maandblad gewijd aan het stads-, streek- en spoorwegvervoer

qo •jaargang NR. 468

l'lEI

tram

bus

trein

1997

metro

maandblad gewijd aan het stads-, streek- en spoorwegvervoer uitgegeven in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen

HET OPENBAAR VERVOER

====================

Nr.468

-

redactie:

p.h.kiers assumburg 94 1081 GC amsterdam

contact a.d.v.: administratie:

j. voerman p.h. kiers

MEI

ISSN: 1381-9011

1997

telefoon (020) 6 42 29 79

abonnementsgeld f 18,- per jaar (buitenland f 30,- per jaar)

1

1 1 1

postrekening 133100

' t.n.v. "Het Openbaar Vervoer" '' ==========================================='======================================

losse nummers f 3,50 (incl.verzendkosten)

1

INHOUDSOPGAVE 1. Gemeentevervoerbedrijf Amsterdam. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 73-74, 76 2. Haagsche Tramweg-Plaatschappij. • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 75, 76 3. Rotterdamse Elektrische Tram • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 77-78 4. Midnet tram - bus • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 79,80 5. Nederlandse Spoorwegen • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 81-85,87 6. Lovers Rail • . • • . • . • • . . • • • • • . . . • . . . • . . . • . • • • 87 7. Nederlandse Smalspoor Stichting • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 79 B. Tram Openluchtmuseum Arnhem • • • • , • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 89 9. Stoomtram Hoorn-Pledemblik • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 79,78 10. NZH Bedrijfsmuseum (tram) • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 89 ll. Streekvervoerbedrijvan: ZWN, NZH, VEONN • • • • • • • • • • • • • • • • • 79,80 12. Berichten uit Belgii: MIVB, Da Lijn, SRWT, NMBS • • • • • • • • • • • • • • 86-87 13. Berichten uit andere landen • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • 88-90

-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.~.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.-.

NIEUWSGAARDERS U111 berichten voor het juninummer hebben 111ij gaarne in huis op 14 JI.J"d., ABONNEMENTSGELD 1997 Heeft U nog niet betaald? Zie blz. 90 onderaan. INHOUDSOPGAVE 1994-1995 is verkrijgbaar door overmaking van f 4,- op onze giro; ook oudere jaren zijn er nog. De belangrijkste bedrijven gespecificeerd naar onderwerp. ADVERTENTIES In de reeks AMSTERDAMSE TRAMS VAN 1900-1950 / De Union111agens en hun tweeassige tijdgenoten is thans set 7 verschenen, bevattend de EXPLOITATIEJAREN 1926, 1948 en een extra aflevering onder de titel OUD TRA~NIEUWS ••• 1906-1948. Prijs f 25,-. Bestellingen via postgiro 484 6105 t.n.v. c. van Mechelen te Amsterdam. U dient f 5,- extra over te maken voor de toezending per post. Afhalen kan ook, na telefonisch overleg (020 - 6311 464). TE KOOP AANGEBODEN - - - - - - - - - Originele spoorweg netkaarten van PKP (Polen), ZSR (ex-Tsjecho-Slowakije), CFR (Roemeniä), MAV (Hongarije), SBB (Zwitserland), TCDD (Turkije), VR China, SZ (exTsjecho-Slo111akije) en 088 (Oostenrijk). Prijs incl. verzendkosten slechts 40 gulden. Graag een brief je aan: A. Weijts l. ~e!s!l.!;!s!w!g_ l~, _5801 CD Venray. AANGEBODEN -Diverse niet werkende Beckson plaatskaartapparatenX en metalen scheurkaartendCDSje~ -Emaille bushalte-bordjes van HTl'I 70-er jaren X x = prijs nader -92 exemplaren H.D.V. 1982-1991 ,,n koop f 40,overeen te komen -boeken: 100 jaar Badner Behn 1973 f 35,Die Lokomotiven der Republik Oeterreich 1970 f 35,100 Jr. Frankfurter Strassenbahn 1972 f 40,Die Wiener Strassenbn. 1945-1971 f 35,GEVRAAGD Folders, brochures en huistijdschriften van truck- en autobusfabrikanten wereldwijd vanaf 50-er jaren. l!:!.f].: H. laming, telefoon 070 - 3979.§.4,l ___ _ BOEKWINKEL S.H.M. 1 Stoomtramstation Hoorn Een uitgebreide selectie tweedehands boeken op het gebied van openbaar vervoer ie hier aanwezig. Tevens worden nieuwe uitgaven verkocht over trein en tram; ook zijn onder meer video's over deze onderwerpen verkrijgbaar. Komt U eens snuffelen! ~EER OVER (NIEUWE) BOEKEN ENZ. OP BLADZIJDE 76 (Dordrecht: blz.76 onder)

,=====================, - 73 ' g v b • : : Conducteurs op lijn 3 : a m s t e r d a m : Vanaf maandag 28 april rijdt ook lijn 3 met conducteurs/'=====================' trices. Het viel al direct op dat deze lijn plotseling minder druk 111as. Na korte tijd zullen -dan betalende- passagiers wel terugkeren. De dagen v66r de invoering werden foldertjes uitgedeeld aan passagiers op belangrijke halten en in de wagens van lijn 3 en van "aansluitende" lijnen 24 en 25. In Oost rijdt nu nog slechts lijn 9 zonder conducteur, in West is dat lijn 17; voorts nog de Leidsestraatlijnen 1,2,5 en de Vijzelstraatlijnen 16,24,25. Tramhaltes: opheffen, samenvoegen, verplaatsen Perl juni vinden de volgende tramhalte-wijzigingen plaats: Opgeheven worden de haltes Westlandgracht van lijn 2; Utrechtsestraat bij de Prinsengracht van lijn 4 , de halte Egstraat van lijn 9 stadinwaarts (de verkeerslichten aldaar worden uitgeschakeld) en Leeuwendalersweg van lijn 14. Da haltes van lijn 2 Maassluisatraat en Ottho Heldringstraat zullen worden samengevoegd tot een halte Station Heemstedestraat (toegang station ringlijn 50). Halte Burg.Röellstraat/Burg. v.d.Pollstraat van lijn 13 wordt verplaatst naar het ringlijn-station Jan van Galenstraat. De naam van Station De Vlugtlaan wordt gewijzigd in Station Burg. de Vlugtlaan. De naam van de halte VU(= Vrije Universiteit) wordt gewijzigd in De Boelelaan/VU. Directeur Bus verlaat het GVB Directeur Bus, mevr. drs. J.A.van Kranendonk verlaat per 1 augustus 1997 het GVB en wordt stadsdeelsecretaris van Zuid; destijds was zij dit ook in stadsdeel Noord. Door middel van advertenties wordt nu een nieuwe directeur gezocht. Bevoegd voor MEA (Maatschappij tot Exploitatie van Autobussen en Autobusondernsnrgen) Enige tijd geleden meldden wij dat nog steeds de vroegere directeur Smit en de vroegere wethouder Van der Vlis de enige functionarissen waren. Dit is volgens het register van de Kamer van Koophandel nu gewijzigd in Drs. A.L.F .M. Jonkheer Testa. De MEA is opgericht op 7-11-1924 en bezit thans een kapitaal van f 100.000,-. Doorberekenen van omleidingskosten Het GVB heeft voorgesteld en wethouder Ter Horst is ermee accoord gegaan om de kosten voor het GVB die ontstaan door omleidingen wegens evenementen, door te berekenen aan de organisatoren. Hierbij wordt gedacht aan Bloemencorso, intocht St. Nicolaas, Uitmarkt, Grachtenloop, Marathon e.d. Gehoopt kan worden dat dit nu inderdaad snel gebeurt; vroegere pogingen hiertoe zijn nooit verwezenlijkt. Hierbij kan verder nog gedacht worden aan stremmingen, veroorzaakt door demonstraties en hinder wegens defecte NZH/Midnet-bussen op de trembaan, die de laatste tijd tot urenlange tram-stremmingen hebben geleid, zelfs in de spits op het Leidseplein. Vergeten mag ook niet worden de politie, die vaak zonder noodzaak het tramverkeer stilzet of geen enkele haast maakt met ontruiming van de baan bij aanrijdingen. Busroutes/-haltes Tijdens een omleiding van lijn 23 e.a. waren tijdelijke haltes in gebruik op de Akersingel bij de Verlengde Ookmeerweg. Daar deze voor de passagiers goed gesitueerd waren, zijn zij op 18 april als halte "Matterhorn" definitief in gebruik gesteld. Lijn 32 reed van 1-11-1996 t/m 16-4-1997 om wegens aanleg van de nieuwe Panamaweg. Vanaf 25-4-1997 werd dat(voorlopig?) da definitieve route: Parallelweg-PanamawegBorneolaan-C.van Eesterenlaan-OostelUke Handelskade enz. Haltes Parallelweg en Oostelijke Handelskade vervielen, er is een nieuwe Borneolaan/v.Eesterenlaan {bij 39,59~ Veren Voor het personeelsvervoer (ex Annemieke) is op 7 april de ponton halte Zamenhofstraat in gebruik genomen. Hiermee is de halte op de steiger van AKZO vervallen. Vanaf 3 april kunnen ook fietsen op dit veer worden meegenomen, voorlopig gratis. Op l juni zal dit veer ook een halte op het Java-eiland krijgen. O anin suren informatie kaartverkoo o Stations lein en in Amstelstation Vanaf 25 4 ia tot 26 10 het GVB-kantoortje op het Stationsplein to c.s. open tot 2].{)0 uur (i.p.v. 19.00 u). Die op het Amstelstation is gesloten van 5/5 t/m 31/8. Directieplannen Directeur Testa zegt f 750 miljoen à 1 miljard nodig te hebben voor een goed lopend GVB, o.a. investeringen in 100 trams, vele bussen en metro's die oud materieel moeten vervangen. De structuur van verdeling in tram, bus, metro, veren moet weer worden als voorheen: een centrale leiding. De inkrimping met 400 man, zoals bedacht is door De Jong, zal niet worden uitgevoerd.

- g v b -

- 74 -

Opening Ringlijn 50 De officiäle opening van lijn 50 vindt plaats op woensdag 28 mei om 8.30 uur op station Sloterdijk door minister Jorritema. Zaterdag 31 mei is er voor het publiek een open dag van 10.00 tot 16.00 uur. Festiviteiten vinden dan plaats op da perrons van stations Sloterdijk, Lelylaan, Heemstedestraat, Henk Sneevlietweg en Postjesweg (informatie, muziek, theater). Een speciale "eerste dag-kaart", getekend door Theo van den Boogaard kost f 2,50 en geeft recht op gratis vervoer op de Ringlijn. De frequentie van lijn 50 wordt uiteraard gelijk aan die van metro en sneltram, de maximale rijtijd is 32', ar zijn op m/v mex. 9 dienstwagens, zaterdag 8, zondag 7. De lijnkleuren van lijn 50 zijn verticaal naast elkaar blauw/rood/blauw. Vanaf 15 mei vond de proefexploitatie plaats gedurende de gehele exploitatietijd. Materieel tram Na grote revisie kwamen in dienst mw 786 op 7/4, 787 op 9/5; tevens werden de trams verbouwd an geschilderd. Tot conducteurtram werden omgebouwd mws 640,644,660,668, terwijl als proef voor de volgende serie de 774 in behandeling werd genomen. Reclame: 809 kreeg reclame voor de circle-tram en Media max, zoals ook 788 heeft. Materieel ringlijn en sneltram Afgeleverd werden mw 73 op 28/4, 93 op 7/5, 94 op 15/5; vanuit Wenen mw 70 op 15/5; de 74 keerde, na aanpassingen aan de overige wagens, op 25/4 vanuit Spanje terug. Eindlus lïn 12 bi station Sloterdik De nieuwe eindlus (zie bladz.56 kon op 11 april in gebruik worden genomen. ~etro Noord-Zuid ll~ fraude Op 25 juni vindt het referendum over de Noord-Zuidlijn plaats. Het Platform ~etro zal met bescheiden middelen trachten de bevolking duidelijk te maken welke nadelen . aan zo'n lijn verbonden zijn en hoeveel geld daarmee verspild wordt, geld dat voor andere, nuttiger openbaar-vervoer-zaken zo dringend nodig is. Amsterdam geeft ook aan andere groeperingen kleine subsidies. Zelf is de gemeente bezig op allerlei manieren de noodzaak van de lijn uit te dragen. Degenen die het grootste voordeel van de lijn zullen hebben, zijn ongetwijfeld de aannemers. Het publiek beseft nog niet goed dat zo'n lijn tot gevolg zal hebben dat o.a. zeer veel moet worden overgestapt. Het is voor iedereen belangrijk dat zo veel mogelijk mensen naar de stembus gaan. Bij het huidige metrobedrijf is het onderzoek door de FIOD naar fraude voortgegaan. Beslag is gelegd op bankrekeningen, huizen en goederen van drie metro-topambtenare~ er zijn minstens 10 hoofdverdachten, die zich bezighielden met smeergeld- en corruptiepraktijken. Betalingen werden verricht voor zaken die niet werden geleverd. Exploitatie Wegens vervanging van een transportriool werd lijn l op zondag 23 maart ingekort tot het Osdorpplein; een pendelbus reed tot Oijkgraafplain, freq. 15 1 , overdag 7!'• Zaterdag 19 april was het "open dag" van de Piet Heintunnel, waardoor gewandeld kon worden. Hiervoor reden pendelbusdiensten van 10.00 tot 16.00 uur Oostelijke Handelskede-Kamp Zeeburg (4 dw) en Waterlandplain-Kamp Zeeburg (2 dw); gratis vervoer. Op Koninginnedag 30/4 waren diverse straten in het centrum afgesloten, waardoor vele lijnen werden omgelegd/ingekort. Lijnen 6,20,24 reden niet, 1,3,12 hadden dezaterdagse dienst, 2 de koopzondag-dienst, 14 was in tweeën gedeeld: Flevopark-Pl.Parklaan en Sloterpark-Fred.Hendrikplantsoen, de overige tramlijnen reden de zondagse dienst. De buslijnen reden als op zaterdag, terwijl metro en sneltram 's morgens een 15' dienst reden, de gehele verdere dag een 10' dienst. Veren als op zondagen. Lijn 51 reed gekoppeld van dinsdag 29/4 t/m 7/5 ook in de avond en in de weekeinden, ook wegens vervanger van het treinverkeer Schiphol-C.s., waarbij de reizigers met de bus van Schiphol tot Station Zuid werden vervoerd (ook trams na afloop dienst). Op 4 mei was de Dam afgesloten i.v.m. de herdenking tussen 16.30 en 22.00 uur; 4,9 en 14 reden tot/via Weteringcircuit, 16,24,25 tot Plantage, 20 reed tot! 16.00 u. Wegens de Bevrijdingsdagfeesten reed op 5 mei vanaf 12.00 u lljn 14 via Pr.Hendrikkade, terwijl lijn 20 niet bij de Dam overstak, 20A reed rechtdoor, 208 linksaf NZVbw. Zondagmiddag 18/5 RAI wielerwedstrijd: lijn 4 van 13.00-17.00 u naar Amstelstation. Lijn 20 ondervindt regelmatig problemen door de vele wegwerkzaamheden in de stad. lilt personeel maakt nu 2 ritten zonder aflossen. Op 6 mei reed mw.640 op lijn 20. Op "Kunstschooldag" 21/3 werden als .e,l~a!_s&e~i~ buttons uitgegeven: zwart met wit. 1!,e,ts~h.!.n!.n_i,!: "Nieuwsbrief IJ-tram" No .1. Vervolg GVB op bladzijde 76

