Rabobank Retail Update

Rabobank Retail Update December 2015 Deze update geeft een selectie van belangrijke ontwikkelingen in de sector1. De onderwerpen zijn voorzien van Rabobank commentaar en gegroepeerd naar vijf belangrijke thema’s in de Nederlandse retail: Fusion/grenzeloze retail, Verticale integratie, Omnichannel/ technologie, Samenwerking en Markt en concurrentie. Verder zijn enkele kerncijfers opgenomen ter illustratie van de marktontwikkelingen en vooruitzichten. Op 10 december a.s. vindt het congres 'VEDIS New Retail Champions 2015' plaats over innovatie in de retailsector. De zevende editie van het congres 'Retailing Beyond Borders' is op vrijdag 15 januari 2016. Voor retailers is nog plaats op beide congressen. Interesse? Stuur een mail naar Jos Voss

Fusion – grenzeloze retail IKEA gaat in lease van meubels aan bedrijven IKEA start dit jaar met het verhuren van meubels aan bedrijven. Via zijn eigen Ikano Bank biedt IKEA leasecontracten aan. Het leasecontract is makkelijk aanpasbaar wanneer het bedrijf bijvoorbeeld zou uitbreiden. Aan het eind van het contract kan de huurder verlengen, de koopoptie lichten of de producten al dan niet vervangen door nieuwe. Behalve meubilair kunnen de bedrijven desgewenst ook kamerplanten, muurdecoratie en zelfs keukengerei huren tegen een vast bedrag per maand.

Amsterdam: mengvormen van winkels en horeca Amsterdam wil meedoen met een proef van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) om in 2016 te experimenteren met mengvormen tussen winkels en horeca. Hierbij mogen winkels ook alcohol schenken of verkopen en proeverijen organiseren, terwijl horecazaken producten mogen verkopen. Dat is wettelijk nu nog verboden. Met het experiment wil het stadsbestuur tegemoet komen aan de wens van ondernemers om meer in te kunnen spelen op de veranderende vraag van consumenten. "Die willen steeds vaker een zogenaamde totaalbeleving: een glaasje wijn bij de kapper of kledingwinkel'', aldus de Gemeente. Amazon opent fysieke boekenwinkel Amazon heeft zijn eerste fysieke boekwinkel geopend in Seattle. Daar kunnen consumenten boeken van Amazon.com bekijken en kopen, en de mobiele apparaten van de pure player testen. Na voorzichtig de eerste stappen in de fysieke wereld te hebben gezet met Kindle-automaten op luchthavens en een onbemande winkel op Manhattan, zet Amazon nu groot in met een eigen boekwinkel. De voorraad in de boekwinkel wordt bepaald door data afkomstig van online shoppers. In de winkel liggen de meest verkochte boeken, evenals de exemplaren die online het beste gewaardeerd worden. Zogenoemde Amazon device experts bieden consumenten hulp in het testen van de apparaten die in de winkel te koop zijn. Commentaar Rabobank: ‘Fusion’ gaat over het verdwijnen van grenzen binnen en buiten de retailsector wat nieuwe groeikansen biedt. De voorbeelden laten verschillende van dit soort kansen zien. IKEA gaat naast verkoop ook lease aanbieden en maakt daarbij gebruik van een eigen bank. Amazon laat zien dat de grenzen tussen online en offline steeds verder vervagen. De Gemeente Amsterdam en de VNG ondersteunen de Fusion trend middels het 'op proef' toestaan van mengvormen tussen winkels en horeca.

1 Voor bronnen: zie pagina 4.

Pagina 1 van 5

Verticale integratie

Commentaar Rabobank:

Van Bommel gaat direct online verkopen Schoenenmerk Van Bommel lanceert begin volgend jaar een eigen webshop. Daarmee gaat het merk direct aan consumenten verkopen. “De nieuwe online realiteit dwingt ons nu een ingreep te doen die voor het dealernetwerk gevoelig ligt maar voor het merk van levensbelang is”, aldus de onderneming. Volgens Van Bommel verwacht de consument van A-merken als Van Bommel een kwalitatief hoogwaardige online aanwezigheid.

