Rabobank Retail Update

Rabobank Retail Update Juli 2015 Deze update geeft een selectie van belangrijke ontwikkelingen in de sector1. De onderwerpen zijn voorzien van Rabobank commentaar en gegroepeerd naar vijf belangrijke thema’s in de Nederlandse retail: Fusion/grenzeloze retail, Verticale integratie, Omnichannel/ technologie, Samenwerking en Markt en concurrentie. Verder zijn enkele kerncijfers opgenomen ter illustratie van de marktontwikkelingen en vooruitzichten. In het juni nummer van het retailvakblad RetailTrends (oplage ca. 5.000 per maand, voornamelijk gericht op management van retailers en toeleveranciers) is een Rabobank artikel gepubliceerd over flexibiliteit in de sector: Gevraagd: Flexibiliteit

Fusion – grenzeloze retail Bayern München opent website in China De Duitse topclub Bayern München heeft een flagshipstore geopend op Tmall.com, de grootste B2C website van China en onderdeel van Alibaba. De kampioen van Duitsland verkoopt shirtjes en andere merchandise aan haar fans in China. Hierbij wordt samengewerkt met Tmall, niet alleen via de aanwezigheid op de website maar ook voor zaken als marketing, assortimentskeuze, verwerking van orders en retouren. Bruna komt met abonnement voor onbeperkt lezen Bruna introduceert binnenkort Bliyoo, het eerste abonnement op onbeperkt lezen in Nederland. Gebruikers betalen een maandelijks bedrag voor onbeperkt toegang tot het boeken en/of tijdschriftenassortiment. Het Bliyoo concept is vergelijkbaar met Netflix (films) en Spotify (muziek). In aansluiting hierop komt Bruna met een eigen reader, die in ieder geval in de eigen winkels te koop zal komen.

Online speler gaat fysiek Online brillenretailer Ace & Tate opent binnenkort een vestiging in de 9 Straatjes van Amsterdam. Dit is voor Ace & Tate de eerste permanente winkel. Eerder werd al winkelervaring opgedaan met pop-up stores en in de warenhuizen van de Bijenkorf. Hornbach: succes door uitbreiding naar B2B De concernomzet van de Duitse DHZ keten Hornbach groeide 6,5% in 2014. Voor Nederland staan twee winkelopeningen op de rol. Een van de succesfactoren is Het ProfiConcept, waarmee Hornbach zich richt op zzp'ers in de bouwsector. Klusprofessionals willen snelle service, betaalgemak en een uitgebreid assortiment en het ProfiConcept biedt dat. Met het ProfiConcept speelt Hornbach tevens in op projectverkoop: de consument schaft de spullen aan voor een verbouwing en laat het project uitvoeren door Hornbach die het project weer uitbesteed aan ondernemers die aangesloten zijn bij het ProfiConcept.

Commentaar Rabobank: ‘Fusion’ gaat over het verdwijnen van grenzen binnen en buiten de retailsector wat nieuwe groeikansen biedt. De voorbeelden laten verschillende van dit soort kansen zien. Niet-retailers zoals voetbalclubs kunnen hun merkkracht gebruiken om, in samenwerking met (online) retailers, te gaan retailen. Bruna voegt een abonnementsdienst toe aan haar productaanbod en koppelt dit aan een device (een e-reader) waardoor interessante package deals kunnen worden gemaakt. Het voorbeeld van Ace & Tate laat zien dat de grenzen tussen online en offline vervagen. Hornbach boort ook de B2B markt aan. Met het concept ‘projectverkoop’ worden zowel de B2B klanten als de B2C klanten bediend, waardoor het mes aan twee kanten snijdt.

1 Voor bronnen: zie pagina 4.

Pagina 1 van 5

Verticale integratie

Commentaar Rabobank:

‘Customized’ spijkerbroek van Levi’s Denimmerk Levi’s komt met een nieuwe service waarmee de consument zijn favoriete Levi’s kledingstukken kan personaliseren. Klanten kunnen kiezen uit verschillende soorten bewerkingen van de denim en zij kunnen initialen of logo’s van bijvoorbeeld hun favoriete muziekband toevoegen. De nieuwe service wordt al aangeboden in een aantal Italiaanse steden, zoals Milaan, Rome, Bologna en Venetië. De dienst is een aanvulling op de reeds bestaande tailorservice, waarbij de broek op maat wordt aangepast. Zo worden er onder andere zomen ingekort of uitgelegd, kan de beenbreedte worden aangepast, maar ook kunnen er speciale effecten worden aangebracht zoals rippen, verouderde looks, slijtagedetails of decoloring.

