Rabobank Industrie Update December 2014 De maandelijkse Rabobank Industrie Update geeft een selectie van ontwikkelingen en nieuwsberichten in de industrie van de afgelopen maand1. De onderwerpen zijn voorzien van Rabobank commentaar en gegroepeerd naar vijf belangrijke thema’s in de Nederlandse industrie: Resources, Innovatie, Duurzaamheid, en Markt en Concurrentie. Het laatste deel betreft macro economische ontwikkelingen en kerncijfers voor de Nederlandse industrie. De Rabobank Industrie Update en andere Rabobank publicaties zijn ook te vinden op de Rabobank Kennis app (iOS en Android devices).
Volgens de EU moesten buitenlandse kopers twee keer zoveel betalen als Chinese partijen. Dat zou tot een oneerlijk concurrentievoordeel leiden. Uit onderzoek van de WTO bleek dat dit klopte: het exportbeleid was puur een middel om industriepolitiek te bedrijven concludeerde de organisatie.
Resources China heft uitvoerquotum zeldzame grondstoffen op Na vijftien jaar en een felle internationale handelsstrijd heeft China de export van een belangrijke groep zeldzame grondstoffen vrijgegeven. Het land heeft de restricties per 1 januari opgeheven, nadat de Wereldhandelsorganisatie (WTO) definitief had geoordeeld dat het land met het quotum multilaterale handelsregels overtreedt. China is goed voor meer dan 90% van de mondiale productie van zeventien mineralen met exotische namen als scandium, gadolinium en lanthanum. Deze grondstoffen worden onder meer gebruikt voor mobieltjes, hybride auto’s, cameralenzen en katalysatoren. De invoering van de exportrestricties leidde tot een botsing van China met ondermeer de Verenigde Staten, de Europese Unie en Japan, die China ervan beschuldigden slechts de prijs voor de grondstoffen op te willen drijven.
Commentaar Rabobank: Het opheffen van het exportquotum in volumetermen is natuurlijk positief, maar afgewacht dient te worden wat de prijzen van de betreffende zeldzame grondstoffen gaan doen. Want terwijl het quotum de afgelopen jaren al niet werd gehaald door vraagterugval bleven de prijzen van sommige grondstoffen relatief hoog. Ook zien we een toenemende concentratie in China bij de lokale producenten. Deze fusiegolf heeft de positie van een aantal producenten ten opzichte van het buitenland duidelijk versterkt. In onze thema update Grondstoffen uit 2013 geven we onze visie op zeldzame aardmetalen.
1 Voor bronnen: zie pagina 4.
Page 1 of 5
Innovatie Winnaar The Next Entrepeneur 2014 bekend! MKB-Nederland en Rabobank zijn in 2012 gestart met The Next Entrepreneur om startende ondernemers uit te dagen zichzelf constant te verbeteren en hun kansen te vergroten. Los van de wedstrijd bieden zij starters een kennistraject, relevante informatie, advies en een uitgebreid netwerk. De winnaar mag zich de meest vernieuwende starter noemen.
hiervan, dat ook tijdens de NPE belicht wordt, is de automotive industrie. Het gebruik van nieuwe materialen vereist meestal het gebruik van nieuwe productietechnologieën. Zo investeren automotive en chemiebedrijven gezamenlijk fors in de ontwikkeling van carbon fibre reinforced plastics (CFRP) en in de productietechnologie ervan. Hetzelfde geldt - weliswaar in mindere mate - voor 3D geprinte kunststoffen in auto’s. 3D printing wordt in de automotive al volop gebruikt in tooling en prototyping, maar de mogelijkheden zijn groter. Het 3D printen van onderdelen en uiteindelijk van gehele auto’s ligt in de lijn der verwachting. Nu wordt met deze technologieën geëxperimenteerd, zoals onderstaande Strati laat zien. De Strati is werelds eerste volledig geprinte auto.
