Rabobank Retail Update Juni 2016 Deze update geeft een selectie van belangrijke ontwikkelingen in de sector1. De onderwerpen zijn voorzien van Rabobank commentaar en gegroepeerd naar vijf belangrijke thema’s in de Nederlandse retail: Fusion/grenzeloze retail, Verticale integratie, Omnichannel/ technologie, Samenwerking en Markt en concurrentie. Verder zijn enkele kerncijfers opgenomen ter illustratie van de marktontwikkelingen en vooruitzichten.
gebruik maken van gerichte features voor bijvoorbeeld belastingen, klantenservice en workflows. Sinds eind 2015 kunnen Business-leden ook extra services als langere productgarantie, installatie van elektronische apparaten en een reparatiedienst aanbieden aan hun klanten. Ook kan het Primeabonnement voor consumenten worden gekoppeld aan Amazon Business. De B2B-tak van Amazon groeit maandelijks met ca. 20 procent.
Fusion – grenzeloze retail Bruna wordt logistieke dienstverlener Bruna is logistiek partner van de studiewebwinkel voor het MBO van Slim.nl. Leerlingen kunnen hun schoolboeken en studieartikelen hier online aanschaffen, waarna Bruna de producten thuisbezorgt. Slim.nl. heeft een platform gebouwd waarop MBO-scholen artikelen als boeken, papier, schrijfwaren en aanverwant studiemateriaal aanbieden aan hun leerlingen. De producten komen van uitgeverijen als Deviant, Edu'actief, Malmberg en Thieme Meulenhoff. Bruna zorgt voor het gehele logistieke proces achter de orders. Zo kunnen artikelen worden thuisbezorgd of worden afgehaald in één van de Bruna-winkels. Retourneren kan ook in deze filialen. Bruna verkoopt al geruime tijd verschillende benodigdheden voor scholieren en studenten. Studieboeken stonden echter nog niet op dat lijstje. Amazon groeit hard in B2B Amazon heeft in één jaar tijd USD 1 miljard aan omzet gegenereerd via zijn B2B-tak Amazon Business. De afdeling werd een jaar geleden gelanceerd als een nieuwe marktplaats met ‘honderden miljoenen producten’. In Amazon Business zijn veel verschillende producten te vinden, waaronder bouwmaterialen, schoonmaakartikelen en office supplies. Op een aantal artikelen gelden speciale B2B-prijzen en bovendien kunnen bedrijven
Made.com gaat retailen op Schiphol Online meubelwinkel Made.com etaleert en verkoopt zijn assortiment op Schiphol, met 58 miljoen passagiers de vijfde luchthaven van Europa. “Schiphol is de perfecte partner om een innovatieve en onconventionele shopomgeving neer te zetten. Het gaat om een pilot, die loopt tot en met eind juli”, aldus Damien Poelhekke, verantwoordelijk voor Made.com in de Benelux. In twee pieren heeft Made.com drie opstellingen met ieder meerdere huiskamers gecreëerd. In de wachtruimtes vinden passagiers originele designmeubelen van Made.com, van hanglampen tot boekenkasten en van banken tot fauteuils. Ze moeten bijdragen aan de reisbeleving op Schiphol en de bekendheid van Made.com. Het is mogelijk om on the spot producten uit het hele assortiment op een zuil te bekijken en te bestellen.
1 Voor bronnen: zie pagina 4.
Pagina 1 van 5
Online retailer maakt verdere stap naar fysiek Jurkjesshop LaDress heeft een eerste permanente fysieke winkel. Na de afgelopen jaren onder de naam LaDress Boutique in een ‘reizende’ pop-up store te hebben verkocht, is de webwinkel nu vast te vinden in de Negen Straatjes te Amsterdam. Het tien jaar oude LaDress was voorheen enkel een online winkel, met een fysiek uitstapje naar warenhuizen als De Bijenkorf in Nederland, Galeria Inno in België en Breuninger in Duitsland.
alleen in deze winkel verkrijgbaar. In de winkel kunnen mensen niet alleen producten kopen, maar ze kunnen ook hun eigen snoepverpakking creëren of meedoen aan een Haribo-spel. Uitgangspunt van de snoepjesfabrikant is om klanten elke keer weer te verrassen en inspireren. Daarom verandert het assortiment en de inrichting van de shop bij elk nieuw seizoen.
