Rabobank Retail Update

Rabobank Retail Update April 2014 Deze maandelijkse update geeft een selectie van belangrijke ontwikkelingen in de sector1. De onderwerpen zijn voorzien van Rabobank commentaar en gegroepeerd naar vijf belangrijke thema’s in de Nederlandse retail: M&A activiteiten, Verticale integratie, Omnichannel/technologie, Samenwerking en Markt en concurrentie. Verder zijn enkele kerncijfers opgenomen ter illustratie van de marktontwikkelingen en vooruitzichten.

Kwantum in de verkoop Macintosh Retail Group wil zijn profiel aanscherpen naar een pure fashionretailer. Het moederconcern van diverse schoenenketens (o.m. Invito, Dolcis, Scapino, Manfield) gaat ‘op termijn’ woonwinkelketen Kwantum (omzet 2013 EUR 181,8m, operationele EBITDA EUR 5,5m) verkopen. Kwantum wordt verkocht zodra er een goede prijs voor de discounter wordt geboden. De winkelketen beschikt over honderd vestigingen in Nederland en negen in België.

Door Rabobank is een rapport gepubliceerd over de DHZ branche: Inspelen op hybride consument. Naast een overview van issues, kansen en bedreigingen in de DHZ sector gaat het rapport in op veranderend (hybride) consumentengedrag.

M&A activiteiten Online fashionspelers gaan fuseren Online fashionspelers JeansOnline en Bulls & Birds gaan samen verder onder de paraplu van FifthFloorFashionGroup, onderdeel van investeringsbedrijf Axivate Capital. Met de fusie willen JeansOnline en Bulls & Birds in de top van de Nederlandse online fashionmarkt komen. Oprichter Robert Jan Visser van JeansOnline: "Voor kleinere en zelfstandige partijen wordt de markt steeds zwaarder. De fusie is logisch om kosten maar ook kennis te delen en een vuist richting leveranciers te maken.” Doorstart voor merendeel van Polare winkels Het verkoopproces van de failliete boekwinkelketen Polare is afgerond. Voor zestien Nederlandse winkels is een doorstart gerealiseerd onder een nieuwe eigenaar, waarbij diverse vestigingen zijn overgegaan naar het management van de winkel en het personeel. Daarbij is ook gebruik gemaakt van crowdfunding. Voor vijf winkels is geen nieuwe eigenaar gevonden.

Overname in telecom retail Telecomketen Optie1 heeft elf winkels van franchiseketen One Mobility/GSMshop overgenomen. Daarmee groeit Optie1 uit tot een telecomretailer met 61 winkels. De 25 overgebleven winkels van One Mobility/GSMshop gaan zich verder focussen op specifieke doelgroepen. Met de overname zegt Optie1 een betere landelijke spreiding te waarborgen. Commentaar Rabobank: M&A activiteiten gaan door in de sector. De voorbeelden laten verschillende strategische motieven zien waaronder schaalvergroting, groei en focus (Macintosh/Kwantum). Bij Polare is gebruik gemaakt van een faillissement, een situatie die we ook al eerder hebben gezien. Opvallend is nog bij Polare dat gebruik is gemaakt van een relatief nieuw financieringsinstrument: crowdfunding.

1 Voor bronnen: zie pagina 4.

Page 1 of 5

Verticale integratie Disney maakt kledinglijn, samen met beroemdheden Stella McCartney en Angelina Jolie hebben voor Disney een nieuwe kinderkledinglijn ontworpen. Deze collectie `Maleficent by Stella McCartney Kids` is geïnspireerd door de nieuwe Disney film Maleficent, waarin Angelina Jolie de heks Malafide speelt. De nieuwe collectie bestaat uit onder meer paarse prinsessenjurken, T-shirts met draken, sneakers en sandalen. De collectie is te koop in de Stella McCartney (online) winkels en in de Disney stores. Google brengt samen met Luxottica de Google Glass Google gaat samenwerken met brillenfabrikant Luxottica om de Google Glass te ontwerpen en distribueren. Google wil met deze samenwerking de Glass in de smart eyewear markt zetten die volop in opkomst is. Luxottica, moederconcern van merken als Ray-Ban en Oakley, beschikt in de Verenigde Staten over meer dan vijfduizend verkooppunten. “We geloven dat het hoog tijd is om onze kennis en kwaliteit te combineren met de technologische expertise van Google en een nieuwe generatie van revolutionaire devices neer te zetten”, zegt Luxottica CEO Andrea Guerra.