Laurens de Groot (34) is met zijn bedrijf Skycap uitgeroepen tot winnaar van The Next Entrepreneur 2014. De jonge ondernemer verdient met zijn overwinning een geldbedrag van EUR 12.500. Het aantal inzendingen in 2014 was bijna 800. Het in Rotterdam gevestigde Skycap (met twaalf medewerkers) ontwikkelt drones en zet deze in voor goede doelen. De opdrachtgever bepaalt wat er moet worden opgenomen vanuit de lucht, Skycap biedt de juiste systemen, camera's, operators, assemblage en veiligheidsexperts om de opdracht tot een goed einde te brengen. Wereldwijd werkt het bedrijf met gecertificeerde operators in soms de meest uitdagende gebieden. Zo was Skycap de eerste partij die drones succesvol inzette tegen stropers in Zuid-Afrika. Commentaar Rabobank: Startende ondernemers zijn cruciaal voor de dynamiek van de Nederlandse economie. Zij zorgen voor (disruptive) innovaties en vernieuwing en zijn daarmee van groot belang voor het bedrijfsleven. De winnaar van 2014 laat dit goed zien. Om die reden is het voor Rabobank dan ook relevant om betrokken te zijn bij deze startende ondernemers. Voor startende ondernemers kan het winnen van de prijs - of de deelname aan de wedstrijd alleen al - een goede steun in de rug zijn. Het genereert de nodige publiciteit en opent daarmee deuren die anders wellicht gesloten zouden blijven. Volg de website en meldt u eigen bedrijf of een collega-ondernemer aan voor de verkiezing in 2015.
3D printing centraal op de NPE2015 Op de NPE, de jaarlijkse internationale beurs voor de productie en het gebruik van kunststoffen, staat dit jaar Additive Manufacturing, ofwel 3D printing centraal. Voor producenten, converters en gebruikers van kunststoffen is dit een onderwerp waar zij al mee bezig zijn, of zouden moeten zijn. Een voorbeeld
Voor de Strati is gebruikt gemaakt van plastics van SABIC. Gekozen is voor een specifiek ABS (acrylonitril-butadieenstyreen) van SABIC, omdat deze goed geëxtrudeerd kan worden, nauwelijks uitzet bij verhitting tijdens het productieproces en niet kromtrekt bij uitharding. Dit laat zien dat voor chemiebedrijven 3D printing ook relevant is: wat zijn de beste polymeren voor 3D printing toepassingen? Commentaar Rabobank: Vaak worden verwachtingen van (technologische) trends op korte termijn overschat, terwijl ze op lange termijn worden onderschat.. Er vanuitgaande dat dit ook voor 3D printing het geval is dan kunnen er in de loop van (bijvoorbeeld) de komende tien jaar nog grote veranderingen plaatsvinden. De automotive is zeker een sector waar dit zou kunnen gebeuren. In deze industrie wordt ondermeer gestreefd naar een lager gewicht en minder onderdelen. Via kunststoffen en 3D printing is dit te bereiken. Zo heeft een gemiddelde auto momenteel 5.000 tot 6.000 onderdelen volgens Ford Motors, terwijl de Strati slechts 49 onderdelen kent. 3D printing wordt nog interessanter indien hybrid printing mogelijk wordt. Het gaat dan bijvoorbeeld om het tegelijkertijd printen van kunststoffen en electronica (printed electronics). Een voorbeeld hiervan is de Smart Wing die is ontwikkeld door de Amerikaanse bedrijven Stratasys and Optomec. De Smart Wing is een ge-3Dprinte vleugel voor een UAV (drone) waarin alle functionele electronica in meegeprint is. Hybrid printing heeft in potentie grote impact op andere sectoren bijvoorbeeld consumentenelectronica, automotive, aerospace en medische apparatuur. Page 2 of 5
Helix Flex, een superflexibel medisch instrument Gebaseerd op de tentakels van een inktvis is in een samenwerking tussen de TU Delft, het AMC en het BioRobotics Instituut in Pisa, een medisch instrument ontwikkeld dat superflexibel is: de Helix Flex. “Helix Flex kan in de toekomst heel nieuwe operatietechnieken mogelijk maken”, zegt prof.dr.ir. Paul Breedveld.
aanzien van vergrijzing en verlaging van zorgkosten is dit een sector waar forse groei te verwachten is. Voor wat betreft de Helix Flex kan ook interessant zijn om – wanneer de Helix Flex verder ontwikkeld is – na te denken over andere dan medische toepassingen. Overal waar inspectie en/of handelingen nodig zijn in moeilijk bereikbare ruimten zou dit apparaat een uitkomst kunnen bieden.