Verticale integratie – het voeren van regie over de keten en het dicht bij de klant komen– is een belangrijke trend in retail. Levi's en HEMA maken unieke en gepersonaliseerde producten om onderscheidend vermogen ten opzichte van concurrenten te creëren. Amazon leveraged zijn eigen merkkracht en consumentenrelevantie naar een private label. Hiermee worden diverse doelen bereikt: klanten meer keuze bieden qua prijs/kwaliteitsverhouding, minder afhankelijk worden van merken en een groter deel van de verticale marge pakken. De voorbeelden van Levi's en Unilever tonen aan dat ook merkeigenaren regisseur van de keten kunnen worden. De retailer krijgt deze rol dus niet vanzelf, maar moet deze verdienen.

HEMA komt met persoonlijke digitale cadeaukaarten Op Hema.nl kunnen klanten 24x7 digitaal cadeautegoed kopen, persoonlijk verpakken en per e-mail versturen. HEMA biedt daarbij keuze uit vijftien verschillende digitale cadeaukaarten, te besteden bij onder andere Blendle en Macintosch’ schoenenplatform Intreza.nl. HEMA onderscheidt zich met een digitale geanimeerde cadeauverpakking die persoonlijk gemaakt kan worden met eigen tekst, foto en muziek. Gevers kunnen een ‘timer’ gebruiken, om de kaart precies op het gewenste moment in de mailbox van de ontvanger te laten landen. Amazon breidt private label assortiment uit Amazon komt met een uitbreiding van zijn private label Elements. De pure player verkoopt onder dit eigen merk binnenkort ook voedingsmiddelen zoals melk, cornflakes en babyvoeding en huishoudelijke producten zoals schoonmaakdoekjes. Amazon verkoopt nu onder meer luiers, babydoekjes, batterijen en usb-kabels van dit private label. Amerikaanse consumenten kunnen de Elements-artikelen straks met de boodschappendienst Amazon Fresh thuis laten bezorgen.

Unilever gaat direct via een online platform Unilever heeft een online flagship store geopend op het Chinese online platform JD Worldwide, vergelijkbaar met Alibaba’s Tmall Global. Via deze winkel maakt Unilever zijn internationale producten eenvoudiger beschikbaar voor Chinese consumenten. Het productaanbod van Unilever op JD Worldwide wordt nu verder uitgebreid met merken die nog niet in China te koop waren. Ook kijkt Unilever naar mogelijkheden om artikelen in bulk te verkopen, op JD Worldwide en andere Chinese e-commerce websites.

Omnichannel en technologie Blokker: integratie van online in de winkel Blokker Holding gaat kiosken plaatsen in de winkels van al zijn formules. Daarop kunnen winkelbezoekers terecht om uitverkochte items of extra assortiment te vinden en te kopen, om de artikelen vervolgens thuis te laten leveren of op te komen halen in de winkels. Blokker investeert ook in click & collect, extra bezorgmogelijkheden en uitbreiding van het ‘longtail assortiment’ online. Het online omzetaandeel van Blokker (in 2014: 4,7 procent) moet naar 10 procent in 2017, dan goed voor ca. EUR 300m. Starbucks: mobiel bestellen en betalen Koffieketen Starbucks breidt zijn app voor mobiel bestellen en betalen uit. 3.400 nieuwe restaurants in 21 Amerikaanse staten zijn toegevoegd, waarmee nu > 4.000 vestigingen de dienst aanbieden. Klanten van Starbucks kunnen via de app hun bestelling met hun smartphone plaatsen. Vervolgens kunnen zij, wanneer zij de vestiging binnengaan, de wachtrij overslaan en direct hun bestelling afhalen. Facebook: koopknop geeft meer gemak voor de consument Facebook test een nieuwe button waarmee gebruikers producten kunnen kopen zonder dat zij het netwerk verlaten. Door de nieuwe button te gebruiken vindt de complete transactie binnen Facebook plaats. Facebook testte de nieuwe button met een beperkt aantal retailers. De test is uitgebreid naar retailers die zijn aangesloten op het platform van lanceringspartner Shopify. Hiermee komt een volledige uitrol van de button dichterbij. De button maakt online shoppen voor Facebook-leden sneller en eenvoudiger. Dit moet het uitvalpercentage in het aankoopproces terugdringen. Daarnaast moet de button er voor zorgen dat gebruikers meer tijd op het sociale netwerk doorbrengen. Andere online netwerken als Pinterest en Google werken evenaans aan dergelijke buttons. Pinterest lanceerde onlangs Buyable Pins, terwijl Google werkt aan het shoppable maken van zijn advertenties.

