een belangrijk deel
zozeer beoordelen, maar kijken wat de student doet, dat
in de praktijk. Ongeveer de helft van het leren vindt
bespreken, de student erop laten reflecteren en hiermee
buitenschools plaats, voor het overgrote deel via stages in
weer nieuwe leervragen creëren.”
de eerstelijns praktijk. Studenten worden in die praktijk bijgestaan door de stagebegeleider. Esther Schoffelen is zo’n stagebegeleider, al sinds 1995. “Ik doe dat omdat ik het belangrijk vind om nieuwe mensen voor onze beroepsgroep mee op te leiden. Maar voor mezelf heb ik er ook voordeel van: studenten brengen de nieuwste inzichten mee.”
Schoffelen heeft een duidelijk beeld van de rol van de stagebegeleider. “Ik vind het belangrijk dat studenten zich op hun gemak voelen, dat ze geen druk voelen om te moeten presteren. Ik geef veel verantwoordelijkheid en ruimte om zelf dingen te ontdekken, zonder er bovenop
© Sander van der Torren
Zelf ontdekken
te zitten. Soms laat ik ze bewust wat aanmodderen. Dat
“Het is belangrijk dat studenten zich op hun gemak voelen, dat ze
eindigt wel eens in tranen – ‘Ik dacht dat ik dat al
geen druk voelen om te moeten presteren”
kon’– maar als ze een probleem zelf hebben opgelost, houden ze daar een positief gevoel aan over.”
Betrokken
Een goede eigenschap voor een stagebegeleider, vindt
Voor veel stagebegeleiders is dit nieuw en dat vergt een
Willemijn Bos, stagecoördinator van de Verloskunde
andere didactische benadering, beseft Bos. “Wij vragen
Academie Rotterdam. “Je moet de student de tijd geven
hen om zoveel mogelijk het leerproces te beschrijven, hoe
om zelf dingen te ontdekken. Een goede stagebegeleider
de student een en ander heeft aangepakt, op welke
kan meegaan in de individuele ontwikkeling van de
punten zij vooruitgang heeft geboekt. Dus niet alleen of het goed of fout ging. Stagebegeleiders vinden het soms
Nic van Son is freelance tekstschrijver, Els Koelewijn is verbonden
moeilijk om hun feedback op die manier te formuleren.”
aan de Verloskundige Academie van Maastricht
Het is voor Bos dan ook niet meer dan normaal om de 4V6 SEPTEMBER s +./6
43
/.$%27)*3 stagebegeleiders daarin goed te ondersteunen. “Informe-
in verschillende vormen. Astrid Merkx organiseert de
ren, onderhouden van persoonlijk contact, uitleggen wat
cursusen van de AVM. Tweemaal per jaar is er een groep
er van hen verwacht wordt, we nemen daar de tijd voor.
van maximaal 15 stagebegeleiders. “De cursus bestaat uit
En dat loont: stagebegeleiders voelen zich dan gewaar-
een theoretisch deel, een oefengedeelte en een uitvoerend
deerd, voelen zich meer betrokken bij de opleiding en
deel,” legt Merkx uit. “In het theoretische deel wordt
nemen sneller contact op als er vragen of problemen zijn.”
onder meer uitleg gegeven over het competentiegerichte curriculum. De cursus zelf gaat ook uit van competentiegericht leren. Zo belichten we uitgebreid de diverse rollen volgens het ‘competentieprofiel stagebegeleider’: stageorganisator, begeleider/coach, rolmodel, assessor en innovator.” Na de theorie volgt het oefengedeelte. “Cursisten vinden dat altijd leerzaam,” vertelt Merkx. “Ze dragen zelf een casus aan en spelen die uit in kleine groepjes. Studenten of acteurs spelen dan de rol van de
© Sander van der Torren
stagiaire. Daarna bespreken we het rollenspel. Omdat de
“Wij vragen hen om zoveel mogelijk het leerproces te beschrijven, hoe de student een en ander heeft aangepakt, op welke punten zij vooruitgang heeft geboekt.”
cursisten het competentiegericht leren nu zelf ervaren, ontstaat er bij hen veel inzicht, bijvoorbeeld in de manier waarop je feedback kunt geven.”
Kwaliteitsverbetering Hazel gaat binnenkort met een collega de cursus in Rotterdam volgen. “Wij gaan serieus om met stagebegeleiding. Wij voelen ons verantwoordelijk om studenten een plek met een goed leerklimaat te bieden.
Gewoon leuk
Het is alweer een aantal jaar geleden dat wij een cursus
Schoffelen vindt het contact met de opleiding van groot
gevolgd hebben, maar in de komende anderhalf jaar
belang. “Als je al lang stagiaires begeleidt, is de valkuil
gaan wij allemaal meedoen, twee aan twee. Om weer
dat je een gevoel ontwikkelt dat je alles al gezien hebt, zelfs als je nascholing volgt. Maar je hebt natuurlijk wel de verantwoordelijkheid om die vaardigheid bij te houden en te zien hoe de opleiding zich ontwikkelt. Ik deed dat bijvoorbeeld als lid van de werkveldcommissie van de AVM. Ik zit dan dicht bij het vuur, weet precies wat er speelt en kan ook dingen kwijt die in onze praktijk spelen.” Ook Renate Hazel begeleidt al 15 jaar lang stagiaires. Zij beaamt de woorden van Schoffelen. “Onze stagiaires nog niet zo lang geleden begonnen om praktijken persoonlijk te bezoeken, in elke stageperiode. Dat face-to-face contact werkt erg fijn en we worden snel geïnformeerd over de nieuwe aanpak van de opleiding. En dat persoonlijke contact werkt ook naar de andere
© Sander van der Torren
komen van de Academie in Rotterdam. De Academie is
kant toe: wij vertellen de opleiding waar wij mee bezig
Stagebegeleiders steken er op hun beurt ook veel energie en tijd in
zijn, zoals een sociaal project rondom preconceptiezorg.
en we zien dat dit absoluutleidt tot een flinke kwaliteitsverbetering.
De VAR staat daar heel open voor, zorgt meteen voor twee studenten die in zo’n project kunnen meedraaien. Dat is
helemaal up-to-date te zijn.” Bos is er blij mee: “Stage-
nou echt ‘samen opleiden’, en het is ook gewoon leuk!”
begeleiders hebben een verantwoordelijke taak en wij als opleidingen investeren veel tijd om hen te ondersteunen,
44
Inzicht
van cursus tot persoonlijke contacten tot laagdrempelige
Een andere manier voor stagebegeleiders om vernieuwin-
bereikbaarheid. Stagebegeleiders steken er op hun beurt
gen in de opleiding bij te houden en contacten te
ook veel energie en tijd in en we zien dat dit absoluut
onderhouden, is deelname aan de vierdaagse cursus
leidt tot een flinke kwaliteitsverbetering. In de stages en
‘Stagewerkbegeleiding’. Alle opleidingen bieden die aan,
dus ook in de opleidingen.” Q
4V6 SEPTEMBER s +./6
02!+4)*+
Tussen hemel en aarde Amsterdam heeft alles. Je rijdt rond in villawijken en in asielzoekerscentra, je wordt als voetveeg behandeld of binnengehaald als de koningin. Alles kan. Op een dag werd ik gebeld door de kennis van iemand die dringend hulp nodig had. Maar een adres kon ze niet geven en een naam eigenlijk ook niet. Ik slaagde erin de vrouw ervan te overtuigen dat het allerminste wat ze me moest geven een adres was. Ik beloofde het adres aan niemand door te geven en meteen weer te vergeten. Toen ik aankwam, had de onbekende vrouw haar baby al verloren. Twintig weken oud, goed herkenbaar als een jongetje, maar niet levensvatbaar. De illegale moeder zat op een kleedje. Haar leven was in duigen. Deze baby was haar hoop op een toekomst geweest. Ze was al moeder van twee kinderen. Die had ze achtergelaten bij haar familie. Zonder kinderen dacht ze meer mogelijkheden te hebben om geld te verdienen en dan zou ze later haar kinderen hierheen halen. Zes jaar had ze haar kinderen al niet meer gezien. Nu had ze een man ontmoet uit Oostenrijk. Hij had haar gouden bergen beloofd. Als ze een kind van hem zou hebben, zou hij haar naar Oostenrijk halen. Dan zouden ze trouwen en doordat ze dan al een kind samen hadden zou het makkelijk zijn haar papieren rond te krijgen. Dan zou ze weer legaal ergens kunnen wonen, weer iemand kunnen zijn met een paspoort, een status en een baan. Dan zouden de andere twee kinderen naar Europa kunnen komen. Zes jaar lang had ze huizen schoongemaakt en elk beetje geld wat ze verdiende opgestuurd. Van niets had ze geleefd. En nu, nu was haar twintig weken oude hoop vervlogen. Gewoon, zomaar, op een doodnormale dinsdag, uit haar schoot gevallen. Zonder kind hoefde ze zich niet in Oostenrijk te vertonen. Als vroedvrouw kan je weinig. Ik bekeek foto’s van haar kinderen. Ik luisterde en luisterde, steeds maar weer naar hetzelfde verhaal. Ik legde mijn hand in de hare. Ik zweeg. Zij ook, na een tijd. Er zijn in Nederland allerlei instanties maar meestal niet voor illegalen. Er zijn in Nederland allerlei potjes, maar meestal niet voor illegalen. En bovendien, het zijn nomaden. Ze hebben geen vaste woon- en verblijfplaats, ze wisselen constant van 06-nummer, geven valse namen en geboortedata door en ze zijn vaak na een tijdje niet meer te vinden. Wij zijn niet opgeleid tot maatschappelijk werksters maar we hebben goede oren, warme handen en brede schouders. Laten we die behouden, laten we al onze eigenschappen, die niet zo gemakkelijk in evidence te vangen zijn, behouden en laten we onthouden hoe uniek we daarin zijn. Bescheidenheid heeft soms een hoge prijs. Q Ruth Evers
4V6 SEPTEMBER s +./6
45
Vroedvrouwenpraktijk Ruyschstraat in Amsterdam zoekt per 1 januari 2012 een verloskundigen die interesse heeft om bij ons te komen werken. Er komt een plek voor een nieuwe maat vrij, dus zoeken wij iemand om ons team aan te vullen. Wij zijn werkzaam in Amsterdam-Oost, Watergraafsmeer en Centrum en hebben tussen 200-300 zorggevallen per jaar. Onze populatie is multicultureel en een goede afspiegeling van de samenleving in Amsterdam. We hebben 4 dagen per week een praktijkassistente. Vanaf 2010 werken we in roosters waarin de dienst en de kraamvisite zijn gescheiden. Heb je interesse om ons team aan te vullen, ontvangen wij graag je sollicitatie per post of mail tot 10 november 2011 tav Eveline Corporaal. Heb je vragen betreffende de vacature kun je altijd bellen of mailen. Vroedvrouwen Ruyschstraat Ruyschstraat 71-hs 1091 BX Amsterdam 020-463-5858/06-54626698
[email protected] www.vroedvrouwen-ruyschstraat.nl
Verloskundigen Praktijk de Eedenburgh Hilversum
Wij zijn op zoek naar een echoscopiste voor 1 dagdeel per week. Kun je iets voor ons betekenen? We bestaan uit een driemanspraktijk, waarin we op onze eigen locatie 1e lijns echo’s aanbieden. Heb je er zin in? Mail of bel ons graag: Verloskundigen Praktijk de Eedenburgh Frederik van Eedenlaan 13E 1215 EK Hilversum Tel. 06-53448288 Email:
[email protected] Website: www.eedenburghverloskundigen.nl
Op zoek naar een Opvolger: Onze verloskundige praktijk in het midden van het land is op zoek naar iemand die ambitie heeft om de praktijk over te nemen. s )N DE PRAKTIJK IS VERLOSKUNDIGE IN VASTE dienst (parttime) s $E PRAKTIJK IS EEN PLATTELANDSPRAKTIJK EN omvat enkele dorpen met een plezierige cliëntenpopulatie. s (ET STABIELE AANTAL ZORGEENHEDEN LIGT ROND de 140-150 per jaar s %R IS EEN GOEDE SAMENWERKING MET DE collega praktijken alsook de plaatselijke ziekenhuizen s 0ERSOONLIJKE AANDACHT EN INDIVIDUELE begeleiding staan bij ons hoog in het vaandel
Honger in de Hoorn van Afrika! Help de slachtoffers in Ethiopië, Kenia en Somalië.