Noorse onderzoekers ontwikkelen kipfilet robot Onderzoekers van SINTEF; een onafhankelijk Noors onderzoeksbureau, hebben een prototype van een robot ontwikkeld dat borstfilets van kippen kan halen, hetgeen nu nog door mensenhanden wordt gedaan. De robot, Gribbot genaamd, is onderdeel van een groter research project met als doestelling de Noorse productie van levensmiddelen meer rendabel, milieuvriendelijker en efficiënter te maken. Het bijzondere aan deze robot is het feit dat de vorm ontleend is aan de natuur; de snavel van een gier (Gribb in het Noors). Daarnaast is het algoritme voor de besturing bijzonder en heeft de robot geavanceerde 3D visie. Dit stelt de robot in staat om de delicate en lastige bewerking uit te voeren op hetzelfde niveau als een mens. Het superflexibele instrument, waarvan een perfect werkend prototype is gebouwd, maakt het mogelijk om door middel van slangachtige bewegingen tijdens (kijk)operaties via een nauwe toegang ook dieper in het lichaam op plekken te komen die worden omringd door ‘kwetsbare anatomie’, zoals hersenen. Daar kan het instrument roteren of verschillende kanten op bewegen. “De kop kan sturen, maar het deel achter de kop ook. Zo kan hij een nauwkeurig anatomisch pad volgen.” Op deze manier kunnen chirurgen bijvoorbeeld delen van tumoren bereiken die met de huidige, starre instrumenten niet te verwijderen zijn. Op de tip van het instrument kan de chirurg allerhande accessoires plaatsen, zoals grijpertjes, een schaartje of een camera. “Vooral die laatste toepassing is zeer nuttig, omdat die dankzij de flexibiliteit ook om objecten in het lichaam heen kan kijken.” Maar zo flexibel als hij is, zo stijf kan hij ook worden – een toepassing waaraan de groep van Breedveld nog werkt. “Op die manier zou je bijvoorbeeld een schaartje helemaal vast kunnen zetten, en er flinke kracht op kunnen uitoefenen.” Dit alles is mogelijk door de speciale structuur van de stuurbare helixkabels in het instrument. Commentaar Rabobank: De ontwikkeling van medische instrumenten, zoals de Helix Flex, valt in de zogenaamde med tech sector (medische technologie). Deze sector houdt zich bezig met de ontwikkeling van systemen, procedures en apparaten gericht op oplossing van gezondheidsproblemen en verbetering van de kwaliteit van leven. Uitgaven aan medische technologie beslaan in Europa betreft circa 7,5% van de zorgkosten. Met andere woorden, dit is een zeer omvangrijke sector. Daarnaast groeit deze sector in vergelijking tot andere industriële sectoren sterk met een jaarlijkse groei van 7% in de afgelopen jaren. Gezien de grote (mondiale) uitdagingen ten
Volgens de Noorse onderzoekers bereikt de helft van ons geproduceerde voedsel nooit de consument omdat er (nog) geen technologie is om alle grondstoffen te verwerken. Met de Gribbot willen ze een bijdrage leveren aan een hoger percentage. Commentaar Rabobank: De ontwikkelingen in de robotica gaan snel. Bovenstaand bericht is een mooi voorbeeld van een op de natuur geinspireerd ontwerp. De doelstellingen van het programma waaronder het verminderen van afval zijn uiteraard ook lovenswaardig, al zal het ongetwijfeld invloed gaan hebben op de werkgelegenheid in de sector als in de toekomst deze en vergelijkbare robots voor slachtlijnen in productie worden genomen.
Page 3 of 5
Markt en concurrentie Cycling for growth De European Cycling Federation (ECF) publiceerde haar plan “Cycling for Growth Plan”. Hierin betoogt de ECF dat de fietssector een grote bijdrage kan leveren aan economische groei in Europa en koppelt hier een investeringsplan aan van EUR 6 miljard voor de EU. Het plan is een concreet antwoord op de gedeeltelijke invulling van het veel bediscussieerde Europese investeringsplan van EUR 315 miljard dat Juncker afgelopen najaar presenteerde.
Bronnen voor deze uitgave zijn: ICIS, NPE2015, Mashable.com, FD, ECF, EU, TNO, TU Delft. Gizmag.
Contactgegevens Henri Cocu Sectormanager
[email protected] Sander Halsema Sectorspecialist
[email protected] Arnold Hardonk Sectorspecialist
[email protected] Corné Kranenburg Sectormanager
[email protected]
Volgens de ECF creëert de fietssector momenteel 650.000 banen in Europa en dit zou door de investeringsplannen kunnen worden vergroot naar 1.000.000 banen in 2020. Deze plannen zijn vooral gericht op de aanleg van fietsinfrastructuur waardoor de fiets – volgens de ECF berekeningen – haar aandeel in de modal split verdubbelt.
