Rabobank Retail Update

Rabobank Retail Update November 2013

Deze maandelijkse update geeft een selectie van belangrijke ontwikkelingen in de sector 1. De onderwerpen zijn voorzien van Rabobank commentaar en gegroepeerd naar vijf belangrijke thema’s in de Nederlandse retail: M&A activiteiten, Verticale integratie, Omnichannel/technologie, Samenwerking en Markt en concurrentie. Verder zijn enkele kerncijfers opgenomen ter illustratie van de marktontwikkelingen en vooruitzichten. Op 21 november jl. heeft een goed bezocht seminar ‘Retail in Transitie’ plaatsgevonden, georganiseerd door Rabobank en FGH. Met circa 50 klanten is gediscussieerd over drie kernthema’s in de retailsector: online, samenwerking en vastgoed. Het Rabobank Anton Dreesmann congres zal op 17 januari 2014 plaatsvinden met als kernthema ‘Disruption? Re-charge!’. Uitnodigingen zijn al verstuurd, maar suggesties voor uit te nodigen klanten/prospects zijn welkom. Het congres richt zich op bestuurders van grotere Nederlandse retailers.

M&A activiteiten

overgenomen, met een omzet van EUR 500 miljoen. Hiermee wil Expert Groep zijn marktpositie steeds verder uitbreiden in Europa. Inmiddels omvat de Expert International Groep zeventien Europese landen met meer dan 3.500 vakspeciaalzaken.

VeldhovenGroup koopt nieuw merk Het Duitse vrouwenmodemerk Olsen komt in handen van de VeldhovenGroup. In juli 2013 vroeg Olsen nog uitstel van betaling aan bij de rechtbank in Hamburg en was sindsdien op zoek naar een investeerder. Door de overname is de toekomst van het merk veilig gesteld. Volgens de VeldhovenGroup is Olsen een perfecte aanvulling op de portfolio, dat verder bestaat uit merken als Dept, Sandwich en Turnover. Tevens kan Olsen dienen als een goede partner voor de internationale expansie van de modemerken. Het is de bedoeling dat Olsen als zelfstandig merk vanuit het hoofdkantoor in Duitsland blijft opereren, en er wordt gerapporteerd aan Martijn Veldhoven, directeur van de VeldhovenGroup. De VeldhovenGroup focust zich steeds meer op het middensegment in vrouwenmode. In 2010 werd het merk Turnover gekocht en in 2012 Dept. Het duurdere label Stills is verzelfstandigd en het kindermodemerk NoNo is overgenomen door de Jolo Fashion Groep.

Ahold kiest voor focus: Slowakije verkocht Ahold heeft overeenstemming bereikt met Condorum over de verkoop van de haar activiteiten in Slowakije. Ahold heeft 24 winkels in Slowakije, die in 2012 een omzet behaalden vancirca EUR 159 miljoen. Besloten is deze activiteiten te verkopen, omdat Ahold slechts een beperkte marktpositie in Slowakije heeft. Door het vertrek uit Slowakije kan het management zich toeleggen op de verdere succesvolle verbetering van de activiteiten in Tsjechië. Condorum exploiteert al supermarkten in Slowakije onder de namen Terno en Moja Samoska, met een netto omzet van EUR 127 miljoen in 2012.

Expert Groep breidt internationaal uit Expert International Groep heeft zijn Hongaarse branchegenoot Bravotechgroep (185 vakspeciaalzaken) overgenomen. Verder zijn in Italie 96 Unieuro vakspeciaalzaken van de Dixons Retail Groep

Commentaar Rabobank: Schaalvergroting gaat door in de sector. Vaak gaat een mede op M&A gebaseerde groeistrategie samen met een strategie gericht op meer focus. De voorbeelden van VeldhovenGroup en Ahold laten dit zien.

1 Voor bronnen: zie pagina 4.

Pagina 1 van 5

Rabobank Retail Update | november 2013

Verticale integratie

Omnichannel en technologie

G-Star ontwikkelt speciale collectie met DJ Afrojack

Bol.com breidt uit in de meubelsector

G-Star heeft samen met de beroemde DJ Afrojack een collectie ontwikkeld. Het idee hiervoor ontstond toen het jeanslabel een speciaal op maat gemaakte leren A-Crotch voor een optreden van de boomlange DJ produceerde. De G-Star Raw X Afrojack-collectie bestaat uit zes items, waaronder twee versies van de A-Crotch; een diepzwarte denim en een uitvoering in zwart leer. Het 'A'-logo van Afrojack is opgenomen in de 'Raw'-graphics op de twee extra lange T-shirts, de hoodie en de cap.