,-------------------=-, : h t m :

-

75 , , f"inanciering lijn 17 den haag : Stadsgewest Haaglanden is van mening dat het ministerie : van V&W had toegezegd voor de aanleg van lijn 17 ongeveer f 126 miljoen over te maken. De minister stelt thans echter slechts f 104 miljoen beschikbaar, de rest zou het Stadsgewest zelf moeten betalen. Haaglanden zal tegen dit besluit nu in beroep gaan. Bij grote projecten blijkt het telkens dat men niet te veel vertrouwen moet hebben in aanvankelijke financiële toezeggingen van het ministerie; een duidelijke schriftelijke belofte lijkt noodzakelijk. Randstadrail Zoals bekend is Randstadrail al vele jaren bezig met de uitwerking van een railsysteem, waarbij doorgaande railvoertuigen gebruikmaken van N.S.-lijnen, Rotterdamse metrolijnen en Haagse tramtrac,•s, dat zou een"regionale metro" moeten worden. De minister beweert steeds zo'n systeem toe te juichen en er een proef mee te willen nemen. Logischerwijze zou hiervoor snel aangepast materieel besteld moeten worden en de tracé's daarvoor aangepast, althans een proeftraject. Op het moment dat de minister met geld over de brug moet komen, begint steeds het terugkrabbelen, zo ook nu. Het ministerie wil slechts een proef nemen met tot statrein verbouwde Sprinters op N.S.-lijnen (het betreft Zoetermeer- en/of Hofpleinlijn) die met iets hogere frequentie dan thans gaan rijden, terwijl er een paar extra haltes worden aangelegd. De Stichting Randstadrail is van mening dat zo'n project zal mislukken als er niet speciaal licht en goedkoop materieel voor wordt aangeschaft. Dit moet nog worden ontwikkeld. Hierdoor zal het nog zeer lang duren voordat er een echte regionale metro zal kunnen rijden tussen Oen Haag en Rotterdam. Toeristisch auto-treintje Veel gemakkelijker dan Randstad rail komt de "Specials Expresse" van HTM Specials tot stand. HTM heeft van een exploitant in Nieuwpoort een benzine-straat-treintje gehuurd, dat bestaat uit drie gekoppelde wagens waarin 50 passagiers vervoerd kunnen worden. Het rijdt tussen de boulevard in Scheveningen en de Tweede Haven. Van 17 mei tot 15 juni wordt op weekeinden gereden, daarna dagelUks tot 1 septembe~ De frequentie is 60 minuten. Het voertuig begint bij het Carlton Be ach hotel, rijdt via de boulevard tot de Visafslagweg en dan over de Vissershavenweg en de Zeeeluisweg tot de Dr.Lelykade bij restaurant Ducdalf. De terugroute wordt binnendoor gereden, gedacht wordt aan Jurriaan Kokstraat en Keizerstraat. De prijs bedraagt f 5,voor volwassenen en f 3,- voor kinderen; de rit kan á~nmaal worden onderbroken. Tramweg-Stichting op Haagse rails Werkwagen NZH Hll4 is begin januari uit Oen Haag verdwenen. Deze vertrok begin Januari naar het NZH museum in Haarlem, waardoor in Scheveningen ruimte gemaakt werd voor de NZH motorwagen Al06. Daar over de Hll4 nooit veel meegedeeld is, hieronder het volgende: De wagen werd in 1949 door de NZH geconstrueerd in de werkplaats te Rijnsburg uit oude draaistellen of met onderdelen daarvan (serie H 111-114), onder meer voor vervoer van spoorstaven. De wagen werd afgevoerd bij het staken van de tramdiensten 12 jaar later kwam, voorzien van een container, in gebruik als "gesloten goederenwagen" bij een oudijzarhandel. Door de T.S. werd de wagen in de jaren zeventig verworven in ruil voor een nieuw onderstel (ex N.S.-lorrie) voor die container. De Hll4 is kort geleden opgeknapt. De A327, die in remise Zichtenburg staat, is kort geleden opengebroken. Hierbij werden enkele plafond-armaturen gestolen. Nieuw Centrum Retour (zie blz. 57; 4/97) Er wordt nog op gewezen dat de terugreis vanuit het centrum alleen mag plaatsvinden naar de zone waarin het kaartje gekocht is. Goedkeuring is gegeven voor de verkoop van de kaart tot 15 april 1998; daarna wordt beslist over verlenging. De kaart is ook te koop bij alle filialen van Albert Heijn in Dan Haag, Rijswijk, Voorburg en Leidschendam; op de achterzijde staat dan het AH-logo. Buslïnen 18 en 26 vanaf 19 a ril weer over Parallelwe ; haltes opgeheven Op 19 4 werden de haltes Naaldwijksestraat wegens weinig passagiers opgeheven. Geen trams via Rijnstraat en Schedeldoekshaven op zondagen 20/4, 27 /4, 25/5 (blz.57) I.v.m. slaan damwanden in Aijnstraat en aanleg trambruggen in bogen Schedeldoekshaven rijden l en 9 via lijn 16 en 12/16 via Bierkade/Spui naar oprit c.s. perron C. VERVOLG H.T.~. op blz. 76

'-=-------------------•

- 76 BOEKEN (vervolg binnen voorblad) De uitgave "Het Autobusbadrüf 1 de werk- an dienstauto's van de Gameentetram Amsterdam 1905-1950" (met ook veel wetenswaardigheden over het trambedrijf; door P.H.Kiers, prijs f 39,50) is nog te koop bij o.a. Gemeentearchief Amsterdam, Amsteldijk 67, bij boekhandel van Stockum in Den Haag, in da boekwinkel van de Stoomtram Hoorn-fWledemblik (zie advertentie binnen voorblad), bij SVA, ADV, de boekwinkel van de Amsterdamse museumlljn. Het wordt U toegezonden na overmaking van f 39,50 op girorekening 4883131 van 11 Het Openbaar Vervoer". WIJ ONTVINGEN "ELEKTRISCHE TREINEN IN NEDERLAND", deel 3, door Carel van Gestel, Bert van Reems en Peter van der Welle. formaat A4, 192 pagina's; ISBN 90 6013 057 X, prijs f 65,-. Dit deel beslaat de periode 1961-1996, met materieel dat nu nog in dienst is an dat thans verdwenen is: mat 1 46 en mat 1 54, zo ook de laatste Blokkendozen (mat 1 24), evenals het nieuwe materieel, zoals Sprinters en Koplopers. Het laatste groene materieel, reclamestellen en allerlei andere treinen uit de besproken periode worden op allerlei plaatsen en in vele vormen uitgebeeld op de honderden foto's, waarbij 16 bladzijden in kleur. Lex Tempelman maakte vele tekeningen hierbij ter verduidelijking van de constructies van in- en exterieur. Daar wij het boek ontvingen vlak voor het afsluiten van dit HDV-nummer, konden wij h het nog niet lezen, doch het is ongetwijfeld de moeite waard voor iedere treinliefhebber, die een goed overzicht krijgt van de behandelde jaren in tekst en beeld. OPENBAAR VERVOER REISINFORMATIE met "REISWIJZER" Telefoon-tarief verhoogd OVR gaf de "ReiswUzer" uit. Met dat programma kunnen gebruikers van een computer met modem voor 22 cent per minuut actuele reisinformatie opvragen (compleet advies van vertrek- naar aankometadres), ook over bijv. tarieven en evenementen. De prijs is f 19,75, te koop bij de NS-loketten en verkooppunten stads- en streekvervoer. Nodig is computer met Windows-besturing, 386-proc.,8 Mb geheugen, cap. 9600 bps. Het tarief van 0900-9292 (inf.nr.)_w~r~t_p!r_l_J~ni verhoogd van 50 tot 75 et/min. H.T.M. - Vervolg van blz. 75 Materieel tram I.v.m. het toekomstige rijden door een tramtunnel, worden de gelede trams zo gewijzigd dat de bestuurder een door een passagier veroorzaakte noodremming kan afbreken met de schakelaar "herstel noodrem". Dm te voorkomen dat een tram in de tunnel door rood sein rijdt, wordt op een aantal rijtuigen een Automatische Rem Ingreep aangebracht, waardoor de tram dan tot stilstand wordt gebracht. De 3060 heeft dit reeds. To!_a.2,l!,e~l.!m.!!.: mw 3084 kreeg reclame voor Air U.K., met als hoofdkleur blauw • .\!le!,k,Rl,!a,is.!2,e!,i~hte.o. verwachten wij volgende maand weer te kunnen geven. Korte berichten Vanaf l juli zullen de trams weer over de Kalvermarkt rijden. Het passagiersverlies wegens de omleidingen is minder dan verwacht werd. Het Nieuw Centrum Retour verkoopt zee! go!dL ~i~era!rd ten koste van 2-zone-kaarten. G.V.B. AMSTERDAM VERVOLG VAN BLZ. 74 Materieel bus De laatste tijd worden de bussen van een nieuw cijfertype voorzien: de Univers, zoals de tram, maar een smalle versie. 431 was de eerste; daarna werden alleen 5-en gebruikt, bijv. op alle Bordeaux-bussen en 485,500,501. Ook 001 heeft ze, maar vet. Lijn 20 Opmerking bij blz.56,4/97: De eerste-lijn 2öB op 25/3 was mw 780 vanaf c.s. El'IA-museumtramlljn verlengd naar Bovenkerk Op vrijdag 25 april opende burgemeester o.van Diepen van Amstelveen het nieuwe traject. Hij bestuurde drieasser 533 die een aantal knalseinen tot ontploffing bracht bij het stukrijden van een feestlint. 533 werd gevolgd door 454+916+600. De optocht werd besloten met het Weense tramstel 2614+5290. De reguliere dienst ving aan op 27 april met een gescheiden in- en uitstaphalte langs het voormalige stationsgebouw van Bovenkerk. Het terrein rond het wisselcomplex daar is door de gemeente drastisch gesaneerd. Wel efficiënter, maar de ruige romantiek van dia plek is voergoedwrd~enen. Een nieuwe bovenleidingwagen (hoogwerker, rijdt ook op rails) kwam 25/4 in gebruik. Zomerdienstregeling tram vanaf 1-6-1997 Gedwongen door de wethouder moet bezuinigd worden. Tot 7.00 u worden de freq. 20' ( 111ae 15), behalve m/v op 5 (15'). De maximale aantallen trams zijn ( erachter vorige zomer; rekening moet gehouden worden met nu lijn 20 met 10 wagens) ma-vr 151 (152), hoogzomer 135 (134), zaterdag 160 +3 facultatief= 163 (149+12), zondag 110 (100). !!Y.!. Vervallen: 43,45,46,48, 70; ni.!,U.!!:!,:_4,!;_in,9.!,k.Q.r!:_60,63,68; gewijzigd: 605,68. DORDRECHT Voor het 3-bussan systeem per 1/6 worden van de RET bussen gehuurd.