Commentaar Rabobank: ‘Fusion’ gaat over het verdwijnen van grenzen binnen en buiten de retailsector wat nieuwe groeikansen biedt. De voorbeelden laten verschillende van dit soort kansen zien. Bruna gebruikt haar logistieke capabilities en haar winkelnetwerk om logistieke diensten aan te bieden die ook weer een spin off naar retail kunnen hebben. Amazon laat zien dat het B2B kanaal aantrekkelijke kansen biedt voor (online) retailers. Het voorbeeld van Made.com illustreert dat retail niet gebonden is aan ‘klassieke’ winkellocaties, maar dat high-traffic locaties als Schiphol ook mogelijkheden bieden. LaDress is een voorbeeld van een retailer die profiteert van het verdwijnen van de grenzen tussen online en offline.
Verticale integratie Producent integreert voorwaarts naar retail De Zwitserse producent van gehoorapparaten Sonova neemt voor EUR 830m de gehoorapparatenwinkelketen AudioNova International over van HAL Trust. AudioNova (omzet 2015 EUR 359m, EBIT EUR 47m) heeft ruim 1.300 winkels in acht Europese landen, waaronder Frankrijk, Duitsland en Italië. In Nederland valt de winkelketen Schoonenberg Hoorcomfort onder AudioNova. De aankoop past in de strategie van verticale integratie van Sonova. Groothandel begint met eigen winkel Onder de naam Dorstlust’s Drankerij opent binnenkort in Amsterdam de eerste frisdrankwinkel van Nederland. Initiatiefnemer Tessa Monfrooy kwam samen met twee vrienden enkele jaren geleden op het idee voor een frisdrankwinkel, toen ze in Berlijn verschillende alternatieve frisdranken om zich heen zagen. Ze begonnen daarop een groothandel, die inmiddels 150 alternatieve frisdranken aan onder meer restaurants en kantoren levert. De keuze om nu rechtstreeks de consument te bedienen, komt volgens Monfrooy doordat Nederlanders nog kennis moeten maken met veel kleinere frisdranken. “Het is in Nederland nog een ondergeschoven kindje.” Snoepfabrikant heeft eerste eigen winkel in Nederland De Duitse snoepfabrikant Haribo heeft in mei de allereerste Haribo-winkel van Nederland geopend. Na Frankrijk en Duitsland is Nederland het derde land waar Haribo een eigen winkel begint. De Haribo winkel is 90m2 groot en staat in het Rosada Fashion Outlet Center in Roosendaal. In de winkel worden ruim 150 Haribo-producten verkocht; van snoep tot speelgoed en gadgets. Veel van deze producten zijn uniek en
De Schoenenfabriek: collectie van eigen werknemer Schoenenretailer 'De Schoenenfabriek' lanceert de eerste schoenencollectie van een van zijn eigen werknemers, genaamd Notch by Nardia. Nardia van den Poll leerde, na haar studie product design, schoenen ontwerpen in Utrecht. Na haar afstuderen ging ze werken bij De Schoenenfabriek in Groningen, die haar de kans heeft gegeven een eigen collectie te ontwerpen. Notch by Nadia is een high-end lijn die bestaat uit twee modellen in verschillende kleuren: een instapper en een pump. De schoenen zijn in Portugal met de hand gemaakt. De schoenen uit de collectie Notch by Nardia zijn exclusief te koop bij De Schoenenfabriek voor EUR 159 per paar. Commentaar Rabobank: Verticale integratie – het voeren van regie over de keten en het dicht bij de klant komen – is een belangrijke trend in retail. Verschillende spelers in de keten integreren voorwaarts richting retail om dichter bij de klant te komen en controle over de keten te krijgen. Producent Sonova doet daartoe een overname in de retailsector. De drankengroothandel begint een eigen winkel om het product ‘alternatieve frisdrank’ bij de klant onder de aandacht te brengen. Voor snoepfabrikant Haribo is een eigen winkel een goede manier om aan het merk te bouwen en daarmee klanten te trekken. Het in de winkel aanbieden van unieke producten en diensten ondersteunt dit. De Schoenenfabriek maakt unieke producten door werknemers eigen collecties te laten ontwikkelen.
