I-mag INGENIEURSMAGAZINE. Ingenieur schaatst naar de top MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE INGENIEURSKAMER

INGENIEURSMAGAZINE

Win dt un

liegtuigen en w or v iel vo re n ls ne

I-mag Ingenieur schaatst naar de top

rs ne

De

co m e

Pauwels Tra fo van ck ba

Eur o1 08 0 ultuurzender rt c ee nc la

MAANDBLAD VAN DE VLAAMSE INGENIEURSKAMER

adreswijzigingen: VIK, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem jaargang 44 • nummer 10 • oktober 2006 maandelijks tijdschrift, verschijnt niet in juli en augustus afgiftekantoor 3500 Hasselt 1- P2A8632

colofon

COMMENTAAR Meer eerstejaarsstudenten industrieel ingenieur

I-mag Ingenieursmagazine is een uitgave van de Vlaamse Ingenieurskamer vzw Lid van World Federation of Engineering Organisations (WFEO) van de UNESCO. Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers (U.P.P.)

Een paar jaar geleden kreeg de arbeidsmarkt er het begrip knelpuntenberoep bij. Volgens de VDAB is dat een beroep waarvan de invulling trager gaat dan het gemiddelde van 42 dagen en waarvoor de zoektocht een grotere inspanning vraagt dan normaal. In Vlaanderen zijn er 112 knelpuntberoepen, waaronder dat van ingenieur.

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ing. Bart Demol MSc, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem HOOFDREDACTEUR Ing. Noël Lagast MSc ADJUNCT-HOOFDREDACTEUR EINDREDACTIE Henk Van Nieuwenhove REDACTIERAAD

Sinds 1 juni 2006 mogen de bedrijven voor dergelijke beroepen onbeperkt werkvergunningen aanvragen voor buitenlandse werknemers uit de Europese lidstaten en uit Oost- en Centraal-Europa.

Ing. I. Born MSc - Ing. B. Demol MSc Ing. H. Derycke MSc - Ing. K. De Wever MSc Ing. N. Lagast MSc - Ing. G. Roymans MSc Ing. L. Wezenbeek MSc

Bedrijven zijn continu op zoek naar ingenieurs, want vele vacatures geraken niet ingevuld. De oplossing is de rekrutering uit het buitenland: Spanje, Portugal, Polen, Turkije, Marokko, Tsjechië, enz.

REDACTIESECRETARIAAT

In de jaren tachtig maakte de VIK een prognose over de tewerkstelling van de industrieel ingenieurs in de komende jaren. In 2005 zou de arbeidsmarkt twee keer meer ingenieurs nodig hebben dan in 1985. De prognose was juist, maar een volledige invulling van de vacatures bleef uit. Dat heeft onder meer te maken met de jaarlijkse gestage afname van de instroom van eerstejaarsstudenten industrieel ingenieur sinds 1992. Daar blijkt nu een einde te zijn aan gekomen, tenminste als we voortgaan op de ons bekende resultaten voor de instroom voor het academiejaar 2006-2007. Aan de 13 departementen IW&T en Bio deed de VIK een bevraging naar de instroom en vroeg ze die te vergelijken met vorig academiejaar. De gegevens werden ingewacht tot 15 september.

Francine Demaret SECRETARIAAT VIK Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem Tel. +32 3 259 11 00 - Fax +32 3 259 11 01 URL: http://www.vik.be - E-mail: [email protected] Doorlopend open van 08.30 uur tot 17.00 uur LIDMAATSCHAPSBIJDRAGEN € 55,00 voor technisch en industrieel ingenieurs, die meer dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor geassocieerde leden € 30,00 voor hen, die 3 jaar of minder dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor een samenwonend lid; voor gepensioneerden € 15,00 voor studenten-industrieel ingenieur € 70,00 voor leden woonachtig in het buitenland € 500,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met meer dan 250 werknemers € 250,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met minder dan 250 werknemers

Voor 10 departementen, die we hierna aanduiden met de letter A tot J, noteerden we volgende situatie: departement A status-quo, B+1%, C+5%, D+10%, E+15%, F+20%, G+25%, H+35%, I+50%, J + 13,5 %. Hoe groot de numerieke toename is, is (nog) niet bekend. Voortgaande op een staal van 10 departementen stellen we een positieve kentering van het aantal eerstejaars vast. Dat is ongetwijfeld een opsteker, niet alleen voor de hogescholen, maar ook voor het bedrijfsleven. Enkele zwaluwen maken echter nog niet de lente. In de volgende I-mag hopen we een vollediger overzicht te kunnen geven.