,-==-------=----------,

-

77 : ~atarieel en werkplaatsen tram : Na de tweede fase ombouw Tramplus kwamen de mr. 705 en 714 weer in dienst. Een aantal Tramplus-trams werd de afgelopen weken voorzien van weer een nieuw interieur, met stoelen els die van de bussen van de 800-serie, namelijk met groene, stoffen bekleding. Op 8 mei waren reeds de mr 705,710,712,713 en 714 aldus gewijzigd, spoedig zouden er meer volgen. Voor groen-wit schilderen is in de Centrale Werkplaats mr. 735. De 731 kwam ale zodanig en met nieuw interieur in dienst, voorzien van rode wagennummers. In revisie 4 zijn nog 718 en 746, in revisie 2 de 836. Met schade in de C.Wpl. 816. Mr.1625 is aan de Kleiweg op het buitenterrein geplaatst in afwachting van een verder lot. Van de serie 600 zijn nu alleen de 606 en 622 (althans in Rotterdam) nog bruikbaar, de overige werden de afgelopen weken van zoveel onderdelen ontdaan ten behoeve van 1600-en, dat zij niet meer rijvaardig zijn. De zoutwagens 2603, 2604 en 2605 worden alle voor instructie gereedgemaakt(blz.58). ~r. 537 kwam, hersteld, hiervoor ooi< weer beschikbaar. Mu!_e~m!!!_a!_e1:,i!.e! Op24/4 reed mr.537, op 25/4 515, op 26/4 mr.220 voor een gezelscha~ terwijl op 2 mei de stellen 123+1042 en 565+1008 hiervoor werden ingezet; 4/5: 556. Toeristische Museum Tram Op blz.41 van het maart-nummer vermeldden wij reeds dat de toeristische museumtrams weer gaan rijden: onder lljnnummer 10 op woensdag t/m zondag van 28 juni t/m 31 augustus (niet op 26/7). leder half uur wordt vertrokken van het stationsplein tussen 10.30 en 16.00 uur. Bij het vervoerbewijs zijn coupons gevoegd waarmee het Historisch Museum Het Schielandshuis voor de helft ven de prijs bezocht kan worden, een korting wordt gegeven op een Spido-havenrondvaart en restaurant Engels een koffie-aanbieding heeft. Het vervoerbewijs geeft ook recht op RET-vervoer in de centrumzone. De prijs inclusief coupons is f 7,50; kinderen 4-11 jaar en Pas 65-houders f 5,-. Infrastructuur Op 12 mei werd de nieuwe "tramplus-halte" Breeplein in gebruik genomen. Overigens vorderen de werken aan de voormalige tramtunnel Randweg gestaag; een nieuwe afdichting werd aangebracht door middel van betonplaten, geîsoleerd met schuimblokken tegen geluidshinder. Hierop worden later de rails gemonteerd, waarna de aansluiting naar de Beijerlandselean kan worden aangelegd. Het streven is nog steeds om per l september (winterdienst) lijn 20 over de Beijerlandselaan te laten rijden. Railvernieuwing vond plaats op een klein deel van de Westzeedijk tussen de Oostkousdijk en de Kapel straat. TramPlus De R.E. T. is voornemens in het jaar 2005, buiten lijn 20, nog drie TramPlus-lijnan gerealiseerd te hebben, te weten de lijnen naar IJsselmonde, Carnisselende en Schiedam/Vlaardingen en heeft dit plan voorgelegd aan de betreffende instanties. Van delen van dat net zijn trouwens de voorbereidingen al van start gegaan. Voorts komt een flink aantal ven de huidige trajecten voor opwaardering tot "îramPlus-niveau" in aanmerking. Zoals destijds gesteld zouden den enkele trajecten opgeheven worden of door bussen vervangen; om welke verbindingen het gaat, laat men in het ongewisse. De gemeenten Schiedam en Vlaardingen en de deelgemeente IJsselmonde lieten onlangs weten nog v66r 2000 een TramPlus-verbinding te willen hebben, gezien het grote succes van lijn 20. Exploitatie Tijdens de Marathon op 20 april werd lijn linde ochtend korte tijd versterkt met 3 trams vanuit remise Hilledijk; zij werden later op lijn 20 ingezet, doch het betrof "gewone" wagens van lijn 2, die naderhand 111erden omgeruild voor 11 tramplus 11 -wagens. Op Koninginnedag 30 april moest men, behalve de al geplande omleidingen, wegens de grote toeloop van mensen, in de loop van de dag een deel van de Nieuwe Binnenweg afsluiten, waardoor lijn 4 via Kruiskade-Claes de Vrieselaan-l'lathenesserlaan-Niauwe Binnenweg moest rijden. In de namiddag werd om dezelfde reden ook de Kruiskade verlaten en werden de daar rijdende lijnen (dus ook lijn 4) verlegd via c.s. noordzijdeStatentunnel-Henegouwarlaan. De komende zomerdienst per 1 juni 1997 laat geen grote veranderingen zien ten opzichte van vorig jaar, met uitzondering van lijnen 2 en 20. Dok is er dit jaar weer een zomerdienst II, die op 14 juli ingaat en voor de meeste lijnen op ma-za een verminderde frequentie inhoudt. Koopavonddiensten worden niet gereden, alleen lijn 17 rijdt den wel. Remise Hillegersberg blijft deze zomer normaal in exploitatie, dit in tegenstelling tot vorige zomer.

': :

r e t rotterd a

'

'----=---=--=---------'

- r e t - 78 Tljdens de "tulpvacantie" begin mei werd op een aantal buslijnen met een verlaagde frequentie gereden. Metro Sedert 17 april wordt reeds gestopt op het nieuwe metrostation Wilhelminaplein (alleen buiten de spitsuren), niet ten behoeve van passagiers doch slechts om de bestuurders te laten wennen aan het halteren op een helling met een volbeladen trein. In- en uitstappen is dan dus ook niet mogelijk. Autobusnieuwe: materieel en inzet Omdat de laatste tijd tegenstrijdige berichten omtrent de verblijfplaatsen van de D.A.B.-busjes 700-709 binnenkwamen, volgt nu een overzicht van de plaatsen waar deze zich bevinden: in Dordrecht zijn de 700,701,702,706 (in huur), in Alkmaar bij de N.Z.H. de 705 en 707 (deze zijn verkocht), bij Novio in Nijmegen de 709. De 704 is bij de R.E.T. de normale bus voor lijn 43, 703 is reserve bus, terwijl de 708 bij D.A.B. in Silkeborg verblijft. Wat betreft de 900-en zijn de afgelopen maand nog rijdend gesignaleerd ( al dan niet in lijndienst) de 917,927,931,932,935,943,945,947 en 950, doch ook de 913,925 en 937 behoren nog tot het rijdend bes tand. Begin mei reden zij vrij1.11el niet meer, 111el op 5/5 de 913. Bus 917 werd kort geleden uit de dienst genomen. Onttakeld zijn de 919, 920 en 939; bus 934 is nog compleet. Bus 933 leverde onderdelen voor de 312. Niet autobus 455 onderging de proefrevisie (blz.59), doch de 456. Alle Berkhof's uit de 400-serie worden aldus behandeld, later wellicht ook de 600-en. De Den Oudsten-bussen blijken een betere conditie te hebben. De Mercedessen 750-754 doen thans weer veelvuldig dienst op lijn 35. Ex-R.T.M.-bus 87 (zie blz.59) is thans gestald in remise Hillegersberg. Bfzonderhaden er datum 1 4 Mr.1614 van lijn 9 trok nabij de Boezembrug de bovenleiding omlaag en verspeelde de beugel; van circa 18.00 tot 21.00 uur reden lijnen 7 en 9 om via de Oostzeedijk (lijn 9 ook via Jonker Fransstraat). 17/4 Omstreeks 7.45 uur kreeg een tram van lijn 5 op de Wilgenplaslaan een flinke aanrijding met een personenauto en derailleerde daarbij. Lijn 5 reed toen niet verder dan Blljdorp, mr. 1629 bleef rondjes rijden in Schiebroek. Op het overige traject reden 4 pendelbussen, afkomstig van lijnen 35,39 en 45. Om ca.B.45u alles weer normaal. 27/4 Een personenauto reed in het openliggende deel ven de Westzeedijk ter hoogte van de spoorvernieuwing. Er moest worden getakeld, de lijnen 6 en 9 warden omgeleid, terwijl ook pendelbussen werden ingezet. läli In de middag vond er een demonstratie plaats op de Coolsingel ter hoogte van het Stadhuis door ROTEB personeel; met diverse voertuigen werd hier alles afgesloten. Gedurende ongeveer een uur werden de lijnen 6 en 20 omgelegd via Van Oldenberneveltstraat en buslijn 49 via de Mauritsweg. 29/4 Tot omstreeks 7.00 uur was er stroomstoring in de omgeving van Vasteland. Hierdoor ontstond hinder voor de lijnen 3,5,6,13,17 en 20. 1L§. Van circa 21.30 uur tot einde dienst bleef de Erasmusbrug weer eens openstaan (naar men zegt wegens de warmte), waardoor lijn 20 in 2 delen werd geëxploiteerd. §L§. In de avonduren had de in rukkende motorwagen 81 7 van l ljn 4 op de kruising Blaak -Keizerstraat een ernstige aanrijding met een personenauto. Geruime tijd werd lijn 3 omgelegd via de Goudsesingel. _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ fil Mr. 829 raed op lijn 20. STOOMTRAM HOORN-MEDEMBLIK VERVOLG VAN BLZ. 79 (Bello-Festival) In Medemblik ~ordt in het Stoommachine Museum een motorenweekend georganiseerd en is het Bakkerijmuseum geopend. Een Crosley-bus onderhoudt een verbinding tussen Stoommachine Museum, station Medemblik en station Twisk. Dit alles is vrij toegankelijk voor houders van een dagkaart, dief 27,50 kost, kinderen 4-11 Jaar betalen f 20,-; voor houders van een Museumjaarkaart is dat f 7,50, resp. f 5,-. In Medemblik is er op zaterdag een "koren-festival" (ook zang in de trams), op zondag een jazzfestival en dan in Hoorn 30 Hammond-orgals op het S.H.M.-terrein. Een folder met dit alles kan worden aangevraagd op tel.nr. 0229 - 214862. Op zaterdag 28 juni ie er dan nog de "Bello Festival Express" met een uitgebreid diner in het Zwitserse restauratierijtuig, vertrek Hoorn 17.37, terug 21.15 uur; op de heenweg wordt gekruist met 3 stoomtrams; hier is gelegenheid tot fotograferen. Onderweg wordt ook station Twisk bezichtigd. De kosten hiervoor bedragen f 65,-. Daar deze tram slechte over beperkte plaatsruimte beschikt, is (snel) reserveren beslist noodzakelijk. Dit kan gebeuren op telefoonnummer 0229 - 219231.

,=======-=============, '

'

mi d n a t

'

'

:' a m e r s f o o r t :'

'====================-'