Verticale integratie – het voeren van regie over de keten en het dicht bij de klant komen– is een belangrijke trend in retail. Producenten en merkeigenaren zoals Van Bommel en Microsoft versterken hun rol in de keten en komen dichter bij de klant te staan via een eigen online winkel en via een flagshipstore. VanHaren maakt samen met een celebrity een unieke collectie en profiteert daarbij van de schaal van moedermaatschappij Deichmann. Amazon gaat een eigen kledinglijn maken, waarmee hogere marges mogelijk zijn en de afhankelijkheid van partners minder wordt. De merkbekendheid en consumentenrelevantie van Amazon kan geleveraged worden naar een eigen label. Dit kan ook in andere categorieën zoals food.

Microsoft open flagshipstore in New York Microsoft volgt het voorbeeld van concurrent Apple met de opening van een enorme flagshipstore (2.000m2) aan Fifth Avenue in New York. Microsoft opende zijn eerste eigen winkel in 2009 en bouwde zijn winkelbestand sindsdien uit naar ruim 110 locaties. De winkel in New York is de grootste ooit en toont vrijwel alle Microsoft-producten en diensten. Daarnaast beschikt het pand over een ‘Community Theater’, waar trainingssessies en andere events worden gehouden. Daarnaast beschikt Microsoft over een ‘Answer Desk’, waar klanten terecht kunnen met technische vragen en voor reparaties.

VanHaren + Sylvie Meis=unieke collectie Sylvie Meis lanceert in december een schoenencollectie bij Deichmann: de Sylvie Meis Partycollectie. VanHaren is onderdeel van Deichmann, waardoor de collectie ook bij vanHaren komt te liggen. De Sylvie Meis Partycollectie bestaat uit 19 pumps met hoge hakken, die speciaal voor de feestmaand variëren van chic tot glamour. "Voor onze klanten is het belangrijk dat wij de juiste producten op het juiste moment aanbieden. Wij presenteren daarom een ‘on trend’ collectie waarmee onze klanten hun outfit compleet kunnen maken", stelt Joost van Disseldorp, die samen met Krein Bons de directie vormt van vanHaren. Amazon denkt aan eigen kledinglijn Amazon overweegt zijn eigen fashionlabel in de markt te zetten. Dat heeft vicepresident Jeff Yurcisin van Amazon Fashion gezegd tijdens een congres. De e-commercegigant denkt met een private label gaten in de markt te kunnen opvullen. Sommige fashionlabels willen namelijk niet samenwerken met Amazon omdat dit niet past bij hun positionering. Amazon bestempelde eerder al de fashion- en foodbranche als meest kansrijke segmenten. De e-onderneming werkt ook aan de lancering van een huismerklijn voor boodschappen.

Omnichannel en technologie Media Markt: technologie in de winkel Media-Saturn (waarvan Media Markt deel uitmaakt) houdt een pilot met kleinere winkels waarin een grotere rol voor technologie is weggelegd. De eerste vestigingen van het ‘Saturn Connect-concept’ zijn onlangs geopend in Trier en Keulen. In de winkels van 300-700 m2 zijn vooral producten op het gebied van domotica en wearables verkrijgbaar. Ook bij andere filialen wil Media-Saturn meer gebruik maken van nieuwe technologieën. Zo wil het een klantenkaart invoeren die informatie over de klanten verzamelt. Als de klant dan bijvoorbeeld een kabel zoekt voor zijn gsm, kan op basis van de kaart nagegaan worden welk model hij in zijn bezit heeft. In vestigingen in Berlijn en Ingolstadt kunnen klanten daarnaast binnenkort met behulp van virtual reality hun keuken inrichten. Klanten krijgen daarvoor een virtual reality-headset, waarna ze zich door een virtuele keuken kunnen bewegen en de gewenste elektronische apparatuur kunnen kiezen. Oger: website als personal assistant Mannenmodemerk Oger heeft een nieuwe website gelanceerd. De site is onder andere voorzien van een online outlet en een koppeling met WhatsApp. Binnenkort start Oger met het online aanbieden van abonnementen. E-commerce manager Rick Hoving: "Onze nieuwe website is meer dan een webshop. Bezoekers krijgen een gepersonaliseerde websitebeleving en ze worden op basis van hun klantprofiel geholpen met selecties van hun favoriete merken en beschikbare maten. Daarmee krijgt de webshop meer de functie van personal advisor, gebaseerd op een goede relatie met de klant en enorme kennis van die klant." Oger.nl kent nu ook een online outlet, waarin luxe fashion items tegen korting worden verkocht. Verder komt er een abonnementsvorm voor vaste klanten.

