INGENIEURSMAGAZINE MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE INGENIEURSKAMER

MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE INGENIEURSKAMER

02-2009

INGENIEURSMAGAZINE

VIK, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem jaargang 47, nummer 2, februari 2009 maandelijks tijdschrift, verschijnt niet in juli en augustus afgiftekantoor ANTWERPEN X- P2A8632

I-mag Ingenieursmagazine is een uitgave van de Vlaamse Ingenieurskamer vzw Lid van World Federation of Engineering Organisations (WFEO) van de UNESCO. Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers (U.P.P.) VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ing. Bart Demol MSc, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem HOOFDREDACTEUR Ing. Noël Lagast MSc EINDREDACTIE

Commentaar Help mee de neergaande spiraal te keren!! Traditioneel worden bij het begin van het nieuwe jaar inventarissen en balansen opgemaakt. Er wordt ook luidop gereflecteerd over wat het voorbije jaar bracht en wat we liefst in het komende jaar willen realiseren. Natuurlijk wensen we elkaar het allerbeste en voegen we er vlug aan toe ‘ook een goede gezondheid!’. Gezondheid heeft niet alleen een persoonlijke, maar ook een brede maatschappelijke en niet in het minst een economische betekenis. Als het goed gaat met de economie, dan is er een breed draagvlak voor persoonlijk welzijn en varen we er met zijn allen goed bij.

Luc Vander Elst REDACTIERAAD Ing. I. Born MSc - Ing. B. Demol MSc Ing. H. Derycke MSc - Ing. K. De Wever MSc Ing. N. Lagast MSc - Ing. G. Roymans MSc Ing. W. Samyn MSc - Ing. L. Wezenbeek MSc REDACTIESECRETARIAAT Francine Demaret SECRETARIAAT VIK Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem Tel. +32 3 259 11 00 - Fax +32 3 259 11 01 Website: www.vik.be - e-mail: [email protected] Doorlopend open van 08.30 uur tot 17.00 uur LIDMAATSCHAPSBIJDRAGEN rek.nr.: 406-0098501-56 € 61,00 voor technisch en industrieel ingenieurs, die meer dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor geassocieerde leden € 33,00 voor hen, die 3 jaar of minder dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor een samenwonend lid; voor gepensioneerden € 17,00 voor studenten-industrieel ingenieur € 77,00 voor leden woonachtig in het buitenland € 550,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met meer dan 250 werknemers € 275,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met minder dan 250 werknemers DRUKKERIJ & LAY-OUT

De economische analyse van de werkgeversorganisatie Voka drukt ons met de neus op de feiten. Voka-voorzitter Urbain Vandeurzen vertolkte dat tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst in Antwerpen. Het is ook de rode draad van zijn eerste boek dat bij die gelegenheid werd voorgesteld. Vandeurzen is een werktuigkundig burgerlijk ingenieur, doctor in de toegepaste wetenschappen en stichter (in 1980) en bedrijfsleider van LMS in Leuven, een wereldspeler voor virtuele testsystemen. De Voka-voorzitter kan men niet van pessimisme verdenken, wel staat hij bekend als een passioneel ondernemer, die zoals het een ingenieur-ondernemer betaamt, enkel die uitspraken doet die op onderzoek zijn gesteund. In dat opzicht ondervroeg Voka 600 ondernemers over ‘hun waardering’ van de recente relanceplannen van de federale en regionale overheden. De Voka-voorzitter noemde het ‘ontluisterend’: 95% van de ondervraagde Vlaamse ondernemingen vond immers dat de relancemaatregelen ‘nauwelijks impact of helemaal geen impact zullen hebben’ op hun cashpositie, bedrijfskosten of investeringsniveau. ‘De relanceplannen zijn te beperkt van omvang om het vertrouwen van de ondernemers te herstellen,’ aldus Vandeurzen. Hij pleitte voor een hervorming van de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid, voor een efficiëntere overheid en bijkomende investeringen in onderzoek en ontwikkeling. Voor een uitbouw van een innovatieve, hoogwaardige kenniseconomie raamt hij de nood op 3 miljard euro voor de volgende vijf jaar. “Als we in 2020 opnieuw een Europese topregio willen zijn, dan moet nu het beleid op de rails worden gezet.” Die opdracht zal volgens de spreekbuis van de Vlaamse werkgevers permanent moeten zijn en mag niet eindigen met het overigens lovenswaardig project ‘Vlaanderen in actie’, dat inmiddels ten einde loopt. Maar het ‘gebouw’ van de Europese topregio bestaat uit vele verschillende bouwstenen. Iedereen draagt ergens wel zijn of haar steentje bij. Bouwstenen zijn onder meer de ‘kennis’ van de ingenieurs die aan de hogescholen en universiteiten worden gevormd. Als die door allerlei factoren verloren gaat of geminimaliseerd en maatschappelijk onderschat wordt, dan ontmoedigt dat ook de jongeren. Dan gaat het bergaf met de ontwikkeling van talent en krijgen innovatieve productieprocessen geen kans. Het welvaartsverlies is dan onvermijdelijk. Dat willen de Vlaamse industrieel ingenieurs te allen prijze voorkomen. De VIK zal daarom mede zijn pijlen richten op elke actie die de neergaande spiraal kan keren. Ing. Joseph NEYENS MSc Algemeen voorzitter VIK

Drukkerij SLEURS nv, Overpelt Tel. +32 11 80 90 90 - Fax +32 11 80 90 95 Voor de ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk. COVER Indaver © Koen Broos – Indaver

3

I-mag februari 2009

Inhoud

Commentaar Help mee de neergaande spiraal te keren!. . . . . . . . . .

Inhoudstafel .........................................

03 04

Indaver is Europese nummer 2 voor afvalverwerking

05 Afval als bron van bio-energie bij Organic Waste Systems Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 08 Derde energieforum in Brussel Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Ingenieurskoppel neemt bedrijf over Samenleving. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 KHLim verlegt grenzen kunststoftoepassingen Centrum onderwijs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Nieuwe loongrenzen 2009 Centrum industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Betaalde stage in hightechbedrijf dankzij VIK Centrum industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 Voordracht over industriële archeologie Centrum senior ingenieurs. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 In de kijker: 10de Nacht van de ingenieur Afdeling Limburg. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Nieuws van de afdelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Inzicht in resultaten wedde-enquête Netwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 80 jaar opleiding voor industrieel ingenieur Netwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Activiteiten van de studiegroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Industriële koeltechnieken Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Duurzaam bouwen Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Workshop procesveiligheid en veranderingswerken Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Introductie Lean manufacturing en Value stream mapping Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Bitumen-asfalt: de link Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Industriële afsluiters en andere appendages in de praktijk Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 Cursusagenda Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Managementopleidingen Vik Vorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Technologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I-mag februari 2009

4

technologie TECHNOLOGIE

Indaver is nummer twee in Europa voor afvalwerwerking Ronny Ansoms is bijna kwarteeuw ingenieur milieusanering MECHELEN. ir. Ronny Ansoms (57) studeerde in 1974 af als burgerlijk ingenieur werktuigkunde aan de Rijksuniversiteit Gent. Maar geïnteresseerd als hij was in de ontluikende milieuproblematiek, behaalde hij in 1975 het aanvullend diploma ‘ingenieur milieusanering’. Na een carrière van tien jaar bij Monsanto stapte hij als productiemanager over naar het nog op te richten Indaver, het eerste afvalverwerkingsbedrijf in Vlaanderen. “Ik bestelde er de eerste schroevendraaier en de eerste sleutel,” zegt Ansoms. Nu, bijna 24 jaar later, is Ansoms CEO van Indaver en Indaver zelf is uitgegroeid tot de Europese nummer twee inzake afvalverwerking. Met Ronny Ansoms maakt Imag een stand van zaken op van de verwerking van gevaarlijk en niet-gevaarlijk afval.

In 1987 gaat u aan de slag als productiemanager bij Indaver, toen het eerste overheidsbedrijf voor afvalverwerking? “De notariële akte was al in oktober 1985 verleden en Indaver werd inderdaad de eerste publiek-private samenwerking op het vlak van milieu in Vlaanderen. Ovam was in 1982 opgericht en mocht initiatieven nemen. Zo zijn de eerste milieudecreten er gekomen die het mogelijk maakten industriële bedrijven te gaan controleren. En ook de industrie zelf was vragende partij. Zo vond enkele bedrijven geen oplossing voor de verwerking van het gevaarlijk afval. Ze moesten naar het buitenland – Denemarken, Frankrijk, Finland of Engeland – waar ze maar op de zoveelste plaats kwamen. Drie, vier maanden wachten was de normaalste zaak. Dat heeft dan in 1985 geleid tot de oprichting van Indaver, als het ware een chemie tussen overheid en industrie: 50,1 procent van de aandelen voor de overheid, 49,9 voor de industrie.” Hoe autonoom is Indaver intussen geworden? Met andere woorden: hoe groot is het aandeel van de overheid nog? “We zijn altijd een normale nv met een raad van bestuur geweest, ons doel is ook om winst te maken. En laat er geen misverstand over bestaan: wat sommigen ook beweren, we hebben nooit een monopolie gehad. We hebben als onderneming altijd in de meest open economische geest gewerkt, ook nu nog altijd. Momenteel heeft het Nederlandse Delta 75 procent van de aandelen in handen, de Vlaamse overheid heeft er 16 en zes industriële bedrijven 9.” In september 2008 heeft Indaver het Duitse SAV GmbH overgenomen. U bent stilaan Europa aan het veroveren? “Door die acquisitie zijn we de nummer 2 in Europa geworden, met een marktaandeel van

5

I-mag februari 2009

ir. Ronny Ansoms

rond de 14 procent. Onze Franse collega, Veolia, is marktleider met ongeveer 20 procent. De rest van de markt is gef r agment e e rd. Maar de thuisbasis van Indaver blijft de Benelux. Duitsland is uiteraard een grote markt geworden en verder zijn we actief in Nederland, Ierland, Polen, Italië, Portugal en het Verenigd Koninkrijk.”

Lauweren Ook de activiteiten van Indaver zijn door de jaren heen sterk gediversifieerd? “Onze eerste doelstelling was: in Vlaanderen gevaarlijk afval verwerken, voornamelijk voor bedrijven in het Antwerps havengebied. We hebben de site in Antwerpen gebouwd tussen 1987 en pakweg 1994. Zodra die doelstelling gehaald was, konden we als management op onze lauweren gaan rusten. Dat hebben we niet gedaan. Integendeel, we hebben enkele initiatieven ontwikkeld, parallel in de tijd. Zo zijn we vanaf 1994 resoluut internationaal gegaan. Vlaanderen is het gebied bij uitstek van multinationale ondernemingen. Vele van hen zijn klant. Ze vroegen ons: jullie verwerken ons afval hier, maar we hebben ook vestigingen in het buitenland, waarom gaan jullie daar ons afval niet verwerken? Een belangrijk farmaceutisch bedrijf bouwde in Ierland een fabriek. We kregen de vraag: kunnen, willen en mogen jullie ons afvalprobleem ook in Ierland oplossen? Het antwoord was drie keer ja. Ierland is als het ware een far-

I-mag februari 2009

maceutisch bastion en van het een kwam zo het ander. Via Ierland zijn we in Portugal beland. De multinationals zijn onze core-klanten en zo kwam de vraag of we ook het transport en de verwerking van niet-gevaarlijk afval voor onze rekening wilden nemen. Een volgende stap was roosteroventechnologie bouwen, een typische technologie voor huisvuilverwerking. En voor we het – bij wijze van spreken – wisten, waren we met ‘total waste management’ bezig. En dat doen we nu: het volledige afvalmanagement op de site van de klant overnemen.”

“Voor we het wisten, waren we met ‘total waste management’ bezig. En nu nemen we het volledige afvalmanagement over op de site van de klant.” Afvalverwerking is en blijft een omstreden materie. Hoe goed scoort Vlaanderen op wereldniveau? “Dat is nu een van mijn stokpaardjes. Vlamingen blinken uit door zichzelf achteruit te stellen. Er is niks zo efficiënt als in je eigen voeten schieten. Blijkbaar doen Vlamingen dat graag. Ik word soms kribbig, als ik hoor beweren hoeveel beter het er toegaat in Duitsland, Nederland, Denemarken, Frankrijk, … Te weinig mensen beseffen dat Vlaanderen een topregio is in de wereld inzake afvalmanagement: zowel op het vlak van geïntegreerde concepten, van wetgeving, van wethandhaving als van de filosofie van scheiding en recyclage en eindverwerking. We zijn top of the bill in the world. Industrie én civiele

6

samenleving hebben hier in Vlaanderen de hoogste graad van selectieve inzameling.” Wat maakt Indaver dan zo uniek? “We hebben een geïntegreerde fabriek in Beveren, waar alle basistechnieken voor de eindverwerking van niet-gevaarlijk afval op een locatie aanwezig zijn. Ze verwerkt een miljoen ton met drie roosterovens en drie wervelbedovens. We produceren uit afval pellets die we leveren aan cement- en staalbedrijven. Bovendien produceren we een grote hoeveelheid elektriciteit die we leveren aan onze buurtbedrijven, een volume gelijk aan elektriciteit voor 165.000 gezinnen. We hebben een installatie die uit de slakken van de verbrandingsovens materialen recycleert, zoals schroot van hoge kwaliteit voor de ferro- en non-ferro-industrie. Toen we in 1987 met vier collega’s Indaver letterlijk gestalte gaven, gingen we Europa rond om een kijkje te nemen hoe het buitenland aan afvalverwerking deed. Nu komt het buitenland bij ons kijken.”

Ander transport Bent u tevreden met de huidige gang van zaken of zegt u: het kan allemaal nog veel beter? “De illusie van een afvalloze maatschappij volg ik absoluut niet. Met andere woorden, ik ben geen – wat ik noem – ‘nul-fetisjist’. Maar met wat we in Vlaanderen bereikt hebben, ben ik tevreden. Nogmaals: alles kan altijd beter, ook bij ons. En daar werken we aan. Zo zijn we werk aan het maken van transport over het water, ook het spoor staat op ons verlang-

TECHNOLOGIE

lijstje, maar dat ligt blijkbaar een stuk moeilijker. Tot nu toe gebeurt vrijwel alle vervoer van het afval per vrachtwagen. En dat staat haaks op de resultaten van de minimale uitstoot, die we gerealiseerd hebben. De restemissies uit onze verbrandingsovens zijn zo fenomenaal klein geworden, dat ze in het niets vallen in vergelijking met de emissies van vrachtwagens. Het heeft ecologisch gezien totaal geen zin om voort te sleutelen aan het nog verlagen van de emissies uit onze ovens. Het zoeken naar alternatieve transportmodi is veel zinvoller. En zo zijn we op transport via kanalen gekomen. Vlaanderen is rijk aan kanalen, grote kanalen, maar ook kleine vaarten, langswaar we met een klein schip - type Kempenaar driehonderd ton afval kunnen vervoeren. Daar staan vijftien vrachtwagens tegenover. Onze site in Beveren ligt op anderhalve kilometer van de kade. Onze site in Antwerpen idem dito. Daar hoeft geen tekening bij. Welnu, in 2009 beginnen we met een project waarbij we van drie plaatsen in Vlaams Brabant via waterwegen afval naar Beveren gaan vervoeren. En wat we verder nog gaan optimaliseren: nog meer energie – stoom met name – produceren uit afval. Mensen moeten beginnen in te zien dat afval niet alleen een last, maar ook een energiebron kan zijn.” U wordt ongetwijfeld geregeld geconfronteerd met de stelling: al wat u doet, is op wereldniveau een druppel op een hete plaat? “Dat klopt gedeeltelijk. Maar dan antwoord ik: we zijn een bedrijf met 1.300 mensen. We hebben niet de fysieke en

“Het heeft ecologisch gezien totaal geen zin om voort te sleutelen aan het nog verlagen van de emissies uit onze ovens. Het zoeken naar alternatieve transportmodi is veel zinvoller.” financiële mogelijkheden om elk afvalprobleem op elke plaats in de wereld te gaan oplossen. Ik ben realist genoeg om te beseffen dat mensen eerst hun primaire behoeften opgelost willen zien. Wat zouden ze zich met afvalverwerking bezighouden, als ze geen eten, drinken, een fatsoenlijke woning of medische zorgen hebben? Vergeet ook niet dat in de perceptie van de mensen afval meestal pas een probleem wordt, als er weinig plaats is. Vlaanderen is een van de meest geïndustrialiseerde en dichtstbevolkte gebieden ter wereld. Onze milieudruk is dus groot. In 1992 was ik in Saoedi-Arabië op bezoek. Als je ziet welke mogelijkheden tot storten de woestijn biedt… Of korter bij huis: in het Ierse binnenland waren tot een paar jaar geleden vierhonderd stortplaatsen operationeel, het grootste gedeelte illegaal. Ga in Ierland even buiten de grote steden en op boerderijen zie je de turf nog liggen.”

Valse concurrentie Verwacht u veel heil van de regelgeving van de Europese Unie? “Europa vaardigt principes en directieven uit. Dat moet de basis van onze

werking blijven. Hoewel we niet naïef mogen zijn. De regionale verschillen zijn nog vrij groot. Ik heb net het voorbeeld van Ierland gegeven. Wie in Athene is geweest, weet ook genoeg. Nochtans is Griekenland al meer dan twintig jaar lid van de Unie. Het kan toch niet dat ze geen geld hebben voor afvalverwerking? Ik heb er wel alle begrip voor dat nieuwe lidstaten vijf tot zelfs tien jaar tijd krijgen om zich te conformeren aan die Europese directieven. Maar wat we als bedrijf niet kunnen aanvaarden, is dat bepaalde landen naar regio’s uitwijken waar de wetten minder streng worden toegepast. Dat is zonder meer valse concurrentie.”

“Wat we als bedrijf niet kunnen aanvaarden, is dat bepaalde landen naar regio’s uitwijken waar de wetten minder streng worden toegepast.” “Wat men bij het hele probleem van afvalverwerking dikwijls vergeet, is hoe jong afvalverwerking nog is. Als lucht- en ruimtevaartliefhebber ben ik op 21 juli 1969 opgestaan om de maanlanding live op televisie te volgen. Een raket van 110 meter hoog en 3.000 ton zwaar bracht mensen veilig naar de maan en die mensen kwamen nadien veilig terug naar de aarde. Een technologisch hoogstandje. En waar stond de afvalverwerking in die periode? Graaf een gat in de grond, gooi het vol, steek een lucifer aan, dan zakt het geheel een beetje ineen. Letterlijk zand erover en als het gat vol is, graven we een nieuw gat. Als kleine jongen heb ik nog geweten dat men bij ons het huisvuil met paard en kar kwam ophalen. Tegelijk stegen supersonische vliegtuigen op. Afvalwetgeving, verwerkingstechnieken, het managen van het afvalprobleem: dat is allemaal jonger dan de computertechnologie of de automobielnijverheid. Ik heb niks tegen ‘old timers’, maar welke auto’s van de jaren 1900 of 1920 zouden vandaag de weg op mogen? Men moet begrijpen dat techniek evolueert, het ene domein sneller dan het andere. Zo ook vergaat het de verwerking van gevaarlijk en niet-gevaarlijk afval.”

Tekst: Wilfried VANDEN BOSSCHE Foto’s: INDAVER en Wilfried VANDEN BOSSCHE

7

I-mag februari 2009

technologie

Afval als bron van bio-energie Organic Waste Systems pionier in de afval- en bio-energiemarkt

GENT. Afval wordt bij het grootste deel van de bevolking gezien als een stinkend goedje dat zo snel en zo ver mogelijk aan de kant moet worden geschoven. Niet zo bij de laboranten en ingenieurs van het Gentse Organic Waste Systems. Hun onderzoek naar de winning van biogas uit afval leidde in 2008

het nieuwste project. In het Franse Bourgen-Bresse bouwt het mee aan een vergistingsinstallatie voor een totale kostprijs van 54 miljoen euro, waarvan 17 miljoen euro voor rekening van OWS is.

zelfs al tot 40 miljoen euro aan bestellingen. En CEO Luc De Baere rekent BASF, Cargill, DuPont en nog vele andere multinationals tot zijn vaste klanten.

Gedelegeerd bestuurder van Organic Waste Systems (OWS), Luc De Baere, kwam eerder bij toeval in de afvalindustrie terecht. Toen hij in 1975 op uitnodiging van een bevriende uitwisselingsstudent de oversteek naar Amerika maakte, hielp hij zijn gastouders op de boerderij mee bij de bouw van een mestvergistingsinstallatie. De microbe voor de afvalverwerking liet hem niet meer los en De Baere ging ‘waste management’ en ‘anaerobe vergisting’ studeren in Green Bay aan de University of Wisconsin.

Ingenieurs Zodra hij zijn masters op zak had, ontwikkelde Luc De Baere bij het toenmalige bedrijf ACEC Gent in samenwerking met de studiedienst van professor Verstraete aan de Universiteit van Gent een technologie voor de recuperatie van biogas uit huishoudelijk afval. Enkele jaren later werd met een kapitaal van toen nog 50 miljoen frank en een personeelsbestand

van zes mensen Organic Waste Systems opgericht. Nu, 25 jaar later, zit OWS weliswaar nog steeds in dezelfde kantoren aan Dok Noord in de haven van Gent, maar heeft het een omzet van 10 miljoen euro en stelt het 65 mensen tewerk, van wie vijftien industrieel ingenieurs. Die ingenieurs worden zowel ingezet voor het ontwerp van vergistingsinstallaties en de aankoop van componenten als voor de leiding over projecten. Van Spanje over Duitsland en Japan tot in Zuid-Korea: OWS telt wereldwijd 21 grootschalige installaties die een capaciteit van 700.000 ton organisch afval per jaar verwerken. Dat geen afvalberg te groot blijkt, bewijst het Gents bedrijf met

Organic Waste Systems heeft een omzet van 10 miljoen euro en stelt 65 mensen tewerk, van wie vijftien industrieel ingenieurs.