- 79 -

Tramlijnen Utrecht-Nieuwegein/IJsselstein (bus: blz.80) In verband met de winkel-openingen rijden dë'trams op de eerste zondag van de maand met koppelstellen; dit was ook

het geval op 2e Paasdag. Vanaf 7 april wordt er een extra rit gereden in Utrecht: vertrek c.s. 9.05, aan Westraven 9.18 uur (voorheen reed die tram leeg naar de remise), dit op ma-vr. ZWN-GROEP Open Dag in stalling Schoonhoven op zaterdag 24 mei Begin deze eeuw werden in Schoonhoven een stationsgebouw en remise gebouwd voor de tramlijn Gouda-Schoonhoven. De gebouwen zijn nu grotendeels in oude vorm herbouwd of verbouwd. Op 24 mei tussen 10.00 en 16.00 uur wordt daar nu een open dag georganiseerd, met o.a. oude foto's, tentoonstelling huidig materieel en vandalismebus, diverse stands, een brassband, activiteiten voor kinderen en bezichtiging nieuwbouw. Wijzigingen Stationsplein Leiden Het rayonkantoor Rljnsburgerweg in Leiden werd medio maart in gebruik genomen ter vervanging van het oude bij het station. Een ~eek later werden de busstandplaatsen verplaatst naar het midden van het Stationsplein. Het oude bruine gebouw is inmiddels gesloopt. Interliner 391 Noordwijk-Den Haag (zie blz. 60; april 1997) Na overleg met het ministerie is besloten dat Interliner 391 voorlopig blijft rijden, maar dat de reizigers gebruik kunnen maken van een strippenkaart. Op vertoon van de plaatsbewijzen van het afgelopen half jaar wordt het teveel betaalde teruggegeven. De reden hiervan is dat ZWN de belo~f~e_k~r~e_r~t~den niet waar kan maken. NEDERLANDSE SMALSPOOR STICHTING Op 2 mei werd de officiële opening van de Stoomtrein Valkanburgse Meer door de gedeputeerde van Zuid-Holland, de heer Th.F" .J.Jansen verricht. Op feestelijke wijze werd een groot perron in dienst gesteld met twee fraai uitgevoerde borden met het opschrift "Valkenburgse Meer". Vele jaren van intensieve voorbereiding gingen vooraf aan de bouw en inrichting van een smalspoormuseum, annex werkplaats en spoorbaan die in een hoefljzervorm rond het Valkenburgse Meer ligt. Het traject is ca. 3 km leng. Gereden wordt op zaterdagen en zondagen van 11.00-16.00 uur. Het museum is ook toegankelijk. Adres: J. Pellenbargweg 1 , Valkenburg (Z.H.) langs de A 44 bij Leiden. Te bereiken met ZWN-lijn 43, ieder half uur van Leiden NS en Den Haag CS tot de halte Ommedijkseweg. Opening tussen 10 mei en 28 september. Motorloc 56 (Diema 0530; 1959) is nu ook rijvaardig. Stoomloc 5 "Sandra" is na een grote revisie vrijwel gereed. ~et de Stichting Rijssens Leemspoor (die nu toestemming heeft om 800 meter spoorbaan aan te leggen) wordt thans rollend materieel en rails geruild. In Rijssen waar juist veel zwaar spoor aanwezig is, bestaat behoefte aan licht spoor, zodat ruiling licht /zwaar voor de hand lag. Omdat in Valkenburg gereden wordt op 700 mm spoor en in Rijssen op 600 mm, wordt ook een aantal van de aanwezige wagens naar hun juiste spoorbaanwijdte overgebracht; hierbij gaat ook motorloc 44 naar Rijssen, terwijl ar een (M.O.;Smalspoor 40;3/97) Diema motorloc en kipkarren naar Valkenburg vertrekken. STOOMTRAM HOORN-MEDEMBLIK Het geheel gerestaureerde station Twisk werd in de ochtend van 1 mei officieel geopend door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, A.P.W.Melkert. Deze minister was hierbij aanwezig omdat het een leerwerkproject betreft, dat uitgevoerd werd door werklozen die zich op deze wijze een betere positie op de arbeidsmarkt wilden verwerven. Enigen van hen hebben thans al een vaste baan kunnen verkrijgen. Het project kwam tot stand door financiële bijdragen van het Europees Sociaal Fonds, Monumentenzorg van de provincie Noord-Holland, ministerie Volkshuisvesting, de gezamenlijke Westfriese gemeenten en de Stichting Museum Stoomtram. De S.H.M. beschikt hiermee over een geheel functionerend historisch stationsgebouw. Thans is al begonnen met de restauratie van het station Opperdoes. Het "Bello festival" vindt dit jaar plaats op zaterdag 28 en zondag 29 juni. Tussen a.os en 17.00 uur vertrekken 12 trams, waartoe ook stoomlocs en rijtuigen van elders worden ingezet, welke wordt nog niet bekend gemaakt. In Hoorn kunnen werkplaats en seinhuis bezocht worden en is er een kleine hobbymarkt. In Wognum is er op zondag een expositie van historische vrachtauto's. In Twisk kan het gerestaureerde station bezocht worden en een wandeling gemaakt door het monumentale dorp (beschermd dorpsgezicht). VERVOLG BELLO-FESTIVAL op blz. 78 onder R.E.T.

- 80 Materieel eind maart 1997 VEONN .Qpenbaar vervoer: IVECO Euror./8arkhof 1996,(97) 1087=1096(1279-Ï288 in ombouw) IVECO Euror./den Oudsten 1995 1138-1147 dan Oudsten All.City-DAF 1996 1254-1257 Hainje-DAF (10 m midi) 1985-89 1987,1989,1992,1994,1996,6525,6526,6325-6327 3500-3518,3577-3579,3581-3585,3596-3610,3654-3667, 1985-87 3754-3757,3815-3829,3884-3894,3935,3936 DAf MB/den Oudsten 1982-85 3933,3939-3949,3998,3999 DAf 1'18/ZABO 4014-4025,4039-4049,4065-4076,4116-4123,4142-4155, 4233,4234,4239-4251,4300-4311,4327,4328,4577-4594 DAf MB/den Oudsten 888 1988-91 Mercedes 0408/l'lannheimerl99l-93 4459-4489,4299,4735,4736,4753-4757 4603-4632,4700,4701 DAF MB/den Oudsten All.Int.city 1992 4738-4752,1080-1086 Vol.vo BlOM/Berkhof 1993,95 4833-4848 DAF SB/d.Oudsten All.Int.city 1992-93 5531-5538,5567-5576 den Oudsten All.Int.city-DAF 1993-94 5702-5704,5747,5748 DAf SBR/~erkhof Int.l. 1994-95 6009,6010,6012-6014 Van Hool A508-DAf 1991-92 6313-6324;6340-6345 Volvo 8101'1/Hainje; Berkhof 1989-90 6375,6376 IVECO Daily 1996 6490,6519,6520 DAf DOK/den Oudsten 1984-85 6720,6722-6725 Den Oudstan-DAf 1986 7624-7629 DAF MBG/den Oudsten 1987 7657-7661;7668-7672,7752-7759 Volvo BlOMG/Hainje; Berkhof 1989-91 8645,9310-9314,9382,9384,9386,9388-9390,9392-9394, 9396-9400,9425-9432,9651-9664,9680-9685,9702-9705, 9742-9749,9751,9752,9847-9861 1980-85 DAF MB/den Oudsten Ioy_r&a.9.rJlv.!tn.:. FRAM Specials 14,42,64,66,67 IVECO Euror./Berkhof 1992-96 15,16,19 BOVA Futura 7 52 ~AN/Smit 1991 58 l'larcedes 0404/l'lannheimer 1994 59,60,339;6753-6755 Volvo BlOM/Barkhof 1990;89 61-63 OAf SB/Berkhaf 1993 65 DAF SBR/Berkhof 1996 510-519,521-530 DAF MB/den Oudsten 1980-82 DVM/NWH REIZEN 0450-0452 BOVA futura-DAf 1993 0453-0456 IVECO Euror./Berkhor Exc. 1994-95 6612 DAF 1'18/dan Oudsten 1985 6744-6748,6756-6758 DAF MB/Smit Orion 1987-89 6800,6802 DAF 58/Smit Orion 1991 Door de komst van de Alliance stadewegens in Hoogeveen werd de DAB Service bus 6016 in 1996 overbodig en ging deze terug naar de importeur (DAF). Ook vertrok in 1996 de 520. In december verbrandde de 1997, deze werd direct afgevoerd. In 1997 warden afgevoerd de 1528,9195,9308,9309,9391,9395 en de al lang met schade buiten dienst staande wagens 3580 en 9750. NOORD-ZUID-HOLLANDSE .VERVOER MAATSCHAPPIJ NZH Da komst van da Volvo•s 7174-7188 heeft tot een grotere inzet van geleëië'ä geleid. Slechts de defecte 7956 werd in februari verkocht. Wel is nu een aantal 8800-en opgelegd. Half april werden da DAB busjes 705 en 707 van de RET gekocht en als 6023 en 6024 in dienst gesteld. De afgelopen maanden moest incidenteel zo'n RET-bus gehuurd worden wegens gebrek aan rijvaardige wagens. Da 8960-8962 zijn aan de CTG verkocht en rijden nu als 883-885. CTG huurt nog steeds de 8927 an midi's 7092-7094. Touringcars 615,616 zijn naar Estland verkocht, de 670 verdween ook uit het park. Als reclamewagen willen we slechts vermelden shuttle 268 met postcode-uiterlijk. Deze bus kan men slechts in de spitsuren rond Schiphol aantreffen. l'IIDNET

Half april is besloten het Bolderman-park (62 ••• 102) in 20.000 serie te vernummeren. Gekocht ie 2e hands touringcar: nr.20260 OAf 58/Berkhof, 1995. Tourafdelingen voeren weer de eigen naam op de wagens naast de Midnet-aanduiding, vooral Bangma en KOVO. Eind mei verdwijnt de Interliner naar Wijk bij Duurstede: duurder, niet sneller dan de sneldienst= weinig passagiers. Er komt weer een sneldienst met vast materieel: 409425 Volvo/Berkhof. Efn DAf SBR/d.Oudaten Interliner wordt aan Hermas verkocht.

- 81 Treinstellen DM '90 Op 29/4 arriveerde de 3436 uit Krefeld in Zwolle, op 15/5 gevolgd door de 3437. Als instructiestel kwam de 3427 op 6/5 naar Eindhoven en de daar al geruime tijd staande 3426 werd op 15/5 voor onderhoud naar Zwolle gebracht. Ook in het diepere zuiden is de instructie nu begonnen, omdat er ernstig rekening mee gehouden wordt dat DM '90 daadwerkelijk en binnen afzienbare tijd op Heerlen Aken kan, mag en zal worden ingezet. De 3413 werd op 9/5 naar Heerlen overgebracht. De /ndusistellen 3431 en 3432 zullen eind mei overgaan naar het onderhoudsbedrijf Maastricht. Nederlandse Spoorwegen

Aanpassing Maaslijn Gedurende de maand juni zal in een aantal stappen de Maaslijn Nijmegen - Roermond alle noodzakelijke aanpassingen ondergaan om DM '90 te kunnen laten rijden. Op het gebied van de dienstregeling is er een grootschalige operatie nodig om dit mogelijk te maken, die op inventieve wijze wordt aangepakt. Van 1 t/m 29 juni wordt de basisdienstregeling op de hele Maaslijn niet volgens het spoorboekje uitgevoerd. De dienstregeling zal versimpeld worden tot de dienstregeling die tientallen jaren op de Maaslijn gegolden heeft, namelijk een strakke halfuur-stopdienst. De serie 6200 wordt daarbij gewijzigd in Nm v. -.24/ -.54, Rm a. -.52/ -.22, Rm v. -.11 / -.41, Nm a. -.37 / -.07, de series 16300 Roermond Blerick en 16600 Nijmegen - Venray worden opgeheven. Binnen deze basis worden dan gedeelten van de lijn voor langere tijd buiten dienst gesteld, waarbij de vereenvoudigde treindienst het mogelijk maakt de treinen serie 6200 op onderwegstations op elkaar te keren. De dienstregeling met een mix van snelen stoptreinen op een enkelsporig baanvak zou dat veelal onmogelijk hebben gemaakt. Voor zover thans bekend, gaat het om de volgende meerdaagse buitendienststellingen: Nijmegen - Cuijk 2 juni, Nijmegen - Boxmeer 4 t/m 8 juni, Boxmeer - Venray 9 t/m 11 juni, Venray - Blerick 12 t/m 14 juni en Blerick - Venlo 13 t/m 15 juni, op 16 juni het emplacement Venlo exclusief de sporen 1 en 6, Venlo Reuver 17 t/m 19 juni, Reuver - Roermond 20 juni, Tegelen - Roermond 22 en 23 juni, Reuver Roermond + emplacement Roermond 25 t/m 27 juni, Boxmeer - Cuijk 28 en/of 29 juni. Op 2 en 4 t/m 7 juni wordt gependeld tussen Nijmegen en Heijendaal over het spoor richting Kranenburg, op 8 juni keren alle treinen uit beide richtingen in Boxmeer, zodat hier steeds moet worden overgestapt. Noodomloop DE-stelten: eindspurt van de DE2 Ook op het gebied van de materieelomloop is er voor de operatie "Maaslijn" in juni een grootschalige aanpassing nodig. De officiële omloop van de jaardienst 1997 /98 is voor wat betreft de diensten van de DE3-en vervangen door een tijdelijke omloop voor de periode 1 - 29/6, terwijl er een extra omloop is gemaakt van 20 diensten voor DE2-en in die periode. (Zoals bekend komen DE2-diensten buiten ZuidLimburg in de jaardienst 1997 /98 niet meer voor.) In de omloop van de DE3-en zijn in doorsnee 14 diensten toebedeeld aan de Maaslijn. De gaten die daardoor ontstaan op andere baanvakken worden opgevuld door de 20 diensten van DE2-en. De stellen krijgen door de "Maaslijn" dus een maand uitstel van executie en in die tijd worden zij intensief gebruikt. Voor een groot deel wordt de bestaande inzet van de DE2-en gewoon verlengd en zo rijden doordeweeks als vanouds 3 stellen de dienst op de Betuwelijn, 2 pendelen tussen Zutphen en Apeldoorn, 2 op Zwolle - Kampen en 2 tussen Almelo en Mariënberg. In de serie 7800 Zutphen - Winterswijk rijden 4 stellen en delen de DE2-en daarmee dit baanvak met enkele DE3-en. De grootste afwijking zit in de overige 8 diensten, die alle bestemd zijn voor de serie 7900 Zwolle - Enschede, die daarmee vrijwel geheel door DE2-en gereden wordt . Dit is des te aardiger omdat deze serie het laatste jaar juist geheel aan de DE3 was toegevallen en nu dus een maand lang weer even van de DE2 zal zijn. Spitstrein 7922 Almelo - Zwolle, waarvan in Raalte een stel wordt afgerangeerd om de extra spitstrein 17924 te rijden , wordt in het noodplan door DE3-en gereden, waarmee de omkering compleet is: deze treinen zijn in de lopende dienst juist de enige die door DE2 gereden worden. Alleen op vrijdag wordt ook 7955 in de avondspits door DE3-en gereden. Verder komt nog een DE3 voor in 7969/84/81 en 7972 ma-do in verband met het onderhoud in Zwolle. In het weekend is de verdeling van DE2 en DE3 over de treindiensten goeddeels gelijk, alleen loopt op za en zo de hele dag, naast twee DE2-en, een DE3 in de serie 7900. Dit heeft geen principiële oorzaak, maar gebeurt omdat in het weekend maar liefst vier DE3-en van Enschede naar Zwolle moeten worden overgebracht, die stuk voor stuk met de dienstdoende DE3 worden meegezonden; in Enschede bijgeplaatst, in Zwolle afgerangeerd. Bij NS heet dat efficiënt ... Indien de werkzaamheden op de Maaslijn succesvol afgerond worden en de dienst met DM '90 op 30/6 kan beginnen, treedt de officiële omloop in werking, verhuizen de 14 DE3-en en bloc naar de baanvakken waar de DE2 nu nog standhoudt en zal het afgelopen zijn met de DE2-en. DE2 en DE3: 132 terzijde Zoals verwacht werd de 132, door een botsing en ontsporing zwaar beschadigd aan de ABk, terzijde gesteld. Het stel staat bij het ob Zwolle en dient als onderdelenleverancier. De mBDk zou overigens goed bruikbaar zijn om bijvoorbeeld te wisselen met een slechter exemplaar; de 132 had vlak voor het ongeluk een opknapbeurt gekregen. De reeds eerder terzijde gestelde en afgevoerde 120 en 166

