Rabobank Retail Update

Rabobank Retail Update November 2015 Deze update geeft een selectie van belangrijke ontwikkelingen in de sector1. De onderwerpen zijn voorzien van Rabobank commentaar en gegroepeerd naar vijf belangrijke thema’s in de Nederlandse retail: Fusion/grenzeloze retail, Verticale integratie, Omnichannel/ technologie, Samenwerking en Markt en concurrentie. Verder zijn enkele kerncijfers opgenomen ter illustratie van de marktontwikkelingen en vooruitzichten. Door Rabobank is in oktober een tweetal publicaties uitgebracht over het thema flexibiliteit in retail. Concurrentievoordeel door flexibilisering gaat over flexibiliteit van formules, kanalen en middelen. Een artikel in RetailTrends van oktober Supplychain fusion behandelt de flexibiliteit van de supplychain. Het VEDIS congres 'New Retail Champions 2015' van 10 december a.s. wordt door de Rabobank ondersteund. Tijdens het congres zal een prijs worden uitgereikt aan het meest innovatieve retailconcept. Er zijn nog congreskaarten beschikbaar voor retailers. Interesse? Stuur een mail.

Fusion – grenzeloze retail Aldi gaat in muziekstreaming Supermarktketen Aldi stort zich in Duitsland op de markt voor streaming muziek via internet. Samen met Napster biedt de onderneming 'Aldi Life' aan. Daarmee kunnen klanten voor EUR 7,99 per maand onbeperkt muziek luisteren. Dit is EUR 2 per maand goedkoper dan de concurrenten Spotify en Deezer. Abonnees van de nieuwe Aldi-dienst krijgen toegang tot de muziekbibliotheek van Napster.

Vente-privee.com stapt in vliegtickets De Franse online verkoper Vente-privee.com (omzet EUR 1,7 mld) biedt haar leden voortaan de mogelijkheid om vliegtickets te bestellen op zijn site. De onderneming zoekt groei in travel en heeft daartoe een minderheidsbelang genomen in MisterFly. Vente-privee.com verkocht al pakketreizen en hotels in de uitverkoop, nu komen daar losse tickets bij.

Lidl breidt uit naar online voorraadboxen Lidl laat consumenten in zijn thuismarkt Duitsland online boxen met voorraadartikelen bestellen. De discountketen heeft hiervoor de dienst Lidl Vorratsbox gelanceerd. Klanten kunnen online hun eigen box samenstellen met houdbare foodproducten en non-foodartikelen, zoals olijven, thee en schoonmaakmiddelen. Ze ontvangen hun box binnen twee tot drie dagen thuis of kunnen hun pakket ophalen in een afhaalpunt van DHL. Commentaar Rabobank: ‘Fusion’ gaat over het verdwijnen van grenzen binnen en buiten de retailsector wat nieuwe groeikansen biedt. De voorbeelden laten verschillende van dit soort kansen zien. Aldi gebruikt haar discountimago voor een goedkope(re) streaming muziek service. Een van de voordelen daarvan is het genereren van 'recurring' opbrengsten. Vente Privee breidt het assortiment verder uit in een aanpalende categorie. Het nieuwe product 'losse vliegtickets' is makkelijk online te verkopen. Met de verkoop van online boxen levert Lidl meer service en gemak aan haar klanten. Dit geldt vooralsnog alleen voor Duitsland, maar na gebleken succes kan het concept verder internationaal uitgerold worden.

1 Voor bronnen: zie pagina 4.

Pagina 1 van 5

Verticale integratie

Omnichannel en technologie

Tassenmerk gaat direct naar de consument Reistassenmerk Travelteq verkoopt zijn producten voortaan rechtstreeks aan consumenten. Het Amsterdamse label wil daarmee de hoge marges van tussenpersonen omzeilen. Travelteq heeft hiervoor zijn website vernieuwd en voorzien van een bestelfunctie. “Door de marges van tussenpersonen waren we genoodzaakt onze prijzen te verhogen naar het segment boven de duizend euro van andere luxe merken”, zegt oprichter Michiel van Ogtrop. Dat sloot volgens hem niet aan bij het label. “We geloven dat de toekomst van retail ligt in het direct verkopen aan consumenten.”

