Verloskundigen. Tijdschrift voor. Starten en stoppen met borstvoeding. Onder toezichtstelling van een ongeboren kind. juni e jaargang

Tijdschrift voor

Verloskundigen

Starten en stoppen met borstvoeding Onder toezichtstelling van een ongeboren kind juni 2008 Uitgave van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen

_019NI_200571 - TvV juni.pdf - pag.1

LET OP !!! Lage resolutie!

33e jaargang

May 20, 2008

S i b b i n g & Wa t e l e r : financieel adviseurs voor verloskundigen

• Praktijkvestigingen

Sibbing & Wateler is een onafhankelijk financieel adviesbureau, gespecialiseerd in de praktijkbegeleiding

• Maatschapscontracten

• Praktijkfinancieringen

van vrije medische beroepsbeoefenaren, waaronder verloskundigen. Wij bieden u een gevarieerd dienstenpakket voor al uw financiële zaken, nu en in de

• Financiële planning

toekomst.

• Verzekeringen

• Pensioenen

• Hypotheken

&

S I B B I N G W AT E L E R C . S . Storkstraat 33 • 3905 KX Veenendaal • Postbus 915 • 3900 AX Veenendaal Telefoon: (0318) 544 044 • Fax: (0318) 543 843 • E-mail: [email protected] • Internet: www.sibbing.nl

Accountancy en fiscaal advies met aandacht voor úw situatie.

Van de Beek & Partners Eemnesser weg 24, 3741 GA BAARN • Postbus 409, 3740 AK BAARN T 035 52 80 160 • F 035 52 80 161 • [email protected] • www.vandebeek.ac



May 20, 2008

INHOUD

TIJDSCHRIFT

ONDERWIJS

5

Redactioneel Toppunt Wil van Veen

33

The business of being born Suze Jans

PRAKTIJK KNOV

35

Gepakt!

Wat kan ik verdienen?

6

Nyx

Kraamzorg

7

Thuis bevallen of regeert de angst?

Sjaak Toet

36

Ada Hoving

8

ITV kent heel veel voordelen Erna Pond en Mieke Aitink

INTERNATIONAAL Een dag in Stockholm

39

Because I am a girl

41

10

De handreiking klachtenregeling Relinde van der Stouwe

12

Schildklierfunctiestoornissen Suze Jans

14

Moedernacht 2008

FORUM Waarom tolereren vrouwen deze gang van zaken?

43

Hoed je voor de wijze grootmoeder…

44

Franka Cadee en Wil van Veen

18

Aandacht voor moedersterfte Fanny Bertens

BERICHTEN

20

Gezocht! Werkgroepleden

WETENSCHAP

21

Starten en stoppen met borstvoeding

Nieuwe media

45

Nieuws

46

Gratis boek over Hirschsprung

48

Congres en cursus

49

Personalia

51

Ko van Wouwe en Caren Lanting

Onder toezichtstelling van een ongeboren kind M.W. Bijlsma, J.M.B. Wennink, A.C. Enkelaar, M.H.B. Heres en A. Honig

29

TvV juni 2008 • KNOV



3

May 20, 2008

COLOFON Redactie Fanny Bertens, Esther van der Made (secretaresse), Lonneke Niewenhuijse, Relinde van der Stouwe, Wil van Veen (hoofd- en eindredactie), Kristel Zeeman

Cover foto

Medewerkers juni 2008 Mieke Aitink, M.W. Bijlsma, Franka Cadee, Ton van de Coevering, A.C. Enkelaar, Bionda Heeringa, M.H.B. Heres, A. Honing, Ada Hoving, Suze Jans, Lidewijde Jongmans, Jane Pincus, Erna Ponds, Henk van Ruitenbeek, Marion Stumpf, Sjaak Toet, Corine Verhoeven, J.M.B. Wentink, Ko van Wouwe, Jolanda Zocchi. Yvonne Borgers is een Maastrichtse in Almelo. Zij maakt o.a. mandala's. Op de omslag prijkt er een, maar ze heeft inmiddels heel veel verschillende gemaakt. Als u haar naam googlet komt u vanzelf op haar website. Yvonne verkoopt haar werk op kunstmarkten, maar u kunt ook via de website bestellen of neem de telefoon. De mandala's zijn 30 bij 40 cm groot, inclusief lijst en kosten € 50,-. Meer informatie: Yvonne Borgers, Boomshoeksstraat 1, 7601 VK Almelo, T. 0546 824489

Redactieadres Tijdschrift voor Verloskundigen Postbus 2001, 3500 GA Utrecht E: [email protected] Abonnementen en adreswijzigingen KNOV, Jolanda Zocchi Postbus 2001, 3500 GA Utrecht T: 030 282 3115, F: 030 282 3101 E: [email protected] Personeelsannonces KNOV, Esther van der Made T: 030 282 3107 E: [email protected]

Het Tijdschrift voor Verloskundigen wordt uitgegeven door de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), opgericht op 22 september 1975. De vereniging is tot stand gekomen uit een fusie van de Bond van Nederlandse vroedvrouwen (opgericht 8 juni 1926) en de Nederlandse R.K. Vereniging van Vroedvrouwen (opgericht 8 juli 1921). De KNOV stelt zich ten doel de bevordering van de verloskundige zorg in zijn geheel in Nederland, de versterking van de positie die de verloskundige daarin inneemt, alsmede de belangenbehartiging van alle verloskundigen in Nederland. Een van de manieren om dit doel te bereiken, is het uitgeven van het Tijdschrift voor Verloskundigen.

Advertentie-exploitatie Ovimex bv, Frank Dijkman T: 0570 674240 E: [email protected] Vormgeving Annemiek Voogd, Ovimex bv Druk Ovimex bv, Deventer Abonnementsprijzen Abonnementsprijs voor niet-leden van de KNOV: € 119,- per jaar (11 nummers), buiten Nederland € 133,-. Voor studenten aan buitenlandse opleidingen: € 94,-. Los nummer € 16,- aan te vragen bij de KNOV. Alle prijzen zijn incl. BTW en verzendkosten. © 2008 Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht T: 030 282 3100 Voorzitter KNOV Sjaak Toet Foto omslag: Henny van Nieuwpoort, Den Haag Foto’s binnenwerk: Beata Bosma, Alkmaar Floor Godefroy, Utrecht Linus Harms, Grouw Bionda Heeringa, Delft Carien van Leeuwen, Amsterdam Henny van Nieuwpoort, Den Haag Oplage: 3700 ISSN 0378-1925

4

Het Tijdschrift voor Verloskundigen is in de eerste plaats een vakblad op het gebied van de verloskunde en verwante wetenschappen. Het beoogt verloskundigen op de hoogte te stellen van relevante feiten en ontwikkelingen. Daarnaast is het een forum voor discussie over de verloskunde en verwante disciplines. In het redactionele beleid wordt ernaar gestreefd een zo ruim mogelijke reeks aan onderwerpen te behandelen. In de tweede plaats is het Tijdschrift voor Verloskundigen een verenigingsorgaan en als zodanig een middel voor het hoofdbestuur van de KNOV om in contact te treden met de leden. In dit kader dient het Tijdschrift voor bestuur en leden als forum om van gedachten te wisselen. Inzenden kopij en advertenties De redactie nodigt de lezers uit om reacties, artikelen en opiniebijdragen in te zenden. Bij voorkeur speciaal voor het Tijdschrift voor Verloskundigen geschreven kopij, maar ook elders aangeboden of gepubliceerde bijdragen zijn welkom; onder vermelding van bladtitel, jaargang en nummer. Kopij aanleveren als platte tekst, dus zonder speciale bekopping, voetnoten, paginacijfers, tabs, tabellen en ontdaan van hyperlinks, in Word via e-mail: [email protected]. Van tabellen of grafieken daarom alleen de onderzoeksgegevens aanleveren; deze worden door de vormgever opgemaakt. Referenties in de tekst tussen vierkante haakjes (geen superscript). Beeld apart aanleveren, bij voorkeur digitaal en in hoge resolutie. Bij tekstwijziging pleegt de redactie overleg. Ingezonden brieven worden zo nodig bekort. De KNOV en de redactie zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van geplaatste reacties en opiniebijdragen. Het auteursrecht van artikelen berust bij de individuele auteur. Citeren met bronvermelding is toegestaan, mits binnen de wettelijke regels. Overname van (langere delen van) artikelen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de redactie en de auteur. Personeelsadvertenties van leden voor het volgende nummer tot 23 juni 2008. Gelieve bij de plaatsingsopdracht het gewenste formaat en het factuuradres te vermelden. Voor commerciële advertenties: zie colofon. Het juli/augustusnummer verschijnt op 8 juli 2008.




May 20, 2008

REDACTIONEEL TIJDSCHRIFT

Toppunt Ruim twintig jaar geleden had ik bijna 150 gulden over voor een juweel van een vulpen, een Waterman. Dat was veel geld toen, het was dus een dure pen. Maar ja, ik had mij voorgenomen om verder schrijvend door het leven te gaan en daarmee het brood te verdienen voor mijn gezin in oprichting. Achttien jaar daarna zat de dop niet meer zo strak als vroeger. Daarom verpestte ik een keer een overhemd, een tijdje later ontstond een grote koningsblauwe kring op de buitenkant van mijn colbert. U kunt nagaan hoe blauw het toen al aan de binnenkant was. Gezien mijn gehechtheid aan mijn pen - hij ligt zelfs op mijn nachtkastje - ging ik terug naar de winkel waar ik de pen had gekocht. Ik deed mijn beklag en de pen werd naar de fabriek gestuurd, in Engeland. Veertien dagen later bracht de post een mooi doosje. Met daarin een nieuwe pen en een begeleidend briefje. De dop was versleten en dat mocht niet, ook was een nieuwe dop net iets anders van kleur en dat stond niet mooi, dus of ik genoegen wilde nemen met een nieuwe pen, ‘want’, zo stond er, ‘ik had tenslotte garantie, mijn leven lang’. En excuses voor het ongemak. Dit was voor mij het toppunt van kwaliteit! Hoe maak ik het mijn klant naar de

Agenda

zin? Ik heb inmiddels twee pennen van hetzelfde merk, ook een rode om te corrigeren. Beetje decadent, maar mijn penwensen zijn vervuld.

17 juni 2008 Platform Klinisch Verloskundigen

Waarom vertel ik u dit? Wat zijn de verwachtingen van een cliënt die zich meldt met de mededeling: ‘ik ben zwanger’ en vervolgens gaat zitten wachten op wat komen gaat; op wat u

20 juni 2008 Algemene Ledenvergadering

nu inbrengt. U brengt uw vakbekwaamheid in, uw ervaring, uw regels: een

16 september 2008 Platform Klinisch Verloskundigen

frequentie oplopende, consulten in de rest van de zwangerschap. Een stramien

30 september 2008 Terugkomdag toetsgroepbegeleiders

intake in het eerste trimester, het controleschema van ongeveer twaalf, in dat sinds mijn geboorte nauwelijks is gewijzigd. Sinds die tijd zijn de verloskundige en de zwangere wel sterk veranderd. Maar de ontwikkeling naar het moederschap is - in al haar fasen – niet veranderd. De wens om moeder te worden, het plan om zwanger te worden, de zwangerschap zelf, de geboorte van het kind, de verzorging en opvoeding.

7 oktober 2008 Terugkomdag toetsgroepbegeleiders

Maar wat verwacht uw cliënt? Kent uw haar verwachtingen, haar wensen, haar

21 oktober, 4 en 18 november 2008 Cursus toetsgroepbegeleider ITV

teveel verschillende verloskundigen en het liefst thuis bevallen, waarbij de

14 november 2008 Algemene Ledenvergadering

verlangens. Uit onderzoek blijkt dat zwangeren niet geconfronteerd willen worden met verloskundige die haar tijdens de zwangerschap begeleidde ook nu aanwezig is. Helaas bevalt slechts 30% van de zwangeren thuis en die 30% heeft maar in de helft van het aantal gevallen te maken met een en dezelfde verloskundige. Natuurlijk rekent en vertrouwt een zwangere op uw vakbekwaamheid. Maar verder verwacht zij van u: vriendelijkheid, belangstelling, aandacht en tijd en dat

24 november, 9 december, 15 januari 2009 Cursus toetsgroepbegeleider ITV

niet alleen voor haar zwangere lijf, maar ook voor haar sociale context. Ze wil

Kijk voor meer informatie in de rubriek Congres en Cursus achter in dit tijdschrift of op www.knov.nl/leden

Het staat allemaal natuurlijk in geen verhouding tot de ideeën die ik had over

graag voldoende geïnformeerd worden, rekent op uw aanwezigheid en hecht aan een vertrouwensband, want moeder worden is niet niks. mijn Waterman, maar het is voor een zwangere wel het summum, het toppunt van kwaliteit als u aan haar wensen voldoet. Wil van Veen

TvV januari 2008 • KNOV



5

May 20, 2008

KNOV

Wat kan ik verdienen? Wat kan ik verdienen in loondienst van een eerstelijns praktijk? Deze vraag wordt regelmatig gesteld aan de helpdesk van de KNOV. Om deze vraag te beantwoorden heeft de KNOV een informatieblad ’Berekening salaris 2008, pensioen en regeling vakantie loondienst‘en een berekeningsmodule ontwikkeld, te vinden via www.knov.nl -> Leden -> Eerstelijn... -> Loondienst -> Financien.

Vervolgens wordt het aantal diensten per week voor de verloskundige in loondienst berekend. Zeven diensten per week is het uitgangspunt. In dit geval heeft ieder een derde deel van de praktijk. 7: 3 = 2,33 diensten per week. 2,33 vul je in bij cel F32. Het aandeel in het spreekuur is ook evenredig verdeeld. In dit geval gaat de verloskundige 33% van de spreekuren voor haar rekening nemen. Dit vul je in bij cel F34 Het fictieve weekbedrag is € 791,47. Het werkelijke bruto maandbedrag is lager (fictief weekbedrag/

Een vraag uit de praktijk

7 * 324/12), omdat een correctie wordt gemaakt voor

Ik heb een contract aangeboden gekregen voor bepaalde

vakantie dagen e.d. Het werkelijke bruto maandsalaris

tijd. De eerstelijns praktijk bestaat uit 300 zorgeenheden.

in cel I 43 is een bedrag inclusief vakantie geld en incl.

De praktijk bestaat uit 2 maten en ik ben de enige

pensioen en exclusief de werkgeverslasten.

verloskundige in loondienst. Ik ben verantwoordelijk voor 1/3 deel van de praktijk. Hoe bereken ik mijn loon?

Hoeveel diensten moet ik werken om mijn vakantie te verdienen?

Open de berekeningsmodule

Een verloskundige in loondienst moet niet méér diensten

Dit is een Excel bestand met de naam Berekening salaris

werken om haar vakantie te verdienen.

werknemer 2008. Vul het aantal zorgeenheden in bij cel I7.

In bovenstaande berekening wordt duidelijk dat er een correctie op haar bruto loon wordt gedaan om het geld voor de vakantiedagen te ’reserveren‘. Als een verloskundige in loondienst tijdens de vakantie één van de maten vervangt en daardoor extra diensten werkt, heb je te maken met overwerk dat extra betaald moet worden.

van Hogerop?

Voor hoeveel uren spreekuur krijg ik betaald als ik 33% van de spreekuren voor mijn rekening neem? In de berekening van de KNOV wordt voor een normpraktijk van 120 zorgeenheden gerekend met 9 spreekuren. Met 300 zorgeenheden zou je als praktijk 22,5 spreekuren per week moeten draaien. De verloskundige

Volg dan de Universitaire Masterstudie Verloskunde Geen korte cursus, maar een volwaardige en intensieve universitaire masterstudie.

in loondienst wordt betaald voor 7,5 uur spreekuur per week. Dit is exclusief counseling en echo’s.

Meer weten? Lees het Informatieblad ‘Opbouw tarief verloskundige zorg 2008’ en het Informatieblad ‘Vergoeding counseling PNS voor waarnemers en werknemers’ via www.knov.nl -

Interesse?

Onderwijsbureau Masterstudies Bel (020) 566 6944 of mail: [email protected]

KIJK ook op www.amc.nl/

masterverloskunde 6

> leden -> eerstelijns -> Financien -> Tarieven en vergoedingen. ■

De ledenservice/helpdesk De ledenservice/helpdesk KNOV is voor leden gratis bereikbaar op telefoonnummer 0800 – 5668555 op werkdagen van 10.00 tot 17.00 uur en per e-mail naar [email protected].




May 20, 2008

KNOV

Kraamzorg Hebt u ze ook gehad? Die brieven van ‘zorg’verzekeraars over de capaciteitsproblemen in de kraamzorg tijdens de vakantieperiode. En die brieven van kraamzorginstellingen, die melden dat ze in de zomermaanden tweemaal zoveel zorgaanvragen hebben als er kraamverzorgsters zijn? De zomervakantie wordt als schuldige aangewezen. Een kraamverzorgster moet immers ook gewoon met vakantie. Natuurlijk gaat ook een kraamverzorgster met vakantie, maar is de vakantie wel het probleem? Hebt u de brieven goed gelezen? Men heeft het over de zomermaanden of vakantieperiode, waarbij men aangeeft dat het gaat over een periode van mei tot en met oktober. Dat is gewoon een half jaar! Het tekort aan kraamzorg is geen vakantieprobleem. Er is sprake van een zeer ernstig probleem dat sluipenderwijs steeds groter wordt. Men heeft de afgelopen jaren ons o zo goede kraamzorgstelsel om zeep geholpen met marktwerking, kraamzorgveilingen, bezuinigingen en het landelijk indicatie protocol. Een zorg die zo basaal is, een zorg die, in vergelijking met andere zorg, zo goedkoop is, een zorg waar we niet buiten kunnen in onze verloskundige keten. Het dreigt langzaam uit te sterven, kapot te gaan! Wees eerlijk! Welke schoolverlater kiest er voor een vak met zoveel onzekerheden? Een vak waarin je bijna geen fulltime aanstelling kunt krijgen, een vak dat zo slecht betaalt en waarbij je je in de ‘zomermaanden’ de benen uit het lijf kunt lopen omdat er onvoldoende kraamverzorgsters zijn. De verloskundige zorgketen heeft de afgelopen maanden flink aandacht gehad. We hebben in dit land onze mond vol over het verbeteren van de zorg en van de keten, babysterfte moet teruggedrongen worden, meer aandacht voor borstvoeding moet en vergeet de vroegsignalering niet. Hoe is het dan mogelijk dat kraamzorg zo wordt uitgeknepen dat zij langzaam aan het uitsterven is. De gespecialiseerde zorg van kraamverzorgsters is hard nodig, juist als het om deze zaken gaat. Wat nou bezuinigen op kraamzorg? De kraamverzorgster hoort gewoon fulltime in een gezin, tenzij gezinnen zelf iets anders wensen en niet andersom! Een kraamverzorgster kan niet vervangen worden door een huishoudelijke hulp. Zij beschikt over deskundigheden die de huishoudelijke hulp nu eenmaal niet heeft. Het gaat niet om de was, om stofzuigen; het gaat om het aanleren van vaardigheden als borstvoeding, de zorg om het pasgeboren kind en de eventuele andere jonge kinderen binnen het gezin. Het gaat om kwaliteit van leven. Hoe is het mogelijk dat ‘zorg’verzekeraars de meest onmogelijke kwaliteitseisen stellen en deze even zo gemakkelijk weer overboord zetten door in de zomermaanden de kraamverzorgsters te vervangen door huishoudelijke hulpen. Ik vind het een grof schandaal dat er zo wordt omgegaan met de kraamzorg. En u, wat gaat u doen komende zomer? Gaat u voor kraamverzorgster spelen? Zij die schuldig zijn aan dit probleem zitten gezellig met hun kont in het zwembad terwijl u straks een extra bezoekje aflegt, hier omdat de baby niet wil happen en daar omdat het zo vreemd spuugt. De telefoontjes over huilende, spugende, slappe, gele, niet poepende, blauwe en grauwe baby zijn nu voor u. Het probleem dat politiek en ‘zorg’verzekeraars hebben gecreëerd wordt, voor u het weet, uw probleem en dat mag het niet worden. Natuurlijk laat u uw kraamvrouwen niet zitten met hun vragen en problemen en natuurlijk doet u weer gewoon die bevalling zonder partus assistentie. Want wat zou u met die huishoudelijke hulp om u heen aan moeten? Maar wat u vooral ook moeten doen, is klagen bij de ‘zorg’verzekeraars en breng uw extra tijd in rekening. De ‘zorg’verzekeraar is immers verantwoordelijk voor het inkopen van voldoende zorg voor zijn klanten volgens zijn eigen hoge kwaliteitsnormen en u bent niet zijn vangnet. We zullen de komende zomermaanden de kraamverzorgster missen en we zullen voor haar vechten als dat nodig is. Maar laten we vooral niet vergeten dat ons unieke Nederlandse verloskundig systeem niet zonder kraamzorg kan! Sjaak Toet, Voorzitter TvV juni 2008 • KNOV



7

May 20, 2008

KNOV

Intercollegiale toetsing Verloskunde (ITV) ITV kent heel veel voordelen Erna Ponds en Mieke Aitink

Methodisch intercollegiaal overleg, waar ITV een belangrijk voorbeeld van is, wordt gezien als een middel om standaarden, standpunten en richtlijnen bij verloskundigen te introduceren en te implementeren. Om succesvol te kunnen zijn, is het belangrijk dat er een hoge opkomst is bij ITV.

De cursus bestaat uit 3 verplichte dagen waarin een vaste logische opbouw zit. De belangrijkste thema’s die in de cursus aanbod komen zijn: de ITV toetsingscyclus, opstarten van een ITV toetsgroep, vergadervaardigheden. De training is zoveel mogelijk interactief. De cursus is geaccrediteerd voor 18 punten (mits u alle drie de cursusdagen volgt), er zijn geen kosten aan verbonden en u ontvangt een reiskostenvergoeding.

ITV heeft een positief effect. Het vermeerdert uw kennis, het vergroot uw inzicht in kwaliteit van het eigen handelen, het draagt bij aan een beter collegiaal contact en samenwerking en verduidelijkt uw positionering ten opzichte van andere zorgverleners in de zorgketen. Dat dit verantwoord is, blijkt uit de beschikbare literatuur. U begrijpt dat omwille van de genoemde argumenten de KNOV uw deelname aan ITV belangrijk vindt. Als extra stimulans om deel te nemen aan ITV is er vanuit het kwaliteitsregister gesteld dat verloskundigen 40 uur per 5 jaar, dus gemiddeld 8 uur per jaar moeten besteden aan methodisch intercollegiaal overleg.

Aankondiging cursus toetsgroepbegeleider ITV Omdat er veel animo is voor de cursus Toetsgroepbegeleider ITV worden er dit najaar twee trainingen aangeboden. De voorwaarde voor deelname aan de cursus is dat u na de training, behoudens calamiteiten, minimaal één jaar als toetsgroepbegeleider functioneert. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden: als tweede toetsgroepbegeleider in een bestaande toetsgroep (in verband met de continuïteit raden wij u dat zeker aan), als opvolger van een toetsgroepbegeleider die gaat stoppen, of u gaat, al of niet samen met een andere toetsgroepbegeleider, een toetsgroep starten. De data voor de cursussen toetsgroepbegeleider ITV zijn: 1e cursus ITV: 21 oktober, 4 en 18 november 2008; 2e cursus ITV: 24 november, 9 december 2008 en 15 januari 2009

Erna Ponds is trainer/beleidsmedewerker en Mieke Aitink is beleidsmedewerker deskundigheidsbevordering

8




May 20, 2008

KNOV Terugkomdag Toetsgroepbegeleider ITV

De cursus is geaccrediteerd voor 6 punten, er zijn geen

De data voor de terugkomdagen Toetsgroepbegeleider

kosten aan verbonden en u ontvangt reiskostenvergoeding.

zijn voorzien op 30 september of 7 oktober 2008. U kunt zich voor 16 juli 2008 aanmelden voor de cursus

U kunt kiezen uit een van beide dagen.

Toetsgroepbegeleider en de voor de Terugkomdag bij Om de toetsgroepbegeleiders de mogelijkheid te bieden

Ingrid Buiten, secretaresse afdeling Kwaliteit en

ervaringen uit te wisselen en ervaren problemen in te

Richtlijnontwikkeling, E: [email protected]

brengen om met elkaar te bespreken zijn er terugkomdagen gepland. De cursus bestaat uit één dag en is inter-

Voor meer informatie: www.knov.nl, na inloggen via

actief van opzet, de inhoud wordt vooral bepaald door

kwaliteit en deskundigheidsbevordering naar ITV of langs

de leerwensen van de deelnemers.

dezelfde weg maar nu via verenigingszaken naar de

© Henk van Ruitenbeek

agenda. ■




9

May 20, 2008

KNOV

De handreiking klachtenregeling Op weg naar een vernieuwde klachtenregeling Relinde van der Stouwe

In oktober 2007 werd in dit tijdschrift uitgebreid stilgestaan bij het onderwerp klachten. Daarbij werd ook de handreiking klachtenregeling aangekondigd. Begin april mocht u hem ontvangen. Deze handreiking moet u helpen een vernieuwde klachtenregeling in uw praktijk op te zetten en uit te voeren.

regeling te testen. Vier verloskundigen meldden zich: Dieuwke Ottens uit Haarlem, Marieke Driessen uit Lunteren, Esther van Uffelen uit Leusden en Gerjanne Vrielink uit Wageningen. Met behulp van een stappenplan zetten zij de klachtenregeling op: ze bespraken de nieuwe manier van omgaan met klachten met hun collega’s, maakten afspraken en verdeelden taken en legden dit vast in een protocol. Ze informeerden cliënten,

Waarom een nieuwe klachtenregeling?

mondeling en schriftelijk. Ze begonnen met de registratie

Sinds 1989 bieden verloskundigen hun cliënten de

van klachten, bespraken klachten in het team en stelden

mogelijkheid om klachten over hun zorg in te dienen bij

verbeterplannen op. De aanvullende producten zoals een

de onafhankelijke KNOV klachtencommissie. Met deze

voorbeeld van een protocol, een registratieformulier en

vorm van klachtenafhandeling liep de beroepsgroep

een cliëntenfolder, werden daarbij als zeer behulpzaam

voorop. Vijf jaar later verplichtte de Wet Klachtrecht

ervaren. Deze producten zijn beschikbaar op de ledensite.