Heb je interesse stuur dan een sollicitatie met je cv per mail:
[email protected]
Giro555 Den Haag
We nemen dan zo spoedig mogelijk contact met je op.
SAMENWERKENDE H U L P O R G A N I S AT I E S www.giro555.nl
02!+4)*+
6IJFMINUTEN INTERVIEW MET $IANE (OLZER JAAR VERLOSKUNDIGE CERTIlED PROFESSIONAL MIDWIFE #0- IN &AIRFAX #ALIFORNIA OUD VOORZITTER VAN -!.! -IDWIVES !LLIANCE OF .ORTH !MERICA EN OUD BESTUURSLID VAN )#Heb je altijd verloskundige willen worden?
Grootste overeenkomst tussen jou en je collega’s?
No! Ik deed een biologieopleiding en ik woonde destijds
The woman’s right to choose. Wij delen met z’n allen een
in een woongemeenschap; we waren allemaal hippies.
heel sterke mening dat indien een zwangere goed
Daar zijn we ooit begonnen om elkaars bevallingen te
geïnformeerd is over alle voors en tegens van een
doen. Dit was in de jaren ’70. Zodoende werd mijn
bepaalde keuze ten aanzien van haar zwangerschap of
interesse gewekt. Ik begon er wat meer over te lezen en
bevalling, dat we haar hierin te allen tijde moeten
realiseerde me wat er allemaal kon gebeuren en begreep
steunen. Als het een keuze is waar ik echt niet achter kan
toen dat ik meer training nodig had!
staan, dan zorg ik er voor dat ik een collega voor haar vind die haar wel wil begeleiden. We zorgen er met elkaar voor dat de zwangere de zorg krijgt die zij wenst. Waar zijn jij en je collega’s het altijd over oneens? Over de normality of birth. Er is altijd een bepaalde spanning tussen wat andere collega’s ‘normaal’ vinden en wat de regelgeving ons toestaat nog te doen (de zogenaamde scope of practice. Ik heb inmiddels meer dan dertig jaar ervaring en heb zo’n duizend bevallingen begeleid en denk vaker dat iets nog wel kan en normaal is dan sommige van mijn collega’s. Waar zou je in de praktijk meer aandacht aan willen besteden? Ik zou willen dat ik mezelf beter zou kunnen organiseren, zodat ik meer tijd heb… Dan zou ik bijvoorbeeld meer
“Ik zou willen dat ik mezelf beter zou kunnen organiseren,zodat ik meer tijd heb…”
kunnen schrijven en een bijdrage kunnen leveren aan tijdschriften en dergelijke. Ook zou ik tijd willen hebben om onderzoek en meer internationaal werk te doen.
Dienstauto: Opgeruimd of een puinzooi? Nu heb ik wel een auto en die is best opgeruimd. Toen ik
Zou je zelf in het ziekenhuis of thuis bevallen?
voor het eerst begon te werken, deden we alles op de
Ik ben twee keer bevallen op de manier zoals ik dat wenste:
fiets. Veel van mijn collega’s hebben een fourwheeldrive
thuis. Ik heb twee kinderen. En als ik nog een keer moest
omdat ze soms naar afgelegen gebieden moeten om een
bevallen, dan zou ik weer zo doen. De eerste keer ben ik
bevalling te doen. Maar dat betekent natuurlijk niet
bevallen met vriendinnen die alle zes student verlos-
automatisch een opgeruimde auto!
kundigen waren. Er waren ook nog twee gediplomeerde verloskundigen bij. O ja, en mijn man natuurlijk! Ik had
Vreemdste plek waar je ooit een bevalling deed?
een langdurige bevalling dus ik had iedereen ook echt
In een Tipi in een National Forest. Om er te komen moest
wel nodig.
ik anderhalf uur lopen over een klein pad vanaf de
De tweede keer ben ik alleen in aanwezigheid van mijn
dichtstbijzijnde weg in het bos. Het was in onze hippietijd
man en mijn vijfjarige dochter bevallen. Mijn dochter
en sommigen van ons leefden als nomaden. Deze vrouw
heeft de navelstreng doorgeknipt. Ik wilde er die tweede
was zelf ook een verloskundige. Ze was zelfs mijn mentor
keer echt geen andere mensen bij. Ik werkte destijds in
destijds, dus ze wist drommels goed wat ze deed.
een geboortecentrum dat op tien minuten om de hoek
4V6 SEPTEMBER s +./6
47
02!+4)*+ lag. Dus als er echt problemen waren geweest, had ik ze
Wie is je grootste inspiratie in je vak?
zo kunnen bellen. Het was een magische ervaring!
Ik ben geïnspireerd door veel mensen, maar vooral door mijn vriendinnen en collega’s zoals Naoli Vinaver, een van
Als je Minister van Volksgezondheid zou zijn, wat is
mijn studenten van lang geleden en mijn goede vriendin
het eerste dat je zou veranderen?
Leopi Sanderson. Beiden hebben zo’n enorm vertrouwen
In de Verenigde Staten (VS) bestaat geen Ministerie van
in het geboorteproces. Zij houden hier beiden regelmatig
Volksgezondheid. Gezondheidszorg is geen onderdeel
spreekbeurten over en brengen daarbij de schoonheid
van de Bill of Rights [De Bill of Rights is de naam van de
van dit proces naar voren.
eerste tien amendementen van de grondwet van de VS. nvdr.] De Republikeinen in de VS vinden dat er geen recht
Hoe denk je dat het vak eruit ziet over tien jaar?
op gezondheidszorg bestaat en hun invloed is te sterk om
Ik denk dat we dan een stuk verder zijn. De pendule slingert
hier verandering in aan te brengen. Dus ik zou er voor zorgen
altijd heen en weer en ik denk dat de pendule naar de kant
dat er een Ministerie van Volksgezondheid zou komen!
slingert van de verloskunde en de fysiologische bevalling. Ik hoop ook dat het vak verloskunde en de vierjarige opleiding tot verloskundige tegen die tijd eindelijk zullen zijn gelegaliseerd in alle staten van Amerika. Het zou fantastisch zijn om onderdeel te worden van de reguliere zorg zodat wij bijvoorbeeld ook gewoon onze rekening kunnen indienen bij de zorgverzekeraars. Het zou geweldig zijn indien we een soortgelijk verloskundig systeem zouden kunnen hebben als in Nederland! Heb je nog ambities? Jazeker. Ik wil graag een Youth Leadership project opzetten. Wij, de oude garde, worden oud en er zijn onvoldoende mensen om ons werk voort te zetten and there is still so much work to do! Q
*ANNET "AKKER BESTE PUBLICATIE VAN HET !-# IN Jannet JH Bakker MSc won de prijs voor de beste publicatie van 2010 vanuit het Amsterdams Medisch Centrum. Het ging om haar publicatie in het New England Journal Medicine van 28 januari 2010 (362;4). Het artikel droeg als titel Outcomes after Internal versus External Tocodynamometry for Monitoring Labor. Jannet J.H. Bakker, M.Sc., Corine J.M. Verhoeven, M.Sc., Petra F. Janssen, M.D., Jan M. van Lith, M.D., Ph.D., Elisabeth D. van Oudgaarden, M.D., Kitty W.M. Bloemenkamp, M.D., Ph.D., Dimitri N.M. Papatsonis, M.D., Ph.D., Ben Willem J. Mol, M.D., Ph.D., and Joris A.M. van der
© AMC
Post, M.D., Ph.D. Q
48
4V6 SEPTEMBER s +./6
).4%2.!4)/.!!,
.EDERLANDSE VERLOSKUNDE IN :UID !FRIKA Suze Jans
Nederlandse ouders, geboren in Zuid-Afrika, gedeeltelijk opgegroeid in Nederland, opgeleid in België en een flinke dosis werkervaring opgedaan in Nederland: Margreet Wibbink ging op zoek en vond zichzelf in Jeffrey’s Bay waar zij samen met een Zuidafrikaanse collega een verloskundige praktijk oprichtte op basis van de Nederlandse werkwijze. Verslag van een bezoek.
Verloskundige is net zoals in Nederland een beschermde titel in Zuid-Afrika. Iedere jaar komen zo’n 25-30 nieuwe verloskundigen van de opleiding af op NMMU. We steken ons hoofd om de deur bij de verloskundige studenten die vlak voor hun examens zitten. In de klas bevinden zich maar liefs vier mannelijke studenten!
Hoop doet leven. Medewerkers van de praktijk Als we hierna de afdeling verloskunde bezoeken van het academische Dora Nginza ziekenhuis in Port Elizabeth, blijkt wel dat de Advanced opleiding geen overbodige Margreet in de spreekkamer van de praktijk
luxe is. De afdeling wordt min of meer gerund door de
Trends in maternal mortality: 1990–20
te wachten bij de luchthaven van Port Elizabeth; we gaan
MOZAMBIQUE
BOTSWANA
meteen op pad. We worden verwacht op de opleiding
NAMBIA
maternal deaths per 100,000 live births
ZIMBABWE
Pretoria SWAZILAND
verloskunde van de Nelson Mandela Metropolitan
SOUTH AFRICA
LESOTHO
University, ofwel de NMMU. Dr. Sindisiwe James, hoofd
Midwives per 1,000 live births
–
‘star-pupil’ komen bezoeken. Margreet doet de tweeja-
Birth complications per day; rural Lifetime risk of maternal death
rige opleiding Advanced Midwifery and Neonatal Science
Intrapartum stillbirth rate (per 1,000 births)
denken aan onze opleiding voor klinisch verloskundigen, zorgt voor verdere verdieping van het vak verloskunde. De studenten leren ondere andere het uitvoeren van een uitwendige versie, een vacuümextractie, microbloedonderzoek en leren zelfs omgaan met forceps. Het skills lab voor de klinische lessen ziet er dan ook goed uit: alle benodigde fantomen zijn aanwezig.
452; 172 1 in 100
375 260
250
230
125 58
0
1990
1995
2000
2005
2010
Rural
1998
S
A midwives association exists Number of midwifery profession als represented by an association Association(s) affiliated with ICM;
Public facility
Urban
ICN
Yes 72,000 Yes; Yes
` POLICIES A national maternal and newborn health plan exists that includes the midwifery workforce The plan is costed The national health workforce plan specifically addresses midwifery Compulsory notification of maternal deaths Systematic maternal death audits and reviews Confidential enquiry for maternal deaths Compulsory registration of all births All maternal and newborn health services are free (public sector)
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
Number of Comprehensive EmONC facilities Facilities per 1,000 births
Urban
Rural
Urban
Rural
2003
Projected number of births, by age of mother 6000
No Yes Yes Yes Yes
5000 35-49
4000
20-34
3000
15-19 2000 1000 0
jaar bovenop de driejarige opleiding verpleegkunde.