Ook discounter Aldi gaat in e-commerce De Duitse discounter Aldi start in het voorjaar van 2016 met de online verkoop van non-food en wijn in Engeland. Aldi wil in Engeland sterk groeien en streeft naar een verdubbeling van het aantal winkels (tot duizend) in de tienjaarsperiode 2012-2022. Om die groei verder te ondersteunen en meer consumenten te bereiken, mikt Aldi nu ook op het online kanaal. Tot op heden verkocht de discounter nog niet of nauwelijks online, maar vanaf het komende voorjaar wordt de volwassen Britse markt als proeftuin gebruikt voor (in eerste instantie) de verkoop en bezorging van non-food artikelen en wijn.

Unilever stapt in verticaal geïntegreerde ijsproducent Unilever heeft de Italiaanse ijsproducent Grom overgenomen. Grom werd opgericht in 2003 in Turijn en heeft momenteel 60 winkels. Het gros daarvan staat in Italië, maar het concern heeft ook in een aantal grote wereldsteden een winkel, waaronder Osaka, Parijs en Dubai. In New York heeft de keten drie winkels. Bol.com: unieke producten verkopen, samen met designers Online verkoper bol.com heeft de handen ineen geslagen met Crowdyhouse, een online verkoopplatform voor designers. Onder de noemer design podium gaat de etailer meubels, lampen en woonaccessoires verkopen die zijn ontworpen door jonge ontwerpers. Meubeldesigners verkopen via Crowdyhouse hun producten rechtstreeks aan consumenten. Op het bol.com design podium worden in eerste instantie producten van 24 ontwerpers aangeboden. De designers lichten zelf onder meer het ontwerp en gebruikte materialen toe. Commentaar Rabobank: Verticale integratie – het voeren van regie over de keten en het dicht bij de klant komen– is een belangrijke trend in retail. Het maken van 'unieke' producten is daarbij een belangrijk onderdeel. De voorbeelden laten zien dat dit op verschillende manieren kan gebeuren. Travelteq gaat vanuit marge- en prijsoverwegingen rechtstreeks online verkopen. Producent en merkenbouwer Unilever stapt in een ijsproducent die via eigen winkels verticaal geïntegreerd is. Bol.com gaat unieke producten verkopen aan haar klanten door ontwerpers een platform te bieden voor directe verkoop aan consumenten.

Albert Heijn: supermarkt met volledige zelfscan Albert Heijn heeft in Amsterdam zijn eerste volledige zelfscansupermarkt geopend. Kassamedewerkers hebben er plaatsgemaakt voor verschillende vormen van zelfscannen. Albert Heijn werkt in zeven to go-vestigingen al zonder caissières. De komende periode wil de Ahold-dochter onderzoeken hoe klanten reageren op een volwaardige supermarkt met alleen zelfscanmogelijkheden. Klanten kunnen met de handscanner of hun smartphone direct vanuit het schap scannen en bij de betaalpaal voor de uitgang afrekenen. Daarnaast zijn er zogenoemde scan&go-kassa’s voor de snelle boodschap, waarbij de producten één voor één langs een scanner gehaald kunnen worden. Er werken bij het zelfscanfiliaal evenveel medewerkers als in andere supermarkten. De vrijkomende tijd wordt besteed aan het verwelkomen van klanten, beantwoorden van vragen, hulp bieden bij het zelfscannen en uitvoeren van controles. De winst voor Albert Heijn zit in het vrijkomen van winkelmeters. De bewuste vestiging in Amsterdam is met vijfhonderd vierkante meter aan de kleine kant. Omdat er geen kassablokken meer nodig zijn, is er meer ruimte voor het assortiment. Wehkamp: robots voor distributie Dozen vouwen, artikelen uit schappen halen en de verpakking op maat maken en dichtvouwen. Het zijn allemaal taken waar bij Wehkamp voortaan geen mensenhand meer aan te pas komt. De webwinkel heeft een nieuw pakhuis van 53.000 m2 in gebruik genomen in Zwolle. Dit is het grootste geautomatiseerde distributiecentrum ter wereld. In stellages van 26 verdiepingen hoog en 140 meter lang staan 180.000 producten opgeslagen. Robots rijden heen en weer om producten uit de schappen te halen. Die worden gebracht naar een plek waar medewerkers de dozen inpakken. Door de automatisering zijn oproepkrachten nauwelijks meer nodig en hoeft het huidige personeelsbestand in de toekomst nauwelijks te worden uitgebreid. Wehkamp-topman Gert van de Weerdhof: "Consumenten willen zo snel mogelijk hun bestelling hebben. Met een geautomatiseerd systeem gaat het zo veel sneller dan als je mensen rond laat lopen om de producten te pakken." Pagina 2 van 5

Wehkamp claimt bestellingen voortaan binnen een half uur te kunnen verwerken in plaats van minimaal 2 uur. Daardoor wordt het volgens de webwinkel binnenkort mogelijk om pakketten op de dag van bestelling te bezorgen.

