het openbaar vervoer maandblad g e w i j d aan s t a d s - en s t r e e k v e r v o e r
| 1
c
Je jaargang - augustus I966
= = = = = = = = = -
=
=
=
=
=
=
-
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
=
nr. 99
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _
{ 1
het
U?:L2??NBMR_VF£VDER Nr.99 - AUGUSTUS 1966 abonnementsprijs + bijlage ƒ 6,25 per jaar losse nummers + bijlage ƒ 0,60
abonnementsprijs ƒ 5? 25 per jaar losse nummers ƒ 0,50
redactie en administratie: p.h.kiers van suchtelen van de haarestraat 3 amsterdam - osdorp telefoon 19 36 69
1 1
alle betalingen op gemeentegiro 0 3131 t.n.v. 'het openbaar vervoer', van suchtelen van de haarestraat 3 '' te amsterdam - osdorp. bij storting via de postgiro vormeiden: rekening 13500 van het girokantoor der gemeente amsterdam t.g.v. rekening 0 3131 t.n.v. 'het openbaar vervoer', van suchtelen VPJI de haarestraat 3 5 amsterdam- osdorp1 1
INH0UDS0PGAVE l.Gemeentevervoerbedryf Amsterdam 2.Haagse Tramweg Maatschappij 3.Rotterdamse Electrische Tram 4.Rotterdamse Tramweg Maatschappij 5.Gemeente vervoerbedrijf .Arnhem 6. Centrale vervoersdienst Nymegen 7.Gemeente energie en vervoerbedrijf Utrecht 8.De standaard-autobus 9.Buitenlandse Berichten
blz. 87-88 89-91 91-92 92 92-93 93-94 88 85-86 . . .88,95-96
10.Enige gegevens over de bouw van de semi-metro te Brussel
Bijlage
MEDEDELING Der KOLNER EISENBAHN CLUB veranstaltet am Samstag, den 3-9.1966 / 14 Uhr einc Sonderfahrt mit einem Dampfzug, gezogen von der letzten bayrischon Landerbahnloktype, einer GtL 4/4 - Baureihe 98° ab Schweinfurt Hbf. Der Zug fahrt über Ebenhausen - Bad Neustaat (Saaie) nach Königshofen und wieder zurück nach Schweiifurt, Rückkehr ca. 18,30 Uhr. Interessenten werden gebeten, ihre Teilnahme durch Uberweisung von DM 5 , - auf das Postscheckkonto Köln 1683 05 des KOMT ER EISENBAHN CLUB, 502 Prechen zu sichern. Die Fahrkarten werden den Teilnehmern nach dem 6.8.66 zugosandt. Einsendeschlusz; 3 1 . 8 . 1 9 6 6 (Nachzüglor erhalten ihre Fahrkarten am Pahrkartenschalter kurz vor der Abfahrtj) EINGELADEN sind alle Freunde des Schienenverkehrs.' Es wird unterwegs für Film- und Potofreunde gehalten! Door V . E . Prescott-Pickup, Graisalm, The Wold, Claverloy, Wolvcrhampton,EiTGLAND worden uitgegeven kleuren-lithografieën van Engelse tramwagens. De prijs is 1 0 / per paar bij voorintekening (anders 7/6 per stuk). Ook zijn verkrijgbaar zwart-wit foto's van Engelse trams. Per serie van 5 kosten deze bij voorintekening 1 0 / - , anders 1 2 / 6 . Het plan is van elke Engelse maatschappij één kleurenplaat uit te geven en dit later ook te doen van buitenlandse wagens. Latere foto's zullen ook op het buitenland betrekking hebben. Het zijn zeer mooie platen en foto's van het formaat van 20 x 29-g' cm., welketot een boek samengevoegd kunnen worden. Bestellingen en inlichtingen aan bovenstaand adres (in de Engelse taal). ADVERTENTIE;
Te,koop? Trains Illustrated / Modern Railways Juni I96I t/m Augustus 1965 Inlichtingen bij: P.Aulman, Valeriusstraat 32 I I I , Amsterdam-Z., tol. 727508. m
- 85 DE STANDAARD AUTOBUS Nu kort geleden de eerste standaard autobus is afgeleverd aan het Gemeente vervoerbedrijf Amsterdam, zullen wij in dit artikel een korte beschrijving van deze bussen geven, die door de DAF-fabrieken gebouwd worden voor de vervoer bedrijven van Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht. De voordelen van standaardisering zijn de volgende: 1. een lagere kostprijs, daar de produktie onafgebroken door kan gaan. 2. een beter produkt, daar de technische kennis van de vervoerbedrijven is ge bundeld en de fabrikanten het produkt beter kunnen ontwikkelen. 3. de bussen kunnen door de vervoerbedrijven aan elkaar uitgeleend worden. 4. sneller en goedkoper onderhoud ten gevolge van eenheid in materiaal en onderdelen. 5 . uiterste doelmatigheid ten aanzien van onderhoud en een maximale prestatie kunnen worden bereikt door bundeling van de ervaringen van de bedrijven. De nadelen, aan de standaardisering verbonden, zyn de volgende: 1. het aankoopbeleid van elk der bedrijven afzonderlijk kan doorkruist worden. 2. de eisen voor de bus liggen hoger, nu deze voor verschillende bedrijven geschikt moet zyn. 3« het overleg tussen de technische diensten van de vervoerbedrijven kost tamely'k veel tijd, omdat over elk detailpunt overeenstemming moet worden bereikt. In 1963 werd een Standaardisatiecommissie in het leven geroepen, bestaande uit de chefs van de autobustechnische diensten van de betreffende vervoerbedry'ven. Voor de ontwikkeling van de nieuwe bus is deze commissie uitgegaan van de vol gende eisen: A. het moet een veilige bus worden vanuit het oogpunt van verkeersveiligheid. B. het moet een veilige bus worden vanuit het oogpunt van de passagier. C. het moet een rookvrije bus worden, dus zonder hinderlijke uitlaatgassen. D. het moet een bus worden met zo groot mogelijke reissnelheid. E. hoge eisen moeten gesteld worden t.a.v. het comfort voor de passagier. F. het comfort voor de bestuurder moet zo groot mogelyk zijn. G. de kwaliteitseisen worden gericht op een te bereiken levensduur van tien jaar met een minimum aan onderhoud en zo weinig mogelyk storingen. ad A. hieraan zal o.m. voldaan worden door de bestuurder een goed uitzicht te geven door middel van een reflexvrije voorruit zonder middenstijl, een groot ruitoppervlak in de instapdeuren en een goede plaatsing van de spiegels. Ook wordt een opvallende uitwendige kleur toegepast om de kans op aanrijdingen zo klein mogelyk te maken. De hoofdkleur is daarom bordeaux-rood, de onderrand is licht grijs, om de ramen en op het dak is de bus donkergrijs geschilderd. ad B. op de uitstapdeuren wordt een dubbel beveiligingssysteem aangebracht. Uitstappende passagiers kunnen niet beklemd raken tussen te vroeg gesloten deuren, daar de deuren weer openspringen, wanneer er zich voorwerpen tussen bevinden, dikker dan 12 a 23 mm. en tevens zal het niet mogelyk zyn de bus op te trekken by geopende uitstapdeuren. Voorts worden veiligheidskussentjes op de leuningen van de banke.i aangebracht, zijn uitgebreide voorzieningen getroffen voor staande passagiers om zich vast te houden en zal de bus zo weinig mogelyk schokken bij het optrekken. ad C. een ruim bemeten motor is vereist met een vermogen van minstens 150 DIN pk, daar een dieselmotor, die tot aan zyn topvermo^en wordt belast, snel een neiging tot roken vertoont. ad D. dit kan o.a. bereikt worden door een grote acceleratie en door het toe passen van een lichte besturing. Voorts dienen de passagiers snel afgehandeld te worden, hetgeen bereikt kan worden door de toepassing van een dubbele instapdeur, waarby een van de ryen passagiers gebruik zou kunnen maken van een ontwaardingsapparaat, dat in de bus opgesteld zou kunnen worden. Om de passa giers snel uit te doen stappen en tevens om het doorlopen te bevorderen, is achter de achteras een enkele , extra uitstapdeur ingebouwd.
