Verloskundigen. Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte rapporteert. Tijdschrift voor. januari e jaargang

200635 - TvV jan.qxp:TvV

22-12-2009

16:39

Tijdschrift voor

Pagina 1

Verloskundigen g

Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte rapporteert

januari 2010 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

35e jaargang


22-12-2009

16:39

Pagina 2

Sibbing & Wateler: financieel adviseurs voor verloskundigen

Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd • Praktijkvestigingen

in de praktijkbegeleiding van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële

• Maatschapscontracten

zaken, nu en in de toekomst. • Praktijkfinancieringen

&

• Financiële planning

S IBBING W ATELER C.S.

• Verzekeringen

‘n hele zorg minder® Storkstraat 33 • 3905 KX Veenendaal Postbus 915 • 3900 AX Veenendaal Telefoon: (0318) 544 044 • Fax: (0318) 543 843 E-mail: [email protected] • Internet: www.sibbing.nl

• Pensioenen

• Hypotheken

In vertrouwde handen...

VERLOSKUNDIGE DIE MET ENTHOUSIASME ONS TEAM KOMT VERSTERKEN

32 uur

Werken in het Deventer Ziekenhuis betekent prettig werken in een moderne en mensgerichte omgeving. In ons ziekenhuis heerst een gemoedelóke, maar ook dynamische sfeer. Kleine en overzichtelóke teams bedienen er de diverse patiëntengroepen. Er is volop ruimte om in het vakgebied te excelleren. Daarbó is alles gericht op het welbevinden van en de betrokkenheid bó onze patiënten. Parttime werken is altód bespreekbaar. In Deventer en omgeving is het prima wonen met alle gewenste faciliteiten, veel natuur en een gevarieerd onderwós- en cultuuraanbod.

Kók voor meer informatie op:

www.dz.nl/werk/

Het Deventer Ziekenhuis is een STZ ziekenhuis waarin de topklinische kwaliteit en persoonlóke aandacht voor cliënt én medewerker centraal staan.


22-12-2009

16:39

Pagina 3

INHOUD

TIJDSCHRIFT Goed gevoel in 2010 Redactioneel

INNOVATIEF

5

35

Maak verbeteringen zichtbaar Wil van Veen

Wil van Veen

PRAKTIJK KNOV Wat wij kunnen doen voor collega’s die het moeilijker hebben

Nyx

7

Erna Kerkhof

Ambitieuze voorstellen voor hervorming verloskundige zorg

9 16

Peter Buisman

Praktijkorganisatie en intensieve begeleiding I

Marjan Mensinga, Wil Voogt

ZwangerWijzer uitgebreid met risico’s op het werk

21

49

De KNOV over de grenzen II Erna Kerkhof

23

Een wereld, geschikt voor kinderen

24

BERICHTEN

Personalia

54 55 57

Congres en Cursus

58

Afscheid mevrouw H.M. Cromheecke-Reus

WETENSCHAP

Nieuwsflitsen

25

Simone Buitendijk

Bijdrage Kennispoort Verloskunde

51

Brigitte Tebbe

Barbara Bekker

Even aandacht voor… de gynaecoloog

47

INTERNATIONAAL

Wil van Veen

Vraag van de maandag

45

Illegaal en zwanger

18

Suze Jans

Het gaat goed – twin to twin

41

Edith van Rijs

Mieke Beentjes

Vitamine K beleid

Postnatale zorg: do as the British do? Nienke Schaap-Kosters, Karlijn Janssen

Relinde van der Stouwe et al

Overleg met verzekeraars

39

Elisabeth

27

Redactie Kennispoort

ONDERWIJS Baren in beweging

31

Brigitte Tebbe

Scriptieprijzen 2009-12-22

34

Kennispoort Verloskunde

TvV januari 2010 • KNOV

3


22-12-2009

16:39

Pagina 4

COLOFON Redactie Myrte de Geus, Brigitte Tebbe, Relinde van der Stouwe, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman Medewerkers januari 2010 Jos Becker Hoff, Mieke Beentjes, Barbara Bekker, Peter Buisman, Franka Cadee, Bionda Heeringa, Suze Jans, Karlijn Janssen, Erna Kerkhof, Marjan Mensinga, Hilde Perdok, Henk van Ruitenbeek, Edith van Rijs, Nienke Schaap-Kosters, Wil Voogt, Jolanda Zocchi Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Postbus 2001, 3500 GA Utrecht E: [email protected] Abonnementen en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E: [email protected] Personeelsannonces KNOV, Wil van Veen T: 072 5624400 / 06 53359153 E: [email protected] Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E: [email protected] Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 125,- per jaar (11 nummers), Europa € 150,-, buiten Europa € 175,-. Voor studenten aan buitenlandse opleidingen: € 100,-. Los nummer € 16,50 aan te vragen bij de KNOV. Alle prijzen zijn incl. BTW en verzendkosten. © 2010 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100 Voorzitter KNOV Sjaak Toet Foto omslag: Henny van Nieuwpoort, Den Haag Foto’s binnenwerk: Henny van Nieuwpoort, Den Haag Bionda Heeringa, Delft, NationaleBeeldbank.nl Sander van der Torren Oplage: 3750 ISSN 0378-1925

Cover foto De penning op de cover is Moeder Aarde. De afmetingen zijn 115 x 79 x 22 cm. Het is te zien bij galerie van Heijningen op het Noordeinde te Den Haag. De maker van deze Moeder Aarde is Adri van Rooijen. Hij is geboren in Amsterdam en is sinds 1972 actief als beeldhouwer. Zijn werk laat grote verschillen zien. Hij maakt bronzen plaquettes, schilderachtig atmosferisch, tegenover scherp omlijnd en massaal. Voor van Rooijen is de mens in de ruimte een onuitputtelijk thema. Bijna alle plaquettes zijn éénzijdig. De penningen van Adri van Rooijen worden gegoten bij Binder bronsgieterij te Haarlem. Een penning kopen: [email protected]

Het Tijdschrift voor Verloskundigen wordt uitgegeven door de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), opgericht op 22 september 1975. De vereniging is tot stand gekomen uit een fusie van de Bond van Nederlandse vroedvrouwen (opgericht 8 juni 1926) en de Nederlandse R.K. Vereniging van Vroedvrouwen (opgericht 8 juli 1921). De KNOV stelt zich ten doel de bevordering van de verloskundige zorg in zijn geheel in Nederland, de versterking van de positie die de verloskundige daarin inneemt, alsmede de belangenbehartiging van alle verloskundigen in Nederland. Een van de manieren om dit doel te bereiken, is het uitgeven van het Tijdschrift voor Verloskundigen. Het Tijdschrift voor Verloskundigen is in de eerste plaats een vakblad op het gebied van de verloskunde en verwante wetenschappen. Het beoogt verloskundigen op de hoogte te stellen van relevante feiten en ontwikkelingen. Daarnaast is het een forum voor discussie over de verloskunde en verwante disciplines. In het redactionele beleid wordt ernaar gestreefd een zo ruim mogelijke reeks aan onderwerpen te behandelen. In de tweede plaats is het Tijdschrift voor Verloskundigen een verenigingsorgaan en als zodanig een middel voor het hoofdbestuur van de KNOV om in contact te treden met de leden. In dit kader dient het Tijdschrift voor bestuur en leden als forum om van gedachten te wisselen. Inzenden kopij en advertenties De redactie nodigt de lezers uit om reacties, artikelen en opiniebijdragen in te zenden. Bij voorkeur speciaal voor het Tijdschrift voor Verloskundigen geschreven kopij, maar ook elders aangeboden of gepubliceerde bijdragen zijn welkom; onder vermelding van bladtitel, jaargang en nummer. Kopij aanleveren als platte tekst, dus zonder speciale bekopping, voetnoten, paginacijfers, tabs, tabellen en ontdaan van hyperlinks, in Word via e-mail: [email protected]. Van tabellen of grafieken daarom alleen de onderzoeksgegevens aanleveren; deze worden door de vormgever opgemaakt. Referenties in de tekst tussen vierkante haakjes (geen superscript). Beeld apart aanleveren, bij voorkeur digitaal en in hoge resolutie. Bij tekstwijziging pleegt de redactie overleg. Ingezonden brieven worden zo nodig bekort. De KNOV en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van geplaatste reacties en opiniebijdragen. Het auteursrecht van artikelen berust bij de individuele auteur. Citeren met bronvermelding is toegestaan, mits binnen de wettelijke regels. Overname van (langere delen van) artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de redactie en de auteur. Personeelsadvertenties van leden voor het volgende nummer tot 15 januari 2010. Gelieve bij de plaatsingsopdracht het gewenste formaat en het factuuradres te vermelden. Voor commerciële advertenties: zie colofon. Het februarinummer verschijnt op 2 februari 2010.

4



22-12-2009

17:39

Pagina 5

REDACTIONEEL TIJDSCHRIFT

Goed gevoel in 2010 De Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte liet haar conclusies en aanbevelingen het licht zien. In dit tijdschrift besteden we ruim aandacht aan de Stuurgroep. De rubriek wetenschap moet er zelfs, op een nieuwe column na, een keer voor wijken. Hoewel het integrale rapport op de website staat, is een samenvatting voor dit tijdschrift geschreven. Aan Jos Becker Hoff, directeur van de KNOV die ons in de Stuurgroep vertegenwoordigde, is gevraagd om een eerste commentaar. Daarmee is, net als voor u, de zaak niet klaar. 2010 wordt het jaar van omkering: muren afbreken en daarmee wegen plaveien. Simone Buitendijk heeft vanaf nu haar maandelijkse column aan het begin van de rubriek wetenschap. Zij heeft het over internationale kritiek op ons verloskundig systeem en over het belang van een goede relatie met en kennis van de keten. Haar eerste column laat u kennismaken met de gynaecoloog, zoals u hem/haar niet kent. Wederzijds begrip maakt de keten sterk. Een aanzet dus. 2010 wordt het jaar van de krachtige keten. Anne May Gaskin hield een warm pleidooi voor het behoud van de thuisbevalling.

Agenda

Refererend aan de recente felle kritiek in de media op ons verloskundig systeem zei zij: “Keep the flag up! Verloskundigen moeten er zijn om artsen te leren waar

14 januari 2010 Twinproject Sierra Leone

het om gaat in het geboorteproces. Ook waarschuwt ze tegen een radicalere

17-21 februari 2010 Negenmaandenbeurs

gynaecologen zal niet helpen. Focus op de behoeften van vrouwen hebben die

2 maart 2010 ITV training toetsgroepbegeleiders, dag 1

2010 wordt het jaar waarin ‘tijd voor zwangeren’ geconcretiseerd gaat worden.

5 maart 2010 ITV training toetsgroepbegeleiders, dag 2 15 maart 2010 Klankbordgroep Prenatale Screening

opstelling van verloskundigen: “Een agressievere houding naar onwelwillende moeder worden.”

Anna Krüger is zorginhoudelijk adviseur voor geboortezorg, eerstelijns verloskunde en kraamzorg. Zij werkt bij Agis en was lid van de werkgroep Achterstandsituaties, een van de vier werkgroepen van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte. Zij omschrijft een aantal zwakke plekken in de huidige eerstelijns verloskundige zorg en geeft receptuur: laat zien wie je bent, laat zien wat je doet, maak je resultaten zichtbaar. 2010 wordt het jaar van verloskundige transparantie.

16 maart 2010 Platform Klinisch Verloskundigen

Sierra Leone is worstelt met de nasleep van een burgeroorlog (1991 tot 2002).

22 maart 2010 Overleg Kringvoorzitters

Er is daardoor nu slechts één verloskundige beschikbaar per 15.000 vruchtbare

25 maart 2010 Platform Actuele Zaken

hulpverleners is er mede de oorzaak van dat Sierra Leone, samen met Afghanistan,

13 april 2010 ITV training toetsgroepbegeleiders, dag 3

Leone één op de acht vrouwen als gevolg van een zwangerschap of bevalling.

19 april 2010 Platform Internationaal

en dat willen ze ook, niet vanuit een positie van afhankelijkheid, maar vanuit

5 mei 2010 Dag van de Verloskundige

160.000 euro! Heel veel geld, waar we nog héél lang voor kunnen sparen.

16 mei 2010 Marikenloop in Nijmegen

het knap druk. En dan ook nog gaan sparen? Laten we het onszelf gemakkelijk

21 juni 2010 Klankbordgroep Prenatale Screening

€ 100,- over. Als we dat allemaal ‘effe’ doen, is al een zaak gerealiseerd. Ik

22 juni 2010 Platform Klinisch Verloskundigen

Tijdens die oorlog vluchtten inwoners massaal het land uit, ook verloskundigen. vrouwen, in Nederland is dat één per 1639 vruchtbare vrouwen. Het tekort aan wereldwijd koploper is op het gebied de moedersterfte. Anno 2009 sterft in Sierra Er worden tal van goede initiatieven ontplooit om het twin to twin project KNOV - SLMA tot een succes te maken. Onze collega’s daar hebben ons nodig gelijkwaardigheid. Om die gelijkwaardigheid te realiseren is geld nodig. Nu ruim Als u de bovenstaande ‘voornemens’ leest en u maakt er werk van, dan krijgt u maken en de SLMA steunen. Klim achter uw pc, log in bij uw bank en maak weet het, het is veel geld, maar we zijn met ruim voldoende abonnees: 2010 begint in ieder geval met een goed gevoel! Wil van Veen TvV januari 2010 • KNOV

5


22-12-2009

16:39

Pagina 6

De natuurlijke en dynamische anticonceptiepil Omdat e vrouwen naniedt bevalling rug zomaar te de willen op il oude p

EÙ]fU!XYYYfghYUbh]WcbWYdh]Yd]`X]YbUhiif`]^_YghfUX]cÙZ[YYĮ1,2 8]Ybc[Ygh!YYbdfc[YghU[YYbXUhnYYfX]W\hghUUhV]^bUhiif`]^_dfc[YghYfcb3,4,5,6 8mbUa]gW\XcgYf]b[ggW\YaU!jccfYYb[cYXYWmWìgWcbhfc`Y7

BUhiif`]^_8mbUa]gW\ Samenstelling: 2 donkergele tabletten met elk 3 mg estradiolvaleraat; 5 middelrode tabletten met elk 2 mg estradiolvaleraat en 2 mg dienogest; 17 lichtgele tabletten met elk 2 mg estradiolvaleraat en 3 mg dienogest; 2 donkerrode tabletten met elk 1 mg estradiolvaleraat; 2 witte tabletten zonder werkzame bestanddelen. Hulpstof: lactose (niet meer dan 50 mg per tablet). Indicatie: Orale anticonceptie. Contra-indicaties: Manifeste of eerder doorgemaakte veneuze trombose (diepe veneuze trombose, longembolie). Manifeste of eerder doorgemaakte arteriële trombose (zoals myocardinfarct) of prodromale aandoeningen (zoals angina pectoris en ‘transient ischaemic attack’). Manifest of eerder doorgemaakt cerebrovasculair accident. Aanwezigheid van een ernstige of meerdere risicofactor(en) voor het ontstaan van veneuze of arteriële trombose, zoals: diabetes mellitus met vasculaire symptomen, ernstige hypertensie, ernstige dyslipoproteïnemie. Erfelijke of verworven predispositie voor veneuze of arteriële trombose, zoals bijvoorbeeld APCresistentie, antitrombine-III-deficiëntie, proteïne-C-deficiëntie, proteïne-S-deficiëntie, hyperhomocysteïnemie en antifosfolipide-antilichamen (anticardiolipinen-antilichamen, lupus anticoagulans). Pancreatitis of een voorgeschiedenis daarvan, indien geassocieerd met ernstige hypertriglyceridemie. Manifeste of eerder doorgemaakte ernstige leveraandoening zolang de leverfunctiewaarden niet genormaliseerd zijn. Manifeste of eerder doorgemaakte levertumoren (benigne of maligne). Aanwezigheid van geslachtshormoonafhankelijke maligne aandoeningen (bijvoorbeeld van de geslachtsorganen of de mammae), of het vermoeden daarvan. Vaginale bloedingen waarvan de diagnose niet is gesteld. Geschiedenis van migraine met focale neurologische symptomen. Overgevoeligheid voor de werkzame bestanddelen of voor één van de hulpstoffen. Speciale waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: De aanwezigheid van één ernstige risicofactor of van meer risicofactoren voor respectievelijk veneuze of arteriële aandoeningen, kan ook bijdragen tot een contraindicatie. De mogelijkheid van een therapie met anticoagulantia zou ook in overweging moeten worden genomen. Gebruiksters van een combinatie-OAC moeten er speciaal op worden gewezen hun arts te raadplegen in geval van mogelijke symptomen van trombose. In geval van vermoede of bevestigde trombose moet het gebruik van het combinatie-OAC worden gestaakt. Bijwerkingen: Vaak (* 1/100 tot 1/10) werden gerapporteerd: hoofdpijn, buikpijn, acne, amenorroe, vervelend gevoel in de borsten, dysmenorroe, metrorragie, gewichtstoename. Zie verder de SmPC. Handelsvorm: 3 x 1 wallet. Elke wallet (28 filmomhulde tabletten) bevat in de volgende volgorde: 2 donkergele, 5 middelrode, 17 lichtgele, 2 donkerrode en 2 witte tabletten. Registratienummer: RVG 101491. Naam en adres van de registratiehouder: Bayer B.V., Energieweg 1, 3641 RT Mijdrecht, tel. 0297 280666. Datum van goedkeuring/herziening van de SmPC: 12 november 2008. Afleveringsstatus: UR. Verstrekkingsstatus: Qlaira wordt niet volledig vergoed. Stand van informatie: Maart 2009. Uitgebreide informatie (SmPC) is op aanvraag verkrijgbaar. Referenties: 1. Product Monograph Qlaira® 2009, Bayer Schering Pharma AG. 2. Düsterberg B, Nishino Y. Maturitas 1982 4(4):315-24. 3. Sitruk-Ware R. Human Reprod Update 2006 12(2):169-78. 4. Krattenmacher R. Contraception 2000 62(1):29-38. 5. Taubert H-D, Kuhl H. Kontrazeption mit Hormonen, ein Leitfaden für die Praxis. Georg Thieme Verlag Stuttgart – New York 1995:76. 6. Oettel M, Carol W, Elger W, Kaufmann G, Moore C, Romer W et al. Drugs Today 1995;31(7):517-36. 7. Parke S, Makalova D, Ahrendt H-J, Mansour D. Eur J Contracept Reprod Health Care 2008;13(1)(Suppl):94-5.

U-1957-NL 12.2009


22-12-2009

16:39

Pagina 7

KNOV

Wat wij kunnen doen voor collega’s die het moeilijker hebben dan wij? In deze column ga ik u namens het bestuur uitdagen! Al jaren hebben we het over een buitenlandbeleid. Eén van uw vragen tijdens de ALV in november 2007 was wat wij zouden kunnen doen voor onze collega’s in ontwikkelingslanden. Wij zijn binnen de KNOV met die vraag aan de slag gegaan. Ondertussen kan het u bijna niet ontgaan zijn dat er een en ander op de rol staat. We hebben allemaal de kerstkaart gezien en besteld en hopelijk heeft u allen kennis genomen van het Twin to Twin initiatief. Er zijn al veel kandidaten die warm lopen langs de zijlijn om zich te gaan inzetten voor dit plan. Tot zover nog niets spannends. Wat zou u ervan denken als we tijdens de Marikenloop in Nijmegen op zondag 16 mei 2010 ons de benen uit het lijf te lopen voor die buitenlandse collega’s. Ik stel het volgende voor: we laten ons sponsoren door onze buren, vrienden, collega’s, kinderen, familie, cliënten, vage kennissen en alle anderen die we nog kunnen bedenken. Per kilometer vraagt u een bedrag en u rekent af nadat u de eindstreep hebt gehaald. De logistiek van dit alles wordt nog nader vormgegeven.

Vervolg agenda 3 september 2010 Klankbordgroep Prenatale Screening 6 september 2010 Platform Internationaal 13 september 2010 Overleg Kringvoorzitters 28 september 2010 Platform Klinisch Verloskundigen 7 oktober 2010 Platform Actuele Zaken 12 oktober 2010 ITV training toetsgroepbegeleiders, dag 1

Een aantal van u is al enthousiast. Ondergetekende doet in ieder geval mee. Oda, een collega, hoeft er niet eens over na te denken: “Tuurlijk loop ik mee”. Irma, een andere collega is al aan het trainen geslagen, want ze wilde weer eens wat aan haar conditie doen. Bernadet Naber van de communicatieafdeling loopt al in want ze vindt het ook een goed idee en zo kan ik nog verder gaan. Zo zijn er meer, veel meer…. Wie durft? En dan doel ik vooral op de collega’s die al lange tijd van plan zijn eens wat aan hun conditie te doen. Now is the time to start, dames! Het is toch een goede gezonde uitdaging om door het verbeteren van uw eigen conditie te zorgen dat het beter gaat met onze collegae vroedvrouwen in Afrika. Zij staan aan het begin van het formeren van hun ‘KNOV’. En vooral is het goed voor de conditie van de moeders in Siërra Leone die nu massaal sterven aan de gevolgen van zwangerschap, bevalling en kraambed door een gebrek aan goede zorg. Het mes snijdt zo aan twee kanten, vindt u niet? Wie gaat mijn lijst aanvullen? Mijn doel is om aan de start te staan met minstens

4 november 2010 ITV training toetsgroepbegeleiders, dag 2

50 goed voorbereide lopers. De kopmannen in onze organisatie hebben al aan-

15 november 2010 Klankbordgroep Prenatale Screening

geven, aanmoedigen, voeten masseren en misschien wel medailles omhangen.

22 november 2010 ITV training toetsgroepbegeleiders, dag 3

sponsoring in het werk gaat laten we u weten. Alvast nieuwsgierig? Kijk op

6 december 2010 Platform Internationaal

ieder geval voor het lezen van mijn voorstel. ■

Kijk voor meer informatie in de rubriek Congres en Cursus achter in dit tijdschrift of op www.kennispoortverloskunde.nl

geboden om onze verzorging op het parcours op zich te nemen, want zij mogen niet meelopen. Het is namelijk een vrouwenloop. Zij gaan drinken aanIk ben benieuwd naar uw reacties. Houd ons in de gaten en wij houden u op de hoogte. Geef u op. Wij houden een lijst van deelnemers bij. Hoe de www.marikenloop.nl. Officieel aanmelden kan al vanaf half januari. Voor aanmelden op ‘de lijst’, vragen en opmerkingen: [email protected]. Ik dank u in

Sportieve groeten, Erna Kerkhof, bestuurslid KNOV


7


22-12-2009

16:39

Pagina 8

HBO-Master

Docentenopleiding HGZO

In verband met parttime werken van twee van onze verloskundigen is de verloskundige praktijk ‘t Woud te Lelystad op zoek naar een

U bent verloskundige en u wilt docent worden?

Verloskundige m/v voor 32 uur per week

Per september 2010 start de twee jaar durende eerstegraads Docentenopleiding HGZO, voor didactische en beroeps-inhoudelijke scholing. Voorlichtingsdagen zijn op donderdagavond 11 februari, zaterdag 13 maart, zaterdag 10 april en dinsdagavond 20 april 2010. Voor informatie en brochure: Vrije Universiteit Faculteit Bewegingswetenschappen Docentenopleiding HGZO Van der Boechorststraat 9 1081 BT Amsterdam tel: 020-5988600

met mogelijkheid tot een vaste aanstelling. Wij werken met drie verloskundigen in gezondheidscentrum ‘t Woud en het werkgebied beslaat heel Lelystad. Naast spreekuur in gezondheidscentrum ´t Woud is er ook spreekuur in gezondheidscentrum De Haven en op (woensdagavond) in het Life Fit Center. Wij bieden: • Dienstverband van 88,89 %; • Appartement voor diensten en waarneming; • Praktijkondersteuning door twee assistentes; • Geautomatiseerde praktijk met Orfeus; • Samenwerking met eerstelijns echocentrum; • Goede samenwerking met de tweede lijn. Salariëring en overige arbeidsvoorwaarden zijn conform de CAO-gezondheidscentra. Meer informatie over de Stichting Eerstelijnsgezondheidszorg Lelystad (STEL) vindt u op www.stel-lelystad.nl. Voor nadere inlichtingen kunt u contact opnemen met de verloskundige praktijk (0320) 22 22 18 of de heer J. de Groot, centrummanager, tel. (06-53695510) Uw schriftelijke reactie kunt u tot 21 januari 2010 sturen naar Stichting Eerstelijnsgezondheidszorg Lelystad, De Meent 12, 8224 BR Lelystad, t.a.v. de heer J. de Groot of mailen naar [email protected]

www.docentenopleiding.nl

Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

(FESFWFOEPPSLFOOJT CFXPHFOEPPSNFOTFO

)FU6OJWFSTJUBJS.FEJTDI$FOUSVN4U3BECPVEJO/JKNFHFOJTFFO UPQLFOOJTDFOUSVNWPPSBDBEFNJTDIFHFOFFTLVOEFFOHF[POEIFJET[PSH ,FOOJTWFSCJOEUPOEFS[PFL POEFSXJKTFOQBUJqOUFO[PSHFOWPSNUIFU IBSUWBOPO[FPSHBOJTBUJF7BOVJUBNCJUJFFOCFUSPLLFOIFJEHFWFOSVJN NFEFXFSLFSTFOCJKOBTUVEFOUFOJOIPVEBBOEFUPFLPNTU WBOHF[POEIFJET[PSHFONFEJTDIFXFUFOTDIBQQFO

0O[FNFEFXFSLFSTWBOEFBGEFMJOH7FSMPTLVOEF(ZOBFDPMPHJF TUSFWFOOBBSPQUJNBMF[PSH XBBSCJKEFQBUJqOUDFOUSBBMTUBBU $POUJOVuUFJUWBO[PSHJTWBOIFUHSPPUTUFCFMBOHWPPSEF LXBMJUFJUWBO[PSH%BBSPNXFSLUPOTUFBNNFUFFOIFJEWBO CFMFJE NBBSPPLNFUPPHWPPSIFUCFMBOHWBOEFJOEJWJEVFMF QBUJqOU)FUCFIBOEFMQMBOXPSEUNFUEFQBUJqOUCFTQSPLFO HFEPDVNFOUFFSEFOHFDPNNVOJDFFSEOBBSBMMFNFEFXFSLFST CJOOFOIFUUFBN

8JKNBLFOHSBBHLFOOJT NFUFFO LMJOJTDIWFSMPTLVOEJHF

"MTLMJOJTDIWFSMPTLVOEJHFWFSSJDIUKFEJBHOPTUJFLFONFEJTDIF IBOEFMJOHFOUFOCFIPFWFWBOEF[XBOHFSFWSPVX UJKEFOT EF[XBOHFSTDIBQ CBSJOHFOLSBBNCFE UXFFEFMJKOT

JOTBNFOTQSBBLNFUEFHZOBFDPMPPH+FIFCUCJKWPPSLFVS LMJOJTDIFFSWBSJOH 8JKOPEJHFOKFVJUPNWPPSNFFSJOGPSNBUJFDPOUBDUPQUF OFNFONFU.BSJKLFWBOEFS7FFS MFJEJOHHFWFOEFWFSMPTLVOEJHF NWBOEFSWFFS!PCHZOVNDOOM

XXXVNDOOM£8FSLFOCJKIFU6.$£7BDBUVSFT


22-12-2009

16:39

Pagina 9

KNOV

Ambitieuze voorstellen voor hervorming verloskundige zorg Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte presenteert eindrapport Relinde van der Stouwe, Wil van Veen, Jos Becker Hoff

Op 6 januari was het zover: de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte bracht in Utrecht haar adviesrapport uit aan minister Klink. In het rapport worden voorstellen gedaan voor het optimaliseren van de zorg rond zwangerschap en geboorte met als doel de perinatale sterfte en morbiditeit terug te dringen. Als direct betrokkene bij de zorg kunt u dit rapport vinden op de ledensite van de KNOV. Wij zetten hier de belangrijkste punten voor u op een rij en vragen aan het eind aan KNOV directeur Jos Becker Hoff, die namens het bestuur van de KNOV in de Stuurgroep zat, om een eerste algemene reactie.

zaken rondom zwangerschap en geboorte in Nederland geanalyseerd. Wat zijn de belangrijkste oorzaken van maternale en perinatale sterfte en morbiditeit? Vervolgens zijn voorstellen uitgewerkt voor de zorg rond zwangerschap en geboorte die deze oorzaken aanpakken en daarmee de uitkomsten verbeteren. De problematiek is steeds vanuit vier invalshoeken benaderd: kwaliteit, organisatie, achterstandssituaties en transparantie. De Stuurgroep richtte hiertoe vier taakgroepen in, bestaande uit professionals uit de praktijk. Iedere taakgroep heeft gewerkt aan deeladviezen, die zijn besproken en gewogen in de Stuurgroep. Vervolgens is de inbreng van de taakgroepen met elkaar gecombineerd om uiteindelijk uit te monden in het voorliggende integrale advies.

Stuurgroep De discussie over de relatief hoge perinatale sterfte in

Oorzaken

Nederland was voor minister Klink aanleiding om in 2008

Hoewel de perinatale sterfte in Nederland afneemt, gaat

deze Stuurgroep in te stellen. De Stuurgroep kreeg de

dit ten opzichte van andere Europese landen minder snel.

opdracht om vóór 1 januari 2010 concrete en realistische

De voornaamste oorzaak hiervoor ligt volgens de

voorstellen te doen die de zorg rond zwangerschap en

Stuurgroep in onze veranderende samenleving waarop in

geboorte moeten optimaliseren, zodat waar mogelijk de

algemene zin niet optimaal is ingespeeld. De zwangeren-

De kans op sterfte en morbiditeit is het grootst voor de oudere moeder en de moeder afkomstig uit een etnische minderheidsgroepering. perinatale sterfte en morbiditeit kan worden terug-

populatie heeft een ander profiel gekregen met meer en

gedrongen.

ernstiger risico’s.

Professor Koos van der Velden gaf leiding aan de

De Stuurgroep constateert dat de kans op sterfte en

Stuurgroep waarin vertegenwoordigers van cliënten,

morbiditeit het grootst is voor de oudere moeder en de

beroepsgroepen, verzekeraars en relevante institutionele

moeder afkomstig uit een etnische minderheidsgroepering.

koepels samenwerkten. De inhoud van het advies is dan

De kans is het hoogst bij vroeggeboorte, aangeboren

ook een gezamenlijke inspanning van alle betrokken

afwijkingen, een laag geboortegewicht en/of zuurstof-

partijen en wordt door alle besturen gedragen.

gebrek bij de geboorte. De onderliggende risico´s op sterfte en morbiditeit doen zich vooral voor bij niet-

Werkwijze

westerse migranten, zwangeren met een onderliggende

De Stuurgroep heeft allereerst de huidige stand van

ziekte en zwangeren die een ongezonde leefstijl hebben (vooral roken, drinken en slechte voedingsgewoonten).