Pagina 2 van 5

BCC: robot als aanvullend service-instrument Consumentenelectronicaretailer BCC heeft haar bezoekers in Leidschendam kennis laten maken met de robot NAO die werd ingezet om onder meer de mogelijkheden van Philips Huelampen te demonstreren. De 58 centimeter lange robot voerde gesprekken met klanten, door hen te vragen wat hun lievelingskleur was. Vervolgens stuurde hij de lampen zo aan dat die allerlei varianten van deze kleur lieten zien. Volgens BCC kan de robot worden gebruikt om producten te promoten waarna verwezen wordt naar de verkopers. “De NAO is geen vervanger van winkelpersoneel maar juist een interactieve aanvulling. De robot stelt ons in staat om klanten zo een unieke ervaring en extra service te bieden", aldus BCC.

Commentaar Rabobank: De klant staat centraal bij het issue ‘omnichannel en technologie’ en niet de technologie of de kanalen. Door het combineren en integreren van kanalen moet de service aan de klant verbeterd worden, waarbij technologie ondersteunend is. De voorbeelden sluiten hier allemaal op aan. Blokker biedt de klant meer gemak, keuze en bestel/aflevermogelijkheden. Klanten kunnen wachtrijen vermijden door de Starbucks app te gebruiken. Facebook (en andere online netwerken) laat bezoekers rechtstreeks kopen wat extra gemak geeft. Robots worden door BCC ingezet om klanten meer service en beleving te bieden.

Samenwerking Logistieke samenwerking met bol.com Bol.com wil in 2016 zijn dienst ‘Logistiek via Bol.com’ aanbieden aan alle partners. “Nu wordt de service nog uitgevoerd met een aantal verkooppartners”, stelt Huub Vermeulen, directeur Operations. “Tegen het eind van dit jaar zitten we waarschijnlijk op 150 tot 200 partners. In 2016 zetten we de deur groot open om alle ruim vijftienduizend partners van dienst te kunnen zijn.” Vermeulen vindt dat voor Nederlandse webwinkels aan de achterkant nog veel te winnen is. “De achterkant is nog steeds ingericht als het magazijn van een fysieke retailer. Webwinkels dienen aan de achterkant veel meer connected te zijn door bijvoorbeeld samen met de leverancier een oplossing te bedenken om de systemen en processen te koppelen.”

Online platform+jeansmerk+retailers=samenwerking Online platform Locals United en jeanslabel Amsterdenim gaan onder de naam Amsterdenimclub een samenwerking aan. Deelnemende retailers betalen een maandelijks lidmaatschap aan de Amsterdenimclub en krijgen in ruil daarvoor een eigen shop op Locals United, een webshop via hun eigen url en een webshop op hun Facebook-pagina. “Iedere retailer krijgt de gehele Amsterdenim-collectie in zijn online profiel", stelt sales director Jeffrey Sterken van Locals United. “Amsterdenim levert de producten aan de consument; de consument kiest waar hij het product wil ontvangen: ophalen in de winkel of thuis laten bezorgen." Het platform verzorgt onder meer de financiële afwikkeling, productfotografie en de logistiek, en biedt ondersteuning voor online promotie. SanomaVentures, de investeringsmaatschappij van mediaconcern Sanoma, is een van de investeerders achter Locals United. Euretco biedt woonretailers een online platform Retailservice organisatie Euretco heeft de afgelopen tijd online platforms gelanceerd voor diverse formules in de woonbranche waaronder Slaapkenner, Topform, Vivante.nl en Binnen.nl. Hiermee worden aangesloten zelfstandig ondernemers ontzorgd op het gebied van omnichannel retailing. Consumenten oriënteren zich steeds vaker via internet en beslissen dan welke winkel(s) ze gaan bezoeken voor hun aankoop. Vindbaarheid van een winkel op internet is daarom van doorslaggevend belang. Euretco Wonen heeft hiertoe voor haar aangesloten ondernemers een multiwebsite ontwikkeld, wat betekent dat er voor elk concept, merk of winkelformule een corporate site is waaraan individuele ondernemers hun eigen, unieke micro site kunnen koppelen om daarmee hun lokale vindbaarheid te verbeteren. “Wij hebben de expertise in huis om ondernemers op online gebied te servicen zodat zij zich kunnen concentreren op hun fysieke winkel,” zegt Ellen Oord, Manager meubelen en slapen bij Euretco Wonen. Commentaar Rabobank: Een groot voordeel van samenwerking is dat de zelfstandigheid in stand blijft. Bovendien worden de risico’s van andere groeistrategieën vermeden. Samenwerking is daarmee een aantrekkelijke strategische optie voor retailers. De voorbeelden laten verschillende vormen van samenwerking zien waarmee diverse strategische doelen bereikt kunnen worden. Bol.com biedt in aanvulling op het online platform een logistiek platform waarmee de platform-gebruikers de achterkant van hun webshop kunnen verbeteren, zonder hiervoor zelf in kennis en systemen te hoeven investeren. Locals United biedt, in samenwerking met een denimmerk, een combinatie van een online denimcollectie en een online platform aan de deelnemende retailers. Die retailers worden hiermee op diverse punten ontzorgd. Ook Euretco ontzorgt de aangesloten ondernemers door een online platform te bieden dat kan worden toegesneden op de specifieke wensen van de ondernemers. Hierdoor kan elke ondernemer met relatief weinig inspanningen en investeringen een eigen, unieke site krijgen.