- standaard autobus -
- 86 -
De middendeur is zo geplaatst, dat ongeveer 2/3 van de passagiers hierdoor zal uitstappen en de rest door de achterdeur. Met het oog op de betere reiniging door de wasmachine zijn de deuren in het vlak van de zijwand geplaatst. Bij de brede deuren is geen middenstijl toegepast, daar deze de passagiers hindert en bovendien plaatsruimte kost. Uit onderhoudsoverwegingen zijn deuren toegepast,die door middel van luchtdruk worden bediend. ad E. daar een goede vering een vereiste is, werd de voorkeur gegeven aan luchtvering. De verwarming wordt verzorgd door een voorruitkachel, die de chauffeurscabine verwarmt en door twee interieurkachels, die over de gehele lengte van de bus een acceptabele warmteverdeling bewerkstelligen. Een goede ventilatie wordt verkregen door drie noodluiken, vier klapramen en twee permanent geopende ventilatie-openingen in de kap. Voorts is gezorgd voor goede stoelen, een goed uitzicht voor zittende en staan de passagiers, gemakkelijk in- en uitstappen en zo weinig mogelyk lawaai. ad F. hiervoor werden de bedrijfsartsen van de vervoerbedrijven van Amsterdam, Den Haag en Rotterdam ingeschakeld, waarbij hun speciale aandacht werd gevraagd voor de ergonomische eisen, die gesteld moeten worden aan de door de buschauf feur te bedienen onderdelen van zyn voertuig. De bedrijfsarts van de R.K.T, , Dr.Driessen, heeft een speciale studie gemaakt van de stoel en van de inrichting van de cabine, voor zover het betreft de ei sen, die men moet stellen aan het plaatsen van de verschillende onderdelen. ad G. nagegaan werd of een kwalitatief beter produkt met een meestal hogere prijs verantwoord moest worden geacht door te verwachten lagere onderhoudskosten, By' de keus van de materialen voor en de constructie van de carrosserie is ervan uitgegaan, dat binnen tien jaar geen grote onderhoudsbeurten nodig zouden zyn. Door grote aandacat aan de conservering te besteden wordt verwacht, dat binnen tien jaar, althans als gevolg van corrosie, geen grote schildersbeurt nodig zal blijken te zyn. De lengte van de bus werd bepaald op ongeveer 1 1 , 5 0 meter, de breedte op 2,50 m» De capaciteit is 33 zit- en 63 staanplaatsen. Aan de rechterzijde van de bus zijn dubbele, aan de linkerzijde enkele zitplaatsen aangebracht. De vloer van de bus loopt licht af naar voren toe. Deze helling (drie procent) vergemakkelijkt het instappen, want het trapje achter de instapdeur kan een stuk korter zijn. De vloerhoogte bij de instapdeur is 68 cm. , bij de eerste uitstapdeur 82 cm. en by de tweede uitstapdeur 93 cm. (voorheen was de hoogte bij de instap deur 88 a, 96 cm. en bij de eerste uitstapdeur 88 h 100 cm.). Voor de esthetische vormgeving werd de hulp ingeroepen van de industriële vorm gever de heer J.Rietveld en de stadsarchitect van Rotterdam, de heer Van de Bergh. In overleg met de bedryven en de carrosseriebouwer werden door hen o.a. bepaald de buitenkleuren, de kleuren van het interieur (bekleding, vloerbedekking, pane len enz.), de vormgeving van de banken, stangen, het bestuurderscompartiment, het front, plaats en vorm van allerlei lijstjes enz. Aan de hand van praktykproeven werden de acceleratie-eisen vastgesteld, waaraaji de bus moet voldoen. Om het overige stadsverkeer goed te kunnen blyven volgen, moet met een lege bus binnen 8 seconden een snelheid van 30 km/h behaald kunnen worden en met een volledig beladen bus deze snelheid binnen 14 seconden. De maximum snelheid werd gesteld op 55 & 60 km/h. Tenslotte nog enige technische gegevens: Chassisgewicht totaal: 5460 kg. Wielbasis? 5»54 m. Vooroverbouw (chassis): 2,60 m. Achteroverbouw (chassis): 3,20 m. Motor: 6 cyl.Leyland diesel,directe inspuiting (liggend). Inhoudt 1 1 , 1 liter. Max.vermogen; 155-BHP/2000 omw./min. Max.koppels 68 mkg/llOO omw./min» Automatische transmissie: Voith Diwabus type 200 SR. Reminst. :luchtdruk-tweckring. (o.a. gegevens uit de personeelsbladen G.V.B.A.,R.E.T.)
- 87
-
g v b
Materieel tram Van nieuwe rijtuignummers voorzien werd motorwagen 545Na dat enkele gelede wagens met een nieuw cyfertype rytuignummers verschenen waren, zyn soortgelijke nummers in goudkleur op enige drie-assers, die uit revisie kwamen, aangebracht. a m s t e r d a m
Nieuwe sporen Westeinde/Frederiksplein Bij de aanleg van dit nieuwe sporencomplex is gebruik gemaakt van het diesellokje en schamclwagens. Tevens wordt hier een afbuigend spoor aangelegd (in één richting) van de Weteringschans naar het Westeinde. Lijn 2 weer normale route M.i.v. maandag 22 augustus 1966 is lijn 2 weer zyn normale route via Koninginneweg en Willemsparkweg gaan ryden. Wachtwagen op zaterdagen Nadat de wachtwagen op het C S . op zaterdag 16 juli verstek had laten gaan, is deze enige twee-asser op zaterdagen sindsdien weer verschenen. Voetbalwedstrijd Ajax-Stadion Op woensdag 3 augustus jl. werd lyn 9 tydens de middagspits naast zyn 10 dienstwagens versterkt met 5 extra wagens, dit ten behoeve van de voetbalwedstryd, die om 18.30 uur in het Ajax-Stadion begon. Leze extra's bestonden uit 4 twee-assige stellen en 1 dubbelgelede wagen. By begin en afloop van de wedstrijd werd tevens gebruikt een drie-assige tramstel , welke anders om ongeveer 18.- uur vanaf de Watergraafsmeer naar de remise inrukt. Autobussen Van de serie 65-?0 is bus 70 weer in dienst gesteld. Ook van de serie 250-294 staan enkele bussen buiten dienst (belastingvrij). Bus 14 verhuisde van garage Oost naar "est, evenals bus 1 7 Bus 98 verhuisde van garage Oost naar Noord, bus 105 ging in omgekeerde richting. Men is thans voortgegaan verdere bussen van de serie 110-149 van sterkere motoren te voorzien. Buslyn 70 reed op woensdag 27 juli jl. ten behoeve van de bezoekers van de enige Bosdag, die dit jaar in het Amsterdamse Bos werd gehouden. Opheffing van een aantal tram- en autobushaltes M.i.v. augustus zijn enige tramhaltes, die niet over een vluchtheuvel beschikten, opgeheven. Dit zyn de beide haltes van lijn 9 by de Plantage Parklaan op de Plr Middenlaan (de volgende halten richting stad in de Muiderstraat waren enige jaren geleden reeds opgehevenl), de halte van lynen 4 en 9 op de Amstel by de Halvemaansteeg, de halte van lijn 3 in de Ruyschstraat by' de Weesperzijde en de halte van lyn 2 op de Koninginneweg naby' de Hendrik Jacobszstraat. Van de bushaltes is o.a. die op de Adm.de Ruyterweg bij de Jan van Galenstraat opgeheven. Aanschaffing nieuwe trams en autobussen Aan de gemeenteraad is een voorstel voorgelegd voor de aankoop van 25 dubbelgelede tramwagens. Hiervoor zal benodigd zijn een bedrag van ƒ 1 1 . 1 0 0 . 0 0 0 , - . (Deze wagens zullen dus afgeleverd worden na de 30 wagens, die thans in bestelling zijn en waarvan de aflevering binnenkortbegint). Door de aanschaf van deze 25 wagens, zullen de 32 twee-assige motorwagens met bybehorende bijwagens, die dan nog aanwezig zijn, buiten gebruik kunnen komen. In de voordracht wordt opgemerkt, dat de besparing aan personeelkosten, gerekend over 25 jaar, te zamen met do besparing aan revisiekosten van het oude materieel, ongeveer ƒ 12.000.000,- bedraagt.