Ing. Joseph NEYENS MSc Algemeen voorzitter VIK

DRUKKERIJ & LAY-OUT

MAGAZINECONCEPT Avant la Lettre, Mechelen Tel. + 32 496 52 81 35 [email protected] Voor de ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk. COVER Shorttracker Pieter Gysel

Volgende maand in I-mag

exclusief de resultaten van de

>

Drukkerij SLEURS nv, Overpelt Tel. +32 11 80 90 90 - Fax +32 11 80 90 95

VIK-weddenenquete! OKTOBER 2006

3

I-mag

in dit nummer 05

brandpunt De stem van de industrie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 05

techno Windtunnels, essentieel bij experimenteel onderzoek van vliegtuigen . 08 Van windtunnels en etalagepoppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Vlaanderen lanceert digitale cultuur zender met Europese ambitie . . . . 16 Modern times

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

Het harde leven van een onzichtbare shorttracktopsporter . . . . . . . . . . . . . 21

14

Het tweede leven van een wereldspeler op de energiemarkt . . . . . . . . . . . . 24

netwerk

27

In de kijker: zesde VIK-happening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 Nieuws van de afdelingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

21 38

Statutaire algemene ledenvergadering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 VIK-weddenenquête 2006 succesvol afgerond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Digitale fotografie in de praktijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 15 jaar IWT: een blik op de toekomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 Het SPE-windmolenpark aan het Gentse Kluizendok . . . . . . . . . . . . . . . . 38

35

denktank

Acht collega's erkend als VIK-ingenieur-expert . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Een portret van Ing. Robert Mooren MSc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

42

VIK-VORMING Cursusoverzicht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Fellow in projectmanagement sluit derde promotie af . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 21 nieuwe 'bouwmanagers' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 VIK neemt initiatieven voor ingenieurs-experten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 Technologische vorming bevordert industriële innovatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 Masterclass VIK-Certified . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 STUDIEGROEPEN Overzicht activiteiten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

SECRETARIAAT VIK Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem Tel. +32 3 259 11 00 - Fax +32 3 259 11 01 URL: http://www.vik.be - E-mail: [email protected]

46

Brandpunt De stem van de industrie Wetenschappers uit verschillende landen ongerust over gebrek aan ingenieurs deel2

UPPSALA. In de vorige Imag gingen we uitgebreid in op de visie van de Zweedse academici over de studies voor ingenieur aan de Zweedse universiteiten en hogescholen en de hervormingen die daar recent plaatsvonden en nog zullen plaatsvinden. Een en ander vernamen we tijdens het wereldcongres voor ingenieurs in Uppsala. We spraken er ook uitvoerig met vertegenwoordigers van de industrie. In dit nummer belichten we hun visie op de opleiding tot ingenieur en de hervormingen in het onderwijs.

>>
Van onze hoofdredacteur

OKTOBER 2006

Stem van de Duitse industrie Dr. Frank Becker vertolkte de visie van de Duitse industrie en meer specifiek die van Siemens AG. Becker studeerde fysica aan de universiteit van Karlsruhe en werkte enkele jaren aan het Max Planck-instituut waar hij onderzoek deed op het scheiden van isotopen. In 1981 behaalde hij een PhD aan de universiteit van Munchen, waarna hij bij Siemens AG in Munchen eerst onderzoek deed in het domein van de micro-elektronica en daarna in andere specifieke domeinen van de elektronica. In maart 2003 werd hij wereldwijd verantwoordelijk voor de opleiding van de Siemens-medewerkers. Hij vertegenwoordigt zijn bedrijf bij de Duitse ingenieursvereniging VDI. In de voorbije jaren was hij nauw betrokken bij de hervorming van de ingenieursopleiding in Duitsland. Onder de titel 'Generation 21 Universities' hield hij in Uppsala een opgemerkte uiteenzetting. :