-ns-

- 82 -

verhuisden inmiddels naar Zwolle Rangeerstation. Het afvoerprogramma van DE3-en, gelegd tegen de revisietermijnen van de diverse stellen wijst uit dat er vanaf september stellen over zullen zijn. Het plan is om een DE3 te verhuren aan Lovers Rail, waarbij de constructie gekozen is dat een stel door NS Reizigers aan NS Materieel verhuurd wordt, die het doorverhuurt aan Lovers Rail. Een dergelijke constructie is overigens ook bedacht voor ATB-installaties: met terugwerkende kracht zijn deze bij de boedelscheiding van de NS tot eigendom van NS Materieel verklaard, die ze - als zelfstandige taakorganisatie - aan anderen kan leveren. Op die manier is de terugtocht van NS Reizigers op dit gebied (men wilde eerst Lovers immers dwarsbomen door geen ATB te leveren) tactisch gedekt. Kennelijk heeft men ook voor verhuur van materieel een intermediair nodig.

Motorciituiaen mDDM Op de Hofpleinlijn zijn allerlei combinaties van mDDM met DO-AR en 1700-en waar te nemen. Naast stam 7844 is nu ook stam 7802 op de baan verschenen en wel als instructiestam . Deze stam, bestaande uit (uiteraard) Bvk 270 7002, een BV + ABv en mDDM 290 7703 en met als "volgloc" de 1707, kwam rond 12/5 naar Hoorn voor instructie en op 15/5 naar Lelystad Opstelterrein. Naar wij vernamen, zijn de problemen met de besturingselektronica van het mDDM niet gering en bovendien structureel van aard. Onze zegsman wees er fijntjes op dat de fabrikant ABB dezelfde is als van de besturingselektronica van de 6400 en DM '90 ... Naar alle waarschijnlijkheid zal het proefbedrijf in de reizigersdienst (Lelystad - Enkhuizen) niet op 1 /6 van start kunnen gaan.

Treinstammen DD-IRM De fabrikant van de benodigde stoelen eerste klasse laat NS wel erg in de steek. Tot medio mei was de verbouwing van de 8432 en 8433 in 8498 en 8499 nog niet gebeurd en zelfs nog niet gepland.

Slaaprijtuigen Nadat vorig jaar acht opgeknapte slaaprijtuigen type MU door de werkplaats van Wagons Lits aan NS Reizigers waren geleverd, volgden dit voorjaar nog vier exemplaren . Begin april kwamen op de Watergraafsmeer de 61 84 72-71 318 en 330 aan en een maand later de 72-71 320 en 324 . Of er nu, net als bij de vorige leveringen , andere rijtuigen aan WL worden teruggeleverd, is niet bekend .

DE-locomotieven 6400 Met ingang van de nieuwe dienstregeling op 1 /6 wordt de verdeling van de 6400-en over de onderhoudsbedrijven Feijenoord en Zwolle opnieuw gewijzigd. In Feijenoord zullen de 6401-6490 in onderhoud zijn, in Zwolle de 6491-6520 . Eind april kwamen de 6519 en 6520 in Tilburg binnen voor aanpassingen om te kunnen rijden in België; naar aangenomen mag worden gaat het vooral om aanbrengen van het Belgische beveiligingssysteem . Het is al een oude wens van Cargo om goederentreinen naar Antwerpen te kunnen doorrijden. De NMBS stelde daar steeds de eis tegenover om met haar locomotieven, met name de Elocs reeks 25.5, naar de Kijfhoek te kunnen rijden. Niet bekend is overigens of dergelijke treinen over en weer binnenkort al gaan rijden; net zomin hoeveel 6400-en aangepast zullen worden. Kennelijk gaat het de locs met de hoogste nummers betreffen, waarbij het wel onpraktisch lijkt dat deze locs nu juist in Zwolle in onderhoud zijn.

PE-locomotieyen 2200 De 2215, laatstelijk rangerend te Leidschendam, werd op 17/3 formeel terzijde gesteld en verhuisde in de praktijk medio april naar Feijenoord . In de omloop voor de nieuwe dienst per 1 /6 komen alleen nog de diensten voor de vijf 2200-en in Zeeuws-Vlaanderen voor . De rest van de 2200-en zal dan officieel buiten dienst worden gesteld. Los van de enkele locomotieven die een nog altijd vage status hebben als extra reserve, zijn op het ogenblik nog in het materieelpark voor bij Cargo actieve locs opgenomen de 2361, 2367, 2369, 2370, 2376 en 2382-2384. Hiervan staat de 2367 al sinds 12/11 in Tilburg met een defecte hoofdgenerator. In april stond de loc gepland voor aflevering, maar inmiddels niet meer. Gezien de afvoerplannen lijkt terugkeer niet waarschijnlijk, maar bij de DElocs is al veel mogelijk gebleken . Wie echter nog geen 2200-en in het Rotterdamse havengebied heeft vereeuwigd, haaste zich!

DER-locomotieven 600 Met de afvoer van de laatste rangeerlocomotieven loopt het niet zo'n vaart als eerder werd gemeld. De inzet na 1 /6 zat dezelfde zijn als die van de laatste maanden. Wel wordt het aantal locs van de technische reserve met drie verminderd, hetgeen waarschijnlijk zal neerkomen op het niet meer in dienst stellen van de 693 (al vaker voorspeld) en mogelijk het niet meer herstellen van de 674 en 687. Beide staan in Tilburg met een defecte krukas en nieuwe kosten bijzonder veel. Complicatie daarbij is alleen dat er dan relatief te weinig locs met radiografische besturing overblijven en te veel zonder. Nadat op 18/4 de vierde poging mislukt was om de 677 over te brengen van Amersfoort naar Maastricht (het aantal smoezen dat machinisten verzinnen om zo'n nachtelijk corvee niet te hoeven uit te voeren , is haast onbegrensd - en de sancties daarop kennelijk nihil), werd de loc op 26/4 dan maar naar Utrecht overgebracht om de 657 af te lossen voor onderhoud in de Watergraafsmeer. Kleine afstanden leveren kennelijk minder bezwaren op . Op 13/5 keerde de 657 naar Utrecht terug en kwam de 677 naar de Wgm, waarmee de loc dan uiteindelijk in de verkeerde werkplaats is terecht gekomen; hij hoort in Maastricht thuis ... Niettemin verleende de Wgm de loc asiel en gaf hem zelfs onderhoud.

-ns-

- 83 -

Terzijdestelling en verkoop locomotoren Net zoals dit bij de rangeerlocomotieven 600 het geval was, zijn de locomotoren van NS Cargo die per 13/1 officieel afgevoerd zijn (zie blz. 19), terzijde gesteld op of bij de plaats waar ze op dat moment dienst deden. Volgens de jongste officiële opgave staan de 219 + 313 in Maastricht, 226 in Zwolle, 229 in Feijenoord, 230 in Tilburg GE(?), 235 in Arnhem, 300 in Groningen, 302 in Eindhoven, 336 in Almelo en 345 te Watergraafsmeer. Op 18/4 werd de reeds lang geleden afgevoerde (Cargo-)locomotor 355 op een dieplader uit het revisiebedrijf Tilburg gehaald. Het beschadigde en niet-rijdbare voertuig is verkocht aan de verder onbekende Spoortrein Stichting met eveneens onbekende locatie. De roemruchte locomotor 207 zal ook op een dieplader vertrekken en wel naar de VSM. Deze heeft de sik gekocht vanwege de motor, die zal worden uitgenomen. Het casco is dan bestemd voor een speeltuin in Den Haag . Elektrische locomotieven Tegelijk met de (her-)indienststelling van de 1144 is op 3/4 de 1108 officieel uit het materieelpark afgevoerd. De loc staat terzijde in Tilburg. Met ingang van de nieuwe dienstregeling op 1 /6 verandert het aantal ingezette Elocs niet en zijn er ook geen terzijdestellingen gepland van 1100-en of 1200-en . Deze rust is niet meer dan de stilte voor de storm, totdat de vervanging van de resterende locs door de 1700-en in het najaar zal beginnen. Tot die tijd zullen waarschijnlijk alleen locs met schade of ernstige defecten worden afgevoerd of vervangen . In de voorlopige planning van de vervanging door 1700-en is sprake van vervangen van de 1100-en en 1200-en tussen januari en juli 1998. Opvallend is dat de 1300-en in dat vervangingsplan (nog) niet voorkomen . Motoroostrijtuigen Met het beëindigen van het postvervoer per 1/6 eindigt ook, al dan niet voorlopig, het actieve bestaan van de meeste mP's. Voor het trekken van het sternet werkplaatsvervoer zullen voorlopig nog 7 mP' s in dienst blijven, hetgeen betekent dat er 16 stuks terzijde zullen worden gesteld . Welke dat zullen zijn, is nog niet bekend. De materieelafdeling van NS Cargo werd midden mei zelf totaal verrast door dit bericht. Hoe het dan moet met de bepaling van de PTT dat na 1 /6 geen mP's meer met "post"opschriften dienst mogen doen, is in dit licht wel heel onzeker .. . Overigens bestaan er grote twijfels of de overblijvende mP's lang in het werkplaatsvervoer zullen blijven. Zoals in HOV al vaker gemeld, zijn de mP's niet geschikt voor echte goederentreinen; ze zijn op snelheid gebouwd en schakelen als een treinstel. Daarnaast lopen ze tegen het einde van hun revisietermijn. Slooomaterieel Nadat het de Sleepdienst Watergraafsmeer gelukt was de snelschakelaar van de Bk 765 te herstellen (er zat een schroefje los .. . ), kon de combinatie 381 + 765 op 29/4 weer gebruikt worden voor een transport van Zwolle Rangeer naar Amsterdam Westhaven. Ditmaal was de "gelukkige" de 762, het stel waarvan in 1991 de BDk uitbrandde toen de asbestloods van Haarlem in de as werd gelegd. Deze brand vormde de aanleiding tot het doorschuiven van vijf BDk's van vierwagenstellen mat ' 54 tijdens revisie, eindigend bij de 768, die de verbouwde en aangepaste ABDk 391 als BDk kreeg. Het was juist deze 768 die het volgende slachtoffer werd voor de sloop: op 15/5 werd dit stel door de 381 + 765 naar zijn eindpunt gesleept. In de voorlopige planning gaat op 21 /5 het laatste tweetje, de 392, naar de sloper en volgen dan met de tussenpozen van twee à drie weken de laatste drie vieren uit Zwolle (779, 780 en 784) . Eind juli zal dan de 770 van de Watergraafsmeer aan de beurt zijn en zoals het er nu uitziet, gaan in augustus de 381 en 765 naar Hollandia. Materieelnieuws revisiebedrijf Haarlem ( 15/4 - 12/5) Voor revisie o f ~ revisie kwamen in Hlm binnen: 456 (R6, 16/4), ELP2 .9.22. (R4, 25/4), 2868 (L Tl, 28/4), ELP2 (R4, 6/5). Afgeleverd werden: 443 (16/4), EL2 m_ (17/4), 444 (23/4), 445 (2/5), 2025 (7/5, Citypendel). Na herstel van schade werden afgeleverd: BKD 82-70 927 (15/4) , B 20-77 748 (18/4), 8462 (18/4, tevens bakwisselingen, zie blz . 65). Voor het aanbrengen van cabine-airconditioning kwamen in Haarlem aan 2035 (16/4), 2013 (17/4), 3218 + 3219 (18/4), 2880 (22/4), 2887 + 3220 + 3221 (23/4), 2888 + 3222 + 3223 (28/4), 2845 (29/4), 4005 (1 /5), 3224 + 3225 (2/5), 2874 (6/5), 2861 (7/5); afgeleverd werden 2033 (15/4), 2034 (16/4) , 2035 + 3216 + 3217 (18/4) , 2013 + 3218 + 3219 (23/4), 2880 (25/4), 3220 + 3221 (28/4), 2887 (29/4), 2888 (1/5), 3222 + 3223 + 4004 (2/5), 2845 (7/5) . Na technisch onderzoek vertrok SBB-bagagerijtuig 92-70 103 op 21 /4. Enkele schadegevallen Op 10/4 liep de .6.460 te Feijenoord zodanig uit de rails dat de loc voor herstel naar Tilburg moest. De botste op 21 /4 op de Maasvlakte op een rangeerdeel van ECT. Op 24/4 moest de 120.3. met warmgelopen steunlagers in Amersfoort van trein 54030 af gehaald worden. Materieelnieuws revisiebedrijf Tilburg ( 13/4 - 10/5) Naar het rb Tb kwamen voor TTA 6405 (14/4), 6468 (21/4, tevens wielstellen wisselen), 6452 (22/4, tevens ontsporingschade), 6519 + 6520 (28/4, tevens aanpassingen voor dienst in België).