Other/no one Midwives/ nurse-midwives/ auxiliaries Doctor
1998
Yes
Number of facilities providing essential childbirth care Number of Basic Emergency Obstetric and Newborn Care (EmONC) facilities
rural
No Yes
` SERVICES
De basisopleiding verloskunde in Zuid-Afrika duurt een
Rural
2003
Who attends births: urban vs.
30
vs. rural Home (own or someone else’s)
Urban
` PROFESSIONAL ASSOCIATION
2015
Private/ NGO facility
10
Neonatal mortality as % of under-5 mortality
% of live births
aan deze universiteit. De on-top opleiding, die doet
410
100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
% of live births
MIDWIFERY BAROMETER
number of births (thousands)
maken met de twee Nederlandse verloskundigen die haar
Actual MMR trend Target 2015
440 380
Where women give birth: urban
van de opleiding verloskunde, wil graag nader kennis
15
500
SOUTH AFRICA
Margreet staat ons - ik reis samen met Inger Aalhuizen - op
20102015
20152020
20202025
20252030
Unavailable
430 229 –
Explanatory notes: *Annex 2 provides a complete list of source data. All data sources are from 2008 unless otherwise stated. Where country respondents stated that data were not available, the term ‘Unavailable’ is used. In all other instances, ‘–‘ is used to denote a nil response or data that requires further verification. 1. 2008 estimates based on country data returns and the WHO Global Atlas of the Health Workforce. 2. Includes midwives, nurse-midwives and nurses with midwifery competencies. These figures do not necessarily reflect the number of practising midwives or the ICM definition of a midwife. 3. Auxiliary midwives and auxiliary nurse-midwives.
www.stateoftheworldsmidwifery.co
m
PART 4: COUNTRY PROFILE S
133
Suze Jans is verloskundige en lid van de redactie 4V6 SEPTEMBER s +./6
49
).4%2.!4)/.!!, verloskundigen. Zij doen bijna alle bevallingen behalve de
methode om de vele pre- en dysmaturen te verzorgen. De
sectio’s. Gemelli’s, kunstverlossingen, stuiten, ze lijken
kinderen gaan vroeg naar huis; ze worden met een
hun hand er niet voor om te draaien. De artsen zijn in de
gewicht van 1,5 kg. ontslagen. Ook thuis worden de
buurt mocht het noodzakelijk zijn.
ouders daarom gestimuleerd om hun kind bij zich te
Het publieke ziekenhuis, Dora in de volksmond, wordt
houden. De prevalentie van wiegedood in Zuid-Afrika is
voornamelijk bezocht door de zwarte en zogenoemde
hoog; 21 per 1000 geboortes [UNFPA 2011].
gekleurde bevolking uit Port Elizabeth en omgeving. De blanke en meestal rijkere bevolking maakt voornamelijk gebruik van de privéziekenhuizen. De afdeling beschikt over negen verlosbedden en doet ruim zeshonderd bevallingen per maand. Het sectiopercentage is 50%, maar alle hoogrisico zwangeren uit de wijde omgeving worden naar dit overheidsziekenhuis verwezen. Ter vergelijking: het sectiopercentage in het streekziekenhuis in Humansdorp waar Margreet haar zwangeren naar toe verwijst, is 16 %. De HIV epidemie in Zuid-Afrika is nog steeds de grootste ter wereld. De helft van de bevolking leeft in armoede. Het perinatale sterftecijfer in Zuid-Afrika is 19 per 1000 geboortes; het maternale sterftecijfer is De kangoeroemethode wordt aangemoedigd
410 per 100.000 [UNFPA 2011]. We bezoeken de verloskamers. Zuurstof en entenox zijn
De praktijk van Margreet is gevestigd in een modern
beschikbaar via een uitgang in de muur, en een birthing
gebouw naast een apotheek, waarin ook een huisarts is
chair staat glimmend maar ongebruikt in de hoek. Van
gevestigd. ‘Healthy mom and baby clinic’ staat er gegraveerd
continue begeleiding lijken ze nog nooit gehoord te
op de glazen deuren die toegang tot de praktijk verschaffen.
hebben en veel privacy hoeven de vrouwen die het
Margreet en haar collega Laura Birch hebben de verlos-
ziekenhuis bezoeken niet te verwachten. De verloskamers
kundige praktijk opgezet met steun van onder andere het
tellen drie bedden per kamer; de deur van een van de
NCDO [NCDO is het Nederlandse kennis- en adviescentrum
kamers staat open en laat een moederziel alleen liggende
voor burgerschap en internationale samenwerking en wordt
barende vrouw zien. De gordijntjes om het bed zijn niet
gefinancierd door het Ministerie van Ontwikkelingssamen-
dichtgetrokken. Maar vergeleken bij sommige andere
werking, red.]. Maar ook met sponsoring van de kerk-
ziekenhuizen, is de zorg redelijk, vertelt Margreet. Er
gemeenschap waartoe de beide verloskundigen behoren.
werkt adequaat geschoold personeel in het ziekenhuis, er
Haar geloof is een van de sterke drijfveren van Margreet.
zijn voldoende beschikbare middelen, de hygiëne is goed
Er is dagelijks spreekuur. De praktijk heeft een eigen
en de zorg is gratis beschikbaar. “Maar”, verzucht ze,
echoapparaat waarmee Margreet termijn- en liggings-
“de professionaliteit en passie voor het vak zijn vaak ver
echo’s maakt. Ondanks dat hier wel een kleine bijdrage
te zoeken, vooral op de verloskamers...”
voor wordt gevraagd, wordt er veel gebruik van gemaakt: het alternatief is een busreis naar Humansdorp en lange wachttijden in het ziekenhuis. Praktijkingang van de ‘Healthy mom and baby clinic’
Glimmend maar ongebruikt Op de afdeling neonatologie wemelt het van de vaders en moeders. Opvallend is de aandacht voor de kangoeroe50
4V6 SEPTEMBER s +./6
).4%2.!4)/.!!, Margreet en Laura zijn vorig jaar een public-private partnership aangegaan met de publieke overheid. Dit betekent dat ze alle vaccinaties en medicijnen kosteloos via de overheid kunnen bestellen. Daar staat tegenover dat zij hun diensten zonder betaling moeten aanbieden omdat de basis gezondheidzorg gratis is in Zuid-Afrika. De zorg in de verloskundige praktijk van Margreet en Laura is voor alle bevolkingsgroepen toegankelijk: zwart, blank, rijk en arm; iedereen is welkom. Verloskundigen in Zuid-Afrika hebben een uitgebreide voorschrijfbevoegdheid: anticonceptie, maar ook antibiotica voor bijvoorbeeld seksuele overdraagbare aandoeningen mogen door hen worden voorgeschreven. En dat is maar goed ook: naast het hoge HIV percentage is de prevalentie van
Achteraan in het township bevindt zich een grote
seksueel overdraagbare aandoeningen hoog: Syfilis komt
verzameling schamele golfplaten bouwsels...
bij 5-15% van de patiënten op het prenatale of anticon-
Koud in de winter, heet in de zomer
ceptiespreekuur voor; gonorroe bij 8%; en chlamydia en andere vaginale infecties bij 16 tot 49% van de gevallen
pad. Elektriciteit, riolering of stromend water zijn zeldzaam
[Pham-Kanter, 1996].
in dit deel van het township. In een van deze golfplaten
De salarissen van de twee verloskundigen worden echter
huizen is een crèche gevestigd waar de kinderen vandaag
niet betaald door het reguliere gezondheidsysteem. Dat
worden gewogen en vitamine-supplementen krijgen
maakt de aansluiting met de reguliere gezondheidszorg
toegediend.
ook lastig. Ook is het zo dat het makkelijker is om subsidie te krijgen voor een nieuw project dan om een project te onderhouden. Ze zijn dan ook voornamelijk afhankelijk van hun sponsoren. Om hun inkomens te suppleren, heeft Margreet af en toe dienst voor het particuliere ziekenhuis in Humansdorp; Laura wordt ‘gesponsord’ door haar man.
Tienerzwangerschappen De praktijk heeft veel aandacht voor tienerzwangerschappen; het aantal tienerzwangerschappen in Zuid-Afrika is relatief hoog en bedraagt 5,4 % van alle geboorten [UNFPA, 2011] (ter vergelijking: In Nederland is dit Nederland: 0,53% [CBS 2010]) De praktijk geeft regelmatig voorlichtingsmiddagen speciaal voor jonge moeders. Er is een speciale ruimte ingericht om hen in alle rust te
Het township: niets meer dan een hobbelige modderweg vol met gaten en schaars sanitair
kunnen counselen. Ook is er een zogenaamde safetybox beschikbaar aan de buitenkant van de praktijk, waar
Er is nauwelijks speelgoed en de muren zijn van karton.
moeders in nood hun kind te vondeling kunnen leggen.
De kinderen laten zich gewillig wegen en helpen elkaar
Gelukkig is daar tot nu nog nooit gebruik van gemaakt.
met aan en uit kleden. De groeikaarten worden nauwkeurig bijgehouden en er wordt opgelet dat de kinderen
We gaan op stap met de mobile clinic. Dat betekent de
regelmatig gezien worden op het consultatiebureau. Dit
wijk in, of beter het township in om visites te rijden. Het
kan op de reguliere locatie, maar ook op de praktijk van
township bestaat uit een grote verzameling zogenaamde
Margreet en Laura. Daar heeft Sister Loretta Nel de
Mandelahuizen. Er zijn zo’n 40.000 (de belofte destijds
verantwoordelijkheid over het consultatie bureau. Omdat
was tenminste een miljoen) van deze huizen gebouwd na
de wachttijden minimaal zijn en er meer aandacht en
het aantreden van Nelson Mandela als president. Hij vond
voorlichting wordt gegeven komen moeders graag.
dat iedere Zuidafrikaan recht had op een stenen huis. De woningnood is groot. Achteraan in het township bevindt
De visite aan de pasgeboren drieling maakt indruk. De
zich een grote verzameling schamele golfplaten bouw-
meerlingzwangerschap werd pas tijdens de bevalling
sels; de weg is vaak niet meer dan een hobbelig modder
ontdekt. Het gezin bestaat nu uit zes kinderen. De vader 4V6 SEPTEMBER s +./6
51
).4%2.!4)/.!!,
De crèche: er is nauwelijks speelgoed en de muren zijn van karton.
is werkeloos. Moeder maakt zich duidelijk zorgen over
ieder geval voor één postnatale controle thuis. De
hun financiële situatie. Alhoewel het onderwijs gratis is,
moeders worden verzocht om voor een volgende controle
moeten de kosten voor de schoolbus van haar dochter
naar de praktijk of de reguliere kliniek te gaan.
wel nog worden betaald anders kan zij niet naar school.