- g v b -
- 88 -
In verband met de ontwikkeling van de vraag naar openbaar vervoer in de nabije toekomst, voortvloeiende uit de steeds verdergaande uitbreiding van de stedelijke bebouwing, mot name in Noord en de Bijlmermeer, en het gereedkomen van de Coen- en de IJtunnel, is het noodzakelijk het autobussenpark uit te breiden. Bovendien is een groot aantal bussen, nl. 89, daterend uit de jaren 1953 t/m 1956, aan vervanging toe. Rekening houdend met de nog lopende bestelling van 26 bussen, waarvan de laatste wordt afgeleverd omstreeks november van dit jaar, zou thans een opdracht moeten worden geplaatst van 170 autobussen, af te leveren in 1967 en 1968, waarvoor een bedrag van rond ƒ 14.500-000,- nodig zal zijn. Het plaatsen van bestellingen van trams en bussen, als vorenbedoeld, brengt onder de huidige financieel moeilijke omstandigheden bijzonder grote bezwaren met zich. Het de leverancier zijn besprokingen gevoerd over do financiering. Dit heeft tot het resultaat gehad, dat het mogelijk blijkt om voor het aanschaffen van 25 dubbelgelede tramwagens en 50 autobussen een huurkoopovereenkomst aan te gaan tot een totaal-bedrag van ƒ 1 5 - 0 0 0 . 0 0 0 , - . Het werkelnk verschuldigde bedrag zal worden bepaald aan de hand van de uiteindelijk te betalen prijs, waarop mede van invloed kunnen zijn verrekeningen ingevolge loon- en prijsclausules. De betaling zal door de Gemeente dienen te geschieden in 25 jaar, nl. 50 half jaarlijkse termijnen, gebaseerd op een rente van 3 3/4 °!° per half jaar. Gebleken is voorts, dat de huur van 21 autobussen (van de NZH) kan worden verlengd. Zodra een passende wijze van financiering kan worden gevonden, zal een aansluitende bestelling van autobussen moeten worden geplaatst. Ringbaan om Amsterdam De ministers van verkeer en waterstaat en van financiën hebben met het rapport van de werkgroep Goederen-ringbaan Amsterdam, zoals dit in 1965 werd opgesteld, ingestemd. Dit ringbaanproject is van veel belang voor het goederenvervoer van de N.S. tussen de Amsterdamse goederenstations aan de oostkant en het westelijk havengebied. Wat de financiering van de aanleg van deze baan betreft, zien de N.S. uit naar de derde dinsdag van september. Wijziging lijnen 7 en 14 In verband met het personeel van industrieën, die zich u t r e c h t hebben gevestigd vooral langs de Atoomweg en Uraniumweg op één km af stand van het eindpunt van lijn 1 4 , is deze lijn m.i.v. 18 juli doorgetrokken tot Atoomweg 60 (centraalmagazijn Hema). Later zal deze lijn wellicht nog verder noordwaarts moeten worden verlengd. Het personeel, dat werkt op het Kanalonoiland-Zuid, is aangewezen op lijn 7» waarvan het eindpunt aan de Livingstonelaan echter 900 meter verwijderd is. Daarom zal het eindpunt van lijn 7 tijdens de uren van aanvang en einde van de werktijd verplaatst worden naar de Vrieslantlaan hoek Zeelantlaan. (Het aantal bussen wordt op geen van beide lijnen uitgebreid; 14 is een spitslijn). g e v u
BUITENLANDSE BERICHTEN (Vervolg van pagina's 95 en 96) SPANJE Barcelona PCC 1622 is voorzien van een electrische uitrusting, zoals de serie 1200-1300 heeft. Indien deze proef slaagt, zullen meer PCC's volgen, daar een thans noodzakelijke nieuwe PCC-uitrusting te kostbaar is. U.S.A. Boston Volgens een bericht in Modern Tramway is door enige functionarissen van de Massachusetts Bay Transportation Authority een studiebezoek gebracht PJXTI Europa om de trambedrijven van Prankfurt, Stuttgart, Keulen, Düsseldorf, Essen, Brussel en Amsterdam te bezoeken i.v.m. uitbreiding van h^t ondergrondse tramnet. Daar in Amerika geen PCC's meer worden gebo\iwd, gaat de belangstelling vooral uit naar de wagonbouw in Duitsland.Het is waarschijnlijk, dat Düwag voor Boston trams gaa.t bouwen of dat de wa.gens in de V.S. met Düwag-licensie gebouwd zullen worden. ZWITSERLAND-Schaffhausen Op 23 september om 1 5 - - uur zal de laatste tram opgeheven worden.Nadat de bovenleiding verwijderd is met behulp met ploegen arbeiders uit Zürich en Basel, zal op 24 september de trolleybus gaan rijden.
- 89 htm
Uit het jaarverslag over 1965 De dalende tendens in de omvang van het reizigersvervoer zette zich ook in 19^5 voort, zij het in mindere mate dan in voorgaande jaren; vergeleken met I96/I bedroeg de daling ruim 2.,. Als gevolg van tariefsverhogingen kon een inkomstenstijging van ƒ 1,5 miljoen worden gerealiseerd. De lasten stegen met ƒ 4,3 miljoen, voornamelijk als gevolg van de hegere personeelskosten en de verhoogde storting in het vernieuwingsfonds ten behoeve van profielswijzigingen, asfalteringen en sporenwijzigingen. '.et nadelig saldo steeg daardoor van ca. ƒ 9?1 miljoen in I964 tot ca. ƒ 11,9 miljoen. De sterke kostenstijging is behalve door de verhoging van de salarissen en de sociale lasten mede veroorzaakt doo " de scherpe daling van de vervoerssnelheid in de spitsuren. Deze snelheid die over de gehele dag genomen gemiddeld 18 a 19 km/h bedraagt, daalt in de spitsuren op diverse lijnen tot 12 a 14 km/h. Hoezeer de H.T.M. het slachtoffer is van de toenemende verkeerscongesties blijkt uit het feit, dat lijn 1 1 , die een volledig vrije baan heeft - zij het nog met vele drukke kruisingen met dwarsverkeer - zowel in als buiten de spitsuren een gemiddelde snelheid van 22 km/h kan handhaven. Het is bijzonder verheugend dat het gemeentebestuur plannen in voorbereiding heeft voor grootscheepse verkeersverbeteringen die ook het openbaar vervoer ten :oede zullen komen. Daardoor zullen nog grotere overheidsuitgaven ten behoeve van het particuliere verkeer kunnen worden voorkomen. De enquête naar de betekenis van de Haagse binnenstad air, winkel- en uitgaanscentrum, in opdracht van de Werkgroep Den Haag Koopcentrum gehouden, gaf aan dat men voor het winkelen in de binnenstad overwegend gebruik maakt van tram en bus. Overtuigd van het ^rote belang v-n een gecoördineerd optreden en een goede voorlichting door het openbaar vervoer in zijn totaliteit, herft de H.T.M. met instemming het initiatief begroet van de Koninklijke Nederlandse Vereniging van Transport-Ondernemingen om een Commissie "Bevordering Openbaar Vervoer" in te stellen. Deze commissie stelt zich ten dool maatregelen te beramen die de goede functionering van het gehele openbaar-vervoersapparar.t in ens land kunnen bevorderen en de noodzaak daarvan onder de aandacht v«n het publiek te brengen. Aan dr. D. Horringa, adviseur voor bedrijf sorganisatie te 's-firavenhage, werd een opdracht verstrekt tot het houden van een onderzoek, om de organisatorischsociologische en de daarmede verband houdende bedryfs-economische aspecten van het bedrijf door te lichten. De totale personeelssterkte nam toe van 1636 per 31 december 1964 tot 164? per 31 december 1965. In verband met de doorvoering van de P.C.C.