Relinde van der Stouwe en Wil van Veen maken deel uit van de

Deze risico´s cumuleren bij zwangeren in een achterstands-

redactie van dit tijdschrift; Jos Becker Hoff is directeur van de KNOV

situatie. TvV januari 2010 • KNOV

9


22-12-2009

16:39

Pagina 10

KNOV De Stuurgroep constateert dat de zorg wisselend reageert op deze problemen. Gezondheidsvoorlichting en preventie krijgen nog te weinig aandacht. Daarnaast is er een gebrek aan gestructureerde samenwerking van zorgaanbieders in alle geledingen. Deze fragmentatie heeft tot meer vrijblijvendheid in de zorg geleid, ten koste van moeder en kind. Tegelijkertijd wordt een concentratie van ziekenhuisvoorzieningen geconstateerd. Al deze ontwikkelingen zetten de beschikbaarheid en bereikbaarheid, en de kwaliteit van zorg onder druk.

Risicoselectie en overdracht Uit onderzoek blijkt dat het systeem van risicoselectie zoals dat in de eerstelijn gehanteerd wordt, voldoet. Het aantal overdrachten naar de tweedelijn is echter groot. Ruim tachtig procent van alle zwangeren heeft op enig moment te maken met meerdere zorgprofessionals en dit © Bionda Heeringa, Delft

percentage neemt toe. Slechts een klein deel van de overdrachten is acuut, maar daarin schuilt wel veel risico.

Visie: moeder en kind in de hoofdrol De zorg rond zwangerschap en geboorte moet meer rond moeder en (ongeboren) kind georganiseerd worden. De Stuurgroep realiseert zich dat het als een open deur klinkt, maar de realiteit is anders. Met moeder en kind in

De zwangerenpopulatie heeft een ander profiel gekregen met meer en ernstiger risico’s.

de hoofdrol zijn de professionals dienend aan belangen van moeder en kind. Deze visie brengt met zich mee dat er

De Stuurgroep wil dat de overheid een standaard voor-

meer en systematisch wordt geluisterd naar de ervaringen

lichtingsprogramma ontwikkelt over een aantal inhoude-

van de zwangere. Mede op basis daarvan moeten verdere

lijke onderwerpen gericht op gezond en veilig zwanger

verbeteringen worden doorgevoerd. Daarmee wordt de

worden. Iedereen in Nederland moet door dit programma

zorg rond zwangerschap en geboorte gebaseerd op een

worden bereikt, niet alleen vrouwen. Het voorlichtings-

luisterende en lerende organisatie.

programma moet al vroeg beginnen, zowel op de basis-

In samenhang met de visie op ‘moeder en kind in de

school als in de onderbouw van het voortgezet onderwijs.

hoofdrol’, wordt ingezet op meer samenwerking, eenheid

Landelijk moet een uniforme preconceptieboodschap

in kwaliteitsbeleid, en zorg op maat waarbij vrouwen in

worden bepaald die door alle professionals wordt uit-

achterstandsituaties onze speciale aandacht behoeven.

gedragen. Een vrouw en haar (eventuele) partner moeten

Slechts een klein deel van de overdrachten is acuut, maar daarin schuilt wel veel risico.

10

PCZ

overal dezelfde basisinformatie over preconceptiezorg

In het rapport wordt ruime aandacht gevraagd voor pre-

ontvangen of vinden, ongeacht waar zij deze informatie

conceptiezorg. We moeten van een reactieve benadering

verkrijgen. Er hoeft niet zo zeer één landelijke uniforme

naar een meer proactief beleid rond zwangerschap en

folder of website te zijn, maar de Stuurgroep vindt wel

geboorte, gericht op het welzijn van moeder en kind.

dat via alle verschillende kanalen (denk ook aan internet-

Of anders gezegd, vooraf de condities voor een gezonde

fora) dezelfde boodschap wordt uitgedragen.

zwangerschap optimaliseren, in plaats van een afwach-

Het individuele preconceptieconsult wordt in principe

tende houding innemen. De Stuurgroep geeft duidelijke

verzorgd door de eerstelijns verloskundige of de (verlos-

aanwijzingen voor het organiseren en de inhoud van pre-

kundig actieve) huisarts. De verloskundigen en huisartsen

conceptiezorg. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt

maken hierover onderling afspraken om een zo groot

tussen voorlichting enerzijds en collectieve en individuele

mogelijk bereik te realiseren. In het consult wordt voor-

zorg anderzijds.

lichting gegeven en gescreend. Indien specifieke risico-



22-12-2009

16:39

Pagina 11

KNOV factoren zijn vastgesteld, is een aanvullend individueel

kerngroep geformeerd van verloskundigen, verloskundige

specialistisch preconceptieconsult nodig bij de gynaecoloog.

actieve huisartsen, gynaecologen, (en waar nodig kinder-

De Stuurgroep onderkent dat niet verwacht mag en kan

artsen) die wekelijks alle nieuwe zwangeren en probleem-

worden dat iedereen zelf op zoek gaat naar individueel

gevallen bespreken.

preconceptieadvies. Contactpersonen uit het eigen sociale netwerk van de doelgroep (denk aan ouders, leerkrachten,

Nieuwe instrumenten

imams, buren, etc.) kunnen hierbij mogelijk fungeren als

De Stuurgroep stelt drie nieuwe instrumenten voor om

gids, maar ook andere zorgverleners. Denk daarbij aan

een gezonde en veilige zwangerschap te garanderen: de

de huisarts, maatschappelijk werkster, thuiszorg of de

casemanager, het geboorteplan en het huisbezoek. Voor

jeugdgezondheidverpleegkundige.

iedere zwangere is er een vast aanspreekpunt die haar

De Stuurgroep vindt dat er een Preconceptie IndicatieLijst

begeleidt bij haar zwangerschap. Dit case management

(PIL) moet komen. Hiermee worden professionals voor-

wordt in principe vervuld door de eigen verloskundige,

zien van up-to-date en evidence-based informatie over

verloskundig actieve huisarts of gynaecoloog. De case-

aandoeningen en risicofactoren die van belang zijn voor

manager stelt samen met iedere zwangere een op haar

gezond zwanger worden, en over de bijpassende inter-

toegesneden individueel zorgpad voor de zwangerschap

venties en zorgverlening. Per aandoening/risicofactor zal

op. Dit wordt uiterlijk in de twaalfde week vastgelegd in

verwijzing naar specialistische preconceptiezorg worden

een zogenoemd geboorteplan. Dit geboorteplan omvat

beschreven. Vanzelfsprekend zal de PIL afgestemd moeten

het verwachte verloop van de zwangerschap, geboorte

zijn met de al bestaande Verloskundige Indicatielijst (VIL).

en kraamperiode met heldere ijkmomenten. Ook worden via het geboorteplan de reguliere zwangerschapscontroles

Samenwerking

ingepland, waaronder een verplicht huisbezoek vóór de

De Stuurgroep vindt dat een meer gestructureerde en

34e week.

naadloze samenwerking nodig is zonder schotten, in

Dit huisbezoek is noodzakelijk om voldoende inzicht te

plaats van de huidige meer gefragmenteerde zorg.

hebben in de mogelijke risico’s in de thuissituatie van de

Een papieren samenwerking alleen is niet genoeg.

zwangere. De casemanager is verantwoordelijk voor (de

Samenwerking vergt organiseren, vastleggen, elkaar er

uitvoering van) het huisbezoek ter beoordeling van de

aan houden en verantwoorden (zie hiervoor de bijdragen van Simone Buitendijk en Anna Krüger, elders in dit tijdschrift).

Uit onderzoek blijkt dat het systeem van risicoselectie zoals dat in de eerstelijn gehanteerd wordt, voldoet.

Ten eerste moet daartoe (op kort termijn) een Perinataal Webbased Dossier (PWD) worden ontwikkeld, waarmee professionals hun onderlinge communicatie kunnen versterken. Door zowel medische gegevens als afspraken in het PWD op te nemen kunnen overdrachtssituaties veiliger worden gemaakt. Ten tweede beveelt de Stuurgroep een onafhankelijk gezaghebbend orgaan ‘College Perinatale Zorg’ aan, wat min of meer een voorzetting van de huidige Stuurgroep is. Dit orgaan moet landelijke multidisciplinaire protocollen en kaders ontwikkelen en toetsen die regionaal worden geïmplementeerd en lokaal worden uitgevoerd. Dit College zal zich niet zo zeer bezighouden met de daadwerkelijke uitvoering van de zorg, maar is verantwoordelijk voor facilitaire randvoorwaarden, kwaliteitsinstrumenten, monitoring en toetsing. Daarnaast stimuleert het College het gebruik van de gegevens uit de PRN en de terugkoppeling van de uitkomsten van de perinatale audits aan Ten derde kent de Stuurgroep aan VSV’s een belangrijke rol toe. VSV’s gaan zorgdragen voor de implementatie en uitvoering van de door het College Perinatale Zorg vastgestelde protocollen en kaders op lokaal niveau. Daarnaast worden binnen een VSV een zogenaamde

© Bionda Heeringa, Delft

instellingen, professionals en zwangeren (‘benchmarking’).


11


22-12-2009

16:39

Pagina 12

KNOV thuissituatie. Zij/hij kan zelf het bezoek afleggen of er

Bij laagrisicobevallingen bewaakt de verloskundige de

zorg voor dragen dat het huisbezoek wordt uitgevoerd

voortgang van de bevalling en de conditie van moeder

door een adequaat geschoolde professional van de kraam-

en kind tenminste iedere twee uur. In de actieve fase

zorginstelling of van het ziekenhuis als de zwangere

begeleidt een verloskundige een barende vrouw. Vanaf

medisch is geïndiceerd.

de actieve ontsluitingsfase bij een bevalling in het zieken-

Tijdens het huisbezoek wordt beoordeeld of in de thuis-

huis (hoog risico) geldt voor de professionele bewaking

situatie van de vrouw een veilige bevalling en kraambed

en behandeling een verhouding van 1:2 (obstetrisch

mogelijk is. Het gaat hier om zowel de veiligheid van de

professional: vrouw). Een obstetrisch professional in het

zwangere en het (ongeboren) kind als om de veiligheid

ziekenhuis (gynaecoloog, geautoriseerde arts-assistent of

van de werksituatie voor de professionals (verloskundige

klinisch verloskundige) kan dus verantwoord maximaal

en kraamverzorgende).

twee bevallingen tegelijk bewaken/behandelen.

Plaats van bevallen Uiterlijk in de 34ste zwangerschapsweek bepaalt de casemanager - in samenspraak met de zwangere - waar de bevalling in principe gaat plaatsvinden. Daarbij geldt: in de eerstelijn als dat kan, in de tweedelijn als dat moet. De Stuurgroep vermeldt expliciet dat de thuisbevalling niet ter discussie staat; onderzoek staaft geen relatie tussen de perinatale sterfte en thuisbevalling. Wel kunnen woonomstandigheden of gezinssituaties een indicatie vormen voor een poliklinische bevalling of een bevalling in een geboortecentrum. Een geboortecentrum is volgens de Stuurgroep een locatie met een ‘droge’ verbinding naar het ziekenhuis, waar laagrisicozwangeren onder regie van een eerstelijns verloskundige bevallen, met dezelfde faciliteiten als in een thuissituatie. Op dit moment heeft ongeveer 25% van de ziekenhuizen een geboortecentrum dat aan deze definitie voldoet. De Stuurgroep ziet dit percentage graag groter in de grote steden waar ze uitkomst bieden aan vrouwen in achterstandssituaties, maar geeft aan dat nadere studie naar de effecten van de © Bionda Heeringa, Delft

introductie op grotere schaal van geboortecentra gewenst is. Ook als de vrouw (en haar partner) zelf kiest voor een poliklinische bevalling of geboortecentrum, mogen er geen financiële drempels bestaan. De eigen bijdrage voor bevallen in een geboortecentrum of zonder medische indicatie poliklinisch in het ziekenhuis (op eigen verzoek) moet daarom vervallen.

Dit huisbezoek is noodzakelijk om voldoende inzicht te hebben in de mogelijke risico’s in de thuissituatie van de zwangere. De casemanager is verantwoordelijk

Continue begeleiding tijdens bevalling De Stuurgroep is van mening dat optimale zorg voor

voor (de uitvoering van) het huisbezoek ter beoordeling van de thuissituatie.

moeder en kind alleen gegarandeerd kan worden als

12

de zwangere niet meer alleen gelaten wordt tijdens de

Daarnaast is er een superviserend gynaecoloog beschik-

bevalling. Zodra de bevalling is begonnen mag de

baar, aangezien deze professional in een spoedsituatie

zwangere niet meer alleen gelaten worden. De bevalling

altijd beschikbaar moet zijn voor een ingreep (zie ook de

begint met de aanvang van de actieve ontsluitingsfase,

Nota Praktijknormen Klinische Verloskunde van de NVOG,

na het volledig verstrijken van de baarmoederhals. Bij

nog niet onderschreven door de NVZ). Van de instelling

laagrisicozwangeren kan de een-op-een begeleiding

wordt verwacht dat zij flexibel en proactief met hun

worden gegeven door kraamverzorgden (die binnen 30

menskracht omgaat. Daarmee wordt bedoeld dat er een

minuten na oproep door de verloskundige aanwezig is),

(vaste) basisbezetting is en dat er professionals worden

bij hoogrisicozwangeren door O&G-verpleegkundigen of

opgeroepen als het drukker wordt. Zo kan iedere

klinisch werkzame kraamverzorgenden.

zwangere te allen tijde de zorg krijgen die zij nodig heeft.



22-12-2009

16:39

Pagina 13

KNOV De Stuurgroep beveelt verder aan in 2010 te onderzoeken

dat de vrouw voor een acute situatie naar het ziekenhuis

hoe tijdens de actieve ontsluitingsfase de foetale conditie

komt. De gynaecoloog zorgt er direct na deze melding

gemonitord moet worden. Dit zou in een beroepsgroep-

voor dat de noodzakelijke voorbereidingen worden

overstijgend protocol moeten worden vastgelegd.

getroffen, zodat zonder uitstel de noodzakelijke behan-

Vanwege de discussie in de media dringt de Stuurgroep

deling kan worden gegeven (sectio, andere kunstverlossing,

aan op nader onderzoek naar de voor- en nadelen van

opvang pasgeborene e.d.). De eerstelijns professional

het huidige beleid rond ‘overtijd zijn’. De Stuurgroep

zorgt er ook voor binnen vijftien minuten in het zieken-

heeft in ieder geval een extra ijkmoment opgenomen in

huis te zijn om de overdracht (verder) te faciliteren.

het geboorteplan: bij 41 weken moet beoordeeld worden of er risico is voor de individuele zwangere en haar

Kraamzorg

(ongeboren) kind. Daarbij gaat het niet alleen om de

Zowel de verloskundige als de kraamverzorgende moet

medische aspecten, maar ook om de (psycho)sociale

24 uur per dag, 7 dagen per week bereikbaar zijn voor

aspecten.

de pasgeworden moeder.

Het ‘College Perinatale Zorg’ moet landelijke multidisciplinaire protocollen en kaders ontwikkelen en toetsen die regionaal worden geïmplementeerd en lokaal worden uitgevoerd. Acute zorg

De verloskundige beoordeelt tijdens vijf huisbezoeken in de

De kwaliteit van de acute zorg is gegarandeerd, ongeacht

kraamperiode de medische situatie, signaleert eventuele

het moment van de dag, avond, nacht of weekend. Dit

risico’s en onderneemt zo nodig actie om de adequate

geldt zowel voor laagrisicozwangeren in de eerstelijn,

zorg voor de moeder en/ of haar kind te organiseren.

als voor de hoogrisicozwangeren in de tweedelijn. De

Bijvoorbeeld door contact op te nemen met de huisarts

Stuurgroep vindt dat de medisch verantwoordelijke

of de betrokken gynaecoloog of kinderarts.

professional in staat moeten zijn om binnen vijftien

Wisseling van kraamverzorgende moet tot maximaal één

minuten de noodzakelijke behandeling te kunnen

keer worden beperkt, om de continuïteit van zorg voor

starten, zodat de zwangere nooit hoeft te wachten.

moeder en kind te waarborgen.

Bij een onverwachte spoedsituatie thuis kan nodeloos tijdverlies optreden door aanrijdtijd van verloskundige én

Aandacht voor achterstandssituaties

ambulance, gevolgd door tijd voor verplaatsing naar het

Bij vrouwen in een achterstandssituatie gaat de Stuurgroep

ziekenhuis. In het rapport worden drie situaties genoemd

uit van vrouwen van niet-westerse afkomst, vrouwen met

waarover duidelijke afspraken moeten worden vast-

een lage sociaaleconomische status en vrouwen die in

gelegd in VSV-verband en met de Regionale Ambulance

achterstandswijken wonen. Er is een enorme diversiteit in

Dienst:

de individuele profielen van deze vrouwen, maar leven in

De verloskundige beoordeelt de spoedoproep en zorgt

een achterstandssituatie is vaak een leven in isolement en

dat zij/hij of een collega binnen vijftien minuten bij de

in een aantal gevallen een leven in twee culturen met

vrouw ter plekke is om de benodigde verloskundige zorg

verschillen in ziektebeleving en met een andere manier

te verlenen.

van hulp zoeken. Een kind op komst leidt ook vaak tot

De verloskundige beoordeelt de spoedoproep en stelt een

meer sociale en financiële problemen, tot meer spanning

niet-acuut risico vast, maar wel een risico met mogelijke

in de relatie en soms tot huiselijk geweld.

overdracht naar de gynaecoloog. In deze situatie draagt de

Cruciaal voor het verbeteren van de achterstandssituatie

zorgverlener de zwangere op direct naar het geboorte-

is het dichten van de informatiekloof en zorg op maat

centrum of ziekenhuis te gaan. De eerstelijns professional,

met bijzondere aandacht voor medische en (psycho)sociale

die ook binnen 15 minuten ter plaatse is in het geboorte-

problemen. Dit betekent doelgroepspecifieke voorlichting,

centrum of ziekenhuis, controleert de vrouw aldaar.

preventieprogramma´s en intensivering van zorg.

De verloskundige beoordeelt de spoedoproep en stelt

Allereerst suggereert de Stuurgroep een landelijke aan-

een acuut risico vast. Zij/hij voorziet de noodzaak tot

valsplan à la Rotterdam. Daarnaast moet in de inburge-

overdracht aan de gynaecoloog en spoedingrijpen door

ringsgcursus aandacht worden besteed aan veilig zwanger

de gynaecoloog. Om nodeloos tijdverlies te vermijden,

worden en zijn, aan de verloskundige en aan kraamzorg.

schakelt de eerstelijns professional direct de ambulance in.

Er moet meer meertalig informatiemateriaal komen. Een

Tevens informeert zij/hij het ziekenhuis (de gynaecoloog)

duidelijk (fysiek) loket in de wijk waar vrouwen informatie TvV januari 2010 • KNOV

13


22-12-2009

16:39

Pagina 14

KNOV kunnen verkrijgen over preconceptiezorg is noodzakelijk.

organisatie. Voor de zorg zie ik ten eerste een uitdaging

De begeleiding van zwangeren in de achterstandssituatie

in de preconceptiezorg. Hierin hebben wij een voorsprong

vraagt een strakker regime van zorg. De casemanager

opgebouwd en nu kunnen we onze eerdere investeringen

vervult voor deze doelgroep een cruciale rol. Zij/hij moet

omvormen in uitvoering. De samenwerking met de huis-

deel uit maken van een samenhangend systeem van

artsen hierin vormt ook een uitdaging. Ten tweede is de

organisaties en instellingen binnen, maar vooral ook buiten

intensievere begeleiding, vooral rondom de geboorte,

de gezondheidszorg. De casemanager zorgt voor een

een kans voor ons. Wat de organisatie betreft vind ik van

actieve opsporing en monitoring van risicofactoren met

belang de versterking van het VSV en het verplicht

bijzondere aandacht voor verwaarlozing en kindermis-

uitwisselen van informatie over alle nieuwe zwangeren

handeling in de baarmoeder. Denk aan het identificeren

belangrijk en een stevig door alle betrokken beroeps-

van zorgwekkende opvoedingssituaties met behulp van

organisaties gedragen college perinatale zorg dat voor

bijvoorbeeld Alpha NL.

meer uniforme werking van richtlijnen zorg gaat dragen.

De professionals op de werkvloer hebben een sleutelrol: een deel van de aanbevelingen kunnen zij direct gaan oppakken. De Stuurgroep vindt het van belang dat in elke regio van

Waar, in welk onderdeel zit de grootste uitdaging

het land de mogelijkheid bestaat tot opname vanwege kli-

(knelpunt/gevaar) voor onze eigen beroepsgroep?

nisch kraambed van moeder en kind. Hiervoor is een speci-

Een echte uitdaging ligt toch vooral in het overleg, het

ale ruimte noodzakelijk met gespecialiseerd verpleegkundig

gesprek dat verloskundigen moeten gaan voeren in de

personeel. Deze opnames zijn nodig om de moeder-kind

VSV’s maar ook in het kader van de perinatale audit.

interacties te observeren, crisisinterventies te plegen, het

Hier moeten onze verloskundigen “hun mannetje” staan

sociale netwerk te activeren en de nazorg te coördineren.

gesteund met het onderschreven uitgangspunt: “wat

De Stuurgroep vindt bovendien dat er voor risicokinderen

kan in de eerstelijn en wat moet in de tweede- en

een gestandaardiseerd overdrachtprotocol moet worden

derdelijn”.

ontwikkeld van kraamzorg (eerstelijns of klinisch) naar jeugdgezondheidszorg.

Willen wij in het veld met het advies aan de slag gaan, dan moet aan een aantal randvoorwaarden

Hoe nu verder?

voldaan worden: o.a. tarief voor pcz, loslaten eigen

In het slotwoord geeft de Stuurgroep aan dat het realiseren

bijdrage poliklinische bevalling, meer personeel in

van de aanbevelingen geen sinecure is en een gezamen-

ziekenhuis en kraamzorg om continue begeleiding

lijke inspanning vergt van professionals, zwangeren en

te realiseren en een lagere normpraktijk voor de

overheid.

verloskundigen.

De professionals op de werkvloer hebben een sleutelrol:

Hoe kijk je daar tegenaan?

een deel van de aanbevelingen kunnen zij direct gaan

Is het denkbaar dat de minister deze aanbevelingen

oppakken. Voor andere aanbevelingen zijn ze afhankelijk

naast zich neerlegt en er geen middelen voor

van de overheid, zorgverzekeraars en de beroepsorgani-

beschikbaar stelt?

saties. Het zal een ieder duidelijk zijn dat 2010 een

Als dit niet wordt gerealiseerd (lees: het moet

interessant jaar gaat worden voor ons, verloskundigen,

binnen het bestaande budget en middelen) hoe

en alle (toekomstige) zwangere vrouwen.

kunnen we er dan mee aan de slag? De Stuurgroep heeft in heldere bewoordingen aangegeven

Bij het ter perse gaan van dit tijdschrift, waren we nog

dat ook de minister en de politiek hun verantwoordelijk-

niet op de hoogte van een eerste reactie van de minister.

heid moeten nemen.

Daarom vroegen we KNOV directeur Jos Becker Hoff, die

Ja, het kost wat en ja het levert ook op. Het eerste is

de KNOV mede vertegenwoordigde in de Stuurgroep,

overigens gemakkelijker hard te maken en bij het tweede

om een eerste reactie.

komt ook wat gezond verstand kijken. Dit geldt natuurlijk zeker de collectieve maatregelen die ook inzetten op een

14

Waar, in welk onderdeel van het advies, zie je als

brede maatschappelijke trendverandering en die zijn

KNOV directeur de grootste winst voor de beroeps-

altijd voor de langere adem.

groep?

De Stuurgroep zegt duidelijk tegen de minister: “neem het

Ik zou er toch graag meer willen noemen maar wel

advies integraal over” en eigenlijk wil ik niet nadenken

beperken tot twee terreinen namelijk de zorg en de

over de vraag ‘wat als…’. Het moet gewoon, punt uit.



22-12-2009

16:39

Pagina 15

KNOV Er wordt om regie gevraagd. Verliest de verlos-

Over tijd raken. De Stuurgroep heeft in ieder geval

kundige haar zelfstandige positie?

een extra ijkmoment opgenomen in het geboorte-

Alle nieuwe cliënten moeten namelijk worden

plan: bij 41 weken moet beoordeeld worden of er

gepresenteerd in een zogenaamde kerngroep van

risico is voor de individuele zwangere en haar

VsV’s. Dit kan een kantelpunt in de relatie verlos-

(ongeboren) kind. Wie ijkt? De casemanager?

kundige versus gynaecoloog zijn.

Ja, dat is wat de Stuurgroep aangeeft en is feitelijk niet

Gaan we onze functie als poortwachter verliezen?

nieuw, want de verloskundig medische professionals

En hoe gaan we dit praktisch realiseren?

doen dit al.

Kan de kerngroep wekelijks alle nieuwe cliënten in de eerstelijns praktijken en in de tweedelijn bespreken?

Over de casemanager in achterstandsituaties: voor

Nee, natuurlijk blijft de verloskundige een zelfstandig

veel zwangeren zal de eerstelijns verloskundige de

medicus. Dat heeft niet ter discussie gestaan. Haar

casemanager zijn. Maar in achtersituaties is dit wel

positionering blijft evenwel een sterk aandachtspunt,

een erg zware taak voor verloskundigen. Lijkt ook

vooral ook gezien haar toekomstige taak en rol binnen

niet combineren met bereikbaarheid voor verlos-

VsV’s.

kundige zorg. Hoe ziet je dit? Zoals de stuurgroep aangeeft, is het juist in deze situaties van groot belang dat de casemanager goed op de hoogte is van de sociale kaart. Zodat zij kennis heeft wat anderen voor haar zwangere zouden kunnen en moeten betekenen. De casemanager mag zich niet alleen voelen staan. Het © Bionda Heeringa, Delft

in opdracht van de NZa gedane onderzoek laat zien dat

Cruciaal voor het verbeteren van de achterstandssituatie is het

er onduidelijkheid is over de besteding en effecten van de beschikbare gelden voor achterstandsituaties. Het ontbreekt aan meetbare effecten; anders gezegd er lijkt geen verschil te bestaan in geleverde zorg. Naar de wijze waarop deze gelden beschikbaar worden gesteld zullen zorgverzekeraars en KNOV vanaf januari kijken. Een

dichten van de informatiekloof en zorg op maat met bijzondere

structuur zoals die voor huisartsen geldt en waarbij de

aandacht voor medische en (psycho)sociale problemen.

helft van de middelen in een fonds wordt gestort voor praktijkoverstijgende investeringen, wordt niet uitgesloten.

Waar het nu op aan komt, is dat alle betrokkenen opnieuw onderschrijven dat de eerstelijns verloskundige

Wordt vervolgd!

zo lang mogelijk in charge moet blijven. We moeten samen onze functie en taken blijven verbeteren en

De redactie van Tijdschrift voor Verloskundigen is voor-

afstemmen, dit geldt dus ook voor de risicoselectie. En

nemens vanaf maart 2010 elk van deze vragen en moge-

voor het verbeteren hiervan willen wij samenwerken.

lijk ook andere vragen die bij u leven, artikelsgewijs te

Wat de praktische kanten betreft van de bespreking van

gaan behandelen. Mocht u vragen en of suggesties

alle zwangeren kan ik mij voorstellen dat het hierin voor-

hebben: [email protected] ■

al om de uitwisseling en mogelijke (digitale) match van informatie zal gaan en bespreking van de zwangeren die daartoe noodzaken. Wat betekent het College Perinatale Zorg voor het richtlijnenbeleid van de KNOV? Participeren we straks alleen maar in multidisciplinaire richtlijnen? Het betekent in ieder geval dat alle partijen onderschrijven dat die richtlijnen waar meerdere disciplines mee te maken hebben, in gezamenlijkheid tot stand moeten komen en ook gezamenlijk moeten worden vastgesteld. Het zal ook betekenen dat er enige betrokkenheid zal zijn van aanpalende groepen, net als nu, bij die richtlijnen die uitsluitend monodisciplinair zijn gericht. TvV januari 2010 • KNOV

15


22-12-2009

16:39

Pagina 16

KNOV

Overleg met zorgverzekeraars Peter Buisman

Verloskundigen sluiten contracten met zorgverzekeraars. In de aanloopfase naar een contract spelen Commissies van Overleg (CvO’s) een belangrijke rol. Bij de CvO’s komen, naast het contract en het betaalgedrag van zorgverzekeraars, vaak de inhoud van de verloskundige zorg, de kwaliteit en samenwerking met ketenpartners aan de orde. Wat is een CvO en wat doet een CvO? Op het juridisch kader, de samenstelling en werkwijze van een CvO en enkele onderwerpen voor de CvO’s 2010 gaat dit artikel nader in.

De redactie van Tijdschrift voor Verloskundigen ontving een brief, bestemd voor de rubriek Forum, van een groep verloskundigen die ontevreden was met een deel van de uitkomsten van een CvO en vroeg naar de rol van de KNOV ten aanzien van de inkoopmacht aan de kant van de betrokken zorgverzekeraar. De rol en de positie van de KNOV en het overleg met de zorgverzekeraars wordt nog eens uit de doeken gedaan.

met de zorgverzekeraar. Aangezien er dan sprake is van

Juridisch kader

contractonderhandeling is uitdrukkelijk géén rol wegge-

De Wet Marktordening Gezondsheidszorg en de

legd voor kringen, CvO’s of KNOV.

Mededingingswet beperken de bevoegdheden van de CvO’s. In de Richtsnoeren voor de zorgsector van de

Samenstelling CvO

Nederlandse Mededingingsautoriteit is omschreven dat

In veel regio’s hebben verloskundigen een CvO gevormd

collectief overleg niet is toegestaan over tarieven, vestiging

die overleg voert met de hoofdverzekeraar in dit gebied.

en andere concurrentiebepalende of -beperkende aspecten.

Iedere KNOV-kring vaardigt een verloskundige af die

Het overleg in de CvO’s beperkt zich dan ook tot andere

deelneemt aan een CvO. Dit betekent dat CvO-leden een

contractvoorwaarden, zoals kwaliteit, administratieve

grote groep van verloskundigen vertegenwoordigen.

zaken, declaratieverkeer en dergelijke. Naast contractuele

De verloskundigen in de CvO’s van de vijf grootste

aangelegenheden biedt het CvO een platform voor

zorgverzekeraars worden door de KNOV ondersteund.

verloskundigen en zorgverzekeraars om met elkaar van

De KNOV heeft in feite géén stem in de CvO’s. Deze

gedachten te wisselen over ontwikkelingen in de zorg

zorgverzekeraars hebben gezamenlijk zo’n 90% van de

en de verloskunde in het bijzonder. De KNOV speelt een

zorgverzekeringsmarkt in handen. De KNOV adviseert de

ondersteunende rol voor met name de verloskundigen in

CvO’s van kleinere zorgverzekeraars op basis van een

de CvO’s.

gericht verzoek van verloskundigen en is daarmee op meer afstand bij de overige CvO’s betrokken. Soms

Voor alle duidelijkheid wordt opgemerkt dat CvO’s niet

ondersteunt een adviseur van de Regionale

met zorgverzekeraars onderhandelen over contracten.

Ondersteunings Structuur de CvO-leden bij de kleine

Het CvO voert wel overleg met de zorgverzekeraar.

zorgverzekeraars.