Het spreekuur de volgende dag is eigenlijk identiek aan een spreekuur bij een Nederlandse praktijk. Met het verschil dat de casussen stuk voor stuk indrukwekkend zijn. We zien die dag onder andere een zwangere met syfilis, een vrouw met een kind met foetaal alcohol syndroom in de anamnese en de helft van de vrouwen is HIV positief. Controles die ons in Nederland veel tijd zouden kosten zijn hier de normaalste gang van zaken. De apartheid in Zuid-Afrika werd officieel in de periode van 1990-1994 afgeschaft. Maar de economische verschillen en daarmee ook de verschillen in gezondheidsen zwangerschapsuitkomsten, tussen de zwarte en de blanke bevolking lijken nog steeds onoverkomelijk groot. De omstandigheden in de Eastern Cape, waar Jeffreys
De visite aan de pasgeboren drieling maakt indruk. Het gezin
Bay zich bevindt, zijn een van de minst gunstigste.
bestaat nu uit zes kinderen. De vader is werkeloos. Moeder maakt
Margreet denkt hardop: “Dat is misschien wel waarom ik
zich duidelijk zorgen over hun financiële situatie:drie extra mon-
in J-Bay terecht ben gekomen.”
den om te voeden...”En straks moeten ze ook nog naar school...”
Meer informatie over de praktijk van Margreet Wibbelink De moeder is HIV positief (status vader onbekend). In
en Laura Birch kunt u vinden op www.healthymomand-
verband met de overdrachtskans van het virus, betekent
babyclinic.com Q
dat of volledige borstvoeding of overgaan op flesvoeding (bij gemengd voeden is de overdrachtskans het grootst
Referenties
[Nat. Dept. Of Health, 2008]. Gelukkig is kunstvoeding
#ENTRAAL "UREAU VOOR DE 3TATISTIEK #"3 WWWCBSNL
gratis beschikbaar. Het huis is koud en vochtig. De situatie
.ATIONAL $EPARTMENT OF (EALTH :UID !FRIKA 4HE )MPLEMENTATION OF THE 0-4#4 PRO-
lijkt zorgelijk. Maar tijdens de controle blijkt dat de
52
GRAM WWWDOHGOVZADOCSPOLICYPMTCTPDF 0HAM +ANTER '" 3TEINBERG -( "ALLARD 2# 3EXUALLY TRANSMITTED DISEASES IN 3OUTH
kinderen goed drinken en mooi op gewicht zijn.
!FRICA 'ENITOURIN -ED *UNE n
Post natale zorg is geen onderdeel van de reguliere zorg
5.&0! $ELIVERING HEALTH SAVING LIVES 4HE STATE OF THE WORLDS MIDWIFERY 2EPORT
in Zuid-Afrika, maar de praktijk van Margreet zorgt in
WWWSTATEOFTHEWORLDSMIDWIFERYCOM
4V6 SEPTEMBER s +./6
"%2)#(4%.
2EGIONEEL 4UCHTCOLLEGE VOOR DE 'EZONDHEIDSZORG TE !MSTERDAM Het college heeft het volgende overwogen en beslist omtrent de op 7 juli 2010 binnengekomen klacht van: A, en B, in hun hoedanigheid van Senior-Inspecteur, respectievelijk Inspecteur voor de Volksgezondheidszorg te C, klaagsters, tegen D, verloskundige, wonende te E, destijds werkzaam te F, verweerster, gemachtigde prof. mr. J.G. Sijmons, advocaat te Zwolle.
Bij deze tweede zwangerschap van patiënte zijn op de polikliniek alle risico’s ingeschat en onderkend en met de ouders besproken door de behandelend gynaecoloog, K (verder K). Er is onder meer afgesproken dat vroegtijdig met 39 weken op 7 mei 2009 een proefbaring van drie uur door middel van een cervixdilatatie zou plaatsvinden. De à terme datum was 15 mei 2009. Op 4 mei 2009 zijn bij patiënte om 07.00 uur de weeën begonnen. Patiënte heeft zich bij het ziekenhuis gemeld, maar werd naar huis gestuurd omdat zij nog niet in partu was.
1. Het verloop van de procedure
Op 5 mei 2009 (nationale feestdag met zondagsdienst)
Het college heeft kennisgenomen van:
om 01.00 uur heeft patiënte zich wederom gemeld in het
- het klaagschrift met de bijlagen;
ziekenhuis met krachtigere contracties. Zij is weer naar
- het verweerschrift met de bijlagen;
huis gestuurd zonder een gynaecoloog te spreken,
- de repliek;
hoewel zij daarom wel had verzocht.
- de correspondentie betreffende het vooronderzoek;
Om 06.25 uur is er telefonisch contact geweest tussen
- de brief van de gemachtigde van verweerster van 29
patiënte en personeel in het ziekenhuis, waarna patiënte
november 2010, binnengekomen op 30 november 2010.
naar het ziekenhuis is gegaan. Om 06.45 uur is zij
De klacht is ter openbare terechtzitting, op voet van
aangesloten aan het CTG apparaat. Om 10.30 uur is
artikel 57 lid 1 en lid 2 van de Wet op de beroepen in de
patiënte getoucheerd door een verloskundige en is 4 cm
individuele gezondheidszorg (hierna: de Wet BIG) ,
ontsluiting geconstateerd.
gezamenlijk behandeld met de klachtzaak van klaagsters
Om 13.00 uur is bij patiënte een epiduraal ingebracht op
tegen G, geregistreerd onder nummer 10/190 en de
de verkoeverkamer van de OK.
klachtzaken van H en I tegen verweerster en G geregistreerd
Om 13.30 uur heeft de gynaecoloog (die vanaf 9 uur dienst
onder respectievelijk de nummers 11/024 en 11/025V.
had) voor de eerste keer patiënte bezocht en is een
Partijen waren aanwezig.
proefbaring en bijstimulatie besproken.
Verweerster werd bijgestaan door prof. mr. Sijmons
De dienstdoende verloskundige heeft om 14.00 uur de
voornoemd.
vliezen van patiënte gebroken en meconiumhoudend
Klaagsters, verder te noemen IGZ, en prof. mr. Sijmons
vruchtwater geconstateerd. Na overleg met de gynaeco-
hebben over en weer een toelichting gegeven aan de
loog heeft de verloskundige opdracht gegeven om bij te
hand van een pleitnota die aan het college is overgelegd.
stimuleren met oxytocine. Verweerster is om 15.00 uur begonnen met haar dienst in
2. De feiten
het ziekenhuis.
Op grond van de stukken en hetgeen ter terechtzitting
Verweerster heeft rond die tijd tegenover de gynaecoloog
heeft plaatsgevonden kan van het volgende worden
haar bezorgdheid geuit over het ingezette beleid (over de
uitgegaan:
combinatie van een litteken-uterus, epiduraal en bijstimu-
Verweerster is als klinisch verloskundige verbonden
leren; zij stelde de vraag, hoe lang het nog verantwoord
geweest aan het J te F, verder het ziekenhuis.
was om door te gaan). De gynaecoloog heeft toen
De klacht heeft betrekking op de bevalling van mevrouw I,
geantwoord dat, als zij dacht dit niet aan te kunnen, zij
verder te noemen patiënte, op 5 mei 2009.
niet geschikt was voor tweedelijns verloskunde, of
Een eerdere zwangerschap van patiënte was gecompli-
woorden van gelijke strekking. Dit incident heeft plaats-
ceerd geweest door diabetes gravidarum, een primaire
gevonden in het bijzijn van een verpleegkundige en een
weeënzwakte en een matig CTG, uitmondend in een
co-assistent. Tussen verweerster en de desbetreffende
spoedsectio. Uiteindelijk werd een gezonde zoon
gynaecoloog had zich niet lang daarvoor een incident
geboren.
voorgedaan bij een soortgelijke bevalling. 4V6 SEPTEMBER s +./6
53
"%2)#(4%. Om 16.45 uur heeft de gynaecoloog patiënte voor de
1. gelet op haar verantwoordelijkheid in deze en de
tweede maal gezien.
grenzen die zij in acht had moeten nemen ten aanzien
Verweerster en gynaecoloog hebben om 16.45 uur bij
van deze verantwoordelijkheid in verhouding tot die
patiënte een druklijn geplaatst.
van de supervisor-gynaecoloog, niet de beslissing heeft
De gynaecoloog is om 17.10 uur naar huis gegaan. Hij
genomen de gynaecoloog te informeren toen het CTG
had thuis de mogelijkheid het EPD (elektronisch patiënten
verslechterde en de pijn veranderde, maar zich heeft
dossier) te lezen maar geen mogelijkheid om het CTG te
laten leiden door hetgeen vlak daarvoor tussen hen
zien. In het EPD staat om 18.15 uur vermeld dat de
was voorgevallen en op een vorige ervaring met deze
ontsluiting 6-7 cm is. De gynaecoloog heeft dat als
gynaecoloog gebaseerde verwachting;
gunstig beoordeeld. Tevens wordt in het EDP een duidelijke omschrijving gegeven van het CTG dat een diepe deceleratie met late component, herstel tot 180sl/ min en daarna moeilijk te beoordelen basislijn laat zien.
2. haar professionele verantwoordelijkheid niet heeft genomen door beleid uit te voeren waar ze niet achter kon staan; 3. terwijl zij de regie had over de bevalling, toegestaan
Ook het reeds bekende feit dat het vruchtwater meconi-
heeft dat patiënte enige tijd zonder observatie en/of
umhoudend was is hier zichtbaar. Hij heeft geen contact
CTG alleen is gelaten, hoewel zij zich zorgen maakte
opgenomen met verweerster.
over het gevoerde beleid en het CTG.
Verweerster heeft om 18.15 uur patiënte opnieuw getoucheerd. De ontsluiting was dus 6-7 cm en bij het
4. Het standpunt van verweerster
verrichten van het VT liet het CTG diepe deceleraties zien.
Met betrekking tot het eerste klachtonderdeel maakt
Verweerster heeft daarop voor de tweede maal de stand
verweerster zichzelf het verwijt dat zij rond 18.00 uur de
van de epiduraalpomp opgehoogd. De aard van de pijn
gynaecoloog niet heeft gebeld. Zij was door zijn eerdere
bij patiënte was inmiddels veranderd.
reactie ervan overtuigd dat hij niet naar haar zou luisteren
Tussen 19.30 uur en 20.10 uur is niemand bij patiënte op
en dat het voor het verloop van de avond geen verschil
de verloskamer geweest. Verweerster had ook de zorg
zou maken.
voor een andere patiënte op de afdeling met een HELLP
Verweerster voert met betrekking tot het klachtonderdeel
syndroom.
onder 2. aan dat het niet aan haar was om het beleid te
Om 20.10 uur is de co-assistente bij patiënte gekomen en
bepalen maar dat zij erop mocht vertrouwen dat de
heeft zij opgemerkt dat het CTG was verslechterd. Zij
gynaecoloog, die de eindverantwoordelijke was, de
heeft onmiddellijk verweerster geïnformeerd waarna de
situatie juist zou inschatten.
gynaecoloog is gebeld. De gynaecoloog is om 20.30 uur
Ten aanzien van het derde klachtonderdeel erkent
gekomen en heeft tot een spoedsectio besloten.
verweerster dat zij patiënte niet van 19.30 uur tot 20.00
Bij de spoedsectio is een uterusruptuur geconstateerd
uur alleen had mogen laten.
met een dehiscentie (openscheuren) van het oude litteken. Het kind bevond zich met hoofd en schouders in
5. De overwegingen van het college
de buikholte en de placenta lag los. Het meisje, L, is om
Het eerste klachtonderdeel is gegrond. Het is niet te
21.01 uur geboren en was in zeer slechte toestand.