-exploitatie voor het gehele traralijnennet werden de nog aanwezige conducteurs in andere functies bij het bedrijf tewerkgesteld, voornamelijk ten behoeve van vervoerstellingen. Samen met de Dienst voor de Stadsontwikkeling werden voorbereidingen getroffen voor een verkeers- en vervoersonderzoek in de Haagse agglomeratie, dat dringend nodig is om bij de zich sterk wijzigende situatie ever een exact beeld vanhet huidige verplaatsingspatroon te kunnen beschikken. In samenwerking met de gemeentelijke diensten wordt regelmatig nagegaan hoe door incidentele verkeersverbeteringen de doorstroming van het openbaar vervoer k--n worden bevorderd. Daarnaast werd een begin gemaakt net een studie over de toekomstige openbare vervoersvoorziening zoals d±e over 20 a 25 jaar voor Den Haag nodig zal zijn. Voorts werd vanwege het bedrijf deelgenomen aan het studie\;erk in de Commissie Bevordering Openbaar Vervoer Westen des Lande, alsmede in de Commissie Openbaar Vervoer Delft, die ter bestudering van de vervoersvoorziening van de nieuwe zuidwestelyke wijken van die stad werd ingesteld. In verband met het Plan-Lehner werd een studie gemaakt van het meest doelmatige systeem voor de electrische voeding van het gew.'Jzigde net, waarbij ook wordt voorzien in een aantal gebreken in de huidige voeding, speciaal in de bekabeling. den
haag
y
r
;
-htm-
-90-
Per 31 december 1965 werden geëxploiteerd 1 1 tramlijnen met een exploitatielengte van 82,6 km en 18 buslijnen met een exploitatielengte van 1 4 3 , 2 km. Buiten de uitvoering van de eerste fase van het plan-Lehner werden in de lijnen de volgende wyzigingen aangebracht. lijn 6 werd m.i.v. 6 juli doorgetrokken naar het Castricumplein; lijn 10 werd m.i.v. 24 september verlegd van Bij de Westermolens naar NoordWest-Buitensingel ; lijn 18 werd m.i.v. 30 mei doorgetrokken naar Ryswyk Station; lijn 35 (de zomerlyn Loosduinen-Kijkduin) werd verlengd tot Vrederust. Het totaal aantal afgelegde wagenkilometers bedroeg in I965 voor alle tram- en buslijnen 17.830.000, dit is 498.000 km minder dan in I964. Deze vermindering is vooral het gevolg van de invoering van P.CC.-exploitatie op de lynen 1 1 en 37 = Het totaal aantal reizen bedroeg in 1964 80.843-000 en in 1965 76.392.000 (overstapreiziger voor één geteld), een daling van ca. 5»5$« Het verschil tussen de teruggang van het aantal reizigers en het aantal ritten is veroorzaakt door een toeneming van het aantal overstapreizen als gevolg van de verruiming van de overstapmogelijkheden die by de tariefswyziging van 1964 tot stand kwam. Ten behoeve van het goederenvervoer op het traject Delftselaan-Scheveningen Duinstraat werden in I965 door de electrische locomotieven 3009 km afgelegd. Overgebracht werden 1337 wagons. Het gewicht van de vervoerde goederen bedroeg 29-000 ton. Het nadelig saldo van dit vervoer bedroeg ƒ 73-500,-. Op 31 december 1965 waren voor de dienst beschikbaar; I64 P.CC.-wagens 35 Kromhout TB 50 bussen(l952) 2 electrische locomotieven 80 Kromhout TB3 100 bussen (1956) 17 pekelwagens 80 A . E . C . 4A bussen (1957) 17 wagens voor werkzaamheden aan 10 Kromhout TB2 100A bussen (1958) de weg en bovenleiding Aan trams was bovendien nog een aantal buiten dienst gestelde rijtuigen aanwezig deels bestemd voor de sloop, deels aangehouden als museuuiwagens. (By de balans lezen we, dat de volgende aantallen tramwagens, die buiten dienst staan, voor ƒ 1 , - zyn opgenomen: 29 vooroorlogse motorwagens, 22 vooroorlogse aanhangwagens en 16 naoorlogse motorwagens). Het aantal voor de exploitatie benodxgde bussen bedroeg per 31 december 180 stuks, inclusief de reserve voor de vervoersdienst, voor onderhoud en aanrijdingen en voor instructie. In dienst waren de 170 bussen van de bouwjaren 1956, 1957 en 1958 en 10 bussen van het bouwjaar 1 9 ^ 2 . De overige 25 bussen waren opgelegd; hiervan waren 10 bussen in het eerste halfjaar 1965 verhuurd aan de H.E.T.
Van de in de jaren 1966-1971 aan te schaffen bussen (van een standaardtype) werd voor aflevering in 1966 een serie van 25 stuks besteld. De lengte van het in gebruik zynde sporennet bedroeg ultimo 1963 1 5 7 - 8 km enkelspoor. Ten behoeve van profielswijzigingen enz. werden door Gemeentewerken werkzaamheden uitgevoerd aan sporen en bovenleiding, o.a. op de Noord-West-Buitensingel, Koningskade en Regentesselaan. Hoewel deze werken niet werden uitgevoerd ten behoeve van het openbaar vervoer, moet de H.T.M. deze kosten betalen, welke over I964 en 1965 samen een bedrag van ruim ƒ 2 miljoen vormden. Vernieuwiwerden ruim 13>4 km rails, 3 kruisingen, onderdelen van 45 wissels en 9 km stroomdraad. Per 31 december bedroeg de baanlengte 6l,7 km, de constructielengte 1 3 6 , 5 km en de exploitatielengte 68,5 km voor de stadslynen. Voor de buitenlijnen waren deze getallen 1 0 , 9 en 21,3 (beide vanaf Rijswijkseplein) en 1 4 , 1 De exploitatielengte van de autobusl"„nen bedroeg 143-2 km. Het energieverbruik in 1965 bedroeg in Kwh 20.384-000 (stad) en 2 . 5 6 I . 7 O O (buitenlijnen). De bussen gebruikten 4-207-700 liter gasolie. De exploitatiecoëfficiënten per lijn zyn niet in het verslag opgenomen; die voor het gehele vervoer is 148,7 (1964:141,5).Voor cijfers over 1964:zie HOV mei 1965.