Omnichannel en technologie Bol.com: personalisatie van mobiele applicatie Bol.com heeft zijn mobiele applicatie ververst. Gebruikers krijgen voortaan ieder dag een andere homepage voorgeschoteld, inclusief gepersonaliseerde aanbiedingen. De kortlopende flash sales en de ‘outlet store’ hebben een prominente verwijzing gekregen. Aanbevelingen zijn gebaseerd op wat klanten bij bol.com hebben bekeken, gekocht of op wat op de verlanglijst staat. Bol.com schotelt bekende bezoekers van zijn website al een paar jaar een persoonlijke homepage voor. Vanaf nu krijgen app-klanten dus ook een voorpagina op maat gepresenteerd. Pagina 2 van 5
Stradivarius: digitale pop-up store in de lucht Stradivarius – een modeformule die onderdeel is van Inditex, waartoe ook Zara behoort - heeft de nieuwe collectie op bijzondere wijze gelanceerd: via een app aan boord van een vliegtuig. Genodigden stapten in Barcelona aan boord en werden naar Split gevlogen, terwijl ze op grote hoogte de nieuwe collectie konden shoppen. Passagiers kregen een mobiel uitgereikt met een app die speciaal was ontworpen voor het evenement. Drones zorgen voor gemak De Camel Golf Course in Tokio zet drones in om golfers hun clubs, drankjes en snacks te bezorgen. Dit doet de golfbaan in samenwerking met e-tailer Rakuten en bezorgdienst Sora Raku. Golfers kunnen hun bestellingen plaatsen via de Sora Raku Android-app, waarna deze binnen een paar minuten bezorgd worden door een drone. Het afrekenen van de bestellingen gaat via creditcard of via het Rakuten Super Points-systeem. De bestelling wordt vervolgens ingepakt en aan een drone gekoppeld voor bezorging. De golfbaan kent verschillende bezorgpunten waar de bestellingen worden afgeleverd. Hierbij zoekt de drone altijd naar het punt wat het dichtstbij de golfer is. Zodra de bezorging is gedaan ontvangt de golfer een bericht waarin staat waar hij de bestelling kan ophalen. Commentaar Rabobank: De klant staat centraal bij het issue ‘omnichannel en technologie’ en niet de technologie of de kanalen. Door het combineren en integreren van kanalen moet de service aan de klant verbeterd worden, waarbij technologie ondersteunend is. De voorbeelden sluiten hier allemaal op aan. Bol.com personaliseert de mobiele websites om iedere klant een ‘eigen’ ervaring te bieden. Met digitale pop-up stores kan klanten een unieke beleving worden geboden, zeker op de manier waarop Stradivarius dit doet. Drones bieden gemak en supersnelle service. Fysieke winkels kunnen hiermee een USP (directe productbeschikbaarheid) verliezen.
Samenwerking Jumbo: samen met leveranciers werken aan innovatie Jumbo opent een innovatie lab waar de supermarktketen samen met leveranciers nieuwe producten ontwikkelt. Een leverancier van Jumbo kan één of meer productideeën insturen en de status daarvan op het online platform inzien. Specialisten van Jumbo beoordelen de ingestuurde innovaties, waarna geselecteerde leveranciers het product mogen voorleggen aan een expertpanel. Bij een positieve reactie gaat de assortimentsmanager samen met de leverancier aan de slag om het product in de schappen van Jumbo te krijgen. De supermarktketen zoekt naar innovatieve producten die klanten verrassen, stelt directeur commercie Ed van de Weerd. “Ook geeft het ons handvatten om maximaal in te spelen op de steeds sneller veranderende klantbehoefte.”