Hierdoor verkrijgt de zorgverzekeraar inzicht in hoe zij het beste de contracten aan verloskundigen kan aanbie-

De voorzitter van het CvO is doorgaans de zorginkoper/

den. Het overleg met CvO’s wordt door zorgverzekeraars

accountantmanager Geboortezorg en deze wordt veelal

doorgaans als waardevol gezien. Dit betekent niet dat

bijgestaan door een zorginhoudelijk adviseur die werk-

zorgverzekeraars alles wat CvO-leden inbrengen klakke-

zaam is bij de zorgverzekeraar. Vaak is van de kant van

loos overnemen, maar doorgaans hechten zij wel aan het

de zorgverzekeraar een secretaresse aanwezig die zorg

advies dat zij krijgen.

draagt voor de notulen. Het komt ook voor dat dit op

Wanneer een zorgverzekeraar een contract eenmaal ter

een andere manier is georganiseerd. Zo rouleert het

ondertekening aan de verloskundige aanbiedt, dan is het

voorzitterschap in sommige CvO’s bij toerbeurt tussen

aan de individuele verloskundige zelf al dan niet in te

zorgverzekeraar en verloskundigen.

gaan op het aanbod of om hierover te onderhandelen

Werkwijze CvO Mr. Peter Buisman is juridisch beleidsadviseur bij de afdeling

De verschillende CvO’s organiseren twee of drie keer per

belangenbehartiging van de KNOV

jaar een vóóroverleg en hebben gemiddeld tweemaal per

16



22-12-2009

17:39

Pagina 17

KNOV jaar een overleg met zorgverzekeraars. Het vooroverleg

Overzicht van afspraken

kan los van het overleg met de zorgverzekeraar worden georganiseerd en/of direct voorafgaand aan het overleg

Het aantal keren dat de commissie per jaar

met de zorgverzekeraar worden gehouden. Voordeel van

bijeen komt.

de eerste variant is dat een delegatie uit de CvO-leden

De locatie en de data waar de vergaderingen

kan worden samengesteld die feitelijk het overleg met de

plaatsvinden, alsmede hoe de vergaderruimte

zorgverzekeraar voert. Zeker bij CvO’s met relatief veel

en de parkeerplaatsen worden geregeld.

leden is dit een goed werkmodel om efficiënt met een

Wie de agenda in concept een x-aantal weken

zorgverzekeraar te vergaderen.

(bijvoorbeeld 6 weken) voor de vergadering opstelt en verstuurt. Binnen welke termijn door wie aanvullingen op de agenda worden geretourneerd. Het definitief opmaken en versturen van de agenda, met vermelding van de agendapunten en wat de status (informerend of besluitvormend) is. Het versturen van vergaderstukken, indien mogelijk, x-aantal weken (bijvoorbeeld 8 weken) voor het overleg naar de CvO-leden. Bij grote documenten worden aangebrachte wijziging zichtbaar gemaakt. De wijze van aanmelding van deelnemers

Aangezien er sprake is van contractonderhandeling is uitdrukkelijk géén rol weggelegd voor kringen, CvO’s of KNOV.

voor de vergadering. Mogelijk wordt gewerkt met een maximum aantal deelnemers aan de kant van verloskundigen (incl.

Voorwaarde voor het goed functioneren van een CvO

KNOV ondersteuning) (bijvoorbeeld 6 perso-

is dat de kringen in de voorbereiding zijn betrokken en

nen) en de aanwezigheid van de account-

dat na afloop van overleg met de zorgverzekeraar een

manager en zorginhoudelijk adviseur aan

terugkoppeling plaatsvindt naar de kringen. Per saldo

de kant van de zorgverzekeraar.

vertegenwoordigen de CvO-leden de kringen.

De duur van de vergadering kan standaard

Daarom is het voor CvO-leden van belang dat zorgverze-

worden bepaald (bijvoorbeeld maximaal

keraars weten hoe het proces van voorbereiding van een

2 uur). Vooraf kan een vooroverleg (bijvoor-

vergadering er aan de kant van de verloskundigen uitziet,

beeld 1 uur) worden ingepland voor de CvO-

zodat de zorgverzekeraar hierop bij de voorbereiding van

leden.

de vergadering kan aansluiten. Hieronder volgt een over-

Wie het verslag maakt (meestal de zorg-

zicht van de afspraken die CvO-leden en zorgverzekeraars

verzekeraar) van de vergadering en de

hierover met elkaar kunnen maken.

termijn waarbinnen de notulen na het over-

Alle CvO’s hebben een afvaardiging benoemd voor

leg wordt gestuurd (bijvoorbeeld 3 weken).

deelname aan het KNOV Platform voor Actuele Zaken

Voor bijzondere ontwikkelingen kan een

(PLAZA). PLAZA komt twee à vier keer per jaar bijeen en

pilot of een expertmeeting een alternatief

biedt de mogelijkheid om onderling ervaringen uit te

zijn voor een extra CvO vergadering.

wisselen en aandacht wordt besteed aan actuele ontwikkelingen. Rapportage stuurgroep zwangerschap en geboorte;

Onderwerpen CvO’s 2010

Geboortecentra;

In de CvO’s komen doorgaans actuele zaken aan de orde.

Vrije verloskundige tarieven;

Hoewel het lastig is de toekomstige CvO agenda’s te

Transparantie, zichtbare zorg indicatoren;

voorspellen, is het meer dan denkbaar dat de volgende

Contract 2011. ■

onderwerpen in welke vorm of diepgang dan ook in 2010 de aandacht zullen krijgen in CvO’s:


17


22-12-2009

16:39

Pagina 18

KNOV

Praktijkorganisatie en intensieve begeleiding I De kleinschalige verloskundige praktijk Mieke Beentjes MSc

De begeleiding van de bevalling door aanwezigheid van de verloskundige is op dit moment een actueel onderwerp in de media. Gerard Visser noemde in zijn interview in de Volkskrant van 21 oktober dat de verloskundige geen tijd meer heeft om naast de barende te gaan zitten en op 6 november verscheen in de Volkskrant het artikel “Laat vrouwen niet alleen bevallen” van Barbara van Erp. Beide artikelen kunt u nalezen op de ledensite. Het artikel van Barbara van Erp is een aanklacht tegen de eerstelijns verloskundige: zij is onvoldoende en te laat aanwezig bij de bevalling. De negatieve toon en de ongenuanceerde wijze waarop het is geschreven valt te betreuren, maar de boodschap is duidelijk. Barende vrouwen willen niet alleen gelaten worden tijdens hun bevalling. Dat het moeilijk te combineren is met een drukke praktijk en privéleven, is iets waar de barende geen boodschap meer aan heeft. Helaas is het niet altijd zo eenvoudig te organiseren. Maar er zijn wel mogelijkheden. Dit is het eerste van twee artikelen die dienen ter inspiratie hoe men de praktijkorganisatie zo kan aanpassen dat het eenvoudiger is om intensieve begeleiding te geven. In dit artikel passeren een aantal mogelijkheden voor de kleine praktijken de revue. In het volgende artikel komen een aantal mogelijkheden voor de wat grotere groepspraktijk aan bod.

Onderzoek Yvonne Fontein heeft voor haar masterstudie een onderzoek gedaan naar de praktijkgrootte en de ervaringen van de cliënten hiermee. Zij onderzocht de relatie tussen continuïteit van zorgverlener en baringsuitkomsten door een vergelijking te maken tussen kleine praktijken, middelgrote praktijken en grote praktijken[1]. Vrouwen die in een solo-of duopraktijk zorg kregen, bevielen vaker thuis en werden minder vaak verwezen durante partu dan vrouwen in praktijken met meer dan 2 verloskundigen. De kleine praktijken hadden de meeste vrouwen, die hun bevalling als positief kenmerkten en het laagste aantal dat hun bevalling als zeer negatief scoorde. Ook was in deze groep de verloskundige na verwijzing het vaakst aanwezig bij de bevalling, wat door de vrouwen als meerwaarde aan hun bevallingservaring werd gekenmerkt. Fontein Y. Minder is meer. De kracht van

[1]

solo- en duopraktijken in Nederland. TvV 2008;12:23-29

2002] In de richtlijn Niet Vorderende Ontsluiting wordt een aantal uitgangspunten van intensieve begeleiding tijdens de baring genoemd: • Tijdens de zwangerschap geeft de verloskundige aandacht aan het belang van continue ondersteuning tijdens de baring vanaf de latente fase.

Uitgangspunten

• De verloskundige brengt een vroeg eerste bezoek, direct

Vanuit het project ‘De kracht van begeleiding’ stimuleert

nadat een zwangere zich meldt met signalen dat de

de KNOV de verloskundigen meer gebruik te maken van

baring mogelijk is begonnen. Tijdens dit bezoek maakt

een van de sterke kanten van het verloskundig vak;

zij een inschatting welke mate van begeleiding de cliënte

intensieve begeleiding. De begeleiding door de verlos-

nodig heeft. Soms kan adequate ondersteuning van de

kundige is de meest bepalende factor voor de tevreden-

verloskundige, kraamverzorgende of anderen juist

heid van de cliënte over de baring.[referentie Hodnett

tijdens de latente fase bijdragen aan een goed verloop. • In principe is de verloskundige zélf continu aanwezig

Mieke Beentjes is verloskundige en beleidsmedewerker

vanaf de actieve fase. In uitzonderlijke situaties kan dat

richtlijnontwikkeling

ook een ander zijn.

18



22-12-2009

16:39

Pagina 19

KNOV Intensieve begeleiding is één van de kernaanbevelingen

duopraktijk lijken uitermate geschikt voor het geven van

uit de standaard Niet Vorderende Ontsluiting. Het is een

intensieve begeleiding. Men heeft minder zorgeenheden,

effectieve interventie om een langdurige baring te

dus weinig bevallingen en visites, de verloskundige kent

voorkomen en de behoefte aan pijnbestrijding en andere

de cliënten goed en is vaak zeer gemotiveerd om de

medische interventies te verminderen. Verloskundigen

cliënt intensief te begeleiden bij de bevalling.

in de eerstelijn hebben niet de beschikking over farma-

Een aantal van de verloskundigen die gereageerd hebben

cologische pijnbehandeling maar wel over een effectieve

op de oproep, heeft tijdens het ledencongres op

niet-farmacologische interventie, namelijk aanwezigheid

2 oktober jl. een inspirerende workshop gegeven. Wat

en ondersteuning én de huiselijke vertrouwde omgeving.

betreft de kleinschalige praktijken vertelde Catrien van

Ook de cliënt begint meer van zich te laten horen en

der Bijl over haar duopraktijk en Rebekka Visser over het

vraagt direct - via bijvoorbeeld het geboorteplan - of

proces van splitsen van de groepspraktijk in twee klein-

indirect - getuige bovengenoemd artikel in de media -

schalige eenheden. Nicole Manders sprak over de visite-

om meer begeleiding tijdens de baring.

dienst in de groepspraktijk. Dit laatste onderwerp komt in een volgend artikel aan de orde.

Organisatie niet op ingericht

Uit alle reacties op de oproep van de KNOV en de verhalen

De organisatie van veel praktijken is er echter niet op

ontstond het beeld van de kleinschalige praktijk, de voor-

ingericht dat verloskundigen intensieve begeleiding

en nadelen en hoe men deze praktijkvorm kan inrichten.

kunnen geven. De verloskundige heeft niet de rust en de tijd om naast haar cliënt te gaan zitten. Zij wordt

Motivatie

regelmatig weggeroepen omdat er meerdere bevallingen

Wat was de motivatie van deze verloskundigen om zo te

tegelijk bezig zijn of zij voelt de druk van visites, die nog

gaan werken?

gedaan moeten worden. Het is logisch: hoe meer zorg-

Catrien van der Bijl: “De continue begeleiding durante

gevallen men als verloskundige in de praktijk onder haar

partu is voor ons twee jaar geleden een belangrijke

hoede heeft, hoe groter de kans op storende telefoontjes,

reden geweest om de zekerheid van het werken in een

meerdere bevallingen tegelijk en vele visites die gedaan

grote praktijk achter ons te laten en te starten met een

worden. Grotere praktijken werken weliswaar met meer-

duopraktijk”.

dere verloskundigen, maar in de praktijk komt het er op

Joelle van Rooijen had tot voor kort een solopraktijk:

neer dat men toch tijdens de dienst alléén de bevallingen,

“De solopraktijk ben ik gestart na twee jaar in een

visites, telefoontjes en onverwachte consulten moet doen.

drukke groepspraktijk te hebben gewerkt, omdat ik van

Naast iemand gaan zitten om te ondersteunen terwijl de

mening ben dat de zwangere en haar partner in de

telefoon de hele tijd gaat en eigenlijk het gevoel hebben

huidige gemiddelde praktijk te weinig aandacht krijgt.

nog van alles te moeten, heeft dan toch niet het gewenste

Zowel prenataal, nataal als postnataal”.

effect. Een voorbeeld dat illustreert dat ook een vroeg

Rebekka Visser is met haar praktijk overgestapt naar een

eerste consult nog geen gemeengoed is, zijn de ‘bel-

hele andere manier van werken. Van een praktijk met

instructies’. Liever niet bellen totdat je als barende weeën

300 zorggevallen en 4 verloskundigen naar 2 zelfstandige

om de vijf minuten hebt en als ze dan nog geen minuut

teams met maximaal 150 zorggevallen. “In de vorige

duren, pas terugbellen als het zover is.

praktijk waren er een aantal dingen een noodzakelijk kwaad, ik wilde dat niet meer. Bijvoorbeeld een aterme-

Oproep

lijst waar regelmatig namen opstonden van vrouwen

De KNOV heeft in april en mei een oproep onder leden

waar ik geen ‘gezicht’ bij had. Van hot naar haar rennen,

gedaan om in contact te komen met verloskundigen die

met als universeel excuus: ‘druk, druk, druk…’ en gauw

intensieve begeleiding geven en hun praktijkorganisatie

weer verder. Door vermoeidheid werken op routine. Ik

hierop aangepast hebben.

kan niet 300 vrouwen een beetje leren kennen”.

De verloskundigen die gereageerd hebben, hebben bijna allemaal gekozen voor een organisatie met minder

Organisatie

verloskundigen en minder zorgeenheden om intensievere

De kleinschalige praktijken die gereageerd hebben

begeleiding te geven. Zonder uitzondering vinden zij dat

varieerden in grootte van 3 -13 atermen per maand.

zowel hun eigen satisfactie als die van de cliënt is toe-

Vaak houdt men bewust een maximaal aantal atermen

genomen.

per maand aan om intensieve, individuele zorg te kunnen

Op een enkele uitzondering na hebben alle verloskundigen

blijven bieden. Men vindt het belangrijk om de zwangeren

die hebben gereageerd op de oproep, een solo- of duo-

persoonlijk te kennen.

praktijk of is men opgesplitst in kleinschalige zelfstandig

Marieke Driessen heeft een duopraktijk in Lunteren: “We

opererende praktijkeenheden. De kleinschalige solo- en

kunnen die continuïteit van zorg leveren omdat we maar TvV januari 2010 • KNOV

19


22-12-2009

16:39

Pagina 20

KNOV een beperkt aantal mensen in zorg hebben. Dat betekent

meteen aan de borst kon drinken. Dus het is niet alleen

dat we zelden meer dan drie visites hoeven te doen en

maar continuïteit van zorg, maar vooral kijken - en soms

ook maar zelden meer bevallingen op een dag hebben.”

gewoon vragen - wat heeft deze vrouw nodig? En dan

Tijdens de spreekuren is er vaak meer tijd per cliënt.

geef je soms ook zorg terwijl de vrouw eigenlijk in de

Joelle van Rooijen besteedt een half uur aan een consult,

tweedelijn loopt. Maar daardoor bevalt ze wel beter. In

een intake kost een uur en het informatiegesprek over

ons werkgebied kiezen vrouwen zelden voor een poli-

de bevalling 45 minuten. Rebekka Visser ziet maximaal

klinische bevalling, maar als ze dat wel doen, proberen

acht cliënten per spreekuur en zij doet ook zeer laag-

we altijd direct mee te gaan. Eerst thuis kijken en dan

drempelige thuisvisites. Marieke Driessen geeft aan dat

samen naar het ziekenhuis.”

zij meer zorg op maat kan bieden doordat zij de mensen

Rebekka: “We garanderen een continu support in de

beter kent; “Het spreekuur is ruim opgezet, minimaal

actieve fase, ongeacht het aantal centimeters ontsluiting.

20 minuten en bij mensen van wie je weet dat die nog

Als we insturen gaan we mee en blijven dan ook. Dit

meer tijd nodig hebben ruim je wat extra tijd in. Ik zou

betekent dat we laagdrempelig gebruik maken van de

zelf echt geen zes mensen in een uur willen zien.

ander als achterwacht”.

Doordat je de mensen goed kent weet je ook waar de risico’s zitten. En soms begeleiden we mensen nog tot

De kraamperiode kenmerkt zich door weinig visites die

maanden na een bevalling als er problemen zijn met

daardoor flexibel ingepland kunnen worden, afhankelijk

bijvoorbeeld de borstvoeding of het moeder zijn.”

van het programma van die dag. Rebekka: “Bij ons

Door de extra tijd tijdens de prenatale consulten, wordt

gebeuren alle kraambedcontroles, op een na, door

er tussendoor weinig gebeld, ook niet op het telefonisch

degene die de partus heeft gedaan.”

spreekuur.

Ervaringen

20

Begeleiding tijdens de bevalling

Het algemene beeld van verloskundigen in een solo- of

Doordat er tijdens de diensten geen druk is door visites

duo praktijk is dat zij veel werken, nooit vrij zijn en dat

die nog gedaan moeten worden of doordat er meerdere

het moeilijk te combineren is met een gezin. De verlos-

mensen tegelijk aan het bevallen zijn, is er veel tijd voor

kundigen die nu gereageerd hebben, geven allemaal aan

intensieve begeleiding tijdens de bevalling. Marieke: “We

dat zij juist veel vrije tijd hebben en het goed te combi-

gaan bij een eerste belletje bij de mensen kijken, tenzij ze

neren is met hun privéleven. Privé en werk zijn veel meer

echt aangeven dat ze alleen maar iets telefonisch wilde

verweven. Je hebt wel een hele flexibele kinderopvang

overleggen. De latente fase begeleiden we ook op deze

nodig. Daardoor lijkt deze vorm van praktijkorganisatie

manier. Door duidelijk aan te geven dat een bevalling

minder geschikt voor verloskundigen met kleine kinderen.

nog op zich laat wachten maar als het te pijnlijk wordt of

Vaak zijn er soepele regelingen met collega’s waardoor

ze door slapenloze nachten erg vermoeid raken, ze ons

ze gemakkelijk een keer weg kunnen. De regelingen

ook moeten bellen en we daarbij kunnen helpen. Soms is

hierover zijn vrij informeel en er wordt vaak alleen betaald

het nodig om bij een eerste kind vanaf drie cm te blijven.

als er ook werkelijk iets voor elkaar gedaan wordt. Het

Daarmee geef je vertrouwen en ondersteun je de partner

werk concentreert zich vooral rond de spreekuren en een

in wat hij moet doen. Dat kan het verschil zijn in

bevalling; de “dienst” wordt veel minder als werk

pijn/paniek/pijnstilling/ ziekenhuis en rustig ontsluiten en

beschouwd.

thuis bevallen. Soms ga ik ook heel bewust nog 'even'

Rebekka: “Het is een manier van werken die minimale

weg. Bij mensen die het samen heel goed doen (en geen

werkdruk geeft en waarmee ik graag tot mijn 67e jaar

idee hebben dat ze al echt goed bezig zijn) en al flink

door wil gaan. Ik kan de dingen doen waar ik vrolijk van

ontsloten zijn is het soms goed om ze nog even met zijn

word zoals een bevalling doen bij iemand die ik goed

tweeën te laten zodat ze samen de knop om kunnen

ken en slapen na een nacht werken en winkelen in

zetten. Ze mogen altijd bellen en ik kijk dan wat ze

diensttijd”. Marion Vuijk: “Ik heb altijd dienst, maar voel

nodig hebben. Laatst heeft mijn collega een bevalling

me zo vrij als een vogel. Toen ik maar vier dagen per

begeleid bij een vrouw met een sectio in de anamnese.

week in een grote praktijk werkte, was ik meer gestrest

Het ziekenhuis had haar afgescheept - belt u maar met

en voelde het zwaarder. En financieel houd ik nu ook

weeën om de 5 minuten. Maar zij had weeën om de

veel meer over!’. Het financiële stuk in de kleinschalige

7 minuten die flink heftig waren. Wat moest ze nu?

praktijk is voor Marieke wel een probleem. “Dat wij 110

Toch maar even met de verloskundige bellen... Die zag

zorggevallen zouden moeten doen voor een normaal

dat mevrouw wel in partu was en ging met de vrouw

inkomen is met deze manier van werken echt niet haal-

mee en heeft in het ziekenhuis het kind aangepakt.

baar. In Nieuw-Zeeland en Schotland wordt bijvoorbeeld

En er vervolgens ervoor gezorgd dat het kind in alle rust

ook met het caseload principe gewerkt en daar hoeft



22-12-2009

16:39

Pagina 21

KNOV een verloskundige voor een volledige baan geen 110 zorgeenheden te doen, maar 35-40!” In de duopraktijken zijn de verloskundigen in eerste

Vitamine K beleid

instantie elkaars achterwacht. In tweede instantie worden er andere praktijken ingeschakeld, vaak wel met dezelfde

Suze Jans

ideeën over intensieve begeleiding. Verschillende praktijken samen verenigen zich dan ook als het gaat om zaken als kringvertegenwoordiging, bijscholing, kwaliteitsbeleid etc. Indien de praktijk bestaat uit zelfstandig opererende kleinschalige teams wordt zowel de financiële als organisatorische overhead met elkaar gedeeld. Marieke (moeder van vier kinderen): “Praktijkassistenten zijn voor ons niet betaalbaar, maar dat is ook niet nodig. Beetje gevoel voor ondernemerschap is wel belangrijk want je moet alles zelf doen. Je weet daardoor ook heel goed wat er allemaal speelt”. De verloskundigen benoemen als grote verschil met een (drukke) groepspraktijk dat ze zelf alles kunnen indelen en bepalen. Men kent alle cliënten en weet wat belangrijk voor ze is. De cliënt is ook tevreden. Catrien: “Onze ervaringen zijn eigenlijk alleen maar positief, rust voor de cliënten, rust voor de vroedvrouwen en tevreden klanten. Toen we begonnen hoopten we dat onze werkvorm inderdaad een positief effect zou hebben, nu zien we dat

In september 2009 heeft het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) de nieuwe landelijke richtlijn Vitamine K beleid bij voldragen baby’s geaccordeerd. Om de nieuwe richtlijn te kunnen uitvoeren is een nieuw vitamine K preparaat nodig, dat nu nog niet beschikbaar is. Fabrikanten zijn wel bereid de bestaande preparaten te vervangen door een nieuw preparaat, maar alleen na goedkeuring van de Gezondheidsraad. Het bestuur van de NVK is daarom van mening dat de nieuwe richtlijn niet kan worden ingevoerd, zolang een dergelijk preparaat niet ruim beschikbaar en vrij verkrijgbaar is. Bovendien vindt de NVK dat een publiekscampagne moet worden voorbereid om verwarring bij zowel professionals als publiek te voorkomen.

het nog beter werkt dan gedacht/gehoopt. Rebekka: “Toen we hier mee begonnen waren we niet

Omdat de NVK deze implementatievoorwaarden niet zelf

allemaal even enthousiast, integendeel. Nu wil niemand

kan vervullen is aan de minister van VWS gevraagd hierin

meer terug!”. ■

het voortouw te nemen door een verzoek neer te leggen bij de Gezondheidsraad om de richtlijn te onderschrijven. De NVK heeft besloten de nieuwe richtlijn niet actief onder de aandacht te brengen van het grote publiek. Suze Jans MsC is verloskundige en beleidsmedewerker

© nationalebeeldbank.nl

KNOV

Ik doe het nog wel met de oude vitiamine K-richtlijn


21


22-12-2009

16:39

Pagina 22

KNOV

Het kan alleen maar meer worden

Bovendien is het dus nog niet de bedoeling dat de richtlijn al wordt geimplementeerd. Desondanks is de nieuwe

Streefbedrag Twin to Twin: € 161.550,-

richtlijn op sommige plaatsen in het land in de VSV’s besproken. De KNOV wil er op wijzen dat de NVK heeft uitgesproken dat tot nader order het oude (huidige) beleid van kracht blijft. De KNOV sluit zich hierbij aan.

Wat staat er in de nieuwe richtlijn Vitamine K beleid bij voldragen baby’s? Het besluit de richtlijn te wijzigen komt voort uit de observatie dat de oude Nederlandse richtlijn voor profylaxe met vitamine K zuigelingen met een niet onderkende cholestatische leverziekte onvoldoende beschermt. Gevolg hiervan is een hogere incidentie van (hersen) bloedingen door vitamine K tekort in Nederland in vergelijking met de ons omringende landen. De belangrijkste veranderingen in de nieuwe richtlijn betreffen het volgende: • De orale profylaxe voor alle voldragen pasgeborenen direct na de geboorte wordt opgehoogd van 1 mg naar 2 mg. • De profylaxe bij alle borstgevoede voldragen pasgeborenen gedurende drie maanden wordt 1 mg per week in plaats van 25 microgram per dag. • Voor omschreven risicogroepen kan straks gekozen worden voor eenmailig 1 mg vitamine K intramusculair en is geen verdere profylaxe gedurende 3 maanden noodzakelijk Er is expliciet geen plaats meer voor de intraveneuze toediening van Vitamine K als profylaxe. De doorslaggevende reden om voor orale profylaxe te kiezen is dat orale toediening enerzijds net zo effectief is als een intramusculaire gift en anderzijds noch de potentiele nadelen heeft van dubbele dosering van flesgevoede kinderen. Bovendien heeft een intramusculaire gift een mogelijke verhoogde kans op ouderlijke weigeringen zoals in Engeland het geval is geweest. Er zouden vraagtekens kunnen worden geplaatst bij de compliance van een wekelijks regime. De ervaringen in Denemarken, waar dit al langer landelijk beleid is, heeft niet geresulteerd in een hogere incidentie van Vitamine K deficiënte bloedingen. De KNOV verwacht dat wanneer de richtlijn in de toeketenpartners, zoals de JGZ en de huisartsen nog zal worden gesproken. Voor vragen: Suze Jans [email protected] of Mieke Beentjes [email protected] ■ 22


© Henk van Ruitenbeek

komst zal worden geimplementeerd hierover met de

Startbedrag Twin to Twin: € 1240,-


22-12-2009

16:39

Pagina 23

KNOV

Het gaat goed Het gaat bijzonder goed met het project rond Sierra Leone.

Het platform Internationaal is het drukst bezochte leden-

Franka Cadee: “We hebben regelmatig contact en de

platform van de KNOV. De laatste keer waren er 28 men-

vereniging SLMA is wel degelijk bezig zich te versterken.

sen, en er is veel enthousiasme. Het wordt ook steeds

Ze hebben elke maand een bijenkomst gehad, fondsen

concreter.

geworven om hun lidmaatschap voor ICM te betalen en tellen nu zo’n 50 betalende leden (twee keer zoveel ten

“Wat goed werkt in onze contacten met Sierra Leone

opzichte van een half jaar geleden) Ze hebben t-shirts

zijn de korte lijnen en de gelijkwaardigheid. Er is geen

laten maken voor onze fondswervende events in 2010.

sprake van ‘wij krijgen, jullie geven’-cultuur, de enig

Ook zijn daar verloskundigen die een persoonlijke twin

gezonde basis voor samenwerking”, aldus Franka Cadee. ■

willen uit Nederland.” Op de oproep in het tijdschrift reageerden ruim 40 twins. Op 14 februari a.s. gaan Hilde Perdok en Marianne Prins een workshop geven om hen klaar te stomen voor het contact, want de bedoeling is dat ze echt samen gaan ‘werken’ en dat zal veel geduld, begrip en creativiteit vragen van beide twins. Agaath Schoon is verantwoordelijk voor het fondsen

In Sierra Leone sterft 1 op de 8 vrouwen tijdens zwangerschap of bevalling.

wervende deel van het project. Ze doet dat met veel energie en heeft er kaas van gegeten. De volgende actie, na de kerstkaart waarvan er 40.000 zijn verstuurd aan zwangeren, zijn de mutsjes aan de beurt. Ze worden

De Verenigde Naties heeft 8 doelen vastgelegd, millennium doelen.

bijzonder mooi. We gaan ze verkopen op de Negenmaandenbeurs en rekenen natuurlijk op de verloskundige praktijken en misschien wil de kraamzorg wel meedoen.

Doel 5 is het streven dat in 2015 de sterfte tijdens de bevalling 75% lager moet zijn dan in 1990.

We moeten immers tienduizend (!) mutsjes aan de man brengen… De opbrengst van dit mutsje wordt gebruikt voor scholing van verloskundigen in Sierra Leone en draagt bij aan de daling van moedersterfte, millenniumdoel 5.

Kijk op: www.knov.nl

'Here I am' is het logo op de mutsjes die op dit

Opbrengst

moment worden geproduceerd ten behoeve van o.a. de Negenmaandenbeurs

“Deze klimmende handen geven de opbrengst voor het twinning project met Sierra Leone aan. Bedankt voor uw bijdrage! De opbrengst zal gebruikt worden om de beroepsorganisatie voor verloskundigen in Sierra Leone, de SLMA, te versterken. Mocht u het nog niet gedaan hebben dan kunt ook u een handje helpen door geld over te maken op rekeningnummer 42.99.65.478 t.n.v. KNOV in UTRECHT, onder vermelding van Twinning en de naam van de donateur. Op deze wijze helpt u mee om de schrikbarend hoge maternale sterfte cijfers terug te dringen”.


23


22-12-2009

16:39

Pagina 24

KNOV

Vraag van de maand Gemiddeld worden er zo’n tweehonderd vragen per maand gesteld aan de helpdesk. In deze rubriek wordt telkens een relevante vraag besproken.

sche gegevens te verstrekken. Aangezien de cliënte verder niet bereid is om schriftelijk te verklaren dat zij de gevolgen hiervan accepteert, lijkt het vanuit juridisch oogpunt verstandig dat de verloskundige schriftelijk vastlegt wat er met de cliënte is besproken. Dit kan bijvoor-

Januari 2010: Wat te doen met een cliënte die

beeld door een aangetekende brief naar de cliënte te

weigert juiste en volledige informatie te ver-

sturen. Daarnaast wordt het besprokene in het dossier

strekken over haar (medische) achtergrond?

vastgelegd; dat kan natuurlijk ook een kopie van de brief zijn. Dossieropbouw is altijd belangrijk, omdat de verloskundige daarmee kan aantonen wat ze besproken heeft

Vraag

met de client.