G-Star en uitgever maken ‘limited collection’ Het mannenmodetijdschrift Code is nu ook in Duitsland gelanceerd. Om dit te vieren is het Nederlandse tijdschrift een samenwerking aangegaan met G-Star en is een gelimiteerde jeans ontworpen: The Unofficial. “We zijn voor een Japanse benadering van denim gegaan”, zo vertelt uitgever en hoofdredacteur Peter van Rhoon. G-Star is met de in Parijs woonachtige Japanner Kanako B. Koga, fashion director van Code, aan de slag gegaan. Bij het ontwerp gaat het vooral om de details, om de dingen die je niet ziet. The Unofficial omschrijft Van Rhoon als “een mix van een G-Star-spijkerbroek en een klassieke pantalon, gemaakt van diepblauw, Japans Kurokidoek”. De broek zal in een zeer beperkte oplage worden verkocht. Commentaar Rabobank: Verticale integratie – het voeren van regie over de keten – is een belangrijke trend in retail. De voorbeelden laten zien dat ook merkeigenaren – ook van buiten de retailsector (Disney, Google) - en ‘branchevreemde’ spelers als uitgevers dingen naar de rol van supply chain regisseur en daartoe samenwerking met anderen zoeken. Deze samenwerkingen leiden ook vaak tot unieke producten waarmee een concurrentievoordeel kan worden bereikt.

Omnichannel en technologie Media Markt stapt in 3D printing Media Markt heeft een instore 3D-shop geopend in haar winkel in Arnhem. De elektronicaretailer werkt hiervoor samen met 3Dprintplatform Fablab Arnhem en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. In de store staan meer dan tien driedimensionale printers waarmee klanten een eigen ontwerp direct kunnen laten printen. Daarnaast is elke woensdagmiddag een 3Dprintmiddag waarop klanten een workshop kunnen volgen.

Adidas maakt collectie met popartiest De Amerikaanse popartiest Pharrel Williams is een langdurige samenwerking aangegaan met sportlabel Adidas en gaat een collectie produceren voor de Adidas Originals lijn. De collectie zal worden gemaakt van textiel uit Williams' bedrijf Bionic Yarns, dat plastic uit oceanen gebruikt om garens en weefsels te maken. Het eerste resultaat van de samenwerking wordt gelanceerd in de zomer van dit jaar. Williams is enthousiast over het nieuwe contract: “Werken met een iconisch label als Adidas is zo'n ongelooflijke kans. Adidas is een vast onderdeel in mijn leven. Dit is een spannende samenwerking voor zowel mijzelf als Bionic Yarn.” De Grammy-winnaar werkte eerder samen met andere modelabels als Uniqlo, G-Star en Moncler, en andersom heeft Adidas al een reeks samenwerkingen met beroemdheden op haar naam staan, waaronder Stella McCartney, Raf Simons, Yohji Yamamoto en Rick Owens.

De Bijenkorf: virtuele paskamer De Bijenkorf is een proef gestart met een virtuele paskamer met 3D-techniek. Klanten kunnen met behulp van Kinecttechnologie de nieuwe zomercollectie digitaal passen. De klant ziet zichzelf op een groot scherm dat via bewegingen in de lucht wordt bediend. Hij kan daarbij kiezen uit kleding en accessoires als hoeden en tassen. Tevens is het mogelijk om via het scherm een foto te maken en te delen via social media. “Een primeur in Nederland en zelfs ver daarbuiten”, stelt marketingdirecteur Robert Bohemen. “Dit past bij de strategie van de Bijenkorf om continu te vernieuwen en te inspireren.”

Page 2 of 5

Claudia Sträter: integratie online en offline Claudia Sträter plaatst in het tweede kwartaal van dit jaar digitale verkoopzuilen in al haar 27 Nederlandse vestigingen, aldus ITmanager Ronald Verhoog. De moderetailer zet hiermee volgens hem de volgende stap in haar omnichannelstrategie. De verkoopzuilen worden gekoppeld aan de webshop van Claudia Sträter. “Zo hoeven we geen nee meer te verkopen als bepaalde artikelen niet meer voorradig zijn”, stelt Verhoog. De bestelling via de zuil, die tevens is gekoppeld aan het kassasysteem, wordt de volgende dag bij de klant thuisbezorgd of is bij één van de winkels af te halen. Claudia Sträter lanceerde eerder al nieuwe responsive websites voor zowel mobiel als desktop, die in lijn zijn met de huisstijl en winkels van de retailer. Daarin is onder meer plaats voor een lookbook, waar klanten inspiratie op kunnen doen of de looks direct kunnen bestellen.