Pagina 2 van 5

Amazon: kopen via diverse apparaten Amazon wil op korte termijn zijn smart device programma openen voor fabrikanten, zodat zij de e-commerce activiteiten van de pure player kunnen koppelen aan hun apparaten. Consumenten kunnen dan online bestellen vanaf hun wasmachine of tuinstoel. Amazon maakt daarmee serieus werk van een toekomst waarin allerlei apparaten in huis een e-commerce functie hebben. De afgelopen maanden testte de online retailer zijn Dash Replenishment Service (DRS) al met een handvol partijen. Door deel te nemen aan deze service kunnen fabrikanten hun apparaten direct koppelen aan Amazon.com. Daniel Rausch, Amazon’s product management director: “Het kan van alles zijn. Bijvoorbeeld een tuinstoel die bier bestelt met Prime Now. We zien wel waar het toe leidt.”

Commentaar Rabobank: De klant staat centraal bij het issue ‘omnichannel en technologie’ en niet de technologie of de kanalen. Door het combineren en integreren van kanalen moet de service aan de klant verbeterd worden, waarbij technologie ondersteunend is. De voorbeelden sluiten hier allemaal op aan. Media Markt maakt via een klantenkaart (met aankoophistorie) en via virtual reality het winkelen voor klanten leuker en gemakkelijker. Oger verbetert de service en beleving voor klanten door de website te personaliseren en door te communiceren via WhatsApp. Ook de (online) verkoop van abonnementen kan daaraan bijdragen. Amazon biedt meer gemak aan klanten door het voor hen mogelijk te maken om via diverse apparaten te bestellen.

Woninginrichtingformules bundelen krachten Detail Management Groep (DMG) en Werk aan de Winkel (WADW) gaan vergaand samenwerken. DMG exploiteert de formules Deco Home en Verf & Wand en is marktleider in het segment Verf en Behangspeciaalzaken met in totaal 170 aangesloten franchisenemers. WADW exploiteert de formule Woonprofessionals met 26 woninginrichters. Met deze samenwerking wordt een sterkere positie voor de aangesloten speciaalzaken en ‘economy of scale’ beoogd. DMG beschikt over veel kennis over producten en distributiestructuren die beschikbaar komt voor de ondernemers van WADW. Andersom is WADW sterk in ICT en social media en kunnen de 170 ondernemers van Deco Home en Verf & Wand aanhaken op die bestaande infrastructuur. Daarnaast is WADW sterk in productmanagement op gebied van woninginrichting. Daar kan DMG van profiteren, want tegenwoordig zijn die productgroepen al goed voor 50% van DMG’s omzet. De drie formules Deco Home, Verf & Wand en Woonprofessionals blijven zelfstandig opereren en zullen binnenkort worden ondersteund door één centrale organisatie. John Lewis met Bijenkorf naar Nederland De Britse warenhuisketen John Lewis opent shop-in-shops in alle vestigingen van de Bijenkorf. Het eigen designteam van John Lewis wordt verantwoordelijk voor de uitstraling. De retailer verkoopt al langer online in Europa, maar is nog niet fysiek actief op het Europese vasteland. John Lewis ziet in de Bijenkorf de perfecte partner om een nieuwe markt aan te boren.

Samenwerking ICI PARIS XL opent samen met NS Stations nieuwe winkels ICI PARIS XL is een samenwerking aangegaan met NS Stations voor de opening van twee winkels. Het gaat om winkels aan de IJpassage van het Centraal Station van Amsterdam en in de centrale hal van Rotterdam CS. ICI PARIS XL beschikt over 170 winkels in ons land, maar was tot nu toe alleen op A-locaties in de winkelstraat actief. De retailer ziet dat de consument steeds functioneler winkelt en naar gelegenheidsmomenten zoekt voor zijn aankopen. Door te openen op hightrafficlocaties wil ICI PARIS XL op deze trend inspelen. De focus voor het speciaal geselecteerde assortiment ligt op cadeauartikelen, geur, make-up en huidverzorging. Voor de snelle reizigers zijn snelkassa’s aanwezig, evenals ‘luxe snelverpakkingen’. Daarnaast zijn de medewerkers getraind in het geven van efficiënt en gericht advies.