Bol.com breidt zijn woonassortiment uit met grote meubels. ‘Door de verscheidenheid aan stijlen, artikelen, merken en prijsklassen ontstaat een grote online woonboulevard’, laat het bedrijf weten. Bol.com startte eerder dit jaar met de verkoop van woonartikelen online. Sinds afgelopen mei zijn onder andere al stoelen, verlichting en beddengoed te koop op de site. Nu zijn er ook bedden, banken en kasten te vinden. Bol.com laat weten dat het meubelassortiment de komende maanden nog wordt uitgebreid, mede dankzij andere woonwinkels die Bol.com als (extra) online verkoopkanaal gebruiken. Tot de eerste partners behoren Zuiderster en DrÔme, BeddenREUS, Macédes en Goossens wonen & slapen. ‘Zij plaatsen hun meubelen in onze etalage’, legt marketingdirecteur Michel Schaeffer uit in een persverklaring. ‘Daardoor krijgen klanten het grootste woonassortiment getoond en hebben aanbieders de gelegenheid om 4 miljoen klanten te bereiken.’

HEMA: notarisdiensten en ziektekostenverzekering Consumenten kunnen nu een samenlevingscontract of testament regelen bij HEMA. De winkelketen heeft daarvoor een notarisservice gelanceerd in samenwerking met verschillende notariskantoren. Het samenlevingscontract of testament wordt online opgesteld, waarna het concept per mail wordt toegezonden. De gekozen notaris neemt vervolgens contact met de klant op om een afspraak te maken voor de ondertekening om de akte rechtsgeldig te maken Verder gaat HEMA een goedkope verzekering voor ziektekosten aanbieden. Het is de eerste keer dat een winkelketen een zorgverzekering onder eigen merknaam gaat verkopen. Met de verzekeringspas krijgen klanten een jaar lang tien procent korting op bijna elke aankoop bij HEMA-filialen. De verzekering is een samenwerking van de HEMA en verzekeraar Menzis.

Etam Groep: klant ‘maakt’ eigen schoen De Etam Groep heeft een nieuw schoenenconcept bedacht: Try & Buy. Het schoenenconcept wordt eerst in tien filialen van Miss Etam en Promiss getest. De pilotfase zal zo`n twee maanden in beslag nemen, zo meldt CEO John van der Ent. Met Try & Buy bepaalt een klant in de winkel eerst de juiste leestmaat. Er kan uit zes verschillende maten worden gekozen. Vervolgens kan gekozen worden uit 30 verschillende toppings om de schoenen samen te stellen. De `zelf` ontworpen schoenen worden online in de winkel besteld. Als de schoenen klaar zijn kunnen ze zowel in de winkel worden afgehaald als thuis worden bezorgd.

Commentaar Rabobank:

EBay breidt ‘same day delivery’ concept uit EBay heeft de same day delivery-service Shutl overgenomen. Met de aankoop van deze Britse start-up wil eBay zijn strategie ‘vandaag besteld, vandaag geleverd’ verder uitbreiden. Momenteel is de bezorgdienst eBay Now al beschikbaar in San Francisco, New York, Silicon Valley en Chicago. De veilingwebsite biedt consumenten daar de mogelijkheid om bij lokale ketens te bestellen en de producten binnen een uur te ontvangen. Met de overname van Shutl moet eBay Now tegen het eind van 2014 beschikbaar zijn in 25 steden, waaronder Londen. EBay meent dat dit een enorme markt is, omdat drie kwart van de consumenten het liefst bij lokale retailers winkelt. Hoewel eBay Now gericht is op de consument, zijn retailers de grootste potentiële klanten. Zij kunnen de dienst aanbieden om een voorsprong te hebben op same day delivery services als Amazon.