Samenwerken in online food retail? Supermarkt Boon kijkt voor het ontplooien van online activiteiten naar samenwerking met andere Superunie-leden. Binnen dat inkoopverbond kunnen leden bijvoorbeeld gezamenlijk online activiteiten ontwikkelen. “Het is logisch dat we naar combinaties kijken. Voor een kleinschalige onderneming als Boon zijn de investeringen in logistiek en IT voor online veel te hoog”, zegt commercieel directeur Klaas Boon in RetailTrends.

Commentaar Rabobank: De voorbeelden laten zien dat het niet gaat om online, technologie of winkels, maar juist om de combinatie daarvan. Hierdoor kan de service aan de klant worden verbeterd (Claudia Sträter) en/of de winkelbeleving op een hoger niveau worden gebracht (De Bijenkorf). Media Markt stapt in 3D printing: een technologie die kansen biedt via het aanbieden van gepersonaliseerde producten en/of producten in kleine series. De technologie is de ‘hype-fase’ gepasseerd. Met het aanbieden van workshops aan klanten wordt extra toegevoegde waarde geleverd.

Samenwerking Kickstarter: platform voor crowdfunding De crowdfunding-site Kickstarter wordt ook beschikbaar voor ondernemers in Nederland. Vanaf eind april zijn Nederlandse projecten live te zien voor het grote publiek. Op de website kunnen ondernemers projecten laten financieren door geïnteresseerden. Crowdfunding is ook gebruikt bij de doorstart van Polare. Verder kan de duurzame cadeauwinkelketen WAAR twee nieuwe winkels gaan openen dankzij crowdfunding. H&M gaat samenwerken op gebied van MVO H&M en ontwikkelingsorganisatie Solidaridad zijn een strategisch partnerschap aangegaan op het gebied van verduurzaming van de textielproductieketen. De nieuwe duurzaamheidpartners gaan samenwerken op het gebied van katoen, water, betere arbeidsomstandigheden, eerlijke lonen en transparantie. Zo zijn beiden aangesloten bij het Better Cotton Initiative (BCI), gericht op een meer duurzame verbouwing van katoen. Ook pakken Solidaridad en H&M watervervuiling aan. In China is een project opgezet om schoner te produceren. Fabrieken, onder andere in Bangladesh, krijgen advies op maat over besparing van water, afval, chemicaliën en energie. Solidaridad neemt verder deel aan het adviesorgaan van H&M over eerlijke lonen. Ook wil Solidaridad H&M aanzetten om nog transparanter te zijn, in de hoop dat andere modebedrijven zullen volgen.

Logistieke samenwerking in food retail Sligro, zusterformule EMTÉ en PLUS combineren de goederenstromen van fabrikanten SCA, Hero en Heinz. De retailers zijn daarvoor een samenwerking aangegaan met het zogeheten GROEI-netwerk van logistiek dienstverlener Nabuurs en deze FMCG-producenten. De eerste stap in de samenwerking is het synchroniseren van de bestel- en afleverdagen. Een doorbraak op het gebied van het optimaliseren van de suppy chain, stelt directeur logistiek Rowell Versleijen van PLUS. “Er wordt namelijk al tien jaar over gepraat, maar het was nog nooit daadwerkelijk gebeurd.” Behalve het bundelen van de goederenstromen willen de retailers dit jaar de schapbeschikbaarheid maximaliseren en het aantal lege kilometers reduceren via deze samenwerking. “Wij zijn ervan overtuigd dat het noodzakelijk is om meer samen te werken in de keten als we de consument beter willen bedienen”, stelt directeur logistieke operatie Kees de Rooij van Sligro Food Group. Commentaar Rabobank: Samenwerking is een aantrekkelijke strategische optie om bepaalde voordelen te realiseren, waarbij de zelfstandigheid van de samenwerkende partners in stand blijft. De voorbeelden hebben betrekking op verschillende gebieden waaronder financiering (crowdfunding), MVO, online en logistiek. H&M ziet MVO als een strategisch issue en zoekt daartoe ook samenwerking met anderen. Het voorbeeld van Sligro/PLUS laat zien dat fabrikanten geen ‘vijanden’ zijn maar samenwerkingspartners, waarbij de samenwerking niet alleen voordelen voor de partners biedt, maar uiteindelijk ook voor de consument (kostenvoordeel dat deels kan worden doorgegeven, betere schapbeschikbaarheid). Page 3 of 5