Commentaar Rabobank De ECF spreekt over de gehele fietssector. Wanneer we wat beter naar de cijfers kijken, zien we dat de belangrijkse activiteit gemeten in werkgelegenheid het toerisme is gerelateerd aan fietsen. De fietsindustrie (ontwikkeling, productie, verkoop van fietsen) geeft werkgelegenheid aan circa 23.000 mensen in Europa. Met de plannen van de ECF zou de werkgelegenheid in de fietsindustrie met circa 50% kunnen toenemen. Doordat met de plannen een level playing field tussen Europese landen zou ontstaan, zouden bedrijven in de fietsindustrie circa EUR 1 miljard extra investeren. Dit leidt ondermeer tot de reshoring van fiets(onderdelen)productie van Azië naar Europa. In dit kader is in 2013 in België Flanders’ Bike Valley opgericht. Het doel hiervan is om te komen tot een broedplaats voor fietstechnologie. Volgens Flanders’ Bike Valley gaat dit lukken, omdat het fietsen de Belgen in het bloed zit en daarnaast België een aantal gespecialiseerde en vooraanstaande bedrijven heeft in de fiets(onderdelen)industrie, zoals Voxdale en Ridley.
Page 4 of 5
Kerncijfers Producentenvertrouwen en orderpositie 6
106
4
104
2
102
0
100
Het producentenvertrouwen ligt in december wederom op een hoger niveau. Opvallend bij de stijging van de afgelopen maanden is de snelheid waarmee het vertrouwen is toegenomen. Het producentenvetrouwen is opgebouwd uit (i) de
-2
98
-4
96
oordeel over voorraden. De orderpositie blijft stabiel
-6
94
op een hoog niveau. Positief is dat de verwachte
92
bedrijvigheid sterk is gestegen volgens de CBS cijfers.
-8 1-1-2011
1-1-2012
1-1-2013
Producer confidence (LH)
1-1-2014
orderpositie, (ii) verwachte bedrijvigheid en (iii)
Het positieve sentiment wordt bevestigd door NEVI-
Order position (RH)
PMI, hoewel dit licht lager is dan voorgaande maand: 54,6 in november en 53,5 in december 2014.
Source: Datastream; December 2014 latest data available
Groei industriële productie in Nederland, Duitsland en de VS (JoJ) De productiegroei in de Nederlandse industrie (JoJ)
6%
was licht positief (+0,5%). De laatste drie maanden ligt
4%
de productiegroei rond de nullijn. Gezien het
2%
positieve sentiment zoals blijkt uit de vorige grafiek
0%
kan verwacht worden dat de productiegroei voor komende maanden hoger uitpakt.
-2%
De Duitse productie was ook nagenoeg stabiel in
-4%
november. Tevens zit er weinig verandering in zowel -6% 1-3-2012
1-3-2013 NL
de orderpositie als het producentenvertrouwen. De
1-3-2014 Germany
industrie in de VS kent al drie jaar op rij een
US
productiegroei van tussen de 2% en 5%. Dit geldt ook Source: Datastream; November 2014 latest available data
voor de afgelopen maand.
Groei industriële productie per subsector van afgelopen 4 maanden (JoJ, 3M gemiddelde) 10%
Chemical
8%
Transport equipment
High tech
Steel & other metals
Paper
De figuur hiernaast geeft het 3-maandsgemiddelde van de productiegroei in de periode augustus t/m november. Deze grafiek laat beter dan de vorige
6%
grafiek de korte termijn trend zien. In vergelijking tot
4%
vorige maand is over de algehele linie een
2%
verbetering zichtbaar. Van de geselecteerde
0%
subsectoren is alleen de productiegroei in de chemie
-2%
negatief. Opvallend is de zeer schepe daling in de
-4%
machinebouw. De groei is nog wel positief in de
-6% Manufacturing
afgelopen maanden, maar de trend duidelijk niet. Rubber and plastics
Metal products
Machinery
Textiles
Source: CBS; Rabobank; production growth (YoY) 3M average of last 4 months; November 2014 latest data
Transport equipment (transportmiddelenindustrie) laat juist het tegenovergestelde verhaal zien.
Deze publicatie is een uitgave van Rabobank International. De in deze publicatie gepresenteerde visie is gebaseerd op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte bronnen die worden genoemd in de bronvermelding. Deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in onze analyse verwerkt. Rabobank International aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor het geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten noch voor eventuele (zet-)fouten en onvolledigheden. Het betreft algemene informatie die aan veranderingen onderhevig is. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend.
Page 5 of 5