begrijpen dat verweerster, die rond 18.00 uur had bemerkt
L is gereanimeerd en beademd overgeplaatst naar het M
dat het CTG diepe deceleraties liet zien, de gynaecoloog
met de diagnose perinatale asfyxie.
daarvan niet direct op de hoogte heeft gesteld. Verweer-
Op 7 mei 2009 is vanwege de infauste prognose de
ster erkent dat zij dat had moeten doen. Door de
behandeling stopgezet.
gynaecoloog niet te informeren met de gedachte - argu-
L is in bijzijn van de ouders op 7 mei 2009 overleden.
ment a - dat hij toch niet zou luisteren heeft verweerster
Op 22 mei 2009 heeft er een gesprek plaatsgevonden,
haar professionele verantwoordelijkheid miskend. Zij wist
waaraan de ouders, K en de gynaecoloog hebben
dat het ongunstige CTG informatie bevatte, of kon
deelgenomen.
bevatten, die zij moest melden. De gynaecoloog was de
De ouders hebben aangifte bij justitie gedaan tegen de
verantwoordelijke, had met die informatie mogelijk zijn
gynaecoloog wegens dood door schuld.
beleid om de vaginale baring af te wachten alsnog
Op 26 juni 2009 heeft de Raad van Bestuur van het
gewijzigd en was mogelijk naar het ziekenhuis gekomen
ziekenhuis na overleg met IGZ melding gemaakt van deze
om alsnog de sectio uit te voeren. Haar verwachting dat
calamiteit aan IGZ. Het ziekenhuis heeft N om een
hij niet zou luisteren was blijkbaar ingegeven door haar
rapportage gevraagd die op 20 juli 2009 is uitgebracht.
slechte ervaring met de gynaecoloog ruim twee uur eerder, toen deze haar – naar het lijkt ten onrechte – te-
54
3. De klacht en het standpunt van IGZ
recht wees over haar twijfel omtrent zijn beleid en haar
De klacht houdt zakelijk weergegeven in dat verweerster:
ervaring enkele weken eerder waarop de gynaecoloog
4V6 SEPTEMBER s +./6
"%2)#(4%. eveneens haar professioneel functioneren in een soort-
erkenning van de fout als zodanig toch een verweer (van
gelijke situatie had bekritiseerd. Het is onprofessioneel
een conflict van plichten) besloten ligt, gaat dit verweer
dat zij zich door die ongunstige verwachting over zijn
niet op. Ook hier moet worden benadrukt dat het
reactie heeft laten leiden. Ze heeft daarmee zelf een
verweerster is die verantwoordelijk is voor haar taken.
verantwoordelijkheid genomen die ze niet kon dragen en
Mocht de combinatie van haar taken op een onverwacht
tegelijkertijd de gynaecoloog informatie onthouden
moment aan een verantwoorde hulpverlening in de weg
waarmee hij zijn verantwoordelijkheid had kunnen dragen.
zijn komen te staan, dan mocht van haar verwacht
Hoe slecht de verhouding tussen haar als verloskundige
worden dat zij maatregelen zou nemen om de ontstane
en de gynaecoloog ook was, zij had aan de zorg voor en
problemen zo effectief mogelijk het hoofd te bieden. Ter
het belang van de patiënte en het ongeboren kind meer
zitting is komen vast te staan dat deze mogelijkheden er
waarde moeten hechten dan aan haar onzekerheid of de
wel waren. In dit geval had zij, bijvoorbeeld, de gynaeco-
gynaecoloog met haar informatie iets zou doen.
loog terug kunnen roepen of de communicatie met de gynaecoloog over de zorg van de andere hoog-risico
Verweerster vermoedde voorts - argument b - dat de
patiënte over kunnen laten aan de verpleegkundige. Zij
informatie over het CTG van rond 18.00 uur voor het
heeft dat niet gedaan en daarmee het niet te verwaar-
verdere verloop van de avond geen verschil zou maken.
lozen risico genomen dat het CTG ongemerkt opnieuw
Daarmee heeft zij een verkeerde inschatting gemaakt. Zij
zou verslechteren. Voor haar keuze bestaat geen recht-
kende de voorgeschiedenis van patiënte, waarover zij zelf
vaardiging en dat is haar te verwijten. Zoals hierboven is
haar twijfels al had geuit tegenover de gynaecoloog die
overwogen, geldt ook hier dat het de plicht van verweer-
zijn afwachtende beleid voortzette. Zij mocht daarom niet
ster als verloskundige is om te voorkomen dat zij proble-
aannemen dat de ernstig verslechterende CTG slechts een
men over zich heen laat komen en in plaats daarvan
incident was dat voor het verdere verloop van de baring
gepaste maatregelen te nemen.
geen betekenis had. De conclusie is dat verweerster afstand had moeten
De conclusie van het voorgaande is dat de klacht (voor de
nemen van het beleid dat de gynaecoloog voor stond.
onderdelen 1. en 3.) deels gegrond is. Verweerster heeft
Hoewel de gynaecoloog de eindverantwoordelijkheid
gehandeld in strijd met de zorg die zij ingevolge artikel 47
had, had zij in het slechte CTG van 18.00 uur aanleiding
lid 1 van de Wet BIG jegens het ongeboren kind en de
moeten vinden de gynaecoloog te informeren om hem
ouders had behoren te betrachten.
daarmee in staat te stellen zijn beleid te heroverwegen. De oplegging van na te melden maatregel is daarvoor Klachtonderdeel 2 miskent dat het niet verweerster maar
passend. Verweerster heeft op verschillende momenten
de gynaecoloog is, die de eindverantwoordelijkheid had.
niet de van haar als verloskundige te verwachten
Het gaat onder de gegeven omstandigheden te ver om
verantwoordelijkheid genomen maar de ontwikkelingen
van de verloskundige te verlangen dat zij zou weigeren
op verwijtbare wijze op hun beloop gelaten. Hoewel de
om mee te werken aan uitvoering van het beleid van de
gevolgen dramatisch zijn mag dat volgens geldende
gynaecoloog. Dit neemt niet weg dat, zoals hiervoor al is
tuchtrechtspraak niet beslissend zijn voor de aard van de
overwogen, de verloskundige haar professionele verant-
maatregel. Een zwaardere maatregel zou gerechtvaardigd
woordelijkheid in het oog had dienen te houden en haar
zijn, maar in de omstandigheid, dat aan deze zaak reeds
visie kenbaar had dienen te maken, waar nodig nog een
veel publiciteit is gegeven, met alle gevolgen van dien,
keer extra en zeker gelet op de veranderde omstandighe-
ook voor verweerster, het feit dat zij tijdens het onder-
den die steun leken te geven aan de juistheid van haar
zoek door IGZ en tijdens de behandeling van de tucht-
eerder ingenomen standpunt. Het klachtonderdeel, dat
zaak in heeft gezien dat ze onjuist heeft gehandeld en
van een in haar algemeenheid te vergaande plicht van de
het feit dat zij niet meer als verloskundige werkzaam is,
verloskundige uitgaat, is ongegrond.
wordt aanleiding gevonden om de maatregel te beperken tot die van waarschuwing.
Verweerster heeft gesteld dat zij gedurende zekere tijd haar zorg en aandacht tussen patiënte en een andere
Om redenen, aan het algemeen belang ontleend, zal de
patiënte met een HELLP-syndroom moest verdelen. Dat
beslissing zodra zij onherroepelijk is op na te melden
zou verklaren dat verweerster enige tijd, te weten vanaf
wijze worden bekend gemaakt.
19.30 uur tot (omstreeks) 20.10 uur, toen overigens niet zij maar de co-assistente de sterke achteruitgang van het
Ten overvloede merkt het college op met verontrusting te
CTG ontdekte, patiënte niet heeft geobserveerd of laten
hebben geconstateerd dat in de onderzoeksrapporten
observeren. Voor zover in deze lezing ondanks de
van N en de IGZ meerdere substandard factoren binnen 4V6 SEPTEMBER s +./6
55
"%2)#(4%. de vakgroep Obstetrie van het betreffende ziekenhuis worden
en aan het Tijdschrift Medisch Contact en Tijdschrift
beschreven, die een rol gespeeld hebben bij het verloop
KNOV ter bekendmaking zal worden aangeboden.
van deze casus. De door N geformuleerde aanbevelingen die, naar IGZ ter
Aldus gewezen op 12 april 2011 door:
zitting heeft opgemerkt, inmiddels worden opgevolgd,
mr. J.S.W. Holtrop, voorzitter,
worden met instemming door het college ondersteund.
M.L.A. van Heijst en F.C.D. Buist, leden-verloskundigen, mr. S.S. van Gijn, als secretaris,
6. De beslissing
en in het openbaar uitgesproken ter terechtzitting van
Het Regionaal Tuchtcollege waarschuwt verweerster.
7 juni 2011 door de voorzitter in aanwezigheid van de
Bepaalt dat de beslissing ingevolge artikel 71 van de Wet
secretaris.
op de beroepen in de individuele gezondheidszorg in de
w.g. J.S.W. Holtrop, voorzitter
Nederlandse Staatscourant zal worden bekendgemaakt
w.g. S.S. van Gijn, secretaris Q
Geslaagd
56
!MSTERDAM
Groningen
Maastricht
2OTTERDAM
Eva Alblas Sarah Ashkol Linde de Baaij Anne Bedaux Rosalinde van den Broek Evelien Brons Martine Gerritsen
Danielle Bouma Elze Diekman Annegreet van Dieren Nienke van Dijk Lysanne Dijkstra Ella Ekkers Maureen Hoekstra
Karin den Besten Tessa Büscher Marieke Bijl Eline Hemminga Kim Honcoop Yvon Noordermeer Eva Schot Renate Simmelink Yvet Snoek Klasina Sperling Lianne Stam Lianne Zondag
Daphne van der Heijden Renske Kuiper Mariska van der Laan Josine Lageweg Hester Louwen Yvette van Male Brenda Meijer Jonne Morren Henja Nijkamp Marlies Piksen Karin Salomons Rianne Scholten Willeke Sier Sophie Six Judith Snijders Stephanie van Tussenbroek Jorine Veldman Leonoor Vink Louise de Winter
Anne-Joleen de Lange Ellen Mane y Oostinga Berdien Pepping Cora Rietberg Elsbeth Scholing Jorien Scholten Mirjam Schubert Samatha Siersema Esther Wind
Ellen Arends Annegien Bakkers Regien Berendschot Michelle Berger Lisa Berghuis Corinna Bongardt Andrea Bruijnen Inge Brunenberg Dionne Denessen Tanne van Dooren Silvia Geesink Marian Gerits Joelle Habets Dominique van Ierssel Sanne Jacobs Karin Leermakers Dieke Lukassen Moniek Renkens Anouk van de Rijdt Steffi Roos Lonneke van Summeren Martine de Swart Steffie Thoonen Marloes Verhagen Suzanne van de Voort Danielle Wesseling Ellen Zanders
4V6 SEPTEMBER s +./6
Masteropleiding 0! +6 Esther Dingemanse Minke van Dort Ruth Hakkenberg Joost Hooijmeijer Ilse de Jagher Sabine Logtenberg Chantal te Molder Marielle de Munnik Annemarie Rietveld Annelies van der Sanden Liesbeth de Winter Suzanne van Wouwe
"%2)#(4%.