Dranco “Jaarlijks zal er 90.000 ton huishoudelijk en 15.000 ton groen afval verwerkt worden met onze gepatenteerde Dranco-installatie, gevolgd door een Sordisep-installatie”, verduidelijkt De Baere. “De naam Dranco staat voor ‘droge anaerobe compostering’. De naam Sordisep voor ‘sorting, digestion and separation’. Dat laatste proces bestaat uit drie stappen. Eerst worden de grootste componenten gescheiden door een zeef van 40 mm. Die scheiding wordt gevolgd door een anaerobe droge vergisting die ongeveer 65 procent van de organische stoffen omzet in biogas. Daardoor worden de makkelijk afbreekbare en geurige componenten verwijderd. De derde stap is een natte scheiding die verschillende fracties als zand, vezels, fijne restfractie en inerte materialen oplevert. Die fracties kunnen worden gerecycleerd of verwijderd tegen een lagere kostprijs. Door eerst droog te fermenteren hebben we maar een beperkte hoeveelheid water nodig, waardoor we zowel oppervlakte als energie sparen. Het resultaat van dat procedé is een maximale scheiding en een maximaal hergebruik: er kan tot 50 procent van het afval worden gerecycleerd en bij huishoudelijk afval kunnen de te storten restfracties tot 85 procent worden gereduceerd.”

Duurzame energie Een staaltje van succes dat kan voortbouwen op de steeds luider klinkende noodroep naar duurzame energie. “Het oorspronkelijke idee van de afvalvergistingsinstallaties ontstond tijdens de oliecrisis van de jaren ‘70, maar omdat die toen nog niet rendabel waren, concentreerden onderzoekers zich vooral op een nieuw maatschappelijk probleem: de groeiende afvalbergen die schreeuwden om een verwerkingsproces. De weten-

I-mag februari 2009

8

TECHNOLOGIE

“Als biogas wordt omgezet naar biomethaan, dan kan een wagen per hectare gewassen 86.000 km ver rijden.”

OWS

CEO Luc De Baere ziet vooral veel toekomst in biomethaan.

schappers pasten toen vooral conventionele natte vergistingsinstallaties toe op de organische fractie van huishoudelijk afval. De problemen met de drijf- en bezinkingslagen maakten evenwel snel duidelijk dat water en huishoudelijk afval niet te combineren vielen. Op zoek naar een alternatief kwamen wij terecht bij onze unieke droge anaerobe vergisting, zoals je die hebt op een stortterrein. Maar door onze Dranco-technologie kunnen wij dat natuurlijke proces tweeduizend keer versnellen: wat op natuurlijke wijze op 100 jaar fermenteert, gebeurt bij ons op twee tot drie weken. Op die manier voorkomen we dat de drijf- of bezinkingslaag spontaan scheidt, want zware componenten zoals glas, stenen en zand kunnen door het hoge stofgehalte in de vergistingtanks niet door de gistende massa zinken. Door dat droge systeem te gebruiken kunnen wij het meest bevuilde afval verwerken.”

wereldvlak noemen voor vergistingsinstallaties voor huishoudelijk afval. Die kwarteeuw aan ervaring past OWS sinds een vijftal jaar ook toe op de productie van bio-energie op basis van landbouwgewassen. Een technologieniveau lager dan de afvalverwerking volgens Luc De Baere, maar om te kunnen wedijveren met de bioenergiesector ontwierp OWS de Drancofarm-technologie. Een eerste installatie van 750 kW werd al in gebruik genomen in het Duitse Nüstedt. Daarmee komt OWS wel mee in het oog van de storm te staan voor wat betreft de beweringen dat de winning van bio-energie uit landbouwgewassen de aanleiding is voor de huidige voedselcrisis. Ook VN-rapporteur voor het recht op voedsel, Jean Ziegler, noemde de productie van biobrandstoffen nog ‘een misdaad tegen de menselijkheid’.

Pionier

“Die man kent de sector niet”, reageert De Baere. “Onze installatie heeft één groot voordeel: wij hebben geen hoogwaardige producten nodig om te vergisten. De maïskorrels kunnen worden

Als pionier op vlak van droogvergisting mag OWS zich vandaag de dag met trots een van de grootste drie leveranciers op

Biologisch afbreekbaar

9

gebruikt voor voedsel en de rest voor biogas. Landbouwoverschotten, plantenresten of gewassen die als tweede cultuur worden gekweekt, volstaan voor ons. Er kan dus heel flexibel en complementair worden omgegaan met de nood aan voedsel en de nood aan biobrandstof, in dit geval specifiek biomethaan.” Door die alomtegenwoordigheid in de afval- en bio-energiemarkt wordt OWS niet enkel gezien als de gevestigde waarde voor biologische opvolging, mechanische bijstand en automatisatie, maar wordt het bedrijf door overheden en door bedrijven geconsulteerd en krijgt het van overal ter wereld stalen, afval en mest toegestuurd. OWS heeft dan ook een mooie laboratoriumactiviteit uitgebouwd. “Onze laboranten bepalen de biodegradeerbaarheid van biopolymeren. Dat zijn materialen die dezelfde eigenschap hebben als kunststof. Ze zijn niet van aardolie afkomstig, maar van hernieuwbare landbouwgewassen. We verwerken tot tachtig procent van alle analyses in de wereld. Voor biodegradatietesten van nieuw ontwikkelde producten hebben wij vijf methoden ontwikkeld die we eerst in Amerika lieten standaardiseren en later via the European Committee for Standardization (CEN) in Europa. Vandaag staan onze methodes wereldwijd bekend als de ISOnormen. Het resultaat is dat wij onder meer voor multinationals als BASF, Cargill, DuPont en zelfs voor bedrijven als Carrefour controleren in welke mate hun nieuwe verpakkingen of producten biologisch afbreekbaar zijn.”

Top Hoe kijkt de CEO naar de toekomst van de bio-energiemarkt, nu Organic Waste Systems anno 2009 de top heeft bereikt in de afvalverwerkingsindustrie? “Ik zie vooral veel in biomethaan als brandstof voor de transportindustrie. Als biogas wordt omgezet naar biomethaan, dan kan een wagen per hectare gewassen 86.000 km ver rijden. Op bio-ethanol is dat 28.000 km. Als we voor de productie van biomethaan dezelfde overheidssubsidies zouden krijgen als voor bio-ethanol of biodiesel, dan ligt er nog een lucratieve markt open.” Tekst: Florian VANDE WALLE Foto’s: ORGANIC WASTE SYSTEMS

I-mag februari 2009

technologie

Waaier van energievraagstukken Derde strategisch energieforum is denktank voor energie van de toekomst

BRUSSEL. Autoworld Brussels in Brussel was op 16 december 2008 het toneel voor het derde ‘Strategic energy forum’, dat zich tot doel had gesteld aan te tonen dat een goed doordachte energiebevoorrading cruciaal is voor het toekomstige welzijn van de gemeenschappen op deze wereld, van de moderne economieën over de ontluikende landen tot de minder goed ontwikkelde regio’s ervan. Volgens de organisatoren staat de energieproblematiek in de toplijst van uitdagingen en prioriteiten voor de 21ste eeuw, simpelweg omdat een goede energiebevoorrading een voorwaarde is voor andere levensnoodzakelijke behoeften, zoals water, voedsel, leefmilieu, armoede, terrorismebestrijding, ziektebe-

Nancy Cantens overhandigt het geschenk aan Z.M. Koning Albert II.

strijding, scholing, democratie en bevolking. Bij gebrek aan voldoende energiebevoorrading zouden al die problemen nog veel moeilijker het hoofd te bieden zijn dan dat nu al het geval is.

Het evenement werd georganiseerd door TI K VIV, in samenwerking met CIBIC en het Belgisch Ingenieurscomité en ondersteund door meerdere federale en regionale instellingen en organisaties. Het is een voortzetting van de evenementen die in 2006 en 2007 konden rekenen op de medewerking van het Energie-instituut van de KU Leuven, het SCK en het VITO.

steeds weer aan bod: de competitiviteit (Verdrag van Lissabon), de zekerheid van de energiebevoorrading (Moskou) en de duurzame ontwikkeling (Kyoto). De sprekers wilden daarmee aangeven dat de drie niet los van elkaar mogen of kunnen worden gezien.

Koninklijk bezoek

Minister Magnette, federaal minister van Energie, gaf aan dat de liberalisering van de energiemarkten en de daaraan verbonden concurrentie tussen energieleveranciers de verwachtingen nog niet heeft waargemaakt. Ook de economische schaalvergroting, die de energiebedrijven noodzakelijk achten, zal nog voor spanningen zorgen. Een deel van het antwoord ligt volgens hem in de verdere diversificatie van onderzoek en ontwikkeling, de toekenning van onderzoeksbudgetten en overheidssteun voor nieuwe technologieën enerzijds. Anderzijds moet het energieverbruik worden beperkt en daarvoor moet de overheid een samenhangen-

Voor het eerst in de geschiedenis van ons land hebben de verschillende ingenieursverenigingen samengewerkt in de totstandkoming van zo’n evenement. Zijne Majesteit Koning Albert II onderstreepte het belang van het evenement door een bezoek aan de postersessies van de onderzoekers en door deelname aan het namiddagprogramma. Tijdens het ochtend- en middagprogramma konden vertegenwoordigers van overheid, industrie en ngo’s hun standpunten toelichten. Drie aspecten, verenigd in de ‘energieproblemendriehoek’, kwamen

I-mag februari 2009

Overheid

10

de, gecoördineerde en duurzame politiek voeren. Hij legde ook de nadruk op het belang van de inbreng van de industrie en het vertrouwen dat hij heeft in de Belgische knowhow.

Energiesector Chris De Groof van Electrabel vertegenwoordigde de energieproducenten. Hij stelde dat de liberalisering niet heeft opgeleverd wat ervan verwacht werd, omdat de Europese Commissie onvoldoende op de ontwikkelingen heeft geanticipeerd. De elektriciteitsmarkt is niet alleen aan juridische, maar wellicht nog meer aan fysische en economische wetmatigheden onderworpen. Om goed te kunnen functioneren heeft de markt een zeker productieoverschot en voldoende interconnecties (van hoogspanningslijnen) nodig. Dat gebrek aan inzicht van de EU in dat probleem heeft geleid tot een algemene ontgoocheling en ontevredenheid bij het grote publiek. Waar lagere prijzen werden voorgespiegeld als gevolg

TECHNOLOGIE

Z.M. Koning Albert II begroet de voorzitters van de ingenieursverenigingen en de sprekers.

van de liberalisering stijgen de prijzen immers door de toegenomen kosten. Slechte antwoorden op dat falende beleid zouden zijn: herregulering, producenten dwingen om capaciteit af te staan om zo meer capaciteit ‘vrij te maken’, bestraffend optreden tegen de zogenaamde ‘windfall profits’ en het prijsvervormende signalen geven. Zo’n beleid zou de energieproducenten immers als de zondebokken aanwijzen. Het zou hen nog meer doen aarzelen om te investeren in de noodzakelijke uitbreiding van de productiecapaciteit en het zou in schril contrast staan met het gevraagde ‘minimum aan wetgevende en fiscale stabiliteit’. Een beter antwoord vanwege het beleid zou de wegwerking zijn van sloganeske misvattingen over de energiemarkt, de creatie van de nodige regelgevingstabiliteit en een goed zicht op de toekomstige wereld en sommige van zijn technische evoluties, zoals bijvoorbeeld het ‘demand side management’.

nationaal product. Hij verwacht een blijvende stijging van de vraag naar diverse energievormen, maar vooral van aardgas, biomassa en kernenergie. Ook hij verwacht veel van meer energie-efficiëntie die 170 miljoen vaten olie-equivalent moet kunnen besparen tegen 2030.

Kernenergie De automobielsector heeft volgens hem veel mogelijkheden om die besparingen te realiseren dankzij technologiedoorbraken voor hybride voertuigen en elektrische batterijen. Voor de elektriciteitsproductie ziet hij een rol weggelegd voor alle soorten van energiebronnen, maar vooral voor de kern- en de windenergie. Een wereldwijde inspanning is nodig om die problemen aan te pakken. Nog een voorstander van kernenergie is Jean-Paul Poncelet, oud-minister en tegenwoordig werkzaam bij Areva. Hij vindt dat de Europese overheden er te weinig aandacht voor hebben dat 30% van de in Europa opgewekte elek-

Z.M. Koning Albert II begroet VIK-voorzitter Ing. Joseph Neyens MSc.

triciteit nu uit kernenergie afkomstig is. Kernenergie is bovendien een van de weinige energievormen die echt CO2-vrij is. Cijfermatig toonde hij aan dat kernenergie competitief is met de door fossiele brandstoffen opgewekte elektriciteit en beduidend goedkoper dan sommige hernieuwbare energievormen, vooral dan zonne-energie. Er is voldoende uranium voorradig in de wereld en bovendien overwegend in politiek stabiele landen. Het kernafvalprobleem is volgens hem beheersbaar en de kosten ervan bedragen minder dan 0,5% van de productiekosten van de elektriciteit. Ook drong hij aan op een Europees wetgevend kader met een gestandaardiseerde certificering voor kernreactoren en een gemeenschappelijke visie op het gebruik van en het onderzoek naar kernenergie.

VBO Peter Claes van het VBO vond dat de industrie sinds de jaren ’60 van de vorige

Stabiliteit Ook mevrouw Paola Mazzuchelli, die sprak namens EUREC, de Europese poot voor onderzoek en ontwikkeling inzake hernieuwbare energie, drong aan op de nodige stabiliteit inzake regelgeving om het onderzoek en de ontwikkeling in de goede richting te sturen en nog bestaande drempels weg te werken. Met cijfers staafde zij de lange weg die nog moet worden afgelegd om de EU-doelstellingen voor hernieuwbare energie te kunnen halen. Zij wees op de noodzaak van goed getrainde ingenieurs en technici om die doelstellingen te kunnen halen en op de nood aan gepaste opleidingen. Europese universiteiten zouden kunnen samenwerken om de nodige cursussen te organiseren. Volgens Emil Jacobs van Exxon moet de energievraag gelinkt worden aan de groei van de bevolking en van het bruto Eerste rij tijdens "part I" en meer bepaald de openingstoespraak door prof. dr. ir. Ronnie Belmans. 11 I-mag februari 2009

TECHNOLOGIE

spelen in het nadeel van de olieproducerende landen. In zijn besluit stelt hij dat olie zeker tot 2030 een grote rol als energiebron zal blijven spelen, samen met steenkolen. Verder ziet hij een belangrijke rol weggelegd voor kernenergie, als ze aanvaardbaar blijkt voor het grote publiek, en de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen, als men erin slaagt om de productiekosten, vooral dan die van zonne-energie, te drukken.

eeuw al veel inspanningen geleverd heeft om het energieverbruik terug te dringen, niet vanwege de prijs, maar vanwege de competitiviteit. Voor veel industriële processen is de grens van energiebesparing fysisch evenwel bereikt. Daar zijn technologische doorbraken nodig om verdere besparingen mogelijk te maken. Een langetermijnvisie is nodig met het oog op de garantie van energiebevoorrading en een transparante, voorspelbare en stabiele prijsvorming. Hij pleitte ten slotte voor een beperking van taksen en heffingen die elke prijsdaling tenietdoen. Professor Ronny Belmans rondde dit deel van de conferentie af door te stellen dat wij als ingenieurs moeten ophouden met van onszelf te denken dat wij het probleem vormen. Wij moeten onszelf als een deel van de oplossing zien. Ook hij verwacht veel van een diversificatie van de energiebronnen en vindt dat we niet al te veel eieren in een mand moeten leggen.

Namiddag In de namiddag ging professor William D’haeseleer uitgebreid in op de zekerheid van de energiebevoorrading en de diverse aspecten daarvan. In het debat daarover wordt zijns inziens de nadruk te veel gelegd op de levering van brandstoffen uit het buitenland. De energiebevoorradingszekerheid is volgens hem de optelsom van een aantal factoren waarvan de import van brandstoffen er slechts één is. Andere factoren zijn de opslagcapaciteit en de transportcapaciteit, de geïnstalleerde elektrische productiecapaciteit en de piekcapaciteit, de mix van brandstoffen en hernieuwbare energieën, de beschikbaarheid van die productiemiddelen op de ogenblikken dat het er op aankomt. In die mix hebben hernieuwbare energievormen hun plaats, maar ook kernenergie. België is momenteel voor 79% van zijn energiebehoefte afhankelijk van buitenlandse energiebronnen. Zonder kernenergie zou

I-mag februari 2009

dat 95% zijn. Ook voor professor D’haeseleer maakt een verbeterde energie-efficiëntie deel uit van het pakket oplossingen, maar de energieprijs moet ook hoog genoeg zijn om tot zuinigheid aan te zetten. Daarnaast rekent hij diversiteit, stockeerbaarheid, ontwikkelingen van nieuwe elektrische batterijen, flexibiliteit, redundantie, stabiliteit en regeling van het hoogspanningsnet en een stabiel wetgevend raamwerk bij de mogelijke oplossingen.

Sjeik Sjeik dr. Yamani , voormalig minister van Olie van Saoedi-Arabië, sprak het publiek via videoconferentie toe en ging uitgebreid in op de olieprijsvorming. Volgens hem is de olieprijs sinds 2003 sterk onderhevig aan speculatie door hedgefondsen, die daardoor de voorbije jaren de prijs sterk hebben opgedreven en nu samen met de economische crisis verantwoordelijk zijn voor de sterke prijsdaling sinds september 2008. Volgens sjeik Yamani zijn voldoende hoge energieprijzen nodig om de bevoorrading te verzekeren en de ontwikkeling van alternatieve energiebronnen te kunnen financieren. Te hoge prijzen

Prof dr. R. Pachauri, voorzitter IPCC, co-Nobelprijswinnaar voor de Vrede 2007 (samen met Al Gore).

12

Opwarming Laatste spreker van de dag was Rajendra K. Pachauri, president van het International Panel on Climate Change (IPCC) en Nobelprijswinnaar. Hij stelde dat het energieprobleem niet los kan worden gezien van de algemene opwarming van onze atmosfeer en de impact die dat heeft op onder meer de waterbevoorrading. De watervoorraden die in gletsjers opgeslagen zijn, nemen af doordat die gletsjers smelten. Dat heeft een onmiddellijke impact op de mensen die leven in het stroomgebied van de rivieren met bronnen in het Himalayagebergte en op langere termijn op al wie in kustgebieden woont. Hittegolven leveren gezondheidsrisico’s op. Verminderde beschikbaarheid van water leidt tot mislukte oogsten. Er is daarom dringend behoefte aan scenario’s om de gevolgen van de opwarming van het klimaat in te perken of te verzachten. De kosten van zulke scenario’s blijven volgens R.K. Pachauri beperkt tot een vermindering van de groei met ca. 3% van het BNP over de periode van nu tot 2030. Die kosten worden ruimschoots gecompenseerd door een betere gezondheid, energiezekerheid, tewerkstelling, landbouwproductie en een afname van de druk op het ecosysteem. De Nobelprijswinnaar wees er ook op hoe relatief de discussie over de energiezekerheid wel is. Vandaag zijn er op de wereld nog 1,6 miljard mensen die geen toegang hebben tot elektriciteit. Hij deed meteen een oproep om ook die mensen te helpen met creatieve en innovatieve oplossingen zonder daarvoor zware infrastructuren uit te werken. In zijn conclusies legt ook hij de nadruk op het gebruik van een portfolio van technologieën in combinatie met een wijziging van onze leefstijl. We hebben twee keuzes, zo stelde hij: de catastrofe of een gezond evenwicht nastreven in hetgeen we willen bereiken voor onze wereld. Tekst: Ing. Jaak BLOCKEN MSc Foto’s: TECHNOLOGISCH INSTITUUT VZW Stefan DEWICKERE

samenleving Ingenieurskoppel laat vaste jobs staan om samen metaalverwerkend bedrijf over te nemen TESSENDERLO. Eva Vanderstraeten (35) en Danny Devis (41) hadden allebei een aantrekkelijke job bij een multinational. Toch wisselden ze die in voor het onzekere bestaan van ‘kleine zelfstandige’.

Een

goed jaar geleden namen ze in Tessenderlo het metaalverwerkend bedrijf CRW over. Het is heel hard werken, maar ze hebben zich de overstap nog niet beklaagd.

“We hebben ons deze stap nog niet beklaagd” Ing. Eva Vanderstraeten MSc was kwaliteitsingenieur bij Philips Lightning. Ze auditte leveranciers op kwaliteit en besprak met hen productverbeteringen die het productieproces bij Philips konden bevorderen. Haar man, Danny Devis, is handelsingenieur en was bij Sunnyland ‘distribution manager’ van de afdeling ‘supply chain’. Waarom gaven jullie die mooie jobs op? Eva: “Ik was bij Philips erg operationeel bezig en kon mijn opleiding goed verzilveren in de functie die ik bekleedde, maar toch wilde ik graag nog veel meer met techniek bezig zijn. Dingen ontwerpen, uittekenen, maken en afleveren, dat is echt heel bevredigend werk. En er was natuurlijk het vooruitzicht om dat allemaal voor mezelf te kunnen doen.” Danny: “Ik had een beetje het gevoel dat ik aan mijn plafond zat. Ik had een jarenlange ervaring, klopte heel veel uren en nam veel beslissingen voor het bedrijf. En toch bleef er altijd die baas boven me. Nadat ik 15 jaar operationeel bezig was geweest, wilde ik ook meer financieel en commercieel werk gaan doen.”