Cliënten Zorgsector (WKCZ) namelijk alle zorgverleners

De ervaring van de vier verloskundigen is dat het opzetten

zo’n klachtenregeling te hebben. Met de wet werd

van de regeling discipline vraagt. Er zijn altijd extra zaken

beoogd cliënten een zelfstandig en laagdrempelig klacht-

die aandacht vragen naast de zorg voor cliënten: een bij-

recht te geven. Echter, bij de evaluatie van de wet in

scholing, kringvergadering, een automatiseringsprobleem

1999, bleek dat cliënten de procedure vaak formeel

oplossen. En er zijn altijd onverwachte gebeurtenissen

vonden en de klachtencommissie moeilijk toegankelijk.

die een geplande bijeenkomst in de war schoppen: ziekte

De evaluatie leidde onder meer tot de ontwikkeling van

van een collega, een bevalling of een sterfgeval in de

de CBO Klachtenrichtlijn Gezondheidszorg in 2004. Een

familie. De deelnemende verloskundigen geven aan dat het

belangrijk advies in deze richtlijn is een brede invulling te

belangrijk is één persoon in de praktijk aan te wijzen die

geven aan de wettelijke verplichting van de klachten-

de kar trekt voor wat betreft het opzetten van de nieuwe

regeling. Daarbij gaat het om klachten in de breedste zin

klachtenregeling. Deze persoon is verantwoordelijk voor

van het woord: elke uiting van ontevredenheid. Het

de voortgang. Daarnaast is met het oog op de haalbaar-

indienen van een klacht bij een onafhankelijke klachten-

heid belangrijk om een realistisch tijdspad uit te zetten.

commissie is in de vernieuwde klachtenregeling een

Neem tenminste zes maanden om de regeling op te

mogelijkheid. Daarnaast wordt zorgaanbieders geadviseerd

zetten en haar daadwerkelijk in werking te stellen.

om ook professionele opvang en bemiddeling aan te

Een ander belangrijk punt is het betrekken van de praktijk-

bieden. En bovenal wordt de zorgaanbieder gestimuleerd

assistente bij het proces. Iedereen in de praktijk moet op

tot een pro-actieve omgang met klachten. Al deze

de hoogte zijn van de nieuwe werkwijze; alle medewerkers

elementen vindt u terug in de handreiking KNOV

moeten op een uniforme wijze omgaan met cliënten die

klachtenregeling. Daarmee lopen we als beroepsgroep

klachten uiten over de zorgverlening. De praktijkassistente

weer vooraan. Want ook al dringt de inhoud van de CBO

is daarbij een belangrijke schakel in het geheel. Ze kan

richtlijn langzaam door tot de diverse beroepsgroepen en

cliënten voorlichten, ze kan ook onvrede signaleren en

instellingen, nog lang niet alle zorgverleners maken er al

terugkoppelen. Praktijkassistenten in verloskundige

serieus werk van.

praktijken hebben een heel diverse professionele achtergrond en takenpakket. Een eenduidige richtlijn over de

De klachtenregeling uitgeprobeerd

taak van assistenten in het omgaan met klachten is dan

In het oktobernummer werd een oproep aan eerstelijns

ook niet te geven. Maar het mag duidelijk zijn dat de

praktijkhouders geplaatst om de vernieuwde klachten-

praktijkassistente betrokken moet zijn bij het opzetten van de klachtenregeling.

Relinde van der Stouwe MSc is verloskundige en beleidsmedewerker bij de KNOV

10




May 20, 2008

KNOV Positieve ervaringen

Melden van klachten en incidenten

De vier verloskundigen die de klachtenregeling uit-

De handreiking gaat ook in op het omgaan met fouten

probeerden, vonden allen dat de handreiking hen hielp

cq. incidenten. In de gezondheidszorg spreekt men liever

om het onderwerp klachten zakelijk te benaderen. Het

van incidenten omdat ‘fout gegaan’ niet altijd op voorhand

omgaan met onvrede of een klacht werd hierdoor minder

betekent dat iets ‘fout gedaan’ is. Een fout of incident

beladen. De handreiking maakte hen duidelijk hoe ze de

loopt niet altijd uit op een klacht van een cliënt en

situatie aan moesten pakken. En er was ook een duidelijk

andersom is bij een klacht niet altijd sprake van een

punt van afronding in het hele proces. Dat maakt het

incident. Wel hebben klachten en incidenten met elkaar

gemakkelijker om de situatie ook weer los te laten. Een andere positieve ervaring is de waardering van cliënten voor een systematische en cliëntgerichte aanpak. Een van de vier verloskundigen bracht in dit verband de casus van een multipara met een onverwachte stuitligging tijdens de baring ter sprake. Deze vrouw was à terme en werd vanwege hypertensie verwezen. Tijdens de partus bleek de stuit voor te liggen en ze beviel middels een keizersnee. In de verloskundige praktijk noch in het ziekenhuis was tijdens de controles de stuitligging herkend. Afgaande op de vorm van het caput, heeft de foetus © KNOV

waarschijnlijk al lange tijd in een stuitligging gelegen. In het kraambed liet de vrouw haar ontevredenheid over de gang van zaken merken. Toen de verloskundige daarop inging, bleek de grootste grief van de cliënt te zijn dat zij

Tijdens het jaarlijkse overleg tussen de KNOV klachtencommissie

tijdens haar laatste zwangerschapscontroles onderzocht was door een vierdejaars student. Geen van de verlos-

en het KNOV-bestuur werd stilgestaan bij de handreiking Klachtenregeling. KNOV voorzitter Sjaak Toet bedankte ambtelijk

kundigen had het uitwendig onderzoek van de student

secretaris Elsemarie van Mackelenbergh (midden) voor haar rol in

gecheckt. De klacht van de cliënt betrof dus niet zozeer

de ontwikkeling van de handreiking. Elsemarie van Mackelenbergh

het missen van de stuitligging, zoals de verloskundige

is aanspreekpunt voor cliënten die een klacht indienen, maar ook

aanvankelijk dacht. Hoewel zij duidelijk probeerde te

voor verloskundigen waartegen een klacht is ingediend. Elsemarie

maken dat zij en haar collega’s waarschijnlijk de stuit-

is blij met de handreiking: “Ik kan nu verloskundigen voor advies,

ligging ook gemist zouden hebben en het verloop van de

hoe professioneel en adequaat te reageren op de klacht, verwijzen

bevalling niet anders zou zijn geweest als zijzelf het uit-

naar deze handreiking. En ik denk ook dat het toepassen van de

wendig onderzoek zou hebben gedaan, bleef de cliënt

handreiking kan voorkomen dat cliënten een klacht indienen bij

ontevreden. De klacht van de vrouw werd vervolgens in het teamoverleg besproken. Het team was het er over

de klachtencommissie of het tuchtcollege. Veel klachten die de klachtencommissie ontvangt, blijken mede veroorzaakt te zijn

eens: dit was niet te voorkomen geweest als de verlos-

door het slecht luisteren naar cliënten. Cliënten proberen hun

kundigen zelf het uitwendig onderzoek hadden uitge-

onvrede kenbaar te maken bij de verloskundige praktijk maar

voerd. Maar tegelijkertijd bracht de casus discussie op gang

voelen zich daar onvoldoende gehoord.”

hoe om te gaan met de zelfstandigheid van studenten en de verantwoordelijkheid van de begeleidende verloskun-

gemeen dat ze onbedoeld en onwenselijk zijn. Hoe

digen. De discussie werd besloten met de maatregel om

kunnen we als verloskundigen leren van die situaties

de student (ongeacht het leerjaar) te blijven checken bij

zodat vergelijkbare situaties in de toekomst voorkomen

het uitvoeren van het uitwendig onderzoek tijdens de

worden. Dat is alleen mogelijk wanneer klachten en

laatste zwangerschapsweken. Deze uitkomst van het

incidenten systematisch geregistreerd en geanalyseerd

gesprek werd teruggekoppeld naar de cliënt. De kraam-

worden. Binnen het team medewerkers moet worden

vrouw waardeerde het erg dat haar klacht serieus was

besproken wat de omstandigheden waren waarin de

genomen; ze voelde zich gehoord en was ook verrast

gebeurtenis plaatsvond en welke veranderingen of aan-

dat de verloskundigen het beleid gingen aanpassen. Ze

passingen in de praktijk moeten worden gemaakt om

vertelde ook dat dit haar vertrouwen in de verloskundigen

een vergelijkbare situatie te voorkomen. Het registreren

versterkte; ingeval van een nieuwe zwangerschap zou ze

van klachten en incidenten lijkt veel extra werk met zich

zeer zeker weer naar hen toekomen.

mee te brengen. U denkt wellicht: ‘weer meer papierrompslomp, tijd die beter in patiëntenzorg gestoken kan worden’. En ja, het vraagt tijd maar is tegelijkertijd noodTvV juni 2008 • KNOV



11

May 20, 2008

KNOV zakelijk om werkelijk iets te kunnen doen met klachten en fouten. Registratie is een eerste noodzakelijke stap in het proces van analyseren wat er gebeurd is, en hoe het een volgende keer voorkomen kan worden. De hand-

Schildklierfunctiestoorn Nieuwe Richtlijn van de Nederlandse In t

reiking klachtenregeling geeft handvatten hoe u zo’n systeem op kunt zetten. Dezelfde principes zijn toepasbaar op het registreren van incidenten. Daarvoor is ook

Suze Jans

de handreiking Melding Incidenten Patiëntenzorg (MIP) beschikbaar op de ledensite. Melding betekent hier: het noteren van ‘wat er gebeurd is’ op een formulier zodat het incident met teamgenoten geëvalueerd kan worden en de zorg zo nodig aangepast kan worden. Het gaat hier dus niet om een melding aan de inspectie of derden. Alleen als het een incident betreft dat tot de dood of een

Er bestaan in Nederland drie richtlijnen met als onderwerp schildklierafwijkingen. Verloskundigen kunnen tijdens de zorg voor vrouwen met een kinderwens of zwangeren met (mogelijke) schildklierafwijkingen te maken krijgen.

ernstig schadelijk gevolg voor uw cliënt en/of haar ongeboren kind heeft geleid, dan wordt dit gemeld bij de

In 2001 verscheen de richtlijn van de NVOG

inspectie. In het oktobernummer werd aan het melden

’Schildklier en zwangerschap‘[1] en in 2006 publi-

van calamiteiten reeds aandacht besteed. Het is niet altijd

ceerde het Nederlands Huisartsen Genootschap

gemakkelijk om onderscheid te maken tussen incidenten

(NHG) de eerste herziening van de NHG standaard

en calamiteiten. En het is ook niet altijd duidelijk of elk

‘Schildklieraandoeningen’ (M31)[2]. Eind 2007

incident gemeld moet worden bij het interne MIP

bracht de Nederlandse Internisten Vereniging (NIV)

systeem van de verloskundige praktijk. Is het bijvoorbeeld

de nieuwe richtlijn ‘Schildklierfunctiestoornissen’ uit.

zinvol om het vergeten van toediening van vitamine K na

Aan deze richtlijn is meegewerkt door het NHG en

de geboorte te noteren en te bespreken? Voor het

de NVOG.

opstarten van het systeem, het zich eigen maken van de

De nieuwe NIV richtlijn is informatief voor alle

werkwijze door alle medewerkers in de praktijk, lijkt het

verloskundigen die met cliënten met deze proble-

echter verstandig om dit in het begin wel te doen.

matiek te maken krijgen. Hoofdstuk 5 is gewijd

In het middagprogramma van de ALV zal aandacht

aan schildklierfunctiestoornissen in de zwanger-

worden besteed aan hoe om te gaan met incidenten en

schap en postpartumperiode (inclusief lactatie) en

calamiteiten.

schenkt daarbij ook aandacht aan de fysiologische aanpassing van de schildklier in de zwangerschap

Voor vragen over de vernieuwde klachtenregeling of de

en de normaalwaarden van TSH en FT4 in de

aanvullende producten, kunt u terecht bij de KNOV help-

zwangerschap. In hoofdstuk 7 worden tevens

desk: 0800 - 5668 555. ■

aanwijzingen gegeven omtrent de organisatie van de zorg voor onder andere zwangeren met schildklierstoornissen, waarbij uiteen wordt gezet welke

Aanvullende producten

zorgverlener verantwoordelijk is voor welke zorg. De richtlijn concentreert zich met name op het

Voor het opzetten en uitvoeren van de

beleid en de rol van de internist, de gynaecoloog

klachtenregeling zijn een reeks aanvullende

en de huisarts en in mindere mate de kinderarts.

producten ontwikkeld. Een stappenplan helpt

Helaas blijft de rol van de verloskundige praktisch

u de regeling op te zetten en operationeel te

onbelicht.

maken. Daarnaast zijn er onder andere vooren teksten om uw cliënten te informeren.

De NIV richtlijn en de samenhang met de VIL

U vindt deze producten op de ledensite, door

Alhoewel de Verloskundige Indicatie Lijst (VIL

in het dossier ‘Klachten’ op de handreiking

2003) niet specifiek genoemd wordt in de richtlijn,

klachtenregeling te klikken.

komt het beleid in de NIV richtlijn in grote lijnen

beelden van een protocol, registratieformulier

overeen met het beleid in de VIL. Volgens de NIV richtlijn kunnen zwangeren met een goed ingestelde hypothyroïdie en afwezige Suze Jans MSc is beleidsmedewerker van de KNOV

12




May 20, 2008

KNOV

n issen n ternisten Vereniging (NIV)

TSH-receptorantistoffen onder controle van de eerstelijn

screening tijdens de zwangerschap te adviseren voor alle

blijven (zorg door verloskundige en huisarts). Indien een

vrouwen. Wel zou eventueel een screening bij risico-

zwangere met hypothyroïdie positieve TSH-receptoranti-

groepen vroeg in de zwangerschap te overwegen zijn.

stoffen in haar bloed heeft, dient zij verwezen te worden

Dit wordt ook onderschreven door Hennie Wijnen, de

naar de tweede lijn. Ook zwangeren met een manifeste

verloskundige onderzoeker die in 2005 op het onder-

hyperthyroïdie worden verwezen naar de tweede lijn en

werp schildklierfunctie en zwangerschap promoveerde[3].

dienen zowel door de gynaecoloog als door de internist gezien te worden.

Samenwerking

De VIL is iets specifieker en maakt een onderscheid tussen

Om de zorg voor zwangeren met (mogelijke) schildklier-

zwangeren met hyperthyroïdie, zonder medicatie en met

afwijkingen goed te laten verlopen is het verstandig om

aanwezigheid van TSH-receptorantistoffen en zonder

zowel in het VSV als met de huisartsen in de regio, goede

TSH-receptorantistoffen. De laatste groep kan volgens de

afspraken te maken over een ieders verantwoordelijk-

VIL ook in de eerste lijn behandeld worden.

heden bij het te voeren beleid. U kunt hierbij de VIL en

Net zoals in de NHG-standaard wordt ook in de NIV

de besproken documenten als uitgangspunt gebruiken,

richtlijn geadviseerd om zwangere vrouwen met een

waarbij u zich dus moet realiseren dat de informatie uit

hyperthyroïdie in de anamnese aan het begin van de

de NVOG richtlijn mogelijk verouderd is.

zwangerschap te testen op de aanwezigheid van TSHreceptorantistoffen. Dit wordt tevens geadviseerd in de VIL.

Meer informatie: • De volledige richtlijn ‘Schildklierfunctiestoornissen’ van

Preconceptiezorg

de NIV en een samenvatting hiervan zijn beiden

In de richtlijn van de NIV wordt ook ingegaan op pre-

beschikbaar via de website: www.internisten.nl. Let u

conceptionele advisering.

hierbij wel op dat er een duidelijk informatief verschil

Vrouwen met een zwangerschapswens, hypothyroïdie en

zit tussen de volledige richtlijn en de samenvatting;

positieve TSH-receptorantistoffen dienen gezien te worden

• De NHG standaard ‘Schildklieraandoeningen’ is te vinden op de website van het NHG: www.nhg.artsennet.nl;

door de internist. Bij vrouwen met een manifeste (Graves)hyperthyroïdie moet worden overwogen om de hyperthyroïdie vóór de zwangerschap definitief te bestrij-

• De (inmiddels verouderde) NVOG richtlijn ‘Schildklier en Zwangerschap’ is beschikbaar via www.nvog.nl. ■

den. Daarbij moet men wel bedenken dat een zwangerschap in de eerste 6 maanden na behandeling met radio-

Literatuur

actief jodium gecontra-indiceerd is. Om onder andere

[1] Schildklier en zwangerschap; NVOG richtlijn no 34; maart 2001.

deze reden dienen vrouwen met hyperthyroïdie bij voorkeur te worden gezien door een internist-endocrinoloog.

www.nvog.nl [2] Wessels P et al. NHG-standaard Schildklieraandoeningen. Huisarts Wet 2006; 49 (7): 361-73 www.nhg.artsennet.nl [3] Wijnen H. The kempen study: Aspects of maternal well-being and

Screening op schildklierfunctiestoornissen De richtlijnwerkgroep is van mening dat er op dit moment

obstetrical outcome in relation to gestational thyroid function. Universiteit van Tilburg. Proefschrift 2005.

nog onvoldoende argumenten zijn om een algemene

Pensioen? Goed geregeld bij SPV Kijk voor meer informatie op: www.pensioenfondsverloskundigen.nl TvV juni 2008 • KNOV



13

May 20, 2008

KNOV

Moedernacht 2008 Franka Cadee en Wil van Veen

Moedernacht 2008 kan niet anders beoordeeld worden dan als een geslaagde bijeenkomst. Twee maal zoveel deelnemers als verleden jaar, een extra zaal gehuurd waar via een scherm het gebeuren gevolgd kon worden en toch nog fors overboekt. Dit succes is mede te danken aan het feit dat 70% van de deelnemers verloskundigen waren. Volgend jaar: een grotere zaal, een nog groter evenement, nog meer publiciteit en het concept verbreden zodat niet alleen meer Nederlanders betrokken raken (media) maar dat ook in andere landen initiatieven als dit kunnen worden gestart, zodat uiteindelijk de stem van de massa het tij keert en ‘Moedernacht’ een wereldwijd begrip.

© Floor Godefroy, WPF/MYBODY

Wat opviel was het grote aantal jonge mensen in de zaal. En die verloskundigen in opleiding van de Amsterdamse Academie: dank voor jullie vrijwillige inzet. En aan alle andere verloskundige deelnemers: dank voor jullie komst, jullie deelname en betrokkenheid. Dit moet inspirerend werken!

Een band “met prachtige gespierde mannen!”die een Afrikaans lied ten gehore brachten.

Verslag programma De Tanzaniaanse verloskundige Feddy Mwanga begon met een verhaal van Nurnja, hoe zij onnodig stierf net na de geboorte van haar doodgeboren kind. Moedersterfte in Tanzania is, volgens de nationale demografische statistieken, 450 op honderdduizend. Deskundigen zeggen dat het eerder rond de 1500 per honderdduizend


zal zijn. We weten het niet zeker, landen schamen zich vanwege deze cijfers en omdat het ontbreekt aan politieke Daarna een band “met prachtige gespierde mannen!” (citaat verloskundige) die een Afrikaans lied ten gehore brachten. Een lied waarmee het jonge leven wordt verwelkomd en dat verhaalt over de naamgevingsceremonie. "Daar hebben wij in Afrika geen namenboekjes voor nodig", vertelde de zanger. "Als het regent De Tanzaniaanse verloskundige Feddy Mwanga begon met

noemen we hem 'regen'!" Daarna volgde een korte

een verhaal van Nurnja, hoe zij onnodig stierf net na de

indrukwekkende film, die nu te zien is bij ICM

geboorte van haar doodgeboren kind.

(www.internationalmidwives.org) waarin mensen praten over hun zus, dochter, moeder of vriendin die ze bij een

Franka Cadee is beleidsmedewerker belangenbehartiging en

bevalling hebben verloren.

Wil van Veen is hoofdredacteur van dit tijdschrift

14




May 20, 2008


KNOV

De eerste panel had als thema ‘Wat kunnen verloskundigen doen?’

Melanie Schults van Haegen, oud-staatssecretaris van

Agneta Bridges gaf aan dat ICM verloskundigen kan

Verkeer en Waterstaat, sprak over haar rol als nieuwe

ondersteunen om zich te verenigen en zich zo sterk te

voorzitter van My Body en haar persoonlijke ervaring als

maken om hun vak goed uit te kunnen oefenen. Ook

zwangere, waarbij zij wees op de kwaliteit van het

sprak zij over het belang van een civil movement, een

Nederlandse zorgsysteem en ook op het belang van

samenspel in emancipatie van de vrouw, de verlos-

goede anticonceptie.

kundigen, de gemeenschap en de politiek.

De eerste panel had als thema ‘Wat kunnen verloskundi-

Randvoorwaarden

gen doen?’. Feddy Mwanga, verloskundige en voorzitter

Sanne Wallis de Vries had de zaal plat. Ze vond het maar

van de Tanzaniaanse vereniging TAMA sprak samen met

niets dat zij als entertainer in zo’n onderwerp voorkwam

Josefien Lesiamon, een gezondheidswerker uit Kenia,

en wat lichtvoetigheid aan het programma moest geven.

Hilde Perdok van de KNOV en Agneta Bridges, de nieuwe

Maar ze zou haar best doen. Er was tenslotte vast ook

directeur van ICM. Het recht van iedere vrouw op een

een positieve kant aan moedersterfte. Het was in die

verloskundige aan haar zijde kwam werd goed duidelijk

landen immers wel altijd mooi weer en je kon daar

gemaakt.

buiten bevallen. Dat was toch wel een voordeel. Sanne

De ‘doula’-rol van traditionele birth attendants (TBA’s), die

was zelf zwanger.

de link kunnen zijn tussen de vrouwen in de gemeenschap

De panel in de tweede helft ging over randvoorwaarden.

en de verloskundige, werd door Josefien besproken. Zij

Esther Scheers, gynaecoloog en voorzitter van de werk-

werkt mee aan een project op dat gebied voor AMREF

groep voor Safe Motherhood van de NVOG sprak over

Flying doctors in Kenia.

een functionerend ziekenhuis, een gynaecoloog, een

Hilde Perdok vertelde over het belang van de politieke

bloedbank, medicatie, een operatiekamer die ook nog

lobby van verloskundigen hier in Nederland en over de

eens functioneert en emergency obstetric care.

randvoorwaarden die wij – Nederlandse verloskundigen –

Chantal Gíllard, lid van de Tweede Kamer voor de PvdA,

nodig hebben om in de derde en vierde wereld goed te

legde de nadruk op de politieke wil in de ontwikkelings-

kunnen functioneren. Maar Hilde sprak niet alleen over

landen zelf.

randvoorwaarden voor Nederlandse verloskundigen,

Godelieve van Heteren, de nieuwe directeur Cordaid[1],

maar voor alle verloskundigen om goed te kunnen

sprak over de rol van de NGO[2]. Zij was duidelijk de wijze

functioneren. Zij refereerde daarbij aan het Nederlandse

politica aan tafel. Er was aardig wat discussie vanuit de zaal.

systeem. Ook sprak zij over het feit dat we ieder de

Monir Islam, directeur van Making Pragnancy safer van de

grenzen van ons eigen vak moeten herkennen, en dus

WHO en verleden jaar spreker tijdens de Moedernacht,

het belang van de samenwerking tussen TBA (in

vertelde dat de discussie over de TBA versus de rol van

Nederland de kraamverzorgster) de verloskundige en de

de verloskundigen een oude discussie was en dat het nu

gynaecoloog onderkennen en onderschrijven.

tijd was om actie te ondernemen en verloskundigen op te leiden. TvV juni 2008 • KNOV



15

May 20, 2008

KNOV Lobbyboodschap

daarom ook af van de voortgang op millenniumdoel 3,

Op www.moedersinafrika.nl staat het voor AMREF Flying

dat gelijke rechten voor mannen en vrouwen bepleit.

Doctors ontworpen spel: “Hoe help ik zoveel mogelijk

De minister gaf aan dat er begin is gemaakt met de

moeders bij de geboorte van hun kind?” Minister Koenders

besteding van de 125 miljoen euro die is gereserveerd

speelde dit spel met Angela Verbeeten, vice-voorzitter

om de vooruitgang van de beide millenniumdoelen

van de KNOV. Natuurlijk won Angela, ze is tenslotte

– MDG 3 en 5 – te bevorderen.

verloskundige!

Volgens Koenders gaat het echter niet alleen om extra geld. Er is meer politieke wil en politieke druk nodig van vrouwen én mannen om vooruitgang te boeken in de strijd tegen moedersterfte. Ook de samenwerking van ruim twintig organisaties in het Schokland-akkoord tegen moedersterfte is volgens de minister van groot belang



om de achterstand op MDG 5 in te halen.

Minister Koenders speelde dit spel met Angela Verbeeten, vicevoorzitter van de KNOV. Natuurlijk won Angela, ze is tenslotte verloskundige!

Agneta Bridges las de lobbyboodschap voor en gaf deze aan Minister Koenders. Het kan niet anders gezegd: de minister ging er erg

“De rol van vroedvrouwen en verloskundigen bij het terugdringen

uitgebreid op in. Hij zei ondermeer : “De rol van [3]

van moedersterfte is cruciaal”

vroedvrouwen en verloskundigen bij het terugdringen van moedersterfte is cruciaal.”

Nadat de minister was uitgesproken sloot Leoni Jansen

Hij kondigde aan dat hij de komende drie jaar 4,95 miljoen

de Moedernacht swingend af.

euro zal geven aan United Nations Population Fund (UNFPA) en het ICM om de beroepsgroep van vroed-

En nu verder

vrouwen te versterken. Ook ‘gezinsplanning’ en het

Op de Algemene Ledenvergadering van 20 juni a.s. zal

verspreiden van voorbehoedsmiddelen - waarmee voldaan

de ledenvergadering aangeven hoe zij onze rol ziet om

wordt aan de (onvervulde) wens van vrouwen om anti-

een steentje bij te dragen aan dit grote probleem. Er zal

conceptie te gebruiken - zijn belangrijke elementen in het

rond die datum ook een bijeenkomst komen van alle

Nederlandse beleid. Onderzoek wijst uit dat de moeder-

Nederlandse verloskundigen die zich bij de KNOV

sterfte hierdoor met 25% kan worden teruggebracht.

hebben aangemeld om iets voor dit onderwerp te willen

“Vrouwen moeten zelf over hun lichaam en hun zwanger-

betekenen. ■

schappen beslissen, een onontvreemdbaar recht dat helaas nog niet tot alle hoeken van aarde is doorgedron-

Toelichting

gen”, aldus de minister.