.%84 +OEMELKALLERGIE NIEUWE INZICHTEN
Als een zorgverzekeraar controles uitvoert, dan is de zorgaanbieder wettelijk verplicht om de noodzakelijke medische persoonsgegevens te verstrekken. Zorgverzeke-
Koemelkallergie is een zeldzame ziekte, die waarschijnlijk
raars moeten daarbij wel strikte regels volgen. Pas dan
bij minder dan 1% van de zuigelingen voorkomt. Dit
mogen zorgverzekeraars controleren of een zorgaanbie-
stellen de kinderartsen Paul Brand en Hanneke Rijk-van
der een gedeclareerde prestatie daadwerkelijk heeft
Gent in een artikel over nieuwe inzichten rondom
geleverd (rechtmatigheid) en of die prestatie de meest
koemelkallergie bij zuigelingen. Over de werkelijke
aangewezene was (doelmatigheid). Deze bevoegdheid en
prevalentie bestaan geen betrouwbare gegevens, omdat
de voorwaarden zijn voor de verplichte zorgverzekeringen
in geen enkel onderzoek gebruik is gemaakt van de
vastgelegd in de Regeling Zorgverzekering. Sinds juli van
gouden standaard voor de diagnostiek van voedsel-
dit jaar gelden dezelfde bevoegdheden voor de vrijwillige/
allergie, namelijk de dubbelblind placebogecontroleerde
aanvullende verzekeringen en de AWBZ.
voedselprovocatie. Dat vermeende koemelkallergie veel
www.artsennet.nl
vaker voorkomt, komt omdat de verschijnselen, zoals excessief huilen, spugen en slecht groeien, aspecifiek zijn en de dubbelblinde provocatietest niet vaak wordt gebruikt
!DVIES +.-'
als diagnosticum. Ook wordt eczeem vaak gezien als een
In juli 2010 berichtte de KNMG haar leden over de
uiting van koemelkallergie, terwijl er tussen die twee
controle op de levering van zorg in het kader van de
geen causaal verband is.
Zorgverzekeringswet. Evenals toen adviseert de KNMG
Als koemelkallergie daadwerkelijk is aangetoond, bestaat
artsen om bij zo’n controle de gevraagde dossiergegevens
de behandeling uit koemelkvrije voeding, bij voorkeur
niet op te sturen naar de zorgverzekeraar, maar de
met intensief gehydrolyseerd wei-eiwit (zoals Nutrilon
medisch adviseur uit te nodigen voor inzage ter plaatse.
Pepti, Frisopep), vanaf het moment dat de borstvoeding
Dit advies geldt ook voor een verzoek om inzage in het
mindert of stopt. Bij borstvoeding hoeft de moeder geen
kader van controle op de vrijwillige verzekering en op de
koemelkvrijdieet te volgen, tenzij het kind klachten heeft.
AWBZ. Mocht u nog vragen hebben naar aanleiding van
Bijvoeding kan volgens het gebruikelijke schema, met de
dit bericht kunt u contact opnemen met de helpdesk van
gebruikelijke voedingsstoffen worden geïntroduceerd.
de KNOV.
Van de aangedane kinderen is naar schatting 75% tolerant voor koemelk op de leeftijd van een jaar en 90% op de leeftijd van vier jaar.
)LLEGALITEIT WORDT STRAFBAAR
Het advies om baby’s met een positieve gezinsanamnese
Vrijdag 8 juli 2011 heeft de ministerraad ingestemd met
voor allergische ziekten ter preventie hypoallergene
het voorstel van minister Leers van Immigratie en Asiel.
voeding te geven na de borstvoeding, is op grond van
Vreemdelingen die illegaal in Nederland verblijven worden
recent wetenschappelijk onderzoek niet langer houdbaar,
strafbaar en in bewaring gesteld om te worden uitgezet.
aldus Brand en Rijk-van Gent. Hypoallergene voeding
Omdat illegaal verblijf een overtreding wordt (en niet een
helpt niet om voedselallergieën in de toekomst te
misdrijf), zal humanitaire hulp aan illegalen niet strafbaar
voorkomen.
worden.
NTvG, 29 juni 2011
Er zitten nog veel onduidelijkheden aan de voorgenomen plannen. Er wordt gesproken van een overtreding met als
#ONTROLE VERZEKERAARS OP UITVOERING ZORGVERZEKERINGEN
straf het betalen van een boete, maar ook over het vastzetten in vreemdelingendetentie teneinde mensen zonder papieren uit te zetten. Door de maatregelen van het kabinet bestaat het gevaar
Sinds juni 2011 mogen zorgverzekeraars gegevens van
dat artsen, verloskundigen en andere instanties zich
verzekerde patiënten opvragen bij verloskundigen, artsen
terughoudender opstellen ten aanzien van mensen
en andere zorgaanbieders. Deze informatie kan een
zonder geldige papieren. Onderzoek van Dokters van de
verzekeraar nodig hebben om de levering van zorg in het
Wereld laat nu al zien dat mensen regelmatig geweigerd
kader van de AWBZ en aanvullende zorgverzekeringen te
worden in de zorg. Veel mensen hebben geen weet van
controleren.
hun recht op medisch noodzakelijke zorg (die volgens 4V6 SEPTEMBER s +./6
57
"%2)#(4%. Leers wel blijft bestaan), wachten lang om zorg te gaan
College of Midwives, was betrokken bij de totstand-
zoeken en hebben veel angst om zich bij een instantie te
koming van het rapport. Het volledige rapport is gratis te
melden.
downloaden van de website van de RCOG.
Verwacht wordt dat de ‘illegalen’ nog meer angst hebben
www.rcog.org.uk
om hulp te gaan zoeken bij medische problemen. www.doktersvandewereld.org
Britse gynaecologen eisen radicale veranderingen in de GEZONDHEIDSZORG VOOR VROUWEN
Save the Children eert VERLOSKUNDIGEN Verloskundigen Madina Rashidi uit Afghanistan (links op de foto) en Catharina Ojo uit Nigeria(rechts op de foto) werden in Durban door Save the Children en de International Confederation of Midwives (ICM) geëerd met de
Het rapport High Quality Women’s Health Care: A
‘Midwive Award for exceptional contribution’ voor hun
proposal for change, dat de Royal College of Obstetricians
gedrevenheid om vrouwen- en kinderlevens te redden.
and Gynaecologists (RCOG) deze zomer uitbracht, komt
Hiermee drukken de organisaties hun erkenning uit voor
met flinke voorstellen voor een radicale verandering in de
het belangrijke werk van vroedvrouwen, met name in
zorg voor vrouwen in de Britse National Health Service
gebieden waar de aanwezigheid van vroedvrouwen niet
(NHS) waarmee zij het accent van de zorg willen verleggen
vanzelfsprekend is. Het merendeel van de 358.000
van interventie naar preventie.
moeders en 3.3 miljoen baby’s die in het kraambed sterft,
Het rapport is geschreven tegen de achtergrond van NHS
overlijdt in ontwikkelingslanden. De rol van vroedvrouwen
hervormingen; bezuinigingen en tekorten op de arbeids-
in het voorkomen van deze moeder- en kindersterfte is
markt, in combinatie met demografische veranderingen
cruciaal.
(oa veroudering) en een toenemende, steeds complexer
De 20-jarige Madina Rashidi (links op de foto) woont op het
wordende, vraag naar zorg.
platteland van de
De RCOG stelt voor dat er een zogenaamde levensloop-
provincie Jawzjan,
benadering van de gezondheidzorg voor vrouwen zou
Afghanistan. Zij
moeten worden ingesteld waarbij alle zorg voor vrouwen
was de enige
door een multidisciplinair team wordt gecoördineerd. Het
vrouw in haar
rapport stelt dat de zorg zich in de eerste lijn zou moeten
gemeente die de
concentreren in goede samenwerking met de tweede en
middelbare school
derde lijn.
afrondde en werd
Alhoewel het rapport voor de verloskunde concentratie
58
geselecteerd om
van zorg voorstelt, vindt de RCOG wel dat de zorg meer
de vroedvrouwenopleiding te volgen. Sinds 2009 – ze was
midwifery-led moet zijn. Voor de zorg in de meer
toen 18! - is zij de enige vroedvrouw in het dorp en levert
afgelegen gebieden moeten alternatieve oplossingen
zij in de kliniek 24 uur per dag zorg aan zwangere
worden bedacht.
vrouwen voor, tijdens en na de bevalling. Madina heeft
Dr Tony Falconer, voorzitter van de RCOG, zei bij de
een doorslaggevende rol gespeeld in het veranderen van
presentatie van het rapport: “We hebben veel om trots
eeuwenoude tradities. De meeste vrouwen bevielen thuis
op te zijn; onze perinatale en maternatale sterftecijfers
met hulp van familie of volkomen alleen. Zij wist de
dalen nog steeds, maar er is nog genoeg ruimte voor
mannen in haar gemeenschap te overtuigen van het
verbetering en een dringende noodzaak voor verbetering
belang van een vroedvrouw bij de bevalling en moedigde
van zorg in alle delen van de UK.”
vrouwen aan om naar de kliniek te komen.
De levensloopbenadering kan er voor zorgen dat de NHS
Hoofdverpleegkundige Catharine Ojo (rechts op de foto)
in iedere fase van het leven van een vrouw het gewenste
woont in het Noorden van Nigeria. Ze startte in het
advies en de benodigde zorg kan geven, onafhankelijk
ziekenhuis waar zij werkt een afdeling voor bijzondere
van haar persoonlijke situatie en sociaal-maatschappelijke
zorg. Ze is een ware leider en traint andere vroedvrouwen
achtergrond. Een dergelijke holistische benadering geeft
in de zorg voor pas-
vrouwen consistente en meer volledige informatie en
geborenen, prenatale zorg (zoals de kangoeroemethode)
zorg vanaf jonge leeftijd waardoor ze beter in staat zijn
en het voorkomen van moeder-kind HIV overdracht.
om de juiste keuzes te maken ten aanzien van hun
Daarnaast coacht ze jonge vroedvrouwen en is ze
gezondheid. Dit is een document dat empowerment
betrokken bij diverse studies en onderzoeken om de zorg
geeft aan zowel vrouwen als de NHS. Aldus de voorzitter.