- h t m -
- 91
-
Dienstregelingbordjes Op de meeste halteplaatsen worden thans door middel van een reclamebureau de vertrektijden van de halte (werkdagen, zaterdagen en zondagen) aangegeven. Bomen contra 265 In de week van 24 juli t/m 30 juli ontstonden voor het museumtramstel 265 + 505 op lijn 9 enige moeilijkheden, doordat boomtakken aan de Nieuwe Parklaan tot tweemaal toe de lijncijferplaten van lijn 9 gebroken hadden. Op de donderdag in deze week werd het tramstel op lyn 8 ingezet, terwijl tegelykerty'd een montagewagen van de HTM de baan van lyn 9 afging om boomtakken te snoeien. Intussen werden nieuwe cijferplaten aangemaakt. Sporen In verband met de volgende fase van het plan-Lehner, welke in oktober a.s. ingevoerd zal worden, wordt thans een verbindingsboog gelegd tussen de Bezuidenhoutseweg en de Koningskade met het oog op de nieuwe route van lijn 3» waarby' dus lyn 7 door een autobus vervangen zal worden en lijn 3 zal gaan rijden van Laan van Nieuw Oost Indië naar de Savornin Lohmanplein. Trammaterieel De PCC's 1 1 2 1 en 1124 werden overgebracht van remise Frans Halsstraat naar remise Scheveningen, 1013 van Frans Halsstr.naar Lysterbesstr.,1018 omgekeerd. PCC 1240 ging van remise Delftweg naar remise Lijsterbesstraat. 1 0 1 0 ging voor instructiedoeleinden naar remise Lijsterbesstraat (i.p.v.1018). Het uftlenen aan andere remises, welk slechts voor korte tyd gebeurt, zullen wij in de toekomst niet meer vermelden. De PCC's 1181 en 1182 verhuisden van remise Scheveningen naar remise Lijster besstraat, waardoor het aantal PCC'3 in remise Lijsterbesstraat dus gestegen is tot 4 1 . Hiervan ryden er in de avondspits 39, nl. op de lijnen 3> 7 en 12 resp. 1 1 , 15 en 1 3 ) - In deze remise is tengevolge van deze maatregel dus een vaste reserve van 2 wagens ontstaan. Autobussen In de maand juli kwamen ook weer in dienst de bussen 5, 1 6 , 207 en 209. Van de W.S.M. (Westlandse Streekvervoer Maatschappy') zyn twee kleine bussen (nrs 3347 en 3348) overgenomen, welke vermoedelyk de taak van de beide kin dertrams (welke sedert 22 mei jl. vervallen zyn) zullen gaan overnemen. Lyn 63 doorgetrokken naar de Zalmplaat Met ingang van maandag 1 augustus I966 rijden alle r o t t e r d a m autobussen van lijn 63 door naar de Zalmplaat. De route is nu als volgt vastgesteld: Richting Zalmplaat; bestaande route tot de Steurweg by de Lengweg; vervolgons via Lengweg - Horsweg - Kruisnetlaan naar de eind- en beginhalte op de Viskaarweg. In de richting Rochussenstraat wordt via dezelfde route in omgekeerde volgorde gereden. De autobussen voeren nu de koersaanduiding "Zalmplaat". r et
Voorheen reed één maal per uur een autobus van lijn 63 door naar de Zalmplaat. Nieuwe autobussen Als laatst en werden de autobussen 281 t/m 285 afgeleverd en in dienst gesteld. De in het najaar af te leveren serie kleine autobussen (24 stuks) krygen de nummers 301 t/m 324De uitvoering van deze autobussen zal nagenoeg gelyk zyn aan die van de serie 201 - 285.
- r e t -
- 92 -
Autobussen afgevoerd In afwachting van sloop werden in het eerste halfjaar van 1966 de volgende autobussen aan de reizigersdienst onttrokken: 1 0 5 , 401, 403, 405, 406, 407, 408, 418, 424, 426, 429, 433, 436, 438, 439, 442, 507, 508, 509, 5 1 0 , 5 1 1 , 5 1 2 , 5 1 3 , 5 1 5 , 5 1 9 , 520, 5 2 1 , 526, 529, 530, 5 3 1 , 534, 536, 537, 539, 540, 5 4 1 , 543 en 553.
| r o t t e r d a m J ===================='
In de loop van juli zijn de motorwagens, die nog in de centrale werkplaats verbleven, overgebracht naar het Handelsterrein in de Rosestraat. Het betreft hier de motorwagens 1802, 1804 en 1807, alsmede het Duitse tramstel "Sperwer". Dit is geschied, om de motorwerkplaats vrij te krijgen voor Van Gend en Loos, die hier zyn intrek zal nemen. De tweede loods is op 4 juli al in gebruik genomen door het goederenvervoer van de R.T.M. Regelmatig rijden materiaaltrams over de lijnen. De rails zyn echter nog niet opgebroken. De direktie van de Zillertalbahn heeft blijkbaar nog steeds interesse voor de aankoop van het driewagenstel "Sperwer". Zij heeft vorige maand het tramstel bezichtigd. Nagegaan moet evenwel worden of het verbouwd kan worden voor de kleinere spoorbreedte aldaar van 76O mm. KLEURENFOTO'S R.T.M. 1172.642 K tramstel 1701-1700-1702 gezien vanuit schoorsteen centrale werk plaats, 28-3-1965 1 1 7 2 . 6 7 4 K tramstel 1701-1700-1702 gezien van boven uit station Zwartewaal, 10-8-1965 1 1 7 2 . 6 7 5 K tramstel 1702-1700-1701 gezien vanuit telegraafpaal te Heenvliet, IO-8-I965 1172.676 K 1807-1509-1507-1508 gezien vanuit telegraafpaal te Heenvliet, IO-8-I965 1 1 7 2 . 6 7 7 K 1806-1531-1513-1518-1517 bij de Mallendijk te Spijkenisse, IO-8-I965 1172.679 K tramstel 1701-1700-1702 bij de kerk te Hoogvliet, gezien vanaf flat Binnenban, IO-8-I965 1172.680 K 1807-1509-1507-1508-1512 langs de Wielewaal, I 4 - 8 - I 9 6 5 1172.681 K 1805-1520-1502-1504-1505 nabij Nieuwenhoorn, I 4 - 8 - I 9 6 5 1172.682 K 6 7 - 1 5 1 5 - 1 5 1 6 - 1 5 0 1 - 1 6 3 1 nabij de Koedyk te Hellevoetsluis, 14-8-1965 1172.683 K 1806-1531-1513-1518-1511 vertrekt van Nieuwenhoorn, I 4 - 8 - I 9 6 5 1 1 7 2 . 7 1 5 K 67 en 1602 te Spijkenisse op de laatste dag dat daar per tram werd overgestapt, 23-9-1965 1172.809 K 1806 trekt telefoonpalen by verpleegtehuis te Brielle, 17-5-1966 De By De de
prys van deze kleurenfoto's is ƒ 1,25 per stuk. bestelling van de gehele serie van 12 stuks is de totaalprijs ƒ 13, — • bestelling dient te geschieden op postgirorekening 1285518 ten name van heer Th.Barten, Homerusstraat 590, Rotterdam-24.
