Rabobank Industrie Update

Rabobank Industrie Update Juni 2015 De maandelijkse Rabobank Industrie Update geeft een selectie van ontwikkelingen en nieuwsberichten in de industrie van de afgelopen maand1. De onderwerpen zijn voorzien van Rabobank commentaar en gegroepeerd naar vier trends die wij zien in de Nederlandse industrie: Noodzaak tot innovatie, Duurzaamheid als gegeven, Continue internationale (markt)dynamiek, en Resource onzekerheid2. Het laatste deel betreft macro economische ontwikkelingen en kerncijfers voor de Nederlandse industrie. De Rabobank Industrie Update en andere Rabobank publicaties zijn ook te vinden op de Rabobank Kennis app (iOS en Android devices). Noodzaak tot innovatie Pearltect wint 10e Philips Innovation Award Op 21 mei jl. werd in de stadsschouwburg in Rotterdam de finale van de 10e Philips Innovation Award gehouden. De Philips Innovation Award is een Award & platform voor de beste studenten start-up en wordt jaarlijks door medestudenten georganiseerd. Dit jaar stuurden meer dan 150 teams een business plan in, die door leden van het business panel waaronder enkele sectorspecialisten van Rabobank - werden beoordeeld op meerdere criteria waaronder innovativiteit, verdienmodel, marktstrategie etc. De volgende finalisten bleven over: Athom (spraakgestuurde besturing van alle apparaten in huis middels product ‘Homey’), Printr (eenvoudige 3D printing voor iedereen middels o.a. geïntegreerd besturingssysteem en all-inclusive platform), Smart Blocks (hulpmiddel voor planologen en architecten middels fysieke ‘bouw’blokken die gekoppeld zijn aan computer en

1 Zie pagina 3 voor de gebruikte bronnen.

sensoren), The Blue Battery (duurzame energie opslag middels schaalbare water-zout batterijen) en de uiteindelijke overtuigend winnaar Pearltect (als sieraad draagbare zelfverdedigingarmband).

Juryvoorzitter Frans van Houten (CEO Philips) benadrukte dat het van groot belang is voor grote bedrijven om samen te werken met kleine innnovatieve bedrijven omdat steeds meer (disruptieve) innovatie van kleine bedrijven vandaan komt. Daarnaast is het voor grote bedrijven lastiger om nieuwe business modellen te ontwikkelen én snel te implementeren. Kleinere bedrijven kunnen juist profiteren van het netwerk, ervaring een kennis van grote corporates. Commentaar Rabobank: We waren onder de indruk van de professionaliteit en gedrevenheid van de deelnemende teams. Het is goed om te zien dat er steeds meer initiatieven worden ontplooid om startende innovatieve bedrijven een platform te geven waar ze zowel coaching ontvangen als een podium om zichzelf te presenteren. De afgelopen jaren zijn in Nederland meerdere accelerators gestart zoals de Philips Innovation award, Startupbootcamp (Hightech XL) en Rockstart. Uitstekende initiatieven om startups verder te brengen en om investeerders, partners en bedrijven bij elkaar te brengen. Uiteindelijk is innnovatie één van de belangrijke pijlers van een sterke industrie.

2 Zie pagina 4 voor een korte toelichting op de vier trends.

Page 1 of 5

Duurzaamheid als vast gegeven

Continue (internationale) marktdynamiek

Forse investering in circulaire economie in Antwerpen Het Saoedische chemiebedrijf Energy Recovery Systems (ERS) wil 3,7 miljard euro investeren in de Antwerpse haven. Op een terrein van circa 150 hectare wil ERS een nieuwe productieeenheid bouwen voor de productie van ‘groene’ ammoniak en ‘groen ureum’. De fabriek zal werk bieden aan 900 mensen.

ZZP-ers geven Nederlandse bedrijven flexibiliteit Nederland doet het op een aantal fronten goed op innovatiegebied. Zo eindigde Nederland onlangs op de vijfde plaats in de wereldwijde Innovatie Index van Insead. Naast het bezig zijn met innoveren, hebben Nederlandse bedrijven wereldwijd de meeste patenten.