[1] Cordaid: Cordaid staat vooral bekend onder namen als Memisa,

De aandacht voor de rol van vroedvrouwen en ‘gezins-

Mensen in Nood, Vastenaktie, Bond zonder Naam en Kinderstem. [2] Een niet-gouvernementele organisatie (of NGO, ook wel non-

planning’ staat niet op zichzelf. Het aantal vrouwen dat

gouvernementele organisatie) is een organisatie die onafhankelijk is van

jaarlijks tijdens een zwangerschap of bevalling overlijdt,

de overheid en zich op een of andere manier richt op een verondersteld

kan volgens Koenders niet worden teruggebracht zonder

maatschappelijk belang.

ook aandacht te besteden aan de gelijke rechten van

[3] bron: www.buza.nl

vrouwen. “De waardevolle rol die vrouwen spelen in de samenleving moet onderkend worden, wil de animo voor serieuze en concrete maatregelen om moedersterfte terug te dringen toenemen.” Het behalen van millenniumdoel 5 – de gezondheid van vrouwen en moeders – hangt 16




May 20, 2008

KNOV

Terugdringen van moedersterfte en morbiditeit Geen goedkope oplossing voor een kostbaar probleem! Achtergrond

kloof is de lokale gezondheidswerker

Morgen is het Moederdag, en opnieuw zullen

(Community Health Workers, CHW).

1500 vrouwen sterven aan een aan zwangerschap gerelateerde oorzaak. Zo sterven er elke dag van het jaar talloze (jonge) vrouwen, onnodig. Bijna alle sterfgevallen vinden plaats in ’s werelds 75 armste landen. Vrouwen overal ter wereld krijgen kinderen. Een maatschappij die de © Floor Godefroy, WPF/MYBODY

noden van vrouwen in deze ontkent, is een maatschappij die vrouwen als tweederangs burgers beschouwt. Daarnaast kan men de kwaliteit van zorg in een land herkennen aan de moedersterfte. Waar hoge moedersterfte heerst, zal de gezondheidszorg voor arme mannen, vrouwen en kinderen veel te wensen overlaten. Consensus bestaat over de cruciale rol die de

van links naar rechts: Hilde Perdok van de KNOV, Feddy

verloskundige speelt bij het terugdringen van moedersterfte en morbiditeit, tijdens de zwan-

Mwanga, verloskundige en voorzitter van de Tanzaniaanse vereniging TAMA, Josefien Lesiamon, een gezondheidswerker

gerschap, de bevalling en daarna. Die rol kan

uit Kenia en Agneta Bridges, de nieuwe directeur van ICM.

het best vervuld worden als de verloskundige werkzaam is binnen een functionerend gezond-

In Nederland leveren verloskundigen een grote

heidssysteem, in nauw contact met de lokale

bijdrage aan een voorspoedig verloop van de

gemeenschap. De realiteit laat echter te wensen

zwangerschap en bevalling. Een hoge opleiding

over. Zo manifesteert zich in sub-Saharan Africa

en een goed functionerend gezondheids-

het meest schrijnende tekort aan opgeleide

zorgsysteem garanderen een optimale zorg en

verloskundigen binnen een context van zeer

medische begeleiding voor, tijdens en na de

slecht uitgeruste klinieken. De meeste vrouwen

bevalling. Het kan als voorbeeld dienen op inter-

bevallen nog steeds zonder de zgn. “skilled birth

nationaal niveau. Vanwege haar cruciale rol ten

attendants”. Dit heeft tot gevolg dat complicaties

behoeve van veilig moederschap staat de verlos-

te laat worden onderkend om tijdig in een zieken-

kundige centraal tijdens de tweede

huis behandeld te worden. Maar er zijn ook

Moedernacht op 10 mei 2008.

voorbeelden dat het anders kan. In Katine,

Geïnspireerd door de uitstekende ervaringen in

Uganda, worden traditionele vroedvrouwen

ons eigen land vragen de betrokken organisaties

bijgeschoold om ongecompliceerde thuisbeval-

de minister voor Ontwikkelingssamenwerking

lingen te doen, terwijl er tevens een nieuwe staf

zich hard te maken voor de versterking van de

wordt gerekruteerd en getraind om in de rurale

positie van verloskundigen in de wereld op de

gebieden werkzaam te zijn.

volgende uiteenlopende wijzen:

Om moedersterfte tegen te gaan, is het niet

1. Investeren in de opleiding en organisatie-

alleen van belang dat er meer getraind personeel

vorming van verloskundigen wereldwijd:

werkzaam is binnen een functionerende gezond-

• Het inzetten van toegezegde gelden aan de

heidszorg, belangrijk is ook de schakel met lokale

ICM (International Confederation of Midwives)

gemeenschappen. In de meeste landen bestaat

om samen met sleutelpartners verloskundige

een kloof tussen de gemeenschap en de formele

organisaties op te richten en/of te versterken

gezondheidszorg. Hierdoor missen veel jongeren,

door organisatorische ondersteuning, empower-

vrouwen en mannen, de noodzakelijke gezond-

ment trainingen, het cultiveren van politieke

heidsinformatie en maken zij daardoor geen

wil en het opzetten van opleidingen en de

gebruik van de diensten van lokale klinieken.

registratie van verloskundigen in de twintig

Een belangrijke schakel in het dichten van deze

landen met de hoogste moedersterfte. TvV juni 2008 • KNOV



17

May 20, 2008

KNOV • Het inzetten van de expertise van Nederlandse verloskundigen t.b.v. uitwisseling, kennisoverdracht en empowerment van verloskundigen

Aandacht voor moeder s

wereldwijd door het bevorderen van twinning projecten tussen de ICM/KNOV (Koninklijke

Fanny Bertens

Nederlandse Organisatie van Verloskundigen) samen met andere Nederlandse NGO’s en verloskundige organisaties in de armste landen, en het opzetten van een “on top” tropenopleiding voor verloskundigen in Nederland om de specifieke zorg en opleiding/bijscholing die nodig is te kunnen leveren. • Voldoende middelen uit het Schokland-akkoord vrijmaken ten behoeve van de ondersteuning van verloskundigen in Siërra Leone en Afghanistan.

Op 8 mei jl. bezocht een bijzondere buitenlandse gast de Domus Medica: Feddy Mwanga, verloskundige in Tanzania en voorzitter van TAMA, de Tanzaniaanse KNOV. Franka Cadee, eerstelijns verloskundige, beleidsmedewerker belangenbehartiging KNOV en penningmeester ICM, ging, vlak voor de moedernacht, met haar in gesprek over moedersterfte.

2. Versterking van gezondheidszorgsystemen: • De Nederlandse overheid dient het terug-

Feddy vertelt dat in Tanzania de mortaliteit 578

dringen van moedersterfte te bevorderen door:

vrouwen per 100.000 levendgeborenen bedraagt,

- donorcoördinatie op landenniveau te

en dat dit aantal stijgt. Waarom dit zo is, is niet

stimuleren;

zo duidelijk. De sterfte wordt vooral veroorzaakt

- controle over financiën en integrale planning op districtniveau in het land zelf te stimuleren; - versterken van de rol van lokale gemeen-

door bloedverlies als gevolg van ondeskundige en onvoldoende zorg. 47% van de moedersterfte vindt plaats in gezondheidsinstellingen, dit is bijna

schappen in het afdwingen van verantwoor-

de helft. Omdat een fluxus een complicatie is die

ding door de overheid van de besteding van

moeilijk vooraf te voorspellen is, kan men er ook

gelden t.b.v. gezondheidszorgvoorzieningen

niet op anticiperen. Bovendien is het niet mogelijk

voor moeder- en kindzorg;

om medicijnen of bloed te geven, omdat deze

- financiering van programma’s die de samen-

gewoon niet aanwezig zijn. Als een vrouw thuis

werking met de gemeenschap bevorderen ter

een bloeding krijgt, is er geen mogelijkheid tot

verbetering van de communicatie en het

transport naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis.

transport om tijdig te kunnen bevallen in een

Momenteel staat moedersterfte in Tanzania hoog

veilige omgeving.

op de politieke agenda: er wordt gelobbyd voor

• De Nederlandse overheid moet zich inzetten

Safe Motherhood en er komt meer geld beschik-

voor erkenning van Community Health

baar. Het is echter nodig om er actief voor te

Workers en financiële middelen beschikbaar

waken dat beloften ook worden nagekomen.

stellen voor training, opleiding en versterking

In Tanzania wordt de meeste zorg voor zwangeren

van belangenorganisaties van CHW.

door verloskundigen gegeven (er werken ongeveer

• In het kader van het tekort van Human Resource

7000 verloskundigen in Tanzania). Op elk niveau

dient Nederland, naast te investeren in extra

van de zorgverlening en -organisatie zijn zij ver-

opleidingsplaatsen, betere werkomstandig-

tegenwoordigd. Wat nodig is, is bijscholing aan-

heden en salarissen voor paramedici, een

bieden in de klinieken waar zij werken. Werken als

actieve en creatieve rol te spelen in het zoeken

verloskundige gaat in Tanzania onder moeizame

naar alternatieven, zoals “task shifting”,

omstandigheden omdat verloskundigen weinig

verhoging van de productiviteit, verbeterde

erkenning en respect voor hun werk krijgen,

planning en management van Human Resource,

hoewel de organisatie op zich sterk is. Net als in

versterking van motivatie van staf en retentie.

de meeste andere landen in de wereld moet ook

• Restricties op financiering van gezondheids-

in Tanzania eerst het diploma verpleegkunde

personeel moeten worden losgelaten. De

gehaald worden voor men verloskundige kan

bi- en multilaterale donoren moeten landen,

worden; het wordt een beetje gezien als een

nog meer dan nu het geval is, de ruimte geven

18

om meer gezondheidswerkers hogere salarissen

Fanny Bertens is eerstelijns verloskundige en

te bieden.

lid van de redactie




May 20, 2008

KNOV

r sterfte specialisatie. Terwijl een groot deel van de wereld zich

systeem te kijken en te bedenken hoe deze geïmplemen-

zorgen maakt over de overmedicalisering van de zorg, is

teerd zouden kunnen worden in andere landen.

dit in Tanzania juist andersom: hier krijgen mensen de

Wat Feddy erg fascineert, is het feit dat in Nederland de

benodigde zorg vaak niet aangeboden en moeten verlos-

mannen zo betrokken zijn bij het proces van zwanger-

kundigen taken op zich nemen waar ze eigenlijk niet

schap en geboorte. Hoe komt het dat de mannen hier

voor geschoold zijn. Feddy noemt als voorbeeld het doen

(bijna) altijd meekomen naar de zwangerschapscontroles?

van kunstverlossingen. In de toekomst gaat in Tanzania

Volgens Franka is dat dit mogelijk een cultureel verschijnsel,

de verloskundige mogelijk ook sectio’s uitvoeren, puur

en een gevolg van het feit dat er kleinere gezinnen zijn.

omdat er te weinig gynaecologen zijn. Vooral op het

Misschien ook omdat mannen en vrouwen hier een

platteland hebben verloskundigen een zeer uitgebreid

andere affectieve relatie tot elkaar hebben. Feddy vraagt

takenpakket.

zich af wat verloskundigen kunnen doen om ‘manvrien-

Feddy oppert dat een aantal dingen in Tanzania prioriteit

delijker’ te worden. Het is volgens haar namelijk juist de

heeft bij het terugdringen van moedersterfte. Ten eerste is

taak van de verloskundige om ervoor te zorgen dat man-

het nodig dat er meer faciliteiten komen en bijscholingen

nen zich meer betrokken gaan voelen bij het zorgproces.

gegeven worden, zodat er daarvoor op goed uitgeruste

Want, ‘de zorg aan zwangere vrouwen moet een zorg

plaatsen kwalitatief goede zorg kan worden aangeboden.

worden van de hele gemeenschap.’

Het gezondheidsysteem moet grondig worden aangepakt.

Twee dagen later, op 10 mei, zal dit standpunt tijdens de

Franka benadrukt dat Nederland graag wil helpen bij het

Moedernacht nog eens worden benadrukt. Wat nodig is,

terugdringen van de moeilijke omstandigheden in

zijn mensen die de samenleving ervan overtuigen dat

Tanzania. Maar wat kunnen we doen om daadwerkelijk

kwaliteit van zorg belangrijk is en dat het belangrijk is

te helpen?

om hulp te zoeken tijdens de zwangerschap. Wie dit

Volgens Feddy is het belangrijk om te zorgen dat iedereen

moet gaan uitvoeren is nog niet helemaal duidelijk.

zich bewust wordt van Millenniumdoel 5. De omvang en

Tijdens de moedernacht werd wel duidelijk dat dit

het belang van moedersterfte moet wereldwijd duidelijk

kostbare probleem geen goedkope oplossing verdient.

worden. Zorginstellingen hebben begeleiding nodig,

Er moet gewerkt worden aan gezondheidssystemen

maar ook informatie. Nederlandse verloskundigen kunnen

waarbinnen elke zwangere begeleid kan worden door

helpen door naar de successen van het Nederlandse

een verloskundige! ■

Volgens Feddy is het belangrijk om te zorgen dat iedereen zich

Feddy vraagt zich af wat verloskundigen kunnen doen om ‘manvriendelijker’ te worden.



bewust wordt van Millenniumdoel 5.




19

May 20, 2008

KNOV

Gezocht! Enthousiaste werkgroepsleden voor de nieuwe KNOV-standaard “Het opsporen van foetale groeivertraging” De KNOV zoekt enthousiaste verloskundigen (in opleiding) die als werkgroepslid betrokken willen zijn bij de ontwikkeling van de nieuwe KNOV-standaard “Het opsporen van foetale groeivertraging”. Met de ontwikkeling van deze nieuwe evidence-based standaard wil de KNOV verloskundigen houvast bieden bij het dagelijks handelen, bij het maken van werkafspraken met andere disciplines en bij het verantwoorden van het te voeren beleid naar patiënten toe. Uw deelname aan de werkgroep zorgt voor een concrete uitwerking van dit beleid.

Profielschets Voor de werkgroep zoeken wij verloskundigen (in opleiding) met de volgende eigenschappen: • Recente ervaring met het verlenen van prenatale zorg (of 3e of 4e-jaars studenten in opleiding) • Affiniteit met het onderwerp • Interesse voor theoretische verdieping in het vak • Onderschrijven van de noodzaak om de dagelijkse praktijk te onderbouwen met wetenschappelijke kennis • Het vermogen om wetenschappelijke bevindingen te vertalen naar de praktijk van alledag en daarbij vernieuwingen niet uit de weg te gaan • Goede communicatieve vaardigheden, en het vermogen om in teamverband te werken

Wat vragen wij? De werkgroep draagt er zorg voor dat de standaard

Aanmelden

aansluit bij de visie op eerstelijns verloskunde en passend

Voor de werkgroep zijn 8-10 eerstelijns- en klinisch

is bij de werkzaamheden van verloskundigen. Zij is

werkende verloskundigen gewenst.

betrokken bij het hele ontwikkelingsproces en denkt mee

Geïnteresseerden kunnen zich tot uiterlijk 27 juni 2008

over de uitgangsvragen, over de resultaten van

aanmelden, onder vermelding van:

literatuuronderzoek en over het formuleren van aan-

• naam

bevelingen voor de praktijk. Hiertoe worden 6-8 werk-

• beknopte CV met daarin uw werkervaring in

groepsbijeenkomsten van ongeveer 2 uur georganiseerd

1e of 2e lijn • korte motivatie voor deelname aan de werkgroep.

in de periode van augustus 2008 – april 2009. De werkgroep wordt geleid door Marieke Hermus en Josien de Boer. Zij zullen de werkgroepsbijeenkomsten

Aanmeldingen kunt u per mail sturen naar Ingrid Buiten:

inhoudelijk voorbereiden, het literatuuronderzoek

[email protected]. Met de kandidaat werkgroepsleden

verrichten en de conceptteksten schrijven.

wordt een gesprek gevoerd waarna de werkgroep

Werkgroepsleden krijgen wetenschappelijke literatuur en

definitief zal worden samengesteld. ■

een dagdeel in beslag nemen.

Marieke Hermus

De bijeenkomsten worden in onderling overleg gepland.

([email protected]) of

U ontvangt voor de bijeenkomsten het binnen de KNOV

Josien de Boer

gebruikelijke vacatiegeld en een reiskostenvergoeding.

([email protected])

Tevens is deelname aan deze werkgroep geaccrediteerd voor het kwaliteitsregister.

standaa

Meer informatie:

KONINK LIJKE NEDERL ORGANI ANDSE SATIE VAN VER LOSKUN DIG

EN

KNOV-

van de bijeenkomsten. Dit leeswerk kan per bijeenkomst

rd

conceptteksten als leeswerk toegestuurd ter voorbereiding

Het foetale opsporen van groeiver traging

20




May 20, 2008

WETENSCHAP

Starten en stoppen met borstvoeding Redenen en motieven; een vergelijking tussen 2001-2003 en 2007 Ko van Wouwe en Caren Lanting

In 2007 publiceerde TNO twee studies naar de toepassing van borstvoeding in Nederland. In

Samenvatting

de ene studie wordt de prevalentie van borst-

In 2007 werden moeders met een zuigeling van zes

voeding anno 2007 in Nederland onderzocht

maanden of jonger, gevraagd naar de redenen en

en de relatie met certificering door stichting

motieven om te starten en te stoppen met borstvoeding.

Zorg voor Borstvoeding. In het andere onder-

Daarbij werd onderscheid gemaakt tussen respectievelijk

zoek staan de motieven van vrouwen centraal

laag-, middelbaar- en hoogopgeleide vrouwen. De

om te starten en te stoppen met borstvoeding.

resultaten werden vergeleken met gegevens uit eerder

Beide studies maken gebruik van hetzelfde

onderzoek in 2001-2003. Van de 5380 verstuurde

databestand. In het meinummer van dit tijd-

vragenlijsten zijn er 2881 (54%) ingevuld teruggekomen.

schrift heeft u het onderzoek naar prevalentie

De redenen om te starten met borstvoeding bleven

en certificering kunnen lezen. Deze maand

onveranderd maar er zijn wel verschuivingen in de redenen

komen de motieven om te starten en te stop-

om te stoppen met borstvoeding in deze relatief korte

pen met borstvoeding aan de orde.

periode. Als belangrijkste reden om voor borstvoeding te kiezen noemde 48% van de vrouwen dat borstvoeding ‘gezonder’ is dan kunstvoeding (41% in 2001-2003).

motieven om te starten en te stoppen in vergelijking tot

Het ‘moeder-kind contact’ wordt belangrijker gevonden

onderzoek in 2001-2003. Verschuivingen in de redenen

naarmate het opleidingsniveau van de moeder lager is.

en motieven van moeders kunnen aanleiding zijn voor

Tijdens de eerste tot vierde maand na de geboorte is ‘te

wijziging van de speerpunten van de landelijke aanpak

weinig melk’ het meest genoemd als reden om kunst-

om het geven van borstvoeding te stimuleren.

voeding te gaan bijgeven. Het aandeel moeders dat werk als hoofdmotief noemde om in de tweede tot en met de

Methode

vierde maand te stoppen met borstvoeding is toegenomen

Alle bij Actiz aangesloten instellingen werden aange-

van 12 naar 28%. Alleen bij hoogopgeleide vrouwen

schreven met de vraag vijf consultatiebureaus (CB) te

werd ‘werk’ uiteindelijk zelfs de belangrijkste reden om

selecteren in wijken met een uiteenlopende sociaal-

te stoppen met borstvoeding (33% in 2007 versus 16%

economische status. De CB assistente gaf aan de eerste

in 2001-2003).

twintig moeders met een baby van zes maanden of jonger, die het CB spreekuur bezochten, een vragenlijst

Inleiding

mee. De vragenlijst werd thuis ingevuld.

Borstvoeding is de beste voeding als het gaat om de

Voor de analyse werden frequentietabellen gemaakt voor

gezondheid van moeder en kind, daarbij is het ook de

de periode waarin voor borstvoeding is besloten, waarna

goedkoopste. Inspanningen om de borstvoedings-

de belangrijkste redenen van moeders om borstvoeding

percentages te laten stijgen moeten zich richten op vrou-

te geven wordt uitgewerkt. Hierbij wordt onderscheid

wen die de keuze voor borst- of flesvoeding nog moeten

gemaakt naar laag, middelbaar en hoog opleidingsniveau

maken, maar ook op vrouwen die de keus voor borstvoe-

van de moeder. Vervolgens werden frequentietabellen van

ding hebben gemaakt doch daarmee al snel weer stoppen.

de belangrijkste reden van moeders om kunstvoeding bij

In deze studie worden de redenen en motieven van

te geven. Bij deze laatste analyses wordt onderscheid

vrouwen onderzocht om te starten en te stoppen met

gemaakt naar opleidingsniveau van de moeder en naar

borstvoeding, en nagegaan of deze redenen en motieven

het tijdstip waarop werd gestopt. Bij alle analyses is uit-

verschillen voor laagopgeleide vrouwen in vergelijking

gegaan van de groep moeders die is gestart met borst-

met middelbaar en hoogopgeleide vrouwen. Daarnaast

voeding. De gegevens werden geanalyseerd met SPSS

wordt onderzocht of er verschillen zijn in de redenen en

voor Windows, versie 14.0.

Dr. J.P. van Wouwe is kinderarts en mw. dr. C.I. Lanting is

Resultaten

arts-epidemioloog. Beiden werken bij TNO Kwaliteit van Leven.

Van de 5380 verstuurde vragenlijsten werden 2881

Correspondentieadres: dr. J.P. van Wouwe: [email protected]

ingevuld teruggestuurd (respons 54%). In totaal werden TvV juni 2008 • KNOV



21

May 20, 2008

WETENSCHAP 2768 vragenlijsten geschikt bevonden voor de analyse.

2001-2003 ook nu vaker met borstvoeding (91%)

Vragenlijsten uit de regio Zuidwest zijn relatief overver-

vergeleken met middelbaar en laagopgeleide vrouwen

tegenwoordigd terwijl vragenlijsten uit de regio Zuidoost

(78% en 69%).

ondervertegenwoordigd zijn. De studiegroep is represen-

De meerderheid van de moeders (67%) besloot al vóór

tatief voor de Nederlandse populatie voor wat betreft de

de zwangerschap tot het geven van borstvoeding (tabel 1).

leeftijd van de moeder, het geslacht van de baby, de

Eenderde van de moeders (32%) nam het besluit tijdens

rangorde in het gezin en de gemiddelde zwangerschaps-

de zwangerschap en slechts een klein gedeelte (1%) deed

duur. Hoogopgeleide vrouwen waren echter overver-

dit na de bevalling. Moeders met een hoog opleidings-

tegenwoordigd; 12% van de onderzoeksgroep was laag

niveau besloten vaker al vóór de zwangerschap om borst-

opgeleid, 40% was middelbaar en 46% hoger opgeleid.

voeding te gaan geven dan lager opgeleide moeders, dat

Meer details over de studiepopulatie kunt u vinden in het

wil zeggen 71% van de hoogopgeleiden besloot vóór de

onderzoek ‘peiling melkvoeding’ dat is gepubliceerd in

zwangerschap in vergelijking met 61% in de midden-

het meinummer van dit tijdschrift.

groep en lager opgeleide groep. Het percentage beslissingen dat tijdens de zwangerschap werd genomen is

Tijdstip waarop voor borstvoeding wordt gekozen

dan ook hoger in de laagopgeleide en de middengroep

In 2007 startte 81% van alle in Nederland geboren

dan in de hoogopgeleide groep (respectievelijk 38, 35 en

moeders met het geven van borstvoeding direct na de

29%). Het percentage moeders dat pas na de bevalling

geboorte van hun kind; in 2001- 2003 was dit 75%

besloot is vergelijkbaar voor alle opleidingsniveaus. Deze

(niet in tabel, zie ook het meinummer van dit tijdschrift).

percentages zijn ten opzichte van de vorige metingen in

Moeders met een hogere opleiding startten, evenals in

2001-2003 vrijwel ongewijzigd gebleven.