I-mag februari 2009

Continuïteit

“Door dit samen te doen, zijn we als koppel dichter bij elkaar gekomen.”

Hoe zijn jullie bij CRW terechtgekomen? Danny: “De vorige eigenaar had zijn zaak in meer dan 25 jaar uitgebouwd tot een degelijk bedrijf met negen werknemers en een goedgevulde klantenportefeuille. Hij wilde dat niet zomaar opgeven, maar zocht naar overnemers die zowel de klanten als het personeel continuïteit wilden bieden. Het was hem niet zozeer om de centen te doen. Anders had hij zijn zaak evengoed aan een concurrent kunnen verkopen. Wij hadden meteen een goed gevoel bij hem. Eva en ik runnen de zaak sinds midden 2008, maar de vorige eigenaar staat ons nog dagelijks een uur of vier, vijf met raad en daad bij.” Kijkt hij nog altijd mee over jullie schouders om te zien of alles goed gaat? Danny: “Hij staat mij vooral bij in de relaties met de klanten. Zijn inbreng is daarin zeer waardevol. Relaties met klanten zijn vaak heel persoonlijk en zijn aanwezigheid in de zaak blijft daarbij een pluspunt. Zo kunnen wij als nieuwe zaakvoerders

14

makkelijker het vertrouwen winnen. Na de overname speelden we geen enkele klant kwijt, er kwamen er zelfs enkele bij. Hij begint stilaan vast te stellen ‘dat wij het wel zullen kunnen’ en laat het bedrijf zoetjes aan los. Zo is hij onlangs een maand met vakantie gegaan. Dat zou hij vroeger nooit gedaan hebben.”

Werkdruk Hoe hebben jullie de taken verdeeld? Eva: “Ik ben hoofdzakelijk met de techniek en de productie(planning) bezig. Het is een beetje in het verlengde van wat ik bij Philips deed: ik onderhoud nog altijd de contacten met onze leveranciers, maar ik sta in het atelier ook tussen onze tien werkmannen. Ik trek regelmatig de stofjas en de veiligheidsbril aan. Daar gaat niets boven. Als handelsingenieur neemt Danny de financiële en de commerciële kant voor zijn rekening: hij houdt de cashflow strikt in de hand, zoekt nieuwe

SAMENLEVING

“We voelen de economische crisis wel, maar ze kan voor ons evengoed positief uitdraaien.”

klanten en probeert de opdrachten binnen te halen.”

juiste

Was de stap van werknemer naar kmo’er groot? Eva: “Dat valt best mee. Het is hier heel hard werken, maar het is leuk dat je zelf kan beslissen wat je wanneer gaat doen. Wij klopten vroeger allebei ook al veel uren en waren vaak uithuizig voor de job. Ik zat regelmatig in het buitenland. Qua werkdruk is het verschil niet zo immens.” Danny: “Als zelfstandige kan ik veel meer over mijn eigen tijd beslissen dan vroeger: als ik zin heb om de kinderen naar school te brengen of om een boodschap te doen, dan doe ik dat gewoon. Het is niet elke dag rozengeur en maneschijn, maar ik heb me de overstap echt nog niet beklaagd.”

Niet veel veranderen Jullie hebben twee kinderen van vijf en zeven. Hoe combineren jullie het zelfstandigenbestaan met het gezinsleven?

Constructiewerken Roger Willems CRW bvba heet voluit ‘Constructiewerken Roger Willems’, naar de vorige zaakvoerder. Het bedrijf is gespecialiseerd in maatwerk van uiterst nauwkeurige onderdelen en assemblages. De firma levert fijn mechanisch stukwerk en miniseries aan grote industriële klanten uit de machinebouw en uit de chemische, farmaceutische en automotive sector, evenals aan onderhouds- en productontwikkelingsafdelingen van diverse multinationals. Ze maken onder meer productietools, prototypes, wisselstukken voor hogedruktoepassingen, pneumatische meetbanken, hydraulische kalibers enzovoort. Info: CRW bvba, Sparrenweg 111, 3980 Tessenderlo, 013-35.54.00 of via www.crw.be. DVE

Eva: “Toen we de zaak overnamen, hebben we meteen beslist dat we zouden verhuizen naar het huis dat aan de straatkant voor de firma ligt. Pendelen zagen we echt niet zitten. Nu moeten we gewoon de binnenkoer over om ‘naar het werk te gaan’. Heel handig om ’s avonds of ’s nachts nog snel even iets te komen afwerken. We hebben afgesproken dat een van ons beiden ’s avonds thuisblijft bij de kinderen, terwijl de ander voortwerkt in de zaak. Voorts kunnen we gelukkig op de grootouders rekenen voor kinderopvang, indien nodig, en in de schoolvakanties zijn sportkampen handige alternatieven. Een ziek kind opvangen lukt zelfs beter dan vroeger: een van ons blijft gewoon thuis werken of we springen af en toe snel even binnen om poolshoogte te nemen. Vroeger kon dat allemaal niet.” Hebben jullie al veel veranderd in het bedrijf? Danny: “We hebben er bewust voor gekozen om dat niet te doen. Continuïteit is superbelangrijk, zowel voor de klant als voor de werknemers. Op het vlak van IT hebben we nuttige aanpassingen doorgevoerd, maar structureel gaan we aan het bedrijf

15

niet te veel veranderen. We hebben wel al een extra frezer aangeworven naar wie we meer dan zes maanden hebben moeten zoeken en we hebben ook al geïnvesteerd in enkele nieuwe machines, waaronder een vijfassige CNC-freesmachine.”

Economische crisis Voelen jullie de gevolgen van de economische crisis? Danny: “Absoluut. Grote firma’s besteden minder uit dan vroeger: ze laten hun eigen vaklui meer werken uitvoeren. Het is moeilijker om opdrachten binnen te halen. Je moet scherpe prijzen bieden en je moet meer dan vroeger achter de klanten aanzitten. Tot op heden zijn er voor ons geen redenen tot ongerustheid. Vooral grote firma’s stellen de aankoop van investeringsgoederen uit voor bijvoorbeeld twee jaar: dat betekent dat de bestaande apparatuur langer moet blijven draaien en dat ze daarvoor meer wisselstukken nodig hebben. Op die manier kan de economische crisis voor ons evengoed positief uitdraaien: we mogen dan wel geen nieuw toestel voor hen maken, maar we kunnen wel meer wisselstukken blijven leveren. We blijven voorzichtig en werken rustig voort. Tegelijk proberen we toch een klein beetje onze klantenportefeuille te spreiden met wat nieuwe kleine opdrachten hier en daar. Dat gaat niet zozeer over grote volumes, maar we proberen toch af en toe een extra klant aan te boren die ons eventueel opdrachten kan bieden.” Was het toch niet beter geweest als een van jullie tweeën zijn vaste betrekking had gehouden en alleen de ander CRW had overgenomen? Eva: “Dat hebben we even overwogen, maar achteraf bekeken zou dat een onmogelijke opdracht geweest zijn voor één persoon.” Danny: “Bovendien zou het wederzijdse begrip ontbreken: de werknemer zou niet begrijpen waarom de zelfstandige zoveel tijd en energie in het bedrijf moet steken. Door dit samen te doen, zijn we als koppel dichter bij elkaar gekomen.” Tekst: Dirk VANDER ELST Foto’s: Dirk VANDER ELST en CRW

I-mag februari 2009

centra

Nieuwe spuitgiettechnieken resulteren in veelzijdige producten Onderzoeksteam aan KHLim verlegt grenzen van bekende kunststoftoepassingen HASSELT. Zonder het ten volle te beseffen zijn we allen continu omringd door een massa producten, gemaakt van kunststof. Dat geldt niet alleen voor onze dagelijkse omgeving. De autonijverheid, voedingsindustrie en de medische wereld zijn bij de grootste gebruikers en kunnen gewoon niet zonder kunststoffen. Kunststoffen worden vervaardigd via chemische processen die men haast oneindig lijkt te kunnen variëren. Zo krijgt men telkens andere materialen met een onuitputtelijk gamma van toepassingsmogelijkheden. Bovendien zullen kunststoffen een belangrijke rol gaan spelen in de uitdagingen van de komende 30 jaar: aangroei wereldbevolking, klimaat en milieu, energieprobleem en versnellende technologische ontwikkeling. Stof tot onderzoek genoeg voor de cel kunststoffen van de Katholieke Hogeschool Limburg.

Enthousiaste studenten voeren onderzoek naar microspuitgieten.

Door spectaculaire vorderingen van de scheikunde werden de allereerste kunststoffen zo’n 100 jaar geleden ontwikkeld om tegemoet te komen aan de toenemende vraag naar duurzame basismaterialen. De kunststoffen, zoals wij ze nu kennen, bestaan nog maar 50 jaar. Kunststoffen zijn samengesteld uit een groot aantal kleine deeltjes. Door de chemische reacties te sturen kunnen belangrijke eigenschappen beïnvloed worden. Mechanische eigenschappen zoals hardheid, stijfheid, stugheid, warmtegeleidingsvermogen, enz. kunnen worden opgevoerd tot de gewenste graad. De grondstoffen waaruit kunststoffen gemaakt worden, worden daarbij vaak gemengd met vezels. De vezelversterkte kunststoffen (of composieten) zijn zo stijver en sterker.

I-mag februari 2009

Spuitgieten Om producten uit kunststof hun specifieke vorm te geven bestaan er verschillende technieken. Spuitgieten behoort tot de best bekende. De grondstoffen in korrelvorm worden in een verwarmde cilinder gebracht, waarin zich een schroef bevindt. Het materiaal wordt gesmolten tot een viskeuze stof en door de ronddraaiende schroef naar voren gebracht. Zodra er voldoende smelt is, wordt dat via de spuitneus onder hoge druk in de matrijsholte geperst. In de meestal met water gekoelde matrijs koelt het materiaal af en stolt het in de gewenste vorm. Zodra het eindproduct voldoende vormvast is, wordt de matrijs geopend en het product uitgestoten. Tijdens de koelingfase wordt er

16

opnieuw smelt aangemaakt voor een volgende cyclus. Spuitgieten is geen continu proces. Extruderen is dat wel. Spuitgieten wordt bijvoorbeeld gebruikt om kratten en emmers te maken, producten die per stuk worden gemaakt. Door extruderen maakt men buizen en folies, producten die zonder onderbreking door een vorm kunnen worden geperst.

Vezellengte In een eerste Tetra-project aan de KHLim werden de eigenschappen van spuitgietproducten met lange glasvezels onderzocht. Hoe langer de vezel, hoe hoger het eindproduct scoort op stijfheid, sterkte en slagbestendigheid, eigenschappen die vooral gegeerd zijn in de autonijverheid. Zo zouden fabrikanten immers heel wat metalen onderdelen kunnen vervangen door kunststofonderdelen die even sterk en slagbestendig zijn bij een mogelijke impact. Lichtere kunststofonderdelen resulteren in lichtere wagens met een verminderd brandstofverbruik en een lagere CO2-uitstoot.

ONDERWIJS

Daarbij bleek maar heel weinig verschil in relatieve stijfheid op te treden. Men kon daaruit dus besluiten dat de instelling van de parameters weinig invloed heeft op de stijfheid van het eindproduct.

Tegendruk

Het technologiecentrum biedt ruimte aan onderzoeksteams van KHLim en Xios samen.

Slagbestendigheid en sterkte daarentegen gaven andere waarden aan in de analytische reeksen. Uit de verschillende proeven bleek immers telkens dat de tegendruk op de schroef een zeer belangrijke invloed heeft op de uiteindelijke mechanische eigenschappen. Het beheersen van die instellingen op de spuitgietmachine zijn in die mate belangrijk dat het de taaiheid van het eindproduct tot 50% kan beïnvloeden. Waarom geeft tegendruk dergelijke waarden? De tegendruk verhoogt de wrijving tijdens het smelten van de grondstof en verhoogt daardoor ook de krachten die op de individuele vezels werken, zodat er meer vezels worden afgebroken. De cel kunststoffen heeft op een kwalitatieve wijze het belang van bepaalde spuitgietparameters kunnen aantonen. Het is van praktische betekenis dat het gebruik van lange glasvezels een positieve invloed heeft op sterkte en slagbestendigheid van het eindproduct, tenminste wanneer men de vezels niet onnodig breekt door een te hoge tegendruk.

Nieuwe projecten

Ir. Ludo Naelaerts, hoofd van het onderzoeksteam, licht de resultaten toe.

De glas- of koolstofvezels die de leveranciers verkopen, zijn doorgaans 10 tot 44 mm lang. In de smeltfase van de grondstoffen op de schroef wordt de vezellengte gereduceerd tot slechts 4 mm. De cel kunststoffen van de KHLim onderzocht de invloed van de spuitgietcondities op de vezellengte en kon ook het verband aantonen tussen de spuitgietcondities en de mechanische eigenschappen van de eindproducten. Zij presenteerden hun resultaten op het PMI-congres van HoGent in september 2008. In eerste instantie ging men na of de vezellengte inderdaad zo dramatisch verminderde in de spuitgietmachine. Omdat het opmeten van duizenden vezeldeeltjes in een eindproduct oneindig veel tijd vraagt, werd er tijdens dit project eerst een methode uitgewerkt om dat via beeldverwerking te kunnen meten. Uit de resultaten bleek zelfs dat de gemiddelde vezellengte in werkelijkheid slechts 1,5 mm is in plaats van 4 mm. Daarna ging men na in hoeverre de parameters van de spuitgietmachine effectief invloed hebben op de mechanische eigenschappen van de eindproducten. Door het groot aantal parameters werd gebruikgemaakt van Design of Experiments (DOE), een statistische benadering waarmee de samenhang tussen parameters kan worden nagegaan met een beperkt aantal experimenten. Het volstond om 16 verschillende parametersets te gebruiken om het relatieve belang van ieder van de vermelde parameters ten opzichte van elkaar te vergelijken. In het onderzoek naar stijfheid en sterkte werd gewerkt met een klassieke trekproef op de analysemonsters van de 16 reeksen.

Onlangs begonnen er voor de cel kunststoffen twee nieuwe uitdagingen. In een Tetra-project over microspuitgieten wil men nagaan hoever men precies kan gaan met die technologie zonder in te boeten op de kwaliteit van de eindproducten. Het onderzoek loopt samen met Sirris en HoGent in complementaire testfases. Via verschillende cases willen ze de problematiek van de productie van steeds kleinere producten onderzoeken. Voor een ander onlangs gestart onderzoek werkt de cel kunststoffen samen met IKV in het kader van een Efro-project. Samen onderzoeken ze de productie van holle producten met water in plaats van met gas. In een aantal industriële cases worden meteen al enkele voordelen onderkend. Met water kan de koelingsfase opmerkelijk ingekort worden. Zo daalt de gehele cyclustijd met 40%. Ook maakt water het mogelijk om het binnenoppervlak gladder af te werken. De techniek op zich werd door IKV Aken al volledig ontwikkeld. Cel kunststoffen levert ondersteuning en zal zelf een testmatrijs ontwikkelen.

Toekomst De cel kunststoffen is actiever dan ooit. Naast de dienstverlening aan Limburgse kmo’s, waar ze al 12 jaar voor instaan, investeert de cel meer in Efro- en Tetra-projecten ten gunste van de bedrijven uit de gebruikerscommissie en daaruit voortvloeiende eindgebruikers. De kunststofsector is een belangrijke werkgever in Limburg, maar bestaat vooral uit kleine kmo’s die noch de middelen, noch de mankracht hebben om zulke onderzoeken in eigen beheer te doen. Bovendien voelen kmo’s hoe langer hoe meer de druk van lagelonenlanden, van de globaliserende economie en van snelle technologische ontwikkelingen. Cel kunststoffen wil daarom drempelverlagend werken voor het voeren van onderzoek en ze wil voort evolueren tot een betrouwbare onderzoekspartner die complexere cases aankan. Door de intrek in het Technologiecentrum, een gebouwencomplex dat wordt gedeeld met de onderzoeksafdelingen van de Xios-Hogeschool, wint het team aan uitstraling en aan professionalisme door de clustering van technologisch onderzoek voor de provincie. Tekst en foto’s: Lic. Diane LUYTEN

17

I-mag februari 2009

centra

Nieuwe loongrenzen 2009

Proefbeding, concurrentiebeding, opzeggingstermijnen en outplacement WOMMELGEM. Of u per jaar nu een euro meer of minder verdient, daar ligt u wellicht niet van wakker. Maar die ene euro kan wel belangrijk wor-

Het hangt allemaal af van volgende, nieuwe loongrenzen: 29.729, 36.638 of 59.460 euro. Het zijn geïndexeerde brutojaarlonen en ze zijn van toepassing op alle arbeidsovereenkomsten voor bedienden vanaf 1 januari 2009.

Concurrentiebeding

den tijdens de spannendste periodes van uw carrière: ontslag, een nieuwe job, solliciteren,

...

Het

brutojaarloon

bepaalt immers de lengte van de proeftijd bij het begin en de opzegtermijn bij het einde van de arbeidsovereenkomst. Of u direct na de opzegtermijn zonder problemen kunt overstappen

naar

de

concurrentie

hangt af van een eventueel concurrentiebeding. En of zo’n concurrentiebeding al dan niet geldig is, heeft te maken met de hoogte van uw loon. I-mag februari 2009

mum 12 maanden bedragen. Na de proeftijd gaat de samenwerking zonder formaliteiten over in een contract van onbepaalde duur en moeten er langere opzegperiodes in acht worden genomen.

Proefbeding Een arbeidsovereenkomst bevat bijna altijd een proefbeding. Tijdens die proeftijd kunnen werkgever en werknemer ‘proeven’ of het werk hen past. Als het na een maand nog niet wil lukken, dan is het voor iedereen gezonder dat de arbeidsovereenkomst snel kan worden beëindigd. Beide partijen moeten slechts 7 dagen opzeg geven vanaf de 2de maand proef. Naargelang de hoogte van het loon mag ook de proefperiode langer duren. Werkgever en werknemer moeten het altijd minstens een maand proberen. Als het jaarlijks brutoloon lager ligt dan 35.638 euro, bedraagt de proeftijd maximum zes maanden. Als het brutoloon hoger ligt dan 35.638 euro, dan mag de proeftijd maxi-

18

Bij een concurrentiebeding verbindt de werknemer er zich toe om na zijn vertrek uit de onderneming geen soortgelijke activiteiten uit te oefenen. Bedrijfskennis kan immers misbruikt worden en uitmonden in oneerlijke concurrentie tegen de vroegere werkgever. Of een concurrentiebeding al dan niet geldig is, hangt ook af van de loongrenzen. Uitvoerende functies zullen immers weinig kennis hebben kunnen nemen van bedrijfsprocessen. Daarom wordt een concurrentiebeding als niet bestaande beschouwd bij een jaarloon onder de 29.729 euro. Tussen 29.729 euro en 59.460 euro is het beding alleen van toepassing op categorieën van functies of op functies, bepaald bij cao. Als de

INDUSTRIE

loongrens van 59.460 euro overschreden wordt, kan een concurrentiebeding worden toegepast, behalve voor functies die daarvan uitdrukkelijk worden uitgesloten. Voor ingenieurs die werken als handelsvertegenwoordiger is er een specifieke regeling: als het jaarloon van de verkoper hoger ligt dan 29.729 euro, is het beding altijd geldig op voorwaarde dat a) de nieuwe functie betrekking heeft op soortgelijke activiteiten, b) het gebied waar de handelsvertegenwoordiger werkt geografisch beperkt is, c) het concurrentiebeding niet langer duurt dan 12 maanden.

Opzeggingstermijnen Opzeggen is het vooraf bekendmaken aan de tegenpartij van de datum waarop de overeenkomst een einde moet nemen. Hoe hoger het loon, hoe langer op voorhand de andere partij moet worden verwittigd.

Hoogte van loon kan veel impact hebben bij ontslag, jobverandering, enz. Voor de bediende die ontslagen wordt en niet meer verdient dan 29.729 euro per jaar, moet de werkgever drie maanden opzeg per begonnen schijf van vijf jaar anciënniteit in acht nemen. Als het loon hoger is dan 29.729 euro, wordt de opzeggingstermijn door werkgever en werknemer overeengekomen, met een minimum van drie maanden per vijf jaar anciënniteit. Als de bediende meer dan 59.460 euro bruto per jaar verdient, kunnen werkgever en bediende uiterlijk op het ogenblik van indiensttreding zelf een opzegtermijn onderhandelen. De bediende die zelf zijn ontslag geeft en minder verdient dan 29.729 euro, moet anderhalve maand opzeg per begonnen schijf van vijf jaar dienst in acht nemen. Als de bediende langer in dienst is, moet hij een opzegtermijn van drie maanden aanhouden. Bij een jaarloon van meer dan 29.729 euro bruto wordt de opzeggingstermijn vastgelegd bij overeenkomst, met een maximum van viereneenhalve maanden, als het jaarloon tussen 29.729 euro en 59.460 euro ligt. Als het jaarloon hoger ligt dan 59.460 euro, is de maximale opzegtermijn 6 maanden.