voor pasgeborenen in Nigeria te verbeteren. Q
Ook de Britse organisatie van verloskundigen, de Royal
ICM
4V6 SEPTEMBER s +./6
.IJKERK &LEVOZIEKENHUIS !LMERE 2OTTERDAM 'OUDA
%IGEN WIJS ROUWEN OVER LEVEN NA DE DOOD VAN EEN KIND 3YMPOSIUM h"ORSTVOEDING VERBINDTv 0RENATALE SCREENING '%-/%4 CURSUS
plaats 'RONINGEN %INDHOVEN %INDHOVEN 4IEL 'RONINGEN -AASTRICHT !MSTERDAM !MERSFOORT .IJKERK $RIEBERGEN %INDHOVEN %INDHOVEN 4IEL %NSCHEDE .IJKERK !MSTERDAM .IJMEGEN 2OTTERDAM ,EENDERSTRIJP 5TRECHT %INDHOVEN 5TRECHT #ENTRAAL IN .EDERLAND %DE 2OTTERDAM 'OUDA .IJKERK !MSTERDAM .OG NIET BEKEND
datum
+RACHT VAN BEGELEIDING "EVALLEN DOE JE NIET ALLEEN CLIÑNTGERICHTE BEGELEIDING VAN BARING EN BARINGSPIJN '%-/%4 CURSUS 0RAKTIJKORGANISATIE 'YNAECOLOGIE VOOR VERLOSKUNDIGEN +/%, SYMPOSIUM
Congres/cursus 6ROEGSIGNALERING @3AMENWERKEN WAT HEB JE VAN ELKAAR NODIG -EDSIM #!6% BASISCURSUS -EDSIM #!6% BASISCURSUS #URSUS REANIMATIE VOLWASSENEN VOOR VERLOSKUNDIGEN 0SYCHIATRIE IN DE 6ERLOSKUNDE 4HE )NTERNATIONAL 0RIMARY #ARE 2ESEARCH 4RAINING #URRICULUM ,USTRUMSYMPOSIUM @7ERKEN AAN 6ERBINDING !CADEMIE 6ERLOSKUNDE !MSTERDAM 'RONINGEN 3YMPOSIUM 6OEDING VOOR HET BREIN 0RAKTIJKHOUDER ALS WERKGEVER /PLEIDING LEEFSTIJLCOACH -EDSIM #!6% BASISCURSUS -EDSIM #!6% BASISCURSUS #URSUS REANIMATIE VOLWASSENEN VOOR VERLOSKUNDIGEN %EN MEERLING IS MEER %FlCIÑNT ADMINISTRATIE VOEREN 3CHOLING #4' 62! .EUROMUSCULAIRE AANDOENINGEN 2EANIMATIE .EONAAT 3CHOUDERDYSTOCIE 3TUITGEBOORTE 6ISIE ONTWIKKELEN 'YNAECOLOGIE VOOR VERLOSKUNDIGEN 0ATIÑNTVEILIGHEID OOK IN UW PRAKTIJK +./6 CONGRES 4RENDS "ALANS #ONGRES #ENTRA *EUGD EN 'EZIN VOORAANKONIDIGING 'EBOORTECENTRA VERBETEREN IN VERSCHEIDENHEID
WWWVOOKNL WWWBORSTVOEDINGVERBINDTNL WWWVA RNL WWWINZWANGNL
WWWVA RNL WWWINZWANGNL WWWPETERKLUITERSTRAININGENNL WWWMEDISCHENASCHOLINGNL WWWSTICHTINGKOELNL
UUR UUR PT
UUR PT UUR
info accreditatie WWWKRAAMZORGHETGROENEKRUISNL WWWMEDSIMNL UUR WWWMEDSIMNL UUR WWWJUSTSAFETYNL UUR WWSCEMNL WWWAVAGJAARNL WWWFOLIAORTHICANL UUR WWWPETERKLUITERSTRAININGENNL WWWACADEMIEVOORLEEFSTIJLENGEZONDHEIDNL WWWMEDSIMNL UUR WWWMEDSIMNL UUR WWWJUSTSAFETYNL UUR WWWHOYTEMASTICHTINGNL UUR WWWPETERKLUITERSTRAININGENNL WWWVROUWENZORGNL WWWPAOHEYENDAELNL WWWVA RNL UUR WWWDOCKWERKNL UUR WWWMEDISCHENASCHOLINGNL UUR WWWFASTEERSTELIJNNL WWWCONGRESPAGINANLKNOVCONGRES WWWUNITZORGINNOVATIENL WWWSCEMNL
ONBEKEND
GEEN GEEN ONBEKEND
kosten (€) GEEN
Uitgebreide informatie over de in dit overzicht opgenomen cursussen, congressen en symposia vindt u op de website van Kennispoort Verloskunde: www.kennispoort-verloskunde.nl of op de in de tekst aangegeven websites.
Congres en Cursus
"%2)#(4%.
4V6 SEPTEMBER s +./6
59
60
4V6 SEPTEMBER s +./6
3TUURGROEPADVIES (UISBEZOEK CONTINUE BEGELEIDING ,AREB BIJWERKINGENDAG WORKSHOP 2EBOZO TECHNIEK ,ANDELIJK SYMPOSIUM OVER PERINATALE STERFTE EN AUDIT 3YMPOSIUM :ORG 2OND DE PASGEBORENE
(ET @SPIEGELSYMPOSIUM 'YNAECOLOGIE VOOR VERLOSKUNDIGEN (YGIÑNE EN INFECTIEPREVENTIE 2EANIMATIE VOLWASSENE INCL ZWANGERE #OACHEND NAAR GEDRAGSVERANDERING #OMMUNICATIE MET !FFECTIE !FSCHEIDSYMPOSIUM *OS VAN 2OOSMALEN $E -OEDER HET KIND VAN DE REKENING E 3YMPOSIUM 'ROOTSTEDELIJKE 0ERINATALE 'EZONDHEID 6 -)3 TRAINING 5W PRAKTIJK EN MARKETING '%-/%4 CURSUS +INDERMISHANDELING HOE ZORGVULDIG TE BESPREKEN /MGAAN MET VERLIES KUNDE KUNST 3CHOLINGSDAG VOOR 0RAKTIJKASSISTENTES ))) +LACHT OF KWAAL 'ENEESMIDDELEN #ONGENITALE AFWIJKINGEN TGV SCHADELIJKE STOFFEN -EDISCH ONDERNEMEN VERZUIMBEHEER %XTRA 3CHOLING #4' 6ISIE ONTWIKKELEN 0RECONCEPTIEZORG "ARINGSPIJN VANUIT EEN NEUROWETENSCHAPPELIJK PERSPECTIEF 12-12-2011
20-12-2011
15-12- 2011
(OE LEES IK MIJN BALANS 67 REKENING @4E KLEIN TE DIK TE VEEL VAN EVIDENCE NAAR PRAKTIJK IN DE VERLOSKUNDE 2EANIMATIE 6OLWASSENE INCL ZWAGERE %CLAMPSIE &LUXUS 'ENTLE "IRTH 'UARDIAN (OLISTIC 4RAINING "ARBARA (ARPER 'YNAECOLOGIE VOOR VERLOSKUNDIGEN @"OUWEN AAN VERTROUWEN VOOR VERLOSKUNDIGEN EN GYNAECOLOGEN
7ORKSHOP TO EXPLORE THE RESEARCH EXPAND YOUR PRACTICE AND STIMULATE YOUR CREATIVITY WITH MUSIC MOVEMENT AND MORE #ONFERENTIE 4IENEROUDERS 5ITWENDIGE VERSIE
%52!0 3YMPOSIUM h%PILEPSIE :WANGERSCHAPv /MGAAN MET VERLIES KUNDE KUNST "ASISCURSUS BEGELEIDING BIJ BORSTVOEDING %VIDENCE BASED -EDICINE VOOR TOETSGROEPBEGELEIDERS
.IJMEGEN 5TRECHT "USSUM .OG NIET BEKEND %DE
,EIDEN 2OTTERDAM 5TRECHT -AASTRICHT 'OUDA .IJMEGEN %DE %INDHOVEN 2OTTERDAM :WIJNDRECHT !MSTERDAM ,EENDERSTRIJP 2OTTERDAM (AARLEM
(OUTEN 2OTTERDAM 2OTTERDAM 5TRECHT
5TRECHT 2OTTERDAM
!MSTERDAM
.IJKERK .IJMEGEN 2OTTERDAM "USSUM !LKMAAR $RIEBERGEN
5TRECHT %DE 5TRECHT 2OTTERDAM
WWWAV MNL WWWBIJWERKINGENDAGNL WWWPERINATALEAUDITNL WWWSCEMNL
WWWBOERHAAVENETNL WWWSCEMNL WWWSTIVORONL WWWAV MNL WWWINZWANGNL WWWAV MNL WWWSCEMNL WWWAV MNL WWWVA RNL WWWSTICHTINGKOELNL WWWVROUWENZORGNL WWWDOCKWERKNL WWWVA RNL WWWSTICHTINGITONNL
WWWTALMORNL WWWMEDISCHENASCHOLINGNL WWWVA RNL WWWEINDERSNL
WWWlOMNL WWWVA RNL
WWWPETERKLUITERSTRAININGENNL WWWPAOHEYENDAELNL WWWVA RNL OERBRONWORKSHOPSWEBKLIKNL WWWMEDISCHENASCHOLINGNL WWWTARANU
WWWSCEMNL WWWVA RNL
UUR UUR UUR UUR
UUR UUR UUR UUR
UUR UREN
UUR UUR
UUR UUR
ONBEKEND
ONBEKEND
GEEN
"%2)#(4%.
/BSTETRIC -EDICINE 86) EERSTE LIJN 2AAKVLAKKEN TUSSEN DE EERSTE EN TWEEDE LIJN IN DE VORM VAN CAS (ECHTEN !SSISTEREN BIJ VERLOSKUNDIGE COMPLICATIES BIJ DE PARTUS )NFECTIEZIEKTEN IN DE ZWANGERSCHAP ALGEMEEN BEELD CONSEQUENTIES BELEID %"- VOOR DUMMIES 3CHOLING #4' BEOORDELING )NTERPRETATIE 3TAGEWERKBEGELEIDING ) #URSUS FOETALE BEWAKING 0SYCHIATRISCHE KENNIS EN VAARDIGHEDEN VOOR DE 0RAKTIJK 0RAKTIJKHOUDER ALS WERKGEVER 3CHOLINGSDAG VOOR 0RAKTIJKASSISTENTES )) +LACHT OF KWAAL 3TUURGROEPADVIES $E VERLOSKUNDIGE ALS CASEMANAGER %FlCIÑNT ADMINISTRATIE VOEREN +ENNISPOORT #ONGRES 0RAKTIJKORGANISATIE 3CHOLINGSDAG VOOR 0RAKTIJKASSISTENTES ) +LACHT OF KWAAL 3TAGEWERKBEGELEIDING ))
2OTTERDAM 2OTTERDAM 2OTTERDAM 5TRECHT
%INDHOVEN
%INDHOVEN .IJKERK 5TRECHT .IJKERK %INDHOVEN
5TRECHT "IEZENMORTEL .IJKERK .IJMEGEN
!MSTERDAM %INDHOVEN
%DE
WWWAV MNL
WWWAV MNL WWWPETERKLUITERSTRAININGENNL WWWPETERKLUITERSTRAININGENNL WWWAV MNL
WWWPETERKLUITERSTRAININGENNL WWWAV MNL
WWWKOSTERENBREKELMANSNL
WWWVROUWENZORGNL WWWAV MNL
WWWVA RNL WWWVA RNL WWWVA RNL WWWAV MNL
WWWSCEMNL
GEEN
GEEN
"%2)#(4%.
Basisuitrusting GEZOCHT
Jan en Margot Noteborn steunen hun huisarts
die in Tanzania een klein ziekenhuis start en een
jonge vrouw in de gelegenheid heeft gesteld
een opleiding tot vroedvrouw te volgen. Haar
opleiding is binnenkort afgerond, maar het
ontbreekt haar aan de noodzakelijke uitrusting
om haar werk goed te kunnen doen.
De vraag van Jan en Margot luidt: wie heeft een
basisuitrusting voor een vroedvrouw in Afrika?
Nieuw of gebruikt, gratis of tegen geringe
vergoeding. Wie kan helpen?
Jan & Margot Noteborn
Eijkerstraat 19J, 6269 BL Margraten
+31 (0)43 8518856
[email protected]
4V6 SEPTEMBER s +./6
61
"%2)#(4%.