Tabel 1. Periode waarin besloten werd borstvoeding te geven naar opleidingsniveau van de moeder Laag opleidingsniveau

2001-2003 %

n

%

Voor de zwangerschap

816

61

155

61

Tijdens de zwangerschap

478

36

97

38

34

3

3

1

1.328

100

255

100

Na de bevalling

Middelbaar opleidingsniveau

2001-2003 n

Voor de zwangerschap Tijdens de zwangerschap Na de bevalling

Voor de zwangerschap Tijdens de zwangerschap Na de bevalling

%

2007 n

%

1.345

65

532

63

701

34

297

35

37

2

11

1

2.083

100

840

100

Hoog opleidingsniveau

2001-2003

2007

n

%

n

%

1.660

71

688

71

665

28

276

29

31

1

5

1

2.356

100

969

100

Alle opleidingsniveaus

2001-2003

2007

n

%

n

%

Voor de zwangerschap

3.821

66

1.375

67

Tijdens de zwangerschap

1.844

32

670

32

102

2

19

1

5.767

100

2.064

100

Na de bevalling

22

2007

n




May 20, 2008

WETENSCHAP Redenen om borstvoeding te gaan geven

woord. Het grootste gedeelte van de moeders (48%) gaf

In de vragenlijst vroegen we aan alle moeders die gestart

aan het meest belangrijk te vinden dat borstvoeding

waren met borstvoeding wat de belangrijkste reden hier-

“gezonder” is dan kunstvoeding (Tabel 2). Als tweede

voor was. Deze vraag werd door 2.083 moeders beant-

kwam het “contact tussen moeder en kind” (18%) naar

Tabel 2. Belangrijkste reden om borstvoeding te gaan geven naar opleidingsniveau van de moeder. Laag opleidingsniveau

2001-2003

2007

n

%

n

%

Gezonder

428

33

101

40

Moeder-kind contact

289

22

60

24

Voorkomen van allergie

245

19

47

18

Bevordert ontwikkeling

61

5

15

6

Makkelijker

30

2

10

4

Goedkoper

11

1

7

3

245

19

15

6

1.309

100

255

100

Anders

Middelbaar opleidingsniveau

2001-2003

2007

n

%

n

%

Gezonder

829

40

345

41

Moeder-kind contact

356

17

182

22


367

18

157

19


69

3

58

7

Makkelijker

58

3

28

3

Goedkoper

14

1

8

1

362

18

59

7

2.255

100

837

100

Anders

Hoog opleidingsniveau Gezonder

2001-2003

2007

n

%

n

%

1.056

45

537

56

Moeder-kind contact

321

14

136

14


320

14

157

16


83

4

49

5

Makkelijker

41

2

22

2

Goedkoper Anders

5

<1

4

<1

513

22

63

7

2.339

100

968

100

Alle opleidingsniveaus Gezonder

2001-2003

2007

n

%

n

%

2.313

41

998

48

Moeder-kind contact

966

17

382

18


932

16

362

17


213

4

123

6

Makkelijker

129

2

60

3

Goedkoper Anders

30

1

19

1

1.120

20

139

7

5.703

100

2.083

100




23

May 20, 2008

WETENSCHAP voren, gevolgd door het “voorkomen van allergie” (17%).

rijkste reden om kunstvoeding bij te geven. Men werd

Slechts een klein deel (6%) gaf aan het belangrijkst te

hierbij gevraagd één reden aan te geven. Er is een onder-

vinden dat borstvoeding “de ontwikkeling bevordert”,

verdeling gemaakt naar duur van de borstvoeding: tot

dat het “makkelijker” (3%) en “goedkoper” (1%) is dan

één maand en twee tot en met 4 maanden na de

kunstvoeding. Ditzelfde patroon werd gevonden voor alle

geboorte. Er zijn voor 2007 onvoldoende gegevens om

drie opleidingsgroepen. Het patroon in de redenen en

tabellen voor moeders die na de 4e maand kunstvoeding

motieven van 2007 is vergelijkbaar met dat gevonden in

bijgeven samen te stellen.

de periode 2001-2003. Het percentage moeders dat als belangrijkste reden

Tot één maand

opgaf dat borstvoeding “gezonder” is, is het hoogst

293 moeders gaven aan wat voor hen de belangrijkste

onder hoogopgeleiden, nl. 56%, in de middelbare en

reden was om al in de eerste maand kunstvoeding te

laagopgeleide groep was het resp. 41 en 40%. Het

gaan bijgeven. De meest genoemde (28%) reden om dit

omgekeerde is te zien voor het “moeder-kind contact”;

al in de eerste maand te doen was “te weinig melk”,

het percentage moeders dat het “moeder-kind contact”

gevolgd door een “borstvoeding is te pijnlijk” (21%), en

als belangrijkste reden noemde is het hoogst in de

“onvoldoende drinktechniek” (10%) (zie tabel 3a).

groepen met het lage of middelbare opleidingniveau.

Drieëntwintig procent van de moeders gaf echter aan dat

Dat was ook zo in 2001-2003.

de belangrijkste reden een andere was dan in de vragen-

In vergelijking met 2001-2003 is het aandeel moeders

lijst genoemd. Hiertoe behoorde bijvoorbeeld: “vermoeid-

dat aangaf voor borstvoeding te hebben gekozen omdat

heid van de moeder”, “te veel afvallen van moeder”,

het ‘gezonder’ is gestegen van 41 naar 48%. Het aandeel

“medicijngebruik door moeder”, “betere nachtrust”,

moeders dat een reden opgaf die niet terug te voeren

“darmkrampjes en onrust bij de baby”, “ontevreden kind”,

valt op bovenstaande categorieën, en dus in de categorie

“te veel honger”, “groeide niet goed”. Regelmatig

ànders’ valt, is gedaald van 20 naar 7%. Onder deze

wordt “beter weten hoeveel kind drinkt” of “borstvoeding

‘andere redenen’ zien we bijvoorbeeld: “borstvoeding is

past niet bij mij” genoemd. Een onderverdeling naar

de natuur”, “daarvoor hebben vrouwen borsten”, “het

opleidingsniveau van de moeder voor 2001-2003 kan

(borstvoeding) is gewoon het beste” en andere formule-

niet worden gegeven omdat de groepen te klein zouden

ringen die een zekere vanzelfsprekendheid, wat betreft

worden om gefundeerde conclusies te kunnen trekken.

het geven van borstvoeding, benadrukken. Daarnaast

Voor 2007 werd dit onderscheid dan ook niet gemaakt.

gaven moeders vaak aan, dat er combinaties van redenen zijn die de doorslag hebben gegeven, dus dat er niet

Twee tot en met vier maanden

echt een keus voor de belangrijkste reden gemaakt kon

De tabellen 3b t/m 3e geven de belangrijkste reden van

worden, zoals: “alle genoemde redenen”, “bevordert

moeders om tijdens de tweede tot en met de vierde

ontwikkeling en voorkomt allergie”.

maand kunstvoeding bij te gaan geven. Deze vraag werd door 416 moeders beantwoord. Wederom wordt als meest

Stoppen met borstvoeding

genoemde reden “te weinig melk” (32%) gegeven,

In de vragenlijst werd tevens gevraagd naar de belang-

gevolgd door “werk” (28%). Ook bij een onderverdeling

Tabel 3a. Belangrijkste reden om kunstvoeding te gaan bijgeven tijdens de eerste maand na de bevalling Reden

24

2001-2003

2007

n

%

n

%

Drinktechniek

21

17

29

10

Kwam niet op gang

16

13

15

5

Te weinig melk

34

28

81

28

Pijnlijk

16

13

62

21

Slechte eerdere ervaringen

9

7

4

1

Zodat vader ook kan voeden

0

0

4

1

Ziekte moeder of kind

2

2

0

0

Werk

1

1

5

2

Anders

22

18

93

32

Totaal

121

100

293

100




May 20, 2008

WETENSCHAP Tabel 3b. Belangrijkste reden om kunstvoeding te gaan bijgeven tijdens de tweede tot en met de vierde maand na de bevalling bij laag opleidingsniveau van de moeder Laag opleidingsniveau

2001-2003

2007

n

%

Drinktechniek

53

12

1

2

Bleef niet op gang

27

6

1

2

Te weinig melk

n

%

149

34

20

40

Pijnlijk

48

11

4

8


37

8

0

0

5

1

1

2

Zodat vader ook kan voeden Ziekte moeder of kind

1

<1

0

0

Werk

40

9

9

18

Anders

78

18

14

28

Totaal

438

100

50

100

naar opleidingsniveau bleek “te weinig melk” onder

periode 2001-2003; van 12 naar 29% voor de totale

zowel laag-, middelbaar- als hoogopgeleide de belang-

groep (tabel 3e). Een zelfde trend wordt gezien als er een

rijkste reden was om kunstvoeding te introduceren. Het

onderverdeling naar opleidingsniveau wordt gemaakt

percentage laagopgeleide moeders dat dit als belangrijkste

(tabellen 3b, c en d).

reden noemde was hoger dan dat onder hoogopgeleiden

In de categorie "anders" vielen vergelijkbare redenen als

(34 vs. 30%), daarentegen gaven moeders in de hoog-

bij moeders die in de eerste maand kunstvoeding bijgaven.

opgeleide groep vaker het werk aan als belangrijkste

Voor moeders die in de tweede tot vierde maand kunst-

reden om kunstvoeding te introduceren (33% vs. 18%).

voeding introduceerden kwamen daar problemen met

Als reden om te stoppen wordt in 2007 nauwelijks nog

kolven bij. Bijvoorbeeld: “kolven was lastig” of “kolven is

genoemd ‘slechte eerdere ervaringen met het geven van

moeilijk met werk te combineren”.

borstvoeding’ (<1%) terwijl dat eerder nog relatief vaak genoemde werd (11%). Ook wordt niet meer

Beschouwing

aangegeven dat de borstvoeding ‘niet op gang bleef’

Methodologie

(<1% versus eerder 5%). Opvallend is de stijging van het

De resultaten in deze studie zijn afkomstig van een grote

percentage moeders dat in 2007 aangaf dat werk het

groep moeder-kind paren. Uit praktische overwegingen

belangrijkste motief was om in de tweede tot vierde

werd gekozen voor een dwarsdoorsnede-onderzoek.

maand te stoppen met borstvoeding ten opzichte van de

Door het grote aantal deelnemers kunnen uitspraken

Tabel 3c. Belangrijkste reden om kunstvoeding te gaan bijgeven tijdens de tweede tot en met de vierde maand na de bevalling bij middelbaar opleidingsniveau van de moeder Middelbaar opleidingsniveau

2001-2003

2007

n

%

Drinktechniek

69

10

0

0

Bleef niet op gang

41

6

0

0

Te weinig melk

n

%

220

33

50

32

Pijnlijk

71

10

20

13


85

12

0

0

Zodat vader ook kan voeden

12

2

2

1

Ziekte moeder of kind

5

1

0

0

73

11

41

27

Anders

113

16

42

27

Totaal

689

100

155

100

Werk




25

May 20, 2008

WETENSCHAP Tabel 3d. Belangrijkste reden om kunstvoeding te gaan bijgeven tijdens de tweede tot en met de vierde maand na de bevalling bij hoog opleidingsniveau van de moeder Hoog opleidingsniveau

2001-2003

2007

n

%

Drinktechniek

73

12

6

3

Bleef niet op gang

30

5

0

0

Te weinig melk

n

%

169

27

62

30

Pijnlijk

54

9

8

4


62

10

1

1

6

1

4

2


4

1

0

0

96

16

68

33

Anders

124

20

55

27

Totaal

618

100

204

100

Werk

gedaan worden over uitkomsten op verschillende leeftijden.

vloed. Wel moeten we opmerken dat de deelnemende

Dit betekent wel dat gegevens over de duur van borst-

moeders relatief hoger opgeleid zijn dan de algemene

voeding en het tijdstip van introductie van kunstvoeding

populatie vrouwen in de fertiele levensfase.

retrospectief, dus terugkijkend op de afgelopen periode, werden vastgesteld, en dat hierbij volledig op de herinne-

Redenen en motieven van moeders om te starten met

ring van moeders werd afgegaan. Verder is het aantal

borstvoeding

kinderen die 6 maanden oud zijn, relatief klein door deze

In vergelijking tot 2003 geven in 2007 meer vrouwen aan

onderzoeksopzet en omdat het aantal bezoeken aan het

als belangrijkste reden om voor borstvoeding te kiezen,

consultatiebureau afneemt met de leeftijd. Het alternatief

het “gezonder” te vinden. Dit gold zowel voor de laag-

voor een dwarsdoorsnede-onderzoek is een follow-up

ste als de hoogste opleidingsniveaus. Parallel aan deze

onderzoek waarbij moeder-kind paren worden gevolgd

toename, loopt de campagne “borstvoeding verdient

en waarbij ze op vaste momenten worden geïnterviewd

tijd” van het Voedingscentrum (VC) en het `Baby Friendly

om het type melkvoeding te achterhalen. Dit kost echter

Hospital Initiative’ (BFHI), waarin de gezondheidsvoordelen

meer tijd, geld en organisatie, en werd daarom voor het

breed uitgemeten zijn, voor het grote publiek en de

huidige onderzoek van de hand gewezen. Er zijn geen

medewerkers in de zorg.

aanwijzingen dat deze onderzoeksopzet de resultaten of

Omdat de meeste vrouwen al voor de zwangerschap

de betrouwbaarheid hiervan in negatieve zin heeft beïn-

besluiten welke voeding zij gaan geven, dient promotie

Tabel 3e. Belangrijkste reden om kunstvoeding te gaan bijgeven tijdens de tweede tot en met de vierde maand na de bevalling ongeacht opleidingsniveau van de moeder Alle opleidingsniveaus Drinktechniek Bleef niet op gang

2007

%

n

%

195

11

8

2

98

6

1

<1

Te weinig melk

538

31

133

32

Pijnlijk

173

10

33

8


184

11

1

1

23

1

7

2


10

1

0

0

Werk

209

12

118

28

Anders

315

18

115

28

1.745

100

416

100

Totaal

26

2001-2003 n




May 20, 2008

WETENSCHAP van borstvoeding al voor de zwangerschap aan te vangen,

iets anders, zoals de onzekerheid van moeder of vermin-

waarbij wordt benadrukt dat borstvoeding gezonder is

derde motivatie. Het verdient dan ook aanbeveling te

dan kunstvoeding, dat het een uniek contact tussen

onderzoeken waar de reden “te weinig melk” werkelijk

moeder en kind oplevert en dat het preventief werkt

voor staat, waarbij kwalitatieve onderzoekstechnieken

voor mogelijke allergieën in het latere leven van het kind.

(zoals focusgroep interviews) de voorkeur verdienen

Borstvoedingspromotie tijdens de zwangerschap, zal een

boven kwantitatieve vormen van onderzoek (zoals vragen-

kleiner gedeelte van de vrouwen aanspreken, maar

lijsten). Alleen indien bekend is waar “te weinig melk”

wordt belangrijker naarmate men zich meer richt op laag-

werkelijk voor staat kan hierop adequaat aangehaakt

opgeleide vrouwen omdat deze vrouwen in vergelijking

worden om zo de borstvoedingscijfers te verbeteren. Dit

met hoogopgeleiden vaker pas tijdens de zwangerschap

is temeer van belang omdat de maatschappelijke realiteit

de keus maken betreffende het type voeding.

is dat kinderen al vanaf jonge leeftijd gemakkelijk te veel

Het achtergrondkenmerk opleidingsniveau van de moeder

voeding krijgen, terwijl obesitas en overgewicht zich op

bleek in sterke mate gerelateerd te zijn aan het starten

jongere leeftijd ontwikkelen[3].

met borstvoeding. In de lageropgeleide groep start 69% met borstvoeding versus 91% in de hoger opgeleide

Door 28% van de moeders die na de tweede maand

groep. Deze sterke associatie met het opleidingsniveau is

kunstvoeding bijgaven, werd werk als belangrijkste reden

in overeenstemming met resultaten van andere studies[1].

opgegeven. Werk werd in de hoogopgeleide groep vaker als hoofdreden genoemd dan in de middelbaar en laag-

Redenen en motieven van moeders om te stoppen met

opgeleide groep, resp. 33, 27 en 18%. Ter vergelijking:

borstvoeding

voor “te weinig melk”, de meest genoemde belangrijkste

Zowel in het huidige onderzoek, het onderzoek uitge-

reden, was het percentage 32%, en was ook afhankelijk

voerd tussen 2000 en 2003, als in de PGO-Peilingen

van de opleiding 30 (hoogopgeleid) tot 40% (laagopge-

Jeugdgezondheidszorg 1997/1998 (2) werd “te weinig

leid). Dit alles lijkt te pleiten voor maatregelen om de

melk” het vaakst als belangrijkste reden genoemd om

combinatie werk en borstvoeding te vergemakkelijken,

kunstvoeding bij te geven, zowel in de eerste maand na

zoals verbetering van kolffaciliteiten en meer ouder-

de bevalling als daarna. In alledrie onderzoeken werd

schapsverlof. Moeders geven ook expliciet aan “kolven

deze reden continu door eenderde van de moeders als

was lastig”, “kolven is moeilijk met werk te combineren”.

hoofdmotief opgegeven. Dit is zeer opvallend, niet alleen

Hierbij dient wel in gedachten te worden gehouden dat

omdat de toegenomen belangstelling voor borstvoeding

uit dit rapport blijkt dat werk buitenshuis pas na de

blijkende uit een stijgende trend in de borstvoedings-

tweede maand als substantiële reden om te stoppen met

cijfers hier geen invloed op heeft gehad, maar ook

borstvoeding wordt gegeven, terwijl de gemiddelde duur

omdat het leeuwendeel van de moeders (ongeveer 98%)

van de borstvoedingsperiode onder autochtone vrouwen

fysiologisch in staat is om voldoende borstvoeding te

gelijk was aan vijf weken[4] en dat het dan vooral bij

geven. Inadequate drinktechniek of het onvoldoende

hoogopgeleide vrouwen speelt. Dit betekent dat voor-

vaak aanleggen van het kind zou, indien onopgemerkt,

namelijk hoogopgeleide vrouwen, die toch al vaker en

dit effect kunnen veroorzaken. Dit pleit voor voldoende

langer borstvoeding geven dan laag opgeleide autochtone

en adequate begeleiding bij borstvoeding in de eerste

moeders, van dergelijke maatregelen zullen profiteren.

maand na de bevalling, maar ook daarna. Een andere

Hoewel het algemeen geaccepteerd is dat vrouwen

verklaring voor het feit dat veel moeders “te weinig

werken, ook als ze kinderen krijgen, is de netto-arbeids-

melk” als hoofdmotief noemen om kunstvoeding bij te

participatie van vrouwen niet toegenomen in de periode

geven, kan liggen in onzekerheid van moeders aangaande

2002-2005. Jonge vrouwen hebben nu veel vaker werk

het geven van borstvoeding. In dit perspectief moet ook

dan leeftijdsgenoten in voorgaande decennia, maar hun

het motief “borstvoeding is pijnlijk” gezien worden; het

gemiddelde arbeidsduur is nauwelijks hoger. In 2000 had

kan de onzekerheid vergroten en aanleiding geven tot

52% van de vrouwen van 15-64 jaar een baan van

angstgevoelens. Ook hierbij kan adequate begeleiding

12 uur of meer. In 2003 lag dit percentage op bijna 54%

een positieve rol spelen, maar ook het zien van andere

en in 2005 op 54,1% (5).

moeders die borstvoeding geven. Aan de andere kant

Eén op de vier moeders die werden gevraagd naar hun

kan ook niet uitgesloten worden dat “te weinig melk”

belangrijkste reden om kunstvoeding te gaan bijgeven

als sociaal wenselijk antwoord gegeven wordt om het

gaf een motief dat niet kon worden gecategoriseerd in

stoppen met borstvoeding te motiveren. Kortom, het is

één van de voorgedrukte mogelijkheden in de vragenlijst,

onduidelijk wat met “te weinig melk” wordt bedoeld. Is

zoals: “vermoeidheid van de moeder”, “te veel afvallen

er inderdaad sprake van te weinig melk door inadequate

van moeder”, “medicijngebruik door moeder”, “betere

borstvoedingstechniek of staat “te weinig melk” voor

nachtrust”, “darmkrampjes en onrust bij de baby”, TvV juni 2008 • KNOV



27

May 20, 2008

WETENSCHAP “ontevreden kind”, “te veel honger”, “groeide niet goed”.

genoemd als reden om te stoppen met borstvoeding

Regelmatig wordt “beter weten hoeveel kind drinkt” of

(resp. 1 en < 1% in 2007 versus 11 en 6 % in 2001-2003).

“borstvoeding past niet bij mij” genoemd. Om borst-

Deze verschuivingen in de motieven om te stoppen met

voeding adequaat te promoten lijkt het belangrijk om

borstvoeding zijn opmerkelijk in de relatief korte periode

meer inzicht in de beweegredenen van deze groep te

parallel aan de campagne van het VC “borstvoeding

krijgen. Kwalitatief onderzoek, bijvoorbeeld in de vorm van

verdient tijd” en aan het BFHI.

(groep)interviews, zou hierbij uitkomst kunnen bieden, hoewel niet uitgesloten kan worden dat er binnen deze

Deze studie is uitgevoerd in opdracht en met financiële

groep een diffuus beeld met veel verschillende redenen

ondersteuning van het VoedingsCentrum te Den Haag. ■

bestaat, waarbij ook sociaal-culturele verschillen tussen groepen een rol kunnen spelen. Het is bijvoorbeeld inte-

Referenties

ressant om meer uitleg te krijgen van vrouwen die aan-

1. Scott JA, Binns CW. Factors associated with the initiation and duration

gaven dat ze kozen voor borstvoeding “omdat dat toch

of breastfeeding: a review of the literature. Breastfeed Rev 1999;7:5-16 2. Burgmeijer RJF, Reijneveld SA. Motieven om te stoppen met borstvoe-

vanzelfsprekend is” of “daar heb je toch borsten voor”.

ding. Leiden: TNO-PG, 2001. Publ.nr. 2001.051.

De keuzemogelijkheden “slechte eerdere ervaringen met

3. Munter JSL de, Bulk-Bunschoten AMW, Wouwe JP van, HiraSing RA.

het geven van borstvoeding” (nu 1%, destijds 11%),

Het bereiden van zuigelingenvoeding, een verkennend onderzoek.

respectievelijk “de borstvoeding bleef niet op gang”

Tijdschr JGZ, 2006;38:8-10. 4. Lanting CI, Wouwe JP van. Borstvoeding in Nederland, een nadere

nu <1%, destijds 6%) werden nu niet meer genoemd

beschouwing. 2005. achtergrondkenmerken, redenen en motieven, en

als reden om te stoppen met borstvoeding. Ook deze

het effect van het BFHI. Leiden: TNO-KvL, 2005. Publ. nr. 2005.080.

verschuivingen in de motieven om te stoppen met borstvoeding zijn opmerkelijk in de relatief korte periode

5. Portegrijs W, Hermans B, Lalta V. Emancipatiemonitor 2006. Den Haag, Sociaal en Cultureel Planbureau, december 2006. SCP-publicatie 2006/22

parallel aan de campagne van het VC “borstvoeding verdient tijd” en het BFHI.

Wat heeft u overgeslagen?

Conclusies

Heeft u het voorgaande artikel 'Starten en

In 2007 bleef de belangrijkste reden om voor borstvoeding

stoppen met borsvoeding' met veel plezier

te kiezen onveranderd ten opzichte van 2003: nog meer

gelezen? Of heeft u toch een paar lastige

vrouwen gaven nu aan dat borstvoeding “gezonder” is

stukken overgeslagen?

dan kunstvoeding (48% versus eerder 41%). Het

Het lezen van wetenschappelijke artikelen

“moeder-kind contact” werd belangrijker gevonden

is een kunst op zich. Met het lezen van de

naarmate het opleidingsniveau van de moeder lager was.

conclusies kan al snel een algemeen beeld

De antwoordcategorie “anders” werd nu minder vaak

worden verkregen, maar wat staat er precies

gekozen (7% versus eerder 20%).

en is dit artikel relevant voor uw dagelijkse

In 2007 werd “te weinig melk” zowel onder hoog-,

cliëntenzorg? Dat wordt direct al een stuk

middelbaar – als laagopgeleide moeders het meest

ingewikkelder.

genoemd als reden om kunstvoeding te gaan bijgeven.

Misschien nog wel moeilijker is de omgekeerde

Dit gold zowel in de eerste maand na de geboorte (in

route: een individuele zorgvraag proberen te

beide peilingen 28%) als daarna (nu 32%, destijds

beantwoorden met onderzoeksresultaten uit

31%). Alleen in de hoogopgeleiden geldt dat in de

de literatuur.

tweede tot de vierde maand “werk” een belangrijker

Om u deze kunst meester te maken, bieden

reden is dan ‘te weinig melk’; in de totale groep niet.

de verloskundige opleidingen u gezamenlijk

De vrouwen die in de eerste maand na de bevalling

een training Evidence Based Medicine aan.

gestopt waren met borstvoeding, gaven nu vaker aan

De trainingsdagen zijn: 30 oktober,

dat het geven van borstvoeding pijnlijk was (nu 20%,

13 en 27 november; 1e dag VAA, Amsterdam

destijds 13%). Het aandeel moeders dat werk als hoofd-

2e en 3e dag Domus, Utrecht. Schrijf u nu

motief noemt om in de tweede tot en met de vierde

alvast in zodat u zeker bent van een plaats.

maand te stoppen met borstvoeding is toegenomen van 12 naar 28%. Bij hoogopgeleide vrouwen werd “werk”

Meer informatie:www.va-r.nl; www.av-m.nl;

uiteindelijk zelfs de belangrijkste reden om te stoppen

www.verloskunde-academie.nl. Hier kunt u

met borstvoeding (nu 33%, destijds 16%).

tevens het inschrijfformulier downloaden.

De keuzemogelijkheden “slechte eerdere ervaringen met het geven van borstvoeding”, respectievelijk “de borstvoeding bleef niet op gang” werden nu niet meer 28




May 20, 2008

WETENSCHAP

Onder toezichtstelling van een ongeboren kind De mogelijkheid van ondertoezichtstelling van het nog ongeboren kind bij twijfels over de veiligheid van de thuissituatie M.W.Bijlsma, J.M.B.Wennink, A.C.Enkelaar, M.H.B.Heres en A.Honig

Bij twee zwangere vrouwen werd tijdens de zwangerschap een zorgmelding bij Bureau Jeugdzorg gedaan met het verzoek om een antenatale ondertoezichtstelling. De eerste patiënte was 27 jaar, gravida 1, para 0. Zij was bekend wegens schizofrenie en impulsief agressief gedrag bij een persoonlijkheidsstoornis, een verleden van terbeschikkingstelling en zorgwekkende zorgmijding. De tweede was een 36-jarige gravida 2, para 1, die bekend was wegens een bipolaire stoornis en de uithuisplaatsing van een eerder kind. Voor eerstgenoemde patiënte volgde ondertoezichtstelling van de ongeboren vrucht. Bij de andere patiënte werd het verzoek afgewezen. Tien dagen na de geboorte volgde bij een ontspoorde thuissituatie alsnog ondertoezichtstelling. Vóór de geboorte kan op basis van maternale kenmerken een relevante risicotaxatie gemaakt worden. Het is mogelijk om een ongeboren vrucht vanaf 24 weken amenorroeduur onder toezicht te laten stellen. Hiermee wordt voorkomen dat een gezonde zuigeling langdurig wordt opgenomen in een ongezonde prikkelarme ziekenhuisomgeving. Ook voorkómt men zo de stressvolle situatie die kan ontstaan als ouders, wanneer het onderzoek naar de thuissituatie nog gaande is, hun pasgeboren kind dreigen weg te halen uit het ziekenhuis.