Commentaar Rabobank: Een groot voordeel van samenwerking is dat de zelfstandigheid in stand blijft. Bovendien worden de risico’s van andere groeistrategieën vermeden. Samenwerking is daarmee een aantrekkelijke strategische optie voor retailers. De voorbeelden laten verschillende vormen van samenwerking zien waarmee diverse strategische doelen bereikt kunnen worden. ICI Paris XL ziet dat retail moet plaatsvinden waar veel consumenten zijn. NS Stations heeft locaties waar veel consumenten komen ('hightraffic') en de samenwerking geeft ICI Paris XL toegang tot deze extra traffic van consumenten. DMG en WADW laten de formules van hun aangesloten ondernemers in stand, maar bundelen de krachten op diverse gebieden in de 'back-office' waaronder ICT, social media en productmanagement. Hiermee wordt formuledifferentiatie ('voorkant') gecombineerd met efficiency en effectiviteit aan de 'achterkant'. John Lewis gebruikt voor internationale expansie de consumentenrelevantie en het winkelnetwerk van de Bijenkorf.

Pagina 3 van 5

Markt en concurrentie TK Maxx wil 20-25 winkels in Nederland De Amerikaanse keten TK Maxx ('off price' artikelen in kleding en producten voor in huis) heeft in Eindhoven en Rotterdam zijn eerste Nederlandse winkels geopend. De keten wil de komende jaren naar 20-25 winkels in Nederland die tussen 2.000 en 3.500m2 groot zijn. De winkels van TK Maxx worden enkele malen per week beleverd met duizenden nieuwe producten, waarbij het aanbod per winkel verschilt. De retailer wil zo inspelen op het ‘schattenjachtgevoel’. TK Maxx is onderdeel van The TJX Companies, een Amerikaanse retailgroep (omzet USD 29 mld) die bijna 3.400 winkels heeft in acht landen.

Daarbij hoeft de klant niet meer zelf contact op te nemen met allerlei aannemers. Hornbach is zijn enige aanspreekpunt. Ook heeft Hornbach de eerste paal geslagen van de vestiging in Amsterdam. De twaalfde Hornbach vestiging zal in maart 2017 open gaan. De winkel in Amsterdam (14.000 m2) wordt het vlaggenschip van Hornbach in Nederland. Naast de winkel komt er een drive-in van 3.700 m2, waar de kleinere bouwbedrijven of particulieren met de auto of bus in kunnen rijden om hun aangekochte materialen direct in te laden.

Marktomstandigheden verbeteren De vertrouwensindicatoren zijn in november verder verbeterd. In september steeg de retailomzet, mede geholpen door een gunstige samenstelling van de koopdagen. Online wint verder marktaandeel van winkels. Prijsdruk in non-food blijft een issue. Zie het onderdeel Kerncijfers voor meer details. Commentaar Rabobank:

HEMA ondergaat metamorfose De Nederlandse winkels van HEMA ondergaan een jaar na een grootschalige ombouwoperatie opnieuw een metamorfose. "Daarvoor wordt goed gekeken naar de winkels in Frankrijk", stelt topman Tjeerd Jegen. “Elke nieuwe winkel daar doet het beter dan de vorige. Op een derde van het oppervlak halen we daar met een derde van het assortiment een beter rendement dan in een gemiddelde Nederlandse winkel”. De producten in Frankrijk zijn veel gecoördineerder bij elkaar gezet, waar het in ons land een beetje een ‘ratjetoe’ is. Jegen wil dan ook scherpere keuzes maken in het assortiment. Verder verplaatst HEMA de productie van China en Bangladesh naar landen als Turkije en Egypte, om nieuwe producten sneller in het schap te krijgen. HEMA stemt het assortiment en de indeling van winkels af op de locatie, zodat niet in elke plaats hetzelfde type winkel staat. Hornbach groeit verder in Nederland Hornbach heeft zijn elfde vestiging in Nederland geopend: Best. Deze gecombineerde bouw- en tuinmarkt is afgestemd op klanten die grote en kleine projecten willen aanpakken. Hornbach Best, op een terrein van 38.000 m2, is een volwaardige regionale projectbouwmarkt met tuincentrum, dierenafdeling, drive-in én Bad- en Keukenstudio. Met deze Bad- en Keukenstudio gaat de projectbouwmarktketen verder dan de traditionele verkoop van sanitair in een bouwmarkt. De bezoeker waant zich bij een speciaalzaak. De klant kan zijn complete project samenstellen, inclusief maatwerk, transport en montage.