Verticale integratie – het voeren van regie over de keten – is een belangrijke trend in retail. De voorbeelden van G-Star en Etam Groep laten zien dat door samenwerking met beroemdheden en met de klant (cocreation) nog het nodige op dit gebied is te bereiken. HEMA toont aan dat een sterk retailmerk gestretcht kan worden en dat de retailer de verbindende factor kan zijn naar bijvoorbeeld diverse vormen van dienstverlening.

Pagina 2 van 5

Rabobank Retail Update | november 2013

Wehkamp wil binnen een dag gaan bezorgen RFS Holland Holding (de moedermaatschappij van o.m. Wehkamp) wil online bestellingen binnen een dag gaan bezorgen. Dat zei Andries van Daalen, programmadirecteur bij het moederconcern van wehkamp.nl, fonq.nl en Create2Fit, op de E-Fulfilment Expo 2013. “Het moet mogelijk zijn dat je rond lunchtijd bestelt en het pakket in de avonduren bezorgd krijgt”, vindt Van Daalen. Hij gaf aan dat daarvoor flinke investeringen nodig zijn. “We moeten naar de klant luisteren. Die wil zijn bestellingen op momenten dat hem dat schikt.” Een structurele aanpak voor de bezorging is nodig, meent Van Daalen. “We hebben het nu nog over 78 miljoen bestellingen per jaar in Nederland. In 2020 gaat het over 183 miljoen, 700 duizend per dag. Het is ecologisch verstandig als verschillende koeriers hun krachten bundelen, of hun bestellingen tot aan de stadsrand brengen.”

Samenwerking Bol.com folder in de Allerhande van AH Bol.com verspreidde onlangs voor het eerst een folder via Allerhande. Het is een papieren vrucht van de samenwerking tussen de webwinkel en Ahold-zuster Albert Heijn. Volgens woordvoerder Maurice Nieuwland zijn de eerste ervaringen zeer positief. De themafolder, exclusief verspreid via Allerhande, telt 16 pagina’s met vooral veel speelgoed en daarnaast gezelschapsspellen en boeken, games, cd’s en dvd’s voor kinderen. De ‘Knipspiratie-folder’ van Bol.com heeft volgens Nieuwland zowel een inspirerend als een actiematig karakter. Producten van Bol.com op het gebied van koken en tafelen worden al langer gepresenteerd op de pagina's van Allerhande. De toevoeging van een aparte folder voor totaal andere producten uit het Bol.com-assortiment is nieuw.

Online schoenen passen bij Nordstrom

Inditex gebruikt ASOS als online verkoopkanaal

De Amerikaanse start-up Shoefitr geeft online schoenenwinkels een tool die klanten digitaal schoenen laat passen. Het Amerikaanse kledingwarenhuis Nordstrom gaat als eerste (omnichannel) retailer gebruik maken van deze dienst. Shoefitr maakt gebruik van 3Dtechnologie om de binnenkant van een schoen te scannen. Dit levert accurate maten op die van toepassing zijn wanneer een voet een schoen in gaat. De tool is bedoeld om het aantal retourzendingen terug te dringen tot een minimum en is zowel op de consument als de winkel gericht. De applicatie werkt met een selectie van schoenen die op de site van Nordstrom wordt aangeboden. Deze selectie wordt tot het einde van dit kalenderjaar continu uitgebreid. Aan het einde van dit jaar wordt bekeken of beide partijen de samenwerking voortzetten.

Het Spaanse modeconcern Inditex gaat ASOS gebruiken als online verkoopkanaal. Volgend jaar is kleding van zijn winkelketen Pull & Bear beschikbaar op het Britse online modehuis. De stap is van tijdelijke aard, benadrukt Inditex. De strategie van het concern is namelijk gericht op het uitbreiden van de online verkopen via de webshops van de eigen winkelketens. Met de verkoop op ASOS volgt het moederconcern van onder mee Zara en Bershka het voorbeeld van concurrenten Mango en H&M.

Commentaar Rabobank: De groei van online retail zet verder door. Bol.com pakt in die markt kansen door verder uit te breiden naar andere categorieën, in dit geval meubels. De voorbeelden van eBay en Wehkamp laten zien dat bezorgservice opschuift naar ‘same day delivery’. Fysieke winkels kunnen zich daarmee nauwelijks nog onderscheiden op ‘directe productbeschikbaarheid’ en moeten andere wegen zoeken. De digitale service voor het passen van schoenen kan een bijdrage leveren aan een belangrijk issue voor online retail: de grote retourstroom.