Het komt voor dat hulpverleners tijdens de zorg voor een zwangere vrouw grote twijfels hebben of het aanstaande gezin de minimale zorg voor de pasgeborene zal kunnen bieden. Te denken valt aan een zwangere met een ernstige psychiatrische stoornis of ernstige verslavingsproblematiek. Met die twijfels kan men zich melden bij een Bureau Jeugdzorg. Na onderzoek van de thuissituatie kan Bureau Jeugdzorg de zaak verder geleiden naar de Raad voor de Kinderbescherming. De Raad kan vervolgens de kinderrechter verzoeken het kind onder toezicht te stellen, met of zonder uithuisplaatsing. Regelmatig ontstaat echter vlak na een geboorte een onduidelijke situatie omdat er nog geen voorlopige ondertoezichtstelling (VOTS) is uitgesproken. Als ouders hun kind dreigen weg te halen uit het ziekenhuis voordat het onderzoek van de Raad voor de Kinderbescherming is afgerond, moet met spoed een VOTS worden afgegeven. Dit leidt tot stressvolle situaties en is nadelig voor alle betrokkenen. Het is gebruikelijk dat de pasgeborene in afwachting van de uitspraak en het inschakelen van verdere hulpverlening in het ziekenhuis verblijft. Zo kan het gebeuren dat een gezonde pasgeborene zijn eerste levensweken doorbrengt in een prikkelarme omgeving met hoge kans op infectie en het risico op onnodige medische interventies, hetgeen niet bevorderlijk is voor de ontwikkeling. In een recent artikel in dit tijdschrift bepleitten Leeuwenburgh-Pronk et al. het onderzoek naar de thuissituatie al vóór de geboorte te starten, zodat men direct na de bevalling een VOTS kan aanvragen[1]. De auteurs vermeldden niet dat de kinderrechter ook al vóór de geboorte een ondertoezichtstelling kan uitspreken. Hiermee hebben wij de

Sint Lucas Andreas Ziekenhuis, Postbus 9243, 1006 AE Amsterdam.

laatste jaren goede ervaringen opgedaan.

Afd. Kindergeneeskunde: M.W.Bijlsma, arts in opleiding tot

In dit artikel geven wij informatie aan de hand van twee

kinderarts; mw.dr.J.M.B.Wennink, kinderarts. Afd. Gynaecologie:

patiëntencasussen over de mogelijkheid antenataal een

mw.dr.M.H.B.Heres, gynaecoloog. Afd. Psychiatrie: hr.dr.A.Honig,

ondertoezichtstelling aan te vragen. Relevante juridische

psychiater. Arrondissementsrechtbank Amsterdam, Amsterdam.

aspecten van, de indicatiestelling voor, en mogelijke

Mw.mr.A.C.Enkelaar, kinderrechter.

voordelen van deze interventie zullen worden besproken.

Correspondentieadres: mw.dr.J.M.B.Wennink ([email protected]).




29

May 20, 2008

WETENSCHAP Ziektegeschiedenissen

wegens schizofrenie. Beiden leefden van een uitkering.

Patiënt A, een 27-jarige gravida 1, para 0, zagen wij in het

Ten tijde van het eerste contact voelde patiënte zich goed

eerste trimester van de zwangerschap op de gezamen-

en waren er geen kenmerken van manie of depressie. Zij

lijke polikliniek Pediatrie, Obstetrie en Psychiatrie, die

gebruikte haloperidol 5 mg 1 dd. De psychiater, de

eerder in dit tijdschrift werd beschreven.[2] De huisarts

gynaecoloog en de kinderarts deden een zorgmelding bij

had patiënte verwezen in verband met een forensisch

Bureau Jeugdzorg met het verzoek om het kind vóór de

psychiatrische voorgeschiedenis, psychofarmacagebruik

geboorte onder toezicht te laten plaatsen. Voorts werd

en actuele psychiatrische symptomen. Bij patiënte waren

een klinisch kraambed geadviseerd en werd gespeciali-

verschillende diagnoses gesteld, waaronder schizofrenie

seerde thuiszorg aangevraagd. Bureau Jeugdzorg zag

en borderline persoonlijkheidsstoornis, en mogelijk was er

echter geen indicatie voor een melding bij de Raad voor de

een incestverleden.

Kinderbescherming en daardoor werd geen antenatale

Patiënte gebruikte olanzapine 20 mg en tot in het begin

VOTS aangevraagd.

van de zwangerschap oxazepam 200 mg en clonazepam

Tijdens het klinisch kraambed viel op dat patiënte

60 mg, en tevens dagelijks cannabis. De zwangerschap

gespannen, onzeker en afstandelijk was in het contact

was ongepland en ongewenst. Patiënte leefde van een

met haar kind. Zij had moeite met de juiste volgorde van

uitkering en had sinds 9 maanden contact met de bio-

de praktische zorgtaken. Het steunsysteem bleek weinig

logische vader. Zij bleek geen vaste woon- of verblijf-

adequaat. Er werd nogmaals een zorgmelding gedaan

plaats te hebben. Gezien de ernstige psychiatrische

bij Bureau Jeugdzorg. Vijf dagen na de bevalling nam

stoornissen en het psychofarmacagebruik in de zwanger-

moeder haar kind mee naar huis. De tiende dag post

schap werd besloten de obstetrische zorg van de eerste

partum werd het kind door de crisisdienst uit huis

lijn over te nemen en werden extra obstetrische controle-

gehaald omdat de thuissituatie was ontspoord. Er waren

afspraken gemaakt. De ambulante forensisch psychiatrische

aanwijzingen dat de zuigeling ondervoed was.

behandeling werd herstart.

Uiteindelijk werd het kind in een pleeggezin geplaatst.

Na een meningsverschil met de gynaecoloog onttrok patiënte zich vervolgens echter aan de obstetrische

Beschouwing

controles, zodat het onmogelijk werd om adequate

Risicofactoren voor een zorgwekkende opvoedsituatie

prenatale zorg te bieden. Op grond hiervan werd haar

Bij beide beschreven zwangere vrouwen kunnen de

behandelend psychiater geadviseerd om antenataal een

volgende risicofactoren herkend worden voor een zorg-

VOTS aan te vragen bij de Raad voor de

wekkende opvoedsituatie: ernstige psychiatrische

Kinderbescherming. Om onbekende redenen besloot de

problematiek, persoonlijkheidsstoornis gekenmerkt door

psychiater het advies niet op te volgen. De kinderarts

agressie en instabiele relaties, als kind slachtoffer zijn

deed vervolgens een zorgmelding bij Bureau Jeugdzorg

geweest van mishandeling, drugsgebruik, zwerfgedrag,

en verzocht om een ondertoezichtstelling van het onge-

zorgwekkende zorgmijding, gebrekkige sociale steun, de

boren kind. Deze werd in het derde trimester van de

aanwezigheid van een partner met ernstige psychiatrische

zwangerschap door de kinderrechter uitgesproken. De

problematiek en het feit dat een eerder kind uit huis is

verdere hulpverlening kon nog tijdens de zwangerschap

geplaatst. Het is op basis van deze kenmerken mogelijk

ingeschakeld worden, zodat het kind 1 dag na de geboorte

om een risicotaxatie te maken voor aanstaande verwaar-

in een pleeggezin geplaatst kon worden en niet onnodig

lozing of kindermishandeling.

lang in het ziekenhuis hoefde te verblijven. Screeningsinstrumenten

30

Patiënt B, een 36-jarige gravida 2, para 1, zagen wij in

Voor de vroegtijdige signalering van onveilige thuissituaties

het eerste trimester van de zwangerschap op de geza-

zijn verschillende screeningsinstrumenten ontwikkeld.

menlijke polikliniek Pediatrie, Obstetrie en Psychiatrie.

Uit een systematische review van de literatuur kan

Patiënte was verwezen in verband met psychofarmacage-

geconcludeerd worden dat twee instrumenten bruikbaar

bruik in de graviditeit en een psychiatrische voorgeschie-

zijn om in de antenatale periode een relevante en

denis. Zij was bekend wegens een bipolaire stoornis met

gevalideerde risicotaxatie te maken: de ‘Dunedin family

manische en depressieve episodes. De laatste psychische

services indicator’ en de ‘Kempe family stress inventory’

decompensatie was 2,5 jaar eerder, vlak voor de eerste

Met gegevens verkregen uit een semigestructureerd

zwangerschap. Het eerste kind was wegens de psychia-

interview wordt een tien items tellende checklist door-

trische problemen van patiënte uit huis geplaatst. Het

lopen. De score wordt per item opgeteld en de som

contact was in de loop van de jaren niet verder gekomen

bepaalt of de ouders tot een categorie met een hoog

dan een bezoekregeling. De nieuwe vriend van patiënte,

risico behoren. Beide instrumenten kunnen door onder

de biologische vader bij deze zwangerschap, was bekend

andere een verpleegkundige of een maatschappelijk




May 20, 2008

WETENSCHAP tabel 1. Screeningsinstrumenten om in de antenatale periode onveilige thuissituaties op te sporen voor het te verwachten kind op grond van kenmerken van de aanstaande moeder, met testkarakteristieken instrument

criterium voor

sensitiviteit

specificiteit

positief

negatief

(in %)

(in %)

voorspellende

voorspellende

waarde (in %)

waarde (in %)

100 (99,9-100)

87,3 (82,6-91,5)

48,1 (35,8-62,4)

100 (99,9-100)

80 (63,9-93,2)

91,9 (87,9-95,2)

52,6 (38,2-69,1)

97,6 (95,1-99,3)

onveiligheid

‘Dunedin family

meldingen van vermoedens

services indicator’

van kindermishandeling

[3-5]

binnen 2 jaar na de geboorte ‘Kempe family

eenduidig bewijs van

stress inventory’

mishandeling of verwaarlozing binnen 2 jaar na de geboorte

werker in de prenatale periode worden afgenomen.

De kinderrechter kan gevraagd worden een kind onder

Voor Nederland zou mogelijk de ‘Child abuse risk

toezicht te stellen in het geval van ernstige bedreiging van

evaluation-Nederland’ (CARE-NL) gebruikt kunnen wor-

de gezondheid, de zedelijke of de psychische belangen

den. Dit is een instrument voor het schatten van het risico

van de minderjarige, als andere middelen ter afwending

op mishandeling bij kinderen van alle leeftijden. Het

hebben gefaald of zullen falen (art. 1:254 Burgerlijk

bestaat uit veertien risicofactoren, waarvan er elf geen

Wetboek; BW). Terwijl het onderzoek voor de ondertoe-

directe betrekking hebben op het kind. Retrospectief

zichtstelling nog aan de gang is, kan de minderjarige

onderzoek naar de validiteit van de CARE-NL bij het

voorlopig onder toezicht worden gesteld voor ten hoogste

Advies- en Meldpunt Kindermishandeling gaf een goede

3 maanden (art. 1:255 BW). Bij het uitspreken van een

voorspellende waarde voor latere ondertoezichtstelling

VOTS benoemt de kinderrechter een gezinsvoogdij-

(‘area under the curve’ (AUC) = 0,73). Prospectief onder-

instelling, die vervolgens een voogd aanstelt.

zoek naar de testkarakteristieken van de CARE-NL is gaande.[7]

Ondertoezichtstelling al vóór de geboorte

Bij moeders met een ernstige psychiatrische stoornis is

Het is mogelijk om een kind al vóór de geboorte onder

onderzoek gedaan naar de maternale kenmerken die

toezicht te stellen. Volgens de wet wordt een kind tijdens

voorspellen of het kind na de geboorte onder toezicht

de zwangerschap reeds als geboren aangemerkt, zo

gesteld zal gaan worden. Onderzoekers in Frankrijk en

dikwijls als zijn belang dat vordert (art. 1:2 BW). Om

België hebben gekeken naar de karakteristieken van

tegenstrijdigheid met de Nederlandse abortuswetgeving

moeders die samen met hun enkele weken oude kind

te voorkomen, is de opvatting gangbaar dat pas na de

werden opgenomen op een moeder-kindunit. De opnamen

wettelijk toegestane abortustermijn van 24 weken de

waren in het kader van acute of chronische psychiatrische

vrucht als persoon kan worden aangemerkt. Ook in de

problematiek en ter inventarisatie van zorgmogelijkheden

Europese jurisprudentie is er een tendens tot rechts-

van de moeder. Van de kinderen was bij ontslag 28%

bescherming vanaf een zwangerschapsduur van 24 weken.

onder toezicht geplaatst, bij moeders met schizofrenie of

Vanaf deze termijn dient het belang van de ongeboren

een chronische psychotische stoornis was dit 55%[8].

vrucht derhalve afgewogen te worden tegen andere

Vergelijkbaar onderzoek werd gedaan in het Verenigd

belangen. Aanvankelijk werd hierbij vooral gedacht aan

Koninkrijk[9]. Van alle vrouwen die in verband met een

een financieel belang. Het Internationaal Verdrag van de

psychiatrische stoornis samen met hun pasgeborene

Rechten van het Kind stelt in artikel 3 lid 1 dat bij iedere

werden opgenomen op een moeder-kindunit was 23%

beslissing die een kinderrechter neemt het belang van

van de kinderen bij ontslag onder een vorm van toezicht

het kind de eerste overweging dient te zijn. Mede hier-

gesteld. Van de groep moeders die specifiek ter evaluatie

door wordt ‘belang’ inmiddels ruim geïnterpreteerd. Een

van hun zorgcompetentie werden opgenomen, werd 58%

voorbeeld van deze ruime interpretatie is de VOTS met

onder een vorm van toezicht geplaatst. De diagnose

directe uithuisplaatsing die door de kinderrechter werd

‘schizofrenie’ deed de kans op ondertoezichtstelling met

uitgesproken over het vijfde toen nog ongeboren kind

een oddsratio van 5,16 toenemen. Voor een persoonlijk-

van een zwakbegaafde moeder[10]. De Raad voor de

heidsstoornis bedroeg de oddsratio 9,29. Een lage socio-

Kinderbescherming was verzocht om te handelen in het

economische status, een partner met psychiatrische

belang van het nog ongeboren kind door de gezins-

problematiek of een overigens zwak steunsysteem

voogd van de eerdere kinderen van moeder. Zij waren

hadden elk een oddsratio van 2-4[9].

alle vier uit huis geplaatst. TvV juni 2008 • KNOV



31

May 20, 2008

WETENSCHAP Direct na de bevalling werd de pasgeborene toevertrouwd

schap is er tijd om de relevante informatie in te winnen

aan het pleeggezin dat al enkelen van de andere kinderen

en de taken onderling te verdelen. De arts hoeft dan niet

verzorgde. Het onder toezicht stellen van een ongeboren

rond de bevalling met spoed een procedure op te starten

kind lijkt de laatste jaren vaker te gebeuren. Deze tendens

waarvoor de relevante argumentatie voornamelijk bij

is ook in ons ziekenhuis waar te nemen.

eerdere hulpverleners te vinden is. Zo kan het antenataal overwegen van een VOTS goed zijn voor alle betrokkenen.

Conclusie en aanbevelingen

Ongeveer 1 op de 5 zwangere vrouwen en kraam-

Het is mogelijk om al tijdens de zwangerschap aan de

vrouwen lijdt aan een psychiatrische aandoening[2]. In het

hand van maternale kenmerken een relevante risico-

Sint Lucas Andreas Ziekenhuis is vanuit de vakgroepen

taxatie te maken over de veiligheid van de aanstaande

Psychiatrie, Obstetrie en Pediatrie voor deze doelgroep een

thuissituatie. De genoemde risicotaxatie-instrumenten

expertise- en behandelcentrum opgericht in Amsterdam

bieden de clinicus een handvat om de risico’s gestructu-

(www.poppoli.nl). Deze specifieke multidisciplinaire

reerd te inventariseren en te kwantificeren. Bij ernstige

benadering maakt preventief werken mogelijk.

zorgen kan de kinderrechter vanaf een zwangerschaps-

Dit artikel verscheen eerder in het NTVG.2008 12 april;

termijn van 24 weken een VOTS uitspreken.

152e.v. Deze mogelijkheden scheppen de verantwoordelijkheid om structureel aandacht te besteden aan de veiligheid

Literatuur

van de thuissituatie en zo nodig reeds tijdens de zwanger-

[1] Leeuwenburgh-Pronk WG, Vries MC de, Clement-de Boers A.

schap een melding te doen bij een Bureau Jeugdzorg.

Multidisciplinaire benadering nodig bij neonataal abstinentiesyndroom. Ned Tijdschr Geneeskd. 2006;150:761-5.

Dit geldt niet alleen voor de volwassenenzorg binnen de

[2 ]Wewerinke A, Honig A, Heres MHB, Wennink JMB. Psychiatrische

GGZ, maar ook voor huisartsen, gynaecologen, verlos-

stoornissen bij zwangeren en kraamvrouwen. Ned Tijdschr Geneeskd.

kundigen en kinderartsen. Anders dan nog wel eens

2006;150:294-8. [3] Peters R, Barlow J. Systematic review of instruments designed to pre-

wordt geopperd, is het beroepsgeheim géén onover-

dict child maltreatment during the antenatal and postnatal periods.

komelijke reden om een zaak niet te melden. In tabel 2

Child Abuse Review. 2003;12:416-39.

doen wij op basis van onze ervaringen en de besproken

[4] Murphy S, Orkow B, Nicola RM. Prenatal prediction of child abuse

literatuur een voorstel voor enkele situaties waarin een antenatale VOTS overwogen kan worden.

and neglect: a prospective study. Child Abuse Negl. 1985;9:225-35. [5] Muir RC, Monaghan SM, Gilmore RJ, Clarkson JE, Crooks TJ, Egan TG. Predicting child abuse and neglect in New Zealand. Aust N Z J

Het antenataal regelen van een VOTS kan belangrijke

Psychiatry. 1989;23:255-60.

voordelen hebben voor alle betrokkenen. Daarmee voor-

[6] Hermanns J, Öry F, Schrijvers G. Helpen bij opgroeien en opvoeden:

kómt men namelijk de onduidelijke situatie waarin nog

eerder, sneller beter. Een advies over vroegtijdige signalering en interventies bij opvoeden opgroeiproblemen. Inventgroep. Utrecht:

geen ondertoezichtstelling is uitgesproken, maar wel

Julius Centrum; 2005.

onderzoek gaande is naar de thuissituatie. Met een

[7] Ruiter C de, Pollmann P. De risico’s van kindermishandeling. Tijdschrift

antenatale VOTS voorkómt of bekort men bovendien de

over Kindermishandeling. 2003;17:18-21.

opname van gezonde pasgeborenen in het ziekenhuis,

[8] Glangeaud-Freudenthal NM. Mother-baby psychiatric units (MBUs): national data collection in France and in Belgium (1999-2000). Arch

een ongezonde prikkelarme omgeving. Verder kan men

Womens Ment Health. 2004;7:59-64.

met een antenatale VOTS vermijden dat er blootstelling

[9] Howard L, Shah N, Salmon M, Appleby L. Predictors of social services

plaatsvindt aan schadelijke invloeden van de thuissituatie. Het vervroegen van onderzoek en VOTS-uitspraak maakt

supervision of babies of mothers with mental illness after admission to a psychiatric mother and baby unit. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol. 2003;38:450-5.

het mogelijk om ondersteunende hulpverlening reeds bij

[10] Rechtbank Utrecht, 3 juni 2004. Tijdschrift voor Familie- en

de geboorte geregeld te hebben. Tijdens de zwanger-

Jeugdrecht. 2005;98:262.

tabel 2. Indicaties voor het overwegen van een antenatale voorlopige ondertoezichtstelling • situatie van zorgwekkende zorgmijders, waarbij een adequate follow-up niet te verwachten valt • zwangeren zonder vaste woon- of verblijfplaats • zwangeren met een ernstige psychiatrische stoornis met agressiviteit, impulsiviteit en instabiliteit die kan resulteren in verwaarlozing of mishandeling van het kind • een eerder kind dat onder toezicht staat of uit huis is geplaatst • ernstige verslavingsproblematiek • in combinatie met bovenstaande: een laag opleidingsniveau, sociale deprivatie, afwezigheid van een partner of aanwezigheid van een partner met psychiatrische problematiek

32




May 20, 2008

ONDERWIJS

The business of being born Suze Jans You will never look at giving birth the same way, belooft

om thuis, dan wel poliklinisch onder de zorg van een

de aankondiging van de Amerikaanse film ‘The business

verloskundige, te bevallen. Ook in de tweedelijn zijn

of being born’ die op 21 april jl. werd getoond in het

steeds meer verloskundigen aanwezig.

Amsterdamse Ketelhuis. De film is gemaakt door

Maar door de liberaliseringvan de zorg krijgen ook in

Abby Epstein en Ricky Lake. Zij zijn bekend als actrice en

Nederland de verzekeringsmaatschappijen steeds meer

presentatrice van een populaire televisieshow die ook in

invloed op de zorg. Gynaecologen gaan zich steeds meer

Nederland te zien is. De film is een aanklacht tegen de

bemoeien met normale zwangerschappen en bevallingen

gemedicaliseerde geboortecultuur in de Verenigde Staten

en er zijn geluiden om de duidelijke scheidslijn tussen

waarin synto-infusen, epidurale pijnstilling en sectio’s de

eerste- en tweedelijn op te heffen.

norm zijn. Aan het woord komen onder anderen een aantal coryfeeën op verloskundig gebied zoals Michel Odent, Marsden Wagner (kinderarts, perinatoloog en oud-directeur Mother & Child Health bij de WHO) en Ina May Gaskin (bekend uit de jaren ’70 met haar boek “Spiritual Midwifery”). Ook spreken minder bekende gynaecologen, verloskundigen en wetenschappers zich uit in de film. Aan coassistenten wordt gevraagd of ze ooit een normale bevalling hebben gezien. “No, never!”

De film houdt eigenlijk een overtuigend pleidooi voor het

De film volgt de zwangerschappen en de bevallingen van

Nederlandse systeem van eerste en tweedelijns zorg; van

de makers. Tussendoor wordt een beeld geschetst van de

een scheiding tussen fysiologie en pathologie waarin de

geschiedenis van de Amerikaanse geboortecultuur en de,

kennis van de twee experts binnen de verloskunde,

volgens de makers, achterliggende economische belangen

namelijk de verloskundige en de gynaecoloog, optimaal

van het verloskundige zorgsysteem in de Verenigde Staten.

wordt benut. Juist om de spiraal van interventies te

De film schept een beeld van onwetendheid en angst

voorkomen is een selectiesysteem zoals dat in Nederland

over de normale zwangerschap en bevalling. Er wordt

van uitermate groot belang.

een goede, haast ouderwetse complottheorie beschreven

Na de film volgde een discussie met de zaal en een panel

waarin dokters en verzekeringsmaatschappijen uit econo-

bestaande uit verloskundigen, een kinderarts, een vader en

mische en juridische overwegingen invloed uitoefenen op

een moeder. De zorgverleners in het panel voelden zich

het normale geboorteproces zonder dat vrouwen de

geïnspireerd door de film en gemotiveerd om meer tijd te

mogelijkheid of zelfs maar het gevoel hebben mee te

geven aan zwangeren en beter naar hen te luisteren.

kunnen beslissen. De verloskundige zorg kost er handen

Daarom ook laat de film zien dat we als verloskundige in

vol geld zonder dat de uitkomsten beter zijn. More is not

Nederland op de goede weg zitten. De standaard Niet

necessarily better! De film zou sterker zijn geweest als dit

Vorderende Ontsluiting, waarin het informeren en het

laatste met wat meer wetenschappelijke gegevens en

betrekken van de cliënt in de besluitvorming een belang-

degelijke argumenten zou zijn onderbouwd. Ook de

rijke element vormt, is hiervan een goed voorbeeld.

lengte van de film doet enigszins afbreuk aan haar

Uit de wetenschappelijke literatuur blijkt dat tijdige voor-

pleidooi; iets over de helft vervalt de film in een

lichting en ondersteuning van de barende het krachtigste

herhaling van zetten.

middel is om het verloop van de ontsluitingsfase gunstig

De makers van de film pleiten ervoor om de spiraal van

te beïnvloeden waarmee de spiraal van interventies kan

interventies tijdens zwangerschap en bevalling te

worden voorkomen. De communicatie en begeleiding

doorbreken. Zij onderstrepen het belang van een goed

door de verloskundige blijken daarbij het meest bepalend

geïnformeerde zwangere en de aanwezigheid van een

te zijn voor de tevredenheid van de cliënte.

verloskundige tijdens de bevalling. Waarom dan is deze film interessant voor de Nederlandse

Wellicht is uw interesse gewekt. Via de website

verloskundige? Bij ons hebben vrouwen immers de keuze

www.businessofbeingborn.com kunt u de film bestellen en uw eigen filmavond organiseren voor bijvoorbeeld de

Suze Jans MSc is beleidsmedewerker bij de KNOV

kring in uw regio. ■ TvV juni 2008 • KNOV



33

May 20, 2008

Moeders voor Moeders... ...heeft ook uw medewerking nodig om vrouwen te helpen moeder te worden.

De organisatie van Moeders voor Moeders zamelt urine in van zwangere vrouwen. Uit de urine van deze vrouwen wordt het hCG-hormoon gewonnen. Dit hormoon wordt door farmaceutische bedrijven verwerkt tot een geneesmiddel, dat wordt gebruikt bij vruchtbaarheidsbehandelingen. Moeders voor Moeders is onderdeel van Organon, dat deel uitmaakt van Schering-Plough Corporation.