Een verloskundige heeft een cliënte (36 weken zwanger)

Tevens is de casus gecompliceerd omdat de tweedelijn de

waarbij ze per toeval merkt dat deze cliente (medische)

cliënte naar de verloskundige heeft terugverwezen.

gegevens voor haar achterhoudt. Het ziekenhuis consta-

Formeel lijkt op basis van de VIL geen medische indicatie

teerde dat de gegevens op de kaart van de verloskundige

te bestaan. Echter, op basis van de informatie die het

totaal niet overeenkwamen met de gegevens die het

ziekenhuis heeft verstrekt en op basis van het gedrag van

ziekenhuis bezat. Zo heeft cliënte aangegeven dat het

de cliënte kan ervan worden uitgegaan dat er sprake is

haar tweede zwangerschap betreft. Volgens het zieken-

van psychosociale problematiek. Hoewel psychosociale

huis is dit echter al haar negende zwangerschap. Ook

problematiek niet in de VIL staat omschreven als een

zijn meerdere kinderen inmiddels uit huis zijn geplaatst.

directe aanleiding voor een verwijzing naar de tweede-

De cliënte is terugverwezen naar de verloskundige, maar

lijn, wordt wel twee keer aangegeven dat psychosociale

zij weigert haar totale medische verleden openbaar te

problematiek reden is voor nader overleg met de tweede-

maken. Zij wil ook niet naar een andere praktijk. Zij is

lijn en een bevalling in het ziekenhuis. Het is dus in ieder

niet bereid om schriftelijk te bevestigen dat zij weigert

geval raadzaam om opnieuw contact op te nemen met

om medische gegevens te verstrekken en dat ze dienten-

de tweedelijn. De daaruit volgende conclusies dienen

gevolge de risico’s hiervan accepteert. En ze wil ook geen

vervolgens besproken te worden met de cliënte.

toestemming geven aan het ziekenhuis om de gegevens

Tot slot komt de vraag nog op of de verloskundige

te delen met de verloskundige.

gerechtigd is de geneeskundige behandelingsovereen-

Wat kan deze verloskundige doen?

komst met de cliënte te beëindigen. Dit kan heel lastig zijn wanneer de verloskundige niet een andere verlos-

24

Antwoord

kundige hulpverlener bereid weet te vinden om de zorg

Deze casus kent twee belangrijke issues: enerzijds de

over te nemen. Overigens lijkt dit niet echt een oplossing,

onvolledige/onjuiste medische gegevens die cliënte heeft

want de kans is groot dat de cliënte bij de opvolgende

verstrekt en anderzijds de –niet gemelde- uithuisplaatsingen

zorgverlener eveneens weigert om zich coöperatief op te

van voorgaande kinderen.

stellen.

Onvolledige/onjuiste medische gegevens

Uithuisplaatsingen kinderen

In de Wet op de Geneeskundige Behandelingsovereen-

Uit de informatie blijkt dat meerdere kinderen van cliënte

komst (WGBO) worden de rechten en plichten van de

uit huis zijn geplaatst. Dit is vooral alarmerend omdat het

zorgverlener en cliënte geregeld.

voor de verloskundige is verzwegen. De verloskundige

De zorgverlener is verplicht de juiste zorg op een respect-

dient dit onderwerp aan te snijden om een inschatting te

volle wijze aan te bieden. De cliënte heeft als plicht de

kunnen maken van de situatie. Grote vraag is natuurlijk

zorgverlener de juiste informatie te geven en zich coöpe-

waarom cliënte dit heeft verzwegen. Tevens kan gevraagd

ratief op te stellen.

worden of de cliënte wellicht een hulpverlener, bijvoor-

Wanneer een cliënte niet volledig de noodzakelijke

beeld maatschappelijk werkster, heeft waarmee de ver-

medische gegevens of onjuiste gegevens verstrekt, dan

loskundige in contact mag treden.

is de vraag of de verloskundige verantwoorde zorg kan

Als de cliënte ook hier weigert om mededelingen te

verlenen. Het bevordert niet de gezondheid van moeder

doen, kan de verloskundige zich laten adviseren door het

en kind als de cliënte weigert om de noodzakelijke medi-

Advies- en Meldpunt Kindermishandeling.



23-12-2009

12:42

Pagina 25

WETENSCHAP

Even aandacht voor… de gynaecoloog Ik heb van de redactie hier op deze plaats een maandelijkse column gekregen, voorlopig een jaar lang. Ik vind het heel prettig om op deze manier met jullie te mogen communiceren. In deze eerste column wil ik het graag hebben over een onderwerp dat mij na aan het hart ligt. Tijdens het Kennispoortcongres stipte ik het al aan: Nederlandse gynaecologen hebben het zwaar in deze wereld. Ik bracht dit onderwerp wat lichtvoetig om iedereen te prikkelen, maar niettemin was ik heel serieus en wil het op deze plaats nu weer onder uw aandacht brengen. Het gaat over de tweedelijn waar jullie bijna dagelijks mee omgaan en het is goed om kennis over en begrip te hebben voor uw samenwerkingspartner. Laat ik beginnen met zeggen dat mijn stellige overtuiging is dat zowel de eerstelijn als de tweedelijn het beste voorheeft met de cliënt/patiënt. Er is sprake van een sterke betrokkenheid over en weer, waarbij soms het duveltje opduikt dat zegt dat de ene zorg beter is dan de andere. Dat is natuurlijk niet zo, en eigenlijk weten we dat ook wel. Het probleem: gynaecologen bezoeken regelmatig internationale congressen om kennis op te doen of kennis over te dragen en komen daarnaast in contact met buitenlandse collega’s in wetenschappelijke samenwerkingsverbanden. Zij worden dan regelmatig geconfronteerd met internationale collegiale kritiek op het Nederlands verloskundig systeem. Binnen de buitenlandse tweedelijn bestaat er een enorm onbegrip voor het Nederlands verloskundig systeem en de thuisbevalling, een onbegrip dat soms grenst aan boosheid en agressie, zoals ik uit eigen ervaring weet. Ik zie in de discussie die ik zelf in het buitenland hierover voer een aantal factoren dat een rol speelt. De belangrijkste is wellicht dat gynaecologen geloven in hun interventies. Dat hoort bij de westerse wereld: we geloven in technologie. Dat geldt ook voor technologie bij de bevalling. Gynaecologen worden daarin getraind en leren erin Het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling,

te geloven. Logisch, je bent trots op je vak of je bent het niet. Dus een thuis-

tel. 0900-1231230 is voor verloskundigen

bevalling, ver van de wereld van de technologie, maakt gynaecologen vaak

de aangewezen instantie voor het vragen

bezorgd en onrustig. Buitenlandse gynaecologen hebben dat nog veel meer omdat

van advies over vermoedens van kindermis-

ze de goede kanten van een systeem waarbinnen de thuisbevalling normaal is, niet

handeling. Bij een advies verstrekt de ver-

ervaren. Daarbij komt als complicerende factor dat veel buitenlandse gynaecologen

loskundige uitsluitend geanonimiseerde

niet begrijpen waarom vrouwen überhaupt willen kiezen voor een bevalling

gegevens aan het AMK. Wel vermeldt zij

thuis. Er is daarbij vaak helaas geen sprake van een koele, wetenschappelijke

haar eigen naam en werkadres.Na overleg

discussie: het is met emoties beladen. En daar hebben ‘onze’ gynaecologen dus

met het AMK kan besloten worden daad-

last van. Die moeten zich altijd maar verdedigen.

werkelijk melding te maken van een vermoeden van een risico op kindermishande-

Het idee dat ‘het buitenland met afgunst kijkt naar het Nederlands systeem’

ling, teneinde de hulp die cliënte naar alle

klopt, maar dat zijn dan de buitenlandse verloskundigen en beleidsmakers die

waarschijnlijkheid nodig heeft, te kunnen

de keuzevrijheid van vrouwen willen vergroten, zoals in Engeland. Het gevolg is

organiseren. Dit kan anoniem gebeuren,

dat Nederlandse verloskundigen op buitenlandse congressen op handen worden

wat betekent dat de melder anoniem blijft

gedragen en Nederlandse gynaecologen na een buitenlands bezoek met veel

ten opzichte van het gezin. De verloskundi-

minder prettige herinneringen terugkeren.

ge dient te allen tijde te handelen volgens de KNOV Meldcode Kindermishandeling. ■ TvV januari 2010 • KNOV

25


22-12-2009

16:39

Pagina 26

WETENSCHAP Een mooie anekdote die hierbij aansluit komt uit het boek ‘A pleasing birth’ van Raymond de Vries: professor Kloosterman was in Engeland om een voordracht te houden voor de Royal College of Obstetricans and Gynaecologists. In zijn toespraak toonde hij zich een voorstander van de thuisbevalling en het Nederlands systeem. Wat vervolgens gebeurde was uiterst on-Engels: een groot deel van het gezelschap verliet nog tijdens de voordracht luid mopperend de zaal. Het is heel erg moeilijk om je staande te houden in zo’n vijandige omgeving. En die internationale discussie is nog lang niet verstomd nu duidelijk is geworden dat de thuisbevalling in Nederland net zo veilig is als bevallen in het ziekenhuis. Voor buitenlandse verloskundigen zijn de cijfers een steun en voor buitenlandse gynaecologen lijken ze totaal irrelevant of wekken ze irritatie op. Nederlandse vrouwen zijn vast aan ander soort vrouwen: ze zijn groot, lang, hebben een breder bekken en hebben geen last van pijn. Bovendien wonen ze allemaal naast een ziekenhuis en zijn hun verloskundigen héél anders… Alles wat niet voldoet aan een vooropgesteld antigevoel kan per definitie niet waar zijn, wat de onderzoeksresultaten ook laten zien. We moeten er als verloskundigen in Nederland voor waken dat we niet op dezelfde manier te werk gaan. Dat doet namelijk de wetenschappelijke status van de beroepsgroep en de samenwerking geen goed. Wat wetenschappelijk is aangetoond moeten we accepteren, over en weer. We moeten ons vervolgens gezamenlijk storten op de grijze gebieden in het onderzoeksveld. Die zijn er genoeg. Er zijn nog heel veel vragen en onduidelijkheden. Er is nog veel werk te doen. ■ Simone Buitendijk, Bijzonder hoogleraar Eerstelijns Verloskunde en Ketenzorg AMC-UvA/ TNO

Het Medisch Centrum Alkmaar (MCA) is een groot algemeen ziekenhuis en lid van de vereniging Samenwerkende Topklinische opleidingsZiekenhuizen (STZ). Het MCA beschikt over een erkende capaciteit van ruim 900 bedden en heeft 3300 medewerkers. Het MCA en het Gemini Ziekenhuis in Den Helder zijn bestuurlijk gefuseerd. De afdeling Verloskunde maakt deel uit van de zorggroep Gynaecologie, Verloskunde en Voortplantingsgeneeskunde, en bestaat uit drie units. Jaarlijks bevallen ruim 2000 vrouwen in onze verloskamers. Ter versterking van ons team zijn we op zoek naar een:

verloskundige (m/v) 36 uur (parttime is bespreekbaar), max. 3.945,- p.m. (fwg 60) Op de afdeling Verloskunde bied je samen met andere verloskundigen, het verpleegkundig team, specialisten, artsassistenten en coassistenten zorg aan patiënten voor, tijdens en na de partus. Je loopt zelfstandig visite op de kraamunit, bent verantwoordelijk voor het beoordelen van patiënten en het opstellen van de behandelplannen, en begeleidt zelfstandig zwangeren en partussen. Wij zoeken: een verloskundige die affiniteit heeft met de tweedelijns verloskundige zorg. Ervaring met standaard echoscopisch onderzoek strekt tot aanbeveling. We gaan ervan uit dat je bereid bent de opleiding Master Physician Assistant Klinisch Verloskundige te volgen. Het ligt in de bedoeling om te komen tot een volwaardig team van tweedelijns verloskundigen dat in staat is 24-uurs continuïteit te verzorgen. Belangstelling? Voor nadere informatie over de functie en afdeling kun je contact opnemen met Rein Visscher, afdelingsmanager Verloskunde, tel. 072 – 548 29 40. Je reactie: Stuur je sollicitatie voor 22 januari 2010 naar het Medisch Centrum Alkmaar via het sollicitatieformulier op www.mca.nl. Schriftelijk reageren kan ook (o.v.v. het vacaturenummer 09.140 linksboven in je brief) ter attentie van het P&O Servicecentrum (190). Wij sturen geen ontvangstbevestiging. Er wordt na sluitingsdatum zo spoedig mogelijk contact met je opgenomen.

mca, postbus 501, 1800 am alkmaar, www.mca.nl

26



22-12-2009

16:39

Pagina 27

Nieuwsbrief - januari 2010, jaargang 5

Jarig Kennispoort biedt gratis toegang tot MIDIRS Kennispoort Verloskunde beleeft in 2010 het vijfde levensjaar en dat

Inloggen op MIDIRS kan via de homepage van Kennispoort

is reden voor een klein feestje. Alle geregistreerde gebruikers van de

Verloskunde. Als u daar bent ingelogd, verschijnt links op de homepage

website van Kennispoort Verloskunde hebben sinds het Kennispoort-

het logo van MIDIRS.

congres op 10 december gratis toegang tot de database van MIDIRS. Deze Engelse database is de toonaangevende zoekmachine voor verloskundige onderzoeksliteratuur van over de hele wereld. Er zijn meer dan 120.000 referenties opgenomen van ruim 550 internationale tijdschriften, boeken en grijze literatuur. Iedere maand worden circa 1.000 records toegevoegd. Via het Kennispoort-abonnement mogen tien gebruikers tegelijkertijd zoeken in de database. De link met MIDIRS werkt alleen als u bent ingelogd op Kennispoort Verloskunde. De redactie van Kennispoort Verloskunde hoopt hiermee veel mensen een dienst te bewijzen, door relevante vakliteratuur toegankelijker te maken voor alle geïnteresseerden, die professioneel actief zijn in de verloskunde.

To google or not to google

Oude moeders leven langer

A web-based survey of midwives’perceptions of women using

Familial aggregation of survival and late female reproduction

the Internet in pregnancy: a global phenomenon. Lagan BM,

Smith KR, Gagnon A, Cawthon RM, Mineau GP, Mazan R, Desjardins B.

Sinclair M, Kernohan WG. Midwifery (2009), doi: 10.1016/

Journal of Gerontology 2009, Vol. 64A, No.7, 740-744

j.midw.2009.07.002 Al jaren worden vrouwen gewaarschuwd dat ze niet te oud kinderen In een beschrijvend dwarsdoorsnede onderzoek werd bestudeerd

moeten krijgen. Dat is maar slecht, voor alles en iedereen. En

wat de ervaringen van verloskundigen waren met internetgebruik van

dan kom je dit artikel tegen. Een technisch artikel, met uiteraard

cliënten. Een internationale groep verloskundigen werd benaderd via

veel haken en ogen en nuances, maar ondertussen staat het er

12 online verloskundige discussiefora. In totaal vulden 303

toch maar: “Women giving birth at advanced reproductive ages in

verloskundigen een online vragenlijst in over: het gebruik van internet

natural fertility conditions have been shown to have superior post-

binnen de verloskundige zorgverlening, de mate en manier waarop

menopausal longevity.” In gewoon Nederlands: oude moeders leven

door zwangeren gebruik werd gemaakt van het internet, en hun

langer. In het artikel wordt naar een verklaring gezocht. Is het nature

verloskundige visie op internet als bron van informatie voor zwangeren.

of nurture? De focus in het artikel ligt erg op genetische variatie

De meeste verloskundigen (89%; n=271) constateerden een

als mogelijke verklaring, maar ook de sociale en psychologische

toename in het gebruik van internet onder hun cliënten. Zwangeren

effecten van de aanwezigheid van jonge kinderen worden genoemd.

zochten meestal informatie met algemene zoekmachines zoals

Natuurlijk is de werkelijkheid gecompliceerder, zoals uit het artikel

Yahoo of Google. Ruim 85% (n=260) van de verloskundigen had het

blijkt, en moet er nog veel meer onderzoek gedaan worden. Maar

afgelopen jaar tijdens een consult informatie besproken, informatie

toch, het staat er wel.

die door de cliënt op het internet was gevonden. Hoewel 19% (n=49) van de verloskundigen de informatie die door de cliënten werd verkregen op het net, ‘niet erg’ of ‘helemaal niet’ nauwkeurig vond, constateerde toch tweederde (n=174) dat deze informatie de zwangere beïnvloedde in haar besluitvorming over het beleid bij zwangerschap en baring. Dit betekent voor verloskundigen dat zij niet alleen hun kennis

Kennispoort-congres gemist? Op www.kennispoort2009.nl vindt u de presentaties en

up-to-date moeten houden, maar dat zij ook vaardigheden moeten

samenvattingen van Simone

ontwikkelen in internetgebruik en de begeleiding van zwangeren in

Buitendijk en vrijwel alle

het selecteren, wegen en interpreteren van relevante informatie op

andere sprekers!

het internet. Alleen op die manier blijven zij effectieve en competente partners in het begeleiden en ondersteunen van de zwangere van ‘nu’.

www.kennispoort-verloskunde.nl

27


22-12-2009

16:39

Pagina 28

Rookalarm

Huid-op-huid na de geboorte

Meer atherosclerose op 30-jarige leeftijd als ouders tijdens de

Early contact versus separation: effects on mother-infant interaction

zwangerschap rookten. Geerts CC, Bots ML, Grobbee DE, Uiterwaal

one year later. Bystrova K, Ivanova V, Edhborg M, Matthiesen

CSPM. NTVG, 2009;153:A280

A, Ransjö-Arvidson A, Mukhamedrakhimov R, Uvnäs-Moberg K, Widström A. Birth 2009; 36(2):97-109

Dat roken ongezond is, weten we allemaal. En dat zwangeren beter niet kunnen roken, weet u ook allang. In de cohort studie van Geerts

In delen van de wereld is het nog steeds gebruikelijk om moeder en baby

en collega’s wordt duidelijk gemaakt dat het niet alleen gaat om

na de geboorte te scheiden en/of de baby in te bakeren. In Rusland werd

het directe effect op de pasgeborene, maar dat roken tijdens de

tussen 1995 en 1998 een Randomized Controlled Trial (RCT) uitgevoerd.

zwangerschap ook jaren later nog effect heeft op de gezondheid

In dit onderzoek werden op de verloskamer 176 moeder-kind paren

van de dan inmiddels jong-volwassene. Het rookgedrag van zowel

at random in groepen verdeeld. De kinderen werden ingedeeld in 3

de moeder als de vader tijdens de zwangerschap resulteert in meer

condities a) 2 uur gescheiden verblijf van de baby op een babykamer of

atherosclerose bij kun kinderen op dertigjarige leeftijd.

b) 2 uur huid-op-huid contact bij moeder of c) 2 uur gekleed bij moeder. Binnen deze condities werd voor de periode daarna nog een onderscheid

Geerts en collega’s vatten hun studie samen in een aantal heldere

gemaakt tussen soort kleding (babykleertjes of inbakeren) en plaats (bij

leerpunten: Roken binnen het gezin geeft vaatschade bij het

de moeder of op de babykamer) waarbij alle baby’s die bij de moeder

opgroeiende kind en deze schade lijkt al te beginnen tijdens de

op de kamer verbleven op vraag gevoed werden. De uitkomstmaat was

zwangerschap. Bij 30-jarige volwassenen was de intima-media

geobserveerde moeder-kind interactie één jaar postpartum, gemeten

van de A. carotis communis dikker als de vader rookte, nog

met de PCERA methode (Ouder-kind-vroege-relatie-meting). Huid-

dikker als de moeder rookte en het dikst als beide ouders rookten

op-huid contact had een significant positief effect op de combinatie

tijdens de zwangerschap. Dit verschil kon niet verklaard worden

moedergevoel, zelfregulatie baby en interactie moeder-kind één jaar

door leeftijd, geslacht, BMI, polsdruk, ldl-cholesterol, huidig

postpartum (p = 0.039), ongeacht of aanleggen gelukt was. In de “gekleed

rookgedrag en pakjaren van het kind, of door huidig rookgedrag of

bij moeder” groep was wel een significant positief verschil in interactie

sociaaleconomische status van de ouders. Hoe meer sigaretten de

met de “gescheiden” groep als de baby er in was geslaagd vroeg aan de

moeder tijdens de zwangerschap rookte, hoe dikker de intima-media

borst te drinken (p=0.046). Ingebakerde baby’s kregen, door het jaar

van de kinderen op 30-jarige leeftijd was. Het is voor veel rokende

heen, van hun moeder minder snel en minder liefdevolle aandacht dan

zwangeren lastig om te stoppen, iets waar u als zorgverlener bij kunt

baby’s die kleertjes droegen. Dit leert ons voor de (Nederlandse) situatie

helpen. Misschien dat de resultaten van deze studie uw cliënt weer

na de bevalling: Indien aanleggen meteen postpartum niet lukt, zou dit

een duwtje in de goede richting kunnen geven.

gecompenseerd kunnen worden door langdurig huid-op-huid contact.

Verminderde kindsbewegingen Reduction of late stillbirth with the introduction of fetal movement information and guidelines – a clinical quality improvement. Tveit JVH, Saastad E, Stray-Pedersen B, Børdahl PE, Flenady V, Fretts R, Frøen JF. BMC Pregnancy and Childbirth 2009;9:32 doi: 10.1186/1471-2393/9/32. Vrouwen met verminderde kindsbewegingen (VKB) hebben een

toename in vroeggeboortes, intra-uteriene groei retardatie, verwijzingen

verhoogd risico op negatieve geboorte uitkomsten, zoals doodgeboorte.

naar neonatale zorg of APGAR scores < 3 na 5 minuten, toename in

Veertien verloskundeafdelingen van Noorse ziekenhuizen varieerden

echo’s en afname in extra controlebezoeken en inleidingen.

duidelijk in hun voorlichting en beleid bij VKB. In deze ziekenhuizen werden 2 cohorten vrouwen met VKB met elkaar vergeleken: 1 cohort

Vrouwen en hun zorgverleners konden dus vanuit hun verschillende

vrouwen die de gebruikelijke zorg ontvingen en 1 cohort gedurende

rollen actief zijn in het verminderen van doodgeboorten.

een op consensus gebaseerde interventie voor zorgverbetering.

Gerandomiseerd onderzoek zou kunnen ontrafelen welke voorlichting en

De interventie bevatte schriftelijke informatie aan vrouwen met de

welk professioneel beleid hierbij het best werkt.

uitnodiging om (verminderde) kindsbewegingen te monitoren, en beleidsrichtlijnen bij VKB voor professionele zorgverleners. In de jaren 2005 – 2007 werden de verloskundige gegevens geregistreerd van alle zwangeren met VKB tijdens het derde trimester. De periode gebruikelijke zorg duurde 7 maanden en de aansluitende interventieperiode 17 maanden (19.407 versus 46.143 geboorten en 1215 versus 3038 vrouwen met VKB). Gedurende de interventie nam het aantal vrouwen met VKB niet toe. Het percentage doodgeboorten onder vrouwen met VKB nam af van 4,2% naar 2,4% (OR 0,51, 95% BI 0,32-0,81), en van 0,3% naar 0,2% in de gehele studiepopulatie (OR 0,67, 95% BI 0,48-0,93). Er was geen

28



22-12-2009

16:39

Pagina 29

Proefschrift: Chronische buikpijn Leiden, 9 december 2009 Philomeen Weijenborg WOMEN IN PAIN The course of diagnostics and diagnostics of chronic pelvic pain. Philomeen Weijenborg heeft voor haar proefschrift onderzoek gedaan naar het klinische verloop van acute en chronische buikpijnklachten van vrouwen. Een vrouw krijgt de diagnose ‘chronisch buikpijn’ (CBP) wanneer zij minstens drie opeenvolgende maanden incidenteel of continu last heeft van buikpijn. In dit proefschrift wordt met name ingegaan op pijn in de onderbuik, die niet alleen toegeschreven kan worden aan de menstruatie (dysmenorroe) of aan seksuele activiteit

Down Syndroom: hoe vertel ik het de ouders?

(dyspareunie). Van alle vrouwen rapporteert 15 tot 25 procent desgevraagd klachten van pijn in de onderbuik, die langer dan

Postnatal diagnosis of down syndrome, synthesis of the evidence on

6 maanden bestaan. Van alle vrouwen die jaarlijks een huisarts

how best to deliver the news.

bezoeken, meldt 3.7 procent last te hebben van dergelijke

Skotko BG, Capone GT, Kishnani PS. Pediatrics 2009;124;e751-e758

buikpijnklachten. Slechts 40 procent van deze vrouwen wordt verwezen naar een medisch specialist. Gynaecologen zien in

Veel ouders van een kindje met Down Syndroom zijn ontevreden

hun spreekkamer dus een selecte groep van alle vrouwen met

over de wijze waarop de betrokken zorgverlener ze hier voor

langdurige pijnklachten in de onderbuik.

het eerst over informeert. Hoe je een dergelijk bericht het beste overbrengt, is in dit artikel op een systematische manier op een rij

Veel vrouwen met CBP worden fysiek en mentaal gehinderd door

gezet, aan de hand van al het beschikbare wetenschappelijk bewijs.

hun klachten, wat leidt tot een verminderde kwaliteit van leven vaak

Dat leidt tot een reeks aanbevelingen die we hier kort samengevat

in combinatie met relatief hogere scores op angst en depressieve

weergeven:

klachten. Ook rapporteren zij meer lichamelijke beperkingen en meer seksuele problemen dan vrouwen zonder pijn.

Zorg dat je het bericht met andere zorgverleners afstemt, omdat er een consistente boodschap overgebracht moet worden. Informeer

Er zijn veel overeenkomsten tussen CBP en andere chronische

de ouders direct over je verdenking op Down Syndroom, ook al is

pijnklachten, zowel in het beloop als in de factoren die het beloop

de diagnose nog niet bevestigd. Geef vooral accurate, feitelijke en

beïnvloeden. Op basis van haar follow-up studies concludeert de

praktische informatie. Beperk je tot informatie over mogelijke

auteur dan ook dat CBP bij vrouwen beschouwd moet worden als

medische condities die bij dit kind al bekend zijn of tot die die veel

een ‘algemeen’ chronisch pijn-probleem. Een dergelijke zienswijze

voorkomen bij baby’s tot 1 jaar die Down Syndroom hebben.

heeft verstrekkende gevolgen voor de diagnostiek en behandeling van vrouwen met CBP in de klinische praktijk.

Informeer de ouders samen en zorg dat ook de baby aanwezig

Net als bij chronische pijn ‘in het algemeen’ moet men niet alleen

is tijdens het gesprek. Spreek het kind bij de naam aan. De arts

aandacht hebben voor de somatische factoren die met CBP

of verloskundige begint het gesprek met positieve woorden.

samenhangen, maar ook in het oog houden dat de ernst van de

Voer het gesprek in een rustige huiselijke omgeving of kamer en

klachten ook een enorme impact heeft op de kwaliteit van leven.

biedt de ouders na afloop een rustige plek waar ze samen verder

Bovendien hangt die ernst samen met bepaalde psychologische

kunnen praten. Geef informatie over patiëntenorganisaties. Bied

factoren. Vanuit deze biopsychosociale kijk op pijnbehandelingen,

de mogelijkheid tot het maken van vervolgafspraken met artsen

kunnen nieuwe behandelingen worden geïnitieerd, die niet alleen

en hulpverleners die gespecialiseerd zijn in kinderen met Down

gericht zijn op pijnvermindering, maar juist ook op verbetering

Syndroom.

van de kwaliteit van leven. De NVOG is voornemens om, mede naar aanleiding van dit proefschrift, een multidisciplinaire richtlijn “chronisch buikpijn” te ontwikkelen.

kennispoort-verloskunde.nl cbp

29


22-12-2009

16:39

Pagina 30

De stelling De stelling van de afgelopen periode luidt: “Verloskundigen,

lopende audit studie moeten de substandaard zorgfactoren komen

huisartsen en gynaecologen zouden als één organisatie moeten

waarmee we de zorg verantwoord kunnen aanpassen. We willen

samenwerken, met de zwangere als middelpunt.” De stelling is

graag duidelijkheid over de vermijdbare substandaard zorgfactoren

ontleend aan de inaugurele rede, die de hoogleraar Verloskunde

en hoe we deze kunnen aanpakken voor het terugdringen van de

prof. Jan van Lith hield aan het LUMC. Hij concludeerde dat de

perinatale sterfte.

zwangere vrouw niet centraal staat binnen de Nederlandse verloskundige zorg. Op de website van Kennispoort reageerden

Door transparante en volledige voorlichting kan de zwangere

191 mensen, waarvan 87% het eens is met de stelling. Slechts

geholpen worden bij haar keuzemogelijkheden en samen met haar

10% is niet voor en 3% weet het niet.

hulpverlener de voor haar juiste keuzes maken. De zwangere blijft centraal staan en zij kan het recht op vrije keuze behouden voor

We vroegen om een reactie aan Trudy

goede hoog kwalitatieve en veilige zorg voor haarzelf en haar kind.”

Klomp, verloskundige, docent en onderzoeker aan de Verloskunde Academie Amsterdam. “Het belangrijkste wat in de stelling naar voren komt is het uitgangspunt van samenwerking. De gezamenlijke inspanning voor een goed resultaat, oftewel een gezonde en tevreden moeder en een gezond kind, is daarbij voor alle obstetrische hulpverleners een voorwaarde. Met als doel de zorg waar mogelijk te verbeteren, met de zwangere als middelpunt. Wat zijn haar verwachtingen en wensen en hoe kunnen wij daar rekening mee houden? Naar mijn verwachting zullen er in de toekomst meer en meer bevalcentra ontstaan waar de laag-risico zwangere kan bevallen onder verloskundigen zorg (‘midwife-led care’). Indien nodig wordt een gynaecoloog op consult ingeroepen. Ik ben geen voorstander van alle verloskundigen in dienst van grote centrale ziekenhuizen, onder supervisie van een gynaecoloog werkend, omdat uit onderzoek blijkt dat in deze zorg ook de laag-risico bevalling medicaliseert. Er worden meer onnodige ingrepen gedaan, waardoor een laag-risico bevalling ‘at risk’ wordt. Daarnaast blijken deze vrouwen minder tevreden over hun baring. Uit de

Gebrek aan sociale steun verhoogt kans op depressieve gevoelens en stress Factors influencing antenatal depression, anxiety and stress. Reid H, Power M, Cheshire K.

Colofon: Kennispoort Verloskunde is een initiatief van de Samenwerkende

British Journal of Midwifery, August 2009, Vol. 17 No. 8, 501-508

Opleidingen Verloskunde (SOV). Deze maandelijkse nieuwsbrief verschijnt ook als emailversie. Aanmelden kan gratis op www.kennispoort-verloskunde.nl, het grootste kennisplatform voor Nederlands verloskundig onderzoek.

In een cross-sectionele studie keken Reid et al naar de prevalentie van antenatale depressie en naar factoren die van invloed zijn op antenatale

Postbus 2040

depressie, angst en stress. In een groep van 302 zwangeren werden

3000 CA ROTTERDAM

vragenlijsten afgenomen. Zeventien procent had symptomen van

e-mail: [email protected] telefoon: 020 - 635 30 99

depressie, 25% van angst en 25% van stress. Uit de analyses bleek dat vooral gebrek aan steun van een partner, moeder of een ‘ander’ (meestal

Hoofdredactie:

een familielid of een vriend) significante voorspellers waren voor

Paul Heere (Limetree Business Refreshment)

depressieve neigingen. De studie toont tevens aan dat we niet alleen naar postnatale depressie moeten kijken, maar dat we onze blik moeten

30

Redactieraad: Elies de Geus (AVAG), Evelien Spelten (AVAG),

verbreden naar de gehele zwangerschap. Interventies op het gebied van

Bert Zeegers (AVM), Stans Verschuren (VAR),

het verbeteren van steun voor de zwangeren lijken hierbij vooral zinvol.