-ns-

- 84 -

Afgeleverd werden: na TTA 6404 (18/4). 6405 + 6455 (24/4), 6468 (2/5) . Met schade/defecten kwamen naar Tilburg: Mosi 300097 ( 1/4) diverse defecten, 6460 ( 14/4) ontsporingschade, 1622 (15/4) botsschade (zie blz. 66), 1621 (15/4) w ielstellen wisselen, Be 50-90 102 ( 17 /4) + 103 ( 18/4) defecte airconditioning, 6511 (29/4) botsschade, 1203 (29/4) warmloper . Afgeleverd na herstel: 88-70 017 (15/4) , 1775 (22/4), 6490 (24/4), Mosi 300097 (1 /51, 6480 (7/5). Van de 27 1600-en die als eerste Automatische Ritregistratie hebben gekregen en die een eendaags bezoek aan het rb moesten brengen voor het wijzigen van de bekabeling, werd de 1606 op 14/4 behandeld. De laatste van deze reeks zal de 1615 zijn, maar deze stond medio mei nog defect in Maastricht. In Tb rolden vervolgens 14 1600-en binnen waarbij de ARR als geheel nog gecompleteerd moet worden . De volgende 1600-en werden behandeld : 1616 + 1655 (14/4), 1626 + 1658 (15/4), 1604 (16/4), 1629 + 1643 (17/4), 1624 (18/4), 1611 (22/4), 1652 (24/4), 1644 + 1645 (23/4 1/5) , 1628 (7 - 12/5). De 1641 moet nu nog behandeld worden.

Tilburg bedreigd met sluiting De directie van NS Materieel neemt binnenkort ingrijpende beslissingen over de positie van de beide revisiebedrijven Haarlem en Tilburg en het Wagenbedrijf Amersfoort. De voormalige hoofdwerkplaatsen kampen al jaren met een afname van de hoeveelheid werk en daardoor met een overcapaciteit. De oorzaken zijn bekend: nieuw materieel vergt minder onderhoud en het oudere materieel is aan het verdwijnen. Na de verzelfstandiging van het NS-concern werd de situatie er niet beter op . De werkplaatsen zijn nu afhankelijk geworden van hetgeen de eigenaren van het materieel aan onderhoud en verbouwingen willen laten uitvoeren, terwijl in het verleden de Dienst van Materieel en Werkplaatsen zowel het materieel als de werkplaatsen beheerde. Binnen twee jaar moeten de drie revisiebedrijven rendabel worden. Voor het revisiebedrijf Tilburg is de situatie het meest nijpend: sluiting wordt zeer serieus overwogen. Na felle protesten van het personeel werd de termijn waarna over sluiting besloten wordt, verlengd van enkele maanden tot twee jaar. Tilburg gaat in ieder geval afslanken. De revisie van reizigersmaterieel gaat over naar Haarlem. Het aantal personeelsleden is in Tilburg de laatste jaren al gedaald van 800 naar 530 en moet naar circa 200.

Overname/verdeling spoorbouwbedrijven Om een eind te maken aan de monopoliepositie van NS op het gebied van spoorwegbouw en onderhoud, is met terugwerkende kracht tot 1 januari de helft van de activiteiten op dit gebied overgegaan naar twee andere bedrijven . Volker Stevin richtte hiertoe de divisie Rail & Traffic op, waarin ondergebracht zijn haar bestaande bouwbedrijf Railbouw Leerdam, de helft van de bedrijfsonderdelen Nieuwbouw Bovenleidingsystemen en Installatietechniek van de ElektroRail Groep en van Strukton Draagconstructies, alsmede 30 % van het onderhouds- en storingswerk van NS (voormalig Rail lnfraservices). NBM Amstelland heeft NBM Rail gevormd uit haar bestaande bedrijf Van Welzenes en 20 % van de eerder genoemde delen van ElektroRail en Strukton Draagconstructies. De Strukton Groep, onderdeel van het NS-concern, voegt onder de naam Strukton Railinfra het bouwbedrijf Strukton Spoorwegbouw samen met de rest van ElektroRail en van Rail Intra Services en heeft daarmee ongeveer de helft van de capaciteit in handen. Railpro, het logistieke bedrijf voor spoorwegbouwmaterialen, zal zelfstandig blijven en alle drie bouwbedrijven nemen hierin een aandeel.

Locomotievenloods Roosendaal op Rijksmonumentenliist In februari is de voormalige locomotievenloods in Roosendaal door de Rijksdienst voor Monumentenzorg op de Rijksmonumentenlijst geplaatst. Eerder was het gebouwencomplex al op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst (net als het stationsgebouw en het seinhuis) , maar hiertegen loopt nog een bezwaarprocedure van de NS. De eigenaar van de loods, NS Vastgoed, moet zich nu tot het Rijk wenden om bezwaar te maken tegen het behoud van het pand . Enkele spoorwegliefhebbers, verenigd in de Stichting Holland Spoor, proberen in samenwerking met de gemeente Roosendaal de loods te behouden als stalling voor historisch spoorwegmaterieel.

Erkenningen als spoorwegonderneming Naast Lovers Rail zijn inmiddels al zes organisaties en ondernemingen door het Ministerie van Verkeer en Waterstaat erkend als spoorvervoerder, de eerste stap op weg naar het feitelijk laten rijden van treinen . Begin 1996 is RasRail in Goes al erkend . Dit bedrijf kondigde destijds aan de bedieningen vanaf Lage Zwaluwe naar Moerdijk en Oosterhout over te willen nemen, maar sindsdien is weinig meer vernomen. NS Cargo bericht dat de firma tot juni een optie heeft op twee 2200-en . Het railbedrijf van Hoogovens is in februari 1997 erkend. Zover bekend is het (nog) niet de bedoeling van het bedrijf om goederentreinen over lange afstanden te gaan rijden , maar wil men meer de mogelijkheid hebben om wagens buiten de poorten op te stellen in Beverwijk en Uitgeest, zonder afhankelijk te zijn van (en te moeten betalen aan) NS Cargo . ACTS Nederland, dat vervoer volgens het Afzet Container Transport Systeem uitvoert, is in maart erkend . Inmiddels is het bezig met het sluiten van een toegangsovereenkomst met Railned. In eerste instantie wil ACTS het vuilvervoer uitvoeren op enkele trajecten die NS Cargo onrendabel acht, later gevolgd door het rijden van treinen met bulkgoederen. Materieel en personeel worden bij NS Cargo

-ns-

- 85 -

gehuurd. Door het verkrijgen van een contract voor het rijden van jaarlijks 900.000 ton afval naar de Moerdijk en de VAM laat ACTS momenteel 106 nieuwe wagens en 142 containers bouwen. Volgens NS Cargo is van concurrentie nauwelijks sprake, omdat zij aandeelhouder is van ACTS. Eveneens in maart werd, zoals eerder bericht, Short Lines BV te Rotterdam erkend . Dit bedrijf wil in het najaar beginnen met een containershuttle met eigen locomotieven en personeel, tussen Rotterdam en een van de terminals aan de Duitse grens . Eind april werden als spoorvervoerder erkend NS Materieel en NS Cargo, die immers sinds 1 Y:z jaar zelfstandige ondernemingen zijn binnen het NS-concern. Deze gang van zaken roept een aantal interessante vragen op: als NS Cargo nog geen toegangsovereenkomst heeft, onder welk regime rijden dan op dit ogenblik de goederentreinen? Is NS Reizigers dan de enige onderneming die zijn erkenning en toelating automatisch heeft verkregen? En waarom NS Cargo, als onderdeel van het zelfde voormalige NS-bedrijf, dan niet? Bij Verkeer en Waterstaat ligt nog een groot aantal aanvragen tot erkenning, in ieder geval van de verschillende spoor-aannemersbedrijven en van een aantal museumorganisaties. Met de erkenning van een hele reeks museumbedrijven als zelfstandig spoorvervoerder zit V&W nogal in de maag.

Marktwerking? Minister Jorritsma is in een aantal termijnen in steeds heftiger aanvaring gekomen met een meerderheid in de Tweede Kamer die, tegen de verwachtingen in, het NS-standpunt van bescherming van dat Kernnet steunt, terwijl de minister daar onder strenge voorwaarden nog wel aanvullende of concurrerende diensten zou willen toelaten. Met name de PvdA lijkt in haar stellingname te vertolken dat de partij niet erg gelooft in de heilzame werking van De Markt op openbaar vervoer en wekt de indruk eigenlijk spijt te hebben van het instemmen met de verzelfstandiging van de NS destijds. Een toenemend geïrriteerde minister dreigde in haar boosheid eventjes de hele verzelfstandiging maar terug te draaien als de Kamer toch geen marktwerking wil toelaten. Zelden zal zij zoveel stille bijval in NSkringen gehad hebben, althans: in kringen van echte spoorlieden"

Amersfoort In het weekend van 24 en 25 mei was de indienststelling gepland van een belangrijke fase van het project Amersfoort, waarbij de vrije kruising te Amersfoort Aansluiting in dienst zou komen, de beveiliging van Amersfoort vervangen zou worden door het EBS-systeem (het tweede na Rotterdam) met VPT-procesleiding. Het tempo waarin het project, dat al met vele tegenslagen te maken heeft gehad, moest worden uitgevoerd, is te hoog gebleken en de indienststelling van met name de beveiliging wordt niet gehaald. Het geheel wordt uitgesteld tot circa maart 1998. Een bijkomend gevolg is dat nu ook kopspoor 22 niet buiten dienst wordt gesteld, waardoor de stoptreinen richting Hilversum (serie 5800 en 1 5800) niet behoeven te verhuizen naar spoor 2. Dit betekent dan weer dat de reizigers voorlopig niet hoeven over te stappen via de passerel en dat de treinen bij vertrek geen last zullen hebben van binnenkomende IC-treinen. Daarom behoeven zij niet, zoals gepland, drie minuten eerder te vertrekken en die vervolgens in Baarn te verlummelen . In afwijking van het spoorboekje vertrekken zij voorlopig op hun oude tijd. Op 24 en 25 mei zal niettemin wel een totale buitendienststelling van Amersfoort oostzijde plaatsvinden, om een aantal werkzaamheden aan tunnels, spoor en bovenleiding te verrichten. De maatregelen zijn dezelfde als op 22 en 23/3 jl (blz. 48), waarbij in Nijkerk, Barneveld en Stroe gekeerd wordt. Of de serie 2300 ook nu vervangen zal worden door DE3-en is afhankelijk van het tot stand komen van een regeling voor het baanvak Oldenzaal - Bentheim. Een heldere geest heeft namelijk ontdekt dat deze stellen geen formele toelating hebben ...