May 20, 2008

PRAKTIJK

Gepakt! Ik ben een brave burger. Op twee bekeuringen voor het overtreden van de maximaal toegestane snelheidslimiet na heb ik gelukkig geen strafblad. Toch ben ik sinds ik verloskundige ben, twee keer door een politieauto klemgereden en aangehouden. Drukke dienst, je kent het wel. Zit je net tussen twee bevallingen in en kom je tot de ontdekking dat je tank bijna leeg is. Wat doe je dan? Dan ga je even snel tanken uiteraard. Gelukkig was het rustig bij het benzinestation. Gulzig klokte mijn Starlet zijn tankje vol en ik kon weer op weg. Was dat even snel gegaan. Misschien had ik nog wel even tijd voor die ene afsluitvisite. Ik kon het altijd proberen. Onderweg naar het kraamadres zag ik in mijn achteruitkijkspiegel een politiewagen aan komen rijden met de sirenes aan. Braaf keek ik hoe ik zo goed mogelijk opzij kon gaan om de agenten snel door te laten. Tot mijn stomme verbazing moesten ze mij hebben en kreeg ik het STOP POLITIE signaal. Ik moest stoppen langs de kant van de weg. Wat had ik in hemelsnaam misdaan? Ook kwam er een motoragent achter mijn autootje staan. Een van de agenten opende mijn portier. “Bent u niet iets vergeten, mevrouw?” Koortsachtig dacht ik na. Ik wist zeker dat ik niet te hard had gereden, geen rode stoplichten had genegeerd en met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid geen fietsers dan wel voetgangers had geschept. “Wat heeft u zojuist gedaan?” “Getankt”, antwoordde ik timide. O, shit! “En wat hoort u na het tanken te doen?” “Eh, betalen?” “U ziet er niet uit als een gevaarlijke crimineel, dus we gaan er vanuit dat u het vergeten bent, maar we gaan u nu wel even begeleiden naar het tankstation.” En zo werd ik keurig geëscorteerd naar de Shell, waar ik met een rood hoofd alsnog afrekende. De enige andere keer dat ik ooit door een politieauto werd klemgereden was op een zonnige septemberdag, na een ochtend visites rijden. Al vanaf de grote weg werd ik achtervolgd door een politieauto. Nou is dat niets bijzonders, want het politiebureau zit in dezelfde straat als waar ik woon. Deze auto bleef mij echter volgen en nadat ik mijn autootje had stilgezet in de parkeerhaven zette de politie hun auto schuin achter de mijne, zodat ik geen kant meer op kon. Ook nu kon ik niets bedenken dat ik fout had gedaan. Vervelend is dat je je dan toch op één of andere manier schuldig voelt. De bestuurder stapte uit, zette zijn pet op en duwde mij een document onder ogen. “Weet je wat dit is?!” vroeg hij mij streng. Ik moest even goed kijken. Volgens mij was het een portemonnee, maar in ieder geval niet © Ton van de Coevering

de mijne. Uit een ooghoek zag ik ook al wat nieuwsgierige voorbijgangers hun pas vertragen. De agent wees een klein fotootje aan, geschoven achter doorzichtig plastic. Er stond een schattig klein meisje op. “Dit is mijn dochter. Je weet het vast niet meer, maar je hebt mijn vrouw twee jaar geleden geholpen bij de bevalling.” Ik keek eens goed. Opeens herkende ik de man. “Natuurlijk weet ik dat nog. Je vrouw werkt toch ook bij de politie?” “Precies. En als ik je ooit nog tegen zou komen, moest ik je bedanken en een foto laten zien van ons dochtertje. Bij deze dan.” Zijn collega grijnsde me toe vanuit de dienstwagen. “Fijn!” zei ik, met nog nabonzend hart. “Doe haar vooral de hartelijke groeten terug.” De agent stopte zijn portemonnee weer in zijn zak en stapte in. Zoals alleen politieagenten dat kunnen, reed hij nonchalant de wagen achteruit en zwaaide door het open raam. Ik zwaaide terug. “Volgende keer mag ze ook gewoon een kaartje sturen, hoor!” ■ Nyx TvV juni 2008 • KNOV



35

May 20, 2008

PRAKTIJK

Thuis bevallen of regeert de angst? Ada Hoving In 1997 maak ik kennis met Tjitske en Pieter, een nuchter

prenatale diagnostiek? Vinden de controles bij mij plaats

echtpaar. Ze zijn de ouders van drie kinderen en wonen

of bij de gynaecoloog? En daarmee verband houdend:

in een boerderij, waar ze een kippenhouderij hebben.

gaat zij thuis, poliklinisch of klinisch bevallen? Tjitske en

Tjitske is zwanger van het vierde kind. Omdat zij nu in

Pieter willen het liefst thuis bevallen. Wel besluiten we

mijn praktijkgebied wonen, wenden ze zich tot mij voor

een controle bij de gynaecoloog in te plannen, voor iets

verloskundige zorg. De drie kinderen zijn poliklinisch

meer zekerheid. In ieder geval om te constateren, dat er

geboren. Zoals gebruikelijk bespreek ik met dit echtpaar de

op dat moment geen complicaties zijn. De arts-assistent

voor’s en tegen’s van zowel thuis als poliklinisch bevallen.

die we dan spreken vindt het veel beter dat Tjitske,

Uiteindelijk kiezen zij weloverwogen voor een thuis-

gezien haar leeftijd en gezien de iuvd in de anamnese, in

bevalling. Na een ongestoorde zwangerschap wordt thuis

het ziekenhuis gaat bevallen. In deze situaties komt men

vlot en voorspoedig hun vierde kind, de tweede dochter,

makkelijk in de verleiding om te denken dat je risico’s in

geboren.

de hand hebt, door het aanbieden van zoveel mogelijk extra zorg.

Twee jaar later melden zij zich weer bij mij voor de vijfde

Tjitske is inmiddels 30 weken en we bespreken de situatie

zwangerschap, met de wens ook dit keer thuis te bevallen,

opnieuw. Tjitske en Pieter besluiten toch voor een thuis-

bij de vorige bevalling was dat als heel prettig ervaren.

bevalling, want wat is er nu eigenlijk anders dan de

Het was voor hen veel rustiger, omdat ze niet op en neer

andere keren toen het goed ging? Als er geen oorzaak

naar het ziekenhuis hoefden, waardoor er minder geregel

gevonden is voor de iuvd, wat valt er dan te voorkomen

voor de opvang van de andere kinderen nodig was.

in het ziekenhuis? Ik kan hun argumenten geheel onder-

Bij 40+5 weken neemt Tjitske contact met mij op, omdat

steunen en sta achter hun keus. Ze kunnen op mij

zij geen leven meer voelt. Tot dat moment zijn alle con-

rekenen tijdens de bevalling in hun eigen huis.

troles steeds goed geweest. Helaas blijkt er sprake te zijn van een intra-uteriene vruchtdood. Na de eerste klap te hebben verwerkt, besluiten Tjitske en Pieter de bevalling te laten opwekken in het ziekenhuis. Mijn aanbod om daar bij te zijn, nemen zij dankbaar aan. Ik bespreek met hen de mogelijkheid om de baby na de bevalling mee naar huis te nemen. Ze kunnen hun kind dan vanuit hun eigen huis laten begraven. Zoals zo vaak het geval is, moeten © Linus Harms, Grouw

zij hier voor de geboorte niets van hebben. Vooral Pieter is hier heel stellig in. Het lijkt hem maar niks. Voordat de bevalling wordt opgewekt, komen de weeën vanzelf op gang. Na de geboorte van hun dochtertje Anke Marije besluiten zij haar mee naar huis te nemen. Zij krijgt thuis een mooi plekje in de woonkamer. Zo kunnen zowel de ouders als de andere kinderen samen met hun ouders in

Bij 39 weken ligt de baby ineens in stuit! Tijdens de nu

alle rust en op hun eigen manier afscheid nemen van

volgende klinische controle blijkt de baby weer in hoofd-

Anke Marije, die op deze manier echt deel uitmaakt van

ligging te liggen, echter het caput is nog niet ingedaald.

het gezin, in hun eigen omgeving.

Gezien deze situatie raadt de gynaecoloog aan, ook op

De oorzaak van dit overlijden wordt niet gevonden.

grond van de iuvd in de anamnese, om in het ziekenhuis te bevallen. Echter, in soortgelijke situaties hebben we ook

Zeven jaar later belt Tjitske mij helemaal blij dat zij

de afspraak om de zwangere in eerste instantie onder

opnieuw zwanger is. Inmiddels is zij 45 jaar. Ook dit keer

eerstelijns zorg te laten blijven, zodat wij verloskundigen

moeten er keuzes worden gemaakt. Kiezen ze, in verband

gebeld worden bij weeën of bij gebroken vliezen. Als het

met de leeftijd van Tjitske, voor prenataal onderzoek of

caput dan wel is ingedaald, kan de bevalling verder in de eerste lijn worden begeleid. Een mooie manier om onno-

Ada Hoving is eerstelijns verloskundige

36

dige medicalisering te voorkomen. Dus waarom zouden




May 20, 2008

PRAKTIJK we in dit geval anders handelen? Ook deze situatie

voelt zich gesteund door de aanwezigheid van de ande-

wordt uitgebreid besproken en opnieuw besluiten Tjitske

ren. Bovendien kan ze de weeën heel goed zelf aan. Ze

en Pieter om thuis te bevallen. Het hoofdje daalt tijdens

zetten mooi door. De kraamverzorgster en ik hangen bui-

de rest van de zwangerschap alsnog goed in..

ten nog even een was op. Vanaf dat moment worden de weeën steeds heftiger en we steunen Tjitske bij het

Bij de eerste weeën belt Tjitske mij, zoals afgesproken.

opvangen daarvan. Pieter komt nu ook in huis. Er heerst

De dag is net op gang, de ochtend begint te gloren. Ik

een heel ontspannen sfeer. Na 15 minuten persen wordt

ga direct naar hen toe. Tjitske is heel ontspannen en

een stevige zoon geboren in goede conditie. De oudste

mooi beginnend in partu, alle controles zijn prima. Ik

zoon komt direct kijken naar dit kleine, levende wonder

besluit te blijven. De oudste dochter, die vijftien jaar is, is

en even later komen de andere twee kinderen thuis van

inmiddels al naar school. De oudste zoon van dertien wil

de basisschool. Zij bewonderen glunderend hun broertje.

liever thuis blijven. De twee kinderen van elf en negen, die op de basisschool zitten, kiezen ervoor om naar school

Ik ben natuurlijk blij dat alles zo voorspoedig gegaan is en

te gaan. De kraamverzorgster die na de geboorte van

ik ben heel dankbaar voor deze geboorte in de familie-

Anke Marije kraamde, komt ook dit keer. Ik bel haar en

kring. Dit kind heeft hierdoor een extra warm welkom

ze zal ook komen. Samen met de zoon van dertien maak

gekregen.

ik het kraambed op. Tjitske is inmiddels onder de douche

Thuisbevallen in de warmte van het gezin, het kan ook

en Pieter is in de schuur bij de kippen aan het werk. Dat

na een iuvd en ook op oudere leeftijd. Angst voor wat er

moet doorgaan en daar voelt hij zich het meest op zijn

fout zou kunnen gaan, is geen goed instrument om te

gemak. Tjitske weet dat en voor haar is het prima. Ze

beslissen dat iemand in het ziekenhuis moet bevallen. ■

Het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis in Amsterdam is het enige, grote algemene ziekenhuis dat midden in de stad staat. We zijn een toonaangevend topklinisch én opleidingsziekenhuis waar het prettig werken is. Het dynamische en dienstverlenende specialisme Gynaecologie & Verloskunde heeft in de loop van de jaren veel vakinhoudelijke innovaties doorgevoerd. Met als doel toonaangevend zijn in het vakgebied in Amsterdam. Het aantal bevallingen bedraagt jaarlijks bijna 2000. Kenmerken van onze unit: gevarieerd patiëntenbestand, verloskundige zorg op hoog niveau, goede sfeer en open communicatie. In verband met verschillende wijzigingen in ons team zoeken wij per medio juli 2008 voor ongeveer 2 jaren een

Verloskundige (24-36 uren per week) Wordt de vacature definitief dan kom je hier natuurlijk voor in aanmerking. De functie: Je begeleidt 2e lijns partus, loopt visite op de kraamafdeling en doet spreekuur op de polikliniek. Dit alles in dag-, avond- en weekenddiensten. De samenwerking met de 1e lijn gaat middels een verloskundig samenwerkingsverband. Wij vragen: Een gediplomeerd verloskundige met BIG-registratie en ervaring in de 1e lijn, en bij voorkeur ook in de 2e lijn met echoervaring. Gevoel voor humor en flexibiliteit komen goed van pas, gezien onze gevarieerde, multiculturele patiëntenpopulatie. Wij bieden: Een afwisselende, zelfstandige functie in een plezierige werkomgeving, met ruimte voor vakinhoudelijke ontwikkeling. Salaris conform FWG 60. Alle overige arbeidsvoorwaarden zijn conform CAO-Ziekenhuizen. Informatie of solliciteren: Voor vragen bel je met Adri Leegwater of Tiba Spaapen (afdelingsleiders) via (020) 599 2200. Solliciteren kun je tot en met 18 juni t.a.v. mevrouw J.A. Timmermans, HR services, Postbus 95500, 1090 HM Amsterdam. Of via e-mail: [email protected] Kijk voor de volledige tekst: www.olvg.nl




37

May 20, 2008

Employment Opportunity in International Midwifery International Midwife Advisor – International Midwifery Programme

The International Confederation of Midwives is

Duration: One-year contract, renewable up to three years

seeking an experienced and dynamic midwife in an

based upon performance and funding availability

exciting new initiative between the International Confederation of Midwives (ICM) and the UNFPA.

Location: The Hague, The Netherlands

The International Midwife Advisor will be under the responsibility of the Secretary General of the ICM

Salary level: Negotiable within the UN L4 range

and will develop the overall work plan of a new international programme which will support capacity

Closing date: Monday 30th June 2008

building for midwifery in up to 20 low income countries. The International Midwife Advisor will

Please send your curriculum vitae including three

work in close collaboration with the UNFPA

references to:

Programme Coordinator and coordinate the ICM

Agneta S Bridges

components of the programme.

Secretary General, International Confederation of Midwives

Duties include:

Laan van Meerdervoort 70, 2517 AN The Hague

Go to: www.knov.nl

The Netherlands Telephone +31 70 3060520, Fax: +31 70 3555651

Qualifications and experience: Go to: www.knov.nl * Only successful applicants will be contacted for an interview.

De specialist voor verloskundigen Verzekeringen Hypotheken

Financieringen Contracten

MedZorg® pakket: beroepsaansprakelijkheids- en rechtsbijstandsverzekering met een auto- en verloskofferverzekering Tot 12,5% korting op een nieuwe of bestaande arbeidsongeschiktheidsverzekering Uitgebreid informatiepakket voor starters Financieringen en hypotheken voor starters Speciale tarieven voor echoscopistes Geen lidmaatschapsbijdrage Voor meer informatie en voorwaarden bel ons kantoor of bezoek onze website

tel 030 252 66 55

www.sikkingadvies.nl

postbus 36

3730 AA De Bilt



May 20, 2008

INTERNATIONAAL

Een dag in Stockholm Corine Verhoeven en Lidewijde Jongmans

Tijdens een wetenschapsdag voor verloskundigen in Nottingham (GB) in 2006 ontmoette een van ons een Zweedse verloskundige die in BB Stockholm werkte. BB Stockholm staat voor ‘BarnBördshus’, een huis waar kinderen geboren worden. Een low-risk verlosafdeling in een groot algemeen ziekenhuis in Stockholm met indrukwekkende statistieken. Reden genoeg om eens een kijkje te gaan nemen. Profiterend van superlage vliegtarieven hopten we eind november 2007 van Airport Eindhoven in minder dan twee uur naar Stockholm. We bezochten ’s ochtends een prenataal centrum in de binnenstad en later op de dag BB Stockholm.

Daarnaast worden er 3500 consulten gehouden voor anticonceptie en het afnemen van een “papsmear”. De verloskundige geeft voorlichting, schrijft de pil voor en plaatst een spiraal. Prenatale zorg bestaat uit: medisch onderzoek, veel voorlichting, zowel persoonlijk als in groepsverband, en mentale en fysieke voorbereiding op de bevalling en de postnatale periode. Het eerste consult duurt anderhalf uur. Er wordt geen standaardecho gemaakt om het termijn te bepalen. Prenatale screening is alleen beschikbaar voor vrouwen boven 35 jaar. Momenteel is wel de discussie gaande om elke zwangere screening aan te bieden. De standaard echo is bij 18-20 weken. Daarna wordt er alleen een echo gedaan op indicatie.

Baringshouding in 2006

Zweden is qua oppervlakte 11 keer zo groot als Nederland

Staand

54%

en heeft 9 miljoen inwoners. Er wonen 21 mensen op

Zittend

17%

een vierkante kilometer. (in Nederland 4832). In Zweden

Zijligging

10%

bevallen 100.000 vrouwen per jaar. Gemiddeld krijgt een

Rugligging

12%

Zweedse vrouw 1.8 kind. De gemiddelde leeftijd waarop

Overig

7%

de Zweedse vrouwen hun eerste kind krijgen is 28 jaar. In Stockholm wonen 2 miljoen mensen en er worden jaarlijks 27.000 kinderen geboren.

Ze zien alle zwangeren met uitzondering van de zwangere vrouwen met diabetes mellitus. Ze werken nauw samen

Primary Care

met de BB kliniek en verwijzen in geval van (vermoeden

Stockholm heeft 56 centra voor prenatale zorg. Zelf

op) pathologie. Een nullipara wordt acht keer gezien

noemen ze het ‘primary care’, want het behelst meer

tijdens de zwangerschap. De controles worden uitge-

dan alleen maar prenatale zorg. Naast deze centra zijn er

voerd bij 10-20-29-32-34-36-38-40 weken. Een multi-

ook zogenaamde jeugdcentra waar verloskundigen werk-

para wordt 6 à 7 keer gezien. De gegevens worden

zaam zijn. Zij houden zich bezig met seksuele voorlichting,

genoteerd in een elektronisch patiëntendossier en is

voorlichting over anticonceptie en geslachtsziekten.

intra- en extramuraal toegankelijk. Tijdens de eerste controle wordt veel aandacht besteed

In een prachtig 17e eeuws pand in de oude binnenstad

aan voorlichting over leefwijze en voeding. Al vroeg in de

is een groot centrum voor primary care gevestigd. Het

zwangerschap wordt uitgebreid gesproken over borst-

heeft 21 medewerkers: vijftien verloskundigen (barne-

voeding. Later in de zwangerschap is er een voorlich-

morska), twee artsen, twee secretaresses en twee

tingsbijeenkomst over de bevalling en de manieren van

praktijkondersteuners. De omgeving straalt rust, vriende-

ademhaling. De laatste bijeenkomst gaat over vormen

lijkheid en huiselijkheid uit. We worden er zeer gastvrij

van pijnstilling en eventuele complicaties. Men wil

ontvangen en de verloskundigen zijn ook duidelijk trots

bewerkstelligen dat vrouwen een actieve rol hebben

op hun centrum en de zorg die ze leveren.

tijdens de bevalling, hun eigen keuzes maken en goed

In dit centrum controleren ze 2500 zwangeren per jaar.

voorgelicht zijn over de consequenties van die keuzes.

Corine Verhoeven RM MSc en Lidewijde Jongmans RM

Danderyds sjukhus

zijn werkzaam als klinisch verloskundigen in

’s Middags gingen we met de metro naar het noorden

Máxima Medisch Centrum te Veldhoven

van Stockholm, naar het Danderyds sjukhus, het ziekenTvV juni 2008 • KNOV



39

May 20, 2008

INTERNATIONAAL huis waarbinnen de BB-kliniek gevestigd is. Het is een groot ziekenhuis met 3000 bedden. Ook in het BB Stockholm werden we door een barnemoska zeer gastvrij ontvangen. In het ziekenhuis zijn drie aparte verloskundige afdelingen gevestigd: • een ‘traditionele’ verloskundige afdeling • een verloskundige afdeling die werkt volgens de Dublin methode: het active management of labour. Kort gezegd: iemand is in partu en het streven is er op gericht om haar binnen 12 uur te laten bevallen. • BB Stockholm Deze laatste afdeling ontvangt alleen low-risk. De zwangeren moeten zich inschrijven om hier te (mogen) bevallen. Je kunt je er alleen inschrijven als je een BMI hebt onder de 30 en niet rookt. Er bevallen alleen mensen tussen 37-42 weken, er zijn geen inleidingen, geen stuiten (tenzij pas bij de partus blijkt dat het een stuit is) en geen gemelli’s, geen zwangeren met hypertensie en er geen sprake is van groeiachterstand. Het is een initiatief van gynaecologen en verloskundigen, gefinancierd door de staat, maar met een privékarakter. Om financieel quitte te spelen moeten er 2160 mensen per jaar bevallen. Alles wat er meer wordt verdiend, wordt als bonus uitgekeerd aan de mensen die er werken. Dan moeten ze wel voldoen aan bepaalde kwaliteitscriteria zoals een sectio percentage onder de 5% en een epipercentage minder dan 2%(!).

In 2006 waren er 2.767 bevallingen waarvan 1367 primi’s en 1400 multi’s. De verloskamers zijn sfeervol ingericht met veel hout en zachte, warme kleuren. Er staat een grote bank, een schommelstoel en een baarkruk. Het verlosbed is ontdaan van het onderstuk en het bovengedeelte staat in verticale positie. Het onderstel van het verlosbed en de beensteunen zijn opgeborgen in een kast. Het CTG apparaat is in een houten ombouw geplaatst en de zuurstof-, perslucht- en lachgasaansluitingen zijn onzichtbaar achter een houten kamerscherm. Elke kamer beschikt over een laptop om het partogram

Pijnbestrijding in 2006

te bij te houden en het baringsverslag te maken. Iedere kamer is uitgerust met een radio-CD speler (er staat

Lachgas

73 %

Acupunctuur

16.6 %

Cervicaal blok

0,5 %

bewust geen TV!). De kamer nodigt niet uit om te gaan liggen.

Epiduraal

29,2 %

Bij opname wordt er zittend een CTG gemaakt gedurende

Tens

13,8 %

30 minuten en indien er geen afwijkingen zijn, wordt er

Lidocaïne

8.2 %

daarna om de 15 minuten naar de harttonen geluisterd.

Onderhuids water

6,2 %

Heel veel vrouwen gebruiken lachgas. Er wordt strikt op

Opiaten

0,1 %

toegezien dat er geen of nauwelijks lachgas vrijkomt,

Paracetamol

1,2 %

zodat wordt vermeden dat een hoge concentratie lachgas

Geen pijnstilling

8,4 %

in de lucht in de verloskamers schadelijk zou kunnen zijn voor zwangere hulpverleners.

40




May 20, 2008

INTERNATIONAAL In totaal zijn er vijf verloskamers en elf postpartumkamers.

• de patiënte staat centraal. Zij is ook mede verantwoor-

Per dienst zijn vier of vijf verloskundigen werkzaam,

delijk voor de zorg door goed geïnformeerd te zijn. Ze

geassisteerd door drie of vier verpleegkundigen. Er is één

maakt haar eigen keuzes;

gynaecoloog aanwezig. Er is een persoon voor schoonmaak en een persoon voor de catering. Kinderartsen en

• bij een kunstverlossing, vacuümextractie, wordt niet per definitie een episiotomie geplaatst.

anesthesisten zijn werkzaam voor alle drie de verloskundige afdelingen.

Postnatale zorg is een zorgenkindje in Zweden. Vrouwen die hun eerste kind krijgen mogen twee nachten in het

Ingrepen in 2006

ziekenhuis blijven en hun partner ook. Daarna gaan ze naar huis en moeten ze het alleen zien te redden. Vrouwen,

Vacuümextractie Sectio

10,5 % 4,4 %

Tangverlossing

0%

die al kinderen hebben, mogen één nacht blijven. Het prenataal centrum is telefonisch bereikbaar voor vragen over borstvoeding en de pasgeborene komt de

Fundusexpressie

7,5 %

vijfde dag naar het centrum toe voor de hielprik.

Manuele placentaverwijdering

2,2 %

Het ouderschapsverlof daarentegen is goed geregeld. De

Natasten

0,1 %

partner krijgt tien dagen betaald verlof na de bevalling.

Sfincterlaesie

4,2 %

De vrouw kan anderhalf jaar betaald verlof krijgen.

Perineumruptuur

0,4 %

Het paar kan ook kiezen voor de mogelijkheid dat de

Episiotomie

1,6 %

vrouw 1 jaar en 3 maanden verlof neemt en de partner 3 maanden. Voor ons was het een interessant bezoek. Het inspireert

Wij waren erg onder in indruk van het lage percentage

tot het veranderen van enkele facetten van de zorg zoals

epi’s, perineumrupturen en sectio’s.

we die in ons ziekenhuis verlenen.

Hoe ze dat gerealiseerd krijgen, is moeilijk vast te stellen. Het betreft natuurlijk a priori een low risk populatie,

Voor meer informatie: www.bbstockholm.se ■

maar durante partu wordt er niemand verwezen. Dus een niet vorderende ontsluiting, uitdrijving of meconium-

Because I am a Girl

houdend vruchtwater worden allemaal op deze afdeling behandeld.

"Iedereen weet dat kinderen in ontwikkelingslanden het slecht hebben. En meisjes hebben het nog vele malen slechter.

Bijdragende factoren zouden kunnen zijn:

Ze worden miskend, mishandeld en misbruikt. Alleen omdat

• de actieve uitdrijvingsfase wordt pas gestart bij

ze een meisje zijn." De actie ‘Because I am a girl’ vraagt

onhoudbare persdrang met het caput op de bekkenbodem. Vrouwen persen vaak een uur passief voordat

hier aandacht voor en daarom trokken op 15 mei jl. tal van vrouwelijke politici op het Binnenhof een knalroze T-shirt aan

met actief persen begonnen wordt. Veel aangemoedigd wordt er niet;

om aandacht te vragen voor de achtergestelde positie van meisjes in ontwikkelingslanden. Statistieken geven onder andere

• weinig mensen bevallen liggend op de rug;

aan dat meer dan 140 miljoen meisjes levenslang verminkt zijn

• verschillende vormen van pijnstilling zijn gemakkelijk

door besnijdenis, de komende 10 jaar ruim 100 miljoen jonge

voorhanden;

meisjes op zeer jonge leeftijd worden uitgehuwelijkt en dat

• uitgebreide voorlichting;

© Beata Bosma

62 miljoen meisjes niet naar school gaan.




41

May 20, 2008

Zet koers naar Sneek

Het Antonius Ziekenhuis is een algemeen ziekenhuis dat met een capaciteit van ruim 300 bedden een zo volledig mogelijk pakket aan medisch-

7PPSVJUCSFJEJOHWBOPOTWFSMPTLVOEJHUFBN[JKOXJK PQ[PFLOBBSFFO

2e lijns verloskundige (M/V) op afroepbasis, met in de toekomst kans op een vaste aanstelling van 20 – 24 uur per week

specialistische zorg, onderzoek

De afdeling

en behandeling biedt.