Formule-Claeys De formule-Claeys is geen wet of reglementering, maar een statistische analyse die uitmondt in een gemiddelde van door arbeidsrechtbanken en arbeidshoven toegekende opzegvergoedingen voor bedienden met een jaarloon, gelijk aan of hoger dan 28.580 euro. De arbeidsrechtbanken komen tussenbeide, als werkgever en werknemer onderling geen akkoord bereikten en een van beide partijen de zaak aanhangig maakt. In principe houdt de rechtbank rekening met vier criteria voor de bepaling van de opzegvergoeding: anciënniteit, leeftijd, jaarloon en functie. De rechter beslist zelfstandig, al moet hij of zij een minimale opzeg van drie maanden per schijf van vijf jaar anciënniteit naleven. Gevolg: iedereen doet het op zijn manier en de opzegtermijnen kunnen ver uiteenlopen naargelang de arbeidsrechtbank die de uitspraak doet.

Formule-Claeys biedt richtlijn, geen zekerheid voor opzegvergoeding Sinds 1997 neemt Thierry Claeys het criterium functie niet meer in aanmerking. De versie 2008 is gebaseerd op bijna 2.600 rechterlijke uitspraken over de periode medio 2003 tot medio 2007. Een analyse leert dat er nogal wat verschillen durven opduiken tussen de rechtbanken. Een meerderheid van de rechters oordeelt anders voor bedienden met een loon, hoger dan 120.000 euro. Zij lijken de invloed van de hoogste lonen op de opzegtermijn te temperen. Daarom krijgt de formule versie 2008 voor het eerst twee versies. En die zien er als volgt uit: Voor een jaarloon lager dan 120.000 euro: (0,87 x anciënniteit) + (0,06 x leeftijd) + (0,037 x loon/1000 x 106,53/index maand van ontslag) – 1,45. Voor een jaarloon gelijk aan of hoger dan 120.000 euro: (0,87 x anciënniteit) + (0,06 x leeftijd) + (0,029 x loon/1000 x 106,53/index maand van ontslag) – 1,45. De gehanteerde index van de maand van het ontslag is het 'gewone' indexcijfer van de consumptieprijzen, niet de gezondheidsindex. De anciënniteit wordt uitgedrukt in jaren en fracties van jaren, de leeftijd eveneens in jaren en fracties van

19

jaren en het loon (jaarloon) uitgedrukt in duizenden euro’s. Het is mogelijk om zelf de berekening te maken voor concrete gevallen via de module op: www.formuleclaeys.be We benadrukken hier nogmaals dat de formule-Claeys geen regel is, maar een statistische opname. Sommige arbeidsrechtbanken gebruiken de regel weliswaar als een van de inspiratiebronnen om hun vonnis te vellen, maar volgens Claeys zelf gaat het waarschijnlijk niet over de meerderheid. Het nut van de formule ligt in het feit dat ze werkgevers en werknemers een idee verschaft van de gangbare praktijken en de gemiddelden van de voorbije vier jaar. Maar gezien de variatie in uitspraken tussen arbeidsrechtbanken en in zeker mate ook tussen de gewesten, moet men er voorzichtig mee omspringen. Men kan beter ook rekening houden met de analyse van de praktijk in de onderscheiden rechtbanken.

Outplacement Outplacement is sinds 1 december 2007 niet langer een recht, maar een plicht. Door de invoering van cao 82 bis wordt de werkgever verplicht om de ontslagen werknemer, ouder dan 45 jaar, een concreet outplacementaanbod te doen. Er zijn twee voorwaarden verbonden aan de nieuwe regel. Ten eerste geldt hij niet, als de reden voor het ontslag een zware fout is en ten tweede moet de werknemer ten minste een jaar bij de werkgever in dienst zijn geweest. De werknemer van zijn kant mag het outplacementaanbod niet weigeren. Er zijn twee categorieën van werknemers die aan die verplichting ontsnappen: enerzijds wie niet beschikbaar moet zijn voor de arbeidsmarkt (en dus in aanmerking komt voor vervroegd pensioen) en anderzijds wie minder dan halftijds werkt. Dat wil niet zeggen dat die werknemers hun recht op outplacement verliezen. De vervroegd gepensioneerden die nog beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt, zijn wel verplicht om deel te nemen aan een wederinschakelingsprogramma. In dat geval is het misschien aangewezen om een andere term te gebruiken dan ‘vervroegd gepensioneerde’.

Tekst: Francine DEMARET

I-mag februari 2009

centra INDUSTRIE

Betaalde stage in hightechbedrijf De VIK maakt jouw droom waar!

WOMMELGEM. Studeer je dit jaar af als ingenieur en wil je graag praktische bedrijfservaring opdoen in het buitenland? De Vlaamse Ingenieurskamer geeft jou de kans om een jaar op bezoldigde stage te gaan in een hoogtechnologisch Europees bedrijf. Met die internationale professionele ervaring begin je met voorsprong op de arbeidsmarkt. Stel je kandidaat en doe mee aan de selecties.

Het VIK-centrum Lucht- & ruimtevaart organiseert sinds 1980 in samenwerking met de Vlaamse hogescholen en universiteiten buitenlandse stages voor pas afgestudeerde ingenieurs. Het centrum is officieel erkend door de federale overheidsdienst Economie om die stages te organiseren. De vergoeding van de stage is vergelijkbaar met een doctoraatsvergoeding, wat overeenkomt met het nettoloon van een beginnende ingenieur. De VIK zorgt voor de begeleiding: huisvesting, verzekeringen, sociaal statuut en verder advies en bijstand.

stagebedrijven. De selectiecommissie van het VIK-centrum Lucht- en ruimtevaart screent alle kandidaten. De geselecteerde kandidaten worden vervolgens voorgesteld aan de bedrijven naargelang hun profiel en de beschikbare stageplaatsen. Als je als kandidaat geselecteerd wordt, wordt alles geformaliseerd in een stageovereenkomst. Heb je nog vragen, neem dan vrijblijvend contact op met de Vlaamse Ingenieurskamer, Manuella Goyvaerts, coördinator stages lucht- en ruimtevaart, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem, tel: 03 259 11 06, e-mail: [email protected]

Stel je kandidaat Welke firma's? Heb je interesse? Zend dan uw curriculum vitae met een korte motivatie naar onze coördinator Lucht- en ruimtevaart, Manuella Goyvaerts. Zij zorgt voor de verdere opvolging en de contacten met de

Waar kan je terechtkomen? Momenteel organiseren wij stages in Zwitserland bij Mowag, in Frankrijk bij Eurocopter en in Israel bij IAI (Israel aerospace indus-

tries). Mowag Zwitserland ontwikkelt, ontwerpt, maakt en verkoopt wereldwijd technisch hoogstaande gepantserde voertuigen voor militaire toepassingen. De VIK biedt er drie stageplaatsen aan. Eurocopter Frankrijk maakt als helikopterbouwer deel uit van de EADS-group. De VIK biedt er vier stageplaatsen aan. IAI Israël ontwikkelt militaire en commerciële vliegtuigtechnologie, zoals de unmanned air vehicles (UAV). Het VIK-centrum Lucht- en ruimtevaart onderhandelt nog met andere toekomstige stagebedrijven. Het gaat daarbij over stages in Italië, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Tekst: Manuella GOYVAERTS Foto: Diane LUYTEN

De stagiairs die op dit moment stage lopen, samen op de foto met de bestuursleden van het Centrum Lucht- en ruimtevaart: Kristof Vièrin, Julien Souffriau, Lode de Pret en Jan Lambrechts en de coördinator, Manuella Goyvaerts. I-mag februari 2009

20

centra SENIOR INGENIEURS

Voordracht over industriële archeologie Een verleden voor de toekomst: de wortels van Flanders Technology... Tijdens de voorbije twee eeuwen veranderde de maatschappij sneller, grondiger en grootschaliger dan dat ooit het geval was in de loop van de menselijke geschiedenis. De industriële en technologische ontwikkeling lag aan de basis van nieuwe gebouwen, infrastructuur, gebruiksvoorwerpen en gedragspatronen.

Hoe keken onze voorouders naar die realisaties? Wat betekenen ze voor ons en welke betekenis kunnen ze in de toekomst krijgen? Moeten wij oude industriële gebouwen en installaties behouden, net zoals de kloosters, kerken en kastelen uit de middeleeuwen en de renaissance? En als we ze behouden: welke (maatschappelijke) functie(s) kunnen wij er dan aan geven? Kan het industrieel erfgoed een nieuwe vorm van cultuurtoerisme doen ontstaan? Het industrieel en technisch verleden van Vlaanderen is onvoldoende bekend en wordt ondermaats gewaardeerd, ook in Vlaanderen. Een enquête enkele jaren geleden in het laatste jaar van een grote middelbare school toonde aan dat slechts vier van meer dan 250 leerlingen wisten dat Leo Baekeland iets met bakeliet te

Spreker is de heer Adriaan Linters, Hasselt. De heer Linters werd geboren op 24 april 1951, is licentiaat geschiedenis, nieuwste tijden (R.U. Gent, 1973) en is sedert 1971 in Vlaanderen en internationaal betrokken bij de ontwikkeling van de industriële archeologie, de monumentenzorg en het behoud van het cultureel erfgoed. Hij is medeoprichter en voorzitter (sedert 1978) van de Vlaamse Vereniging voor Industriële Archeologie vzw, lid van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen (sedert 1993), lid van de Beoordelingscommissie Musea van de Vlaamse Gemeenschap (sedert 1998) en lid van de werkgroep ‘Cultureel Erfgoed’ bij de Vlaamse Gemeenschap, ter voorbereiding van het decreet op de bescherming van het roerend cultureel erfgoed (1999 -2003).

maken had. Namen van uitvinders en technici als Gevaert, Vierendeel, Magnel, Van Steenkiste, Walschaerts of figuren als Simons en De Ridder bleken grotendeels onbekend. In de vlasstreek weten leerlingen ternauwernood nog dat Vlaanderen eens het wereldcentrum van technologische vernieuwing in de vlasvezelbereiding was. Dat Vlaamse firma’s stoommachines aan Egypte en Griekenland leverden of bruggen bouwden in Italië en Portugal wordt als een fait divers beschouwd.

• PRAKTISCH

Moeten we het verleden niet kennen om het heden te begrijpen en om de toekomst te beheersen? Of zoals een Chinees spreekwoord zegt: om een rivier in te tomen moet je zijn bron en zijn bovenloop kennen.

Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: maandag 9 maart 2009 om 14 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOSEN10309.

21

I-mag februari 2009

afdelingen ACTIVITEIT IN DE KIJKER

>

LIMBURG

10DE EDITIE: NACHT VAN DE INGENIEUR donderdag 19 februari 2009 Gezelligheid is alvast gegarandeerd met drank op onze kosten tijdens de jobbeurs! Naar analogie met voorgaande jaren kunnen wij u ook dit jaar, voorafgaand aan de fuif, een restaurantavond aanbieden. Het jongerenteam van de VIK-afdeling Limburg organiseert dat culinaire festijn. Via de NvdI-website en via de VIK-website wordt u verder geïnformeerd over de menu's en de inschrijvingen voor die restaurantavond. We kunnen u alvast verklappen dat een aangenaam buffet u zal verrassen! Dus: bel of mail snel naar jullie ex-medestudenten en spreek af voor donderdag 19 februari! Breng eventueel uw partner en collega's mee en kom solliciteren, gezellig dineren en genieten van het Diepenbeeks studentenleven tijdens de Nacht van de Ingenieur! Voor alle info: www.vik.be of www.nachtvandeingenieur.be

Op donderdag 19 februari vindt de tiende editie van de Nacht van de Ingenieur plaats. Het feest wordt dit jaar mogelijk gemaakt door onze partner GDF SUEZ en vindt opnieuw plaats in de grote sporthal van de Fitlink op de universitaire campus in Diepenbeek. Het jongerenteam van de VIK-afdeling Limburg organiseert het evenement samen met de studentenverenigingen van de beide Limburgse hogescholen: Kerberus (KHLim), ASG (XIOS) en ABVG (XIOS). Jaar na jaar blijkt dit evenement een succes, waar massaal veel jonge ingenieurs, ingenieursstudenten, Limburgse VIKleden en onze collega's van de VIK-jongerenteams uit de andere Vlaamse regio’s op afkomen. Op verscheidene edities uit het verleden mochten we ook een delegatie van de K VIV-jongeren verwelkomen. Na het succesverhaal van de 9de editie brengen wij ook dit jaar afstuderende en jonge ingenieurs in contact met het bedrijfsleven. Dat doen we in een aangename sfeer op de NvdI-jobbeurs, voorafgaand aan de fuif. Inschrijven voor de jobbeurs kan via de NvdI-website en is gratis voor alle professionele ingenieurs en afstuderende industrieel en burgerlijk ingenieursstudenten. Iedereen die naar de jobbeurs komt, heeft aansluitend gratis toegang tot de fuif!

23

I-mag februari 2009

afdelingen

ANTWERPEN 19-feb-09 6-mrt-09 20-mrt-09 24-mrt-09 22-apr-09 16-mei-09

oogstgegevens. Italië nestelt zich met de oogst van 2008 op de eerste positie qua productie en laat daarbij Frankrijk en Spanje achter zich.

Workshop, Safety coaching, VIK-huis, 19 uur Degustatie Italiaanse wijnen, VIK-huis, 19.30 uur Poppentheater Van Campen, Antwerpen, 20 uur Lezing: Ergonomie: heeft uw bedrijf er iets aan?, VIK-huis, 19 uur Bezoek Duvel, Puurs, 19 uur Flandria-boottocht door het havengebied

Maar behalve de productie is ook de diversiteit immens, want Italië beschikt over meer dan 1.000 inheemse druivenrassen en totaal uitlopende klimaten, als je noord met zuid vergelijkt. Je leest het al: hier is veel lekkers te proeven. En dat doen we dan ook, want, zoals altijd, zit de waarheid in het glas. Op deze avond gaan we met het (gevulde) glas in de hand op ontdekkingstocht door dit wonderlijke land. Een tocht waar we je een gezellige mix van expertise, anekdotes en – ja – ook wijn serveren.

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Workshop ‘Safety coaching’ donderdag 19 februari 2009

Wat staat er zoal op het menu? We trappen af met de bubbels bij uitstek: Prosecco, een verleidelijke schuimwijn zonder dewelke het Piazza San Marco niet zou bestaan. Dan zetten we onze tocht verder in het gezelschap van enkele witte en rode wijnen. Zet alvast je tropenhelm op en hou je machete bij de hand, want de wandeling brengt ons van Noord- naar Zuid-Italië (en vice versa).

Je brengt jouw boodschap met de beste bedoelingen over en toch krijg je niet de reactie die je verwacht. Je staat er versteld van hoe efficiënt je iemand in beweging krijgt zonder dat je er extra moeite voor deed. Twee schijnbaar tegenstrijdige uitdagingen die je in je (professionele) leven best wel kent. Toch zijn ze niet zo tegenstrijdig. Kom voor jezelf ontdekken waar de klepel hangt. Of beter: waar de eenvoudige hefboom voor verandering zich verschuilt.

Enkele typische wijnen van bekende en minder bekende regio’s zullen uw smaakpapillen doen tintelen om tot slot afscheid te nemen in alle zoetheid. Kortom: een gevarieerde avond, waar Italië en zijn wijnen eens stevig in de schijnwerpers worden gezet. Ci vediamo!?

De (veiligheids)frequenties zijn hier de patronen waarin mensen denken, hoe ze zich gedragen en hoe ze communiceren. We gaan daarbij uit van de verschillen om de toepassing van de veiligheidscultuur op het werk te benaderen. In de workshop tonen we aan hoe medewerkers verschillen van elkaar bij de verwerking van veiligheidsinformatie. Vervolgens geven we ook aan hoe we iedereen, ondanks de verschillen, toch kunnen bereiken. De workshop is interactief met beeldmateriaal én vooral veel voorbeelden, toegepast óp en verkregen uit jouw leefwereld. Je kan de aangeleerde kneepjes van het vak daags nadien meteen toetsen op de werkvloer. Experimenteer en stel zelf vast wat de resultaten zijn.

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: vrijdag 6 maart 2009 om 19.30 uur. Kostprijs: 20 euro voor VIK-leden en partners, 25 euro voor niet-leden. Bedrag vooraf te betalen op rek. nr. 414-3146851-13. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: FEAWN10309.

Poppenschouwburg Van Campen vrijdag 20 maart 2009

• PRAKTISCH

In de traditie van ‘Poesje van de Reep’ ontstond in 1935 het Folklore klein-Toneel Van Campen. Stangenpoppen, decors en attributen: alles is proportioneel aan de werkelijkheid (schaal 1/5) en natuurgetrouw samengesteld. De beschermde, 500 jaar oude Sint-Niklaaskapel (SintNicolaasplaats) aan de Lange Nieuwstraat 3, gebouwd door Pieter Appelmans, architect van de kathedraal, biedt onderkomen aan de Poppenschouwburg. In 1985 vierde de schouwburg zijn gouden jubileum en werd hij ‘koninklijk’.

Plaats: VIK-Huis, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem. Datum: 19 februari 2009 van 19 tot 21.30 uur. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden, 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden, 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Annuleren van een inschrijving kan tot 48 uur voor de aanvang van de activiteit zonder kosten. Daarna is de volledige deelnameprijs verschuldigd. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Eerst inschrijven, na bevestiging secretariaat het verschuldigde bedrag vooraf betalen op rekeningnr. 414-3146851-13 van de VIK-afdeling Antwerpen met vermelding ‘workshop safety coaching’. Referte: VOAWN102099.

Het poppenspel vindt zijn oorsprong in Sicilië met als hoofdfiguur de ‘Pulcinella’. Die gebochelde figuur met een grote neus werd hier in de lage landen al snel een volksheld. In Antwerpen hebben de Poesjenellentheatertjes die Pulcinella omgevormd tot ‘de Neus’ en ‘de Bult’. Er werd een derde kleurrijke figuur aan toegevoegd ‘de Schele’. Koninklijke Poppenschouwburg Van Campen laat oude Antwerpse tradities en folklore herleven, zij het op verkleinde schaal. Elke opvoering wordt door de acteurs-poppenspelers live gebracht. Dialecten worden gebruikt in alle toonaarden, met af en toe een kwinkslag en een knipoog naar de actualiteit. Het echt ‘Antwaarps’ dialect viert hoogtij. Hoe mooier een

Degustatie Italiaanse wijnen vrijdag 6 maart 2009 Een wijnwandeling door Italië door Bart Van Honsté De Grieken noemden Italië al Enotria, het land van de wijn. En dat dit nu nog altijd zo is, blijkt zonder meer uit de laatste

I-mag februari 2009

24

ACTIVITEITEN

KEMPEN

personage Nederlands spreekt, hoe slechter zijn karakter is. Voorstelling: ‘Een avontuur met de vliegende hollander’. Belleke, Bult, Neus en Schele zullen zich weer van hun plezantste kant laten zien. Twee uur durend ‘Antwaarps’ spektakel met actie, humor en prachtige decors.

6-feb-09

Gezellig samenzijn, Bistro 'het Meulderke', Turnhout, 19.30 uur 3-mrt-09 Karting, Goodwill karting, Hoogbuul 47, Olen, 19 uur 17-apr-09 Citytrip naar Amsterdam (t/m 19/04/2009) 23-apr-09 Lezing 'De deeltjesversneller van CERN in Genève', KHK, Geel, 19.30 uur 14-mei-09 Bezoek busbedrijf Van Hool, Koningshooikt, 13.30 uur 1-jun-09 Familiewandeling

• PRAKTISCH Plaats: Koninklijke Poppenschouwburg Van Campen, Lange Nieuwstraat 3, Antwerpen (parkings: Meir, Eiermarkt en Van Dijck Lange Nieuwstraat. Trams: 2-3-4-7-8-10-11-15). Datum: vrijdag 20 maart 2009 om 20 uur. Kostprijs: 10 euro per persoon op rekeningnummer 414-3146851-13 van de VIK-afdeling Antwerpen met de vermelding ‘Van Campen’ en aantal personen. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Eerst inschrijven via de website, daarna de betaling doen. Voorbehouden (groep), maar beperkt aantal plaatsen. Er is geen simultaanvertaling voorzien. Referte: CAAWN10309.

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Ingenieurskarting dinsdag 3 maart 2009 Naar jaarlijkse gewoonte nodigen wij jullie opnieuw uit voor een spannende karting. We zijn ervan overtuigd dat het weer een avond wordt vol spanning, sportiviteit en overwinningsdrang, maar wat primeert is de gezelligheid onder ingenieurs. Als je dus zin hebt om je racekwaliteiten te testen of je wil nagaan of je beter presteert dan vorig jaar, schrijf je dan zo snel mogelijk in, want het aantal zitjes is beperkt.

Heeft het bedrijf ook iets aan ergonomie? dinsdag 24 maart 2009

De race verloopt zoals de voorbije jaren en vindt plaats bij Goodwill-karting, waar er een binnen- en een buitenparcours gecombineerd worden. De race duurt in totaal dertig minuten en is verdeeld in manches van tien minuten. De eerste tien minuten dienen als opwarmertje om kennis te maken met het parcours. Daarna worden de groepen ingedeeld volgens de individuele racetijd. Zo kan je volgens eigen niveau karten én blijft het voor iedereen spannend! Bij de tweede rit - de eigenlijke kwalificatie - is het de bedoeling om zo snel mogelijk te racen, want aan de hand van je tijd wordt bepaald op welke startplaats je mag vertrekken binnen je groep. De eigenlijke race wordt gereden tijdens de laatste tien minuten. De drie snelsten per groep gaan niet met lege handen naar huis. Ze krijgen allen een fles schuimwijn en de winnaar krijgt er zelfs een trofee bovenop.