Bernadette Kroon (AVAG)



22-12-2009

16:39

Pagina 31

ONDERWIJS

Baren in beweging Brigitte Tebbe

De Rebozo doekmassage nodigt vrouwen uit om in beweging te blijven en kan zwangerschap en bevalling prima ondersteunen. Tijdens het symposium ‘Baren in beweging’, gehouden op 16 november jl. in De Kargadoor te Utrecht, kreeg deze massagetechniek een warm onthaal van zwangerschapsdocenten en verloskundigen. Special guest was de Amerikaanse verloskundige Ina May Gaskin, oprichter van het geboortecentrum van leefgemeenschap The Farm in Tennessee. Zij werkt al vele jaren met beweging tijdens de bevalling. Verder weet zij als een van de hoedsters van de Amerikaanse thuisbevalling sinds jaar en dag stand te houden in een weerbarstig verloskundig systeem. Beweging lijkt ook daarop het antwoord.

emotioneel, en het biedt warmte en ontspanning.” Bij een workshop van Vinaver op een van de Midwifery Today conferenties maakte verloskundige Thea van Tuyl kennis met de Rebozo. Wat de Rebozo massagetechniek onderscheidt van andere massagevormen is dat ze niet met direct handencontact wordt gedaan. Volgens Thea van Tuyl en collega Mirjam de Keijzer voelen vrouwen zich met het gebruik van de sjaal geborgen, veilig en warm en kunnen zij gemakkelijker in zichzelf keren. Van Tuyl en De Keijzer demonstreerden de Rebozo bij een zwangere vrijwilligster uit het publiek. Een heel simpele manier voor tussendoor is vanuit een staande houding: je legt de Rebozo over de hele rug, pakt de uiteinden zelf vast en laat de vrouw in de sjaal leunen, terwijl je zelf ook achteroverleunt, wat volgens Van Tuyl en De Keijzer ook door hen aangenaam wordt gevonden.

Een Rebozo is niets meer en niets minder dan een lange doek. Hij is geweven op een speciale manier waardoor diagonale rek ontstaat en is gemaakt van een warme, natuurlijke stof. In Europa kennen we dit soort doeken als draagdoek voor kinderen. In Midden-Amerika heeft de Rebozo allereerst symbolische waarde: van status en respect. Als een vrouw een Rebozo als kledingstuk draagt, betekent dit dat zij getrouwd is. Maar naast een symbolische, heeft de doek vele praktische functies. In Mexico en Guatemala gebruiken vrouwen de doeken van oudsher in de zorg tijdens zwangerschap, bevalling en

Door een zachte ritmische zaagbeweging met je hele lichaam,

kraambed. Met een Rebozo kunnen bijvoorbeeld rug-

wordt de vrouw als het ware gewiegd.

klachten worden verholpen. Bij de bevalling kan de doek

Ook de baby schommelt en wiegt mee.

gebruikt worden om de weeën op te vangen. De vrouw wordt erdoor uitgenodigd om verticaal en in beweging

Creatief

te blijven, erin te hangen, te wiegen of te schudden.

De Rebozo kan van hoofd tot voeten om het lichaam

Volgens de overleveringen beheersen sommige Midden-

worden gedrapeerd, in verschillenden houdingen en

Amerikaanse vroedvrouwen de kunst om een versie met

standen. Tijdens het persen kun je met de Rebozo over

behulp van de doek uit te voeren. En soms doet de

de onderrug en de vrouw op handen en knieën of in

verloskundige er, tijdens het wachten bij een langdurige

zijligging tegendruk geven aan de weeën en zo de pers-

bevalling, een dutje onder.

beweging ondersteunen. Op dezelfde manier kan ook de pijn worden verlicht tijdens de ontsluitingsfase.

Schommelen en wiegen

De mogelijkheden zijn legio en Van Tuyl en De Keijzer

Naoli Vinaver, Mexicaanse verloskundige, antropologe en

benadrukken vooral creatief met de doek te werk te gaan.

filmmaakster, vertelt enthousiast: ”Het kan vrouwen

Zij pleiten ervoor om de Rebozo ook tijdens het kraam-

helpen om zich te strekken, uit te rekken, het biedt

bed te gebruiken: “Haar lichaam heeft immers een

comfort, massagemogelijkheden, troost, zowel fysiek als

enorme prestatie geleverd en kan geschonden uit de strijd zijn gekomen. Dat lijf heeft aandacht en tijd nodig

Brigitte Tebbe is verloskundige en lid van de redactie

om te herstellen.” In Mexico en Guatemala krijgen TvV januari 2010 • KNOV

31


22-12-2009

16:39

Pagina 32

ONDERWIJS vrouwen een volledige massage en een kruidenstoom-

om de thuisbevallingscultuur tot leven te wekken.

bad, met een afsluitende massage met de Rebozo.

Afgeschermd van de andersdenkende buitenwereld – in

Hierbij wordt de Rebozo na de massage deel voor deel

Amerika gelden op private property en binnen religieuze

om het lichaam gewikkeld, strak aangetrokken en weer

gemeenschappen soms ruimere wetten dan daarbuiten -

losgelaten.

en geholpen door een bevriend huisarts, konden de

Van Tuyl en De Keijzer publiceerden een boek over de

vroedvrouwen van de Farm ongestoord hun gang gaan.

doekmassage, dat zij tijdens dit symposium presenteer-

De zwangere vrouwen kwamen van heinde en verre.

den: De Rebozotechniek uit de doeken gedaan. Deze is

Vrouwen die liever thuis wilden bevallen waar dat door de

te bestellen via hun - eveneens nieuwe - website:

staat verboden werd, vrouwen die ongepland zwanger

www.rebozo.nl .

waren en niet wisten hoe nu verder. De geboorte is op de Farm een heilig gebeuren. Vrouwen aarzelen niet om hun bevalling te karakteriseren als een wonder. Maar behalve prachtige ervaringen heeft Gaskins geboortecentrum ook ongelooflijke perinatale cijfers. Van meer dan 2600 vrouwen registreerden de Farm Midwives het verloop van de bevalling. Hiervan beviel 95% spontaan, de overige 5% had extra medische zorg nodig. Spoedtransport kwam bij 1,3% van alle bevallingen voor. Het percentagesectio’s is minder dan 2%, dat is eentiende van het Amerikaanse sectiopercentage. Het aantal kunstverlossingen ligt net zo laag. En de vrouwen die met een epiduraal willen bevallen is bij de Farm midwives anderhalf procent, peanuts vergeleken met de 80% elders in Amerika. Het aantal primigravidae in deze populatie is 44,7%, multigravidae 55,3, waarvan 8,4 grande multiparae. Het geheim achter deze cijfers? Gaskin kan het ter plekke ook niet helemaal verklaren. In plaats daarvan illustreert zij de getallen met de werkwijze van de Farm verloskundigen. Eén opvallend verschil met de Nederlandse

Bussen

praktijk is dat zij altijd in tweetallen een bevalling bege-

Het ‘Baren in beweging’ kreeg extra dimensie tijdens de

leiden. Dat is prettig voor de verloskundigen zelf; zij

lezing van Ina May Gaskin, wier persoonlijke geschiedenis

kunnen elkaar steunen, hebben ieder hun eigen inbreng

door beweging wordt gekleurd. Samen met Stephen

bij de coaching en kunnen als zij te moe worden tussen-

Gaskin, haar echtgenoot, toerde zij begin jaren zeventig

door even uitrusten. Zij hebben dus ook altijd ‘plenty’

in oude bussen Amerika rond, vergezeld door een kleine

energie voor de vrouw en haar partner.

duizend hippies, om later met bussen en al voorgoed neer te strijken op het platteland van Tennessee. Daar

Avontuur

vestigden zij de religieus geïnspireerde Farm Community.

De mentale en lichamelijke conditie van de bevallende

Met alle hippiefolklore van love and peace (and hasjiesj)

vrouw zijn volgens de Farm midwives cruciaal voor een

omgeven, kreeg daar het Farm Midwifery Center gestalte.

goede bevallingservaring. De vrouw haar eigen gang

Gaskin schreef onder andere het boek Spiritual

laten gaan, zelf wegen laten kiezen, eten en drinken,

Midwifery over de wederwaardigheden van de eerste

beweging, humor, lachen. Gaskin: ”We proberen de

vrouwen die op de Farm hun baby’s kregen. Zij werden

ervaring uit de sfeer van pijn te trekken. We proberen er

geholpen door on the job lerende vroedvrouwen. Hun

een avontuur van te maken”. Ze laat afbeeldingen zien

benadering van vertrouwen in het geboorteproces, de

van een jonge vrouw die haar hele bevalling een dikke

miraculeuze werking van love and kisses, de bevallende

staf vasthoudt, daaromheen danst op Braziliaanse muziek

vrouw en haar gezin als sacraal middelpunt was revoluti-

en zichzelf wiegt. Gaskin: “De vrouw maakt gebruik van

onair in het overigens hypertechnische geboorteklimaat

de vrolijkheid van de dans en de beweging, dat is ont-

van Amerika.

spannend. Door de beweging kunnen ongunstige liggingen ook worden gecorrigeerd bij de bevalling. Dit

32

Heilig

maakt het cirkeltje weer rond met de Rebozotechniek.

De Farm leefgemeenschap bleek een uitstekende plek

Het zachte schudden met de doek lijkt hierop.” Volgens



22-12-2009

16:39

Pagina 33

ONDERWIJS Gaskin is buikdansen ‘uitgevonden’ voor barende

Het is grappig dat veel verloskundigen wel weten dat zij

vrouwen. Bij uitblijvende weeën sturen de Farm midwives

artsen nodig hebben, maar veel artsen weten niet dat zij

vrouwen ook wel eens voor eindeloze wandelingen de

ook verloskundigen nodig hebben.” Tegelijkertijd waar-

heuvels in. “Bij stagnatie van de ontsluiting is het zaak

schuwt ze ook voor een radicalere opstelling van verlos-

om eerst te kijken of de vrouw angstig is en of de

kundigen: “Een agressievere houding naar onwelwillende

oorzaak van de angst kan worden weggenomen. Soms

gynaecologen gaat jullie niet helpen. Focus maar op de

is de remedie om haar aan het lachen te maken. Als je

behoeften van vrouwen; zachtheid, liefde, bescherming

de vrouw persoonlijk kent, is dat natuurlijk wel een

naar hen toe.”

voordeel”, stelt Gaskin. Het heeft allemaal te maken met het stimuleren van de

Boeken

hormonen die de bevalling opwekken en aan de gang

Gaskin IM. Ina May’s guide to childbirth (2003).

houden, zegt Gaskin: “Dat kan met bijvoorbeeld tepel-

ISBN10: 0553381156/ ISBN13: 9780553381153

stimulatie . Maar ook een bewuste ademhaling, praten,

Gaskin. IM. Ina May’s guide to breastfeeding (2009).

of een warm gevoel opwekken in je lichaam door de

ISBN10: 190517733X/ ISBN13: 9781905177332

partner te kussen of te liefkozen. “

Van Tuyl T. De Keijzer M. De Rebozotechniek uit de doeken gedaan. € 14.95 excl. verzendkosten.

Eredoctoraat

Bestellen via www.Rebozo.nl ■

Om een veilige omgeving te bieden aan bevallende vrouwen moet de omgeving voor de verloskundige zelf ook veilig zijn. Het verloskundig centrum van de Farm fungeert nog steeds als zo’n haven, midden in de Amerikaanse hightech barenszee. Er werken nu zes Certified Professional Midwives, verloskundigen met een officieel diploma van het North American Registry of Midwives . Er worden cursussen gegeven aan doula’s, assistent-verloskundigen en verloskundigen. Gaskin - inmiddels op een respectabele leeftijd - is zelf volop in beweging en toert nog steeds rond, nu zonder

Verloskundigenpraktijk Ochten

bus maar over de hele wereld. Dit jaar verscheen haar

zoekt per direct verloskundigen

nieuwste boek Ina May’s guide to breastfeeding. Momenteel schrijft ze aan een boek over stuitliggingen en -bevallingen. Ze houdt over de hele wereld presentaties en workshops en werkt sinds jaren intensief aan het

Na veel wisselingen van verloskundigen binnen onze praktijk zijn wij op zoek naar blijvende collega’s. Wij:

Quilt-project tegen moedersterfte (www.rememberthemothers.net). Ze begeleidt nog enkele bevallingen per jaar. Gaskins boodschap van liefde en aandacht voor zwangere vrouwen en baby’s, aangepast aan de moderne eisen van wetenschap en veiligheid, begint langzamerhand over te komen bij de Amerikaanse gynaecologen. Steeds vaker wordt ze uitgenodigd om haar verhaal te vertellen. Eind november ontving zij een eredoctoraat van de Thames

• Zijn een plattelands praktijk midden in de prachtige Betuwe. Centraal in het land; Utrecht, Nijmegen, Arnhem, Wageningen zeer snel en goed bereikbaar • Hebben circa 330 zorgeenheden per jaar • Zoeken voor 150 % ft collega’s • Vinden alle combinaties een optie; 100-50; 75-75… • Hebben een echo apparaat in onze praktijk • Heten jullie erg welkom !!!

Valley University in Londen, als erkenning voor haar verloskundige werk, waarmee zij bewijst ‘dat vrouwenlichamen nog steeds doen waarvoor zij zijn ontworpen’.

Vlag Met een warm pleidooi voor het behoud van de thuisbevalling besluit zij het symposium, refererend aan de recente felle kritiek in de media op ons systeem: “Keep the flag up! In culturen waar je genoeg thuisbevallingen hebt en waar artsen weten dat het veilig is, blijft de

Informatie bij Jan Koning: telefoonnummer 06-53316423 [email protected] of bij Aly Mijnheer: telefoonnummer 06-53862212 [email protected] Verloskundigen Praktijk Ochten Medisch Centrum de Bongerd Burg. H. Houtkoperlaan 3b 4051 EW Ochten

kennis bewaard. Verloskundigen moeten er zijn om artsen te leren waar het om gaat in het geboorteproces. TvV januari 2010 • KNOV

33


22-12-2009

16:39

Pagina 34

ONDERWIJS

© Sander van der Torren, Beverwijk

Scriptieprijzen 2009 Ine van Veldhoven, student van de Academie Verloskunde Maastricht, heeft beide hoofdprijzen in de wacht gesleept. Ze won zowel de prestigieuze prijs van de zeer kritische expertjury als de publieksprijs. Voor de publieksprijs brachten ruim 600 personen hun stem uit op deze site.

De tweede plaats was voor Hülya Hardus en Eve Hannant van de Rotterdamse Verloskunde Academie. Zij schreven

De winnende scriptie gaat in op de vraag of een ‘low risk’

een onderzoeksvoorstel voor een onderzoek naar de pre-

obese zwangere meer kans heeft op schouderdystocie bij

conceptionele activiteiten van vrouwen met een kinderwens,

haar à terme partus dan een ‘low risk’ zwangere zonder

na het invullen van Zwangerwijzer en die niet naar een

obesitas? taat in de database van Kennispoort Verloskunde

preconceptioneel consult (PCC) gaan. Deze groep wordt

(zorg wel dat u bent ingelogd). De winnares ontving een

vergeleken met vrouwen die geen Zwangerwijzer hebben

oorkonde, een juryrapport, een kunstwerk en een geld-

ingevuld en niet naar een PCC gaan. Over deze scriptie

bedrag van € 1000,-. De jury was van mening dat Ine

oordeelde de jury dat hier sprake is van een mooie studie-

van Veldhoven haar best gedaan heeft om in een helder

opzet. "Het betreft een onderzoeksvoorstel dat helder is

betoog antwoord te geven op haar onderzoeksvraag.

geformuleerd. Deze scriptie is prettig leesbaar, scoort hier-

Daar is zij zeker in geslaagd, door de lezer stap voor stap

voor het hoogst van alle vier de scripties en het betreft

mee te nemen in de wijze waarop de vraagstelling is

een, voor de eerstelijn, actueel onderwerp. In kwaliteit

onderzocht en het antwoord onderbouwd wordt.

springt deze scriptie er uit. De vraagstelling is relevant en origineel."■

Verloskundige Praktijk Venray

Nascholing Bekkenpijn

Wij zijn op zoek naar een nieuwe collega per 1 februari 2010. Onze Praktijk Wij zijn een goedlopende praktijk met 4 verloskundigen waarvan één collega gaat stoppen met werken. • Ons werkgebied omvat de gemeente Venray en omliggende dorpen • Verstedelijkte plattelandspraktijk • Ongeveer 400 inschrijvingen per jaar • Goede samenwerking met de 2e lijn • Praktijkassistente • Echoapparaat in de praktijk • Geautomatiseerd met Orfeus Online • Nieuwe praktijkruimte per 01-05-2010. Wij zoeken een collega die • Enthousiast en flexibel is • Collegiaal en betrouwbaar is • Een basis echodiploma heeft of bereid is dit te behalen. • Een Nederlandse opleiding tot verloskundige heeft gevolgd. • Geregistreerd staat in het kwaliteitsregister. Wij bieden een loondienstcontract voor een praktijkdeel van minimaal 10%. Rond de vakantieperiodes zal dit meer zijn. Bij een goed samenwerkingsverband behoort een maatschapscontract tot de mogelijkheden. Voor meer informatie kijk op onze website: www.verloskundigepraktijkvenray.nl of bel 06-22922151 (diensttelefoon). Als je geïnteresseerd bent stuur dan je sollicitatiebrief, CV en foto aan: Verloskundige Praktijk Venray Stationsweg 60a 5803 AC Venray Of mail naar: [email protected]

34


5 maart 2010 Accreditatie: 6 uren KNOV Docent: Cecile Röst Auteur “Bekkenpijn tijdens en na de zwangerschap” “Praktisch, leerzaam en goed toepasbaar!” Locatie: Centrum BTR, Leiden

Voor informatie en aanmelding: www.bekkentherapie.nl Volgende cursusdag: 11 juni 2010


22-12-2009

16:39

Pagina 35

INNOVATIEF

Maak verbeteringen zichtbaar Wil van Veen

Geven, nemen en gelijkwaardigheid zijn kenmerken van elk partnerschap, ook van een partnerschap tussen een verloskundige en een zorgverzekeraar. Voor een dergelijk partnerschap tekent Agis Zorgverzekeraars bij monde van Anna Krüger, zorginhoudelijk adviseur geboortezorg. Haar pleidooi is doorspekt met begrippen als: laat zien wie je bent, laat zien wat je doet, maak je resultaten zichtbaar. “De zorgverzekeraars zijn van mening dat de regie van de geboortezorg thuishoort in de eerstelijn. De verloskundige moet de regisseur worden.”

Anna Krüger is verloskundige. Zij stopte elf jaar geleden met haar praktijkdeel in Amsterdam en ging zich verdiepen in beleid en management. “Ik ben toen door ZAO, één van de voorlopers van Agis, gevraagd om samen met het kringbestuur van Amsterdam de verloskundige crisis in Amsterdam aan te pakken. Toen we die problemen onder de knie begonnen te krijgen, ontstonden de regiokantoren en ben ik ongeveer naadloos doorgeschoven als regiodirecteur Amsterdam, Noord-Holland en Almere. Na drie jaar moesten die kantoren weer verdwijnen (de subsidie werd beëindigd) en

Sinds januari 2006 zijn zorgverzekeraars wettelijk verant-

heb ik geprobeerd om de vergaarde kennis

woordelijk voor de kwaliteit van de zorg die zij inkopen

over te dragen aan de diverse ROS’en die de

voor hun verzekerden. De zorgverzekeraars zijn sinds dat

opvolger werden, waarbij ik tevens de ROS

moment steeds meer specifieke eisen gaan stellen aan

in Alkmaar voor Univé mocht opzetten.

de zorginkoop. Uit marktonderzoek weet een zorgverze-

Daarna heeft de KNOV mij nog een tijdje

keraar wat een specifiek marktsegment belangrijk vindt,

ingezet in het zuiden van het land om daar

wat bepaalde verzekerden verwachten. Stel dat ouderen

de ROS’en te begeleiden, waarna ik bij de

behoefte hebben aan een bepaalde vorm van fysiotherapie, omdat dit hun kwaliteit van leven verbetert, dan zal de

Lees verder op pag 37

zorgverzekeraar trachten die zorg, met inachtneming van omschreven kwaliteitseisen, in te kopen. De klant bepaalt en staat centraal in zijn/haar zorgbehoefte!

Differentiatie in contracten De zorgverzekeraar is dus sinds 2006 betrokken bij en bezig met de inhoud van de zorg. Die verantwoordelijkheid vertaalt zich steeds meer in het zichtbaar maken van wat voor zorg je wilt en kunt bieden en aan welke ‘kant’ je staat. “In onze beleidsvisie hebben we het over ‘handelen in zorg’, waarbij de zorgvraag centraal staat. Dit betekent voor de zorgverlener dat Agis en ook andere zorgverzekeraars niet langer denken in aanbodgerichte zorg, maar in klantgericht denken en doen. Dat kwartje is nog niet overal gevallen.” Anna Krüger legt het uit. “We denken als Agis niet primair in termen als doelmatigheid, want dat leidt louter toonbare kwaliteit. We denken namelijk dat we daarmee met zijn allen op de langere termijn goedkoper en beter uit zijn, omdat het leidt tot een gezondere verzekerde Wil van Veen is hoofdredacteur van dit tijdschrift

© Henny van Nieuwpoort

tot goedkope standaardpakketten. We gaan uit van aan-


35


22-12-2009

16:39

Pagina 36

INNOVATIEF populatie. Met deze visie zijn we toonaangevend; deze visie is zeker geen gemeengoed. Natuurlijk, alle verzekeraars doen aan vormen van kwaliteit, maar niet vanuit ons uitgangspunt. Het is onze manier om ons te onderscheiden in de markt, het bepaalt onze concurrentiepositie.” Anna Krüger zoekt het daarbij in de differentiatie van de zorginkoop. Niet één standaardcontract, maar een diversiteit in afspraken en overeenkomsten. Bij de differentiatie gaat het dan om vragen als: • hoe is de samenwerking met de kring, met de tweedelijn, met de kraamzorg? • hoe kijk je naar de allochtone klant, wat doe je met het achterstandstarief, hoe gebruik je dat? • hoe gebruik je kwaliteitsindicatoren, hoe ga je daar mee om, hoe zet je ze in?”

Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte © Henny van Nieuwpoort

Anna is niet betrokken bij het tekstschrijven van de aanbevelingen van de Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte. Wel is zij namens Zorgverzekeraars Nederland (ZN) betrokken geweest bij gesprekken over achterstandssituaties in de Stuurgroep. Daarom weet ze dat op

dit punt het advies tendeert naar hoe wij, lees verlos-

samenwerking en samenwerking met de tweedelijn, op

kundigen, kwetsbare groepen beter van dienst kunnen

een betere en transparante overdracht, op shared care en

zijn. Er is nu meer bewustzijn dat er kwetsbare groepen

ketenzorg, op groei naar casemanagement. Voor de zorg-

bestaan en dat we de zorg daar op moeten focussen,

verzekeraars is in de geboortezorg de verloskundige de

want kwetsbare groepen spelen een rol in de negatieve

aangewezen casemanager die de klant primair begeleidt,

perinatale sterftecijfers.

centraal zet en iedereen daarom heen organiseert. “De

Vanuit de financiering ligt de nadruk op het achterstand-

Stuurgroep spreekt zich daar waarschijnlijk niet over uit,

starief. Conquestor heeft, in opdracht van de NZa, echter

maar de zorgverzekeraars zijn voor een krachtige eerste-

vastgesteld dat het niets uitmaakt of je wel of niet het

lijn: daar hoort naar hun smaak dus het casemanagement

achterstandstarief krijgt. Er is namelijk geen aantoonbaar

thuis.”

verschil in tijdsbesteding. De NZa heeft dan ook van ZN en de KNOV geëist dat zij begin 2010 rond de tafel gaan

Toekomst: verschillende tarieven

zitten om te kijken hoe dit geld beter kan worden ingezet.

Het NZa-advies tot liberalisering van de verloskundige

Zonder significante verbetering van de uitkomsten van zorg

zorg is door de minister op termijn aanvaard (2013),

kan het beter worden afgeschaft, betoogt men vanuit de

omdat hij eerst de implementatie wil realiseren van de

NZa. Anna: “Dus is mijn conclusie: verloskundigen ga

aanbevelingen van de Stuurgroep Zwangerschap en

aantonen wat jij in je achterstandsgebied echt anders

Geboorte en de tranchegewijze invoering van de

doet met die zwangeren met een lage SES en/of van

verhoging van het honorariumdeel van de verloskundigen.

niet-Westerse afkomst. De verbeteringen zijn nu niet

Maar gezien de ministeriële inzet op marktwerking komt

zichtbaar. Als ze er wel zijn, laat ze dan zien.

het er dan beslist van. Als er straks verschil in tarief gemaakt mag worden boven de 100% (nu kan dat

36

Anders werken

alleen naar beneden bij het bestaande maximumtarief),

Verloskundigenpraktijken zullen zich moeten toeleggen

gaan wij onze contracten in de rubriek ‘intensieve relatie’

op organisatieverbetering, op een sterkere onderlinge

anders belonen dan het basiscontract. Vervolgens zal er



22-12-2009

16:39

Pagina 37

INNOVATIEF dan ook een preferred relatie komen die echt de topgroep

Vervolg van pag 35

wordt. Het is dus mooi op tijd dat praktijken nu weten dat de liberalisering er aan komt en daar alvast op kunnen

LVG (Landelijke Vereniging Georganiseerde

anticiperen.

eerstelijn) werd gedetacheerd om voor heel Nederland de verloskundige kennis te borgen

“Laten verloskundigen eerst maar eens goed kijken wat

in de ROS’en.” Twee jaar later stapte Anna

ze kunnen en willen realiseren. Zo zijn wij als Agis bij-

over naar Agis waar zij zorginhoudelijk

voorbeeld voor praktijkaccreditatie, maar zullen die niet

adviseur werd voor geboortezorg, dit is

financieren omdat we eerst willen proberen de PAI

eerstelijns verloskunde en kraamzorg. “Dat

(Praktijk Analyse Instrument, ontwikkeld door de KNOV) in

betekent dat ik gevraagd en ongevraagd

gebruik te krijgen. Het idee dat als straks alle praktijken

mag adviseren over zwangerschaps-,

geaccrediteerd zijn er nog geen onderscheid is, houdt

geboorte- en kraamzorg. Daarnaast heb ik,

voor mij geen stand. Het gaat mij niet om onderscheid

in afstemming met het CvO verloskunde,

op zich; differentiatie is geen doel maar een middel. Het

een nieuw contracteerbeleid ontwikkeld

gaat om kwaliteitsverbetering en de praktijkaccreditatie

voor geboortezorg op basis van de Agis-visie

heeft ontegenzeggelijk elementen in zich die tot die

‘Handelen in zorg’ en ‘Pay for Performance’

gewenste verbetering kunnen leiden.”

(P4P), wat vervolgens differentiatie in contractensoorten oplevert. Agis heeft te

Codewoord: vertrouwen

maken met ongeveer 1100 gecontracteerde

Voor Anna Krüger is het een duidelijke zaak. “Basiszorg

verloskundigen waarvan ongeveer 400 in

verzekeren is een primaire keuze, maar uiteindelijk

haar kernregio en 200 kraambureaus. De

prefereer ik een contract gebaseerd op een intensieve

meesten van de 1,2 miljoen Agisverzekerden

relatie. Wat dat betekent? Allereerst: verloskundige, ga

bevinden zich in Amsterdam, Utrecht en in

terug naar je klant, ga ermee aan de slag, zet voldoende

Almere en omgeving: het betreft een groot-

kraamzorg in, besteed je uren, gun je klant de tijd voor

stedelijke populatie, waarbij Agis extra

haar proces. Wees erbij, dan daalt het aantal NVO’s en

aandacht heeft voor verzekerden van niet-

zijn er minder verwijzingen. Minder pijnbestrijding, meer

Westerse afkomst en/of een lage SES.”

versies in de eerstelijn, de angst aanpakken, de kracht van vrouwen gebruiken, niet méér techniek maar de verloskundige naast de zwangere. Het codewoord is vertrouwen: vertrouwen winnen en vertrouwen geven. En laten we niet vergeten de borstvoeding te stimuleren. Die voeding is nog steeds de beste start voor nieuw leven. Iets abstracter geformuleerd: denk na over je eigen positie, kom los van je eigen praktijk, heb oog voor de keten. De eerstelijn is er voor de beste zorg aan de zwangere, en de tweedelijn vindt dat ook. Ga daar maar van uit! Is dat in jouw omgeving niet zo, ga daar dan over in gesprek, maar denk niet in tegenstellingen, denk in samenwerking, partners zijn. De verloskundige moet zich empoweren door te leren het speelveld te overzien èn daarbij het besef te hebben dat de zorgverzekeraars achter haar staan. ■

ICM vacatures ICM zoekt twee nieuwe medewerkers: · een projectcoördinator · een webmaster Meer informatie: zie websites KNOV en/of ICM


37


22-12-2009

16:39

Pagina 38

(074) 255 66 55

ALLES OVER WERKEN IN DE ZORG EN WELZIJN IN OOST-NEDERLAND: WWW.ZORGSELECT.NL

ZGT is een ziekenhuisorganisatie met locaties in Hengelo en

2e

LOOPBAANBEGELEIDING - ORIËNTATIE IN DE ZORG - REÏNTEGRATIE - VACATURES

Q

lijns verloskundige tijdelijk, voor 32-36 uur per week

Almelo. Het motto is het beste van twee ziekenhuizen, waarbij gebruik wordt gemaakt van elkaars kennis en kunde. ZGT verleent hoogwaardige medisch specialistische diagnostiek, behandeling en zorg. Wij willen zorg op maat leveren; in onze visie staat de individuele zorgbehoefte van de patiënt centraal. Deze zorgvisie kan alleen dan dagelijkse praktijk zijn, wanneer elke medewerker deze van harte onderschrijft en met overtuiging en enthousiasme toepast op zijn of haar werkgebied.

Binnen ZGT Hengelo komt u te werken in een team van 6 gynaecologen, circa 8 verloskundigen en 50 (O&G) verpleegkundigen. Jaarlijks vinden er circa 1.350 partussen plaats. Hier bent u verantwoordelijk voor patiënten met een hoog-complexe zorgvraag. In dat verband levert u kwalitatief hoogstaande verloskundige zorg op tweede lijns niveau; zowel aan prenatale en natale als aan postnatale patiënten. Ook bent u verantwoordelijk voor de organisatie en de algemene gang van zaken op de verloskamers en de Eerste Hulp Zwangeren Poli (EHZP).

Wat kunt u van ons verwachten? Wij bieden u een dienstverband voor een periode van vijf maanden, de CAO Ziekenhuizen is van toepassing. Voorwaarde voor aanstelling is dat u voldoende beschermd bent tegen Hepatitis B.