“Te weinig jongeren voelen zich tot de studies van ingenieur aangetrokken. Wondermiddelen om het tij te doen keren zijn er niet. Het zou verkeerd zijn om daar populistische middelen voor te bedenken. Populisme is nooit een goede raadgever geweest. Het ondergraaft de kwaliteit van de studies.” Fredriksson gelooft dat de afnemende belangstelling voor ingenieursstudies van voorbijgaande aard is. Hij staaft dit met enkele voorbeelden uit het verleden. Ook in Colombia kent men een dalende belangstelling voor de ingenieursstudies. Dr. Roberto Montoya, vicerector van de 'Universidad Javeriana' in Bogota in Colombia, een universiteit met 22.000 studenten, onder wie 3.000 die een vijfjarige opleiding voor ingenieur volgen, zag het aantal ingenieursstudenten aan zijn universiteit de laatste 5 jaar gevoelig afnemen. Ook hij ziet geen oplossing om het tij te keren. Bogota, een stad met 1,7 miljoen inwoners, heeft nochtans een enorm tekort aan technici en ingenieurs.

Dr. Billy Fredriksson

:

Dr. Billy Fredriksson verwoordde op het congres de visie van de Zweedse industrie, dr. Frank Becker die van de Duitse industrie. Fredriksson heeft een indrukwekkende loopbaan achter de rug. Hij is MSc in mechanical engineering (1969) van de Chalmers Universiteit voor Technologie en doctoreerde in 1976 aan de Zweedse Linköping universiteit. Tien jaar was hij hoofd van de ontwikkelingsgroep bij Saab Aerospace en Saab Computer Aircraft. Hij is gastprofessor aan verschillende universiteiten, zoals onder meer het MIT in Cambridge, USA en hij ontving verschillende binnen- en buitenlandse wetenschappelijke onderscheidingen. De rode draad door zijn betoog is de zorg voor de kwaliteit van de opleiding van ingenieurs. “De strijd voor meer studenten kan leiden tot een minder kwalitatieve opleiding. Dat is geen typisch Zweeds verschijnsel, wel een algemeen gevaar, ook in Amerika,” zei Fredriksson.

>

5

I-mag

Brandpunt economie en het onderzoek voorbereid te worden.” Beckers verwees naar zijn bedrijf: “In 2005 stelde Siemens AG in 190 landen 461.000 werknemers tewerk. 90 procent van de werknemers die we vandaag in Munchen aanwerven, gaan ergens buiten Duitsland werken. In Azië telt Siemens AG 5.000 werknemers, onder wie tientallen Duitse ingenieurs. De activiteiten van Siemens AG in Duitsland zijn niet meer in hoofdzaak op productie gericht, maar eerder op onderzoek. Siemens besteedt jaarlijks over de hele wereld 5,2 biljoen euro aan onderzoek en ontwikkeling. Onderzoek is onze sterkte, maar hoe lang nog? Onderzoek en ontwikkeling moeten we koesteren, activeren en aanmoedigen. Fundamenteel onderzoek moet een van de :

Beckers: “Vandaag zijn internationale competenties voor ingenieurs belangrijker dan vroeger. Universiteiten moeten zich meer richten tot hun klanten: de bedrijven. Die willen wereldwijd 'oplossingen kopen', geen problemen. Ze zullen overleven als ze ingenieurs in dienst hebben die bekwaam zijn om enerzijds praktische problemen op te lossen en anderzijds ook innovatief zijn. Dat betekent dat ingenieurs niet alleen moeten worden opgeleid en gevormd met een technische basis, maar ook met een innovatieve en een onderzoekscultuur. De globalisering van de economie vergt heel veel van de ingenieurs en van hun gezin. Ingenieurs zijn vandaag studerende globetrotters. Studenten dienen mentaal op de globalisering van de

speerpunten zijn van de samenwerking tussen bedrijven en universiteiten. Het is nochtans niet ondenkbaar dat de Westerse onderzoeksactiviteiten zich in het komend decennium naar goedkopere continenten zullen verplaatsen. In sommige landen werd dat al op gang gebracht. Onderzoekers en studenten moeten daarop voorbereid zijn. Dat betekent dat ze tijdens hun opleiding de gelegenheid moeten krijgen om met andere culturen in contact te komen.