Albert Heijn: online community voor advies aan klanten Albert Heijn heeft een online platform AH Community gelanceerd om klanten advies te geven over voeding. Op het platform geven onder meer telers en voedingsexperts bezoekers advies over gezonde voeding. Klanten kunnen de retailer verder voorzien van productsuggesties. AH gebruikt de community daarnaast om zijn Allerhande Box onder de aandacht te brengen. Leden kunnen stemmen op hun favoriete gerechten en foto’s uploaden van de bereide maaltijden uit hun box. AH werkt samen met de Nederlandse Vereniging van Diëtisten en de Stichting Ik kiest bewust. Drie voedingscoaches delen hun kennis via het platform. Commentaar Rabobank: De klant staat centraal bij het issue ‘omnichannel en technologie’ en niet de technologie of de kanalen. Door het combineren en integreren van kanalen moet de service aan de klant verbeterd worden, waarbij technologie ondersteunend is. De voorbeelden sluiten hier allemaal op aan. Aldi biedt haar Engelse klanten meer service door ook online te verkopen. De personeelsbesparing van de zelfscansupermarkt van AH wordt ingezet om klanten meer service en advies te geven. De robots in het DC van Wehkamp leveren niet alleen meer efficiency op, maar maken ook een snellere en 'same day' bezorging mogelijk. AH zet een online platform in om haar klanten meer advies te geven. De communicatie met klanten gaat in twee richtingen: AH gebruikt ook de input van haar klanten voor bijvoorbeeld productsuggesties.

Samenwerking Onafhankelijke gamewinkels gaan samenwerken Onafhankelijke gamewinkels bundelen hun krachten om zich nadrukkelijker op de kaart te zetten. Twintig winkels gaan onder de naam Independent Game Stores samenwerken, vertelt projectcoördinator Joost Bart. Brancheorganisatie NVER ondersteunt de Independent Game Stores, zowel in financieel opzicht als door de overkoepelende support en traffic te verzorgen. De samenwerking omvat zaken als acties, communicatie en een eigen cadeaukaart. “De samenwerking zal klein beginnen, maar er zijn al plannen om dit uit te breiden”, aldus Bart.

Pakketautomaat van De Buren in Bruna winkels Winkels van Bruna krijgen een pakketautomaat van De Buren, waarbij klanten 7x24 terecht kunnen. Robin Dragstra, directeur van De Buren: “Dit is een enorme stap voorwaarts in het bereiken van een landelijke dekking”. ‘De Buren van Bruna’, zoals het concept is gedoopt, wordt momenteel getest bij drie Brunawinkels, in Amsterdam, Rotterdam en Venray. De Buren voorziet in een onafhankelijk netwerk van pakketautomaten, waar onder andere (online) retailers spullen in kunnen droppen om ze vervolgens af te laten halen. In het persbericht stellen de ondernemingen: ‘Consumenten en lokale retailers kunnen van de kluisjes gebruikmaken om snel, efficiënt en met veel gemak hun goederenstroom te reguleren. Service aan de gebruiker staat voorop.’

Amazon bouwt netwerk van particuliere bezorgers Amazon biedt particulieren voortaan de mogelijkheid om pakketjes tegen betaling te bezorgen. De Amerikaanse etailer heeft daarvoor Amazon Flex geïntroduceerd, een Uber-achtige bezorgdienst. Amazon checkt de achtergrond van geïnteresseerde bezorgers en geeft ze toegang tot de app, waar de bezorgklussen staan. De bezorgers worden ingezet voor het bezorgen van pakketten die verstuurd worden via Prime Now, de dienst van Amazon die bestellingen binnen een uur thuisbezorgt. Amazon Flex wordt zeven dagen per week ingezet en is van start gegaan in Seattle, de thuisstad van Amazon. Op korte termijn wordt de bezorgmethode ook elders in de VS geïntroduceerd. Amazon krijgt met de app meer grip op de stijgende bezorgkosten en staat tegelijkertijd sterker in de onderhandeling met grote vervoerders. Commentaar Rabobank: Een groot voordeel van samenwerking is dat de zelfstandigheid in stand blijft. Bovendien worden de risico’s van andere groeistrategieën vermeden. Samenwerking is daarmee een aantrekkelijke strategische optie voor retailers. De voorbeelden laten verschillende vormen van samenwerking zien waarmee diverse strategische doelen bereikt kunnen worden. De gamewinkels kunnen voordelen realiseren in bijvoorbeeld kostenbesparing en betere klantbediening, zonder hun zelfstandigheid op te geven. Door de samenwerking met De Buren versterkt Bruna haar formule en wordt meer service aan de klanten geboden. Amazon zoekt de samenwerking met particulieren om flexibeler, beter en/of goedkoper te kunnen bezorgen. Pagina 3 van 5