ERS is in 2012 in Saoedi-Arabië opgericht en is actief in afvalverwerking en –recuperatie en in de ontwikkeling van zogenaamde Waste-to-Chemicals-projecten. De fabriek die ERS in Antwerpen wil bouwen, behoort tot deze laatste soort. Hierbij wordt niet-recycleerbaar industrieel kunststofafval aangevoerd per schip en door vergassing omgevormd tot synthetisch gas en uiteindelijk tot twee belangrijke chemische producten: ammoniak en ureum. Ammoniak is een grondstof voor de chemie. Ureum is een meststof waarvan de vraag wereldwijd toeneemt.

Maar waarom is Nederland zo goed op innovatiegebied? Sami Mahroum en Elif Bascavusoglu-Moreau (respectievelijk academisch directeur en onderzoeker aan de internationale businessschool Insead in Abu Dhabi) stellen in het Reformatorisch Dagblad dat dit komt door de vele gespecialiseerde zelfstandigen en ZZP’ers. Hiermee is een hoog gehalte aan ondernemerschap aanwezig en daarmee dus innovatiekracht. Tussen 1990 en 2010 daalde het aantal zelfstandigen in de OESO-landen. In Nederland echter groeide het aantal ondernemers sinds 1992 gestaag tot 12 procent van de beroepsbevolking in 2012. Kortgezegd is de visie van de auteurs, dat Nederland hierdoor de economische waardeketen heeft geherstructureerd en daarmee voorbereid is op een nieuwe verdeling van arbeid tussen mens en machine. Commentaar Rabobank

De verwachting is dat de fabriek in 2020 operationeel is. Als de fabriek van ERS volop draait zal er jaarlijks 3,5 miljoen ton afval worden verwerkt tot 1,2 miljoen ton ureum en 645.000 ton ammoniak. Duurzaam Indien de investering doorgaat, kunnen we spreken van een grote stap naar een meer circulaire economie. De omvang van de Europese kunststofmarkt is circa 46 mton en de fabriek van ERS zou dus 3,5 mton kunnen verwerken. Daarnaast zou eindelijk kennis kunnen worden ontwikkeld over Waste-to-Chemicals op grote schaal. ERS claimt dat het proces duurzamer is dan de productie van chemicals uit fossiele grondstoffen. Hierbij baseert ERS zich op studies van het Vlaamse onderzoeksinstituut VITO. In eerdere publicaties van Rabobank over ondermeer de toekomst van de chemie doen we de aanbeveling aan de Nederlandse chemiesector om naast de (kennis)ontwikkeling van biobased chemicals zich juist ook te richten op (kennis)ontwikkeling van recycling van chemicals c.q. waste-to-chemicals. We typeren dit als laaghangend fruit. Wat dat betreft is het spijtig dat de investering niet in Nederland plaatsvindt.

Er is veel te zeggen over de flexibilisering van de arbeidsmarkt en de rol vanZZP-ers daarin. Enerzijds kunnen ZZP’ers op een flexibele wijze specifieke hoogwaardige kennis toevoegen in het arbeidsproces. Anderzijds zal voor een deel van de ZZP-ers gelden dat zij min of meer gedwongen zelfstandige zijn geworden. Hoe dan ook geeft het hoge aantal ZZP-ers (ook in een aantal industriesectoren) de Nederlandse economie flexibiliteit. Hiermee zijn goede condities gecreëerd om snel en adequaat te reageren op de versnelling in technologie en de eisen die dat stelt aan Nederlandse bedrijven en het business model dat zij hanteren.

Fabrikanten online: waar blijven ze toch? Met het openen van een online winkel begin april is DeLonghi Group een voorloper in directe levering aan consumenten van koffiezetapparaten. Concurrenten als Krups, Melitta en Siemens blijven angstvallig stil en laten de verkoop van onder andere koffiezetapparaten liever over aan de vertrouwde retailer. En ze staan niet alleen: directe verkoop wordt alles behalve enthousiast ontvangen door het leeuwendeel van de fabrikanten. Verrassend, want een aantrekkelijke marge lonkt. Er zijn voorbeelden in verschillende markten waar de kans om direct aan consumenten te leveren wél wordt aangegrepen. Lego verkoopt haar standaardproducten online en laat de consument daarnaast eigen ontwerpen maken. De consument stelt zelf zijn computer samen bij Dell en ook Nike heeft de stap genomen: klanten kunnen sneakers volledig customizen, om deze vervolgens direct thuis geleverd te krijgen.