Praktijk Op het arbeidsveld, waar ook in de wereld, dienen soortgelijke opleidingen en diploma's erkend te worden. Wie zijn loopbaan met een wazig diploma start, heeft van bij de aanvang van zijn loopbaan een handi-

Industrie >>> Zweden is het op twee na grootste land in West-Europa. Het bestaat voor 73 procent uit bossen, bergen, meren en waterlopen. De afstand van noord naar zuid bedraagt 1.574 km, van west naar oost is de grootste afstand 500 km. Zweden exporteert vooral elektrische en elektronische uitrustingen, machines, motoren, auto's, papier, hout, farmaceutische producten, ijzer en staal. Van de circa 9 miljoen inwoners maken er ruim 4 miljoen deel uit van de beroepsbevolking. De werkloosheid is iets minder dan 4 procent. 85 procent van de Zweden leeft in de steden en nog geen 2 procent is werkzaam in de agrarische sector. De behoefte aan arbeidskrachten leidt tot immigratie. In Zweden leven meer nationaliteiten naast elkaar dan in andere Scandinavische landen. Het land heeft een belangrijke havenactiviteit in Göteborg. De Zweedse industrie heeft een lange traditie inzake autobedrijven die teruggaat tot 1891. Veel bedrijven werden in de eerste helft van 1900 door Zweedse ingenieurs opgericht. De kogellagerfabriek SKF (Svenska Kullager Fabriken) is na Scania het tweede oudste groot Zweeds bedrijf buiten de categorie van de zware industrie. Het werd in 1907 opgericht. SKF schonk het levenslicht aan Volvo, toen de Zweedse ingenieur Sven Wingquist bij de kogellagerfabrikant onderzoek deed naar het beter 'rollen' van kogellagers. In 1915 bedacht SKF de merknaam 'Volvo', een Latijns woord dat staat voor 'ik rol'. De Volvolager was meteen geboren. Later ontwikkelden de Zweedse ingenieurs Assar Gabrielson en Gustaf Larson die bij SKF werkten de allereerste Volvo-personenwagen, de Volvo Jacob, die in 1927 aan de wereld werd getoond. De productie en ontwikkeling van Volvo begon in Trollhättan, 80 km ten noorden van Göteborg. In Trollhättan, waar ook filmstudio's zijn gevestigd, bevinden zich ook de fabrieken van de auto en vliegtuigfabrikant Saab (Svenska

I-mag

6

OKTOBER 2006

Aeroplan Aktiebolaget). Saab begon in 1937 als fabrikant van militaire vliegtuigen. Pas na de Tweede Wereldoorlog ging men auto's bouwen. Het werd in 1990 opgesplitst in twee afzonderlijke bedrijven, een voor vliegtuigbouw (straaljagers) en een voor auto's. In 1996 fuseerde Saab met de Zweedse fabrikant Scania (Zweeds Skane), een bedrijf dat in 1891 werd opgericht. Skane is een landschap in het uiterste zuiden van Zweden. Scania maakt vrachtwagens, autobussen en motoren voor de industrie en de scheepvaart, Saab maakt personenwagens. Op 1 juni 2006 werd de Zweed Anders Grundströmer gedelegeerd bestuurder van Scania België. In de jaren negentig fuseerden zowel Volvo als Saab met buitenlandse concerns. Een ander - van oorsprong Zweeds - bedrijf is Ericsson dat in 1878 in Stockholm werd opgericht toen de Zweedse ingenieur Lars Ericsson, die na eerst een aantal jaren bij Siemens te hebben gewerkt zelf telefoons begon te maken. In 2001 ging het Zweeds telecombedrijf Ericsson een joint venture aan met de Japanse elektronicareus Sony. Het Zweedse Electrolux AB is 's wereld grootste producent van huishoudelijke apparatuur. Het werd in 1919 opgericht. Ikea, een Zweeds concept van betaalbare meubelen, werd door de Zweed Ingvar Kamprad in 1943 opgericht. Hij was 17 jaar toen hij op relatief grote schaal met de verkoop van allerlei spullen begon. Enkele jaren later bedacht hij IKEA. Vandaag heeft het bedrijf 220 vestigingen in 33 landen. IKEA is een samenstelling van de initialen van de oprichter (Ingmar Kamprad) en de eerste letters van Elmtaryd en Agunnaryd, respectievelijk de naam van de boerderij en het dorp waar Kamprad zijn jeugd doorbracht. NL