Pagina 3 van 5

Markt en concurrentie Inditex komt met extra formules naar Nederland Het Spaanse modeconcern Inditex gaat winkels van Stradivarius en Oysho openen in Amsterdam. Inditex is in Nederland al actief met in totaal bijna zestig winkels van de formules Zara, Pull & Bear, Massimo Dutti en Bershka. Het modeconcern hield het in Amsterdam lange tijd bij winkels van Zara, omdat er voor andere formules te weinig grote panden in de binnenstad beschikbaar waren. Dat is volgens vastgoedmanager Roel Schulte aan het veranderen, doordat kleine panden worden samengevoegd of van kantoorpanden winkelruimte wordt gemaakt. Ahold en Delhaize gaan samen verder De Nederlandse supermarktketen Ahold fuseert met haar Belgische evenknie Delhaize. De huidige CEO van Ahold, Dick Boer, wordt topman van het bedrijf dat de naam Ahold Delhaize krijgt. Samen hadden de bedrijven in 2014 een omzet van EUR 54,1 miljard en een nettowinst van EUR 1 miljard. Ahold en Delhaize verwachten dat er jaarlijks EUR 500 miljoen aan synergievoordeel kan worden behaald als de fusie is afgerond. Ahold en Delhaize hebben samen 375.000 medewerkers en 6.500 winkels in Verenigde Staten en Europa.

Groei outlet center in Lelystad? Batavia Stad Fashion Outlet in Lelystad wil flink uitbreiden. Het winkelcentrum met winkels waar merken hun restpartijen en samples verkopen, gaat uitbreiden met 45 winkels. Hiermee wordt 5.500 m2 verkoopoppervlakte toegevoegd (+21%) wat het totaal op 31.000 m2 brengt. De opening van de nieuwe winkels staat gepland voor het vierde kwartaal van 2016. "We zijn zeer enthousiast over deze uitbreiding. Dit komt niet alleen tegemoet aan de groeiende behoefte van premium en luxe merken om een winkel te openen in Batavia Stad Fashion Outlet, maar dit zal van ons nog meer een must-see bestemming maken voor toeristen die Amsterdam bezoeken," zegt Patrick Jansen, directeur van Batavia Stad. De omzet van Batavia Stad is het afgelopen jaar gestegen met 12%. De omzet door internationale bezoekers steeg met 30%. Marktomstandigheden blijven uitdagend Het consumentenvertrouwen is in juni weer verbeterd, evenals de koopbereidheid. De retailomzet groeide in april, zowel in food als non-food. De online omzet groeide fors, zowel van online specialisten als van multichannel spelers. In non-food staan prijzen onder druk. Zie het onderdeel Kerncijfers voor meer details. Commentaar Rabobank:

Nieuwe e-commerce speler in Nederland De Duitse e-commerce startup Lesara is begonnen met verkoop in Nederland. Door de nauwe samenwerking met Aziatische producenten kan de online discounter razendsnel artikelen laten maken en te koop zetten. “We koppelen die fabrieken direct aan Europese consumenten.”, aldus oprichter en CEO Roman Kirsch. Lesara (omzet 2014 > EUR 10 miljoen) startte eind 2013 in Duitsland, en breidde in 2014 uit naar Oostenrijk, Zwitserland en Luxemburg. Dit jaar zijn Italië en Nederland aan de beurt. Op Lesara.nl is vooral fashion te koop, naast onder meer sieraden, interieurartikelen en elektronicaproducten. De producten worden in opdracht van Lesara geproduceerd in Azië. “We zijn vooral actief in fast fashion”, aldus Kirsch. “Drie tot vier weken nadat we een trend hebben gesignaleerd zijn items bij ons te koop, onder een van de private labels of merkloos. We zijn sneller dan H&M, HEMA of C&A, partijen waar we omzet vanaf zullen snoepen. Wat ons verder onderscheidt is dat wij ons puur op het online kanaal richten.“