Page 2 of 5

Tot op heden hebben echter weinig andere fabrikanten deze partijen gevolgd. Het is een grote en complexe stap, maar zeer lucratief als het goed wordt uitgevoerd. Immers, zodra er een schakel uit de waardeketen verdwijnt, blijft er meer marge over.

Bronnen voor deze uitgave zijn: Spark Optimus, Consultancy.nl, Petchem, De Standaard, Insead, Reformatorisch Dagblad

Contactgegevens Henri Cocu Sectorspecialist [email protected] Sander Halsema Sectorspecialist [email protected] Arnold Hardonk Sectorspecialist [email protected] Corné Kranenburg Sectorspecialist [email protected]

Cruciaal bij directe levering aan consumenten is dat de fabrikant de eindgebruiker meer moet bieden dan slechts een product. De focus van het aanbod dient te liggen op thema’s of oplossingen, gekenmerkt door inspiratie, expertise en maatwerk. Verschillende fabrikanten laten zien waarom slechts dozen schuiven achterhaald is: Nespresso verkoopt geen koffie, maar een smaakbeleving. Bose verkoopt geen geluidsapparatuur, maar een bioscoopervaring. BMW laat zien dat de door veel fabrikanten gevreesde kanaalconflicten voorkomen kunnen worden zonder de eindconsument links te laten liggen. De elektrische en hybride modellen van de Duitse fabrikant worden online direct verkocht aan geïnteresseerde klanten, terwijl de standaard auto’s bij de dealers te vinden zijn en de aftersales van de elektronische auto’s ook alleen via het dealernetwerk gaat. Brabantia verkoopt producten direct aan de consument, maar toont op de website daarnaast een overzicht van overige verkooppunten offline én online, zodat de consument uiteindelijk zelf de keuze kan maken. Commentaar Rabobank: Nog steeds verkopen de meeste fabrikanten hun producten niet online. De belangrijkste reden is dat men vreest hiermee op de afzet via dealers en retailers te kannibaliseren. Toch verwachten wij dat, zeker de merkfabrikanten, in de komende jaren een omnichannel strategie gaan volgen. Zij hebben al herkenbaarheid in de markt en zijn in staat de productenrange af te stemmen op het specifieke verkoopkanaal. De voorbeelden van BMW en Brabantia laten ook zien dat een geleidelijke transitie naar het nieuwe model mogelijk is, zonder de dealers en retailers voor de voeten te lopen.

Page 3 of 5

Toelichting vier trends in de industrie Vier trends in de Nederlandse industrie Rabobank onderscheidt vier trends die de Nederlandse industrie nu en in de toekomst gaan vormgeven. Bedrijven in de Nederlandse industrie zullen hierop acteren om hun marktpositie te behouden of verder uit te bouwen.

Onderscheid op prijs voor Nederlandse industrie veelal onmogelijk

Industrie is de innovatieve sector in de economie

Oplossen Grand Societal Challenges maakt innovatie nodig

Sneller

Opgelegd door overheid, afnemer en concurrent

Efficiëntere productie, minder grondstoffen, duurzame producten, closing the loop

Geen concurrentiefactor, maar vereiste

Sneller

Azië (China) belangrijkste industriële macht: omvang en kennisontwikkeling

Reshoring van industrie in Westerse landen: kosten, kwaliteit, logistiek

Concurrentie tussen (internationale) kennisclusters en ketens

Prijsvolatiliteit grondstoffen en energie

Schaarste aan grondstoffen (Rare Earth Metals)

Problematisch tekort technisch personeel

Sneller Noodzaak tot innovatie

Duurzaamheid een gegeven

Continue internationale dynamiek

Resource onzekerheid

Drie ontwikkelingen in de mondiale economie Naast de bovengenoemde vier trends zien we drie ontwikkelingen waar alle sectoren en bedrijven mee te maken hebben of krijgen: sneller, complexer en meer onzeker. Grotendeels worden deze ontwikkelingen gedreven door ontwikkelingen in de ICT. In het afgelopen decennium was dit met name relevant in meer consumentgerichte sectoren, zoals retail en media. Voor de nabije toekomst zal dit echter ook de industrie steeds meer raken. De veranderingen leiden er toe dat meer wendbaarheid van organisaties wordt vereist. Dit zal resulteren in een noodzakelijke flexibilisering van business models. Indien bedrijven dit niet doen dan bestaat de kans dat concurrenten en nieuwkomers afkomstig uit andere sectoren bedrijven voorbijstreven.