De nieuwe route van lyn 3 in Malburgen zal als volgt worden: Nijmeegseweg - De Monchyplein - Meinerswykseweg - Anemoonstraat - Hoefbladlaan - Dotterlaan Huissensestraat; terug: Huissensestraat - De Monchy plein - Nymeegseweg. De trolleypalen voor de nieuwe route zyn reeds geplaatst, terwyl de spandraden half juli reeds voor een gedeelte aangebracht waren. g v a a r n h em
- g v a -
- 9 3 -
De tussendiensten op de andere helft van lyn 3, die dit traject 's zomers ten behoeve van het Openluchtmuseum en Burgers Dierenpark tot een 5-minutendienst aanvullen, worden dit jaar voor het eerst niet met trolleys, maar met dieselbussen gereden. Dit is gedaan, daar de bussen teveel door andere bussen vertraagd werden. Bovendien stonden deze bussen van de tussendiensten altijd by' het station op het verkeerde spoor; de bussen komende van onder de Zijpsepoort hebben hun eigen trolleydraden, pas voorbij het stationsplein worden deze bij de andere gevoegd. Zodoende kwamen er dan iedere 5 minuten bussen in de richting Alteveer afwisselend op het 4e of het 5e perron te staan. Dit was ook verwarrend, daar de bussen van lijn 3 richting Malburgen eveneens op het 5e perron halteren. Na de verlenging van lijn 3 zullen de lynen 8 en 9 waarschijnlijk als volgt gaan rydenj Nymeegseweg - Meinerswy'kseweg - Anemoonstraat - Hoefbladlaan ; terug; Hoefbladlaan - Dotterlaan - Huissensestraat - De Monchyplein - Nymeegseweg. Hoewel lijn 7 officieel op zon- en feestdagen is opgeheven,worden - met dieselbussen - op die dagen nog regelmatig ritten gereden van Bronbeek, al naar de behoefte bestaat naar het Station of do Oranjestraat v.v. Op dinsdag 12 juli is de eerste van drie nieuwe bussen in gebruik genomen; nr. 1 5 ; de 16 en 17 kwamen later in dienst. De bussen zijn van Leyland/Verheul en beschikken over 36 zit- en 54 staanplaatsen. Uiterlijk zijn ze identiek aan de 48-50» doch hebben ditmaal een buitenwand van polyester. De binnenwand is vervaardigd van steropor, een kunststof, die 's zomers warmtewerend en 'a winters warmtehoudend is. De oude AEC-bussen 13 t/m 16 werden afgevoerd. Men verwacht, dat half november van dit jaar de eerste trolleybus met nieuwe carrosserie in dienst komt. In plaats van nieuwe trolleybussen aan te schaffen, wordt volstaan met nieuwe carrosserieën, welke gebouwd worden door Verheul. M.i.v. 27 juni ryden do lynen 8 en 9 i.v.m. de werkzaamheden aan het De Monchyplein de volgende route: heen; Nymeegseweg - Hoefbladlaan - Dovenetellaan; terug; Dovenetellaan - Wilgenlaan - Waardmanspad - Orchislaan - De Monchyplein - Nymeegseweg. Vinterdienstregeling 1965-1966 De vorige winterdienstregeling is pas op 15 november n y' m e g e n 1965 ingegaan. Hierby' zijn enige wijzigingen in de lijnenloop aangebracht, ïrolleybuslyn 1 is ongeveer 600 meter ingekort van de Kwakkenbergweg tot de Hcngstdalseweg, ter hoogte van de Holleweg. Lijn 2 is langs het voormalig eindpunt geleid en heeft in die buurt het vervoer overgenomen, waardoor aldaar de frequentie verminderd werd van 10 minuten tot 30 minuten. Lyn 2 is via een nieuwe route gaan ryden; (Beek) Plataanstraat - Baron van Voorst van Voorststraat - Lindelaan - Rijksstraatweg van Nijmegen naar Beek (Nijmegen) Ubbergseweg - Voerweg (terug; St.Jorisstraat - Keizer Trajanusplein - ïerwindtstraat) - Burchtstraat -Hezelstraat - Augustijnenstraat - Plein 1944 -Bloemerstraat - Smetiusstraat - Tunnelweg - oprit (noordzyde, terug zuidzyde) Stationsplein - Van Oldenbarneveldtstraat - Stijn Buysstraat - Van Trieststraat - Groesbeekseweg - Koolemans Beynenstraat - Van 't Santstraat - Hengstdalseweg - Broerdyk - Bosweg - Kwakkenbergweg - Berg en Dalseweg - (Borg en Dal) Oude Kleefse Baan - Zeven Heuvelenweg - Clarenbeekseweg - Oude Kleefse Baan. Daar het eindpunt Plataanstraat echter nog niet gereed was, reden de bussen, komende van de Ryksweg over de Van Randwijkweg en de Nieuwe Holleweg naar Berg en Dal, zodat dit dorp tydelyk over een kwartierdienst via twee routes naar Nijmegen beschikte, een wens, die Berg en Dal al zeer lang koesterde. Met de ingang van de nieuwe dienstregeling op 3 juli 1966 werd deze tijdelijke c v d
- c v d -
- 94 -
route beëindigd. Lyn 6 werd opgeheven, waarmee de samenwerking met de Duitse maatschappy' Ni.A.G. gedeeltelijk beëindigd werd. Het tarief is volledig onafhankelijk geworden van dat van de Centrale Vervoersdienst Nijmegen. Het lijnnummer 58 komt echter wel voor op de stadsbushaltes en de bussen eindigen bij het station niet op het voorplein by' de streekbussen, maar bij de stadsbussen. Tenslotte werd met de ingang van de winterdicnstregeling lijn 1 1 ingesteld, een lijn, die slechts één rit per dag, of liever per nacht maakt en wel de spoorrit. Om 0.45 uur wordt vertrokken van het Station, alwaar de enige inctaphalte is. De bus rijdt vandaar een grote boog door de stad met de volgende halteplaatsen; Heidenrijkstraat hoek Daalseweg, Berg en Dalseweg hoek Broerdijk, Bosweg, Groesbeekseweg bij Lesierstraat, eindpunt lijn 4 (ïïaricnboom), Kwekerijweg, Houtlaan hoek St.Annastraat, St. Ja.cobslaan hoek Einsteinstraat, eindpunt lijn 1 (Archimedesstraat), De Kempenaerstraat hoek Couwenbergstraat, Itatertseweg hoek Van Hogendorpstraat, Hatertseweg bij Oude Molenweg, eindpunt lijn 4 (Goffert), Muntweg bij Min. J.R.Slotemaker de Bruïneweg, Weg door Jonkerbos (2x), Paul Krugerstraat, Molenweg by Ligusterstraat, Molenweg by' de Pastoor Zegersstraat en 2e Oude Heselaan by' de Myr Lestraat. Vandaar rijdt de bus naar de Waalkade. Op 1 juli is echter de nieuwe garage aan de Industrieweg in gebruik genomen en sindsdien ryden de bussen dus daarheen. Het tariefsysteem werd vereenvoudigd. De speciale losse kaartjes van ƒ 0,35 en de 5-rittenkaarten van ƒ 1,50 voor lijn 2 (ook stadsgedeelte) zijn vervallen. De enige uitzondering betrof de 12-rittenkaart van ƒ 2 , 5 0 , die men op deze lijn mocht gebruiken, evenals op een gewone stadslyn. Thans is op die lijn het gehele stadstarief van toepassing. Plan-Lehner Daar 1 juli 1966 de tunnel onder het station v;erd geopend, heeft de directie van het vervoerbedrijf aan Prof. Lehner een interim-rapport voor deze gelegenheid gevraagd, omdat men toen de lijnen in Nijmegen-V/est wilde wijzigen. Dit rapport is ruim een week voor de opening van de tunnel verschenen en gepubliceerd. Het heeft hoofdzakelijk betrekicing op het rijschema voor het openbaar vervoer in Ny'megen-',Vest, doch tevens werden enige aanbevelingen gedaan, aan de hand waarvan Prof.Lehner zijn visie voor het gehele openbaar vervoer in Nijmegen bepaalde. Om het openbare vervoer te verbeteren,bracht hij de volgende punten naar voren; l.De vervoerslijnen in de stad dienen de hoofdverkeersstromen te volgen en de zijstraten te mijden, daar dat te veel tijd in beslag neemt. 2.Het eindpunt van een lijn, waarbij hersteltijden als pauze voor het rypersoneel zijn ingesteld, mag niet voor of achter het eigenlijke einde van de lijn liggen. 3.De buslijnen behoeven niet tot aan de rand van de bebouwing te worden geleid. Gestopt moet worden aan de rand van een bebouwd invloedsgxbied, waar voldoende vervoersaanbod beschikbaar is. (Dit heeft geleid tot het voorstel om lijn 8 (Hatert) niet meer naar Mariënburg te laten rijden, maar via de tunnel door te trekken naar Neerbosch-oost). 4.De halte-afstand dient vergroot to worden :,odat het oponthoud aan de haltes, dat niet slechts bestaat uit het in-en uitstappen van de passagiers, maar ook uit het hinderlijk lang durende invoegen in het overige verkeer, zo min mogelijk voorkomt. In het rapport is afzonderlijk aandacht besteed aan de binnenstad, omdat deze t.o.v. het Station, waar alle stads- en streeklijnen samenkomen, tamelijk ongunstig ligt. ;
Het eigerüyke rapport wordt omstreeks oktober var dit jaar verwacht. Nieuwe dienstregeling per 3 juli By' de nieuwe dienstregeling, welke 3 juli werd ingevoerd, is, zoals reeds hierboven vermeld, lijn 2 in Beek tot de Plataanstraat verlegd. De wijzigingen van de lijnen 3» 5 en 8 zullen wij in een volgend nummer vermelden.