Markt en concurrentie Discountoorlog tussen Blokker en Action? Blokker Holding valt rivaal Action frontaal aan. Daartoe is de formule Big Bazar volledig vernieuwd en worden in hoog tempo de komende maanden nieuwe vestigingen geopend. De nieuwe formule, met een oranjeroze logo, is in het geheim ontwikkeld in het distributiecentrum in Gouda en getest met klantenpanels. De eerste vestiging van de vernieuwde formule is geopend in de Kalverstraat in Amsterdam. Eind volgend jaar moeten er al tweehonderd van deze winkels te vinden zijn in Nederland. Big Bazar bestaat sinds 2007, maar maakte pas vorig jaar een groeispurt door met de opening van 43 nieuwe winkels. Het nieuwe concept lijkt qua assortiment erg op de keten die door Big Bazar directeur Roland van Geest wordt omschreven als 'de blauwe concurrent'. Wel voegt Blokker make-up en meer A-merken toe aan het assortiment. Daarnaast wil Blokker met de formule naar de binnensteden, waar Action kiest voor de randen van de stadscentra en andere goedkopere locaties. Overschot aan woonboulevards Nederland beschikt over voldoende woonboulevards om 51 miljoen inwoners te bedienen. Dat blijkt uit een recente publicatie van de TU Delft. Waar ons land 135 woonboulevards telt, is er volgens geïnterviewde experts ruimte voor slechts dertig tot veertig woonconcentraties. Van die dertig tot veertig concentraties kunnen er vijftien tot twintig een woonmall zijn, terwijl de rest door het leven moet als meubelboulevard.

formule, is daarvan de belangrijkste. In Zweden is het huismerk goed voor een omzetaandeel van tachtig procent, in Nederland mikt De Keizer op veertig procent. De algemeen directeur koerst op lange termijn op een structurele omzetstijging van tien procent, bij een gelijkblijvend aantal vestigingen. Daarnaast opent Pipoos komende zomer een winkel in Amsterdam, waarna de formule in ons land even pas op de plaats maakt. Meer drogisterijen gaan failliet Sinds januari 2013 zijn ruim 50 drogisterijen failliet gegaan, onder meer doordat ze de concurrentie met grote ketens als Kruidvat, Etos en Trekpleister niet aankunnen. Brancheorganisatie Koninklijke Nederlandse Drogisterijen Bond ziet een duidelijke trend. ”Tot een jaar of twee geleden sloten er twee per jaar hun deuren”, zegt secretaris Nicole Hoetjes. “Bovendien had dit met natuurlijk verloop zoals pensionering te maken. De afgelopen twee jaar gaat het echter met tientallen tegelijk”. Zelfstandige drogisterijen kunnen niet op tegen de inkoopkracht van de grote ketens, aldus retailadviseur Hans Beeftink. Om het aantal faillissementen te verminderen, dienen volgens Beeftink vijf zelfstandige groothandels te fuseren om de inkoopkracht te vergroten. Aan de voorkant zouden dan wel verschillende formules kunnen blijven bestaan. Marktomstandigheden verbeteren lichtjes Het consumentenvertrouwen verbeterde verder in april, maar de koopbereidheid bleef gelijk. Beide indicatoren zijn nog steeds negatief. De retailomzet steeg in februari waarbij ook non-food retail een plus liet zien. Zie het onderdeel Kerncijfers voor meer details. Commentaar Rabobank: Er zijn wat lichtpuntjes (consumentenvertrouwen, huizenmarkt, koopkracht) en de CBS omzetcijfers indiceren het uitbodemen van de markt. Het bericht over faillissementen in drogisterijen wijst op nog steeds lastige marktomstandigheden en onderstreept het belang van consolidatie en/of samenwerking om weerstand te bieden aan de concurrentie. Dat deze concurrentie verder toeneemt, blijkt uit het bericht over Big Bazar. De marktomstandigheden hebben ook impact op winkelvastgoed, waaronder de woonboulevards. Het voorbeeld van Pipoos laat zien dat het goed en onderscheidend(her)positioneren van een formule tot succes kan leiden.