Informatie Voor aanvullende informatie kunt u bellen met mevrouw A. Wiersma, operationeel leidinggevende afdeling obstetrie & gynaecologie, telefoon (074) 290 55 21, of met mevrouw J. Veltkamp, hoofd zorggroep vrouw/kind & orthopedie/

Uw profiel U bent enthousiast, flexibel, klanten resultaatgericht

traumatologie, telefoon (074) 290 51 98. Meer informatie over onze ziekenhuizen vindt u op www.zgt.nl.

en kunt goed samenwerken met verschillende disciplines. Daarnaast beschikt u over relevante kennis en het

Wilt u reageren?

getuigschrift verloskunde. U bent ingeschreven in het

U kunt binnen 14 dagen reageren op deze vacature via

BIG register. (Klinische) ervaring wordt op prijs gesteld,

www.zorgselect.nl/ vacatures (zoek op vac.nr. ZGT-9239/

maar is niet noodzakelijk.

solliciteer).

ZorgSelect

zgt.nl ZGT heeft ziekenhuizen in Almelo en Hengelo Werkgeversvereniging Zorg en Welzijn Oost-Nederland


22-12-2009

16:39

Pagina 39

PRAKTIJK

Elizabeth Nu ik niet meer actief de verloskunde uitoefen, heb ik me gespecialiseerd in babyfotografie. Uiteraard kom ik wel eens klantjes tegen die ik zelf ter wereld heb geholpen en dat vind ik heel leuk. Ook komen mensen met oudere kinderen. Een paar maanden terug kreeg ik het verzoek een zesjarig meisje te fotograferen met haar 'ouders'. De bijzondere gelegenheid was dat zij officieel geadopteerd was en dat ze voor het eerst als rechtmatig gezin op de foto wilden. Heel eerlijk gezegd had ik een donker kindje verwacht, maar tussen haar ouders in, en wat verlegen dralend, stond een meisje met blauwe ogen en met twee vrolijke blonde vlechtjes. Mijn herinneringen schoten terug naar een bijzondere gebeurtenis een jaar of zes geleden in onze praktijk. Via het ziekenhuis kregen we een los kraambed toebedeeld. Het betrof een jonge vrouw die op eigen initiatief naar het ziekenhuis was gekomen en na een ongecontroleerde zwangerschap haar kind had gebaard, een meisje. Ze wilde het kind niet. Het gerucht ging dat ze niet had geweten dat ze zwanger was. De vrouw had recht op medische begeleiding van haar kraambed en daar kwamen wij in het spel. Ik ging naar een studentenhuis en meldde me bij haar huisgenootjes als 'vriendin'. Vooral niet als verloskundige. Het studentenhuis was zo’n typisch studentenhuis, zoals je ze zoveel ziet in onze universiteitsstad. Slecht onderhouden, kratten bier in de gang, hoge bedden, een smerige keuken, kerstverlichting in juli, maar wel gezellig. Een ongeïnteresseerd meisje dat opendeed, wees me de kamer waar ik mijn 'vriendin' Merle zou kunnen vinden. Ik klopte op de deur en stond even later in een keurig opgeruimde kamer. Merle zag er uit als een doorsnee studente en bood me een kopje thee aan. Na bier studentendrank nr. 2. Merle was een intelligente jonge vrouw. Met enige tegenzin vertelde ze me haar verhaal. Het bleek dat ze prima op de hoogte was geweest van haar zwangerschap. Al vrij vroeg had ze besloten de zwangerschap uit te dragen, maar het kind af te staan. Omdat ze niet wilde dat mensen zich met haar zouden bemoeien, had ze zich niet laten controleren. Ook de vader van de baby was niet in het spel en onwetend van haar situatie. Haar ouders en vriendinnen waren eveneens niet op de hoogte van het feit dat zij een kind had gebaard en dat wilde ze graag zo houden. Ik vond haar niet onredelijk of afstandelijk. Ze had er blijkbaar goed over nagedacht, een beslissing genomen en daar wilde ze bij blijven. Suggesties van mijn kant stuitten op een muur van weerstand. We bespraken dat ze de mogelijkheid om op haar beslissing terug te komen, dat ze altijd haar dochter – “ik noem haar liever 'de baby’'', zei Merle - kon opzoeken en dat er instanties waren om haar te helpen. Maar Merle wilde niet. "Ik heb mijn leven zoals het nu is en daar wil ik mee doorgaan. Ik ben niet gek of gevoelloos, ik heb vriendinnen en lieve ouders, maar kan en wil de baby niet meer bieden. Ik voel geen band. Ik heb haar alleen een naam gegeven. Ze heet Elizabeth. Haar naam is het enige dat ik haar kan geven." Dit ging niet gepaard met een brekende stem of tranen en klonk ook niet monotoon of afstandelijk. Merle was blijkbaar een zeer rationeel iemand. Ik vroeg me af hoe het voor haar gevoeld had? In alle eenzaamheid, zonder enige steun, zwanger zijn. Haar dikker wordende buik verborgen houdend en bevallen met louter onbekenden naast je bed en dan weer alleen op je studentenkamertje… Ik vroeg me af hoe Elizabeth op zou groeien. Wat zij ervan zou vinden als ze ooit te horen zou krijgen dat haar vader niet van haar bestaan wist en haar moeder haar gewoon niet wilde. TvV januari 2010 • KNOV

39


22-12-2009

17:25

Pagina 40

PRAKTIJK Enfin, na acht dagen sloten we het kraambed af en ik heb daarna nog vaak gedacht aan Merle en Elizabeth. Het meisje dat ik nu fotografeerde was een blij kind, dat zichtbaar dol was op haar adoptieouders, die ze pappa en mamma noemde. Ze lachte veel en uit wat ze zei, maakte ik op dat het een intelligente dame was. En de naam van dit kleine meisje? Nee, geen Elizabeth, maar het had zomaar gekund. ■ Nyx

Symposium ‘Op 1 lijn omgaan met pijn. Meer tussen warme douche en epiduraal’ Locatie Omdat de eerste- en tweedelijn op deze dag samen leren en samen werken, hebben we gekozen voor een locatie waar (tram)lijn 1 en (tram)lijn 2 samen komen. Hun gezamenlijke vertrek- en eindpunt is Amsterdam Centraal Station. Het GVB sponsort dit symposium, wat gehouden zal worden in het Barbizon Hotel tegenover het CS.

Programma Maandag 22 maart 2010 09:00 inschrijving, koffie, thee 09:30 Welkomstwoord door de dagvoorzitters: Drs. Anne Johan van Veelen en Ruth Evers 09:50 The most important scientific discovery of the 20th Century Dr. Michel Odent 10:20 Baringspijn vanuit een neurowetenschappelijk perspectief, wat gebeurt er als de neurologie zijn intrede doet in de verloskunde? Irena Veringa 10:45-11:00 pauze 11:05 Evidence Based Medicine, acupuntuur in de 1e en 2e lijns verloskunde Dr. Röder en Sabine Schmitz 11:30 Remifentanil, entonox, steriele waterinjecties, hoe staat het ervoor? prof. Dr. Simone Buitendijk en Marlies Rijnders 12:00-13:00 lunch 13:15-14:45 workshopronde 1 15:00-15:10 pauze 15:15-16:45 workshopronde 2 17:00 plenaire afsluiting + lancering website ‘baringspijn’ 17:30 borrel

Workshops • Omgaan met extreme angst voor de pijn tijdens de baring • Haptonomie • Steriele waterinjecties, theorie en praktijk • Hypnotherapie (met demo epi-no) • Voetreflexologie en acupressuur (met demo TENS) • Het voorkomen van een trauma of ontevredenheid over de baring • Entonox, toekomstmogelijkheden en praktische toepasbaarheid • Acupunctuur

Inschrijven via www.stbn.nl Klik door naar actueel Kosten € 195,- Accreditatie bij de KNOV wordt aangevraagd

40



22-12-2009

16:39

Pagina 41

PRAKTIJK

Postnatale zorg: ‘Do as the British do?’ Studenten verloskunde onderzochten de bruikbaarheid van de Britse richtlijn voor de Nederlandse praktijk Nienke Schaap-Kosters en Karlijn Janssen

Tevreden, maar ook goed en effectief? De tevredenheid van cliënten over de ontvangen postnatale zorg in Nederland is redelijk goed. Uit cijfers van het NIVEL blijkt dat kraamvrouwen de begeleiding van verloskundigen tijdens het kraambed gemiddeld met een 4,57 op een schaal van 1 tot 5 beoordelen (waarbij 1= zeer negatief en 5= zeer positief) [NIVEL, 2003]. Hierbij lag de meest positieve waarde op 5.0 en de meest negatieve waarde 2,38. Toch blijkt uit onderzoek dat de kwaliteit en de effectiviteit van de postnatale zorg in Nederland wel verbeterd kunnen worden. Er zijn bijvoorbeeld aanwijzingen dat de incidentie van eclampsie in de late postnatale periode toeneemt, mogelijk door miskenning van de prodromale symptomen [Van Roosmalen et al, 2007; Van Weert, 2007].

wikkelen van een Nederlandse richtlijn postnatale zorg.

Daarnaast treden met name in de latere postnatale

Hiervoor hebben wij de “NICE clinical guideline: Routine

periode (>dag 10) gezondheidsproblemen op, terwijl de

postnatal care of women and their babies” uit 2006

zorg door verloskundigen dan al is afgesloten.

grondig bestudeerd, als ook een deel van de literatuur

In 2005 was 30,7% van de indirecte maternale sterfte te

die daaraan ten grondslag lag. Tevens hebben we een

wijten aan suïcide ten gevolge van psychische problemen

kwaliteitsanalyse uitgevoerd aan de hand van het

postpartum. Hierbij is het van belang dat deze problemen

AGREE-instrument (Appraisal instrument for Guidelines,

zich in 90% van de gevallen pas na twee weken open-

REsearch and Evaluation). Met dit gevalideerde instrument

baren [Schutte, 2008].

wordt een richtlijn op zes aspecten onderzocht: onderwerp en doel, betrokkenheid van belanghebbenden, methodo-

Eenduidigheid

logie, helderheid en presentatie, toepassing en tenslotte

De kraamzorg speelt binnen de postnatale zorg in

onafhankelijkheid van de opstellers.

Nederland een belangrijke rol. Het betekent dat bij het

Daarnaast heeft er een werkbezoek aan Groot-Brittannië

kraambed meerdere zorgverleners betrokken zijn.

plaatsgevonden waarbij gesproken is met verschillende

Geluiden uit de praktijk laten horen dat vrouwen behoefte

verloskundige zorgverleners uit diverse settings en met één

hebben aan meer eenduidigheid in de adviezen van

van de leden van de RCM (Royal College of Midwives).

kraamverzorgers en verloskundigen.

In dit artikel zullen wij de meest opvallende verschillen

De postnatale zorg is in de bestaande landelijke richtlijnen

beschrijven tussen de postnatale zorg in beide landen,

onderbelicht. De KNOV heeft daarom de ontwikkeling

die uit het onderzoek naar voren zijn gekomen

van een richtlijn postnatale zorg in haar beleidsplan voor 2009 opgenomen. Naar verwachting zal hier in 2010 een

Britse richtlijn

start mee worden gemaakt.

De NICE (the National Institute for Health and Clinical

In Groot-Brittannië wordt reeds gebruikt gemaakt van

Excellence) is een orgaan dat verbonden is aan de

een richtlijn voor postnatale zorg. In het kader van onze

National Health Service (NHS). Het ontwikkelt op landelijk

studie hebben wij onderzoek gedaan naar de vraag in

niveau evidence based richtlijnen voor de gehele Britse

hoeverre deze Britse richtlijn bruikbaar is voor het ont-

gezondheidszorg. In 2006 is de Postnatal NICE guideline gepubliceerd met als doelgroep alle verloskundige zorg-

Nienke Schaap-Kosters en Karlijn Janssen zijn verloskundigen in

verleners in Groot-Brittannië (NICE, 2006). In de richtlijn

opleiding (vierde jaar) aan de Verloskunde Academie Amsterdam

wordt de zorg beschreven voor cliënten en hun baby in TvV januari 2010 • KNOV

41


22-12-2009

16:39

Pagina 42

PRAKTIJK de eerste zes tot acht weken postpartum. De richtlijn

deze reden heeft NICE besloten dat routinematig bepalen

gaat in op drie hoofdonderwerpen (key questions): het

van de uterusinvolutie niet zinvol is bij normaal bloed-

behoud van de maternale gezondheid, voeding van de

verlies. Binnen het Nederlandse beleid is het bepalen van

neonaat en het behoud van neonatale gezondheid

de uterusinvolutie momenteel wel een routinematig

Om de kwaliteit van deze Postnatal NICE guideline te

onderdeel van de postnatale controles. Bij de ontwikkeling

toetsen is er een kwaliteitsanalyse uitgevoerd aan de

van een Nederlandse richtlijn is het belangrijk om na te

hand van het AGREE-instrument. De richtlijn komt hierbij

gaan in hoeverre deze routinematige handeling daad-

over het algemeen goed uit de verf. Bij de ontwikkeling

werkelijk zinvolle informatie geeft.

van de richtlijn is er goed nagedacht over de klinische vragen waarop de richtlijn antwoord wil geven. Deze

Aandacht voor kraamvrouwen met obesitas

vragen zijn ook goed beschreven. Daarnaast is er voor

Gezien de ontwikkelingen van de laatste jaren waarin het

een goede samenstelling van professionals gekozen die

aantal volwassenen maar ook het aantal kinderen met

betrokken waren bij de richtlijnontwikkeling. Ook zijn

obesitas toeneemt, zal het van toegevoegde waarde zijn

de zoekstrategieën waarmee de literatuur is verzameld,

wanneer er in de Nederlandse richtlijn specifiek wordt

zeer inzichtelijk. In de richtlijn wordt niet ingegaan op de

ingegaan op deze groep. Er moet bij obese kraamvrouwen

monitoring van de naleving van de richtlijn. Daarmee is

bijvoorbeeld alerter gereageerd worden op symptomen

onduidelijk of de aanbevelingen in de richtlijn in de prak-

van trombose maar ook op andere specifieke gezond-

tijk daadwerkelijk toegepast worden. Ook de Royal

heidsproblemen. In de NICE guideline wordt een drietal

College of Midwives kon ons daar geen cijfers over

aandachtspunten in de zorg aan kraamvrouwen met

geven. Tijdens het werkbezoek in Groot-Brittannië heb-

obesitas (BMI >30 kg), naar voren gehaald: het verhoog-

ben we gezien dat elke instelling eigen lokale protocollen

de risico op diepe veneuze trombose in het kraambed,

heeft die onderling behoorlijk van elkaar kunnen verschil-

fluxus postpartum en borstvoeding. Mensen die geen

len. Ondanks dat het in de meeste gevallen afgeleiden

of nauwelijks borstvoeding hebben gehad, hebben een

van de NICE guideline zijn.

verhoogd risico voor obesitas op latere leeftijd. Er wordt

In de NICE guideline vallen er een aantal zorginhoudelijke

in de richtlijn helaas geen specifiek beleid gemaakt ten

aspecten op die interessant zijn voor de te ontwikkelen

aanzien van obesitas. Dit zou een absolute verbetering

Nederlandse postnatale richtlijn. Deze worden hier

zijn voor de postnatale richtlijn.

behandeld.

Toediening van vitamine K Binnen zes uur eenmalige tensiemeting

Vitamine K wordt toegediend ter voorkoming van vitamine

Eclampsie komt volgens verschillende literatuur bij 6,2 tot

K deficiënte bloedingen (VKDB) Deze bloedingen zijn te

11 per 10.000 geboorten voor [Van Roosmalen, 2007;

onderscheiden in drie vormen: vroeg (binnen 24 uur

Van Weert, 2007]. Hierbij is het belangrijk te weten dat

postpartum), klassiek (eerste week postpartum) en laat

éénderde (20-40%) van de eclampsie na de bevalling

(tussen de 2e-12e levensweek). In Groot-Brittannië wordt

optreedt. Uit onderzoek blijkt dat de meeste vrouwen

een eenmalige intramusculaire toediening van 1 mg na

met eclampsie in de late postpartumperiode, vóór en

de geboorte toegepast, waarna een orale dosis van 2 mg

tijdens de bevalling juist geen tekenen van pre-eclampsie

volgt na één en vier weken bij borstgevoede kinderen. In

laten zien. In het huidige Nederlandse beleid wordt in

Nederland daarentegen krijgt de pasgeborene 1 mg per

de thuissituatie alleen op indicatie tensie gemeten om

os, en vervolgens krijgen na de achtste dag borstgevoede

een eventuele (pre)eclampsie in het kraambed tijdig te

kinderen 25 microgram per dag gedurende drie maanden.

identificeren. In Groot-Brittannië is ervoor gekozen om

De intramusculaire en orale toedieningsvormen hebben

niet alleen op indicatie, maar routinematig tensie te

beide voor- en nadelen. Een enkele intramusculaire toe-

meten. Er zijn helaas geen cijfers te vinden waaruit blijkt

diening van vitamine K direct postpartum fungeert als

dat met deze routinematige tensiemeting meer vrouwen

depot en kan late bloedingen bij zuigelingen zo goed als

met postpartum (pre)eclampsie worden opgespoord en

volledig voorkomen [Van Hasselt et al, 2008]. Een orale

ernstige pathologie voorkomen wordt.

dosis van 1 mg postpartum is afdoende om de klassieke vorm van VKDB te voorkomen maar beschermt de pas-

42

Geen routinematige uteruspalpatie

geborene minder goed tegen de late bloedingen bij de

Uit de literatuur komt naar voren dat de snelheid en de

zuigeling met malabsorptie(NVK, 2009) De intramusculair

manier waarop de uterus involueert zeer uiteen kunnen

toediening heeft echter een klein maar reëel risico op

lopen. Hierdoor is het moeilijk om te bepalen wat een

lokale infectie, hematoom of zenuwbeschadiging. Het

normale involutie inhoudt en kan puur op basis van de

geeft een grotere pijnbelasting voor de pasgeborene en

uteruspalpatie geen conclusie worden getrokken. Om

is duurder dan de orale vorm. Daarbij komt dat indien



22-12-2009

16:39

Pagina 43

PRAKTIJK de eerste gift wordt vergeten de consequenties bij een

meer begeleiding bij de borstvoeding [NIVEL, 2003]. Met

intramusculaire toedieningsvorm veel groter zijn dan bij

het oog op de continuïteit van zorg is het logisch dat dit

een vergeten orale gift. Nadelen van de orale toediening

nog onder de verloskundige zorg valt. Cijfers uit 2007

zijn problemen met de therapietrouw en de onvoorspel-

laten zien dat gemiddeld 81% van de vrouwen begon

bare absorptie bij darm en leverziekten.

met het geven van borstvoeding [TNO, 2007]. Na een

De Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde

maand loopt dit percentage terug naar 48% terwijl de

heeft onlangs een nieuwe richtlijn vastgesteld waarin ze

verloskundige in de eerste vier tot zes weken juist nog

nieuwe aanbevelingen doet voor de vitamine K toediening

een belangrijke rol kan spelen. Als reden om te stoppen

aan voldragen pasgeborenen in Nederland [NVK, 2009].

met borstvoeding in de eerste maand werd het vaakst

De NVK adviseert de orale vorm te handhaven maar de

genoemd; ‘te weinig voeding/het was te pijnlijk/het wilde

huidige dosis te verhogen, d.w.z.: naar 2 mg bij de

niet lukken’ [TNO, 2007]. Dit zijn problemen voor kraam-

geboorte gevolgd door een wekelijkse orale dosis van

vrouwen die met goed eenduidig beleid en advies in de

1 mg (gedurende eerste drie maanden). De richtlijn zal

vorm van een richtlijn en multidisciplinair overleg voor

pas van kracht worden na goedkeuring door het

een deel voorkomen zou kunnen worden. De KNOV

ministerie van VWS en de Gezondheidsraad. Zie voor

werkt momenteel aan de ontwikkeling van een stand-

meer informatie: de KNOV-ledensite > werken aan

punt over voeding voor de pasgeborene en tevens aan

kwaliteit > werken met richtlijnen >vitamine D.

een multidisciplinaire richtlijn voor borstvoeding.

Borstvoeding Het onderwerp borstvoeding is een belangrijk onderdeel

Verschil in postnatale zorg tussen GrootBrittannië en Nederland

van de NICE guideline. Net zoals in Nederland wordt borst-

Bij het bepalen van de bruikbaarheid van de richtlijn voor

voeding in Groot-Brittannië ook gezien als de absolute

de Nederlandse situatie, is het van belang om niet alleen

voorkeursvoeding voor pasgeborenen en de richtlijn

naar de inhoudelijke aspecten te kijken, maar ook naar

focust zich dan ook op het stimuleren van borstvoeding.

algemene verschillen qua organisatie van postnatale zorg.

Ondanks de NICE richtlijn en het ‘Baby Friendly Initiative’

Het postnatale zorgsysteem van Groot-Brittannië komt

dat in 1991 door de WHO en UNICEF is gelanceerd, zijn

deels overeen met de postnatale zorg in Nederland.

de Britse borstvoedingscijfers schrikbarend laag. De

Vrouwen met ongecompliceerde partus blijven

‘Office for National Statistics’ voert elke vijf jaar een

gemiddeld 24 uur postpartum in het ziekenhuis. Voor

onderzoek uit naar ‘Infant feeding’ waarin de laatste

een vrouw met een kunstverlossing is dit gemiddeld een

cijfers uit 2005 (gepubliceerd in 2008) weliswaar laten

tot twee dagen en met een Sectio Caesarea gemiddeld

zien dat er sinds het ‘Baby Friendly Initiative’ significante

twee tot vier dagen (NHS, 2009). Evenals in Nederland

verbeteringen zijn opgetreden wat betreft het percentage

staan het aantal dagen van ziekenhuisopname niet vast.

vrouwen dat borstvoeding geeft. Groot-Brittannië blijft

Afhankelijk van complicaties en de wens van cliënte

echter behoren tot de Europese landen met de laagste

wordt het moment van ontslag bepaald. Vervolgens zijn

borstvoedingscijfers. Na één week krijgt slechts 35% van

vrouwen in Groot-Brittannië net zoals hier tot zes weken

de kinderen nog uitsluitend borstvoeding, na zes weken

postpartum kraamvrouw. De manier waarop de zorg

is dit 21%, na vier maanden is dit 7% en na 5 maanden

binnen deze zes weken georganiseerd is, verschilt echter

nog maar 3% [ONS, 2008].

wel van de onze. Deze hangt in de eerste plaats af

In Nederland staat het ‘Baby Friendly Initiative’ bekend

van het type zorg waarvoor de cliënt gekozen heeft:

als het borstvoedingscertificaat voor gezondheidszorg-

midwifery-led, obstetric-led of een community-midwife.

instellingen. Het lijkt hier haar werk beter te doen dan in

Midwifery-led betekent zorg door verloskundigen die

Groot-Brittannië. Uit het TNO onderzoek bleek namelijk

vanuit een ziekenhuispraktijk werken en die zich richt op

een significant verschil in borstvoedingspercentages

laag risico vrouwen. Obstetric-led is zorg vergelijkbaar

tussen vrouwen die gecertificeerde zorg kregen: 84%

met de Nederlandse tweedelijn; verloskundigen werken

van de vrouwen startte direct met borstvoeding terwijl

onder supervisie van gynaecologen. De community-

vrouwen met niet-gecertificeerde zorg slechts in 79%

midwife is zelfstandig en werkt vanuit een eigen praktijk

met borstvoeding startten [TNO, 2007]. Ook na acht

of huisartsenpraktijk. De organisatie van de postnatale

dagen bleek er nog een significant verschil te zijn in

zorg verschilt per praktijk en hangt samen met de mate

borstvoedingspercentages tussen beide groepen

van urbanisatie.

(respectievelijk 72% en 62%).

Binnen de midwifery-led care worden de kraamvisites in

Binnen de postpartumzorg zijn er echter nog wel ver-

de eerste tien dagen tot twee weken meestal gedaan

beterpunten ten aanzien van borstvoeding. Het NIVEL-

door de verloskundige zelf en daarna neemt een Public

onderzoek geeft aan dat vrouwen behoefte hebben aan

Health Nurse het over. De frequentie van bezoeken is net TvV januari 2010 • KNOV

43


22-12-2009

16:39

Pagina 44

PRAKTIJK zoals in Nederland afhankelijk van wat er nodig is aan

in Engeland is dus meer nodig dan het Baby-Friendly

zorg. Wanneer een kraambed ongecompliceerd verloopt

Initiative. Uit onderzoek in Nederland kennen wij al de

wordt de kraamvisite door de verloskundige in Groot-

knelpunten die vrouwen bij borstvoeding ondervinden.

Brittannië dikwijls afgewisseld met een telefonisch

Een Nederlandse richtlijn zou hier specifiek aandacht aan

consult. Op basis van wat er uit het telefonisch consult

moeten besteden en met gerichte aanbevelingen moeten

ter sprake komt wordt besloten om alsnog langs te gaan

komen om deze knelpunten op te lossen.

of wordt er een vervolgcontrole afgesproken. Het kraam-

Een andere voorwaarde of aanpassing is dat er in de

bed wordt normaliter afgesloten op dag 10-14.

Nederlandse richtlijn dieper wordt ingegaan op obesitas.

Vanaf het moment dat een kraamvrouw mobiel is, heeft

De NICE guideline benadrukt het belang van meer

zij de mogelijkheid om binnen te lopen in een Children´s

aandacht aan obesitas maar maakt geen specifiek beleid.

Centre in haar buurt (vergelijkbaar met onze OKC-

Tot slot, zal voor een Nederlandse richtlijn een team met

centrum) voor begeleiding en vragen. Deze Children’s

Nederlandse experts moeten worden samengesteld.

Centres functioneren alleen in en om Londen. In andere

Veel aanbevelingen in de NICE guideline hebben de

delen van het land moet dit concept nog van de grond

classificering D(GPP) gekregen. Dit wil zeggen dat de

komen. Voor het huishoudelijke werk is de kraamvrouw

aanbevelingen gebaseerd zijn op basis van expert

geheel afhankelijk van mantelzorg. Kraamzorg is

opinion. Uiteraard is er nog niet voor elk onderwerp

onbekend.

literatuur beschikbaar en is een dergelijke aanbeveling

Er bestaat ook nog een mogelijkheid om voor een

dus soms de enige optie. Deze expert opinions zijn echter

independent midwife te kiezen. Dit type verloskundigen

gebaseerd op de Britse visie op verloskundige zorg en op

praktiseert vanuit een visie van volledig geïndividualiseerde

de Britse normen en waarden. Aangezien de Nederlandse

zorg, volledig in samenspraak met de cliënt. Zij hebben

visie veel meer de fysiologie als uitgangspunt neemt, is

een lage caseload. De verzekering vergoedt niet hun

het voor de ontwikkeling van de Nederlandse richtlijn

kosten; ze komen voor rekening van de cliënte. De inde-

postnatale zorg van belang dat er een Nederlands team

pendent midwife levert in vergelijking tot NHS midwives

met experts wordt gecreëerd die deze D(GPP) geclassifi-

uitgebreidere postnatale zorg. Gemiddeld leggen zij tien

ceerde aanbevelingen uit de NICE guideline onder de

kraambezoeken af in de eerste zes weken en zij voor-

loep neemt. Dit zou in sommige gevallen tot andere

komen op die manier dat hun cliënt al snel weer op pad

conclusies en aanbevelingen kunnen leiden. ■

moet om naar één van de Children´s Centres te gaan voor controles [NHS, 2009].

Referenties Routine postnatal care of women and their babies. NICE clinical guideline,

Conclusie

Monitor verloskundige zorgverlener. NIVEL, 2003.

Het is belangrijk dat de postnatale zorg weer meer aan-

http://www.nivel.nl/pdf/monitor-verloskundige-zorgverlening-3e-

dacht krijgt. Dit is immers de periode waar onze cliënten

meting.pdf. (Laatst geraadpleegd 8 juli 2009).

en hun partners de gehele zwangerschap naar toe leven.

The Information Centre. NHS, 2007. http://www.ic.nhs.uk/statistics-and-

De postnatale zorg zoals we die in Nederland bieden

data-collections/hospital-care/maternity/nhs-maternity-statistics-england:2007-08.(laatst geraadpleegd op 26 augustus 2009)

leidt tot redelijk goede tevredenheid bij de cliënten.

Een nieuwe richtlijn voor vitamine K toediening aan voldragen pasgebore-

Er is echter nog wel gezondheidswinst te behalen, zo

nen in Nederland. NVK (Nederlandse Vereniging voor

blijkt uit verschillende onderzoeken. De ontwikkeling van een richtlijn postnatale zorg zou hier een belangrijke

Kindergeneeskunde, 2009. Beschikbaar op www.nvk.pedianet.nl Office for National Statistics (ONS). http://www.babyfriendly.org.uk/page.asp?page=21 (laatst geraadpleegd

stimulans aan kunnen geven.

op 26 augustus 2009)

De Britse Postnatal NICE guideline is een kwalitatief

Roosmalen van J., Schuitemaker N.W.E., Schutte J.M., Dillen van J. Zwart,

goede richtlijn die grotendeels bruikbaar is voor het

J.J. Late eclampsie post partum. ‘LEMMON-studie’. NTvG 2007;151 (16). Schutte, J. et al. Maternal mortality due to psychiatric disorders in the

ontwikkelen van een Nederlandse richtlijn postnatale

Netherlands. Journal of Psychosomatic Obstetrics & Gynecology,

zorg. Echter wel onder een aantal voorwaarden en met

2008;3:151-153

aanpassingen. Dit is de uitkomst van ons onderzoek

Peiling Melkvoeding van Zuigelingen. TNO rapport, 2007

naar de bruikbaarheid van de Britse richtlijn.

http://www.zorgvoorborstvoeding.nl/files/TNO_peiling_2007_definitief.pdf (laatst geraadpleegd op 26 augustus 2009)

Een van de aanpassingen betreft het beleid rond borst-

Van Hasselt PM, De Koning TJ, Kvist N, De Vries E, et al. Prevention of

voeding. De borstvoedingscijfers zijn ondanks het invoeren

vitamin K deficiency bleeding in breastfed infants: lessons from the Dutch

van het Baby-Friendly Initiative in Groot-Brittannië schrikbarend laag. Hoewel sinds de invoering enige stijging in het aantal vrouwen die borstvoeding geven, behoort Groot-Brittannië nog steeds tot de landen met de slechtste borstvoedingscijfers van Europa. Voor een effectief beleid 44

2006. www.nice.org.uk/CG037(Laatst geraadpleegd 8 juli 2009).


and Danish biliary atresia registries. Pediatrics, 2008;121: e857-e863 Van Weert JM, Richard E, Bleker OP, Wolf H, Hajenius PJ. Casuïstiek, Late eclamspie post partum. NTvG, 2007; 151:414-7.