Personalia Geboren Liam Ezra ZOON VAN ,ORRAINE "EGBIE EN "ERTRIK "OON 2OALD !MUNDSENSTRAAT +( !LMERE Fleur DOCHTER VAN .ICOLE EN !RNO VAN "EKKUM # (UYGENSLAAN 84 7ADDINXVEEN Siep DOCHTER VAN ,OES EN &RANK VAN "ERGEN 6EERKENSWEG #2 /UD 'ASTEL Nine & Senn TWEELING VAN 3EVERIEN EN *AN "ONGERS 2UTTEN +ETELHUIS 4( 'ENNEP Jette DOCHTER VAN .ELLEKE DEN "RABER EN 2ALPH "ORGHOUTS &ORT !* Breda Kaat DOCHTER VAN *ANNEKE EN (ANS #OOLS /UDENAARDEN (ERTGANG ,2 6ELDHOVEN Thomas ZOON VAN "ARBARA EN %RIK &RANSSEN ,AAN -AX %UWESTRAAT 2! :ANDVOORT Zara DOCHTER VAN ,YDIA EN !NTHONY 'AMBIER $E 3CHANS $, :ALTBOMMEL Amélie DOCHTER VAN -ARIA 'EBBING EN 2ON 3CHAMP +IENHOUT %% !RNHEM Jasmijn DOCHTER VAN )RIS EN 7OUTER VAN DER (EIJDEN !URELIASTRAAT $' (EERENVEEN Imre ZOON VAN 0AULINE EN *AN VAN DEN (EUVEL /NLAND +$ +AMPEN Tiemen ZOON VAN %KE EN *ENTSJE VAN DER -OLEN VAN DER (EIDEN $E +OARTE "ßN ,+ %E Abel ZOON VAN -ARGO EN "AS VAN .IENES "OSSTRAAT ," 2IDDERKERK Rosa DOCHTER VAN ,AURA EN *EROEN 0LAISIER 3TOK (ARRY 0AUWLAAN !0 ‘s -Gravenhage Saar DOCHTER VAN *ANNEKE EN 0IETER VAN 2AVENSTEIJN VAN (OOIJDONK +APELLERLAAN *0 2OOSENDAAL Sep ZOON VAN +ATJA EN "AS 2OBBERTS 4UINSTRAAT %* 7IJLRE Silas ZOON VAN $ORIEN EN !ART 3ANGSTER "AKKER -R 4RIPKADE 38 5TRECHT Pelle ZOON VAN 7ILLIE EN /TTO 3CHOTTE "OUDELING 0LAGGENWEIDE .+ (ELLEVOETSLUIS Wies DOCHTER VAN 2UTH 3ETZ EN *EROEN +UIPER ,EEUWARDERWEG 27 !MSTERDAM Daan ZOON VAN #ARINE EN *AN VAN DER 3LUIS VAN DER 0AUW 2OSSINIWEG #' 6EENENDAAL Guusje DOCHTER VAN ,YDIA EN *OAN 6ERBEEK (OOFDSTRAAT #' :ETTEN Julot DOCHTER VAN -IEKE 7INNEMULLER EN 2OB *ANSEN #AREL 7ILLINKSTRAAT %* 2AAMSDONKSVEER
-W -% ,ESSCHER 0OLDERMOLEN 3# $E ,UTTE n 3, -W +" 0OT "AKKER # (UYGENSLAAN ($ 7INSCHOTEN 3, SECTOR NOORDWEST NEDERLAND Nieuw lid (m.i.v. 01-07-2011) -W # VAN DEN %SHOF "RANDARIS 84 (OOFDDORP n 6)$ EP -W 2 +UIJT %! "ORGERSTRAAT A !2 +ATWIJK n !SP -W #% 3TOLP 0AUL +RUGERSTRAAT ZWART 8. (AARLEM n 6)$ ZHS Nieuw lid (m.i.v. 01-10-2011) -W , VAN 7IJK DE 7ILDE "REDERODE $, (UIZEN n 6)$ ZHS Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2011) -W - VAN "UREN 70 3PEELMANWEG #" .IEUWVEEN n !SP Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2012) -W , TEN "RINKE 0IETER VD $OESSTRAAT 60 !MSTERDAM 7. -W - VAN #ASPEL VAN $UIKEREN 3CHOVENHORSTSTRAAT :# !LMERE n ", -W (! &UITE 3CHOENERSTRAAT !7 %MMELOORD n 6)$ EP -W -&4 (ES E .ASSAUSTRAAT F "- !MSTERDAM n 6)$ ZHS -W - (OITING )LCKEN )SEOPLANTSOEN 07 !MSTERDAM n 6)$ -W & -EIJER -AST (OFSTEDERING 80 3OEST n 66 M Voorzetting lidmaatschap -W ,-, DE "AAIJ *ACOB -OSSELSTRAAT BOVEN 2$ S 'RAVENHAGE
7. SECTOR ZUID NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-07-2011) -W & "OUTKABOUT VAN "EETHOVENLAAN !! -AASSLUIS n !SP -W * "REUKEL -OLENDIJK A "! -ELISSANT !SP -W , #REEMERS ,INDENHOF ', .UENEN n 6)$ ZHS -W , &ARO ,ANGE 6EERTEL "' S 'RAVENMOER n !SP -W % 'EORGE +ERKSTRAAT %! #ADIER EN +EER n 6)$ ZHS -W ! -ARSCHAND !KKER 3CHULTZ VAN (AGENSTRAAT 8* 2OTTERDAM n 7. -W 4 0HAM +LAASSTRAAT B *- 6ENLO n !SP -W 3 7OLFS 6UURDOORNSTRAAT -" %CHT n 66 M Nieuwe leden (m.i.v. 01-10-2011) -W ! #LERMONTS 7ERNER +ING 07 %IJSDEN n 7. -W , 2OCHA E 3CHANSSTRAAT 8- 2OTTERDAM !SP Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2011) -W !*%- 0OSTMA 4AKS !LPHENLAAN *8 3ON n 6)$ ZHS -W # 6ERSPAANDONK 3LEGERS :EVENFONTEINEN 6' 2IETHOVEN Voortzetting lidmaatschap -W &*(*6ERHOEVEN *& +ENNEDYSTRAAT '! (EESCH !SP
SECTOR NOORDOOST NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-07-2011) -W $ "OUMA # $OPPERSTRAAT '4 (ENGELO n 7. -W 4 VAN (ALEN (OENSDIEPSKADE "$ 'RONINGEN n !SP -W *$ TEN (OEVE 3CHOLTEN 2IDDERSTRAAT B %' (ATTEM 7. -W - *ANSEN 'ILDSTRAAT %. 5TRECHT n 7. -W #- -ARS !NNA 0AULOWNASTRAAT A *2 'RONINGEN n !SP -W - 3MIT 2EIGERSKAMP (% -AARSSEN n 7. -W , VAN DER 7ERF 6OLKERAKSTRAAT C 80 !MSTERDAM n 6)$ EP Nieuw lid (m.i.v. 01-10-2011) -W 3' *ANSSEN !QUAMARIJNSTRAAT 0- 'RONINGEN n !SP Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2011) -W - $ROOG *! &EITHSTRAAT !. 'RONINGEN n !SP Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2012) -W %- +LAASSEN /UDE 'RAAFSEWEG 00 .IJMEGEN n 6)$ ZHS 62
4V6 SEPTEMBER s +./6
Art. 1 ,EDEN DIE BEZWAAR HEBBEN TEGEN DE TOELATING VAN EEN KANDIDAAT ASPIRANT LID MOETEN HUN BEZWAAR MET REDENEN OMKLEED SCHRIFTELIJK BINNEN ÏÏN MAAND NA HET VERSCHIJNEN VAN HET OFlCIÑLE VERENIGINGSORGAAN BIJ HET "ESTUUR KENBAAR MAKEN Afkortingen 6)$ n VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND 6)$ EP n VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND IN EIGEN PRAKTIJK 6)$ G n VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND IN GEZONDHEIDSCENTRUM 6)$ ZHS n VERLOSKUNDIGE IN DIENSTVERBAND IN ZIEKENHUIS 66 n VRIJGEVESTIGDE VERLOSKUNDIGE 66 M n VRIJGEVESTIGDE VERLOSKUNDIGE IN MAATSCHAP 7. n WAARNEEMSTER !SP n !SPIRANT LID ", n BUITENGEWOON LID "4, n BUITENLANDS LID 3, n SENIOR LID , n ERELID
Het Spaarne Ziekenhuis is op zoek naar een
Klinisch verloskundige (28 – 36 uur per week) Het Spaarne Ziekenhuis is een modern, topklinisch ziekenhuis, centraal gelegen in Hoofddorp. We behandelen steeds meer patiënten. Voor die behandelingen gebruiken we de nieuwste technieken. Zo hebben we een volledig digitaal patiëntendossier en moderne technieken bij radiologie en in de operatiekamers. We zijn altijd op zoek naar nieuwe talenten die met ons mee willen groeien. De functie Je verleent optimale verloskundige zorg tijdens de zwangerschap en de bevalling aan de zwangere en haar partner. Je geeft daarnaast voorlichting en levert een bijdrage aan onderwijs en aan onderzoeksprojecten. Heb je HBO-werk- en denkniveau en meerdere jaren relevante werkervaring op het gebied van verloskunde? Dan is deze functie wellicht iets voor jou! Geïnteresseerd? kijk op www.spaarneziekenhuis.nl voor de volledige vacaturetekst.
Werken bij het OLVG maakt je beter.
Diaconessenhuis Leiden: een algemeen ziekenhuis waar samenspel van mensen en kennis voorop staat en vrijwel alle specialismen aanwezig zijn. Met bijna 1300 professionals creëren we een omgeving van vertrouwen en geborgenheid voor de inwoners van Leiden en de Duin- en Bollenstreek.
Mens&Mensen komen graag bij ons werken als
Verloskundige (tweedelijns) m/v Voor de maatschap Obstetrie & Gynaecologie, zo spoedig mogelijk, 27 uur per week met een mogelijke uitbreiding naar 32 uur. De functie is ingeschaald in FWG 60. U & Wij Het Diaconessenhuis heeft een specialistisch verloskundig team dat in een ongedwongen maar professionele sfeer samenwerkt. Uw werkzaamheden zullen onder meer bestaan uit het begeleiden van zwangerschap en bevalling, verloskundig spreekuur op de polikliniek, en begeleiding van co-assistenten en (tropen) arts-assistenten. Meer weten? De uitgebreide vacaturetekst vindt u op onze website: www.diaconessenhuis.nl.
Wie bij het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) binnenkomt, komt er beter uit. Dat geldt voor onze patiënten, maar ook voor onze medewerkers. Jouw persoonlijke, vakmatige ontwikkeling staat altijd voorop. Net als het continu verbeteren van de zorg. Zo starten we binnenkort met de bouw van een uniek zorg concept, Family Centered Care, waarbij verloskunde en neonatologie geïntegreerd worden in één afdeling. Zo kunnen moeder en kind tijdens hun verblijf in het OLVG altijd bij elkaar blijven. Hoe jij daar als verloskundige beter van wordt? Wij zijn op zoek naar
Verloskundigen Als verloskundige in het OLVG verzorg je pre- en postnatale zorg in een veelzijdige en inhoudelijk dynamische functie. Jaarlijks begeleiden we ruim 2700 partus. En als enige ziekenhuis in Amsterdam zijn we een verregaande samenwerking gestart met de 1e lijn. Meer weten en een dagje meelopen? Kijk op werkenbijhetolvg.nl. Volg ons op
O