Asos werkt samen met start-ups De Britse online moderetailer Asos (As Seen on Screen) is een startupprogramma gestart om innovatieve ondernemingen op weg te helpen in de retailbranche. Het acceleratieprogramma is ook een win voor Asos; startups krijgen specifiek de opdracht om innovaties voor Asos te ontwikkelen. Deelnemers profiteren niet alleen van groeikapitaal, maar krijgen ook intensieve training van een Asos-mentor en kantoorruimte om de projecten uit te bouwen. Asos wil de creatieve oplossingen van de startups inzetten op diverse gebieden van zijn eigen bedrijfsvoering, waaronder fulfilment, loyaliteitsprogramma’s of mobiele optimalisatie.
Spar: formulesamenwerking met Holland & Barrett Supermarktketen Spar test een nieuw winkelconcept in samenwerking met Holland & Barrett. Er heeft een pilot plaatsgevonden in drie vestigingen in Noord-Ierland en die wordt vanwege het succes naar tien nieuwe locaties uitgerold. Spar heeft in de bewuste supermarkten een deel van het aanbod van Holland & Barrett opgenomen, waaronder huidverzorgingsproducten, vitaminen, mineralen en voedingssupplementen. Managing director Debbie Robinson van Spar: “De samenwerking met Holland & Barrett trekt meer gezondheidsbewuste consumenten naar onze winkels.” Holland & Barrett is ook in ons land aanwezig, met 168 winkels van het voormalige De Tuinen. Spar beschikt wereldwijd over meer dan twaalfduizend winkels, waarvan ruim 230 in ons land. Commentaar Rabobank: Een groot voordeel van samenwerking is dat de zelfstandigheid in stand blijft. Bovendien worden de risico’s van andere groeistrategieën vermeden. Samenwerking is daarmee een aantrekkelijke strategische optie voor retailers. De voorbeelden laten verschillende vormen van samenwerking zien waarmee diverse strategische doelen bereikt kunnen worden. Het samenwerkingsinitiatief van Jumbo is erop gericht om innovatieve (product-)ideeën in een vroegtijdig stadium spotten en deze eventueel een plek in het schap te bieden. Asos faciliteert start-ups op verschillende manieren om de eigen innovatie stimuleren: innovatie door samenwerking. Spar laat een deel van het assortiment door een specialist invullen, in dit geval Holland & Barrett op gebied van gezondheidsproducten, om daarmee meer klanten naar haar winkels te trekken. Retailers moeten per onderdeel van het assortiment afwegen hoe dit het beste kan worden ingevuld. Samenwerking is daarbij dus een optie.