- 95 BUITENLANDSE BERICHTEN DUITSLAND Albtalbahn-Karlsruhe M.i.v. 30-6-1966 is de lijn doorgetrokken van Busenbach naar Langensteinbach, nadat het traject van smal- op normaalspoor was gebracht. Berlijn (West) Op 1 juli 1966 is lijn 15 opgeheven. Bielefeld Door Düwag worden 10 middendelen geleverd, om de 10 zesassige gelede wagens tot acht-assers om te bouwen. Extertalbahn Op 21 mei jl. werd het passagiersvervoer tussen Bösingfold en Barntrup gestaakt. Hagen Thans wordt voor het trambedrijf een nieuwe remise gebouwd in Hagen-Ober hagen te.? vervanging van de oude in Wehringhausen en Eckesey. Heidelberg Op 3-4-1966 is lijn 4 naar Wieblingen opgeheven. Herforder Kleinbahnen Na de sluiting van dit bedrijf op 22-4-1966 werden de over gebleven 4-assige bijwagens verkocht aan de Sylter Verkehrsbetriebe in Westerland evenals de smalspoor dieselloc 1 4 . Smalspoor dieselloc 15 werd vorig jaar ver kocht aan de Kreis Altenaer Eisenbahn. Dieselloc 10 werd door een firma in Her ford gekocht. Dieselloc 12 wordt nog gebruikt voor afbraak van de baan. De 7 electrische motorwagens werden gesloopt. Mönchengladbach M.i.v. 22-5-1966 werd lyn 3 opgeheven. De overige tramlijnen ( 1 , 2 en 7T zullen t.z.t. ook verdwy'nen. Qffenbach De rest van het trambedrijf (lijn 16) gaat over naar Frankfurt, waarby" deze lijn bij de Markt zal eindigen. Reutlingen Voorgesteld is binnen enige jaren het trambedryf stil te leggen. De gemeenteraad moet hier echter nog over beslissen. Dresden (Oost-Duitsland) Tot 1970 zullen door de Tatra-fabrieken voor het Dresdener trambedrijf 150 T4D wagens geleverd worden. De wagens vertonen veel gelij kenis met de T3 wagens, maar zijn o.a. 30 cm. smaller. ENGELAND Festiniog Railway Dit bedrijf heeft de eerste Garratt-loc gekocht, die door Beyer Peacock in 1909 gebouwd werd voor de Tasmanian Railways. Voor een tentoon stelling in de fabriek keerde de loc in 1947 terug naa.r Engeland. Na een ver bouwing, die o.a. noodzakelijk is tengevolge van de vereiste hoogte en spoor breedte, zal de loc by' de F.R. in dienst gesteld worden. Eiland Man Voor vernieuwing van de baan van de Sneafell Mountain Railway is geld beschikbaar gesteld, zodat deze lyn behouden blyft. De toekomst van het traject Laxey-Ramsey van de Manx Electric Railway ziet er minder rooskleurig uit. Het is mogelijk, dat dit traject, nadat de lyn in de win ter geheel gesloten is geweest, niet meer wordt heropend. De Isle of Man Railway is deze zomer niet heropend. De toekomst is zeer somber. FRANKRIJK Parijs Als laatste trolleybuslyn werd lijn 183 m.i.v. I-4-I966 opgeheven. De eerste van de bestelling van 135 rytuigen voor de express-metro zyn afgele verd. Tot de ingebruikneming van deze lyn zullen zy' ingezet worden op de lyn naar Sceaux. De nieuwe metro-rytuigen worden voorzien van een Düwag-cardanaandrijving. Valenciennes M.i.v. 3-7-1966 is het trambedrijf opgeheven. Enige rytuigen zullen voor museumdoeleinden in Frankryk en België behouden blijven, terwijl het mogelyk is, dat enige wagenbakken verkocht worden aan het trambedryf te Laon, om daar de bestaande wagens te vervangen. NOORWEGEN Oslo Nadat op 17 mei jl. het tramverkeer op lyn 4 gestaakt was en overgenomen was door bussen, werd op deze lyn (Lambertseterbanen , van Jernbanetorvet naar Bergkrystallen) het tunnelbaanverkeer geopend. Een vijftien-minutendienst wordt gereden met een twecwagentrein, welke in de spits wordt uitgebreid tot 6 wagens. Op 21 mei is de remise in Majorstua gesloten. OOSTENRIJK Innsbruck Motorwagon 52 en bywagens 1 1 5 en 1 5 1 zijn afgevoerd. Zillertalbahn 6 vierassige rytuigen worden na september a.s. overgenomen door de Welshpool-Llanfair Lighl Railway. Drie hiervan zyn afkomstig van do Salzkammergutlokolbahn. De rytuigen zullen hun bruine kleur behouden.
- 96 BERICHTEN UIT ZWITSERLAND CHEMINS DE FER DU JURA Voor de normaalspoorlijn Porrentruy-Bonfol, die in de jaren '50 bij de toen geformeerde CJ werd ondergebracht, is een pendeltrein bestaande uit motorrijtuig + stuurrijtuig besteld van het type Sihltalbahn. Op het ogenblik doet hier een trakteur met enkele zeer oude tweeassers dienst. NYON-ST.CERGUE-LA CURE Tot voor enkele jaren had deze metersporige lijn, die van het Meer van Genève omhoog loopt naar de Franse grens, een, door een Franse maatschappy geëxploiteerde, voortzetting van Morez naar La Cure. Toen deze werd opgeheven scheen het ook met het Zwitserse gedeelte spoedig gedaan. Moderniseringen hadden reeds tientallen jaren niet plaatsgevonden en de liefhebbers van een oude electrische hobbeltrein kunnen hier dan ook hun hart ophalen. Deskundigen hebben nu uitgemaakt, dat de baan moet blijven bestaan, in het byzonder ten behoeve van het wintersportverkeer. De beide Franse motorrijtuigen doen sinds 1962 dienst op het Zwitserse traject. WOHLM-i'iEIST.ERSCHWATJDEN De rond 50 jaar geleden geopende normaal spoorlijn Wohlen-Meisterschwanden werd in 1916 geëlectrificeerd met 1200 V gelijkstroom. Toen vervanging van het materieel dringend nodig was, besloot men de lijn tevens te verbouwen met de SBB spanning van 15.000 V wisselstroom. In september 1965 werd begonnen, op 18 maart 1966 kon op de nieuwe spanning worden overgeschakeld. Op die dag werd het nieuwe materieel in gebruik genomen, dat van het voor de normaalsporige lokaallijnen ontwikkelde standaardtype is. Dit type is afgeleid van de SBB pendeltreinmotorrijtuigen 1401 e.v., die weer uit de BLS 761-763 ontwikkeld zijn (reeds in gebruik o.m. bij BT, GFM, MThB, RVT en SOB). Sr zyn twee motorrijtuigen BDe4/4 1-2 en een stuurrijtuig Bt 1 1 . liet oude materieel bestond Uit : BDe4/4 BDe4/4 Be2/2
1 2 11
SIG SIG SIG
B2 B
21 22
SIG
AEG MFO AEG
40 50 30
1915 1926 1915
45
1915 1876
ex SBB 6617 (1921) 1952 gesloopt
B4 BD DZ
25,26 31 41
SIG SIG
68 30
1948 1915 1892
ex SBB (1920)
Van deze rijtuigen zijn dit jaar de 1 1 en 41 gesloopt, terwijl de 1 en 2 terzyde staan. ZURICH Het in het aprilnummer bedoelde te slopen materieel omvat de motorrijtuigen 1 2 4 1 , 1242, 1245-1247, 1 2 4 9 - 1 2 5 1 , 1253 en de (zelfs 37) aanhangrijtuigen 504, 505, 507, 508, 5 1 2 - 5 1 5 , 522, 526-537, 540, 542-544, 558-569. KRIENS -LUZERN-BAHN
Kort geleden is o.m. de concessie van deze lijn verlengd. Het is een bijzondere lijn, nl. een normaalsporige spoorweg, die in de straat is aangelegd en zijn ontstaan te danken hoeft aan de industrie in Kriens. Sedert de indienststelling van do stadstramlijn Luzern-Kriens in 1900 worden uitsluitend goederen vervoerd. Over deze slechts 2,9 km lange lijn vindt een belangrijk vervoer plaats.