22-12-2009

16:39

Pagina 45

PRAKTIJK

Illegaal en zwanger Marjan Mensinga en Wil Voogt

In Nederland verblijven naar schatting 75.000 tot 185.000 illegalen. Een kwart tot een derde hiervan is vrouw. Jaarlijks worden er 1200 tot 2000 baby's van ouders zonder verblijfsvergunning geboren. Uit een onderzoek van het Nivel blijkt dat in 2007 48% van de verloskundige praktijken illegale cliënten heeft gehad [Veenema et al, 2009]. Dat is aanzienlijk meer dan in huisartsenpraktijken. Van de door het Nivel onderzochte huisartsenpraktijken had “slechts” 31% illegale patiënten geholpen. Verloskundigen krijgen dus relatief vaak te maken met de wondere wereld van mensenrechten, zorgplichten, vreemdelingenprocedures en de speciale financieringsregeling voor illegale patiënten.

prima zaak vinden als ook de verloskundigen zich expliciet achter dit standpunt scharen. Vooral omdat het in overeenstemming is met de eigen gedragsregels van de verloskundigen waarin immers staat dat hulp in principe niet geweigerd wordt.

Financiering van de zorg aan illegalen. Hoewel in 1998 in de Koppelingswet medisch noodzakelijke zorg werd uitgesloten van het koppelingsbeginsel, is niet tegelijkertijd wettelijk geregeld hoe deze zorg betaald zou moeten worden. Er ontstond een vrij ingewikkeld systeem met drie verschillende manieren van financiering van de niet door de illegale patiënt zelf betaalde kosten: het koppelingsfonds, de regeling dubieuze debiteuren en artikel 64 van de Vreemdelingenwet. Aan dit - niet altijd glad werkende systeem is gelukkig per 1 januari 2009 een eind gekomen.

Mensenrechten en medisch noodzakelijke zorg

Op die datum werd een wijziging in de Zorgverzekerings-

In een aantal internationale verdragen zijn bepalingen

wet van kracht. Op grond van artikel 122a van deze wet

met betrekking tot rechten op gezondheidszorg neer-

kunnen zorgverleners de niet betaalde kosten declareren

gelegd. De meeste daarvan geven specifiek aandacht aan

bij het College voor Zorgverzekeringen (CVZ). Eerstelijns

moeder- en kindzorg. Het VN-Vrouwenverdrag verplicht

zorgverleners kunnen slechts 80% van deze kosten

de verdragspartijen, waaronder Nederland, om alle

declareren. Tijdens de behandeling van de wetswijziging

noodzakelijke maatregelen te nemen om aan vrouwen

in de Tweede Kamer is, mede dankzij een stevige lobby

passende, zo nodig kosteloze, dienstverlening te waar-

van een groot aantal organisaties die bij de zorg voor

borgen in verband met zwangerschap, bevalling en de

illegalen betrokken zijn, hierop een uitzondering

hierop volgende periode.

gemaakt voor de kosten die verband houden met

In ons land is in 1998 aan deze verdragsverplichting voor

zwangerschap en bevalling; die kunnen voor 100%

illegale patiënten, dus ook illegale vrouwen voldaan. In

gedeclareerd worden. Tot de kosten die verband houden

de Koppelingswet is vastgelegd dat het verbod om aan

met zwangerschap en bevalling behoren in elk geval de

illegalen sociale voorzieningen te verstrekken niet geldt

kosten van verloskundige zorg en kraamhulp. Maar ook

voor de verlening van medisch noodzakelijke zorg. Over

andere zorgverleners en -instellingen zoals huisartsen,

wat nu precies onder medisch noodzakelijke zorg moet

laboratoria en - zowel gecontracteerde als niet gecon-

worden verstaan, is vervolgens discussie ontstaan. De

tracteerde - ziekenhuizen kunnen de oninbare kosten van

neiging bestond om die te verengen tot acute zorg.

basispakketzorg aan zwangeren voor 100% declareren.

Een commissie onder voorzitterschap van professor Niek Klazinga heeft zich hierover gebogen. In het door de

De praktijk

commissie uitgebrachte rapport Arts en vreemdeling

Het Nivel onderzocht ook de problemen die verloskundige

wordt aangegeven dat artsen de term ’medisch nood-

praktijken met illegale patiënten ervaren [Veenema et al,

zakelijke zorg‘ dienen te interpreteren als: ‘passende en

2009]. Alle praktijken noemden taal- en communicatie-

verantwoorde zorg die volgens professionele richtlijnen

problemen[1].

of standaarden geïndiceerd is’ [Klazinga et al, 2007]. Het

Driekwart of meer noemden extra werkdruk, geen/slechte

rapport beperkt zich tot artsen. Wij zouden het een

financiering of moeizame betaling, complexe gezond-

Marjan Mensinga en Wil Voogt zijn resp. secretaris en voorzitter

[1] Misschien ten overvloede: verloskundigen kunnen op elk tijdstip van

van de stuurgroep Landelijk advies- en informatiepunt voor de

de dag gebruik maken van de gratis tolkentelefoon (088-2555222),

zorg aan illegalen (Lampion)

waarbij vrijwel onmiddellijk een tolk in bijna elke taal beschikbaar is.


45


22-12-2009

16:39

Pagina 46

PRAKTIJK heidsproblemen, psychische problemen en angst van de

incidenten worden gemeld. Dit kan via www.lampion.info.

cliënte vanwege de illegale verblijfsstatus. Dit onderzoek

Om verbeteringen te kunnen bewerkstelligen moet eerst

werd gedaan net voor de bovengenoemde wetswijziging.

duidelijk zijn waar wat mis is. Van verschillende zijden

Het kan te zijner tijd gebruikt worden als 0-meting voor

komen er signalen dat verwijzing naar ziekenhuizen nog

onderzoek naar de situatie na de wetswijziging. Wij

steeds problemen geeft; de patiënt komt nog vaak de

nemen aan dat er een verbetering heeft plaatsgevonden,

balie niet voorbij. Meldingen hierover zijn zeer welkom,

zeker voor verloskundigen. Toch zullen er problemen

dan kunnen we de signalen onderbouwen met concrete

blijven bestaan. Zo kreeg Lampion driekwart jaar na de

casussen.

invoering van het nieuwe systeem een melding binnen op een registratieformulier “incidenten toegang tot de

Meer informatie: www.lampion.info. ■

Nederlandse gezondheidszorg” waarop beschreven werd dat een zeven maanden zwangere vrouw inschrijving in

Literatuur

een huisartsenpraktijk geweigerd werd omdat de dokter

Klazinga N, e.a. Arts en vreemdeling, Rapport van de commissie

dat te veel gedoe met declaraties vond.

Medische zorg voor (dreigend) uitgeprocedeerde asielzoekers en illegale vreemdelingen. Utrecht: Pharos, 2007. Veenema T, Wiegers T,Devillé W. Toegankelijkheid van gezondheidszorg

Dokters van de Wereld en Lampion, die samen dit meld-

voor ‘illegalen’ in Nederland: een update. Utrecht: Nivel, 2009

systeem hebben opgezet, vinden het erg belangrijk dat

Utrecht | Zeist | Doorn

Ook ‘n 9 voor kindvriendelijkheid? Verloskundigen Locatie Utrecht, afdeling Obstetrie en Gynaecologie, wij hebben ruimte door uitbreiding, 20/36 uur www.diakonessenhuis.nl/vacatures ‘De beste zorg dichtbij’ , dat is wat het Diakonessenhuis wil leveren. De mens staat dan ook centraal in de kwalitatief hoogwaardige medische en verpleegkundige zorg. Het Diakonessenhuis is een ondernemende, resultaatgerichte organisatie met vakmensen die een collectief vormen en plezier hebben in wat ze doen.

46



22-12-2009

16:39

Pagina 47

PRAKTIJK

ZwangerWijzer uitgebreid met risico’s op het werk Wat betekent dit in de praktijk voor verloskundigen? Edith van Rijs

Begin november 2009 is de website www.zwangerwijzer.nl uitgebreid met een module ‘werk’. Werkomstandigheden, die schadelijk kunnen zijn voor de zwangerschap, worden daarmee veel uitgebreider dan voorheen in kaart gebracht. Verloskundigen die ZwangerWijzer gebruiken ter voorbereiding van een preconceptioneel of eerste consult, krijgen met deze uitbreiding te maken. Wat houdt de werkmodule in en wat kan een verloskundige doen als er bij de aanstaande ouders risico’s op het werk blijken te zijn?

aanvullende informatie over de fase die daar nog vóór zit: de preconceptionele fase. Ook met ZwangerWijzer richten we ons op die periode. Tegenwoordig zijn steeds meer bedrijfsartsen ervan doordrongen dat de invloed van werkomstandigheden al vóór de zwangerschap kan spelen, en dat het dus belangrijk is om deze factoren te inventariseren vóórdat er sprake is van een zwangerschap. ZwangerWijzer is daar een hulpmiddel bij.

Waaruit bestaat de werkmodule? De werkmodule bestaat uit zes vragen over de werkomstandigheden van beide partners. Aan de orde komen: werken met chemische stoffen, lichamelijk

Waarom is ZwangerWijzer uitgebreid met een werkmodule?

zwaar werk, onregelmatige werktijden, stress, infectiegevaar en de invloed van fysische factoren (lawaai, over-

Werk is een van de meest onderbelichte onderdelen in de preconceptiezorg. Ook in ZwangerWijzer, de online zelftest voor mensen met een kinderwens, was dit onderwerp onderbelicht. Toch is juist van diverse arbeidsomstandigheden bekend dat ze schadelijk kunnen zijn voor de vruchtbaarheid, de zwangerschap en het ongeboren kind. Het Erfocentrum wilde daarom al geruime tijd een onderdeel ‘werk’ toevoegen aan ZwangerWijzer. Door de uitbreiding van ZwangerWijzer met de werkmodule, wordt een belangrijke groep risico’s voortaan meegenomen in de totale inventarisatie van preconceptionele risicofactoren.

Waarom heeft dit zo lang geduurd? De kennis over het effect van werkomstandigheden op de vruchtbaarheid en zwangerschap is de laatste jaren toegenomen. Bedrijfsartsen hielden zich in het verleden relatief weinig bezig met de risico’s van werken tijdens een zwangerschap. Dat veranderde toen in 2007 de NVAB-richtlijn verscheen voor bedrijfsartsen over ‘Zwangerschap, postpartumperiode en werk’. Vanaf dat moment kwam er meer aandacht voor risico’s op het werk tijdens een zwangerschap. Het Gezondheidsraadrapport ‘Preconceptiezorg: voor een goed begin’ bevatte Met medewerking van Teus Brand, Inger Aalhuizen en Elsbeth van Vliet


47


22-12-2009

16:39

Pagina 48

PRAKTIJK

een risicofactor van toepassing is, geeft de werkmodule

Wat als er toch een risico lijkt te zijn? Of als de verloskundige twijfelt?

informatie over de risico’s én advies over preventieve

Zijn er schadelijke factoren op het werk, dan is de bedrijfs-

maatregelen die op het werk genomen kunnen worden,

arts de eerst aangewezen persoon om werknemers met

vaak al vóór de zwangerschap.

een kinderwens te informeren over de risico’s en voor-

druk, lichaamstrillingen en extreme temperaturen). Als

zorgsmaatregelen. Dat geldt ook als de verloskundige

Welke medische maatstaven zijn gebruikt bij het opstellen van de informatie?

twijfelt, of als er andere onduidelijkheden zijn. De bedrijfs-

Alle informatie in de werkmodule is afgestemd op de in

Als de ouders er met de bedrijfsarts niet uitkomen, dan

2007 verschenen NVAB-richtlijn voor bedrijfsartsen

kan de verloskundige zelf contact opnemen met de

‘Zwangerschap, postpartumperiode en werk’ en op het

bedrijfsarts. Dat kan ook als het bespreken van een

Gezondheidsraadrapport ‘Preconceptiezorg: voor een

zwangerschap(swens) met de bedrijfsarts een drempel

goed begin’. Tegelijkertijd moest de informatie wel

voor de ouders is. Een verloskundige zou dan vrijblijvend

publieksvriendelijk zijn. Er is bij het formuleren van de

bij de bedrijfsarts kunnen informeren naar de arbeids-

teksten voortdurend gezocht naar een goede balans

situatie, zonder te melden om welke persoon het gaat.

arts moet dan uitkomst bieden.

tussen medische juistheid en begrijpelijkheid. Ook wilden

nauwkeurig omschreven hoe vaak een zwangere per

Maar als de verloskundige en de bedrijfsarts van mening verschillen, bijvoorbeeld over de schadelijkheid of over de te nemen maatregelen?

dag mag bukken, hoeveel traptreden ze mag lopen en

Als de verloskundige en de bedrijfsarts er samen niet

hoeveel kilo ze mag tillen. Deze limieten hangen boven-

uitkomen dan kan de verloskundige contact opnemen

dien af van het aantal weken zwangerschap. Toch is het

met het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten. Dit

onrealistisch te veronderstellen dat een zwangere dit

centrum is deskundig op het gebied van ‘reproductie en

bijhoudt. Bovendien wil je niet de indruk wekken dat een

arbeid’, verzamelt wetenschappelijke gegevens en doet

zwangere vrouw niets kan of mag. Bij het formuleren

zelf onderzoek naar werkomstandigheden die schadelijk

van de teksten is met dit soort zaken rekening gehouden.

kunnen zijn voor de vruchtbaarheid en de zwangerschap.

we realistische adviezen geven en geen onnodige onrust veroorzaken. Dat speelde bijvoorbeeld bij het onderwerp ‘zwaar lichamelijk werk’. In de NVAB-richtlijn staat zeer

De contactgegevens van het NCvB zijn te vinden op

Wat kan je als verloskundige doen als er schadelijke werkomstandigheden zijn?

www.beroepsziekten.nl.

Ten eerste is het belangrijk om de werksituatie goed in kaart te brengen. Wat voor werk heeft de aanstaande

En wat als er geen bedrijfsarts is, of het is onduidelijk bij wie men terecht kan?

moeder of vader? Is iemand werknemer of werkgever?

In grote bedrijven is vaak wel bekend wie de bedrijfsarts

In wat voor bedrijf werkt zij of hij? En onder welke

is, of bij welke arbodienst men aangesloten is.

omstandigheden staat deze persoon bloot aan de risico-

Werknemers kunnen dan zelf contact opnemen. Maar is

factor?

er geen bedrijfsarts of is onduidelijk wie dit is, ook dan

Vervolgens is het de vraag of de risicofactor binnen de

kan de verloskundige contact opnemen met het

veilige normen valt. Daarvoor kan de verloskundige zelf

Nederlands Centrum voor Beroepsziekten.

een aantal bronnen raadplegen. Als eerste is dat www.zwangerwijzer.nl, en dan vooral de achtergrond-

De werkmodule kwam tot stand op initiatief van het

artikelen die bij de werkgerelateerde risico’s horen. Biedt

Erfocentrum, het Erasmus MC en het Nederlands

de website geen uitkomst of wil de verloskundige meer

Centrum voor Beroepsziekten, en in samenwerking

gedetailleerde informatie, dan kan ze de NVAB-richtlijn

met de KNOV, NVOG, NVAB, Erfocentrum en VSOP.

nalezen. Daarin staan alle risicofactoren nauwkeurig

Het project werd financieel mogelijk gemaakt door het

omschreven, inclusief de bijbehorende limieten. Eventueel

ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid. ■

kan de verloskundige het achtergronddocument dat bij de NVAB-richtlijn hoort, erop naslaan. Daarin is te vinden op welk wetenschappelijk onderzoek de adviezen zijn gebaseerd. Als dan blijkt dat een risicofactor ruim binnen de veilige marges valt kan een verloskundige de aanstaande ouder(s) geruststellen. Een verwijzing naar de bedrijfsarts is dan niet nodig. 48



22-12-2009

16:39

Pagina 49

INTERNATIONAAL

De KNOV over de grenzen Erna Kerkhof

Jaarlijks zijn twee bestuursleden een paar maal in het buitenland om u te vertegenwoordigen bij de ICM, de EFNNMA en de EMA. Door ons bijzondere verloskundige systeem mogen wij ons tot graag geziene gasten rekenen. Vorige maand deed ik verslag van ICM in 2009, deze keer gaat het over de EFNNMA of European Forum of National Nurse Midwives Associations die op 4 en 5 juni 2009 in Kopenhagen bijeenkwam. De EFNNMA telt 43 landen met stemrecht[1].

We kunnen concluderen dat er veel migratie van gezondheidszorg personeel is van uit verschillende landen naar landen als het Verenigd Koninkrijk, Canada en NieuwZeeland. Dat dit vooral te maken heeft met de taal die in die landen gesproken wordt, mag duidelijk zijn. Uit de presentatie van de WHO-beleidsmedewerker blijkt dat in de landen waar de tekorten het meest schrijnend zijn, er sprake is van een heuse ‘brain drain’. In een land als Kameroen bij voorbeeld, blijft 7% van de verloskundigen na het behalen van een midwife of nurse graduation in het land waar de scholing heeft plaatsgevonden. Het laat zich raden dat hierdoor serieuze problemen ontstaan

EFNNMA

bij het op peil houden van een gezondheidszorgsysteem.

Een keer per jaar komen de vertegenwoordigers van de

Nu we toch hier zijn, kunnen we meteen alle relevante

diverse verloskundigen en verpleegkundigen organisaties

rapporten van UNICEF meenemen naar ons eigen land.

bijeen om te vergaderen over de WHO agenda. In 2009

Uiteraard is alles te downloaden van de UNICEF website.

stonden o.a. workforce, migration etc. op de agenda.

’s Avonds is er een diner in de ‘Deense Domus Medica’.

We vergaderden in het UNICEF gebouw in Kopenhagen.

We laten het ons goed smaken en nadat iedereen een

Het was indrukwekkend om hier te mogen zijn.

eigen anekdote heeft verteld uit zijn of haar carrière is

Na een aantal presentaties van diverse landen (Ierland,

het tijd om na te praten ‘en petite comité’ op een terras

Zweden, Portugal en Wit Rusland) en een keynote

met verwarming en een IKEA plaid.

presentatie afkomstig van een officiële WHO beleids-

Natuurlijk waren er ook de nodige plichtplegingen in de

medewerker, gaan we uiteen in groepen om te discussiëren

vorm van het kiezen van nieuwe bestuursleden, het

over een aantal onderwerpen en om een aantal vragen

goedkeuren van de jaarrekening en het bepalen van de

te beantwoorden. Uiteindelijk is het de bedoeling om

volgende vergaderlocatie.

een WHO code ‘on international recruitment of health

Ik nodig u allen uit eens een kijkje te nemen op de diverse

personnel’ te creëren die de verschillende beroepsorgani-

genoemde websites. Doe er uw voordeel mee en schroom

saties kunnen gebruiken bij hun onderhandelingen met

niet ons te benaderen met vragen, verzoeken of ideeën. ■

stakeholders om te zorgen dat er geen crisis gaat ontstaan op het gebied van HR (human resource). Wat opvalt,

[1] www.euro.who.int/efnnma

is dat we het in Nederland aardig voor elkaar hebben op het gebied van onderwijs, regulering, wetgeving en gelijke rechten voor wat betreft afkomst en geslacht.

Ook valt op dat het aantal verloskundigen per hoofd van de bevolking in Nederland veel lager is dan in de rest van de landen hier vertegenwoordigd. De verloskundigen in de ons omringende landen nemen ook de taken van de verpleegkundige en de kraamverzorgende op zich. Erna Kerkhof MSc is eerstelijns verloskundige en bestuurslid KNOV


49


22-12-2009

16:39

Pagina 50

De helden van Den Helder Rob, neonatologieverpleegkundige, volgde naast zijn werk de opleiding tot Basic Life Support-instructeur. Nu traint hij alle medewerkers – ook niet-verpleegkundigen – in hartmassage en mond-op-mondbeademing. Ook in eigen reanimatiekennis is Rob niet stil blijven staan: hij specialiseerde zich in reanimatie van vroeggeborenen.

Zoals Rob zijn er nog 949 helden in ons ziekenhuis. Mensen die graag meer van hun werk maken, die geen genoegen nemen met routine. Het Gemini biedt ze de ruimte. En kán dat ook: als middelgroot ziekenhuis is onze organisatie overzichtelijk en toegankelijk genoeg om persoonlijke initiatieven naar waarde te kunnen schatten. Het prettige Helderse woonklimaat werkt daarbij alleen maar stimulerend: met de ontspanning van zon, zee en strand bij de hand ontstaan de meest verfrissende ideeën. Ook wonen in de rustige Kop van Noord-Holland en werken in een collegiale sfeer? Ook deel uitmaken van een organisatie met oog voor kwaliteit – we zijn NIAZ geaccrediteerd – en ruimte voor jouw ideeën? Voor de afdeling Obstetrie & Gynaecologie zoeken we een nieuwe ‘held van Den Helder’.

KLINISCH VERLOSKUNDIGE (m/v) 32 - 36 uur DE FUNCTIE Je verricht werkzaamheden als klinisch verloskundige in loondienst. Je werkt in de verloskamer, op de

polikliniek en op de kraamafdeling. Je levert kwalitatief hoogstaande verloskundige zorg op tweedelijns niveau, zowel aan prenatale en natale als aan postnatale patiënten. DE EISEN Voor deze functie dien je te beschikken over het diploma Verloskundige, bij voorkeur aangevuld met

het certificaat voor de Opleiding Klinisch Verloskundige of je bent bereid deze opleiding op termijn te volgen. Daarnaast ben je BIG-geregistreerd. Wij zijn op zoek naar een gemotiveerde en enthousiaste collega met een actieve werkhouding en goede sociale en communicatieve vaardigheden. Je bent in staat zowel zelfstandig als in teamverband en in samenwerking met overige disciplines binnen het ziekenhuis te werken. Collegialiteit, flexibiliteit en een servicegerichte instelling zijn belangrijke eigenschappen. DE ARBEIDSVOORWAARDEN Het salaris is conform de CAO Ziekenhuizen en is mede afhankelijk van kennis en/of

ervaring. We vullen het aan met een prima pakket secundaire arbeidsvoorwaarden. DE BRIEF Geïnteresseerd? Stuur je schriftelijke sollicitatie (met vacaturenummer 2009.098) binnen veertien

dagen aan het Gemini Ziekenhuis, dienst Personeel en Organisatie, Postbus 750, 1780 AT Den Helder of per e-mail [email protected]. Eerst meer weten? Bel met Ank Huiberts, afdelingshoofd 5 Noord, telefoon (0223) 69 69 69. MEER INFORMATIE over onze instelling op www.gemini-ziekenhuis.nl. Kijk voor wonen en werken in Den Helder op

www.denhelderonline.nl

Acquisitie wordt niet op prijs gesteld.


22-12-2009

16:39

Pagina 51

INTERNATIONAAL

Een wereld geschikt voor kinderen Brigitte Tebbe

Het is twintig jaar geleden dat het Verdrag voor de Rechten van het Kind is aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. In die twintig jaar is er zeker vooruitgang geboekt in de leefomstandigheden van kinderen. Maar er blijven nog genoeg grote uitdagingen over om te zorgen dat de rechten van kinderen worden nagekomen. Ook in Nederland. De nieuwste editie van de State of the World‘s Children, het jaarlijkse verslag van Unicef over de situatie van kinderen over de hele wereld, is gewijd aan maternale en neonatale gezondheid.

bezig. Er bestaan geen juridische sancties voor landen die zich niet aan het Kinderrechtenverdrag houden. Maar dat maakt het verdrag nog steeds niet vrijblijvend: internationale druk en gezichtsverlies maken dat een land zijn verplichtingen serieus moet nemen. Regeringen moeten zich iedere vijf jaar in Genève bij dit Comité verantwoorden en worden op hun vingers getikt als zaken niet goed geregeld zijn. De bedoeling van het verdrag is, dat de rechten van kinderen worden verankerd in nationale en lokale wetgeving. Unicef en andere kinderrechtenorganisaties ondersteunen regeringen bij het maken van nieuwe wetten en beleid die hiermee rekening houden. Samen met Defence for Children-ECPAT volgt Unicef in

Het Verdrag voor de Rechten van het Kind telt 54 artikelen,

Nederland de maatregelen van de overheid op de voet.

die alle terreinen waarop het leven van een kind zich

Daarvan wordt verslag uitgebracht in het Jaarbericht

afspeelt, omvatten. De artikelen zijn in drie categorieën

Kinderrechten. In dit rapport besteden zij aandacht

verdeeld: provision (verzorging), protection (bescherming)

aan vreemdelingenrecht, uitbuiting, jeugdzorg, kinder-

en participation (recht op deelname, of respect). Het gaat

mishandeling en jeugdstrafrecht in Nederland.

bijvoorbeeld om het recht op onderwijs, gezondheids-

Een aantal landen heeft een speciale ombudsman voor

zorg en een veilige plek om te wonen en te spelen. Het

kinderen aangesteld, in andere landen volgen rechters en

verdrag garandeert ook de bescherming van kinderen

advocaten een speciale opleiding jeugdrecht.

tegen mishandeling, kinderarbeid, de gevolgen van oorlog en seksuele uitbuiting. Daarnaast mogen kinderen

Vooruitgang, maar toch

gehoord worden over zaken die hen aangaan. Ze hebben

Al met al is te stellen dat er vooruitgang is geboekt in de

onder meer recht op een eigen mening en een eigen

leefomstandigheden van kinderen de laatste twintig jaar.

godsdienst en mogen gebruikmaken van verschillende

Op gebieden die de verloskunde raken bestaat die uit:

informatiebronnen.

• vermindering van kindersterfte onder de 5 jaar

De rechten in het verdrag gelden voor álle kinderen, er mag dus geen sprake zijn van discriminatie. Overheden,

(van 12.5 naar 9 miljoen per jaar); • een toename van kinderen jonger dan zes maanden

instanties en volwassenen moeten beslissingen altijd in

die exclusief borstvoeding krijgen in vrijwel alle

het belang van het kind nemen. Het overleven van

ontwikkelingsgebieden;

kinderen moet te allen tijde worden gegarandeerd en

• preventie en behandeling van HIV bij pasgeborenen;

niets mag hun ontwikkeling in de weg staan.

• toename van ontwikkelingssteun voor maternale en

Wereldwijd hebben 193 landen het kinderrechtenverdrag geratificeerd, wat betekent dat het binnen hun landsgrenzen geldig is. Nederland heeft het verdrag in 1995

neonatale zorg; • een groeiende internationale samenwerking op het gebied van moeder- en kindzorg.

geratificeerd, zodat ook ons land zich aan de afspraken in het verdrag moet houden.

De wereld wordt zich steeds meer bewust van de basisbehoeften van kinderen en de noodzaak die te vervullen.

Op de vingers getikt

Zij zijn tenslotte de toekomst. Er blijft echter nog veel

UNICEF heeft van de Verenigde Naties opdracht gekregen

werk over om de belofte van het verdrag om te zetten

om erop toe te zien dat regeringen de rechten van

in realiteit. Want ondanks de vooruitgang blijven de

kinderen respecteren en nakomen. Ook het VN-Comité

mortaliteits- en morbiditeitscijfers schrijnend. Zo hebben

betreffende de Rechten van het Kind houdt zich hiermee

19 miljoen kinderen in ontwikkelingslanden een te laag geboortegewicht, sterven er nog steeds vier miljoen

Brigitte Tebbe is verloskundige en lid van de redactie

kinderen in de eerste levensmaand, zijn twee miljoen TvV januari 2010 • KNOV

51


22-12-2009

16:39

Pagina 52

INTERNATIONAAL kinderen seropositief, 22 miljoen ongevaccineerd en meer

Duurzaam systeem van moeder- en kindzorg

dan een half miljoen vrouwen sterven in het kraambed.

In Azië en Afrika zijn de grootste obstakels om kinder-

Vrouwen met de laagste inkomens in ontwikkelingslanden

rechten te verwezenlijken. Maar ook in ontwikkelde

hebben de helft minder kans op deskundige hulp bij hun

landen als Nederland bestaat sociale ongelijkheid en

bevalling. De economische crisis met de bijbehorende

lopen sommige kinderen risico’s, door armoede, te

voedselschaarste en de klimaatverandering werpen hun

weinig scholing, gevangenschap van hun ouders of

schaduwen al vooruit. Zwangere vrouwen en jonge

puur door het feit dat ze van buitenlandse afkomst zijn.

kinderen zijn het meest kwetsbaar voor ondervoeding,

Sociale en culturele waarden zijn niet altijd verbonden

vanwege hun hogere behoefte aan voedingsstoffen.

met de rechten van het kind, zoals diep ingewortelde

Geschiedenis van het kinderrecht 1924 De Volkerenbond neemt de Verklaring van

1999 De Internationale Arbeidsorganisatie neemt

Genève over kinderrechten aan.

de Conventie 182 aan betreffende het verbod

1948 De Algemene Vergadering van de

op de ergste vormen van kinderarbeid en de

Verenigde Naties neemt de Universele verklaring

onmiddellijke actie om deze uit te sluiten.

van de rechten van de mens aan waarin artikel


25 refereert aan het recht van het kind op

Verenigde Naties neemt twee facultatieve

speciale hulp en bijstand.

protocollen aan bij het Verdrag voor de rechten


van het kind: de ene betreft kinderhandel,

Verenigde Naties neemt het Verdrag inzake de

kinderprostitutie en kinderpornografie, de

rechten van het kind aan dat onder meer het

andere betreft de betrokkenheid van kinderen

recht op bescherming tegen discriminatie en het

in gewapende conflicten.

recht op een naam en een nationaliteit bepaalt. 1966 Het Internationaal Verdrag betreffende burgerrechten en politieke rechten en het Internationaal Verdrag betreffende economische, sociale en culturele rechten worden aangenomen. Deze verdragen loven het recht van kinderen op

52

bescherming tegen uitbuiting en het recht op


onderwijs.

Verenigde Naties organiseert een Bijzondere

1973 De Internationale Arbeidsorganisatie neemt

zitting gewijd aan kinderen en komt voor de

Conventie 138 aan betreffende de minimumleef-

eerste keer specifiek samen om te debatteren

tijd om te werken, en bepaalt dat iemand ten

over vragen die kinderen aangaan. Honderden

minste 18 jaar moet zijn om arbeid te verrichten

kinderen nemen hieraan deel als lid van officiële

die voor de gezondheid, veiligheid of morele

delegaties, en de leiders van de internationale

waarden gevaarlijk kan zijn.

gemeenschap ondertekenen een slotverklaring


over de rechten van het kind genaamd ‘Een

Verenigde Naties neemt het Verdrag betreffende

wereld geschikt voor kinderen’.

de uitroeiing van alle vormen van discriminatie

2007 De vijfjarige opvolgingsperiode van de

van vrouwen aan, bedoeld om de mensenrechten

Bijzondere zitting van de Algemene Vergadering

van meisjes en vrouwen te beschermen.

van de Verenigde Naties gewijd aan kinderen


wordt beëindigd door een verklaring die door

Verenigde Naties neemt unaniem het Verdrag

meer dan 140 landen wordt aangenomen.

inzake de rechten van het kind aan dat het jaar

Deze verklaring geeft de balans weer van de

erna in werking treedt.

vooruitgang en van de aanhoudende problemen,

1990 De Wereldtop voor de kinderen van 1990

en bevestigt opnieuw het engagement voor

neemt de Verklaring voor de overleving, de

‘Een wereld geschikt voor kinderen’, zowel

bescherming en de ontwikkeling van het kind

tegenover het Verdrag als tegenover de facul-

aan, alsook een actieplan om deze toe te passen

tatieve protocollen.

vanaf de jaren ’90.