Bij menselijk leed op de arbeidsvloer springen arbeidsongevallen en beroepsziekten het meest in het oog. En toch worden fysieke overbelastingsletsels niet of te weinig in verband gebracht met werkgebonden factoren. Er bestaan weinig concrete cijfergegevens over die aandoeningen. De afwezigheid wegens ziekte en de arbeidsongeschiktheid verdwijnen namelijk in de Riziv-statistieken. Veranderende werkomstandigheden en de demografische evolutie zorgen ervoor dat die problematiek aan belang wint. Een betere preventie dringt zich immers op. Dirk Delaruelle, diensthoofd departement Ergonomie van Mensura vzw, ontkracht de belangrijkste misvattingen over ergonomie en licht een model van aanpak toe dat aantoont hoe een gestructureerde ergonomische aanpak een win-winsituatie kan creëren. Alles wordt geïllustreerd met praktijkvoorbeelden.

We hopen dat jullie weer massaal op deze invitatie zullen reageren. It’s racetime!

• PRAKTISCH

• PRAKTISCH

Plaats: VIK-Huis, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem. Datum: dinsdag 24 maart 2009 vanaf 19 tot 21.30 uur. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden, 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden, 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Annuleren van een inschrijving kan tot 48 uur voor de aanvang van de activiteit zonder kosten. Daarna is de volledige deelnameprijs verschuldigd. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Eerst inschrijven, na bevestiging secretariaat het verschuldigde bedrag vooraf betalen op rekeningnr. 414-3146851-13 van de VIK-afdeling Antwerpen met vermelding ‘ergonomie’. Referte: VOAWN10309.

Plaats: Goodwill karting, Hoogbuul 47, Olen. Datum: dinsdag 3 maart 2009 om 19 uur. Kostprijs: 25 euro te betalen op rekening 418-9082131-70 van de VIK-afdeling Kempen, met vermelding ‘karting 3 maart 2009’. Inschrijving vereist:VIK-secretariaat. Referte: SAKPN10309.

Citytrip Amsterdam vrijdag 17 tot en met zondag 19 april 2009 Na het succes van de adventure- en sportweekends van de afgelopen jaren nodigen de jongeren van de afdeling Kempen u deze keer graag uit voor een citytrip naar Amsterdam. In

25

I-mag februari 2009

het weekend van 17 tot 19 april vertoeven we in het gezellige en bruisende Amsterdam. We verblijven in Stayokay-hostel ‘Zeeburg’, dat ten oosten van het stadscentrum ligt in een rustige, typisch Amsterdamse wijk.

geëxporteerde producten blijft in Europa, de rest gaat naar Amerika, Afrika en Azië. Van Hool heeft een jaaromzet van meer dan 450 miljoen euro, waarvan 2/3 voor rekening van de afdeling bussen/cars en 1/3 voor rekening van de bedrijfswagenafdeling. Vandaag bouwt het bedrijf een volledig gamma integrale autobussen en touringcars, ontwikkeld en geconstrueerd volgens de principes van de modulaire opbouw. De bedrijfswagenafdeling biedt een sterk gevarieerd gamma transportmiddelen aan, waaronder huif- en schuifzeilopleggers, tank- en bulkwagens, tank- en bulkcontainers, afzettanks, afzetkasten en containerchassis. Van Hool beschikt over een ISO 9001:2000 certificaat.

We vertrekken op vrijdag 17 april rond 17 uur aan De Werft in Geel. Om 19.30 uur kunnen we dan ons avondmaal nog nuttigen in onze hostel. Wat staat er zoal op het programma? Om het weekend meteen goed in te zetten gaan we op vrijdagavond op stadsverkenning en proeven we van het nachtleven. Na een heerlijk ontbijt zaterdagochtend duiken we weer de stad in. Er kan dan gewinkeld worden en we zullen de cultuur opsnuiven op plaatsen als het Rijksmuseum. ’s Avonds is er een ‘pancakecruise’ voorzien: lekker smullen, terwijl het schip ons door het havengebied voert over het IJ, langs het Centraal Station om via de Erts- en entrepothaven langs de Oranjesluizen terug te keren.

• PROGRAMMA 13.30 uur: ontvangst met koffie 13.45 uur: introductie met videopresentatie 14.30 uur: bedrijfsbezoek aan de afdeling bussen en cars en industriële voertuigen 16.30 uur: nabespreking 17.00 uur: einde

Op zondag is er na het ontbijt onder andere een bezoek aan het Anne Frankhuis gepland. Zoals aan alle sprookjes komt er ook aan dit een einde: op zondag zijn we rond 19 uur terug in ons Belgenlandje.

• PRAKTISCH

Neem deel aan dit onvergetelijke weekend voor de prijs van 125 euro voor leden en 135 euro voor niet-leden. In de prijs zijn de logies, activiteiten en maaltijden inbegrepen. Inschrijvingen zijn beperkt. Wees er dus snel bij!

Plaats: Van Hool, Bernard Van Hoolstraat 58, Koningshooikt (Lier). Datum: donderdag 14 mei 2009 om 13.30 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden; niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBKPN10509.

• PRAKTISCH Plaats: Stayokay Amsterdam Zeeburg, Timorplein 21, 1094 CC Amsterdam. Datum: vrijdag 17 tot en met zondag 19 april 2009. Kostprijs: 125 euro voor VIK-leden, niet-leden betalen 135 euro. Te betalen op rekening 418-9082131-70 van de VIK-afdeling Kempen, met vermelding ‘inschrijving citytrip’. Extra info: aarzel niet om te mailen naar [email protected]. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: REKPN10409.

LEUVEN-HAGELAND 23-apr-09 16-mei-09

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Kim’s chocolates

Van Hool

donderdag 23 april 2009

donderdag 14 mei 2009

Als je van chocolade houdt, dan is dit bedrijfsbezoek echt iets voor jou.

De nv Van Hool uit Lier-Koningshooikt is de grootste onafhankelijke constructeur van integrale autobussen en touringcars in West-Europa. Jaarlijks worden er ongeveer 1.600 bussen en cars geproduceerd en gecommercialiseerd. Daarnaast bouwt Van Hool ook een zeer uitgebreid gamma opleggers en tankcontainers. Het bedrijf is in die sector de onbetwiste marktleider in België en het bekleedt een belangrijke plaats op verschillende exportmarkten. Jaarlijks worden er meer dan 4.000 eenheden gebouwd.

Tijdens het eerste deel van het bezoek kun je aanschouwen hoe van die lekkernij ‘pralines, repen en tabletten’ worden gemaakt in een industriële omgeving en dat binnen de nu geldende hygiënische normen. Kim’s chocolates is erin geslaagd een nieuwe, hedendaagse fabriek te bouwen en te verhuizen op 10 maanden tijd zonder de productie stil te leggen. Daarbij ging veel aandacht naar de vergroting van de capaciteit en de verlaging van de uitbatingkosten. Hoe dat allemaal mogelijk gemaakt werd krijgen we te horen tijdens het tweede gedeelte van ons bezoek.

In de fabrieken werken er op dit ogenblik ongeveer 4.400 medewerkers. Het industrieterrein in Lier-Koningshooikt is 55 ha groot. Daarvan is 25 ha bebouwd. Meer dan 80% van de productie wordt uitgevoerd. Ongeveer tweederde van de

I-mag februari 2009

Bezoek Kim's chocolates, Tienen, 18 uur Stadswandeling Tienen, 14.30 uur

26

ACTIVITEITEN

op rekening 431-0647591-86 van de VIK-afdeling LeuvenHageland met vermelding ‘Stadswandeling voor ... personen’. Voor het etentje vermeld je bij inschrijving de keuze tussen vis of vlees. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat met het engagement om tijdig aanwezig te zijn. Referte: CALVN10509.

Door een biofermentor te plaatsen is Kim’s chocolates een van de meest ecologische chocoladefabrikanten in Europa. Al het mogelijke werd gedaan om warmte uit het productieproces te recupereren en er zijn maar liefst 3.300 fotovoltaïsche zonnepanelen op het dak geplaatst. Daarvoor kreeg de onderneming de onderscheiding voor ‘de meest energiebewuste kmo van 2008’. Kom en schrijf je in om samen met ons dit uitzonderlijk bedrijfsbezoek mee te maken.

LIMBURG

• PRAKTISCH Plaats: Kim’s chocolates, Industriezone West-Grijpen, Grijpenlaan 11, Tienen. Datum: donderdag 23 april 2009 vanaf 17.45 uur; het bezoek begint om 18 uur stipt. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en hun partner; VIK-bedrijfsleden betalen 2,50 euro; niet-leden betalen 5 euro. De betaling gebeurt via overschrijving op de rekening 431-0647591-86 van de VIK-afdeling Leuven-Hageland met de vermelding ‘Kim’s Chocolates’. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat met het engagement om tijdig aanwezig te zijn en bij afwezigheid uiterlijk 48 uur vooraf te verwittigen. Referte: BBLVN10409.

19-feb-09 21-mrt-09 27-mrt-09 30-mrt-09 9-apr-09 14-apr-09 15-apr-09 27-apr-09 13-jun-09 28-jun-09 2-apr-10

Nacht van de ingenieur, Diepenbeek VIK-quiz, Hasselt (Tuilt), 19.30 uur Bier- en kaasproefavond, Hasselt, 19.30 uur Lezing: Duurzaam bouwen, Hasselt, 19.45 uur Bezoek luchtmachtbasis Geilenkirche, Duitsland, 08.30 uur 5-daagse reis naar Dresden (tot 18 april 2008) Bezoek Profel, Overpelt, 14 uur Lezing: Solliciteren, Hasselt, 19.30 uur Golfinitiatie Fiets- en wandeldag, KHLim, Diepenbeek, 07 uur Reis naar Peru (tot 18 april 2010)

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Art decowandeling langs Tiense vesten

VIK-quiz

zaterdag 16 mei 2009

zaterdag 21 maart 2009 Tienen, een tintelende stad in de regio Leuven-Hageland. Een stad die bekend is door verschillende bedrijven, zoals Citrique Belge, Robert Bosch en last but not least de Tiense Suikerraffinaderij. Op 16 mei 2009 staat er een wandeling langs de Tiense vesten op het programma.

Het VIK-jongerenteam van de afdeling Limburg organiseert een leuke, ontspannende en originele quiz over algemene weetjes, geschiedenis, wetenschap, sport, muziek en veel meer! Elke ploeg mag uit maximaal vijf personen bestaan. Het inschrijvingsgeld, 3 euro per persoon, wordt aan de kassa betaald. Er zullen mooie prijzen voorhanden zijn!

Bij het begin van de 19de eeuw werd in Tienen voor het eerst werk gemaakt van het project ‘L'embelissement des promenades’. De oude stadswallen werden afgegraven en omgevormd tot wandelvesten en de stadspoorten werden gesloopt. Het resultaat zijn prachtige groene dreven, waarlangs het aangenaam wonen was. Naar het model van andere steden ging men langs die vesten prachtige herenhuizen bouwen. In Tienen vond die trend vooral plaats bij het begin van de 20ste eeuw en tijdens het interbellum.

• PRAKTISCH Plaats: Parochiaal centrum ‘De Biekaar’, Sint-Jozefsplein 8, Hasselt (Tuilt). Datum: zaterdag 21 maart 2009 om 19.30 uur. Inschrijvingsgeld: 3 euro per persoon, aan de kassa te betalen. Maximum 5 deelnemers per ploeg. Contactpersoon: Romina Ruggiero (0478 72 45 30). Inschrijven via [email protected] vóór 13 maart 2009 met vermelding van de ploegnaam. Referte: CALBG10309.

Tijdens onze wandeling gaan we op zoek naar de vergeten pareltjes van art deco en modernisme in Tienen. We bieden je ook de mogelijkheid om in te schrijven voor een etentje na de wandeling. Daarbij kun je kiezen uit een vis- of vleesmenu.

• PRAKTISCH

Duurzaam bouwen

Plaats: na inschrijving wordt de plaats van afspraak nog meegedeeld. Datum: zaterdag 16 mei 2009 vanaf 14.30 uur. Kostprijs: de wandeling (inclusief drankje achteraf) kost 7,50 euro voor VIK-leden en familie; 10 euro voor VIK-bedrijfsleden en 12,50 euro voor niet-leden. Het etentje nadien kost 35 euro voor VIK-leden en familie; 40 euro voor VIK-bedrijfsleden en 45 euro voor niet-leden. Een kindermenu is beschikbaar voor 15 euro. Na inschrijving moet het bedrag overgemaakt worden

maandag 30 maart 2009 Het duurzaamheidsaspect van een woning is een actueel en uitgebreid thema. De laatste jaren heeft energiezuinig bouwen aan belangstelling gewonnen, ook in de particuliere sector. Zowel bouwers als verbouwers kunnen zich daarom het best informeren over de bestaande bouwtechnieken om een optimum tussen investeringskosten en het energieverbruik van hun woning te vinden.

27

I-mag februari 2009

Tijdens deze lezing zal worden ingegaan op de huidige eisen waaraan een woning moet voldoen, zowel voor nieuwbouw als voor renovatie. Ook komen er verschillende maatregelen aan bod om energiezuinig te bouwen en wordt aangehaald welke keuzes economisch het aantrekkelijkst zijn (investeringskosten versus terugverdientijd).Tot slot worden alternatieve bouwmaterialen besproken, gekoppeld aan hun invloed op de energieprestaties van de woning. Kortom: een absolute must voor iedere (ver)bouwer in spe.

ticipatie van Nestlé en Novartis, prijkt Alcon Laboratries al verschillende jaren na elkaar op de ranglijst van de Fortune 100 beste bedrijven om voor te werken. In een werkomgeving die drijft op ten top gedreven kwaliteitszorg produceren ze met de meest geavanceerde technologieën gespecialiseerde geneesmiddelen voor het oog, vloeistoffen voor het onderhoud van contactlenzen en chirurgisch materiaal en instrumenten voor meer dan 120 landen. Wereldwijd telt Alcon bijna 15.000 medewerkers. In Puurs concentreren zo’n 950 medewerkers zich op productie, logistiek en sales & marketing.

• PRAKTISCH Plaats: Cultureel Centrum, Kunstlaan 5, Hasselt. Datum: maandag 30 maart 2009 om 19.45 uur. Spreker: dr. To Simons, Centrum Duurzaam Bouwen. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en hun partner; niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOLBG10309.

Meer informatie: www.alcon.com of www.alconjobs.be

• PRAKTISCH Plaats: Alcon Belgium, Rijksweg 14, Puurs. Datum: donderdag 19 maart 2009 om 18 uur Kostprijs: 5 euro ‘inschrijvingswaarborg’ voor VIK-leden en KVIM-leden. Voor de aanwezige VIK- en KVIM-leden wordt de 5 euro terugbetaald. Niet-leden betalen 5 euro en VAM-leden betalen 2,50 euro. Alle betalingen bij de inschrijving te doen op rekening nummer 405-0106331-50 van de VIK-afdeling Mechelen met vermelding van de referte. Voorwaarden voor deelname: inschrijving (incl. betaling) vóór 16 maart 2009. Naam werkgever moet worden vermeld bij de inschrijving. Er kunnen max. 20 personen deelnemen. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBMLN10309.

Vijfdaagse reis naar Dresden van 14 tot 18 april 2009 We vertrekken op dinsdag 14 april 2009 (tweede week paasvakantie) voor een bezoek aan de schitterende kunststeden Weimar (14 april) en Dresden (15, 16, 17 april) en een boottocht op de Elbe met bezoek aan Pillnidz Schloss en Meissen, de porseleinstad. Op 18 april zijn wij in het historische Leipzig, stad van Wagner en Goethe. Daarna keren wij terug naar huis. Wij verblijven zoals gewoonlijk in schitterende hotels en dineren in uitgelezen restaurants. Vervoer met luxe autocar (drie sterren).

VIK-quiz vrijdag 27 maart 2009

Onze medereizigers weten dat wij de lat hoog leggen. Prijzen: 635 euro per persoon, toeslag single: 99 euro, annulatie- en bijstandsverzekering: 15 euro. Prijzen alles inbegrepen, behalve dranken en persoonlijke uitgaven. Maximum aantal deelnemers: 35. Het volledige programma vindt u op www.vik.be/activiteiten. Inschrijven voor deze reis kan bij: [email protected].

De afdeling Mechelen organiseert een universele quiz in de lokalen van het Centrum voor Volwassenopleiding in Mechelen. Zin om uw kennis te testen? Schrijf dan vlug in, want het aantal deelnemers is beperkt tot 30 groepen met 5 deelnemers per groep.

Noteer nu al: van 2 tot 18 april 2010 organiseert de VIK-afdeling Limburg een 16-daagse reis naar Peru - de Inca’s, volk van Zo. Het programma vindt u op de website: www.vik.be/activiteiten. Meer info en inschrijvingsmodaliteiten volgen later nog.

Een mooie prijzenpot met een totale waarde van meer dan 6.000 euro is voorhanden.

• PRAKTISCH Plaats: CVO Mechelen, Vaartdijk 86, Mechelen. Datum: vrijdag 27 maart 2009 om 20 uur, deuren om 19.30 uur. Kostprijs: 25 euro per ploeg van 5 deelnemers, incl. 5 bonnen voor een consumptie ter plaatse, over te maken op rekening nr. 405-0106331-50 van de VIK-afdeling Mechelen. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat voor 20 maart 2009. Referte: CAMLN10309.

MECHELEN 19-mrt-09 Alcon Belgium, Puurs, 18 uur 27-mrt-09 Quiz, Mechelen, 20 uur 21-apr-09 Bezoek Olympus Belgium Industrial, Aartselaar, 19 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Alcon Belgium

Olympus Belgium Industrial

donderdag 19 maart 2009

dinsdag 21 april 2009

Alcon Laboraties is een internationale topper in de oogheelkundige sector. Als beursgenoteerde groep (NYSE), met par-

Olympus Industrial is fabrikant van innovatieve instrumenten voor kwaliteitstesten op het vlak van endoscopie, high speed

I-mag februari 2009

28

ACTIVITEITEN

video en niet-destructieve testen. De producten worden gebruikt voor industriële en onderzoekstoepassingen, gaande van luchtvaart, energie, automotive tot consumentenproducten. Ze dragen bij tot de kwaliteit van producten en tot de veiligheid van infrastructuur en materiaal. Meer informatie vindt u op de website www.olympus-ims.com.

De hoogwaardige en uiterst zuivere alcohol van Nedalco wordt zowel in de voedings- als niet-voedingssector gebruikt. In de voedingssector wordt het gebruikt als basisgrondstof voor de dranken- en levensmiddelenindustrie. In de niet-voedingsindustrie wordt de alcohol gebruikt in cosmetische producten, parfums, farmaceutische producten en in de industrie voor coatings and printinkten.

Na een introductie van Olympus Belgium Industrial volgen er enkele interactieve demo’s en workshops omtrent de toepassingen en de apparatuur. We krijgen een toelichting bij de visuele inspectie van materialen, zoals endoscopie (boroscoop, fibroscoop en videoscoop) en visuele inspectie van processen, zoals de high speed camera. Daarna krijgen we meer uitleg over ultrasoon niet-destructief onderzoek (Phased array-inspectie) en wervelstroom niet-destructief onderzoek (Eddy current array-inspectie). We ronden af met materiaalonderzoek onder microscoop.

In 2005 trad nog een productiesite in Sas-van-Gent in Nederland in werking. Wie de ethanolproductie, waarvan het productieproces gelijkaardig is aan dat van de bio-ethanolproductie, wil bezoeken kan dat alvast op 11 maart 2009 om 9.30 uur.

• PRAKTISCH Plaats: Nedalco, Bollebergen 2B bus 13, Gent Datum: woensdag 11 maart 2009 om 9.30 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 10 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Maximum aantal deelnemers: 20. Referte: BBOVL10309.

• PRAKTISCH Plaats: Olympus Belgium Industrial, Boomsesteenweg 77, Aartselaar. Datum: dinsdag 21 april 2009 om 19 uur. Einde is gepland rond 21 uur. Kostprijs: 5 euro ‘inschrijvingswaarborg’ voor VIK-leden en KVIM-leden. Voor de aanwezige VIK- en KVIM-leden wordt de 5 euro terugbetaald. Niet-leden betalen 5 euro en VAMleden betalen 2,50 euro. Alle betalingen bij de inschrijving per overschrijving of storting op rekeningnummer 405-0106331-50 van de VIK-afdeling Mechelen met vermelding van de referte. Voorwaarden voor deelname: inschrijving (incl. betaling) voor 11 april 2009. Bij de inschrijving moet het beroep en de werkgever van de deelnemer meegedeeld worden. Fotograferen of filmen is niet toegelaten binnen het bedrijf. Max. 30 deelnemers toegelaten. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBMLN10409.