Brandpunt cap. Bedrijven hechten natuurlijk veel belang aan diploma's, maar nog meer aan de praktische bruikbaarheid ervan. Minder theorie en meer praktijk in de ingenieursopleiding is het adagio van de Duitse industrie. Integratie van bedrijfsstages in de opleiding is daarom zeer belangrijk. Dat geldt evenzeer voor stages in onderzoeksdomeinen. De studieduurverlenging van 4,5 naar 5 jaar voor de Zweedse 'civilingenjör' is in dit opzicht een goede zaak.” Beckers brak ook een lans voor meer aandacht tijdens de opleiding voor presentatieoefeningen, teamwerk, algemene vorming, vreemde talen, projectmanagement en meer kennis inzake patenten en arbeidsrecht.

EUR-ACE, ENAEE, EIT Op het wereldcongres waren ook EURACE (European Acredited Engineer), ENAEE (European Network for Accreditation of Engineering Education), en EIT (Europees Instituut voor Technologie) aan de orde. EUR-ACE en ENAEE hebben we toegelicht in I-mag van mei 2006. Het congres schaarde zich achter de doelstellingen van EURACE en ENAEE. Het Europees Instituut voor Technologie (EIT) is een van de concrete initiatieven van de Lissabon-strategie van eind 2000. Het gaat om een geheel van maatregelen die van Europa de meest competitieve kenniseconomie van de wereld moet maken. EIT is een netwerk om het Europees hoger onderwijs, onderzoek, kennisoverdracht en innovatie te bundelen. Het idee werd in 2005 door de Europese Commissie onder impuls van voorzitter José Barroso gelanceerd. Het congres steunde met een overgrote meerderheid het EIT-concept dat een antwoord moet bieden op de Amerikaanse en Aziatische uitdaging. Bij de politici zijn de meningen verdeeld, niet over het principe van het EIT, wel over de plaats van het toekomstig EIT-hoofdkwartier. De principiële aanbevelingen vanuit Uppsala zijn een ruggensteun voor de Europese Commissie. Vandaag hebben 35 nationale instellingen hun medewerking aan het EIT-project aangeboden, waaronder SEFI (Société Européenne pour la Formations des Ingénieurs). De voorstelling van het EIT vond in Brussel plaats op 18 mei 2006 onder het voorzitterschap van Barroso. EUR-ACE, ENAEE en EIT zijn in beweging en die is niet tegen te houden.