Pagina 3 van 5
Markt en concurrentie Rijksoverheid: meer actie ten aanzien van overcapaciteit Een landelijk team gaat in kaart brengen hoe en waar vierkante meters uit de markt genomen kunnen worden. Ook worden uitbreidingsplannen kritisch tegen het licht gehouden, aldus minister Henk Kamp van Economische Zaken. De aanvullende maatregelen maken onderdeel uit van de Retailagenda, die wordt geïntensiveerd. Kamp stelt dat het totale vloeroppervlakte de afgelopen jaren met elf procent is toegenomen, terwijl de omzet van retailers per saldo afnam. Hij spreekt van een overcapaciteit van zo’n twintig procent. Het overschot moet volgens Kamp uit de markt gehaald worden, bijvoorbeeld door winkels te transformeren naar woningen. Leegstand moet verder voorkomen worden door het sluiten van nieuwe Retaildeals. Daarbij gaan gemeenten of regio’s samen met lokale winkeliers aan de slag om aantrekkelijke winkelgebieden te realiseren. In november werden al 31 Retaildeals gesloten en daar zijn er nu 53 bijgekomen. Factory Outlet in Roosendaal groeit verder Het fashion outlet centrum in Roosendaal, Rosada Fashion Outlet, heeft de uitbreiding ‘Fase 2’ afgerond. Het winkelgebied is anderhalf keer zo groot geworden, en telt met de bijna 8.000 m2 extra nu 23.000 m2. Er zijn 45 nieuwe winkelpanden toegevoegd aan het outletcentrum. Ook zijn er extra horecagelegenheden bijgebouwd. “Het doel van de uitbreiding is om met een breder merkportfolio en groter centrum onze bezoekers een betere beleving te geven én de verblijfsduur te verlengen. We zetten in op een groter gebied om Roosendaal wat bijdraagt aan meer bezoekers en daarmee een hoger omzetpotentieel,” licht Gerben Boomsma van Stable International, ontwikkelaar en manager van Rosada, toe. Tussen 2010 en 2015 steeg Rosada’s omzet met 55 procent. Boomsma: “Dankzij het vergrote aanbod in merken en aantrekkelijke horeca, evenals het volledig nieuwe openbaar gebied kunnen bezoekers nu een volledig dagje uit beleven in Rosada. Door de uitbreiding vergroten we onze catchment area naar 60 tot 90 minuten.” De Canadezen komen naar Nederland Door Hudson’s Bay Company (HBC) zijn de eerste vier winkellocaties in Nederland bevestigd. In Amsterdam komt een flagshipstore van de Hudson’s Bay formule. Twee andere Hudson’s Bay winkels worden geopend in Breda en Tilburg. In Amsterdam komt ook een vestiging van de formule Saks OFF 5TH. Het plan van HBC is om uiteindelijk 20 winkels in Nederland te openen. Jumbo rolt foodmarkt concept verder uit Jumbo opent een nieuwe vestiging van zijn Foodmarkt-concept in Tilburg. De Foodmarkt moet verrijzen op het Stappegoorterrein in Tilburg. De gemeente is al enige jaren voornemens daar een grote supermarkt naartoe te krijgen,
ondanks protesten van onder meer de provincie en lokale ondernemers. Zij vrezen dat een grote supermarkt de ondergang betekent voor enkele buurtsupers en daarmee ook de buurtwinkelcentra. Jumbo stuitte op soortgelijke bezwaren in Utrecht, waar de supermarktketen volgend jaar een Foodmarkt wil openen in winkelcentrum Leidsche Rijn. Het concept is eerder al geïntroduceerd in Breda, Amsterdam en Veghel. De bouw in Tilburg moet eind dit jaar starten, zodat de Foodmarkt in 2018 zijn deuren kan openen.