In het Antonius Ziekenhuis vinden jaarlijks ongeveer 1000 tweedelijns bevallingen plaats (inclusief sectio’s) en ongeveer 80 eerstelijns bevallingen. Het verloskamercomplex bestaat uit vijf verloskamers waarvan er één voornamelijk gebruikt wordt als onderzoek- c.q. behandelkamer. Het verloskamercomplex vormt samen met de klinische afdeling en de polikliniek een organisatorische eenheid. De klinische afdeling bestaat uit 18 bedden en 10 wiegen voor het specialisme obstetrie en gynaecologie. Het team van verloskundigen bestaat uit 6 collega’s die gezamenlijk de 24 uurs zorg garanderen. Er is een nauwe samenwerking met de verpleegkundigen en gynaecologen.

Alle gangbare specialismen zijn aanwezig. Het ziekenhuis richt zich primair op de zorg voor de ruim 100.000 inwoners van Zuidwest-Friesland.

Functie-inhoud Het werkgebied van het Antonius Ziekenhuis omvat, naast de regio Zuidwest Friesland, ook de Noordoostpolder en Urk.

Medio oktober 2007 is in Emmeloord een zorgvoorziening voor de inwoners van de Noordoostpolder en Urk gestart.

Kenmerkend voor het ziekenhuis is een informele en plezierige sfeer, waardoor de medewerkers met grote betrokkenheid hoogwaardige zorg wordt verleend.

U levert verloskundige zorg op tweedelijns niveau aan patiënten, zowel prenataal, nataal als postnataal. U leidt fysiologische aspecten van de zwangerschap, baring en kraambed van patiënten, met een medische indicatie en een niet-medische indicatie. De zorg wordt gegeven vanuit de eigen vakbekwaamheid. Daarnaast coördineert u het totaal van taken dat voortkomt uit onderzoek, behandeling en zorg van de patiënten tijdens de prenatale, natale en postnatale periode. De verloskundige werkt zelfstandig onder supervisie van de gynaecoloog.

Onze verwachtingen U bent in het bezit van het diploma verloskundige en u bent BIG geregistreerd. U heeft minimaal 2 jaar ervaring als verloskundige. Ervaring in de tweedelijns verloskundige zorg is een pré. U heeft goede contactuele eigenschappen en een flexibele instelling. U bent bereid onregelmatige diensten te werken.

Wij bieden Een afroepcontract voor onbepaalde tijd. Daarnaast een zelfstandige en uitdagende functie in een plezierig team van verloskundigen, gynaecologen en verpleegkundigen. Salariëring en overige arbeidsvoorwaarden zijn conform de CAO-ziekenhuizen. De functie is, afhankelijk van uw ervaring, ingeschaald in FWG 60.

Informatie en sollicitatie Voor meer informatie kunt u contact opnemen met mevr. A. Haga afdelingshoofd, tel. (0515) 48 88 48. Uw schriftelijke reactie dient WPPSKVOJBBOTUBBOEF in ons bezit te zijn. U kunt de brief richten aan het Antonius Ziekenhuis Sneek, t.a.v. mevrouw M. Ploegsma, stafdienst PO&O, postbus 20.000, 8600 BA Sneek. Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

www.antonius-frl.nl



May 20, 2008

FORUM

Waarom tolereren vrouwen deze gang van zaken? ” We moeten pressie blijven uitoefenen” Jane Pincus, mede-oprichter van ‘The Boston Women’s

De natuurlijke geboorte wordt bedreigd door een

Health Book Collective’ en co-auteur van ‘Our Bodies,

exorbitante stijging van het aantal interventies

Our Selves’, Boston, VS

wereldwijd. In vele landen bereiken de aantallen keizersneden, inleidingen en ruggenprikken record-

Ons verloskundig systeem maakt de dienst uit. Het is al

hoogtes, overigens zonder afdoende bewijs dat dit

ruim een eeuw in ontwikkeling en is diep verankerd in

tot betere resultaten leidt (Enkin et al, 2000,

onze cultuur. Hoewel het deels is ontwikkeld om vrouwen

Lieberman et al, 2002)… Waarom tolereren vrouwen

met ernstige medische problemen te helpen, voorziet het

deze gang van zaken? In deze rondetafeldiscussie

niet in de behoeften van de meeste zwangere vrouwen en

die eerder verscheen in Birth, volume 33, juni 2006,

ook worden hun belangen niet behartigd. Het heeft z'n

komen een aantal deskundigen op het gebied van

eigen agenda - onder andere het vergaren van medische

de verloskunde aan het woord om deze kwestie te

expertise en het vestigen van reputatie - en het verwerven

bespreken. Natuurlijk mag u reageren. Graag zelfs!

en uitbreiden van invloed op ziekenhuizen en medische

De redactie

opleidingen. Het bepaalt de hiërarchie en de voorschriften in ziekenhuizen, waarbij maar weinig vaste wetten en regels kan worden afgeweken. Zo moet de bevalling

een toenemend aantal vrouwen legt zich erbij neer en

van elke vrouw voldoen aan een vooraf vastgesteld tijds-

gelooft het allemaal. Het debat van de professionals

schema en worden beproefde verloskundige methoden

bevestigt de status quo. Door de kortzichtige focus van

terzijde geschoven.

deze discussie op het moment van inleiding, ruggenprik

Het systeem is gebaseerd op angst.

of keizersnee, raakt het bredere begrip van het ‘sneeuw-

De bestuurders zien elke bevalling als een medisch geval.

baleffect van interventies’ op de achtergrond, ofwel het

De meeste artsen en aanstaande moeders zijn ervan

nuttige, aloude en alom bekende onderzoek naar de ver-

overtuigd dat bevallingen beangstigend en gevaarlijk zijn,

zwakkende gevolgen van een aaneenschakeling van

dat vrouwen niet op eigen kracht kunnen bevallen en

medische handelingen.

dat het een reeks mechanische en farmaceutische inter-

Toegewijde artsen, verloskundigen, onderzoekers en

venties vereist. Verloskundigen en obstetrisch verpleeg-

bevallingsactivisten hebben keer op keer aangetoond

kundigen worden opgeleid en getraind in de overtuiging

(hun conclusies waren gebaseerd op duidelijke bewijzen)

dat je nergens zo goed op kunt oefenen als op patiënten,

dat veel routinematige interventies een averechtse uit-

op vrouwen die weinig weten over bevalling en geboorte,

werking hebben, schadelijk en zelfs gevaarlijk zijn, en dat

of op anderen die bang zijn gemaakt met angstaan-

verloskundige zorg niet alleen beter en veiliger is voor

jagende bevallingsverhalen.

vrouwen, maar ook kosteneffectief. Waarom erkent men

De media (zullen we ooit te weten komen wie er precies

deze conclusies niet en worden praktijken niet dienover-

bepaalt welk artikel gedrukt wordt en welke series er op

eenkomstig veranderd? Omdat in het ziekenhuis conven-

tv worden uitgezonden?) moedigt deze afhankelijkheid

tionele gebruiken, apparaten en medicijnen verloskundi-

aan en maakt slechts bij uitzondering melding van

gen het meeste opleveren. Voordat een fysiek natuurlijke

‘alternatieven’. Het creëert en reflecteert een cultuur die

geboorte zal worden gerespecteerd (en toegestaan), zal

technologie aanbidt en jonge moderne vrouwen ervan

de aard van het systeem moeten veranderen. Het zal

overtuigt dat medicijnen en instrumenten risico’s uitban-

zichzelf moeten beschouwen als aanvullend en onderge-

nen, veiligheid garanderen en echte ‘keuze’ en ‘controle’

schikt aan de wijsheid en technieken van verloskundigen,

bieden. De huidige verloskundige propaganda noemt de

in grote lijnen zal het moeten wegsmelten en alleen

intensiteit van de weeën ondraaglijk ‘lijden’, wat vrouwen

(juist) gebruikt moeten worden als het absoluut nodig is.

geen moment hoeven te verdragen, en ‘pijn’ die zo groot

Dus veel artsen tolereren het systeem omdat ze erin

is dat het ons de vreugde van het bevallen ontneemt. En

geloven. Anderen hopen het van binnenuit te veranderen TvV juni 2008 • KNOV



43

May 20, 2008

FORUM waar dat mogelijk is, of op z'n minst om er een ervaring

bepaalde hoogte veranderbaar is, dat sterker is dan wij

voor vrouwen van te maken die zo aangenaam en vloei-

allemaal bij elkaar. We mogen niet toestaan dat hun

end mogelijk is. Te veel weerstand (of zelfs al een klein

‘woordgebruik’ van risico's en angst en zelfs gemak (bij

beetje) kan je al de naam bezorgen van lastpak. Het kan

de discussie over vrijwillige keizersnee) het onze binnen-

je je baan kosten, je reputatie verknallen, of je je geloof-

sluipt. Het is aan ons om de bevallingsverhalen levend te

waardigheid ontnemen. Te veel onder ons zijn gewoon

houden van vrouwen die door hun ervaringen zijn

bang. Als activisten, opleiders en verloskundigen hebben

gesterkt, om de volgende generatie moeders te inspire-

we ons enorm ingespannen om niet alles te ‘tolereren’.

ren. Laten we er fel voor pleiten dat vrouwenrechten

We hebben dag en nacht gewerkt om belangrijke, zelfs

worden gerespecteerd, hoewel een toenemend aantal

wonderbaarlijke veranderingen erdoor te drukken – met

vrouwen ze opgeeft zonder het te weten.

name sinds de verhoogde openheid van de jaren '70 – we

We moeten een grote gezamenlijke inspanning leveren

waren getuige van de terugkeer van de verloskundigen, de

om de medicalisering van de bevalling tegen te gaan.

opkomst van zwangerschapcentra en de gezinsgerichte

Ondanks de overmacht moeten we druk blijven uitoefe-

bevalling, de creatie van doula's als de nieuwste verlos-

nen om een cultuur te creëren die respect en waardering

kundigen voor vrouwen, de rijkdom aan informatieve

heeft voor de autonomie, de kracht en de potentie van

bladen, websites en organisaties. Toch staan we nog steeds

de vrouw, en de kunst en het vakmanschap van de ware

tegenover een diep verankerd systeem, dat slechts tot op

verloskunde. ■

Hoed je voor de wijze grootmoeder… Gisteren kwam ik thuis van een ‘zorgweekje’ rondom de

Natuurlijk gaat het in de allereerste plaats om de zorg

geboorte van een kleindochter. Voor mij was het de vierde

voor de kraamvrouw en de baby, haar partner en de

keer dat ik als oma een beetje mocht helpen tijdens de

eventuele andere kinderen. Maar als er anderen betrok-

eerste week. Natuurlijk niet op eigen initiatief, maar op

ken zijn bij de kraamtijd, zijn zij in ieder geval belangrijk

verzoek van de (a.s.) ouders. En het verloopt altijd prima

voor het gezin en ik kan geen reden bedenken om hen

en gezellig.

te negeren. Wat anders is het als zij het beleid gaan

Het is geweldig om zo’n eerste week van heel dichtbij te

bepalen, hinderlijk aanwezig zijn of hun adviezen

mogen meeleven en mee te doen als je dochter of zoon

opdringen. Tijdgebrek is het ook niet, ik heb gemerkt dat

(weer) moeder of vader wordt. Ook mooi om met drie

verloskundigen gelukkig uitvoerig de tijd nemen voor

generaties zo bij elkaar betrokken te zijn. Voor de klein-

hun patiënten.

kinderen die geboren zijn, maak ik na afloop altijd een

Wat is het dan? Toeval in mijn geval? Of toch een voor-

‘verslag’ met mijn observaties. Ik vind het heerlijk om een

oordeel ten opzichte van de grootoudergeneratie?

kleinkind alvast te leren kennen, ook fijn als voorbereiding

Ik hoop het niet natuurlijk. Ik denk dat het van levens-

voor een oppasdag.

belang is om als generaties nauw bij elkaar betrokken te

Het is altijd even zoeken naar mijn rol. Ik geef nooit

zijn, in welke rol dan ook en van elkaar te leren. Ook dat

ongevraagd advies, help een handje met van alles, doe

dit geldt voor verloskundigen in de uitoefening van hun

spelletjes met het oudste kind, maak wat lekkers en dat

beroep. En … ook oma’s kunnen heel goed op de hoogte

soort dingen. Als er ineens minder kraamzorg komt, doe

zijn van de nieuwste ontwikkelingen!

ik ook een deel daarvan. Ik noem het maar ‘rommelen’. In de genoemde weken zijn er zeker tien verschillende

Met een hartelijke groet,

verloskundigen langs geweest voor controles en advies.

Anjo Bleumink

Wat mij is opgevallen, is, dat ‘oma’ daarbij door verlos-

44

kundigen volkomen wordt genegeerd. Als ik toevallig

Noot van de redactie

ook in de huiskamer ben, houd ik me afzijdig, maar

Uit de ouderenzorg is bekend (onderzocht) dat de

zodra de kraamvrouw of – heer mij erbij betrekt,

mantelzorg bij opname in bijvoorbeeld een verpleeghuis

reageert de verloskundige nooit. Toen mijn dochter naar

vaak wordt genegeerd. In die zorgsector worden nu

voren bracht wat ik ergens van vond, reageerde haar

speciale programma’s, o.a. door ZonMw, ontwikkeld om

verloskundige met een opmerking over ‘vroeger’, alsof

in de relatie zorgverlener versus mantelzorger verbetering

oma’s vooral adviezen uit de oude doos geven … Hoed

te brengen. De oma hier is ook een mantelzorger.

je voor de wijze grootmoeder!

Herkent u dit? Reacties naar [email protected]! ■




May 20, 2008

BERICHTEN

Nieuwe media Kindermishandeling

Daarmee stimuleert het blad de discussie over en maat-

Uitgeverij SWP brengt een nieuw tijdschrift uit over

schappelijke betrokkenheid bij kindermishandeling. De

kindermishandeling, waarvan het eerste nummer eind

lezer krijgt daarnaast informatie over beleidsontwikkelin-

mei verschijnt.

gen, wetenschappelijk onderzoek en praktijkvoorbeelden van preventie en aanpak van kindermishandeling. Het tijdschrift is bedoeld voor beleidsmedewerkers, onderzoekers en professionals die betrokken zijn bij de aanpak van kindermishandeling en de zorg rond mishandelde

Het tijdschrift 'Kindermishandeling' zal veel aandacht

kinderen, hun ouders en plegers. Het verschijnt iedere

besteden aan opiniërende bijdragen, interviews, casuïstiek-

drie maanden. ■

besprekingen en columns over kindermishandeling.

Meer informatie: www.kindermishandeling.net

Zwanger zijn en bevallen maart 2008 j.l. vonden wij herkenning in de geschetste

Organisatie van de gezondheidszorg

problematiek. Zowel binnen de verloskundigen praktijk

Jan Maarten Boot, universitair hoofddocent beleid en

als bijvoorbeeld binnen MEE organisaties (www.mee.nl)

management gezondheidszorg en met nog wat functies,

komen situaties als door Nyx geschetst regelmatig voor.

schreef een aardig boekje over de organisatie van de

Tot voor kort was er geen tot weinig voorlichtings-

gezondheidszorg. Het boekje schetst in grote lijnen

materiaal over zwangerschap en bevalling beschikbaar

het totale en complexe veld van de zorg. Ondanks de

voor mensen met een verstandelijke beperking of mensen

ingewikkeldheid van de materie een begrijpelijk en goed

met een leerachterstand. Ook allochtone vrouwen lopen

leesbaar boek. Gezien de constante stroom van ontwik-

meer risico lopen tijdens zwangerschap, bevalling en

kelingen in het totale veld is het te hopen dat Boot

kraambed doordat ze niet goed geïnformeerd zijn.

bereid is ons regelmatig van een update te voorzien. ■

Bij het lezen van de column van Nyx in het TvV van

Om dit hiaat op te vullen hebben wij een boek geschreven waarin in eenvoudige taal informatie en praktische tips gegeven wordt over zwangerschap en bevalling. Het boek richt zich vooral op laaggeletterden, allochtonen en mensen met een verstandelijke beperking en leerachterstand. Het is een praktisch boek, niet alleen geschreven vanuit de verloskundige praktijk maar ook vanuit ervaringen van MEE. Wij hopen dan ook dat verloskundigen het boek onder de aan-

Organisatie van de

dacht van boven-

Gezondheidszorg

staand beschreven

J.M.D. Boot

doelgroepen willen

Van Gorcum,

brengen, zodat de

ISBN 9789023242932

mensen beter geïnfor-

€ 26,50

meerd zijn. ■

Zwanger zijn en bevallen drs. Marja van Deursen verloskundige/ gezondheidswetenschapper en Wilma van Os, seniorconsulent MEE Zuidoost-Brabant Uitgeverij Eenvoudig Communiceren ISBN 97 8908 60 35 4 € 16,50




45

May 20, 2008

BERICHTEN

Nieuws Moedermelk bevat stamcellen

Nederland, die ook een speciale intensivecareafdeling

Dr. Mark Cregan, wetenschappelijk onderzoeker uit Perth

voor pasgeborenen hebben, in de loop van het jaar ook

in Australië, heeft ontdekt dat moedermelk stamcellen

met de koelingsmethode gaan werken. Het kind moet

bevat. Hij is ervan overtuigd dat binnen vijf jaar stam-

binnen zes uur na de geboorte drie dagen in het matrasje

cellen uit borstvoeding gehaald kunnen worden om

worden gekoeld tot een temperatuur van 33 tot 34 graden

verschillende ziekten en aandoeningen zoals diabetes,

Celsius. De matras is gekoppeld aan een soort koelkast.

parkinson en dwarslaesie te behandelen. Volgens Cregan

De baby’s krijgen zonodig slaapmiddelen en pijnstillers

bevat moedermelk veel meer dan alleen voedingsstoffen

toegediend om minder last te hebben van het onaange-

voor de zuigeling. Hij is van mening dat na de geboorte

name gevoel. Het is volgens Groenendaal voor artsen

de melkklieren de placentafunctie overnemen, waardoor

heel tegennatuurlijk om pasgeborenen koel te houden.

de moedermelk niet alleen de voedingsbehoefte van het

“Wij zijn er altijd op gericht geweest om kinderen juist

kind vervult, maar ook een positieve rol speelt in de

lekker warm te houden.” Hij verwacht dat ook ouders

ontwikkeling tot de volwassenheid toe. “Op dit moment

veel uitleg nodig zullen hebben om te wennen aan de

staat de informatie hieromtrent nog in de kinderschoenen“

nieuwe behandeling van hun kind. “Maar we denken

aldus Dr. Cregan. “We weten al dat baby”s die borst-

dat we met deze behandeling de kinderen echt beter

voeding hebben gekregen een hoger IQ hebben dan fles-

kunnen helpen.” Het Wilhelmina Ziekenhuis heeft al een

gevoede baby’s en dat er een heel scala is aan andere

baby met de koelmatras behandeld, en dat kind heeft

voordelen.” Om nog meer te weten te komen over de

geen negatieve gevolgen overgehouden aan het zuur-

voordelen voor het borstgevoede kind is hij zich gaan

stofgebrek. De arts verwacht dat de matrasmethode een

verdiepen in het complex aan cellulaire componenten van

standaardbehandeling wordt voor pasgeborenen die aan

moedermelk. Bij dit onderzoek zijn cellen gevonden die

een tekort van zuurstof hebben geleden.

de kenmerken hebben van stamcellen. Ze kunnen tot

ANP; Nursing

veel typen cellen opnieuw geprogrammeerd worden voor het menselijk lichaam. Volgens Cregan is hiermee het

Minder baby's met handicap door echo

bewijs geleverd dat moedermelk cellen bevat die het

Door de invoering begin 2006 van de 20-weken-echo voor

karakter hebben van stamcellen. Er zal nader onderzoek

alle zwangere vrouwen worden er steeds minder baby’s

plaatsvinden of deze cellen zich ook daadwerkelijk

geboren met ernstige aandoeningen. Vrouwen besluiten

gedragen als stamcellen. Wanneer dit het geval is zal

tegenwoordig vaker tot afbreking van de zwangerschap

worden gekeken hoe de stamcellen op een ethische

over te gaan nadat zeer ernstige aandoeningen bij de

wijze verkregen kunnen worden. Verder onderzoek zal

foetus zijn vastgesteld. Dat schrijft de Groningse kinder-

moeten uitwijzen of deze cellen een positief effect

arts en jurist Eduard Verhagen in de Volkskrant.

hebben op de verbetering van ons immuunsysteem.

Verhagen is ook lid van de toetsingscommissie late

ScienceNetwork

zwangerschapsafbrekingen van de Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG).

46

Baby’s met zuurstofgebrek in de koeling

Harde cijfers heeft Verhagen nog niet. Hij baseert zich op

Het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht gaat pas-

zijn ervaringen in het Universitair Medisch Centrum

geboren baby’s, die tijdens de bevalling zuurstofgebrek

Groningen. En op gesprekken met gynaecologen die

hebben gehad, in een speciale natte matras koelen.

volgens hem steeds vaker verzoeken krijgen om zwanger-

Ervaringen in de Verenigde Staten bieden volgens het

schappen af te breken als blijkt dat de foetus een afwijking

kinderziekenhuis goede hoop dat de zuigelingen door

heeft die ‘niet verenigbaar is met het leven’. De 20-weken-

deze behandeling minder kans hebben te overlijden of

echo screent op 29 afwijkingen zoals spina bifida, het

blijvende handicaps op te lopen. Volgens kinderarts Floris

ontbreken van armen en benen, ernstige hartafwijkingen

Groenendaal, gespecialiseerd in pasgeborenen, worden in

en hazenlip. Voor de invoering van de echo werd het

Nederland naar schatting vier baby’s per week geboren met

aantal baby's van wie het leven actief werd beëindigd

zuurstofgebrek. De schatting geldt alleen voor kinderen

geschat op 15 tot 20 per jaar. De beweegredenen voor

die op tijd, na negen maanden, ter wereld komen.

abortussen tot 24 weken worden nergens geregistreerd.

Tweederde van die kinderen overlijdt of loopt ernstige

In 2006 werden twee gevallen bekend van vrouwen die

handicaps op.

hun foetus lieten aborteren vanwege een hazenlip.

Het is de bedoeling dat negen andere ziekenhuizen in

de Volkskrant; Nursing




May 20, 2008

BERICHTEN Nieuwe genafwijking gevonden met mogelijk effect op hielprik

Bewaar- en opwarmschema's moedermelk compleet herzien

Onderzoekers van het Erasmus MC hebben een nieuwe

Het moedermelk-bewaarschema en het moedermelk-

genafwijking gevonden die een niet eerder geïdentifi-

opwarmschema zijn beide geheel vernieuwd en

ceerde oorzaak blijkt voor te weinig productie van het

aangepast naar de nieuwste inzichten. De vormgeving is

schildklierhormoon. Dit hormoon is bij baby's essentieel

verbeterd en ze zijn daardoor veel inzichtelijker geworden.

voor de groei van organen en de ontwikkeling van de

Een voorproefje uit het boek 'Borstvoeding' van Mary

hersenen. De vondst kan in de toekomst de effectiviteit

Broekhuijsen en Stefan Kleintjes, dat in mei uitkomt bij

van de hielprik mogelijk verder verbeteren.

het Spectrum. We raden je aan de oude versies en oude

Meer informatie: Erasmus MC

url's van beide schema's weg te gooien.

www.borstvoeding.com

Moedersterfte aan de orde stellen rechten geschonden. Het aantal vrouwen dat overlijdt

Metformine is veilig bij zwangerschapsdiabetes

tijdens de zwangerschap, bevalling of in het kraambed

Het gebruik van metformine bij zwangerschapsdiabetes

verschilt extreem tussen landen met hoge en lage

leidt niet tot meer perinatale dan het gebruik van insuline.

inkomens. Prof.dr. Jos van Roosmalen ziet het als de

Vrouwen prefereren metformine boven insuline. Dit blijkt

Dagelijks worden in verloskamers wereldwijd de mensen-

plicht van de sterk bevoordeelde landen deze moeder-

uit de Metformin in Gestational Diabetes Trial, een

sterfte aan de orde te stellen en ons in te spannen de

onderzoek van verscheidene ziekenhuizen in Australië en

situatie te verbeteren. Van Roosmalen is benoemd tot bij-

Nieuw-Zeeland onder leiding van Janet Rowan.

zonder hoogleraar 'Internationale en nationale aspecten

Tussen oktober 2002 en november 2006 werden 751

van Safe Motherhood' aan VU medisch centrum en sprak

vrouwen met zwangerschapsdiabetes tussen 20 en

op vrijdag 25 april zijn rede uit.