Dinnerparty zaterdag 21 maart 2009 We verwennen u en uw partner op 21 maart 2009 met verfijnde gastronomie op dit unieke jaarlijkse event. Deze editie vindt plaats in het romantische en zeer stijlvolle Kasteel van Zwijnaarde, het prachtig gerestaureerde kasteel op de mooiste locatie uit het Gentse. In dat historische kader bieden we u een all-informule: receptie, vijfgangendiner en een passionele koffie, met vervolgens dranken en dansen tot in de late uurtjes. Ook voor uw succes op de dansvloer wordt gezorgd met een echte salsainitiatie onder professionele begeleiding en muziek, verzorgd door de bekende dj El Rubio. Bovendien is het de ideale gelegenheid om - in aanwezigheid van prominenten van de hogescholen - de jubilarissen onder de industrieel ingenieurs uit Oost-Vlaanderen te vieren in dit stijlvolle kader. De VIK-afdeling Oost-Vlaanderen waardeert speciaal op deze avond de leden van de promoties '99, '89, '84, '79, '69, '59, '49 voor hun jarenlange professionele inzet als industrieel ingenieur met de uitreiking van de VIK-jubilarisawards.

OOST-VLAANDEREN 10-feb-09 11-mrt-09 21-mrt-09 6-mei-09

Bedrijfsbezoek Puratos, Groot-Bijgaarden, 19 uur Bedrijfsbezoek Nedalco, Gent, 09.30 uur Dinnerparty, Zwijnaarde, 19 uur Bezoek Samsonite, Oudenaarde, 09 uur

Nedalco

Alle leden, vrienden en kennissen zijn bij deze uitgenodigd op deze uitzonderlijke avond. Voor deze stijlvolle romantische avond zijn partners van leden eveneens welkom tegen ledenprijs.

woensdag 11 maart 2009

Menu:

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Aperitief met hapjes

Carpaccio van rundsfilet met truffeldressing en Parmezaanse kaasschilfers Waterkersroomsoep met snippers gerookte forel

Royal Nedalco is een onderdeel van suikerproducent Cosun. Nedalco is de marktleider op de Europese agrarische alcoholmarkt. Het hoofdkantoor en de hoofdproductie bevinden zich in Bergen-op-Zoom in Nederland. Op dit moment wordt eveneens een fabriek gebouwd in Manchester, Engeland. Parallel zal nog een nieuwe fabriek worden gebouwd om aan de grote vraag van bio-ethanol (toevoeging van alcohol aan benzine) te voldoen.

Taartje van tongfilet met prei en tomaat, groene kruidensaus en kasteelaardappelen ‘Île flottante’ op vanillesaus met fruitcoulis Mokka met versnapering

29

I-mag februari 2009

• PRAKTISCH

30-apr-09

Plaats: Kasteel van Zwijnaarde, Joachim Schayckstraat 6, Zwijnaarde. Datum: zaterdag 21 maart 2009 om 19 uur. Kostprijs: 60 euro voor VIK-leden en partner; niet-leden betalen 80 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat vóór 16 maart. Vermeld met wie je aan tafel wenst te zitten. Vegetarisch menu mogelijk op aanvraag. Vooraf te betalen op rekening 443-0628601-50 van de VIK-afdeling Oost-Vlaanderen met vermelding ‘dinnerparty’. Referte: FEOVL10309.

7-mei-09 17-mei-09 4-jun-09

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Crematorium Sint-Niklaas donderdag 19 februari 2009 Sinds eind 2008 is het crematorium in Sint-Niklaas operationeel. De intercommunale Westlede beheert zowel het crematorium in Lochristi als dat in Sint-Niklaas. Beide crematoria samen bedienen bijna de hele provincie Oost-Vlaanderen. In het nieuwe gebouw gebruikt men de allernieuwste technieken om stoffelijke resten zo milieuvriendelijk mogelijk te verbranden. Emissies worden daarbij nauwlettend in de gaten gehouden. Voldoende faciliteiten bieden de rouwenden de gelegenheid om op gepaste wijze afscheid te nemen van hun overleden dierbare. Op de begraafplaats is zowel asverstrooiing als bijzetten in de urnentuin mogelijk.

Samsonite Europe nv woensdag 6 mei 2009 Toen in de jaren ´60 de hardschalige koffer volop doorbrak en de attaché het symbool werd voor de zakenman, is Samsonite op zoek gegaan naar een geschikte locatie om het Europese vasteland te veroveren. In 1966 koos men uiteindelijk voor Oudenaarde als thuisbasis vanwege de geografische ligging, de beschikbare geschoolde werkkrachten en de bedrijfsruimte. Inmiddels is Oudenaarde uitgegroeid tot het Europese hoofdkantoor voor de directie en de ondersteunende diensten, zoals productontwikkeling, financiën, IT, marketing, personeel, dienst-naverkoop, verzending, de productie-entiteit en het Europese distributiecentrum.

Het bezoek bestaat uit twee delen: een bezoek aan de technische installaties en een tochtje door begraafplaats Heimolen. Voorzie gepaste kledij naargelang de weersomstandigheden en breng een zaklamp mee. Er is geen verlichting buiten op de begraafplaats.

In 1973 vond de eerstesteenlegging plaats op de huidige site die een totale oppervlakte van +/- 15ha beslaat. Daarvan zijn na vele uitbreidingen 80.000 m² bebouwd. Wereldwijd stelt Samsonite meer dan 5.000 mensen tewerk, van wie ongeveer een zesde in Oudenaarde werkt.

• PRAKTISCH Plaats: Crematorium Sint-Niklaas, Waasmunstersesteenweg 13, Sint-Niklaas. Datum: donderdag 19 februari 2009 om 19 uur. Kostprijs: gratis voor leden en partner, 5 euro voor niet-leden. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Maximum aantal deelnemers: 25. Referte: BBWLD10209.

Ook de grootste hardschalige productieafdeling met een maandelijkse productie van gemiddeld 70.000 koffers bevindt zich op deze site. Dagelijks vertrekken er gemiddeld 35.000 producten naar de 15.000 Samsonite-verdeelpunten in Europa.

• PRAKTISCH

ZUID-WEST-VLAANDEREN

Plaats: Samsonite, Westerring 17, Oudenaarde. Datum: woensdag 6 mei 2009 om 9 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden; niet-leden betalen 10 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Maximum aantal deelnemers: 20. Referte: BBOVL10509.

14-feb-09 17-feb-09 16-mrt-09 28-mrt-09 4-apr-09 25-apr-09 11-mei-09 11-jul-09

WAASLAND 19-feb-09 5-mrt-09 2-apr-09

Stadswandeling 'Op en rond Waregem Plaatse', Waregem, 14 uur Bezoek Unilin, Wielsbeke, 18.30 uur Bezoek Deceuninck, Hooglede-Gits, 18.15 uur Dropping, Parking Bellewaerde Park, Ieper, 18 uur Cabaret: Eric Koller met “Hippopotomonstrosesquippedaliofobie”, Kortrijk, 19.15 uur Bezoek Weba, Gent, 09.45 uur Bezoek Roularta printing, Roeselare, 18.30 uur Barbecue, Restaurant d’Okkernote, Waregem, 18 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Bezoek crematorium Heimolen, Sint-Niklaas, 19 uur Bestuursvergadering + presentatie 3D-modelling van gebouwen, Sint-Niklaas, 20 uur Bestuursvergadering + presentatie normering van speeltoestellen, Sint-Niklaas, 20 uur

I-mag februari 2009

Presentatie optimalisatie belastingaangifte, Beveren, 20 uur Bestuursvergadering + presentatie resonantie, Sint-Niklaas, 20 uur Dauwwandeling Regionale ledenvergadering, Sint-Niklaas, 20 uur

Stadswandeling ‘Waregem plaatse’ zaterdag 14 februari 2009 Weekend, het uitgelezen moment om tot rust te komen en de bloemetjes buiten te zetten. Maar ook de tijd bij uitstek om

30

ACTIVITEITEN

Deceuninck

een stad te verkennen. En waarom niet eens op een andere manier? Ontdek een ander facet van Waregem en ga met ons mee op ontdekkingstocht. Een gids zal ons begeleiden door de stad. De wandeling (te voet) 'Op en rond Waregem plaatse' doet heel wat typische plekken aan: het domein Casier, de kerk, het Pand, de Schakel, het Regenboogstadion, de Briek Schottezaal in het stadhuis en de Gaverbeekhippodroom. De wandeling duurt ongeveer 2 uur. Daarna - hoe kan het ook anders? - gaan we er nog eentje drinken. Kom samen met ons cultuur van eigen bodem opsnuiven!

maandag 16 maart 2009 Onder het motto “Enterprise… where VIKj has not yet gone before…” brengen we een bezoek aan Deceuninck. Deceuninck is een geïntegreerde groep van wereldformaat die gespecialiseerd is in compounding, matrijzenbouw, ontwerp, ontwikkeling, extrusie, veredeling, recyclage en spuitgieten van kunststofraamsystemen, -profielen en -dichtingen en houtcomposiettoepassingen voor de bouwindustrie. De groep is actief in meer dan 75 landen, telt 35 filialen (productie en/of verkoop) verspreid over Europa, Noord-Amerika en Azië en stelt 2.940 personen tewerk. Deceuninck is in verschillende Europese landen marktleider en is er de voorbije jaren in geslaagd om in zijn sector een plaats aan de wereldtop te veroveren. De maatschappelijke zetel en het coördinatiecentrum van de groep bevinden zich in België. In 2007 behaalde Deceuninck een omzet van 656,6 miljoen euro. De groep Deceuninck biedt een ruim gamma duurzame geëxtrudeerde kunststof raamen deursystemen en bouwproducten aan met een hoge toegevoegde waarde. Naast een inleiding en een bedrijfsfilm krijgen we ook een rondleiding in het bedrijf. Kortom, alweer een bezoek om zeker niet te missen!

• PRAKTISCH Plaats: hoofdingang van het voetbalveld, Zuiderlaan, Waregem. Datum: zaterdag 14 februari 2009 om 14 uur stipt. Kostprijs: 2 euro voor VIK-leden; niet-leden betalen 3 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat uiterlijk tegen zondag 8 februari met het engagement zeker aanwezig te zijn en bij afwezigheid zeker tijdig te verwittigen via telefoon 0472 24 58 81 (Frederik Delobelle). Referte: SAZWV10209.

Unilin dinsdag 17 februari 2009 Onder het motto “Enterprise… where VIKj has not yet gone before…” brengen we een bezoek aan Unilin.

• PRAKTISCH

Unilin, bij het grote publiek vooral bekend dankzij QuickStep, stelt 4.300 mensen tewerk in 21 productievestigingen in Europa, de VS en Azië. Unilin heeft een omzet van 1,1 miljard euro en maakt deel uit van de internationale beursgenoteerde groep Mohawk. Het bedrijf produceert naast laminaatvloeren ook samengesteld parket, gemelamineerde platen, MDF & spaanplaten en daksystemen. Als werkgever onderscheidt Unilin zich als een gedreven innovatief groeibedrijf, waar echte entrepreneurs op elk niveau de basis vormen van het succes. Het bedrijf investeert in infrastructuur en in mensen en gaat voortdurend op zoek naar de allerhoogste kwaliteit en een evenwicht tussen de allernieuwste productiemethoden en een gezonde en veilige werkplek. Het bezoek aan Unilin Wielsbeke, waar laminaatvloeren en gemelamineerde panelen geproduceerd worden, begint in de impregneerafdeling waar de verschillende papierlagen bewerkt worden met hars. Vervolgens worden de papierlagen geperst op een plaat, worden de panelen verzaagd, gefreesd en verpakt. Na de rondleiding kunnen we genieten van een broodje met drankje.

Plaats: Bruggesteenweg 164, Hooglede-Gits. Datum: maandag 16 maart 2009 om 18.15 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: via website www.vik.be uiterlijk tot zondag 8 maart 2009 met het engagement zeker aanwezig te zijn en bij afwezigheid zeker tijdig te verwittigen via telefoon 0472 24 58 81 (Frederik Delobelle). Referte: BBZWV10309.

Dropping zaterdag 28 maart 2009 Naar jaarlijkse traditie bieden we je weer een dropping aan. Smout alvast de kuiten in, want ook deze keer staat er je een fikse wandeling te wachten. Via wegbeschrijvingen, tips en andere zal je de weg moeten zoeken in de duistere nacht naar de eindlocatie. Onderweg is er gelegenheid om eventjes te bekomen van de helse wandeling bij een hapje en een warm/koud drankje. Breng enkele vrienden mee en ook dit jaar zal het weer dik in orde zijn! Sfeer en ambiance is er gegarandeerd, nu enkel nog zorgen voor warme kledij, goede stapschoenen en je kan er tegenaan!

Kortom, alweer een bezoek om zeker niet te missen !

• PRAKTISCH Plaats: Unilin, Ooigemstraat 3, Wielsbeke. Datum: dinsdag 17 februari 2009 om 18.30 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden; niet-leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat uiterlijk tot maandag 9 februari 2009 met het engagement zeker aanwezig te zijn en bij afwezigheid zeker tijdig te verwittigen via telefoon 0472 24 58 81 (Frederik Delobelle). Referte: BBZWV10209.

Zeker en vast een zaklamp meebrengen!! Tot dan…

• PRAKTISCH Plaats vertrek: Hogeschool West-Vlaanderen, Karel De Goedelaan 5, Kortrijk. Datum: zaterdag 28 maart 2009 om 18 uur. Bij slecht weer wordt de dropping afgelast. Iedereen wordt dan tijdig verwittigd. (Reservedatum: 11 april 2009).

31

I-mag februari 2009

ACTIVITEITEN

Kostprijs: 4 euro voor VIK-leden; niet-leden betalen 6 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat uiterlijk tot maandag 23 maart. Na inschrijving sturen we per kerende het rekeningnummer waarop je binnen de 3 dagen het juiste bedrag stort met als mededeling ‘Dropping + naam + aantal personen’. Pas na ontvangst van de storting binnen de 3 dagen is je inschrijving geldig! Gelieve bij inschrijving je gsm-nummer mee te delen, zodat we je kunnen verwittigen, als de dropping wordt afgelast. Referte: SAZWV10309.

vooral Koller: een eigen stijl, een eigen vorm, een eigen merk. Hij is niet maatschappijkritisch, hij is menskritisch. Het gaat bij hem niet om de grote lijnen, maar om de details. Onder begeleiding van Peter de Jong vervaagt Koller weer op cartooneske wijze de scheidslijn tussen tragiek en hilariteit. Er is geen ander lijf zo elastisch als dat van Koller en zijn mimiek is nu al legendarisch. De voorstelling is de Belgische première. Dus zeker en vast niet te missen! Het aantal plaatsen is beperkt tot 20 personen. Vlug inschrijven is dus de boodschap.

Hippopotomonstrosesquippedaliofobie

• PRAKTISCH

zaterdag 4 april 2009 Cabaret met Eric Koller Na het overweldigende succes van ‘Fool Koller’ speelt de unieke theaterpersoonlijkheid Koller vanaf februari 2008 een nieuw programma, 'Hippopotomonstrosesquippedaliofobie' (angst voor lange woorden). Wat het wordt, weet hij zelf nog niet. Maar het is cabaret. En ook weer niet. Het bevat mime. Maar het is veel meer. Het is om te lachen. Maar het ontroert ook. Het is gewoon absurdistisch en hilarisch. Eric Koller wordt vergeleken met Mr. Bean en zijn voorstellingen zouden geïnspireerd zijn door Waardenberg en De Jong. Maar geen van die vergelijkingen doen Koller recht. Koller is

Plaats: Schouwburg, Kortrijk. Datum: zaterdag 4 april 2009 om 19.45. Start om 20.15 uur. Kostprijs: 11 euro voor VIK-leden en hun partner; 13 euro voor niet-leden. Inschrijving vereist: via website www.vik.be en dat uiterlijk op vrijdag 27 maart 2009 met het engagement zeker aanwezig te zijn en bij afwezigheid zeker tijdig te verwittigen via telefoon 0472 24 58 81 (Frederik Delobelle). Na inschrijven sturen we per kerende het rekeningnummer waarop u binnen de 3 dagen het juiste bedrag overmaakt met als mededeling “Eric Koller + naam + aantal personen”. Pas na ontvangst van het inschrijvingsgeld is uw inschrijving geldig!! Referte: CAZWV10409.

netwerk

Inzicht in de resultaten van de wedde-enquête 2008! Ingenieur is best tevreden met zijn loon 30%

25%

20%

15%

WOMMELGEM. In de voorbije nummers lichtten we al een tipje van de sluier over de salarisenquête 2008. Ondertussen kon iedereen ook al zijn persoonlijke weddesimulatie (www.vik.be/salaris) op onze vernieuwde site uitvoeren. Vandaag gaan we wat dieper in op het cijfermateriaal dat

10%

5%

0%

dankzij de grote respons van jullie allen heel wat bijkomende analyses mogelijk maakte. Dit jaar maakten we ook een vergelijking met de lonen bij de overheid.

Wie zijn al die respondenten? In vorig nummer kon u al lezen dat de deelnemers gelijkmatig gespreid zijn over de verschillende leeftijdsgroepen. Ook de regionale spreiding van de respondenten is belangrijk. Daarvoor hanteren we al enkele jaren een indeling die verband houdt met de intensiteit van de bedrijvig-

heid in bepaalde gebieden. Zo onderkennen we bijvoorbeeld de as AntwerpenMechelen of de Brusselse regio als aparte clusters. Het staafdiagram geeft duidelijk aan dat beide clusters samen 20% meer collega’s tewerkstellen dan dat er woonachtig zijn. Het aantal respondenten, tewerkgesteld in Wallonië en in het grensgebied van Nederland, is niet opgenomen in de grafiek.

A: Professionele medewerker: voor beginnende ingenieurs en functies van zuiver technische aard B: Middle management: voor teamchef, projectleider of ingenieur met gedeeltelijke managementopdrachten C: Senior management: voor afdelingshoofd of functie net onder de directie maar ook voor experts-technologen. D: Algemene directie en topmanagement: collega’s die het echt gemaakt hebben in hun bedrijf

33

I-mag februari 2009

Traditioneel nemen de metaal-, chemie- en bouwsector ruim de helft van de tewerkgestelde ingenieurs voor hun rekening.

In welke sectoren werken onze ingenieurs? Ingenieurs zijn tewerkgesteld in alle sectoren van het bedrijfsleven. Door de brede basis van de opleiding zijn ingenieurs overal inzetbaar. Dat blijkt dan ook opnieuw uit deze enquête. Traditioneel nemen de metaal- , chemie- en bouwsector ruim de helft van de tewerkgestelde ingenieurs voor hun rekening. Het taartdiagram geeft de verdeling over de sectoren meer gedetailleerd weer.

Welke functies bekleden onze ingenieurs? Inzicht in de tewerkstelling tussen de sectoren is nuttig om weten. Een ander belangrijk gegeven is de aard van de functies, waar onze ingenieurs in terechtkomen. Negentig procent van de ingenieurs komen in zes functionele domeinen terecht.

Eén op vijf van de ingenieurs groeit door naar algemeen management. Een vierde werkt in technisch ondersteunende diensten. Engineering en onderzoek en ontwikkeling (R&D) zijn samen goed voor 30%. Nog eens 15% van de ingenieurs vindt zijn gading in technisch-commerciële en ICT–functies. Het taartdiagram geeft de verhoudingen goed weer.

Welke regio betaalt het best? Historisch kenden we gebieden die qua tewerkstelling minder goed presteerden. Door het mechanisme van vraag en aanbod lagen de lonen daar iets lager dan in de andere regioclusters. Vandaag stellen we vast dat de grote loonverschillen tussen de regio’s zijn afgenomen. Zoals uit het staafdiagram blijkt, is de maximale afwijking 5% in plus of min tegenover het gemiddelde normloon, dat we afleiden uit deze enquête. De regio Brussel trekt, zoals we eerder zagen, heel wat collega’s aan vanuit de andere regio’s. Die regio betaalt over het algemeen ook beter. De regiocluster Waasland-Aalst blijkt in onze enquête nog net iets beter te betalen. De provincie West-Vlaanderen zit traditiegetrouw achteraan in het peloton.

We onderkennen de as Antwerpen-Mechelen of de Brusselse regio als aparte clusters.

Loont een bijkomende opleiding? Levenslang leren is een term die bij iedereen ingeburgerd is. Men moet zich continu bijscholen om de evolutie in de technologie of het eigen vakdomein op peil te houden. Meestal gebeurt dat spontaan door ‘on the job training’ en door gerichte trainingen of opleidingen te volgen. Een bijkomende kwalificatie verwerven om uw horizon als ingenieur te verbreden loont wel degelijk. Ruim 29% van de collega’s rapporteerde zo’n aanvullende opleiding te hebben genoten. Het effect op het loon is duidelijk merkbaar. Die collega’s verdienen gemiddeld 200 tot 400 euro per maand meer dan collega’s die daarvoor geen inspan-

I-mag februari 2009

34

ningen hebben geleverd. Het voordeel neemt toe met de leeftijd, lees anciënniteit. Preventieadviseur of milieucoördinator is het populairst als aanvullende opleiding voor industrieel ingenieurs. Die opleidingen worden gevolgd door bedrijfskunde en de VIK-Fellow-opleidingen. Samen vormen zij de top drie met meer dan 60% van alle gevolgde aanvullende vorming. De populairste aanvullende opleidingen zijn weergegeven in het staafdiagram onderaan deze pagina.