Talent op tournee Tegen het eind van zijn verblijf in Nederland bracht de Talent een aantal bezoeken aan andere lijnen. Op 1 2 april was het stel op bezoek bij de STAR in Stadskanaal en op 22 april maakte hij enkele ritten op het baanvak Arnhem - Winterswijk. Van 23 tot 25 april was de Talent op de beurs Railtech in Utrecht. Korte berichten - Op 14/5 reed het Koninklijk rijtuig tussen twee ICR-A en de 1623 en 1 648 met premier Kok van Den Haag es naar Assen. - Op 3/5 maakte de 1§2 een proefrit naar Lelystad Opstelterrein en op 17 /5 een rondrit Wgm - Ut Amf - Spoorwegmuseum v.v. Op 24/5 staat de rit naar Zuid-Limburg gepland (zie blz. 67) . - Op 6/5 vertrokken 2 Lourdes-bedevaamreinen uit Roosendaal en Nijmegen en keerden op 13/5 terug. - Op 10/5 reed de serie 4200 de hele dag naar en van Hoek van Holland Strand i.v.m. de ingebruikname van de stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg . - Op 9/5 maakte de 3737 met ZLSM-rijtuigen een slag Kerkrade - Heerlen, op 11 /5 de 1289. Op 27 /4 kwamen de stoomtocs 01 1100 en 41 360 met maar liefst 16 rijtuigen via Herzogenrath en Heerlen naar Kerkrade en de ZLSM. - In maart en april is het laatste deel van de vroegere Langstraatlijn opgebroken; de uithaalsporen in zuiciyvestelijke richting . (VERVOLG NS op blz. 87)

- 86 -

BERICHTEN UIT BELGIE M.I.V.B. - BRUSSEL Het bedrijf heeft in april een "Handvest van de Klant" opgesteld, met de bedoeling op dit document te kunnen terugvallen bij personeel, passagier en overheid. Het betreft verbintenissen omtrent onder meer betere halten, betere bediening bepaalde wijken, stipt op tijd rijden; het gereedhouden door de passagier van pasmunt, eerst laten uitstappen, dan instappen; maatregelen tegen parkeren op tram- en busbaan en bij haltes. Materieel: In maart is mw 9086 verkocht aan l'Association des Tramophiles de la C6te d'Azur. Ter herinnering: Op zaterdag 31 mei is het 100-jarig feest van de Tervurenlaan. Overzicht aantallen trams, april 1997 op ma-vr (uit "Tram 2000, 4/97): 7000 7700 7900 2000 lijn stalpl. 18 l 5

5

19 5 6 23 39/44 4

5

5

2

25

14

24

8

5

5

6

7

12

5

11

l

l

l

52

l

55

l 5

56 81

4

2

4

7 82

90 91 92 93 94

5 4 4 4 6 4 4 6

totaal

33

2

-24

2

12

8

9

9

12 9 2 2

13

4

16 21

9

14

15 23

5 6

2

2

2

6 7

6

5

7

20

3

11

20

5

l 11

l 7

3 10

11 35

8

6

2 2

12

_._!.

10 104

9 g 1 4 73 106

--

5 6

l

...[ 37

-51 33 -53 15

13 6 30

4

6 7

3 5

7 14 6

-11

33

8

Stelpl.l=Koningslaan; 4=Elsene; 5:Molenbeek; 6:Schaarbeek; ?:Woluwe • .8,u,io!!,u!.: standaard: 77-46-85-16; A500: 149-89-143-42; A300: 152-80-143-34; geleed: 18-15-20-4. neir.2.: totaal 68-44-68-13 rijtuigen. VLAAMSE VERVOERMAATSCHAPPIJ DE LIJN ANTWERPEN Door De Lijn wordt onderhandeld met het nieuwe Eurostadion op de Bosuil. Bij stadion-manifestaties zouden trams van lijn 3 vanaf de Schijnpoort de route van lijn 12 kunnen volgen. Het P&R-terrein op de Linkeroever wordt dan door De Lijn beschikbaar gesteld aan Bosuil-bezoekers, waarvoor een combi-ticket wordt ontworpen. Voorts wil De Lijn van buslijn 38 een "Singellijn" maken, die dan van zuid naar noord v.v. het tracá van de Binnensingel volgt; dit gaat wellicht mei 1998 in. Exploitatie: Wegens de carnavalsoptocht op 22 maart werd lijn 12 's middags omgelegd via de tunnels tussen Sport en Plantin Moretus. WEST-VLAANDEREN Gemeenschapsminister Baldewij"eheeft maatregelen aangekondigd voor de Kusttram om het trac, veiliger te maken. 33 autodoorsteken worden afgeschaft en 41 worden verbeterd, een deel al v66r l Juli 1997. De rijbaan bij de tremhal tee zal dan worden herleid tot rijstrook, zodat de perrons breder gemaakt kunnen worden. Dit jaar wordt hiervoor 12 miljoen frank uitgetrokken, de volgende jaren 20 miljoen. Tramdoortochten worden vernieuwd, thans al in Westende, dan in Blankenberge en De Panne, waarna Koksijde, Nieuwpoort en Oostduinkerke volgen. De veiligheidspaaltjes langs de trambedding tussen Oostende en Middelkerke worden verbonden met kettingen. VLAAMS-BRABANT - N.M.V.B. Het voormalige buurtspoorstation Hoeilaart (aan de lijn Groenendaal-Overijsche), dat bekend is als de woning van stripheld Nero, is op de monumentenlijst geplaatst. Hoe het gebouw in de toekomst wordt ingericht, is nog niet bekend. SOCIETE REGIONALE WALLONNE DU TRANSPORT TEC Werkmotorwagen 9179 werd geschilderd in de kleuren van de TEC. (Tr.2000;-:î797) Begin mei werd aan de trambaan gewerkt tussen Gosselies en Jumet (zie blz. 69, 4/97 bij ASVi). Hier is de lijn enkelsporig, op verhoogd plateau.

- belgië -

- 87 -

N.M.B.S. Het "F'ront voor de Binnenlandse Trein" heeft enige maanden geleden het eerste nummer van een informatieblad doen verschijnen (uitgever: Bond Beter Leefmilieu, Overwinningsstraat 26, 1060 Brussel). Veel verenigingen, gemeenten enz. maken deel uit van dit "F'ront". Over het nieuwe beheerscontract tussen staat en N.M.B.S. kon het F'ront inspraken. Hierbij werd uitvoerig ingegaan op het huidige contract, waarbij de N.M.B.S. uitgaat van een eenmalige telling van de reizigers op de verschillende stations in oktober 1989. Aan de hand daarvan worden stopplaatsen gehandhaafd/gesloten en het aantal treindiensten bepaald, terwijl voorbij wordt gegaan aan het ontwikkelen van een groter marktaandeel door onder meer aanpassing van de treindienst aan de omstandigheden en mogelijkheden. De doelstellingen van de overheid, zoals in een nieuw beheerscontract vast te leggen, zijn in het algemeen juist, doch aan de uitvoering ontbreekt het , vooral doordat er niet voldoende geld ter beschikking wordt gesteld. IJzeren Rijn Da N.M.e.s., de haven van Antwerpen en de privá-partners besloten op 6 mei da IJzeren Rijn zo spoedig mogelijk in dienst te stellen. Hiertoe zal dit najaar een testtrein rijden van Antwerpen naar l'lönchengladbach. Men kan dan bekijken 111elke moderniseringen an verbeteringen aan de spoorlijn nodig zijn. Ook wordt thans gewerkt aan de tweede spoorontsluiting van de haven. Antwerpen is trouwens de belangrijkste spoorweghaven van Europa met 220 goederentreinen per dag, waarbij 50 à 60 containertreinen. Turnhout en de N.M.B.S. hebben begin mei een contract ondertekend waardoor de herinrichting van de stationsomgeving eindelijk kan beginnen. Parking onder Koningin Astridplein 1 Antwerpen De N.M.B.S. is bereid gebleken het plan voor dia parking voorlopig uit de bouwaanvraag voor de Noord-Zuidverbinding te halen, dit in verband met de vele kritiek daarop. Daluurpas Vanaf 1 juni komt er, op proef voor een jaar, een daluurpas, waardoor het reizen op trajecten van meer dan 50 km goedkoper kan worden. Er wordt een 10rittenkaart uitgegeven die een half Jaar geldig is en 2.oso frank kost (eerste klas 3.160 frank), onafhankelijk van de afstand. Deze is geldig op maandag-vrijdag na 9.00 uur en da gehele dag op zater-, zon- en feestdagen. Automaten Da raad van bestuur heeft op 25 april besloten tot een investeri ng van 236 miljoen frank voor de aankoop van 161 Prodata-automaten. Deze zullen vanaf eind 1998 geinstalleerd worden in 50 grote en middelgrote stations. SpoorlQn-+ fietspad In maart heeft de provincie Antwerpen de vroegere militaire spoorlijn tussen Aarschot en Olen gekocht om daar zo mogel\jk een fietspad van te maken. Het noodzakelijke bestemmingsplan was toen nog niet rond. Nfü'ffiH;1~{ S~GEN

S ui

m

r •

t

-------

vervolg van blz. 85

v~aïeröraafsmeer

Het opstelterrein Watergraafsmeer hangt sluiting boven het hoofd. De voorlopige milieuvergunning, verleend door het stadsdeel, is vernietigd en het bevel tot sluiting binnen een jaar is gegeven. Met een kort geding willen omwonenden onmiddellijke sluiting afdwingen . Oorzaak is de milieuwetgeving die enkele jaren geleden van kracht is geworden en waarin rangeerterreinen onder de geluidsnormen voor industrielawaai vallen. Deze zijn voor railverkeer absoluut niet te halen. De Watergraafsmeer is dan ook pas de eerste in een rij van 80 terreinen en moet dienen om te betogen de wetgeving aan te passen. De Kennemerstrand Expressen rijden, nu het nieuwtje eraf is, doordeweeks vrijwel leeg heen en weer en men mag zich afvragen hoelang een jonge onderneming dat kan volhouden. Op Koninginnedag werd de Kennemerstrand Expres opgeheven en pendelde het materieel in een uurdienst tussen Haarlem en de voormalige & geheimzinnige halte Velsen-IJmuiden Oost. Tenzij er de komende veertien dagen plotseling nog een complete trein opduikt, zal de Kennemerstrand Expres ook na 1/6 in een tweeuurdienst blijven rijden . De treinen vertrekken in een nieuwe dienstregeling tien minuten later uit Amsterdam (-.55). Of er meer dan de huidige vier slagen gemaakt worden, mag betwijfeld worden; weliswaar staan in de officiële dienstregeling zes slagen (beginnend met Asd v. 8 .55 en eindigend met Asd v. 18.55), maar in diezelfde dienstregeling staan ook de Spaarne Expressen (Asd v. 6 .55 en v. 7.55) Asd - Hlm v.v., waarvan Lovers via de pers heeft laten weten deze tot september niet te zullen rijden. Lovers Rai I

lrarieven: _8.m,!t.!.r.s!.am,-lJ.!!!.u!d!.n ret.J 13,75,enkel f 10,-; 65+ f 11,50,resp.J 9,-; ~SE._!:!l.!! ret.f 9,-,•nkel f 6,-; 65+ ret.f 7,50; .!il!!. en verder-!J!!u!.d.!" ret.f7,SO, enkel f 6,-; 65+ ret.f 4,50; kind 4 t/m 10 en fiets zijn hier gel ijk: steeds retour f 2,50.