BIJLAGE_by_^Het_Ogenbaar
XV
ENIGE GEGEVENS OVER DE BOÏÏW VAN DE SEMI-METRO TE BRUSSEL In Brussel is nog steeds een strijd gaande tussen de voorstanders van de semimetro en de voorstanders van een echte metro. Tengevolge hiervan is het op dit ogenblik nog onzeker, op welke wijze de trajecten, die na de eerste (de oost-west lijn, waaraan men thans bezig is) gereed komen, vanaf het begin geëxploiteerd zullen worden. Het is echter een feit, dat voor eventueel metro-materieel en een metro-exploitatie zeer veel geld nodig is, veel meer dan voor een semi-metro en dat het zelfs voor deze laatste zeer moeilijk is de financiële middelen, vooral die welke nodig zijn voor de aanschaf van het materieel, te verkrijgen. In ieder geval is men, ondanks deze strijd, op 3 mei 1965 begonnen met de bouw van een semi-metro. In STÜVA Nachrichten (uitgegeven door Studiengese11schaft für unterirdische Verkehrsanlagen E.V. STUVA) hr. 1 3 / 1 9 6 5 wordt de bouw van deze semi-metro beschreven, waaraan wij hieronder het een en ander ontlenen. De uitvoering van de bouwwerkzaamheden vindt plaats onder toezicht van het ministerie van verkeer, terwyl nauw samengewerkt wordt met het ministerie voor openbare werken, daar in de oost-west richting gedeeltelijk op dezelfde plaats als de tramtunnels tunnels voor het wegverkeer aangelegd moeten worden. De bouw ter plaatse vindt plaats onder toezicht van de M.I.V.B., welke daartoe verschillende ingenieursfirma's en ondernemers heeft aangetrokken. Het eerste deel van het ondergrondse net zal gebouwd worden tussen 1965 en 1971 en omvat de volgende trajecten; De oost-west-lijn van Rond Point naar St.Catharinaplein (3500 meter, 6 stations); De Kleine Ring van Madonplein naar Louiseplein (2100 meter, 4 stations) en van Naamse Poort naar Flageyplein (1700 meter, 3 stations); De noord-zuid -lijn van het Noordstation naar het Zuidstation (2300 meter, 5 stations) De tweede etappe van de bouw zal bestaan uit diverse verlengingen van de bovengenoemde lynen met een totale lengte van 9500 meter en met 14 stations. De bouw van deze fase moet plaats vinden in de jaren 1972 t/m 1 9 7 8 . De tramtunnels worden zo gebouwd, dat deze geschikt zyn voor een eventuele latere metro-exploitatie. Om kostbare onteigeningen van gebouwen tot een minimum te beperken en bovendien om de stations gemakkelyk toegankelyk te maken, worden de tunnels in het algemeen onder de straten en pleinen aangelegd. Om ze nog toegankelyker te maken, en om de kosten voor de bouw te verminderen, worden de tunnels zo dicht mogelijk onder de oppervlakte gebouwd. Toch zullen nog verhoudingsgewijs lange tunneltrajecten op grote diepte aangelegd moeten worden, nl. waar de plaatselijke omstandigheden of de topografische toestand dat vordert. Dit is vooral het geval daar, waar men onder reeds bestaande ondergrondse bouwwerken, zoals de noordzuid-spoorverbinding, door moet bouwen. Bovendien moeten de perrons horizontaal aangelegd worden en mogen de hellingen tussen de stations niet meer dan 6 ?ó bedragen. Met het oog op een eventuele latere metro-exploitatie krijgen de perrons een lengte van 90 meter, zodat er zes-wagen-treinen aan kunnen halteren. De verkoop en de controle van de plaatsbewijzen zal in een hal vóór het perron plaats vinden. Nagegaan wordt op welke wyze het publiek reeds van te voren ingelicht kan worden over de bestemming en de juiste stopplaats van de volgende tram of trein. De vrije hoogte binnenin de tunnel bedraagt 4 meter, terwyl de totale breedte voor een dubbelsporig traject op rechte stukken 7,50 meter en in bogen 8,60 meter bedraagt. Wanneer naast een dubbelspoor nog een opstelspoor is aangelegd, bedraagt de breedte 1 1 , 2 5 meter. Tengevolge van de bodemgesteldheid en de noodzaak het verkeer gaande te houden, moet men met het bouwen op een speciale manier te werk gaan.
XVT
Daar zich bijna overal onder de bodem van Brussel een soort drijfzand bevindt, worden 60 cm brede en 1 meter lange putten gegraven, waarin dan betonnen tunnelwandstukken gegoten worden. Deze hebben een onderlinge afstand van 1 meter. In de tweede bouwfase worden zij met elkaar verbonden. Deze werkwijze is in 1962 met succes toegepast bij de bouw van de tramtunnel in de Louiselaan. Nadal a,an beide zijden de tunnelwanden gebouwd zijn, kunnen hierop steunbalken van voorgespannen beton geplaatst worden, waarop spoedig weer het verkeer kan rijden. Op het traject van de Kleine Ring echter moet .. wegens plaatsgebrek en het aanwezig zijn van andere ondergrondse bouwwerken aan beide zijden van de aanwezige trambaan eerst een stalen damwand geslagen worden. Bouwtechnisch zeer interessant is het station Rond-Point Robert Schumann, waar zich de sporen in een derde bouwlaag onder twee tunnels voor het wegverkeer bevinden zullen.De perrons zullen via trappen en roltrappen in rechtstreekse verbinding staan met een bovengronds autobusstation, met een nieuw spoorwegstation aan het traject Luxemburgstation-Noordstation, met ondergrondse parkeerplaatsen voor 3000 auto's en met het nieuwe hoofdkantoor van de E.E.G. Tussen de Kunstlaan en het Centraal Station worden de sporen in twee afzonderlijke tunnels aangelegd, waarbij het hoogteverschil tussen de bovenkanten van bei de rails 5 meter bedraagt. Deze uitvoering is nodig wegens de voorgenomen rails verbinding tussen de oost-west-as en de Kleine Ring by de Kunstlaan. Bij het Centraal Station wordt de spoorwegtunnel gesneden, twee sporen moeten omlaag gebracht worden en na het gereed komen van de tramtunnel zal de nieuwe bestraling - juist in een hellend deel van de stad - ongeveer 1,80 meter hoger liggen dan thans het geval is. Het overstapstation Beurs-Brouckère zal zijn perrons voor de oost-west-richting onder de Bisschopstraat krijgen. Voor de eerste fase zal een bedrag van ongeveer 3»7 miljard Belgische Franken benodigd zijn. Thans zal de aanleg van de tweede fase ongeveer 3 miljard kosten. Men heeft berekend, dat de ondergrondse tram per jaar alleen al aan tijdwinst voor do passagiers een bedrag van ongeveer -g- miljard Franken zal uitsparen. Tenslotte geven wij nog een overzicht van het dieptoniveau, waarop de verschillende tra.jecten van de oost-west-ly'n worden gebouwd; Traject
Diepte
Opmerkingen
Rond-Point Schumann
17 m
a.anleg onder twee verkeerstunnels
Steenweg op Etterbeek
6 m
Kruising Kunstlaan/ Wetstraat
12 m
onder de Kleine-Ring-lyn en de verkeerstunnel door
Park van Brussel
17 m
bovenste spoor
22 m
onderste spoor
Centraal Station Beurs-Brouckère
5 ra 11,20 m
kruist boven do spoorwegtunnel van de noord-zuid verbinding aanleg onder de noord-zuidtramtunnel
De Stuva-Nachrichten, waaraan wij gegevens voor dit artikel ontleenden, zyn verkrijgbaar by de uitgever in Düsseldorf, Mozartstrasse 7Belangstellende leden verwijzen wy' ook naar de Schriftenreihe Forschung + Praxis van de STUVA, waarin als eerste deel is verschenen "U-Verkehr und unterirdisches Baueni' Dit is verkrijgbaar voor 24,30 DM by' Albis Verlag, Postfach 4059, Düsseldorf.