33 weken zwangerschap willekeurig toegewezen aan

VU Medisch Centrum

behandeling met metformine. Indien nodig werd aan-

NB. Prof. Dr. Jos van Roosmalen is lid van de

vullend insuline verstrekt. Van 18 vrouwen waren na

Wetenschapscommissie van de KNOV

randomisatie geen gegevens beschikbaar. De groep die metformine kreeg, bestond uit 363 vrouwen van wie er

Foliumzuur en plagiocefalie

168 additioneel insuline kregen. De insulinegroep

De incidentie van plagiocefalie is de afgelopen 20 jaar

bestond uit 370 vrouwen. Tussen de beide behandelingen

toegenomen. Dit zou mede worden veroorzaakt door het

bestond geen significant verschil in neonatale complicaties.

advies om baby’s op de rug

Van de vrouwen die metformine gebruikten, zou 77

te laten slapen. Opvallend

procent daar opnieuw voor kiezen. Onder insulinegebruik-

is echter dat in dezelfde

sters was het enthousiasme over het middel veel lager:

periode de richtlijn van

slechts 27 procent zou het weer gebruiken.

kracht werd waarin

De auteurs denken dat artsen, ondanks de aangetoonde

vrouwen werd geadviseerd

effectiviteit en veiligheid van metformine, terughoudend

om voor en na de conceptie

zullen zijn met het voorschrijven ervan tijdens de zwanger-

extra foliumzuur in te

schap, totdat meer gegevens bekend zijn over de effecten

nemen om neuralebuis-

op pasgeborenen (groei, motorische en sociale ontwik-

defecten te voorkomen. Een probleem is echter dat

keling). De baby’s in dit onderzoek worden op tweejarige

vrouwen naast dit foliumzuursupplement soms ook nog

leeftijd weer door de onderzoekers gezien.

multivitaminen gaan innemen, waardoor het gevaar

NEJM 2008; 358: 2003-15

bestaat dat zij te veel foliumzuur binnenkrijgen. In een patiënt-controleonderzoek vonden Michels et al. inder-

Is een thuisbevalling veilig?

daad aanwijzingen dat moeders die naast een folium-

Het voornemen van de Britse regering om thuis te bevallen

zuursupplement ook foliumzuurbevattende vitamine-

binnen 3 jaar mogelijk te maken voor iedere vrouw, heeft

preparaten hadden ingenomen vaker een kind hadden

geleid tot felle kritiek. Britse gynaecologen spreken van

met plagiocefalie dan moeders uit een controlegroep

een irreëel streven, omdat het huidige Britse zorgstelsel

(respectievelijk: 33,3 en 13,2%).

absoluut niet is ingericht op een situatie waarin meer

NTvG

vrouwen gaan kiezen voor een thuisbevalling. Het British Journal of Obstetrics and Gynaecology (BJOG) maakt in een aantal publicaties onder meer de vergelijking met Nederland, waar 30% van de zwangeren kiest voor een TvV juni 2008 • KNOV



47

May 20, 2008

BERICHTEN thuisbevalling. Ook stelt BJOG dat de perinatale sterfte

genotype in het moederserum en het fenotype in het

de laatste jaren in Nederland minder sterk is gedaald en

navelstrengbloed gelijk.

nu zelfs tot de hoogste in Europa behoort. Die kritiek

Van de resusnegatieve blanke vrouwen heeft 38 procent

wordt echter weerlegd door de Britse National Childbirth

een resusnegatieve baby. Zij krijgen nu allemaal onnodig

Trust (NCT). De risico’s in Groot-Brittannië zouden ver-

immunoglobuline, met alle risico’s van dien, want immuno-

gelijkbaar zijn met die in Nederland en daarom niet groot.

globuline wordt gemaakt uit gepoold serum van vele

‘Thuis bevallen is veilig en moet zo spoedig mogelijk aan

donoren. Bovendien is het kostbaar. Als deze nieuwe test

alle zwangeren worden aangeboden. Bovendien vormt

wordt gebruikt, krijgt nog maar twee procent van de

het feit dat hoogrisicogeboorten sowieso in het zieken-

vrouwen onnodig immunoglobuline, becijferen de onder-

huis plaatsvinden een verzekering dat het aantal

zoekers. De serumtest geeft voldoende betrouwbare

transporten van zwangere vrouwen tot een minimum

resultaten om de immunoglobuline voortaan achterwege

beperkt blijft en dus eigenlijk geen rol speelt’, aldus een

te laten bij deze vrouwen.

NCT-woordvoerder tegenover de BBC.

BMJ

NTvG van 10 mei 2008

Tien dagen vaderschapsverlof in Nijmegen Resusimmunoglobuline minder vaak nodig

In Nijmegen krijgen kersverse vaders die bij de gemeente

Engelse onderzoekers ontwikkelden een test waarbij in

werken geen twee, maar tien dagen vaderschapsverlof.

bloed kan worden getest of een resusnegatieve vrouw

Daarmee is de gemeente Nijmegen de eerste overheids-

zwanger is van een resuspositieve baby en toediening

instelling die vaders langer vrij geeft na de geboorte van

van antiresus-D-immunoglobuline wel echt nodig is.

een kind. ■

De onderzoekers van NHS Blood and Transplant in Bristol namen bloed af bij bijna tweeduizend resusnegatieve

In TvV van april 2008 staat op pagina 53 in de

vrouwen en testten daarin het resusgenotype van de

rubriek Media, onder 'Zwanger met hart en

baby. Ook bij de geboorte namen zij een bloedmonster

ziel' een foutief adres. Het juiste adres luidt:

uit de navelstreng en bepaalden daarin het resusfenotype

www.freyjamethartenziel.nl

van de baby. In 96 procent van de gevallen was het

Meer nieuws op www.knov.nl Gratis boek over Hirschsprung De Vereniging Ziekte van Hirschsprung heeft een nieuw boek heeft uitgegeven met heel veel informatie over genoemde ziekte. Het is geschreven en gedeeltelijk herschreven door Kinderartsen, kinderchirurgen, en ook door andere deskundigen op het gebied van voeding, erfelijkheid, opvoeding en gedrag, de psychosociale gevolgen, kwaliteit van leven, zindelijkheid/obstipatie/ incontinentie etc. Verloskundigen en huisartsen komen als eerste met deze patiënten in aanraking. Daarom lijkt het de vereniging een goed idee om uw leden in de gelegenheid te stellen om dit gratis boek te verkrijgen. Als u een boek wilt ontvangen, kunt u dit bestellen via de Vereniging Ziekte van Hirschsprung door een e-mail te sturen naar [email protected] onder vermelding van naam en adresgegevens. Overige belangstellenden kunnen het boek bestellen voor € 13,50. ■

48




May 20, 2008

BERICHTEN

Congres en Cursus Uitgebreide informatie over de in dit overzicht opgenomen cursussen, congressen en symposia vindt u op de website van de KNOV: www.knov.nl of op de in de tekst aangegeven websites. Mededeling Master of Science midwifery De opleiding Master of Science Midwifery (AMC/UvA) ondergaat een herstructurering. De vernieuwde opleiding zal meer nog dan voorheen zich richten op verloskundig onderzoek, met name ook in de eerstelijn. De eerste leergang start op 9 april 2009. In september 2008 zal geen leergang in de huidige vorm worden gestart. In het julinummer van dit tijdschrift zal een uitgebreide toelichting staan over dit onderwerp. Overige en vervolginformatie via de

TERUGKOMDAG ‘HAPTONOMIE ALS BEROEPSVERDIEPING’ 10 juni 2008 Uitdiepen van casuïstiek met behulp van een haptonomische benadering en veel aandacht voor het vergroten van vaardigheden voor de praktijk. Meer informatie: www.opti-mum.nl; E: [email protected]; T: 0525-653109 MANAGEMENT IN DE GEZONDHEIDSZORG 10 en 24 juni, 16 en 30 september, 28 oktober, 11 en 25 november, 9 december 2008 en 6 januari 2009 Professionals in de gezondheidszorg worden meer en meer belast met managementtaken. Taken waar u niet voor bent opgeleid maar die wel gevolgen hebben voor uw praktijkvoering. De werkdruk neemt toe en het werkplezier af. Om behalve als zorgverlener ook als manager adequaat te kunnen praktiseren, zijn een heldere visie, een optimaal gestructureerde praktijk en bovenal een goed verlopende samenwerking nodig. Meer informatie: www.vvaa.nl; leden VVAA € 2.750,WORKSHOP REBOZO-TECHNIEK

websites van de KNOV en het AMC.

WORKSHOP 'DE VERLOSKUNDIGE ALS PRAKTIJKMANAGER' 6, 7 en 8 juni 2008 Driedaagse strategiesessie voor verloskundigen uit één praktijk die meer uit hun eigen praktijk willen halen, met als resultaat een strategisch praktijkplan en een monitor met een actielijst. Als je zelfstandig verloskundige bent, werk je hard in je praktijk. Misschien wordt het ook tijd om meer te gaan werken áán je praktijk. Je bent naast verloskundige ook ondernemer en werkgever. Tijdens deze driedaagse strategiesessie ben je in de gelegenheid om samen met je collega’s, even weg uit de dagelijkse hectiek, de praktijkplannen voor de komende jaren te bepalen. Door de KNOV geaccrediteerd voor 16 uur onder nummer A 07-061. Meer informatie: I: www.resultaatinjectie.nl; T: 038-4222368; E: [email protected]; kosten: € 5.950,- (inclusief btw, overnachting en catering). locatie: intake in de eigen praktijk, strategiesessie in de Belgische Ardennen of in Dalfsen. PRECONCEPTIEZORG 9 juni 2008 U ontwikkelt de kennis en vaardigheden die nodig zijn voor het aanbieden van een preconceptioneel consult. Meer informatie: Verloskunde Academie Amsterdam; E: [email protected]; T: 020-5124700; tijd: 09.30 – 16.30 uur; locatie Verloskunde Academie Amsterdam; kosten: € 400,-. In combinatie met de scholing Prenatale Screening ontvangt u een reductie van € 50,-. Samen kosten de scholingen dan € 750,-.

12 juni 2008 De rebozo is een draagdoek die tevens gebruikt kan worden voor massage, bewegingen en wiegen van de zwangere vrouw. Het is eveneens te gebruiken tijdens en na de bevalling. Meer informatie: Mirjam de Keijzer, T: 06 44080244 of E: [email protected]; Locatie: Culemborg, EduQreation van 09.30 – 16.15 uur; prijs: € 95.- p. p.,inclusief rebozo € 130,-; overmaking op gironummer 5104696 t.n.v. M.C. de Keijzer te Oosterbeek o.v.v. Rebozoworkshop juni 2007 TIENERMOEDERS ‘EEN EIGEN PLEK, EEN APARTE AANPAK’ 12 juni 2008 De bejegening van en hulp aan jonge moeders (en vaders), samenwerking tussen instellingen, en het belang van speciale ontmoetings- en coördinatiepunten voor deze doelgroep staan centraal. Zwangere meiden en jonge moeders staan voor een uitdagende taak: jongere en ouder zijn, volwassen worden, het afmaken van een opleiding en/of het vinden van werk en de opvoeding van hun kind. De huidige maatschappij is niet ingericht op jonge moeders. Door hen, hun ouders en kinderen in vroeg stadium ondersteuning te bieden, kunnen problemen op verschillende gebieden worden voorkomen. Meer informatie: I: www.fiom.nl; T: 073-6128821; locatie: Regardz Eenhoorn in Amersfoort (tegenover het NS-station) van 09.45 tot 17.00 uur; kosten € 125,-.




49

May 20, 2008

BERICHTEN TRIAGE: PIJN TIJDENS DE ZWANGERSCHAP

PRAKTIJKORGANISATIE

19 juni 2008 U ontwikkelt kennis van bepaalde pijnklachten die tijdens de zwangerschap kunnen optreden, het stellen van de juiste vragen en informatieoverdracht aan de verloskundige. Meer informatie: [email protected]; locatie: Verloskunde Academie Groningen van 13.00 - 17.00 uur; kosten: € 135,SYMPOSIUM 2008: PROGNOSTISCHE MODELLEN IN DE OBSTETRIE EN GYNAECOLOGIE 13 juni 2008 Zevende symposium georganiseerd door de Wim Schlellekens Stichting. De taak van een medicus bestaat niet meer alleen uit het stellen van een diagnose en het starten van een behandeling. De patiënt is mondiger geworden en stelt vaker de vraag: dokter, wat zijn mijn kansen? Dat kunnen bij voorbeeld kansen zijn om zwanger te worden bij paren die een vruchtbaarheidsonderzoek onderzoek ondergaan of kansen op maligniteit of overleving wanneer een ruimte-innemende proces is ontdekt, maar ook kansen bij een zwangere op het dragen van een kind met syndroom van Down. Het maken van prognoses is niet alleen voor de patiënt van belang, ook de dokter baseert zijn/haar beleid steeds meer op de uitkomst van prognostische modellen. Is de kans op spontane zwangerschap gering, dan zal de stap naar IVF sneller gezet worden. Zo hebben ook in het vakgebied verloskunde en gynaecologie prognostische modellen hun intrede gedaan. Prognostische modellen zullen ook steeds vaker worden geïntegreerd in computermodellen, die de behandelaar helpen de juiste strategie uit te zetten. Het 7e Wim Schellekens symposium is aan dit onderwerp gewijd. Accreditatie is aangevraagd bij de KNOV. Meer informatie: I: www.nvog.nl/professionals/wim-schellekensstichting; E: [email protected]; kosten: € 50,- en € 25,voor verloskundigen in opleiding. Locatie: MCH Den Haag van 8.30 - 17.00 uur; U kunt zich aanmelden door een e-mail te sturen onder vermelding van uw naam, functie, BIG-nummer, adres, postcode en woonplaats. Het programmaboekje kunt u vinden op de website van de NVOG. WORKSHOP 'DE VERLOSKUNDIGE ALS PRAKTIJKMANAGER' 25, 26 en 27 juni 2008 (andere data ook mogelijk) Driedaagse strategiesessie voor verloskundigen uit één praktijk die meer uit hun eigen praktijk willen halen, met als resultaat een strategisch praktijkplan en een monitor met een actielijst. Als je zelfstandig verloskundige bent, werk je hard in je praktijk. Misschien wordt het ook tijd om meer te gaan werken áán je praktijk. Je bent naast verloskundige ook ondernemer en werkgever. Tijdens deze driedaagse strategiesessie ben je in de gelegenheid om samen met je collega’s, even weg uit de dagelijkse hectiek, de praktijkplannen voor de komende jaren te bepalen. Geaccrediteerd voor 16 uur, als ‘vrije keuze activiteiten’ voor 19 uur. Meer informatie: I: www.resultaatinjectie.nl, E: [email protected], T: 038 4222 368 Kosten € 5.950,- inclusief btw, overnachting en catering. Locatie: intake in de eigen praktijk, strategiesessie in de Belgische Ardennen of in Dalfsen. Duur: 3 volle dagen.

50

26 juni 2008 Doel van de cursus: Hoe de taken te verdelen in een praktijk (maatschap) op een efficiënte manier waarover iedereen tevreden is (onvrede leidt vaak tot maatschapsconflicten). Geaccrediteerd onder nr. A07-008 met score van 4 uur. Meer informatie: 033-4565147 of www.mbv-nijkerk.nl; locatie: Nijkerk van 13.30 - 18.00 uur; kosten: € 95,-. SYMPOSIUM 95 JAAR AVM-VROEDVROUWENSCHOOL SINDS 1913 Vrijdag 27 juni 2008 De Academie Verloskunde Maastricht bestaat in 2008 95 jaar. Dit jubileum wordt gevierd met een symposium en een kleine tentoonstelling. Diverse prominente gastsprekers worden uitgenodigd en de dag wordt afgesloten met een feestelijke receptie in het hartje van Maastricht. Meer informatie:www.av-m.nl

FIRST CENTRAL AND EASTERN EUROPEAN SUMMIT ON PRECONCEPTION HEALTH AND PREVENTION OF BIRTH DEFECTS 27 t/m 30 augustus 2008 Meer informatie: www.diamond-congress.hu/birthdefects2008.

Locatie: Budapest, Hongarije. Stichting Preconceptiezorg Nederland is partner in dit congres. EFFICIËNT ADMINISTRATIE VOEREN 9 september 2008 Doel van de cursus: voldoen aan de administratieve verplichtingen in zo min mogelijk tijd met maximaal rendement. Geaccrediteerd onder code A 07-046 met 3,5 uur. Meer informatie: 033-4565147 of www.mbv-nijkerk.nl; locatie Nijkerk van 13.30 - 18.00 uur MODULE 3 OPLEIDING TOT KLINISCH VERLOSKUNDIGE: DE ZWANGERE AT RISK Medio september 2008 De ontwikkeling van de competenties die noodzakelijk zijn voor het adequaat kunnen uitvoeren van de beroepsrollen en taken bij de zwangere met factoren die de zwangerschap compliceren. In deze module komen alle zes de beroepsrollen aan bod. Naast de verloskundige diepgang o.b.v. evidence based medicine is er specifieke aandacht voor de rol van de casemanager en de voorlichter in complexe situaties en voor multidisciplinaire samenwerking. KNOV-geaccrediteerd voor 16 uur bijscholing en 14 uur vrije keuze-activiteiten. Meer informatie: Academie Verloskunde Maastricht Kenniscentrum; E: www.av-m.nl l T 043-3885407 locatie: Kenniscentrum Maastricht; kosten € 1.100,- inclusief lunches; SYMPOSIUM ‘ANTICONCEPTIE IS MAATWERK’ 18 september 2008 Accreditatie is bij de KNOV aangevraagd. Meer informatie: Stichting Anticonceptie Nederland, www.anticonceptie-online.nl/symposium.htm; locatie: Ede van 9.00 - 17.00 uur




May 20, 2008

BERICHTEN HOE LEES IK MIJN BALANS/V&W REKENING 18 september 2008 Doel van de cursus: het kunnen lezen van de eigen financiële stukken en daardoor zinvol kunnen communiceren met de accountant. Deze cursus is geaccrediteerd door de KNOV onder code A07-045 met 3,5 uur. Meer informatie: 033-4565147 of www.mbv-nijkerk.nl; locatie Nijkerk van 13.30 - 18.00 uur MANAGEMENT IN DE GEZONDHEIDSZORG 18 september, 2 en 30 oktober, 13 en 27 november, 11 december 2008, 8 en 22 januari en 5 februari 2009 Professionals in de gezondheidszorg worden meer en meer belast met managementtaken. Taken waar u niet voor bent opgeleid maar die wel gevolgen hebben voor uwe praktijkvoering. De werkdruk neemt toe en het –plezier af. Om behalve als zorgverlener ook als manager adequaat te kunnen praktiseren, zijn een heldere visie, een optimaal gestructureerde praktijk en bovenal een goed verlopende samenwerking nodig. Meer informatie: www.vvaa.nl; leden VVAA € 2.750,PRAKTIJKHOUDER ALS WERKGEVER

Personalia GEBOREN Abel, zoon van Marieke en Jan Kees Hoogendoorn-Loef, Hazeveld 10, 2405 AE Alphen a/d Rijn Anne, dochter van Maartje en Hendri van de Mortel- van de Ven, Koevelden 13, 5685 HE Best Loek, zoon van Frédérique en Arjo Thielemans-v.d. Maagdenberg, Cort van der Lindenplantsoen 4, 1181 XP Amstelveen Hessel, zoon van Linda en Menno Verheij-Vogels, Dorpsstraat 30, 3945 BL Cothen Joost, zoon van Veronique en Raymond van der Weiden, Boomgaard 41, 1432 LD Aalsmeer SECTOR NOORDOOST NEDERLAND Nieuw lid (m.i.v. 01-04-2008) Mw. M. Vrencken-Grootveld, Azoren 9, 3524 ET Utrecht –VV-m Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2008) Mw. T. Karelse, Couwenhoven 6148, 3703 HL Zeist – BL SECTOR NOORDWEST NEDERLAND

2 oktober 2008 Doel van de cursus: waar moet ik rekening mee houden als ik personeel in dienst neem en wat moet er geregeld worden? Inhoud: werkgever, wel of niet? Rechten en plichten, delegeren en overleg, arbeidsomstandigheden en risico inventarisatie en evaluatie. Deze cursus is geaccrediteerd onder code A 07-009 met 7 uur. Meer informatie: 033-4565147 of www.mbv-nijkerk.nl; locatie: Nijkerk; kosten: € 195,-. PRAKTIJKORGANISATIE 7 oktober 2008 Doel van de cursus: Hoe de taken te verdelen in een praktijk (maatschap) op een efficiënte manier waarover iedereen tevreden is (onvrede leidt vaak tot maatschapsconflicten). Geaccrediteerd onder nr. A07-008 met score van 4 uur. Meer informatie: 033-4565147 of www.mbv-nijkerk.nl; locatie Nijkerk van 13.30 - 18.00 uur; kosten: € 95,LANDELIJK CONGRES OVER BORSTVOEDING IN 2008 7 oktober 2008 De Samenwerkende Borstvoedingorganisaties in Nederland organiseren opnieuw een congres: ‘Borstvoeding loont’. Het belang van borstvoeding voor de gezondheid van moeder en kind wordt steeds meer erkend. Over borstvoeding wordt steeds meer bekend. Gerenommeerde sprekers uit binnen- en buitenland zullen op het congres hun kennis over borstvoeding met u delen. Verschillende onderwerpen zoals borstvoeding na een borstoperatie, borstvoeding bij diabetes en borstvoeding geven na zes maanden staan op het programma. Meer informatie: plaats: De Reehorst in Ede; programma op www.borstvoeding.nl; E: [email protected]; aanmelden: vanaf half april via www.borstvoeding.nl ■

Nieuw lid (m.i.v. 01-07-2008) Mw. J. Vermeulen, Oostpolderweg 64, 2741 MG Waddinxveen - Asp Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2008) Mw. M.M.C. Dijkstra-Haverkamp, Kennemerstraatweg 49b, 1851 NG Heiloo – VID-ep Mw. D. Bakkum, Reigersbossenlaan 37, 1974 XV IJmuiden - VID-ep Beëindiging lidmaatschap (per 01-01-2009) Mw. N. Jorna, Hendrick van Avercampweg 23, 1191 EW Ouderkerk ad Amstel – VID-zhs SECTOR ZUID NEDERLAND Nieuw lid (m.i.v. 01-07-2008) Mw. C. Wijffelaars-van de Donk, Gimli 2, 5661 AP Geldrop – VID-zhs Beëindiging lidmaatschap (per 01-07-2008) Mw. S. van de Kar-Meissner, Brugstraat 5, 3770 Kanne, België Art. 1 Leden, die bezwaar hebben tegen de toelating van een kandidaat (aspirant-)lid, moeten hun bezwaar met redenen omkleed schriftelijk binnen één maand na het verschijnen van het officiële verenigingsorgaan bij het Bestuur kenbaar maken. Afkortingen VID verloskundige in dienstverband VID-ep verloskundige in dienstverband in eigen praktijk VID-g verloskundige in dienstverband in gezondheidscentrum VID-zhs verloskundige in dienstverband in ziekenhuis VV vrijgevestigde verloskundige VV-m vrijgevestigde verloskundige in maatschap WN waarneemster ASP Aspirant lid BL buitengewoon lid BTL buitenlands lid SL senior lid EL erelid GESLAAGD AAN VERLOSKUNDE ACADEMIE ROTTERDAM Senne de Wit TvV juni 2008 • KNOV



51

May 20, 2008

She’s got it

Mirena® staat voor gemak en comfort sMODERNINTRA UTERIEN ANTICONCEPTIVUM

sWERKTLOKAAL

sUITERSTBETROUWBAAR1

sMINDERPIJNLIJKE BLOEDINGEN2

Mirena® Samenstelling-IRENAISEENHORMONAALINTRA UTERIENSYSTEEMMETEENDEPOTVANMGLEVONORGESTREL'EDURENDEEENPERIODEVANVIJFJAARWORDTHIERUITPERUURCIRCAMICROGRAMLEVONORGESTRELAFGEGEVENIndicaties!NTICONCEPTIEBEHANDELINGVAN VERSTERKTMENSTRUEELBLOEDVERLIESOFMENORRAGIEBIJDEZEINDICATIESVERVANGENNAJAAR PROGESTAGEENADJUVANSTERVOORKOMINGVANENDOMETRIUMHYPERPLASIETIJDENSOESTROGEENTHERAPIEINDEPERI ENPOSTMENOPAUZENAJAARVERVANGEN Contra-indicaties:WANGERSCHAPOFHETVERMOEDENERVANACUTE SUBACUTEOFCHRONISCHEONTSTEKINGENINHETKLEINEBEKKEN OOKINDEANAMNESEGENITALEINFECTIESSOAINDEAFGELOPENMAANDENEENABORTUSGECOMPLICEERDDOOREENINFECTIEENDOMETRITISPOSTPARTUM CERVICITISCERVIXDYSPLASIEBEVESTIGDEMALIGNITEITVANHETCORPUSUTERIOFVANDECERVIX OFHETVERMOEDENDAARVANABNORMALEVAGINALEBLOEDINGWAARVANDEDIAGNOSENOG NIETISVASTGESTELDCONGENITALEOFVERWORVENANATOMISCHEAFWIJKINGENVANDEUTERUS INDIENHETCAVUMUTERIHIERDOORWORDTVERVORMDUTERUSlBROMYOMENAANDOENINGENDIECHRONISCHMETEENVERMINDERDEWEERSTANDGEPAARDGAANOFDIEALSGEVOLGVANBACTERIÑMIEKUNNENVERERGERENKLEPAFWIJKINGEN AANGEBORENHARTAFWIJKINGEN ACUTE AANDOENINGENVANDELEVEROFLEVERTUMORENACTIEVETROMBOmEBITISOFTROMBO EMBOLISCHEPROCESSENOVERGEVOELIGHEIDVOOREENVANDEBESTANDDELENBijwerkingen)NDEEERSTEMAANDENNAHETINBRENGENKANHET)5$BUIK OFRUGKLACHTENVEROORZAKEN)N ZEERZELDZAMEGEVALLENKANTIJDENSHETINBRENGENRESPVERWIJDERENVANHET)5$GEDURENDEKORTETIJDVERLIESVANBEWUSTZIJNOFEENVERMINDERDEPOLSFREQUENTIEOPTREDEN5TERUSPERFORATIE INFECTIESVANDEGESLACHTSORGANEN MENSTRUELEKLACHTENAMENORROE SPOTTING ONREGELMATIGBLOEDVERLIES ACNEOFANDEREHUIDPROBLEMEN ZWETEN HAARUITVAL HOOFDPIJN TOEGENOMENVAGINALESECRETIE DEPRESSIE OEDEEM MISSELIJKHEID GEWICHTSVERANDERINGEN PIJNLIJKEBORSTEN HYPERTENSIEWaarschuwingen en voorzorgen bij gebruik:IEDE30#Handelsvorm6ERPAKKINGMET)5$Registratienummer26'Naam en adres van de registratiehouder"AYER"6 %NERGIEWEG 24-IJDRECHT TELDatum van goedkeuring/ herziening van de SPCAPRILAfleveringsstatus52Verstrekkingsstatus-IRENAWORDTVOLLEDIGVERGOEDVOORALLEINDICATIESMETUITZONDERINGVANANTICONCEPTIEStand van informatie*UNI 5ITGEBREIDEINFORMATIE30# ISOPAANVRAAGBESCHIKBAAR

0RODUCT-ONOGRAPH-IRENA 3CHERING!' 3CHOLTEN0# %YKEREN-!VAN #HRISTIAENS'#-, (ASPELS!!ETAL-ENSTRUALBLOODLOSSWITH LEVONORGESTREL.OVA 4AND-ULTILOAD#UINTRAUTERINEDEVICES)N3CHOLTEN0#4HE,EVONORGESTREL)5$ CLINICALPERFORMANCEANDIMPACTONMENSTRUATION4HESIS2IJKSUNIVERSITEIT5TRECHT

5 .,

Zorgeloze anticonceptie

Voor patiëntenbrochures - Tel.: 0297 280367 _019NI_200571 - TvV juni.pdf - pag.52


May 20, 2008

vervolg van pagina 7

vervolg van pagina 32



May 20, 2008

Verloskundigen. Tijdschrift voor. Starten en stoppen met borstvoeding. Onder toezichtstelling van een ongeboren kind. juni e jaargang

Recommend Documents