- 88 -

BERICHTEN UIT ANDERE LANDEN

DUITSLAND Berlijn In april werden 10 KT40-trams verkocht aan Braila in Roemenië: 9050,9141, 9146,9149,9150,9152,9156,9158,9159,9160. In februari werd een Europese aanbesteding uitgeschreven voor de levering van 76 lagevloertrams, gedeeltelijk in twee-richting uitvoering. Ook wil de BVG tot 2001 51 lagevloer bijwagens bestellen voor de T6trams in Pankow en Köpenick. Het S-Bahntraject Westend-Jungfernheide (circa 2 km) is op 15 april weer in gebruik genomen. (BVB 5/97) Potsdam Wegens nieu~bouw moet de railverbinding van de Lange Brücke naar het voorplein van het station Potsdam Stadt verdwijnen. Op 23 maart werd een afscheidarit gemaakt met de historische tram mw 109. (BVB 5/97) Varkahraverbund Rhein-Ruhr Voorgesteld is het VRR 5-Bahn-net tot 2015 tussen Mönchengladbach en Kamen te vergroten van 420 tot 890 km, in het algemeen door bestaande (goedaren)spoorlijnen te gebruiken. In plaats van nu 9 zouden er dan 17 lijnen ontstaan. In principe zou de frequentie steeds 20 minuten moeten worden (op sommige lijnen in de spitsen 10 minuten), waarbij een aantal nieuwe stations geopend zou moeten worden. Van het ministerie wordt verwacht dat die voor de financiële mogelijk heden zorgt. ( WAZ 5-5-1997} F'RANKRIJK Nantes De uitbreidingen van het tramnet, zoals genoemd op blz.35, HOV 2/95 zijn als volgt gepland& Lijn 3 komt in dienst in januari 2000 in het noorden tussen de rue de la Boucherie (aftakking van lijn 2 in het centrum} en Beaus~jour-Plaisance, tevens wordt lijn 1 dan verlengd van Ballevue naar het industriecentrum SaintHerblain. In januari 2001 volgt de verlenging van lijn 3, die bij Pirmil weer van lijn 2 aftakt, naar Lion d'Or. Dan moet ook lijn 2 al verlengd zijn van Trocadière tot Neustrie en ean railverbinding via de SNCf'-sporen tot stand zijn gekomen ven Sucesur-Erdre naar Pont-Rousseau. Tegen 2005 zal lijn 3 in het noorden verlengd zijn tot Sillon-de-Bretegne en in het zuiden tot Vertou. Inmiddels zijn studies begonnen naar ontsluiting met een tram van l'!le Beaulieu (in de Loire) an naar een verbinding met het noordoosten van de agglomeratie. De eerste werkzaamheden moeten begin dit najaar starten. (TAN) GROOT-BRITTANNit ~anchester Toestemming werd verkregen om het sneltramnet uit te breiden met aan lijn naar Manchester Airport (13 mijl). Gezocht wordt nu naar een financiering van ( R.W.6/97) dit project, ten bedrage van t 145 miljoen. IERLAND Dublin Verwacht wordt dat zeer binnenkort toestemming wordt gegeven om te beginnen met de aanleg van een sneltramlijn. Hiervoor zullen waarsch\jnl ijk circa 30 driedelige gelede trams besteld worden met een spoorwijdte van 1435 mm. (LR&MT 5/97) INDIA Calcutta De opheffingsplannen voor de tram zijn weer ven de baan na .vele protesten en adviezen. Enige trams zijn gemoderniseerd, met het uiterlijk van een moderne tram (LR&MT 5/97) van Melbourne. !TALIE Cagliari Offertes worden gevraagd door de fdS (Ferrovie de Sardegna) voor een 21,8 km lange sneltramlijn, met 1 7 legevloertrams. ( LR&MT 5/97) OOSTENRIJK Thans is besloten 12 lagevloer middenbakken te kopen voor de motorwagens serie 600; deze moeten eind 1997, begin 1998 in dienst komen. De tweede omgebouwde achtasser, 582 (ex 276, middendeel 559) kwam gereed. Van de ex-Wuppertal-trams doet nog slechts de 566 dienst, in principe nog tot 4 juli 1997. (Sch.v.akt. 5/97) Linzer Lokalbahn Het ligt in de bedoeling tussen 1998 en 2004 in totaal 14 nieuwe motorwagens te bestellen. (Sch.v.akt. 5/97) Salzkammergut-Lokalbahn Een culturele vereniging is er in geslaagd stoomlocomotief 12, die sedert 1972 stond in het fahrzeugmuseum Marxzell bij Karlsruhe, te verwerven met als doel de loc zo mogelijk bedrijfsvaardig te maken en op een museuml ijn in Mondsee te laten rijden. De SKGLB-lijn werd in 1957 na hevige protesten uit diverse landen toch opgeheven. (Sch.v.akt. 5/97) Wenen Afgeleverd warden door SGP in maart U1 2311+3311, in april 2312+3312. De "Ulf" Al rijdt nu in principe op lijn 65. (Sch.v.ekt. 5/97) u.s.A. (LR&MT 5/97) POLEN en ROEMENIC: blz. 90 Salt Leke City Het begin van de aanleg van een 25 km lange sneltramlijn vond op 10 april officieel plaats. Het tramsysteem wordt aangeduid als TRAX ~Transit Express}.

- buitenland -

- 89 -

ZWEDEN Norrk6ping Da nieuwe nummers van de tramwagens, zoals in diverse HOV's vermeld (laatst mei 1996) blijken volgens de opgave van eind januari nu als volgt te zijn. Del uit 1903 en 16 uit 1902 (ASEA/AEG) zijn museumwagens. 31,40,41,43,44,46,48-52,55 (ex 131 ••• 155; ASJ/ASEA) betreffen type M 67, hiervan staat de 46 buiten dienst. De 56 an 106 (ASEA, 1951) zijn veeg- en zoutwagens type M 51; deze moeten worden genummerd 905, 906. De 61-71 (DüwaglBBC 1966/67) zijn overgenomen van Duisburg (ex resp. 1075, 10621067 ,1072,1074,1070,1071); hiervan wordt de 63 gebruikt voor onderdelen, zijn 64 en 67 gerenoveerd en staan de 70 an 71 nog buiten dienst. Da 81-91 {ASJ/ASEA, 1967, ex resp. 135,153,132,137,133,134,154,138,136,142,139) zijn in 1995/96 omgebouwd door Kockums (91 in 1994 door G.s. ). 907 en 908 (Düwag/AEG, 1949) zijn werktrams, ex Duisburg 3274, 3273. 951 (ASEA, 1912) is slijpwagen, 952 (G.S., 1991) veegwagen, 953 (ASEA, 1924) reserve sneeuwploeg, 954 (G.s., 1989) sneeuwploeg. (MfSS 2-1997) ZWITSERLAND Basel Xa4/4 2330 heeft als resultaat van een prijsvraag de naam "Suugarli" gekregen. "Vsebähnli" (Be4/4+B+B) rijden incidenteel ook op lijn 8. Tussen Hauptpost an Marktgasse krijgt het spoor zijligging. In maart gingen 403, 407, 439 ( al afgevoerd in 1996) en 448 naar de sloop. Terzijde staan 416,418,420,432,436,438,440-443 en 446. De 413 krijgt een revisie en wordt museumtram. !!!E!:!. Van 22 tot 26 februari was de dienst op lijnen 3 en 5 onderbroken voor de inbouw van wissels ten behoeve van RBS-lijn G op de Casinoplatz. Be4/4 606 is toch naar Vevey, Villeneuve gegaan om tot Urbos proeftram verbouwd te worden. BL T Baselland Transport Na een geslaagde proef in de 256 krijgen alle 41 Be4/8 v66r eind mei airconditioning in de cabine. BTI Biel-Täuffelen-Ins De Be2/6 krijgen de nummers 5011-5010-5021 tot en met 5081-5080-5082. fB forchbahn de 51-58 worden verkocht aan de Bank of New York en daarna meteen teruggeleased. fW Frauenfeld-Wil In verband met de verbouwing van het station Frauenfeld SBB tot Behnhof 2000 wordt het eindpunt aldaar gewijzigd. Ganàve Als negentiende rijtuig is de 824 voorzien van een middendeel en daarbij vernummerd in Be4/8 849. Op 28 juni wordt de verlenging van lijn 13 naar Palettes geopend. Een 5-Bahn lijkt toch 111eer de voorkeur te krijgen boven een smalspoormetro Meyrin - Annemasse. RB Rigibahnen Tegen het voornemen op termijn de lijn Goldau - Rigi Kulm door een kabelbaan te vervangen, heeft zich de Verein pro Zahnradbahn Art - Goldau - Rigi (ZARI) gevormd. RBS Regionalverkehr Bern-Solothurn Van 6 tot 18 april was er busvervoer Gümligen -Bern wegens baanwerkzaamheden. Op 19 april ging lijn G doorrijden tot Bern Casinoplatz. SZU Sihltal-ZOrich-Uetliberg Loc "Muni" is door zijn eigenaar aan 508 ter beschikking gesteld . Thans wordt in Winterthur de eigen stoomlocomotief 5 gereviseerd, terwijl van een particulier een tweeassige aannemersloc verworven werd. De stoomtrein van de Club del San Gottardo reed van 18 tot 23 maart in het Sihltal. 32 voertuigen gaan op lease-back basis naar de Bank of New York. Zürich 111 rijtuigen zullen op lease-back basis aan de Bank of New York worden verkocht. TRAM OPENLUCHTMUSEUM ARNHEM De hoop om GETA 76 in deze tijd gereed te hebben (blz.69) om er dit voorjaar al mee te kunnen rijden, is vervlogen. Nog diverse werkzaamheden moeten eraan worden verricht. Zoals wij meldden, zal de tram ook nog in Rotterdam moeten proefrijden. NZH BEDRIJFSMUSEUM Het Waterlandse tramstel A 14 en BY 2 werd op 26 maart overgebracht van het Nederlands Spoorweg Museum in Utrecht naar het NZH-museum in Haarlem. Dit museum is gevestigd op de Leidsavaart 396 en geopend op zaterdagen tussen 11.00 an 16.00 uur. De toegang is gratis. Vanaf het station in Haarlem kan men het museum bereiken met de NZH-lijnen 4, 6 en BO.

ROEMENIC (situatie eind februari 1997) - go Arad Door de indienetstelling van de eerste Bogastra zesassers, rijden nog meer typen/combinaties ven Duitse trams. Gebouwd als tweerichtingtrams rijden zij hier als zuivere eenrichtingwagen; met de klaphekjea-deurbeveiliging zijn zij nog niet erg geliefden zorgen voor vertraging in de dienst. Plet de andere materieeltypen gaat het de laatste tijd beter: van de 18 trams exStuttgart waren er tegelijkertijd 12 in dienst, 2 hiervan als vast koppelstel; van de 10 ex-Ludwigshafen 7, van de 9 tweeassige stellen ex-Zwickau e. Al dit materieel rijdt nog steeds met een vaste bestuurder en vrijwel nooit na 17.00 uur, eind avondspits. Het RHB-stel rijdt nog iets later op de buitenlijn met twee veste bestuurders. Als tweede vaste combinatie voor de buitenlijn ie het Timis-stel 1+2 verbouwd: middendeuren verwijderd en het interieur opgebouwd uit Stuttgartse coup,banken en met bagagerekken uit het buiten dienst staande interlokale materieel uit 1916. Op de gehele buitenlijnroute kunnen ook de tweeassige stallen van Zwickau worden aangetroffen. 's Avonds rijden vrijwel uitsluitend Tatra en Timia trams; de voorziene vervanging van de Tatra'e vond nog niet plaats. Timisoara De inzet van da Duitse trams leidde tot een grote verbetering. Er is een nieuwe lijn 10, grotendeels via de route van de belangrijke lijnen l en 4. Lijnen 4 en 9 rijden geheel met Duits materieel, l en 10 gedeeltelijk ; deze wagens zijn over de beide exploitatie-remises verdeeld; zij hebben geen vaste bestuurder. Met deze trams kan snel worden gereden; ook tijdens de spits kunnen de passagiers goed verwerkt worden. De geledes ex-Bremen rijden op de lijnen l, 4, 9, 10; de 8-assers van Karlsruhe op 9 en 10; de 6-assers ven laatstgenoemde stad op de stillere lijn 5, samen met Timis-trarnstellen. Boekarest Sinds 1996 is er weinig veranderd. 3 Grossraumstellen uit Frankfurt en 8 uit l'IOnchen voor lijnen 34 en 50 samengesteld uit de "voorraad" Duitse trams uit remise Dudesti. Slechts de nummers wisselen, wegens defecten worden regelmatig nieuwe combinaties gevormd. De oude geledes die niet gemoderniseerd worden, zijn nu ook bij revisie in de nieuwe witte huisstijl-kleuren geschilderd, zoals al de in eigen beheer gerenoveerde gelede trams. Ploiesti De vernummering van het materieel gaat voort. De geledes vormen nu ook serie 55050-55059; de 55060 is een werkwagen ex-Boekarest. De KT4 van Potsdam zijn serie 55070-55079 (in volgorde vernummerd); nog niet alle wegens hiervan waren in dienst (~p lijn 102) en nog niet droegen alle het nieuwe nummer. De oudste KT4 is geschilderd in de eigen gele kleur met grijze bovenzijde. Zij rijden ter vervanging van Timis-stellen, zodat de capaciteit flink afnam. Da hemelsbreed nauwelijks 2 km van elkaar liggende stations West en Zuid zijn verbonden door een nieuwe lijn 103 die daarvoor ongeveer 9 km via de sporen van lijnen 101 (J.-J. Carels) en 102 aflegt. POLEN Vervolg en slot van gegevens over de in 1996 rijdende trams uit het westen (blz.36). Szczecin Een stad met 11 tramlijnen (1-9,11,12), waar in het begin van de jaren negentig nog 5 lijnen met tweeassige stellen werden gereden. Het bedrijf zag kans in die tijd 40 nieuwe vierassers te kopen en begon met revisie van de weinig geliefde 30 Konstal gelede trams. Hierdoor reden in 1995 nog 3 lijnen vrijwel geheel met tweaaesere. Op lijn 3 werden op het grootste deel van het traject bussen ingezet, daar dat deel zich in een erbarmelijke toestand bevond en slechts weinig vervoer kende. In 1996 was voor nieuwe trams geen geld beschikbaar en werden via een Duitse tussenhandelaar 23 zesaesige Düwag gelede trams uit 1956-1958 ex-DOsseldorf gekocht. Pledio oktober 1996 waren er daarvan 21 in dienst ( 501-510 an 901-911), de af111ijkende wagen met rechte voorruit (ex Neuss) was onderdelenleverencier; het lot van da 23e wagen is niet duidelijk. Alle rijden in popkleuren(ook bizarre kleurencombinaties) op de zwakkere lijnen 5 en ll. Slechts op de korte lijn 3 waren toen nog 4 tweeassige stellen in dienst; ook hier zouden spoedig Düwag gelede trams verschijnen. Vanuit Berlijn kan deze stad gemakkelijk per trein in l~n dag bezocht worden. Dat is eveneens mogelijk met Poznan en Gorz6~ '!l~p !. __ BETALING ABONNEMENTSGELD Oa abonnees die het abonnementsgeld voor 1997 nog niet betaalden, verzoeken wij dringend dit thans over te maken; het ia een kleine moeite en het bespaart ons veel tijd en moeite. Giro 133100, in111oners van Naad-Holland graag op girorekening 4883131 (i.v.m. kosten voor ons); vanuit buitenland graag per Eurochèque of in contanten: guldens,Plarken, franken of ponden. Bij voorbaat onze dank.