Bedrijfswagen heeft impact op het loonpakket In het januarinummer gaven we al een voorsmaakje met de populairste bedrijfswagen voor onze junior collega’s. Hier bespreken we de impact van een bedrijfswagen op het loonpakket van de ingenieur. Waar in 2000 slechts 37% van de collega’s over een bedrijfswagen beschikte, is dat aandeel over de jaren blijven stijgen. Tegenover vorige editie stellen wij vast dat de aangroei gestopt is. Sinds 2006 beschikt iets meer dan de helft van de collega’s over een bedrijfswagen, die ook voor privédoeleinden mag worden gebruikt. Uit onderstaand staafdiagram blijkt dat Audi nog steeds de populairste bedrijfswagen is. De goed uitgekiende leasingpakketten zijn daar zeker niet vreemd aan. Door de hoge inruilwaarde van die wagens is de maandelijkse leasingprijs meestal lager dan een andere wagen van vergelijkbare grootte. Als men een firmawagen mag gebruiken voor woon-werkverkeer en voor privékilometers, dan geniet men een voordeel van alle aard. De fiscus beschouwt dat als een belastbaar voordeel. Het wordt berekend op forfaitaire basis op grond van het aantal kilometers woon-werkverkeer enkele afstand. Daarbij hanteert de fiscus twee tarieven. Als de woon-werkafstand (enkele rit) kleiner of gelijk is aan 25 km, dan rekent de fiscus u 5.000 km privéverplaatsingen aan. Als de afstand groter is, dan gaat de fiscus uit van 7.500 km. Het berekende voordeel is de forfaitaire afstand, vermenigvuldigd met het tarief naargelang de fiscale pk van uw bedrijfswagen. Die tarieven worden jaarlijks geïndexeerd. Onderstaande tabel geeft de laatst gepubliceerde tarieven weer.

Populairste aanvullende opleidingen Preventie/Milieu

Bedrijfskunde

Fellows VIK

MBA

BIR

Informatica

Lasingenieur

0

0,075

0,150

0,225

0,300

35

Een voorbeeld maakt dit snel duidelijk U woont op 23 km van uw werkplaats en heeft een bedrijfswagen van 10 fiscale pk ter beschikking. Het voordeel van alle aard bedraagt dan: 5.000 x 0,3169 / 12 = 133,17 euro per maand. Dat voordeel komt op uw loonbrief en u betaalt daar RSZ en bedrijfsvoorheffing op. Maar bedenk dat het te betalen bedrag beduidend lager ligt dan de reële kosten om zelf een wagen aan te schaffen. Bovendien dekt het leasingcontract het onderhoudsrisico volledig. Een bedrijfswagen krijgen is dus een zeer interessant voordeel. Voor de werkgever betekent het ook een belangrijke besparing. De bruto loonsverhoging die nodig is om hetzelfde persoonlijke voordeel aan zijn werknemer te bieden,

I-mag februari 2009

Fiscale pk

Forfaitair kilometertarief voor bedrijfswagens geïndexeerd tarief (vanaf 01/01/2008)

4

0,1682 euro

5

0,1975 euro

6

0,2182 euro

7

0,2414 euro

8

0,2633 euro

9

0,2865 euro

10

0,3169 euro

11

0,3474 euro

12

0,3681 euro

13

0,3913 euro

14

0,4059 euro

15

0,4230 euro

16

0,4352 euro

17

0,4473 euro

18

0,4547 euro

19 en meer

0,4632 euro

I-mag februari 2009

kost de werkgever vele malen meer. Lees er wel aandachtig de carpolicy van uw bedrijf op na. Het is meestal saaie lectuur, maar veelal bepaalt de werkgever daarin ook welke functiecategorie aanspraak kan maken op een leasingwagen. Als u later van functie verandert binnen het bedrijf, kan dat voordeel onverwacht aangepast worden of zelfs wegvallen. Veelal legt men daarbij ook het type van wagen vast, waarop u recht hebt.

Is er evolutie in de aanvullende voordelen? Sinds 2000 volgen we met interesse welke extra’s er zoal gegeven worden om het loonpakket nog wat op te smukken. Zo zien we dat het toekennen van maaltijdcheques gestaag is blijven toenemen tot bijna 80% van de deelnemers aan de enquête. Een hospitalisatieverzekering maakt voor meer dan 80% van onze leden deel uit van hun extralegale voordelenpakket, voor groepsverzekeringen is dat zelfs 90%. Ook een gsm of een pc ter beschikking stellen is over de jaren sterk gegroeid. Dat laatste is een voordeel van

36

alle aard dat in principe ook moet worden aangegeven op de loonfiche. Bij controle van uw bedrijf door de fiscus of de RSZ zal men daar zeer kritisch op toezien.

Aanvullende voordelen soms vrij uitgebreid Forfaitaire kosten vergoeden is een klassieke manier om werknemers een extraatje te geven zonder dat daarbovenop nog fiscale of socialezekerheidskosten komen. We zien over de hele enquête dat het aantal collega’s die een forfaitaire onkostenvergoeding ontvangt, stabiel blijft op 45% tegenover de enquête van 2006. Daarbij moet wel worden opgemerkt dat dit percentage voor de groep ‘topmanagement’ boven de 70% ligt. Forfaitaire kostenvergoedingen maken principieel geen deel uit van het salaris. Het gaat immers over de terugbetaling van uitgaven, gemaakt door de werknemer voor de uitoefening van zijn beroep. Fiscaal noemt men dat ‘kosten eigen aan de werkgever’. De fiscus en de RSZ aanvaarden de terugbetaling op forfaitaire wijze enkel, als die gebaseerd is op een

gepubliceerd zijn. Afhankelijk van de functie en de graad valt men in een welbepaald barema. Het bijbehorende loon rolt er dan gewoon uit naargelang de graadanciënniteit, die men heeft opgebouwd. In de grafiek is het barema 501 uitgezet als jaarsalaris tegenover de salariscurve van een professionele medewerker en een middle manager. Het barema 501 geldt onder andere voor een ingenieur, tewerkgesteld in het technisch secundair onderwijs. We vergelijken hier jaarsalarissen, omdat bij de overheid de eindejaarsgratificatie geen volledige 13° maand is (zie ook kader). Het vakantiegeld is jarenlang ook veel lager geweest dan in de privésector. Dat is sinds enkele jaren gelijkgeschakeld. Wat niet in de vergelijking zit, is het pensioen van een ambtenaar. Dat kan bij een volledige loopbaan tot 80% van de gemiddelde jaarwedde van de laatste vijf jaren bedragen. Het normale wettelijk werknemerspensioen is daartegenover slechts een peulschil. Vandaar het grote belang van de groeps v e r z e k e r ing dat 90% van onze collega’s in de privésector genieten.

ernstige norm. Formeel kunnen we daarom niet spreken van een voordeel voor de werknemer.

Privé versus overheid Tewerkstelling bij de overheid volgt niet de marktmechanismen van de private arbeidsmarkt. Toch staat het loon er niet volledig los van. Ook voor de overheid is het belangrijk om goede arbeidskrachten aan te trekken en te behouden. Het imago van de ‘ambtenaar’ van weleer is allang verleden tijd. Ook bij de overheid geldt voortaan een werkethos. Als gevolg van de Copernicus-hervormingen waait er vandaag een frisse wind door de overheidsinstellingen en kan men duidelijk spreken van een dynamische aanpak. De loonsystemen bij de overheid zijn volledig gereglementeerd. Dat maakt ze weliswaar soms een beetje star, maar anderzijds ook volledig transparant. Bij de overheid werkt men met barema’s die officieel

Hoe inkomens vergelijken? Bruto belastbaar privé: Bruto maandwedde – 13,07% RSZ + 92% vakantiegeld + 13° maand Bruto belastbaar overheid: Bruto maandwedde – 11,05% (“RSZ”) nu ook + 92% vakantiegeld + eindejaarspremie = 60,8% maandwedde Tot zover de VIK wedde-enquête 2008. Dit rapport kon enkel zo uitvoerig en gedetailleerd gemaakt worden dankzij jullie bijdrage. Uit de hoge respons op de enquête besluit het bestuur dat jullie, onze leden, daaraan nog steeds een zéér groot belang hechten. Wij danken jullie voor het vertrouwen en kijken al uit naar jullie reacties om deze service aan de leden nog te verbeteren. Tekst: Ing. Paul BERTELS MSc Directeur VIK

37

I-mag februari 2009

netwerk

80 jaar opleiding voor industrieel ingenieur Oostende herbergt flinke brok geschiedenis van hogeschoolingenieurs

OOSTENDE. De hogeschool voor industrieel ingenieurs in Oostende is de op een na oudste van Vlaanderen. Alleen het De Nayer Instituut in Mechelen is ouder. Op 8 februari 1928 keurde de toenmalige minister de aanvraag voor de oprichting van een Hoger Technisch Instituut in Oostende goed. Een jaar later begon een wereldwijde financiële crisis, die tot een economische puinhoop zou leiden. Twee studenten hadden zich in 1928 voor de ‘hogere afdeling technische scheikunde’ ingeschreven, maar slechts een van hen zou in 1931 de studies voltooien. ! Van onze hoofdredacteur

De hogeschool ontwikkelde zich tot een gerenommeerde onderwijsinstelling, eerst voor technisch ingenieurs en vanaf 1977 voor industrieel ingenieurs. Voor de ingenieursopleiding telt ze tot op heden ruim 8.000 gediplomeerden. Ze zijn in allerlei sectoren tewerkgesteld en in vele landen. De school heeft ook een unieke ligging: aan de Zeedijk en aan de overkant langs de Troonstraat in Oostende. De campus herbergt ook de graduaatsopleiding, de huidige opleiding voor professionele bachelor. Het ‘graduaat’ werd in 1963 opgericht en telt tot op heden circa 3.500 gediplomeerden. De hogeschool in Oostende kende 4 directeurs: Urbain Ruysen, Iréné Maes, Christiaan Vanden Bulcke en Gerard Manderyck. Het huidige departementshoofd is prof. dr. ir. Wim Haegeman.

Geschiedenis De VIK heeft onder haar leden heel wat afgestudeerde ingenieurs van de hogeschool. Onder hen ook collega’s die nog in de jaren vijftig als technisch ingenieur zijn gediplomeerd. Elk jaar voegen er zich ook talrijke pas afgestudeerde industrieel ingenieurs van de hogeschool bij de VIK. Voor de jonge generatie collega’s komt het wat vreemd over om de ene keer over technisch ingenieurs te horen spreken en de andere keer over industrieel ingenieurs. Maar dat is natuurlijk inherent aan de geschiedenis zelf, hoewel men soms beweert dat ‘geschiedenis’ niet meer in is. De ene kan dat best beweren, de andere vindt geschiedenis dan weer een bron voor de ontwikkeling van een visie en een geheugenbank om uit de fouten van het verleden te kunnen leren. De geschiedenis van het technisch hoger onderwijs in ons land is een opeenstapeling van goede en verkeerde besluiten over de opleiding van ingenieurs in het hoger onderwijs.

80

De geschiedenis van de industrieel ingenieur vangt in 1898 aan, bij de opkomst van de eerste industriële revolutie in ons land, meer bepaald rond Luik. Op vraag van de industrie werd in 1898 in het zuiden van

I-mag februari 2009

38

‘Industrieel ingenieur’ is een begrip in ons land, al begrijpt men in het buitenland niet – en wij ook niet – dat er in ons land twee soorten industrieel ingenieurs zijn.

De geschiedenis van het technisch hoger onderwijs in ons land is een opeenstapeling van goede en verkeerde besluiten over de opleiding van ingenieurs in het hoger onderwijs. ons land de eerste technische hogeschool voor industrieel ingenieurs opgericht. De werkgevers hadden immers behoefte aan ingenieurs die voor industriële taken waren opgeleid. Vandaar de naam ‘industrieel’ ingenieur. Al vlug bleek dat de taak van die ingenieurs vooral te maken had met toepassingen die in verband stonden met elektriciteit en mechanica of met een combinatie van de twee. Er werden natuurlijk ook heel wat industrieel ingenieurs voor de chemische sector opgeleid.

Technisch of industrieel In 1910 studeerden de eerste 10 industrieel ingenieurs ‘elektromechanica’ af aan het Instituut Gramme in Luik. De studierichting was een succes. De tiende promotie telde in Luik acht keer meer industrieel ingenieurs elektromechanica. In 2010 is er dus gelegenheid om ‘Een eeuw industrieel ingenieur elektromechanica’ te vieren. Het succes van de opleiding prikkelde ook de Vlaamse inrichtende machten van het technisch onderwijs. De eerste Vlaamse technische hogeronderwijsinstelling werd in 1922 in Mechelen opgericht, met één afdeling, met name voor de studierichting van technisch ingenieur elektromechanica. De eerste promotie telde in 1926 acht afgestudeerden. In Vlaanderen wou men evenwel niet meer weten van de titel van industrieel ingenieur. Men opteerde er voor technisch ingenieur. Men ging ervan uit dat men ingenieurs opleidde die specifiek voor de ‘techniek’ bedoeld waren, eerder dan voor de ‘industrie’. Wat het verschil tussen beide was, is me lang niet duidelijk geweest, tot wijlen volksvertegenwoordiger Frank Swaelen, een eminente kenner van het dossier over de evolutie van het technisch hoger onderwijs, me te kennen gaf dat communautaire twisten, ook al in de jaren twintig, schering en inslag waren. In 1933, toen het onderwijs nog een federale bevoegdheid was, besloot de wetgever om nog slechts één titel te behouden: die van technisch ingenieur. De titel hield 44 jaar stand tot in 1977. Toen schakelde men terug over naar de titel van industrieel ingenieur en werd die van technisch ingenieur afgebouwd.

noemde men ‘assimilatie’. De geschiedenis leert dat de levensduur van dergelijke titels gemiddeld 35 jaar bedraagt. Het is dus uitkijken wat er in 2012 met de titel van industrieel ingenieur zal gebeuren. In 2003 werd immers de studierichting voor ‘master in de industriële wetenschappen’ ingevoerd. Industrieel ingenieurs studeren dus af als ‘master in de industriële wetenschappen’, al is het volgens het Vlaams decreet niet verboden om er ook de titel van industrieel ingenieur aan toe te voegen. Uit een recente enquête van de VIK bij middelbare scholieren is gebleken dat de jongeren eerder vertrouwd zijn met ‘studeren voor industrieel ingenieur’ dan met ‘studeren voor master’. De hogescholen zijn gewaarschuwd. Duidelijkheid is de moeder van de aantrekkingskracht. En dus ware het beter dat men deze gulden regel opvolgt, vooraleer het te laat is. ‘Industrieel ingenieur’ is een begrip in ons land, al begrijpt men in het buitenland niet – en wij ook niet – dat er in ons land twee soorten industrieel ingenieurs zijn: die met een opleiding van 4 jaar (in Vlaanderen) en die met een opleiding van 5 jaar (in de Franse gemeenschap).

Gedurfd Wellicht moeten we in Vlaanderen nog wat geduld aan de dag leggen om tot een uniforme studieduur te komen die aangepast is aan de internationaal gangbare norm. Dat heeft niet verhinderd dat men in Oostende de tachtigste verjaardag van de ingenieursopleiding heeft gevierd, zonder franjes of plechtstatigheid. Er was slechts één evenement dat de afgestudeerden aan het jubileum moest herinneren. Op de uitnodiging stond dat ‘Gili ons kwam verwennen met een optreden vol hilarische absurditeiten en visuele comedy’. Volgens de organisatoren is dit ‘gewoon grappig, maar bovenal gedurfd én geweldig gezond’. Gedurfd was ongetwijfeld de oprichting van de ingenieursschool in 1928. Geweldig was zeker de inzet van de vele docenten en van de duizenden afgestudeerden die bijgedragen hebben tot de faam van de hogeschool en niet in het minst van de vele sectoren, waar ze hun opleiding konden en kunnen verzilveren, waar dan ook in de wereld.

Assimilatie Er werd ook een omslachtige procedure gestart om de nieuwe titel, die in feite geen nieuwe was, te kunnen krijgen. Dat

Tekst: Ing. Noel LAGAST MSc Foto’s: KHBO

39

I-mag februari 2009

studiegroepen ACTIVITEITEN

BEDRIJFSBELEID

sche en tactische niveau blijft hangen. Maar performance management is meer dan het louter verstrekken van financiële en niet-financiële informatie. Performance management raakt alle niveaus van de organisatie, van de top tot de man of vrouw op de werkvloer. Op strategisch niveau wordt vaak gewerkt met zogenaamde strategy maps en balanced scorecards (BSC) en op individueel niveau met persoonlijke scorekaarten.

Multidimensioneel ondernemerschap dinsdag 17 maart 2009 The inconvinient truth: de kredietcrisis en de intrede van de diepe recessie bewijzen dat het traditioneel ondernemen met winst als enig doel heeft afgedaan. Product, klant en kostenbeheersing alleen volstaan niet meer voor blijvend succes. Het traditioneel ondernemerschap heeft geen visie meer. Wat dan wel? Het multidimensioneel ondernemerschap: the convenient solution. Met het multidimensioneel ondernemerschap (MDO) weet de 5K Group precies waar onze het met maatschappij en ondernemerschap naartoe moet. Om dat te bereiken moet de ondernemer van materieel naar transformatief leiderschap overschakelen. Multidimensioneel ondernemen is vernieuwend, omdat het de goede elementen van het traditionele ondernemen blijft gebruiken. Maar wel binnen een alomvattende benadering van algemeen nut, gevoel, waarden en verantwoordelijkheid. Allemaal mooie woorden, maar wat is multidimensioneel ondernemerschap precies? Wat is materieel en transformatief leiderschap? Waar willen we naartoe? Hoe doe je dat in de praktijk? Met concrete en harde feiten, overzichtelijk en met voorbeelden, geeft Ing. Marc Degreef MSc u vernieuwende en verfrissende inzichten in het ondernemerschap.

Performance management heeft nood aan:

• Een heldere strategie, gedragen door de organisatie. • Een besturingsvisie die daarop aansluit • Een organisatiestructuur gestoeld op de vorige twee noden.

• Informatie die nodig is om de voortgang en de prestaties te beoordelen.

• Een goede infrastructuur en een regelcyclus om die info tijdig te krijgen.

• Vaardigheden om de aangeboden informatie te analyseren en verbeteringen door te voeren. Performance management staat bij veel ondernemingen op de agenda, maar of het tot prestatieverbetering leidt, is zeer de vraag. In veel gevallen blijft het op een te abstract niveau hangen. Pas als al die elementen op elkaar aansluiten, is er daadwerkelijk sprake van een werkend performancemanagementsysteem. De spreker is Karel Rosiers voor USG Innotiv. Hij heeft bedrijfsorganisatie & productietechnieken gestudeerd aan de universiteit van Dortmund en werkt al vele jaren als projectmanager. Hij kan dus uit een rijke ervaring putten, want als projectmanager werkt hij bij voorkeur met een hulpmiddel als performance management op alle niveaus in de organisatie.

Marc Degreef is ingenieur bouwkunde en ondernemer. Hij was tot 2001 in zeer diverse contexten actief in de bouwsector in Ing. Marc Afrika en Europa. Hij was directeur van Degreef MSc het Belgisch filiaal van een Duitse multinational en zelfstandige projectmanager. Na diverse opleidingen is hij sinds 2003 persoonlijke coach, later ondernemerscoach en lid van de 5K Group, die actief is in België, Nederland, Spanje en binnenkort in Groot-Brittannië. www.almasi.be

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: dinsdag 21 april 2009 Sprekers: Karel Rosiers Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Annuleren van een inschrijving kan tot 48 uur voor de aanvang van de activiteit zonder kosten. Daarna is de volledige deelnameprijs verschuldigd. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOBED10409.

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: dinsdag 17 maart 2009 om 20 uur. Spreker: Ing. Marc Degreef MSc. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Annuleren van een inschrijving kan tot 48 uur voor de aanvang van de activiteit zonder kosten. Daarna is de volledige deelnameprijs verschuldigd. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOBED10309.

ELEKTRICITEIT Nieuwe machinerichtlijn 2006/42

Performance management: de lijm tussen strategie en uitvoering

donderdag 19 februari 2009 Doelgroep Preventieadviseurs, technisch verantwoordelijken, studiediensten van bedrijven en/of studiebureaux, invoerders, leveranciers en alle andere geïnteresseerden die een voldoende technische achtergrond hebben.

dinsdag 21 april 2009 Wat zijn de valkuilen en oplossingen bij ‘performance management’? In het algemeen kan worden gesteld dat het vakgebied performance management te veel op het strategi-

I-mag februari 2009

40

ACTIVITEITEN

• Leer het belang van een goede voorbereiding kennen. • Leer een techniek aan om uw gedachten

Doelstelling Op 29 december 2009 is het zover. Op die dag moeten alle Europese lidstaten de nieuwe machinerichtlijn toepassen. Die richtlijn bevat heel wat veranderingen, aanpassingen en uitbreidingen t.o.v. de eerste versie van 1989 (RL 89/392/EG). Men heeft zeer veel geleerd van ± 15 jaar. De voornaamste veranderingen en toevoegingen in het algemeen en de technische specificaties die voor de gebruiker belangrijk zijn, worden toegelicht. Daarnaast wordt duidelijk gemaakt wat het label ‘CE’ inhoudt: • dat label is geen kwaliteitslabel • een CE-attest bestaat niet • CE wil niet zeggen: mag in dienst • CE zonder correcte ‘verklaring van overeenstemming’ is waardeloos. • enz.

effectief te ordenen.

• Leer bewijzen gebruiken om overtuigender over te komen. Dale Carnegie Training Benelux biedt u deze unieke kans aan. Met vestigingen in meer dan 80 landen is Dale Carnegie wereldwijd de grootste aanbieder van training en consultancy op het gebied van persoonlijke professionele effectiviteit. Sprekers: Sinds 2001 werkt Karin Ghysen als gecertificeerd trainer voor Dale Carnegie in Europa en Afrika. Karin is gespecialiseerd in communicatie en presentatievaardigheden en in sales- en managementtrainingen. Gregory Caremans heeft in binnen- en buitenland brede ervaring opgedaan op het vlak van verkoop en management. Sinds 2007 is hij verantwoordelijk voor Dale Carnegie BeLux.