Marktomstandigheden blijven uitdagend Zowel het consumentenvertrouwen als de koopbereidheid zijn ongewijzigd gebleven in mei. In maart steeg de retailomzet in de winkels; dit is echter geheel gedreven door een gunstige samenstelling van de koopdagen. Online groeide in hoog tempo door en won verder marktaandeel. Zie het onderdeel Kerncijfers voor meer details. Commentaar Rabobank: In mei zijn de vertrouwensindicatoren gelijk gebleven. De CBS omzetcijfers over maart waren positief voor de winkels. Dit was echter geheel veroorzaakt door een gunstige samenstelling van het aantal koopdagen. De cijfers laten ook zien dat online verder marktaandeel wint. Al met al blijven de marktomstandigheden uitdagend, vooral voor de ‘fysieke’ retail. Dit heeft ook gevolgen voor de winkelgebieden. De door Minister Kamp eerder opgestelde Retailagenda wordt nu geïntensiveerd. Dit is positief en kan bijdragen aan een oplossing van de overcapaciteit in winkelmeters. De concurrentie in de markt is fors en zal verder toenemen. De groeicijfers van Rosada tonen aan dat er vraag is naar dergelijke factory outlet concepten. De verdere uitbreiding van Rosada zal echter ten koste gaan van andere retaillocaties. De formules van Hudson’s Bay Company kunnen een verrijking zijn voor het Nederlandse retaillandschap, maar zullen wel leiden tot meer concurrentie. Datzelfde geldt voor het foodmarkt concept van Jumbo. Het voegt iets toe aan het wat vlakke formulelandschap, maar dit zal, gegeven een niet of beperkt groeiende foodmarkt, ten koste van anderen gaan. Bronnen voor deze uitgave zijn: retailnews.nl, fashionunited.nl, twinklemagazine.nl, fd.nl, persbericht Hudson’s Bay Company, Levensmiddelenkrant, schoenvisie.nl, Brabants Dagblad, RTL Z, CBS Statline
Contactgegevens Sectorspecialisten Retail Rabobank Jos Voss
John David Roeg
[email protected]
[email protected]
Véronique Bulthuis
Sebastiaan Schreijen
[email protected]
[email protected]
Pagina 4 van 5
Kerncijfers Vertrouwensindicatoren May/15
Jul/15
Sep/15
Nov/15
Jan /16
Mar/16
May/16
10 8 6 4 2
De vertrouwensindicatoren zijn in mei gelijk gebleven. Het consumentenvertrouwen bleef in mei op +1 staan. Ook de voor de detailhandel belangrijke koopbereidheid veranderde in mei niet: -1.
0 -2 -4 -6 Con sumer confidenc e NL
Readiness to buy NL
Detailhandelsomzet: groei in % (jaar-op-jaar) Mar/15
May/15
Jul/15
Sep/15
Nov/15
Jan /16
Mar/16
40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10%
Sales growth non-food stores
Sales growth food s tores
Sales growth online+catalogue players
Online s ales growth multi ch annel st ores
De omzet van food winkels groeide 7,8% in maart, vooral door hogere volumes (+6,5%). De non-food winkels lieten een omzetstijging zien van 1,4% (prijs +0,9%, volume +0,5%). De groei is sterk positief beïnvloed doordat Pasen nu in maart viel (vooral effect op food retail) en door de gunstige samenstelling van de koopdagen. Gecorrigeerd hiervoor was de omzet slechts iets hoger. De online omzet laat nog steeds forse groeicijfers zien.
Non-food winkels januari-maart 2016 groei in % (jaar-op-jaar) Li vi ng
6% 4%
Drugstores 4.4% 4.3% 4.9% 3.3%
DIY
2.5%
Text ile superm.
Average
Clothing
Household
Con sumer electr.
2.5%
2%
0.5%
0% -0.3%
-2%
-1.1%
-4% -6% -8% -10%
-1.5% -2.3% -4.5% -4.4%
-5.9% -7.7% -8.7% Growth in % Jan-March 2016 (YoY)
Growth in % Jan-March 2015 (YoY)
Het beeld voor de verschillende sectoren loopt nogal uiteen. Wonen en DHZ profiteren van de aantrekkende woningmarkt. Drogisterijen zijn doorgaans redelijk stabiel (veel ‘need to have’ producten) en laten ook nu weer groei zien. Textielsupermarkten profiteren nu van hun value-for-money propositie. De overige sectoren zitten in de min, waarbij vooral huishoud en consumentenelektronica in negatieve zin opvallen.
Bron: CBS
Deze publicatie is een uitgave van Rabobank. De in deze publicatie gepresenteerde visie is gebaseerd op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte bronnen die worden genoemd in de bronvermelding. Deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in onze analyse verwerkt. Rabobank aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor het geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten noch voor eventuele (zet-)fouten en onvolledigheden. Het betreft algemene informatie die aan veranderingen onderhevig is. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. De tekst is afgesloten op 2 juni 2016.
Pagina 5 van 5