Er is al enige tijd sprake van een positieve trend in de vertrouwensindicatoren. In november is deze ontwikkeling verder doorgezet. De CBS omzetcijfers over september waren positief over de gehele linie, waarbij de samenstelling van het aantal koopdagen gunstig was. De cijfers laten tevens zien dat online duidelijk marktaandeel wint van de fysieke winkels. Prijs- en margedruk in non-food, mede in relatie tot de USD ontwikkeling, blijft een issue. De concurrentie in de markt zal vanuit meerdere kanten verder toenemen. Internationale spelers als TK Maxx en Hornbach zien ruimte om een positie op te bouwen resp. uit te breiden in de Nederlandse markt, op basis van een onderscheidende propositie. TK Maxx heeft een snel wisselend assortiment en past dit lokaal aan. In een vrij vlak formulelandschap in DHZ zoekt Hornbach differentiatie in service en gemak, onder meer via het overnemen van projectmanagement voor klanten. Een bestaande speler als HEMA zit niet stil en verandert haar retailconcept qua productkeuzes, lokale aanpassing en snellere assortimentswisselingen (via 're-shoring'). Hierbij wordt gebruik gemaakt van de opgedane ervaringen in Frankrijk. Bronnen voor deze uitgave zijn: retailnews.nl, RetailDetail Newsletter, SchoenVisie.nl, Wall Street Journal, twinklemagazine.nl, mixonline.nl, nu.nl, CBS Statline

Contactgegevens Jos Voss Sectorspecialist Retail Rabobank [email protected]

Véronique Bulthuis Sectorspecialist Retail Rabobank [email protected]

Pagina 4 van 5

Kerncijfers Vertrouwensindicatoren Nov/14

Jan /15

Mar/15

May/15

Jul/15

Sep/15

Nov/15

10

5

0

-5

-10

De positieve ontwikkeling van de vertrouwensindicatoren heeft zich in november verder doorgezet. Het consumentenvertrouwen steeg van +8 in oktober naar +9 in november. De koopbereidheid was in oktober nog neutraal (0), maar werd positief in november (+1).

-15 Con sumer confidenc e NL

Readiness to buy NL

Detailhandelsomzet: groei in % (jaar-op-jaar) Sep/14

Nov/14

Jan /15

Mar/15

May/15

Jul/15

Sep/15

40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10%

Sales growth non-food stores

Sales growth food s tores

Sales growth online specialis ts

Online s ales growth multi ch annel st ores

De omzet van food winkels steeg 2,9% in september, voornamelijk door hogere volumes (+2,0%). Bij non-food winkels was sprake van een 7% omzetstijging in september: volume +7,3% en prijs -0,3%. Een gunstige samenstelling van de koopdagen speelde daarbij een rol. Online specialisten (inclusief 'postorder') groeiden 12,5% en wonnen verder marktaandeel. ‘Multichannel spelers’ outperformden in september de online groei van specialisten (+27,6%).

Non-food winkels januari-sept 2015 groei in % (jaar-op-jaar) 8%

Li vi ng 6.6%

6%

Drugstores

Average

Clothing

Con sumer electr.

DIY

Text ile superm.

Household

4.4%

4% 0.6%

2%

1.6%

0.5%

2.2%

1.6%

0.3%

0% -2%

-1.1%

-0.4%

-1.4%

-4%

-2.6%

-6%

-3.0%

-2.8%

-4.0%

-8%

-7.8%

-10% Growth in % Jan-Sept 2015 (YoY)

Het beeld voor de verschillende sectoren loopt nogal uiteen. Wonen profiteert van de aantrekkende huizenmarkt. Opvallend is dat dit niet geldt voor DHZ. Drogisterijen zijn normaal gesproken vrij stabiel (veel ‘need to have’), maar laten nu forse groei zien. Consumentenelektronica, DHZ en vooral textielsupermarkten en huishoud zitten in de min.

Growth in % Jan-Sept 2014 (YoY)

Bron: CBS

Deze publicatie is een uitgave van Rabobank. De in deze publicatie gepresenteerde visie is gebaseerd op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte bronnen die worden genoemd in de bronvermelding. Deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in onze analyse verwerkt. Rabobank aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor het geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten noch voor eventuele (zet-)fouten en onvolledigheden. Het betreft algemene informatie die aan veranderingen onderhevig is. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend.

Pagina 5 van 5