Omzetplus na herpositionering De herpositionering van hobbywinkelketen Pipoos heeft tot nu toe een omzetplus van ruim tien procent opgeleverd. Vijf van de 31 winkels zijn inmiddels omgebouwd naar een nieuw concept, aldus algemeen directeur Wouter de Keizer. Zowel de inrichting, het assortiment als de formule-uitingen zijn aangepast. Waar de winkelketen voorheen een paar honderd leveranciers had, is dat aantal teruggebracht tot ‘een handjevol’, vertelt De Keizer. Het huismerk Panduro, vernoemd naar de Zweedse producent van hobbymaterialen die sinds begin vorig jaar eigenaar is van de

Bronnen voor deze uitgave zijn: retailnews.nl, fashionunited.nl , Textilia, z24.nl, Distrifood, RetailTrends, De Telegraaf, Retail Actueel Nieuwsbrief, NRC, persbericht MRG, CBS Statline

Contactgegevens Jos Voss Sectorspecialist Retail, Rabobank International [email protected]

Alexander Heijkamp Sectormanager Detailhandel, Rabobank Nederland [email protected]

Page 4 of 5

Kerncijfers Vertrouwensindicatoren Apr-13

Jun-13

Aug-13

Oct-13

Dec-13

Feb-14

Apr-14

0 -5 -10 -15 -20

Het consumentenvertrouwen steeg verder van -7 in maart naar -5 in april. De voor de detailhandel belangrijke deelindicator ‘koopbereidheid’ verbeterde niet en bleef op -13 staan. Beide vertrouwensindicatoren zijn nog negatief. Verschillende onzekerheden (werkgelegenheid, bezuinigingen, politiek, koopkracht, pensioenen) spelen hierbij een rol.

-25 -30 -35 -40 Consumer confidence NL

Readiness to buy NL

Detailhandelsomzet: groei in % (jaar-op-jaar) Feb-13

Apr-13

Jun-13

Aug-13

Oct-13

Dec-13

Feb-14

25% 20% 15% 10% 5% 0%

Food winkels lieten een stijging van 0,6% zien, vooral gedreven door een prijsstijging van 0,7%. De omzet van de non-food winkels groeide 0,7% (volume +1,3%, prijs -0,5%). Online specialisten groeiden fors (+5,9%) en wonnen verder marktaandeel.

-5% -10% -15% Sales growth non-food stores

Sales growth food stores

Sales growth online specialists

Non-food winkels januari en februari 2014 groei in % (jaar-op-jaar) 4% 3% 2% 1%

Consumer electr. 3,3%

DIY

Textile superm.

Clothing

1,5%

1,3%

Average

Living

Drugstores

Household

2,1% 0,5%

0% -1%

-0,9%

-2%

-1,6%

-3% -4% -4,1%

-5%

Growth in % Jan-Feb 2014 (YoY)

Het beeld voor de verschillende sectoren loopt nogal uiteen. Consumentenelektronica laat een forse stijging zien, deels gedreven door vervanging van Windows XP PC’s. De ontwikkeling bij kleding, textielsupermarkten en DIY is deels veroorzaakt door veel betere weersomstandigheden dan in 2013. Opmerkelijk is dat de omzet van de doorgaans stabiele drogisterijen nu daalt.

Bron: CBS

Deze publicatie is een uitgave van Rabobank International. De in deze publicatie gepresenteerde visie is gebaseerd op gegevens uit door ons betrouwbaar geachte bronnen die worden genoemd in de bronvermelding. Deze bronnen zijn op zorgvuldige wijze in onze analyse verwerkt. Rabobank International aanvaardt echter geen enkele aansprakelijkheid voor het geval dat de in deze publicatie neergelegde gegevens of prognoses onjuistheden bevatten noch voor eventuele (zet-)fouten en onvolledigheden. Het betreft algemene informatie die aan veranderingen onderhevig is. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend.

Page 5 of 5