Meer samenwerking nodig: online-retail-logistiek Webwinkels hebben onvoldoende aandacht voor het belang van een efficiënt logistiek proces. Zo blijkt uit onderzoek van Panteia. Het komt regelmatig voor dat jonge webwinkels failliet gaan, omdat ze de grip op het logistieke proces zijn kwijtgeraakt of omdat het business concept onvoldoende aansluit bij de logistieke mogelijkheden. Retailers en webwinkels kunnen e-fulfilmentbedrijven nog niet goed vinden en lijken elkaar ook vaak niet te begrijpen. Webwinkels verdiepen zich niet genoeg in logistiek en hebben onvoldoende inzicht in de mogelijkheden van e-fulfilment. Aan de andere kant profileren e-fulfilmentbedrijven zich te weinig als sterke partners en realiseren zich niet genoeg dat e-fulfilment op veel punten verschilt van traditionele fulfilment.

Commentaar Rabobank: Samenwerking is een aantrekkelijke optie om in deze marktomstandigheden nog groei te realiseren waarbij er voordelen zijn ten opzichte van andere groeiopties (autonoom, M&A). De voorbeelden hebben betrekken op online samenwerking. Het onderzoek van Panteia laat zien dat qua samenwerking op de raakvlakken tussen retail, online en logistiek nog de nodige winst is te halen.

Pagina 3 van 5

Rabobank Retail Update | november 2013

Markt en concurrentie Nieuwe Deense formule gaat verder uitbreiden Flying Tiger gaat de komende tijd winkels openen in Amsterdam en Rotterdam. Ook in 2014 wil de Deense winkelformule twee tot drie nieuwe winkels in ons land openen, zo laat financieel manager Richard van Beek weten. Vijf jaar geleden opende het eerste filiaal in Arnhem zijn deuren. Eind 2013 telt Flying Tiger tien winkels in Nederland. Hoeveel winkels er uiteindelijk in ons land zullen komen, hangt volgens Van Beek vooral af van de beschikbaarheid van de juiste A1- of A2-locaties. Alle winkels worden in eigen beheer geëxploiteerd, de Deense retailketen Tiger is voor de helft eigenaar van Tiger Stores Nederland. Wereldwijd heeft Tiger ruim 250 winkels in 19 landen. In de winkels van Flying Tiger kan de consument terecht voor onder meer huishoudelijke producten en cadeauartikelen voor een lage prijs, allemaal afgerond op hele euro`s. De HEMA wordt door Van Beek als een branchegenoot gezien. `De kracht van de winkel is een combinatie van de uitstraling, muziek, prijs en het eigen design.`

Lidl kan nog verder groeien Lidl kan zijn Nederlandse winkelbestand tot 2020 met nog minimaal 63 vestigingen uitbreiden. Dat blijkt uit een onderzoeksrapport van EFMI Business School en Roland Berger Strategy Consultants. De Duitse supermarktketen beschikte eind 2012 over 363 winkels. Het huidige marktaandeel van 8,6 procent kan oplopen naar 10,7 tot 12,4 procent, concluderen de onderzoekers. Het percentage loopt het hardst op, als Lidl A-merken in het assortiment opneemt en de versafdeling verder verbetert. Consumenten reageren namelijk zeer positief op dat scenario, aldus directeur Marcel van Aalst van EFMI Business School. "Als Lidl erin slaagt om deze transitie te maken, ligt er nog flinke autonome groei in het verschiet." Lidl geldt niet langer als een discountformule, stellen de onderzoekers. Zo is het aanbod daar te breed voor, terwijl ook het assortiment groente en fruit van hoogwaardige kwaliteit is. "Ze hebben in middels ook veel mooie en ruim opgezette winkels", stelt Van Aalst.

Marktomstandigheden blijven lastig Consumentenvertrouwen en koopbereidheid verbeterden verder in november, maar staan nog steeds op een laag niveau. De retailomzet daalde in september, waarbij vooral non-food retail fors onder druk stond. Zie het onderdeel Kerncijfers voor meer details.