Markt en concurrentie WAAR wil verder gaan groeien Cadeauwinkelketen WAAR gaat meer vestigingen openen en ook levensmiddelen verkopen. De verkoper van duurzaam geproduceerde producten ('Fair Trade') heeft de ambitie om door te groeien naar 48 winkels in 2018. De retailer beschikt nu nog over zeventien vestigingen in ons land, tegen tien in 2013. CEO Alec Clement: “Onze nieuwe grote winkel in Tilburg is opnieuw een mijlpaal omdat we daar ook levensmiddelen gaan verkopen.” Clement vindt dat verandering in het gebruik van producten en koopgedrag nodig is. Hij wijst daarvoor op klimaatverandering, uitputting van grondstoffen en het lage loon van producenten en leveranciers in ontwikkelingslanden.

Dixons, iCentre en MyCom waren onderdeel van de Bas Groep die failliet is gegaan. Relevant Holdings houdt alle 24 iCentrewinkels, ruim dertig (van de 88) Dixons-winkels en 22 (van de 38) MyCom-winkels geopend, net als de bijbehorende webwinkels. Fusie in schoenenland Schoenenretailers Durlinger en Shoetime hebben de intentie om per 1 januari 2016 te fuseren. Met de fusie ontstaat het grootste schoenbedrijf van Zuidoost-Nederland. Het fusiebedrijf beschikt straks over 77 winkels, verdeeld over 39 filialen van Durlinger, 34 van Shoetime en vier Tamaris-winkels. De fusie moet schaalvoordelen opleveren op gebied van inkoop, logistiek en marketing. "Het combineren van meer stenen winkels met meer online activiteiten in de toekomst levert naar verwachting extra omzet op", aldus de twee ketens. Marktomstandigheden verbeteren De vertrouwensindicatoren zijn in oktober verder verbeterd. In augustus daalde de non-food retailomzet, vooral door een ongunstige samenstelling van de koopdagen. Andere retailsectoren lieten groei zien, vooral online. Prijsdruk in nonfood blijft een issue. Zie het onderdeel Kerncijfers voor meer details. Commentaar Rabobank:

Picnic ziet kansen in 40 grote steden De Amersfoortse burgemeester Lucas Bolsius heeft de app only supermarkt Picnic officieel geopend door de eerste Picnicbestelling af te leveren aan prins Maurits van Oranje. Na Amersfoort moeten andere plaatsen volgen. "We zullen stad voor stad uitbreiden", aldus ondernemer en mede eigenaar Michiel Muller. Met de belofte ‘laagste prijs, gratis thuis’, denkt Picnic een grote groep webshoppers aan zich te kunnen binden. De oprichters trekken de vergelijking met Zalando, dat de online modemarkt openbrak door bestelbarrìeres weg te nemen. Op welke termijn Picnic zou willen opschalen is niet bekend. "Maar het is relatief eenvoudig voor ons om in een nieuwe stad actief te worden", aldus Joris Beckers, een van de andere oprichters en mede eigenaar. "We moeten dan net zo’n hub bouwen als hier in Amersfoort en extra busjes laten rijden. De rest is wel zo’n beetje aanwezig." Michiel Muller vult aan: "Als je een lijstje van de veertig grootste steden maakt, dan heb je de helft van de Nederlandse bevolking wel te pakken. Er moeten voor ons concept natuurlijk wel voldoende mensen bij elkaar wonen. Bij succes zullen we stad voor stad uitbreiden, ik kan echt nog niet zeggen in welke volgorde. Wel kan ik zeggen dat verschillende gemeentes zich al bij ons hebben gemeld.." Verdere consolidatie in consumentenelektronica Dixons, iCentre en MyCom gaan verder onder de vleugels van Relevant Holdings, de onderneming achter winkelketen Optie1. Eerder nam deze onderneming de winkelketen Phone House en de webwinkel Typhone.nl over van het Britse Dixons Carphone.