Sneller

Kortere levensduur van bedrijven

Kortere product life cycles

Kortere time-tomarket

Sneller opeenvolgende technologieën

Cross sectorale concurrenten

Symbiose van technologieën

Opkomst van digital value networks

Personalised products and services

Marktleiderschap en schaal geven geen garantie meer

Geen brand Loyalty

Big Data geeft ook meer variabelen

Geopolitieke verschuivingen

Sneller

Complexer Complexer

? Meer onzeker

Meer onzeker

Page 4 of 5

Kerncijfers Producentenvertrouwen en orderpositie 6

106

4

104

2

102

0

100

Het Nederlandse producentenvertrouwen steeg in mei verder en bereikte het hoogste niveau sinds april 2011. Dit is vooral een gevolg van het sterk gestegen ‘oordeel over de orderpositie’. Het producentenvertrouwen is opgebouwd uit (i) oordeel over orderpositie, (ii)

-2

98

-4

96

De NEVI-PMI cijfers van mei ondersteunen de positieve

-6

94

verwachtingen van de Nederlandse industriële

-8 1-5-2011

1-5-2012

1-5-2013

Producer confidence (LH)

92 1-5-2015

1-5-2014 Order position (RH)

verwachte bedrijvigheid en (iii) oordeel over voorraden.

producenten. Het hoogste niveau sinds december 2013 is bereikt: 55,5. Volgens NEVI PMI draait de industrie nu op “volle toeren”. Dit is een gevolg van de verder aantrekkende export en de sterke toename van

Source: Datastream; May 2015 latest data available

de binnenlandse vraag. Dit resulteert ondermeer in een groeiende werkgelegenheid in de industrie.

Groei industriële productie in Nederland, Duitsland en de VS (JoJ) Na enkele maanden van krimp zien we dat in maart

8%

eindelijk ook de productie (JoJ) toeneemt, hoewel de

6%

groei nog beperkt was met 1,0%. Gezien de vorige

4%

grafiek mogen we er vanuit uitgaan dat komende

2%

maand de productie verder toeneemt. De Duitse

0%

productie schommelde al enige maanden tussen 0%

-2%

en 1%, maar daalt nu licht met -0,7%. De industrie in de

-4%

VS blijft op een hoog productiegroeiniveau, hoewel er wel een dalende trend zichtbaar is.

-6% 1-7-2012

1-7-2013 NL

1-7-2014 Germany

US

Source: Datastream; March 2015 latest available data

Groei industriële productie per subsector van afgelopen 4 maanden (JoJ, 3M gemiddelde) Chemical

Transport equipment

High tech

Steel & other metals

12%

Paper

De figuur hiernaast geeft het 3-maandsgemiddelde van de productiegroei in de periode december t/m maart. Deze grafiek laat beter dan de vorige grafiek de

8%

trend zien. De productie van de Nederlandse industrie 4%

daalde nog steeds in maart, maar de opwaartse trend lijkt gevonden te zijn. Dit werd ondersteund door

0%

nagenoeg alle subsectoren in de industrie. Alleen de

-4%

high tech industrie (electrische en electronische -8% -12% Manufacturing

industrie) liet in maart een lagere groeipercentage zien dan de maand ervoor, hoewel nog steeds positief. Rubber and plastics

Metal products

Machinery

Textiles

Source: CBS; Rabobank; production growth (YoY) 3M average of last 4 months; March 2015 latest data

Deze publicatie is een uitgave van Rabobank International. De in deze publicatie gepresenteerde visie is gebaseerd op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte bronnen die worden genoemd in de bronvermelding. Deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in onze analyse verwerkt. Rabobank International aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor het geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten noch voor eventuele (zet-)fouten en onvolledigheden. Het betreft algemene informatie die aan veranderingen onderhevig is. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend.

Page 5 of 5