Nieuwe Hornbach winkel geopend De tiende Hornbach winkel heeft zijn deuren geopend in Nieuwerkerk a/d IJssel. Op de dag van de opening stapten al om 7.00 uur de eerste nieuwsgierigen naar binnen. De stroom bezoekers bleef de hele dag komen en regelmatig moesten regelaars het verkeer in goede banen leiden. De brede glimlach van directeur Evert de Goede sprak tevredenheid uit over de bouwmarkt en het personeel want die konden het werk nauwelijks aan. De vestiging aan de Laan van Avantgarde meet 20.000 m2 en telt 624 parkeerplaatsen. Opvallend buitenelement is de drive-in die in Breda twee jaar geleden het levenslicht zag. Ook binnen heeft de van origine Duitse bouwmarktgigant wat vernieuwingen doorgevoerd, zoals het mengmachine-eiland, de lijstenmakerij, de verlichtingsafdeling en het bad- en keukencentrum waar serviceelementen aan toegevoegd zijn.

Commentaar Rabobank: De CBS data wijzen nog steeds op lastige marktomstandigheden. Daarom is het voor retailers noodzakelijk om de focus te verleggen van marktgroei naar het winnen van marktaandeel. De berichten over internationale retailers die verder willen of kunnen groeien in Nederland wijzen op een verder toenemende concurrentie in de markt. Bronnen voor deze uitgave zijn: retailnews.nl, Twinkle, profnews.nl, nu.nl, persbericht Ahold, persbericht Bol.com, mixonline.nl, Schoenvisie, CBS Statline

Contactgegevens Jos Voss Senior Industry analyst, Rabobank International [email protected]

Pagina 4 van 5

Rabobank Retail Update | november 2013

Kerncijfers Vertrouwensindicatoren Nov-12

Jan-13

Mar-13

May-13

Jul-13

Sep-13

Nov-13

0 -5 -10 -15 -20 -25 -30 -35 -40

Het consumentenvertrouwen steeg verder van -27 in oktober naar -18 in november. Ook de voor de detailhandel belangrijke deelindicator ‘koopbereidheid’ verbeterde van -23 in oktober tot -19 in november. Beide vertrouwensindicatoren staan nog op een zeer laag niveau. Verschillende onzekerheden (bezuinigingen, koopkracht, pensioenen) spelen hierbij een rol.

-45 -50 Consumer confidence NL

Readiness to buy NL

Detailhandelsomzet: groei in % (jaar-op-jaar) Sep-12

Nov-12

Jan-13

Mar-13

May-13

Jul-13

Sep-13

25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10% -15% Sales growth non-food stores

Sales growth food stores

De totale detailhandelsomzet daalde in september met ~6% (prijs +1,4%, volume -7,4%). De samenstelling van de koopdagen was ongunstig waardoor het onderliggende beeld ~2% beter is. Verder speelt de BTW verhoging van 1 oktober 2012 waarschijnlijk een rol en hebben consumenten in september 2012 extra besteed, vooruitlopend op de BTW verhoging. De non-food winkels daalden fors met ~9% (prijs +0,6%, volume -9,4%), terwijl online specialisten juist verder groeiden (+7,4%).

Sales growth online specialists

Non-food winkels januari-sept 2013 groei in % (jaar-op-jaar) Consumer electr.

DIY

Living

Household

Average

Clothing

Drugstores

2%

Textile superm. 0,6%

0% -0,4%

-2% -4% -6%

-5,4%

-8%

-5,2%

-4,8%

De aan de woonmarkt gerelateerde retailsectoren (DHZ, Wonen) dalen fors, evenals consumentenelektronica. Textielsupermarkten profiteren van de goede prijspropositie. Drogisterijen verkopen veel ‘dagelijkse boodschappen’ (need to have) en zijn daarom redelijk stabiel.

-7,5% -8,9%

-10% -10,0% -12%

Growth in % Jan-Sept 2013 (YoY)

Bron: CBS

Deze publicatie is een uitgave van Rabobank International. De in deze publicatie gepresenteerde visie is gebaseerd op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte bronnen die worden genoemd in de bronvermelding. Deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in onze analyse verwerkt. Rabobank International aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor het geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten noch voor eventuele (zet-)fouten en onvolledigheden. Het betreft algemene informatie die aan veranderingen onderhevig is. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend.

Pagina 5 van 5