Er is al enige tijd sprake van een positieve trend in de vertrouwensindicatoren. In oktober is deze ontwikkeling verder doorgezet. De CBS omzetcijfers over augustus waren niet goed voor de non-food winkels, maar een ongunstige samenstelling van de koopdagen speelde daarin een belangrijke negatieve rol. De cijfers laten tevens zien dat online duidelijk marktaandeel wint van de fysieke winkels. Prijs- en margedruk in non-food, mede in relatie tot de USD ontwikkeling, blijft een issue. De concurrentie in de markt zal verder toenemen. WAAR en Picnic zien kansen in de Nederlandse markt, op basis van een onderscheidende propositie. WAAR zet in op Fair Trade en Picnic op de combinatie van 'laagste prijs en gratis bezorging'. De overname van de formules van de failliete Bas Groep laat zien dat consolidatie nodig is in de markt van consumentenelektronica die door lage marges wordt gekenmerkt. Ook in de schoenenretail wordt een verdere stap in het consolidatieproces gezet met de combinatie van Durlinger en Shoetime. Bronnen voor deze uitgave zijn: retailnews.nl, fd.nl, twinklemagazine.nl, nos.nl, fd.nl, persbericht Bruna/De Buren, CBS Statline

Contactgegevens Jos Voss Sectorspecialist Retail Rabobank [email protected]

Véronique Bulthuis Sectorspecialist Retail Rabobank [email protected]

Pagina 4 van 5

Kerncijfers Vertrouwensindicatoren Oct /14

Dec/14

Feb/15

Apr/15

Jun/15

Au g/15

Oct /15

10 8 6 4 2 0 -2 -4 -6 -8

De positieve ontwikkeling van de vertrouwensindicatoren heeft zich in oktober verder doorgezet. Het consumentenvertrouwen steeg van +5 in september naar +8 in oktober. De koopbereidheid was in september nog negatief (-2), maar verbeterde in oktober naar een neutraal niveau (0).

-10 -12 Con sumer confidenc e NL

Readiness to buy NL

Detailhandelsomzet: groei in % (jaar-op-jaar) Au g/14

Oct /14

Dec/14

Feb/15

Apr/15

Jun/15

Au g/15

40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% -5% -10%

Sales growth non-food stores

Sales growth food s tores

Sales growth online specialis ts

Online s ales growth multi ch annel st ores

De omzet van food winkels steeg 1% in augustus, voornamelijk door prijsstijging (+0,8%). Bij non-food winkels was sprake van een 4,6% omzetdaling in augustus: volume -4,0% en prijs -0,6%. Een ongunstige samenstelling van de koopdagen speelde een grote rol. Online specialisten (inclusief 'postorder') groeiden 8,6% en wonnen verder marktaandeel. ‘Multichannel spelers’ outperformden in augustus opnieuw de online groei van specialisten (+19,5%).

Non-food winkels januari-aug 2015 groei in % (jaar-op-jaar) Li vi ng 8%

Drugstores

Average

Clothing

Con sumer electr.

DIY

Household

6.1%

6%

4.1%

4% 0.5% 0.9%

2% 0% -2%

Text ile superm.

-1.3%

0.0%

0.4%

2.0%

1.4%

1.3%

-1.4%

-4%

-2.6%

-6%

-2.9%

-3.2% -6.1%

-8%

-7.2% Growth in % Jan-Aug 2015 (YoY)

Het beeld voor de verschillende sectoren loopt nogal uiteen. Wonen profiteert van de aantrekkende huizenmarkt. Opvallend is dat dit niet geldt voor DHZ. Drogisterijen zijn normaal gesproken vrij stabiel (veel ‘need to have’), maar laten nu forse groei zien. Kleding, consumentenelektronica, DHZ en vooral textielsupermarkten en huishoud zitten in de min.

Growth in % Jan-Aug 2014 (YoY)

Bron: CBS

Deze publicatie is een uitgave van Rabobank. De in deze publicatie gepresenteerde visie is gebaseerd op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte bronnen die worden genoemd in de bronvermelding. Deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in onze analyse verwerkt. Rabobank aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor het geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten noch voor eventuele (zet-)fouten en onvolledigheden. Het betreft algemene informatie die aan veranderingen onderhevig is. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend.

Pagina 5 van 5