Bron: Unicef



22-12-2009

16:39

Pagina 53

INTERNATIONAAL tradities van meisjesbesnijdenis. Om kinderrechten te

middelen en kennis krijgen om goed voor hun kinderen

vergroten, worden deskundigen op elk beleidsniveau

te kunnen zorgen.

aangesproken zich hiervoor in te spannen; op het gebied van wetgeving, onderwijs, gezondheidszorg, steden-

Verloskundigen kunnen bijdragen aan een duurzaam

bouw, veiligheid, kinderbescherming en media.

systeem van moeder- en kindzorg. Eenvoudige formules zijn hiervoor niet te geven; wel is duidelijk dat toeganke-

THE STATE OF THE WORLD’S CHILDREN 2009

lijkheid van kwalitatief goede zorg voor moeder en kind samenhangt met de sociale en economische positie van vrouwen. Discriminatie en sociale onrechtvaardigheid moeten vaak eerst worden uitgebannen, om een goed werkend systeem voor vrouwengezondheidszorg op te kunnen zetten. Het meest succesvol is een voor de lokale situatie passende en kosteneffectieve aanpak, gebaseerd op evidence based medicine. In de State of the World’s children 2009 wordt een breed scala aan actuele initiatieven beschreven.

Maternal and Newborn Health

De grootste uitdaging zal eruit bestaan de verantwoordelijkheid van regeringen te koppelen aan de sociale en individuele verantwoordelijkheid. Om de principes van het verdrag voor alle kinderen werkelijkheid te laten worden, zal het een referentiedocument moeten worden voor elk mens. UNICEF International heeft een speciale website over twintig jaar kinderrechten, met veel foto’s, verhalen en video’s: www.unicef.org/rightsite. ■

unite for children

Aangeboden Complete leren verlostas

Regeringen worden aangemoedigd om structuren in te richten die de rechten van kinderen moeten bevorderen

inclusief 1x Oxyfit Zuurstof koffer; 1x doptone

en maatregelen coördineren. Scholen kunnen program-

Huntleigh, 2 x partus set, 3 x hechtset, RR-

ma’s aanbieden over de rechten van kinderen, zodat

meter, urnster, vliez.breker, div disposables,

kinderen hun eigen advocaat en die van andere kinderen

e.a. Vraagprijs: € 1.500,-

kunnen worden. En tenslotte moeten gezinnen de

Omgeving Utrecht, voor info: 06-30004969/035-5445499

Twee praktijktassen - citybag bruinleer met ampullenetui -, twee partussets, twee hechtsets, een onthechtsetje, twee vliezenbrekers, twee mosquitoklemmen (A kwal. Epischaar aesc.) zuurstoffles 0.8 ltr met ballon in tas, handyscale unster met toebehoren. Instrumenten gekeurd maart 2009, twee jaar gebruikt, goed onderhouden. Vraagprijs € 1100,=. Bel voor informatie Edith Kuitert, 06-52127932


53


22-12-2009

16:39

Pagina 54

BERICHTEN

Afscheid Na zes jaar voorzitterschap verlaat mevrouw H.M. “Met een gerust hart met pensioen”

Cromheecke-Reus per 1 januari 2010 het bestuur van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen (SPV) om met een gerust hart met pensioen te gaan. De afgelopen jaren heeft ze zich altijd volledig ingezet voor het fonds. Met gemengde gevoelens neemt ze afscheid. Uiteraard wil SPV haar vertrek niet ongemerkt voorbij laten gaan. Daarom heeft het bestuur als verrassing een

Uitnodiging 5 februari 2010

afscheidsseminar georganiseerd op 5 februari 2010 in het Eureko-gebouw in Zeist. Het wordt een feestelijke middag die start om 12.30 uur met een heerlijke lunch gevolgd door voordrachten van

Aanmelden

de heren David van As (DNB) en Ruud Kruijff (Towers

Wij nodigen u van harte uit om hierbij aanwezig te zijn.

Perrin). Om 17.00 uur sluiten we af en kunt u onder het

U kunt zich tot 20 januari 2010 aanmelden via

genot van een hapje en een drankje bijpraten met vak-

[email protected]

genoten en collega pensioenprofessionals. Onze nieuwe

Wij hopen u op 5 februari te mogen begroeten! ■

bestuursvoorzitter, Marlies Bartels, treedt op als dagvoorzitter en leidt alles in goede banen.

Met vriendelijke groet, Bestuur van Stichting Pensioenfonds voor Verloskundigen

UMC UTRECHT WERKNIEUWS Vandaag op werkenbijUMCUtrecht.nl s$OORLERENZONDERSCHOOLBANKEN- HBO-V’er worden in je eigen tijd en tempo, zittend op je eigen bank of in het park. Vakgenoten denken dat het niet kan; wij vinden van wel. s7ATVOORVERPLEEGKUNDIGEBENJIJ- Wat zijn je drijfveren? En wat heb je in je? Doe de Verpleegkundige Loopbaandiagnosetest en ontdek de richting die het beste bij je past. Actuele vacature m/v:

Opleider/adviseur Klinische Verloskunde U houdt zich bezig met de ontwikkeling, uitvoering, evaluatie en coördinatie van onderwijsprocessen van de opleiding tot klinisch verloskundige en de scholingen Echoscopie, Basis, SEO en Counseling Prenatale Screening. U bent verloskundige met een afgeronde lerarenopleiding en ervaring in de klinische verloskunde. Vacaturenummer 2009/0772.

'EÕNTERESSEERD Voor de complete vacaturetekst én informatie over onze vernieuwende werkomgeving bezoekt u internet. Voor overige informatie: bel gratis 0800 – 25 000 25. Solliciteren kan online op WERKENBIJUMCUTRECHTNL.

Wij proberen altijd beter te worden

54


Verloskundigenpraktijk Marithe Verloskundigenpraktijk Marithe te Stadskanaal zoekt een maat met ingang van 1 februari 2010: In verband met het vertrek van 2 collega’s die van hun welverdiende rust gaan genieten, zoeken wij een maat die eerst voor 1/3 deel wil associëren en na wederzijds welbevinden tot 1/2 deel kan groeien. Wij zoeken een verloskundige die plezier heeft in verloskundige activiteiten in de eerste lijn, maar ook bereid is om niet cliëntgebonden activiteiten te doen. Verloskundigenpraktijk Marithe biedt: s%ENGOEDLOPENDEPRAKTIJKINHETGEBIED van Stadskanaal; s%ENPRAKTIJKDIEOPENSTAATVOORNIEUWE ontwikkelingen en ideeën; s%ENWERKOMGEVINGWAARINGEZELLIGHEID en betrokkenheid belangrijk zijn; sZORGEENHEDENPERJAAR s%ENPRAKTIJKASSISTENTEVOORDAGEN en gebruik van Micronatal. Reacties kunnen gestuurd worden tot 17 januari naar: Verloskundigenpraktijk Marithe T.a.v. Rebecca Vos Gedempte Vleddermond 9 9502 EH Stadskanaal Email: [email protected]


22-12-2009

16:39

Pagina 55

BERICHTEN

Nieuwsflitsen UGANDEES VERBOD OP VROUWENBESNIJDENIS

nut. Bij het onderzoek naar de invloed van voedingsmiddelen op de gezondheid is onderzoek commercieel

In navolging van andere Afrikaanse landen heeft het

niet aantrekkelijk, omdat er weinig te patenteren valt.

parlement van Oeganda nu een wet aangenomen die

Onderzoek op het terrein van public health blijft achter,

vrouwenbesnijdenis verbiedt. Op het misdrijf komt een

omdat het meestal niet om commerciële producten gaat.

celstraf van tien jaar te staan.

De hoogte van de vergoedingen die de industrie betaalt

Wie fysieke dwang gebruikt om een vrouw tot vrouwen-

leggen veel gewicht in de schaal bij de samenstelling van

besnijdenis te dwingen, kan zelfs levenslang krijgen.

de klinische researchagenda stelt de Gezondheidsraad.

“Deze praktijk heeft zoveel vrouwen in ellende achter-

Dit kan ten koste gaan van de aandacht voor maatschap-

gelaten. Daarom zeggen wij nee. Wij kunnen niet

pelijk nut en kwaliteit. Ook al zijn er steeds meer samen-

toestaan dat vrouwen worden ontmenselijkt'', zei Francis

werkingsverbanden tussen de publieke en private sector

Epetait, een van de initiatiefneemsters van de wet tegen

op het gebied van onderzoek en ontwikkeling, de

vrouwelijke genitale verminking.

zogenaamde Public Private Partnerships, bieden zij geen

Een verbod op meisjes- en vrouwenbesnijdenis is niet

soelaas voor onderzoek waarvan de uitkomsten commer-

uniek voor Afrika. Al dertien andere landen gingen

cieel niet interessant zijn.

Oeganda voor met een verbod: Ivoorkust, Togo,

Al deze bevindingen roepen ethische vragen op. Zijn de

Tanzania, Senegal, Kenia, Niger, Eritrea, Guinee, Ghana,

keuzen die bij de agendering van onderzoek worden

Egypte, Djibouti, de Centraal Afrikaanse Republiek en

gemaakt gerechtvaardigd? Zijn er grenzen aan de vrijheid

Benin. In de meeste landen geldt een totaal verbod op

van de industrie en van onderzoekers om onderzoeks-

besnijdenis, in Kenia alleen onder de 18 jaar en in Soedan

prioriteiten te stellen? Hebben onderzoeksleiders en de

is alleen infibulatie verboden. Helaas zegt een verbod op

overheid de verantwoordelijkheid om bij te sturen? Er

besnijdenis niet zoveel over de aantallen vrouwen die de

zou meer discussie moeten zijn over dergelijke vragen,

mutilatie ondergaan. In sommige landen met een jaren-

vindt de Gezondheidsraad. Er zou meer aandacht

lang verbod zijn nog steeds bijna alle vrouwen besneden

moeten komen voor de keerzijde van het beleid dat

(Egypte (95%), Djibouti (93%), Guinee (95%), Soedan

universiteiten aanzet om met overheidsgeld ook onder-

(90%). Maar in sommige landen lijkt een verbod op

zoeksgeld van de industrie binnen te halen.

den duur effectief. Het aantal besneden vrouwen is er

Attitudeverandering bij artsen en onderzoekers is even-

relatief laag: Togo (5%), Tanzania (14%), Niger (2%) en

eens noodzakelijk. En net als andere betrokken partijen is

Ghana (3%).

het bedrijfsleven aanspreekbaar op zijn maatschappelijke

Schattingen van de VN zijn dat wereldwijd 100 à 140

verantwoordelijkheid.

miljoen vrouwen zijn besneden.

Het signalement is een uitgave van het Centrum voor

AFP/Pharos

Ethiek en Gezondheid. Het is te vinden op de website van de raad, www.gezondheidsraad.nl.

COMMERCIE DOMINEERT GEZONDHEIDSONDERZOEK Het ethisch signalement Wie betaalt, bepaalt? van de

CHEMOTHERAPIE ZWANGERE: GEEN NADELIGE GEVOLGEN VOOR KIND

Gezondheidsraad waarschuwt voor scheefgroei in

Kinderen die tijdens de zwangerschap blootgesteld

medische kennis door commerciële invloeden. Medische

worden aan chemotherapie, hebben geen hogere kans

onderwerpen en kennisgebieden die commercieel niet

op aangeboren afwijkingen. Ook op langere termijn

aantrekkelijk zijn, dreigen achter te blijven bij onderwerpen

ondervinden de kinderen geen zichtbare hinder. Dat stelt

en kennisgebieden waarmee wel geld te verdienen valt.

onderzoekster Kristel Van Calsteren in haar proefschrift

De Gezondheidsraad baseert zijn conclusie op een aantal

over chemotherapie tijdens zwangerschap. Zij promo-

case studies, betreffende geneesmiddelenonderzoek,

veerde 22 oktober 2009 aan de KU Leuven.

onderzoek naar diagnostica, voedingsonderzoek en

Een eerste verklaring voor deze geruststellende bevinding

public health onderzoek. Uit de deelstudies naar genees-

is dat de placenta voor de meeste onderzochte producten

middelen en diagnostica blijkt dat fabrikanten geneigd

als filter functioneert en de foetus beschermt tegen de

zijn niet meer onderzoek te doen dan voor registratie van

schadelijke effecten van chemotherapie. Een tweede

een nieuw product is vereist. Ze hebben weinig interesse

relevant gegeven is dat chemotherapie niet wordt toe-

in ander onderzoek naar langetermijneffecten of klinisch

gediend tijdens de meest kwetsbare periode van een TvV januari 2010 • KNOV

55


22-12-2009

16:39

Pagina 56

BERICHTEN zwangerschap, vooral in het eerste trimester. Samen met

Goede rapportage en registratie zijn essentieel voor de

een team van kinderartsen en psychologen werden 64

ontwikkeling van preventiestrategieën en voor evaluatie

kinderen onderzocht, dat is volgens KU Leuven een primeur.

van bestaande protocollen. Werkgevers zouden meer

Het uitgevoerde onderzoek toont aan dat de placenta

aangespoord moeten worden om goede afhandeling van

voor de meeste onderzochte chemotherapeutica als filter

prikaccidenten in hun instellingen te garanderen.

optreedt en de foetale blootstelling aan chemotherapie

Hepatitis B-vaccinatie en veilige materialen moeten actief

vermindert. Deze vaststellingen zijn richtinggevend en

ter beschikking worden gesteld. Op nationaal niveau

geruststellend. Ze zijn echter nog te beperkt om een

moet er ook meer aandacht komen voor prikaccidenten,

definitieve uitspraak te doen over de veiligheid op langere

aldus Van Wijk. Hij is sinds 2001 projectcoördinator van

termijn.

het Regionaal Meldpunt Prikaccidenten in het Jeroen

Uit het onderzoek bleek dat de meeste kinderen bij de

Bosch Ziekenhuis en daarnaast werkt hij als ziekenhuis-

geboorte een normale conditie hadden. Ook wanneer de

hygiënist bij de GGD Hart voor Brabant.

kinderen ouder waren, werd een leeftijdsadequate ont-

Proefschrift: Improving the management of blood

wikkeling vastgesteld. Specifieke testen van het geheugen

exposure accidents in the Netherlands. VU Medisch

en de aandachtsfuncties gaven bij hen wel een verhoging

Centrum, 2009

in impulsiviteit weer. Dit werd eerder al beschreven bij vroegtijdig geboren kinderen en bij kinderen die tijdens

OOK MIGRANT IS KLANT

de zwangerschap blootgesteld werden aan verhoogde

In de gezondheidszorg moet ook de migrant als klant

psychologische stress bij de moeder. Deze factoren spelen

worden behandeld, stelt hoogleraar Vluchtelingen en

ook een rol bij vrouwen die chemotherapie toegediend

gezondheid Walter Devillé in zijn oratie aan de

krijgen tijdens de zwangerschap.

Universiteit van Amsterdam. Volgens hem zijn er onge-

Proefschrift ‘Chemotherapie tijdens de zwanger-

wenste verschillen tussen allochtonen en autochtone

schap: farmacokinetiek en de impact op de foetale

Nederlanders in gezondheid en gebruik van gezond-

neurologische ontwikkeling’, Kristel Van Calsteren,

heidszorg. De marktwerking in de gezondheidszorg moet

K.U.Leuven, 2009.

leiden tot een sterkere positie van de patiënt als klant, dus ook van de migrant als klant, vindt Devillé.

MEER AANDACHT NODIG VOOR PRIKACCIDENTEN

Kwaliteitsinstrumenten en interventies om de gezondheid en zorg te verbeteren, moeten ook voor migranten

Prikaccidenten vormen een potentieel gevaar voor over-

effectief zijn en daarop wetenschappelijk worden getoetst.

dracht van chronische, via het bloed overdraagbare

Zonder participatie van migranten is dit onmogelijk.

infecties zoals hepatitis B, C en hiv. Minstens 15.000 van

Devillé: “Gezondheidsvoorzieningen moeten beschikbaar

deze accidenten komen jaarlijks voor in Nederland, waar-

zijn voor iedereen zonder enige vorm van discriminatie.

van een groot deel plaatsvindt in de gezondheidszorg.

Universele toegankelijkheid van de gezondheidszorg voor alle groepen in de maatschappij, ook voor de meer kwetsbare groepen, betekent niet alleen fysieke toegankelijkheid, maar eveneens toegankelijke informatie en cultuursensitieve en aanvaardbare diensten. Ook de migrant moet als klant kunnen vertrouwen op de gezondheidszorg.” Walter Devillé is per 1 november 2009 benoemd tot bijzonder hoogleraar Vluchtelingen en gezondheid aan de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. De leerstoel is ingesteld door Stichting Pharos, het landelijke kennis- en adviescentrum over de gezondheid van vluchtelingen en nieuwkomers. Nivel ■

Volgens promovendus epidemiologie Paul van Wijk van de VU in Amsterdam is een telefonisch meldpunt een goede manier om prikaccidenten op een kwalitatief goede manier af te handelen en te registreren. Hij benadrukt het belang van het melden van prikaccidenten.

56



22-12-2009

16:39

Pagina 57

BERICHTEN

Personalia GEBOREN

Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2010) Mw. R. Jaspers-Anders, Kerkstraat 85, 2411 AC Bodegraven – VV-d

Lisa, dochter van Nicole en Arno van Bekkum, Burg. Boerstraat 8, 2761 VP Zevenhuizen Elize, dochter van Saloewa en Arvid van den Brink, Scheerdersdonk 716, 7326 CB Apeldoorn

Mw. E.J. Elsink-Nijhuis, Amsteldijk 869, 1079 LN Amsterdam – BL Mw. U. Englaender, Sinaasappelstraat 107, 2564 EN ’S-Gravenhage – WN Mw. S. van Summeren, Eastonstraat 162, 1068 JE Amsterdam – BL Mw. S.E. Tubbing, Osdorper Ban 1125, 1069 GA Amsterdam – VID-ep

Tessa, dochter van Olijf Gaasbeek en Frank van der Meer, Pythagorasstraat 105 hs, 1098 EZ Amsterdam Nadine, dochter van Linda en Ronnie de Jong-van Beek, Postbus 199, 5110 AD Baarle-Nassau Jurre, dochter van Maaike van Hooydonk en Johannes Schakel, Vredenburchsingel 28, 4811 SJ Breda Julie, dochter van Sophie en Reinard de Jong, Vervoornstraat 38, 3882 XN Putten Noor, dochter van Annelien de Kuijper en Jeroen Rijkeboer, Laarwoud 21, 7944 RX Meppel Roos, dochter van Jacqueline Kuunders en Wil Allers, Steenoven 2, 5763 PH Milheeze Fenne, zoon van Margo en Bas van Nienes, Bosstraat 15, 2983 LB Ridderkerk Janske, dochter van Susan en Martijn Rooijakkers-van Bussel, Boekweit 10, 5731 LB Mierlo Luwe, zoon van Yfke Schattinga en Duncan Hepburn, Bertha Soreestraat 8, 5913 RP Venlo

SECTOR ZUID NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2010) Mw. S. van Meel, Raadhuisstraat 17, 5391 EH Nuland - Asp Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2010) Mw. P. Besseling, Appelhof 17, 5345 KA Oss – BL Mw. C. Boerekamp, Kekkeneind 15, 5513 AA Wintelre – WN Mw. J.L. Delfgaauw-Kamerbeek, Spoorlaan 324, 5038 CC Tilburg – BL Mw. M. Jonkers, Galatheseweg 12, 3256 LE Achthuizen – Asp Mw. S.C.Lap, Hoogveldweg 5, 5314 BL Bruchem – VID-ep Mw. C. de Leeuw, Bisonstraat 56, 4817 LJ Breda – Asp Mw. W.S. Mulder, Hennequinstraat 44, 5212 NK ’S-Hertogenbosch – WN Mw. Th.E.M. van der Reis-Bourgondiën, Kuluutsheuvel 16, 5825 BE Overloon – VV-m Mw. C. Schlechter, Florence Nightingalestraat 22, 5914 WK Venlo – BL Mw. K. Slobben, Sibeliuslaan 3, 5343 BV Oss – VID-zhs Mw. A.M. Olsthoorn, Beeldsweg 17 V, 3214 VA Zuidland – VV-m Mw. T.D. Visser, Middelsluissedijk WZ 22, 3281 LJ Numansdorp – VV-m

Abe, zoon van Marrit Smit en Erwin van de Groep, Doelenstraat 85, 2611 NS Delft Dieter Frederick, zoon van Andrea en Ruud Stoop-Berends, Ridderzwam 2, 4758 CC Standdaardbuiten Beau, zoon van Lotte en Rogier Vermorken, Zijpenberg 111, 3825 DN Amersfoort

Art. 1 Leden, die bezwaar hebben tegen de toelating van een kandidaat (aspirant-)lid, moeten hun bezwaar met redenen omkleed schriftelijk binnen één maand na het verschijnen van het officiële verenigingsorgaan bij het Bestuur kenbaar maken.

SECTOR NOORDOOST NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2010) Mw. M. Eisen, Kanaal B ZZ 140, 7881 NH Emmercompascum – VID-zhs Mw. S. Meijer, Hoofweg 135, 9621 AG Slochteren - Aps Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2010) Mw. S. Apers, Kruisweg 53, 8081 LS Elberg – WN Mw. M. Bennema-Lysen, J.A. Feithstraat 51, 9725 AN Groningen – VID-zhs Mw. J.T.M. Bezuijen, Tichelaar 24, 6641 EE Beuningen – WN Mw. A. Koemans, Middelweg oost 36, 3961 MG Wijk bij Duurstede – BL Mw. C. Krijnen, De Lange Garde 25, 7232 GP Warnsveld – BL Mw. L. Lugthart, Burg. van Dijkeplein 42, 6711 MD Ede – BL Mw. M. van Ofwegen, Witte de Withlaan 7, 7441 HZ Nijverdal – VID-zhs Mw. L. Pots, Fongersplaats 191, 9725 LL Groningen – WN Mw. F. Renkema, Langestraat 212, 9712 MJ Groningen – VID-zhs

Afkortingen VID

verloskundige in dienstverband

VID-ep

verloskundige in dienstverband in eigen praktijk

VID-g

verloskundige in dienstverband in gezondheidscentrum

VID-zhs

verloskundige in dienstverband in ziekenhuis

VV

vrijgevestigde verloskundige

VV-m

vrijgevestigde verloskundige in maatschap

WN

waarneemster

Asp

Aspirant lid

BL

buitengewoon lid

BTL

buitenlands lid

SL

senior lid

EL

erelid

Mw. C.L. van Steenwijk, Zwaardvegersstraat 5, 9646 CJ Veendam – BTL SECTOR NOORDWEST NEDERLAND Nieuwe leden (m.i.v. 01-01-2010) Mw. I.J.C. van Eerden, Populierenlaan 34, 1561 VB Krommenie - Asp Mw. M. de Groot, Clauslaan 13, 3761 CX Soest – Asp Mw. S. Hers, Heussensstraat 66, 2023 JS Haarlem – Asp

Geslaagd VERLOSKUNDE ACADEMIE GRONINGEN Indira Rojer Marrit Adema

Mw. M. Ooms, Spoorstraat 1, 1382 AC Weesp – Asp


57

58


ITV training toetsgroepbegeleiders Life Saving Skills

MAART 2,25-03; 13-04 2-3

Utrecht Maastricht

1-2 4-2 Maastricht 5-2 VAA 5-2 5-2 Zwolle 09,16-02; 2,16,30-03;20-04; 11,25-05; 15,29-06 9-2 11-02; 04-03 R’dam 15-2 16-2 19-2 23-2 Eindhoven 23,24,25-02 Teheran, Iran 26,28-02 Las Palmas, Gran Canaria 27-02; 01,03,05-03 Boxmeer

Ede

Hogeschool Rotterdam

Boxmeer

Eindhoven A’dam

Utrecht

VAR

PLAATS

www.knov.nl www.av-m.nl

www.verloskundeacademie.nl www.zddd2010.nl www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www.praktijkondernemer.nl www.amethist.eu www.raedelijn.nl www.va-r.nl www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www.av-m.nl http://en.sbmu.ac.ir/ www.obstare.com www.acuteverloskunde.nl

www.va-r.nl www.verloskundeacademie.nl [email protected] www.verloskundeacademie.nl www.av-m.nl [email protected] www.verloskundeacademie.nl www.acuteverloskunde.nl www.verloskundeacademie.nl www.hepatitis.nl [email protected] www.verloskundeacademie.nl www.scem.nl

INFO

ja, akkoord ja, akkoord

ja, akkoord

ja, akkoord ja, akkoord aangevraagd ja, akkoord


ja, akkoord

ja, akkoord

aangevraagd ja, akkoord

aangevraagd ja, akkoord

ACCREDITATIE

geen 340,-

150,355,-

500,250,150,1650,235,1800,gratis 1stelijn 500,220,160,220,225,-

160,159,-

220,335,150,80,-

80,150,-

KOSTEN (€)

16:39

Preconceptiezorg Zwanger en dikker dan dik Triage, pijn tijdens de zwangerschap (praktijkass.) Uitwendige versie Visie ontwikkelen ipv brandjes blussen Coaching Class Verloskundigen Agora Congres 2010 De kracht van begeleiding Vaardigheid hechten Kenniskring Obesitas Calamiteitentraining Intracutaan hechten First International & 3e National Safe pregnancy & Motherhood Conference Mid-Atlantic Conference on Birth and Primal Health Research Vervolgcursus acute verloskunde

07,21-01; 04,08-02 11-1 13-1 14-1 14-1 14-1 18-1 18,20,22,23-01 19-1 19-1 22-1 22-1 29-1

DATUM

22-12-2009

FEBRUARI

Nascholingsdag Stagewerkbegeleiding Stagewerkbegeleiding Cursus foetale bewaking Triage; prenatale diagnostiek en bloedverlies (praktijkass.) Prenatale groepsvoorlichting Midwifery Science, een brug tussen opleiding, praktijk, Onderzoek Calamiteitentraining Cursus Acute verloskunde Communicatietraining (praktijkass.) Medische en sociale gevolgen van hepatitis Symposium Praktijkgericht onderzoek in de verloskunde Kenniskring Obesitas De veilige baarmoeder II

CONGRES/CURSUS

Uitgebreide informatie over de in dit overzicht opgenomen cursussen, congressen en symposia vindt u op de website van Kennispoort Verloskunde: www.kennispoort-verloskunde.nl of op de in de tekst aangegeven websites.

Congres en Cursus

200635 - TvV jan.qxp:TvV Pagina 58

BERICHTEN

18-3 23-3 25-3 26-3 30-3

Obstetric Medecine XV; intensive care en zwangerschap Op lijn 1 omgaan met pijn Perinatale audit in Noord Nederland; een gedeelde zorg Toets schouderdystocie en fluxus Visie ontwikkelen ipv brandjes blussen

21st European Congress of Obstetrics and Gynaecology; EBCOG 2010 11th Congress of the European Society of Contraception and Reproductive Health Toets schouderdystocie en fluxus

5,6,7,8-05 19, 20,21,22-05 31-5

06,19-04; 03,17-05 07,19,29-04; 17-05 12-4 13-4 13-4 13-04;20-04 14-4 15,29-04; 17-06;01-07 16-4 20,27-04 20-04;11-05 21-4 22-4 22-4

Stagewerkbegeleiding Stagewerkbegeleiding Cliëntveiligheid Kenniskring Schildklieraandoeningen Calamiteitentraining Baringspijn vanuit neurowetenschappelijk perspectief Omgaan met de angstige zwangere Cursus stagewerkbegeleiding Evidence based seksuologie Kracht van Begeleiding Kracht van Begeleiding Omgaan met de angstige zwangere Kenniskring Schildklieraandoeningen Scholingsdag voor stagebegeleiders

MEI

1,15-04 6-4

Cursus Begeleiding bij borstvoeding (SvB & STBN) Verloskundige praktijk: schildklierproblematiek

Antwerpen Den Haag

Groningen Eindhoven

A’dam R’dam

Eindhoven

Haarlem

Maastricht Nijmegen

Zwolle

www.ebcog2010.be www.contraception-esc.com www.verloskundeacademie.nl

www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www,stichtingiton.nl www.verloskundeacademie.nl www.av-m.nl www.av-m.nl www.verloskundeacademie.nl www.va-r.nl www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www.av-m.nl

www.av-m.nl www.va-m.nl

www.scem.nl www.stbn.nl [email protected] www.verloskundeacademie.nl www.praktijkondernemer.nl

www.stbn.nl www.av-m.nl www.bekkentherapie.nl www.praktijkondernemer.nl www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www.av-m.nl www.va-r.nl www.knov.nl www.eurocatnederland.nl www.verloskundeacademie.nl www.verloskundeacademie.nl www.av-m.nl www.av-m.nl

aangevraagd

aangevraagd ja, akkoord ja, akkoord ja, akkoord aangevraagd aangevraagd

aangevraagd

ja, akkoord aangevraagd aangevraagd aangevraagd aangevraagd



ja, akkoord aangevraagd ja, akkoord ja, akkoord

ja, akkoord

aangevraagd

ja, akkoord

ja, akkoord

530,-

500,500,250,160,-

220,160,220,360,250,-

245,245,-

75,235,-

149,-

500,250,2500,-

95,250,275,235,220,225,150,170,-

17:12

Ede Amsterdam Groningen, UMCG

Maastricht Nijmegen

Eindhoven VAR Stopera, A’dam UMC Groningen A’dam

VAA

A’dam Eindhoven Leiden Zwolle

22-12-2009

APRIL

4-3 4-3 5-3 5-3 8-3 8-3 9-3 10-3 11,25-03; 08,22-04 12-3 12-3 16, 23-03 16-3 16-3 18-3

Borstvoeding: medicatie en casuïstiek Verloskundige praktijk: kinderziekten en zwangerschap Bekkenpijn Visie ontwikkelen ipv brandjes blussen Intracutaan hechten Vaardigheid hechten Communicatietraining (praktijkass.) Scholingsdag praktijkassistente Cursus stagewerkbegeleiding Inauguratie Simone Buitendijk: De Nederlandse verloskunde in internationaal perspectief Aangeboren hartafwijkingen bij pasgeborenen Kracht van Begeleiding Horen, zien, niet zwijgen Post HBO basiscursus Echoscopie Scholingsdag voor stagebegeleiders

200635 - TvV jan.qxp:TvV Pagina 59

BERICHTEN


59


22-12-2009

16:40

Pagina 60

Moeders voor Moeders... …heeft elke druppel

d r a h i e k nodig!

De organisatie van Moeders voor Moeders zamelt urine in van zwangere vrouwen. Uit de urine van deze vrouwen wordt het hCG-hormoon gewonnen. Dit hormoon wordt door farmaceutische bedrijven verwerkt tot een geneesmiddel, dat wordt gebruikt bij vruchtbaarheidsbehandelingen. Moeders voor Moeders is onderdeel van Schering-Plough.

Verloskundigen. Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte rapporteert. Tijdschrift voor. januari e jaargang

Recommend Documents