De positieve trend in de vertrouwensindicatoren is in juni weer verder doorgezet. De CBS omzetcijfers over april waren positief over de hele linie, waarbij online duidelijk marktaandeel wint van de fysieke winkels. Kanttekening bij de positieve ontwikkeling is dat de prijzen in non-food dalen, ondanks de duurdere USD. Margedruk is daarmee een risico. De concurrentiedruk in de markt zal verder toenemen. Bestaande spelers breiden hun positie uit zoals Inditex die extra formules opent in Nederland, gebruik makend van nieuwe mogelijkheden in de vastgoedmarkt. Nieuwe, buitenlandse spelers zien kansen in de Nederlandse markt zoals het Duitse Lesara met een online fast fashion model. Ahold en Delhaize zien synergievoordelen die zij (deels) kunnen gebruiken om hun marktpositie te versterken, ten koste van de concurrentie. De cijfers van Batavia Stad illustreren de consumentenrelevantie van Factory Outlet Centers. De geplande groei van Batavia Stad zal ten koste van andere winkelcentra gaan, ervan uitgaand dat de totale markt slechts beperkt zal groeien. Bronnen voor deze uitgave zijn: retailnews.nl, twinklemagazine.nl, fashionunited.nl, nrc.nl, alizila.com, CBS Statline

Contactgegevens Jos Voss Sectorspecialist Retail Rabobank [email protected]

Alexander Heijkamp Sectorspecialist Retail Rabobank [email protected]

Pagina 4 van 5

Kerncijfers Vertrouwensindicatoren Jun-14

Aug-14

Oct-14

Dec-14

Feb-15

Apr-15

Jun-15

8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8 -10 -12 -14 Consumer confidence NL

De vertrouwensindicatoren laten al langere tijd een positieve trend zien die in juni verder is doorgezet. Het consumentenvertrouwen steeg van +2 in mei naar +6 in juni. De voor de detailhandel belangrijke deelindicator ‘koopbereidheid’ verbeterde naar -3 (mei: -5). In tegenstelling tot het consumentenvertrouwen is deze indicator nog steeds negatief.

Readiness to buy NL

Detailhandelsomzet: groei in % (jaar-op-jaar) Apr-14

Jun-14

Aug-14

Oct-14

Dec-14

Feb-15

Apr-15

35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10%

Sales growth non-food stores

Sales growth food stores

Sales growth online specialists

Online sales growth multi channel stores

De omzet van food winkels steeg 2% in april, voornamelijk door volumestijging. Bij non-food winkels was sprake van een omzetstijging van 1,7% in april, door een combinatie van volumestijging (+3,2%) en prijsdaling (-1,4%). Online specialisten wonnen met een omzetgroei van 11,5% verder marktaandeel. De online omzetgroei van ‘multichannel spelers’ was ruim 16% in april en ligt dus nog boven de groei van de online specialisten.

Non-food winkels januari-april 2015 groei in % (jaar-op-jaar) Living 8% 6%

5,6%

Drugstores

Average

Clothing

0% -2%

1,0%

-4%

-0,1%

DIY

Household

Textile superm.

4,7%

4% 2%

Consumer electr.

2,2% 0,8%

2,1%

0,1% -0,7% -1,3%

-0,6% -2,9% -4,1%

-6%

-5,5%

-8%

-5,4% -8,1%

-10% Growth in % Jan-April 2015 (YoY)

Het beeld voor de verschillende sectoren loopt nogal uiteen. Wonen profiteert van de aantrekkende huizenmarkt. Opvallend is dat dit niet geldt voor DHZ. Drogisterijen zijn normaal gesproken vrij stabiel (veel ‘need to have’), maar laten nu forse groei zien. Kleding, Consumentenelektronica, Huishoud, DHZ en vooral textielsupermarkten zitten in de min.

Growth 2014FY (YoY)

Bron: CBS

Deze publicatie is een uitgave van Rabobank. De in deze publicatie gepresenteerde visie is gebaseerd op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte bronnen die worden genoemd in de bronvermelding. Deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in onze analyse verwerkt. Rabobank aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor het geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten noch voor eventuele (zet-)fouten en onvolledigheden. Het betreft algemene informatie die aan veranderingen onderhevig is. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend.

Pagina 5 van 5