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: donderdag 19 februari 2009. Spreker: Gregoor Verlinden, technisch directeur Electro-test. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Annuleren van een inschrijving kan tot 48 uur voor de aanvang van de activiteit zonder kosten. Daarna is de volledige deelnameprijs verschuldigd. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOELE10209.

• PRAKTISCH Plaats: Hotel Ramada Plaza Antwerp, Desguinlei 94, Antwerpen (Berchem). Datum: dinsdag 17 februari 2009 om 20 uur, Verwelkoming vanaf 19.30 uur. Na de lezing receptie en netwerking tot 23 uur. Sprekers: Karin Ghysen en Gregory Caremans. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Annuleren van een inschrijving kan tot 48 uur voor de aanvang van de activiteit zonder enige kosten. Daarna is de volledige deelnameprijs verschuldigd. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOTCM10209.

TECHNISCH-COMMERCIEEL

Succesvol interactief communiceren

Kunt u zichzelf verkopen? ... met nieuwe presentatietechnieken

dinsdag 24 maart 2009 Als manager, consultant, coach en projectleider – of als vriend, partner of vader - kent u zonder twijfel het nare gevoel van frustratie en ergernis, als u beseft dat uw zorgvuldig voorbereide boodschap toch niet op het enthousiasme wordt onthaald waarop u gehoopt had. Méér zelfs: tot uw ontsteltenis gaat het hele verhaal gewoon de mist in. Nochtans is de inhoud uitstekend tot fascinerend en de feitelijke gegevens zijn ronduit wervelend. Hoe komt het dan dat mijn boodschap niet echt overkomt?

dinsdag 17 februari 2009 De wereld is veranderd. Zo ook onze manier van communiceren. Degenen die zich niet aanpassen, raken achterop. Voor degenen die willen slagen, geldt maar één geheim: Jijzelf bent de boodschap! (Roger Ailes, president Fox News Channel) Vanzelfsprekend?

Doelstellingen Ontwikkel een systeem om bij uw toehoorders een gate te openen voor uw boodschap. ‘Pull-communicatievaardigheden’ versus de klassieke, traditionele ‘push-communicatie’. De power van het creatief denken

Of u nu uw collega's wilt overtuigen, een Gregory Caremans product of dienst wilt aanprijzen of een team wilt motiveren, de kracht van uw presentatie bepaalt het verschil tussen succes en falen. Maar is spreken in het openbaar voor u wel zo vanzelfsprekend? Weet u op welke manier u presentaties het best voorbereidt en hoe u uw punten zo overtuigend en effectief mogelijk overbrengt?

Topic • Het zelfconcept: hoe denken we over onszelf? - Transactionele analyse: ik ben ok, jij bent ok. - Identiteit versus rolprincipe - Een vreemde is geen alien: interne angst bij het leggen van contacten: vanwaar komt het en hoe kan het verholpen worden. - Leren falen

Deze workshop introduceert de verschillende aspecten van het presentatieproces, hoe u zich het beste voorbereid op een belangrijke presentatie en wat de belangrijkste aspecten zijn van een presentatie. De opgedane vaardigheden kunt u direct in de praktijk toepassen.

41

I-mag februari 2009

ACTIVITEITEN

• Mijn presentatievaardigheden: hoe kan ik de aandacht van mijn toehoorders vasthouden? - Posture: de kracht van empathie en zelfvertrouwen. - Bonding & rapport: ontwikkel vertrouwen en Sesam opent zich. - De juiste vragen stellen is het antwoord: leer uw toehoorders uw boodschap zelf te ontdekken Spreker Eric Bartholomeus (Sandler). Sandler Training® is een dominante wereldspeler op gebied van sales en salesmanagement consultancy, training en coaching, met een 180° atypische aanpak, gebaseerd op de kunst van de menselijke interactie en stoelend op ‘reinforcement learning’ of bestendiging: tweewekelijkse interactieve trainingssessies garanderen dat wat men geleerd heeft ook effectief toegepast kan worden.

• PRAKTISCH Plaats: Hotel Ramada Plaza Antwerp, Desguinlei 94, Antwerpen (Berchem). Datum: dinsdag 24 maart 2009 om 20 uur, verwelkoming vanaf 19.30 uur. Na de lezing receptie en netwerking tot 23 uur. Spreker: Eric Bartholomeus (Sandler). Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden; 15 euro voor medewerkers van bedrijfsleden; 25 euro voor niet-leden. Broodjes en uitgebreid drankenbuffet inbegrepen. Annuleren van een inschrijving kan tot 48 uur voor de

aanvang van de activiteit zonder enige kosten. Daarna is de volledige deelnameprijs verschuldigd. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOTCM10309..

AGENDA BIJEENKOMSTEN Studiegroep Bedrijfsbeleid 17-feb-09 Stuurgroepvergadering, VIK-huis, 20 uur 17-mrt-09 Lezing: Multidimensioneel Ondernemingschap, VIK-huis, 20 uur 21-apr-09 Performance management, VIK-huis, 20 uur Studiegroep Elektriciteit 19-feb-09 Lezing: De nieuwe machinerichtlijn 2006/42 (code E.MRL.A), VIK-huis, 19.30 uur 19-mrt-09 Lezing: Wetenswaardigheden over lichtberekeningen, VIK-huis, 19.30 uur Studiegroep Regeltechniek 25-mrt-09 Bedrijfsbezoek Rodax Studiegroep Technisch-commercieel 17-feb-09 Kunt u zichzelf verkopen? Antwerpen, 20 uur 24-mrt-08 Lezing: Hoe succesvol interactief communiceren? Antwerpen, 20 uur

Houthalen-Helchteren bouwt aan de toekomst! Het gemeentebestuur zoekt daarom dynamische mensen voor jobs vol uitdagingen.

ADMINISTRATIEF DIENSTHOOFD REGIE (graad A1 a-A1b-A2a) in voltijds statutair verband

Taken: • Wij zoeken een assertief en dynamisch persoon, met technische kennis en leidinggevende vaardigheden om de planningscel van de dienst regie te leiden en te coördineren. • Daarnaast is het de bedoeling dat je op termijn kan uitgroeien tot het diensthoofd van de volledige regie en derhalve eveneens de coördinerende taak van de werkuitvoering kan uitoefenen. Wij zijn derhalve op zoek naar een ambitieus persoon, die zich wil opleiden in deze materie via samenwerking met het huidig diensthoofd regie en via studie en opleiding. • Je wordt tewerkgesteld op de afdeling ruimte in de dienst regie onder de functionele leiding van het afdelingshoofd ruimte. Voor meer info of een functiebeschrijving kan u terecht bij de personeelsdienst, telefonisch op het nummer 011 60 05 46, via e-mail [email protected]

Vereisten: • Houder zijn van een masterdiploma of gelijkwaardig dat toegang geeft tot een betrekking van niveau A. • Slagen in een aanwervingsexamen.

Aanbod: Een statutaire functie voor de aanwerving en aanleg van een werfreserve van 3 jaar. Een salarispakket op A-niveau (de geïndexeerde maandwedde min. 2.705 - max. 4.482 euro), inclusief maaltijdcheques, fietsvergoeding, terugbetaling kosten openbaar vervoer en gratis hospitalisatieverzekering. Intresse? Stuur je sollicitaitebrief met uitgebreid curriculum vitae en een afschrift van het vereiste diploma aangetekend (postdatum geldt als bewijs) op voor 27 februari 2009 naar Het College van Burgemeester en Schepenen, Grote Baan 112, 3530 Houthalen-Helchteren. Je kan je kandidatuur ook voor die datum afgeven tegen ontvangstbewijs op het secretariaat.

VIK V orming VIK V orming

Industriële koeltechnieken vanaf woensdag 4 maart 2009 • PROGRAMMA • Module: basis

Naast uitleg over de verschillende koelmiddelen en de toekomst ervan volgt een herhaling van de basiskennis over hoe een koelsysteem met droge verdamping wordt berekend. Aan de hand van voorbeelden worden daarbij uiteindelijk toestellen geselecteerd uit een cataloog. Ook gaat de nodige aandacht naar de factoren die men in rekening moet brengen voor een gedetailleerde koellastberekening voor diepvries en koelcellen, zelfs voor die cellen die grenzen aan de buitenomgeving. De cursus behandelt in feite drie onderwerpen: de huidige stand van de regeltechniek bij zuigercompressoren, tweetrapskoelsystemen en pompcirculatiesystemen in de koeling.

• Eigenschappen van koelmiddelen • Berekeningsvoorbeeld van een complete koelkring en selectie van zuigercompressoren • Koellastberekeningen voor koel- en vriescellen en selectie van verdampers • Selectie van compressoren, condensors en leidingen • Het Mollier-diagram en de praktische betekenis ervan met voorbeelden • Module: gevorderden •Tweetrapssystemen • Pompcirculatiesystemen • Opbouw van de regeltechnische componenten rond de compressor • Selectie van regeltechnische componenten • Drukverliezen in koeltechnische kringen

• PRAKTISCH 4, 11, 18, 25 maart en 1 april 2009 (basis); 22, 29 april, 6, 13, 27 mei 2009 (gevorderden) telkens van 19 uur tot 22 uur, VIK-huis.

Duurzaam bouwen vanaf donderdag 19 maart 2009 Deze opleiding biedt u een overzicht van de huidige tendensen en de toekomstige ontwikkelingen op de bouwmarkt. U leert weloverwogen keuzes te maken en kunt de kosten die ermee gepaard gaan, becijferen. U kunt uw klanten een degelijk onderbouwd advies geven of de lijnen van uw eigen bouwproject uitzetten.

• • • • • •

PROGRAMMA Duurzaam bouwen Energie Waterbeheer Planaspecten Afsluiter

• PRAKTISCH De deelnemers zijn in staat een visie te ontwikkelen op hedendaagse aspecten van duurzaam bouwen en kunnen in aanvullende cursussen diepgaandere technische kennis opdoen.

19, 26 maart; 2 april 2009 telkens van 9 uur tot 17 uur, VIK-huis. Lunch is inbegrepen.

43

I-mag februari 2009

VIK V orming VIK V orming

Workshop procesveiligheid en veranderingswerken (MOC) vanaf donderdag 5 maart 2009 De cursus wil een eerste uitgebreide introductie bieden voor die complexe en uiterst belangrijke materie. We werken vanuit praktische voorbeelden, vaak door de cursisten zelf aangebracht, en behandelen zowel de nieuwe installaties als de veranderingen in bestaande installaties (Management of change of kortweg MOC).

Veiligheid is nog altijd een topprioriteit voor de procesindustrie. Met nieuwe normen en verstrengde regelgeving tracht men zoveel mogelijk risico's te beperken. Ook al daalt het aantal werkongevallen sterk, uit analyses blijkt dat het aantal procesincidenten die trend niet volgt. Er is immers nog heel wat onwetendheid rond dynamische risicobeheersing.

• • • • • •

PROGRAMMA

Procesveiligheid Regelgevend kader Veiligheidsstudies Risico-identificatie Bijzonder voorbeeld: illustratie van een mechanische toepassing ‘Bruggen in Brugge’ • MOC • Bouwstenen van een masterplan • Integrale oefening

Die onwetendheid is vooral groot bij bedrijven die recent werden geconfronteerd met de verstrengde eisen van de Seveso-richtlijnen. Zij zien zich verplicht om aan een aantal standaarden te voldoen en weten vaak niet hoe ze dat moeten aanpakken. Pas echt complex wordt het, wanneer men een bestaand proces of een bestaande installatie wil veranderen of ombouwen. Dat kan immers verstrekkende gevolgen hebben voor de veiligheid. Onwetendheid kan daarbij aanleiding zijn tot (bijna-)ongevallen met mogelijk fatale afloop.

• PRAKTISCH 5, 12, 19, 26 maart 2009 telkens van 9 uur tot 17 uur, VIK-huis. Lunch is inbegrepen.

Introductie Lean manufacturing en Value stream mapping vanaf vrijdag 6 maart 2009 Lean manufacturing is een verbeterfilosofie die de competitiviteit van uw operationele processen wil verbeteren. De basisgedachte daarbij is de definitie van 'waarde' en bijgevolg eveneens de identificatie van alle vormen van activiteiten die geen waarde toevoegen in de ogen van de klant ('waste' of verspilling genoemd).

ge of gewenste toestand bepalen die onmiddellijk aangeeft welke verbeteracties noodzakelijk zijn om naar die toestand te evolueren. Bijgevolg is Value stream mapping een zeer interessante tool om uw algemene Lean-verbetertraject te bepalen.

• • • • •

Ontstaan van Lean manufacturing Basisfilosofie: wat is waarde en verspilling? Soorten verspilling Een overzicht van tools/technieken die kunnen worden gebruikt bij een toepassing van Lean • Hands-on simulatiespel om bovenstaande concepten te illustreren • Value stream mapping • Hoe op basis van een huidige toestand een toekomstige toe stand uittekenen en concrete verbeterinitiatieven bepalen?

Deze tweedaagse cursus laat u kennismaken met de basisfilosofie van Lean manufacturing en met de tools en technieken die gebruikt kunnen worden om uw processen 'lean' te maken. Dat gebeurt aan de hand van een 'hands-on' simulatiespel. Uitgebreide aandacht wordt besteed aan een specifieke techniek, met name Value stream mapping. Die zeer krachtige tool maakt het mogelijk om de materiaalstroom en de informatiestroom, die de materiaalstroom aanstuurt, in kaart te brengen. Zo wordt de huidige toestand van uw operationeel proces op een bevattelijke manier voorgesteld en worden pijnpunten geïdentificeerd. Op basis van een standaard vragenpatroon kunt u zo een toekomsti-

I-mag februari 2009

PROGRAMMA

• PRAKTISCH 6 en 13 maart 2009 telkens van 9 uur tot 17 uur, VIK-huis. Lunch is inbegrepen.

44

VIK V orming VIK V orming

Bitumen-asfalt:de link vanaf dinsdag 17 maart 2009 In deze cursus wordt dieper ingegaan op het product bitumen en zijn link met de prestaties van het asfalt. De cursist moet bij het einde van deze cursus een beter inzicht hebben in de invloed van bitumineuze bindmiddelen op het gedrag van het asfalt op de weg, de mogelijke voorspellingen van dat gedrag, maar ook de beperkingen die er zijn ten gevolge van de invloed van andere parameters

• PROGRAMMA • Basiseigenschappen bitumineuze bindmiddelen • Invloed mengselcomponenten op laboratoriumprestaties van asfalt

• De link – the gap – naar de praktijk • PRAKTISCH 17, 19, 26 maart 2009 telkens van 14 uur tot 17 uur, VIK-huis.

Industriële afsluiters en andere appendages in de praktijk vanaf maandag 9 maart 2009 • • • • • • • • • • • • • • •

De cursus komt tegemoet aan een behoefte die in de algemene industrie is ontstaan over het onderwerp ‘appendages’. Er bestaan weinig of geen schoolse opleidingen op dat gebied. Het ‘vak’ appendages is ontstaan uit de praktijk zelf. De cursus maakt steeds een vergelijking tussen de verschillende types afsluiters en andere appendages om zo samen met de cursisten tot een verantwoorde keuze te komen op basis van praktische gegevens en ervaring.

• • • • • • •

PROGRAMMA Basisbegrippen Metallische materialenleer en normalisatie Algemeen overzicht van de meest gebruikte appendages Schuifafsluiter Klepafsluiter Plunjerafsluiter

Aandrijvingen op klep- en schuifafsluiters Vlinderkleppen Kogelkranen Plugkranen Aandrijvingen voor vlinderkleppen en kogelkranen Membraanafsluiters Het gebruik van kunststoffen Bioafsluiters Terugslagkleppen Veiligheidskleppen Reduceertoestellen en temperatuurregelaars Condenspotten Druk- en temperatuurmetingen Peiltoestellen PED-voorschriften

• PRAKTISCH 9, 16, 23, 30 maart; 20, 27 april 2009 telkens van 19 uur tot 22 uur, VIK-huis.

45

I-mag februari 2009

VIK V orming VIK V orming

Cursusagenda februari - maart 2009 CODE

CURSUS

STARTDATUM EINDDATUM AANTAL UREN LEDENLEDENTARIEF SESSIES TARIEF ONDERW. & OVERH.

TECHNOLOGIE TMROKOPVJ09

Koppeling van industrial ethernet met wireless LAN

17/02/2009

19/02/2009

3

D

1090

930

TBOOBSTVJ09

Het bestek bij bouwwerken

02/03/2009

09/03/2009

3

A

390

330

TENOBKTVJ09

Industriële koeltechniek: basis

04/03/2009

01/04/2009

5

A

580

490

TENOKLTVJ09

Industriële koeltechniek

04/03/2009

27/05/2009

10

A

1050

890

TMEOIAFVJ09

Industriële afsluiters en andere appendages

09/03/2009

27/04/2009

6

A

770

650

TBOOEC7VJ09

EC7 bij het ontwerp van ondiepe en diepe funderingen

16/03/2009

30/03/2009

3

A

390

330

TBOOBASVJ09

Bitumen - asfalt: de link

17/03/2009

26/03/2009

3

N

390

330

TBODZBVJ09

Duurzaam bouwen

19/03/2009

02/04/2009

3

D

790

670

BEDRIJFSKUNDE BKWOKINVJ09

ISO 17020:2004

18/02/2009

18/02/2009

1

D

400

340

BMIOIWGVJ09

Integraal waterbeheer: industrieel watergebruik

02/03/2009

16/03/2009

3

A

420

360

BKWOISMVJ09

Industriële statistiek gebruikmakend van MS Excel

02/03/2009

23/03/2009

4

N

570

480

BALOIBNVJ09

In bedrijf stellen van nieuwe projecten

04/03/2009

18/03/2009

3

N

390

330

BVEOWPVVJ09

Workshop procesveiligheid en MOC

05/03/2009

26/03/2009

4

D

1090

930

BPROMSPVJ09

MS Project: werken met het softwarepakket

05/03/2009

12/03/2009

2

D

680

580

BAROILMVJ09

Introductie Lean manufacturing en value stream mapping

06/03/2009

13/03/2009

2

D

650

550

BMAOVAIVJ09

Veranderen als individu, team en organisatie

09/03/2009

23/03/2009

3

D

790

670

BONOPROVJ09

Predictief onderhoud

11/03/2009

06/05/2009

6

A

680

580

BKWOIAUVJ09

Intern auditor voor ISO 17025:2005

11/03/2009

18/03/2009

2

D

640

540

BVEOMSDVJ09

VIB = veiligheidsinformatieblad volgens REACH-verordening

12/03/2009

12/03/2009

1

D

340

290

BMIOWZTVJ09

Integraal waterbeheer: waterzuivering

23/03/2009

11/05/2009

6

A

720

610

BMAOCNJVJ09

Contractenbeheer voor niet-juristen

25/03/2009

25/03/2009

1

N*

300

260

BALOBMIVJ09

Bedrijfsmanagement

27/03/2009

19/06/2009

9

NA

1120

950

VAARDIGHEDEN SVEOVKLVJ09

Verkopen kan je leren!

02/03/2009

11/05/2009

5

A

580

490

SCOOTTRVJ09

Heldere taal in technische rapporten

03/03/2009

24/03/2009

2

D

560

480

SPEOMMPVJ09

Mindmapping

13/03/2009

13/03/2009

1

D

400

340

D: 9 tot 17 uur N: 13.30 tot 17 uur

U wilt een volledig overzicht van het vormingsaanbod 2009? > stuur een mail naar [email protected] > bel naar 03 259 11 06 > kijk op de website www.vikvorming.be

NA: 14 tot 21 uur N*: 13 tot 18 uur

I-mag februari 2009

46

VIK V orming VIK V orming

Managementopleidingen bij VIK Vorming BEDRIJFSMANAGEMENT De opleiding bedrijfsmanagement wil op een kernachtige en praktische wijze aan ingenieurs de belangrijkste aspecten van het management van een industrieel bedrijf bijbrengen. Naast een financieel en boekhoudkundig gedeelte komen ook het marketingbeleid, het operationeel beleid en het personeelsbeleid aan bod. Die verschillende onderdelen worden geïntegreerd benaderd bij de bespreking van de bedrijfsstrategie en de performantieanalyse.

Programma • Business-to-business marketing • Wegwijs in financiële rapportering • Financieel management en investeringsbeleid • Management accounting: kostprijssystemen en budgettering • Operationeel management • Projectmanagement • Personeelsbeleid • Strategisch management • Performance management

Praktisch 27 maart; 3, 24 april; 8, 15, 29 mei; 5, 12, 19 juni 2009 telkens van 14 uur tot 21 uur, VIK-huis. Lunch is inbegrepen.

Meer managementopleidingen: • In bedrijf stellen van nieuwe projecten,

start 4 maart, 3 sessies, 19 uur tot 22 uur. • Veranderen als individu, team en

organisatie, start 9 maart, 3 sessies, 9 uur tot 17 uur. • Contractenbeheer voor niet-juristen,

25 maart, 1 sessie, 13 uur tot 18 uur. • Technisch raadgeven als ingenieur,

start 24 april, 3 sessies, 9 uur tot 17 uur.

Meer informatie?

Kijk op de website www.vikvorming.be Of neem contact op met VIK Vorming: 03 259 11 06 of [email protected] VIK Vorming - Herentalsebaan 643 - 2160 Wommelgem