De Zweedse industrieel Alfred Nobel Alfred Nobel (1833-1896), de uitvinder van het dynamiet, werd in Stockholm geboren. Hij had tijdens zijn leven een enorm kapitaal bijeengebracht. Tore Frängsmyr, professor geschiedenis aan de universiteit van Uppsala, achterhaalde dat het privévermogen van Nobel vandaag zou overeenkomen met circa 300 miljoen euro. Nobel had met zijn uitvinding succes, maar ook veel tegenspoed. Dynamiet was welkom in oorlogsperioden en voor allerlei toepassingen die voor de vooruitgang van betekenis waren. De doorbraak van zijn imperium kwam er, toen hij dynamiet mocht leveren voor de bouw van de 15 kilometer lang Gotthard-tunnel. De werken duurden van 1871 tot 1881 en stonden onder leiding van de Zwitserse ingenieur Louis Favre (1826-1879). 177 arbeiders vonden bij de werken de dood. Favre stierf in de tunnel aan een hartaanval, twee jaar voor de opening. Tegenslagen en opeenvolgende stakingen waren hem te veel geworden. Rond 1873 had Nobel 10 fabrieken in 9 verschillende landen. Bij zijn overlijden was dat aantal opgelopen tot 90 in 20 landen. Op zijn naam stonden 355 patenten. Nobel, die van vooraanstaande professoren (onder meer ook uit Uppsala) een privéopleiding in de scheikunde had gekregen, sprak 5 talen en verbleef tijdens zijn kinderjaren in Sint-Petersburg. Later woonde hij in verschillende landen. Zijn grootvader was professor in de geneeskunde aan de universiteit van Uppsala, zijn vader, die afkomstig was uit Stockholm, was architect en aannemer van bouwwerken. Alfred Nobel schreef een paar toneelstukken, hij was belezen en sukkelde de laatste jaren van zijn leven met zijn gezondheid. In 1890 kreeg hij het in Parijs, waar hij een huis had, aan de stok met de Franse fiscus. Hij verhuisde toen naar San Remo in Italië. In 1895 was hij nog een keer naar zijn huis in Parijs teruggekeerd. Hij werd ernstig ziek. In de Franse hoofdstad legde hij op 27 november 1895 de laatste hand aan zijn testament. Hij overleed op 10 december 1896 in zijn woning in San Remo. Zijn testamentaire beschikking is een handgeschreven tekst van één pagina. Hij vermeldt aan wie hij zijn vermogen nalaat: aan zijn familie, naaste vrienden, kennissen, huispersoneel en aan wie 'in het afgelopen jaar het grootste nut heeft verschaft aan de mensheid'. Elk jaar zouden er 5 Nobelprijzen worden uitgereikt: voor natuurkunde, scheikunde, fysiologie of geneeskunde, literatuur en voor de bevordering en het behoud van de vrede. Hij beschreef welke instituten zich mochten bezighouden met het toekennen van de prijzen. De Zweedse Academie van Wetenschappen kreeg de verantwoordelijkheid voor de selectie van de kandidaten voor natuurkunde en scheikunde. Het Zweedse Karolinskainstituut in Stockholm (universitaire commissies) mocht de kandidaten selecteren voor het domein van de geneeskunde. De verantwoordelijkheid voor de literatuur ging naar de Zweedse Academie. Het Noorse Parlement kreeg de bevoegdheid over de Nobelprijs voor de vrede.Toen Nobel overleed, vormden Noorwegen en Zweden immers nog een unie waarbij Noorwegen een ondergeschikte positie innam. Nobel koos voor het kleine en weinig invloedrijke Noorwegen in plaats van het krachtige Zweden. In 1901 werden de Nobelprijzen voor het eerst uitgereikt. In 1968 stelde de Bank van Zweden de Nobelprijs voor Economie in. Volgens de traditie vindt jaarlijks op de sterfdag van Nobel (10 december), de uitreiking van de prijzen plaats door de Zweedse en de Noorse koning, respectievelijk in de concertzaal van Stockholm en in het stadhuis van Oslo (prijs voor de vrede). De prijs bedraagt tegenwoordig 1,1 miljoen euro en is bedoeld om verder onderzoek te ondersteunen. NL

Ing. Noël LAGAST MSc

OKTOBER 2006

7

I-mag

Techno

Windtunnels zijn essentieel bij experimenteel onderzoek van vliegtuigen I-mag sprak met ir. Joost Kooi van de Stichting Duits-Nederlandse windtunnels
Van onze hoofdredacteur

AMSTERDAM. Achter het vertrouwde beeld van de

Van dan af kregen de Nederlanders wellicht de 'vliegmicrobe' te pakken. De daaropvolgende jaren gingen ze zelf vliegtuigen ontwikkelen en bouwen. Samen met de vliegtuigbouw ontstonden past wetenschappelijk onderzoek. Onze noorderburen nieuwe industriële activiteiten en zagen vliegtuigopleidingen het hebben daarin een lange traditie. Nederland mag dan levenslicht. De gerenommeerde luchtvaartopleiding voor ingenieurs aan de Technische Universiteit van sinds eeuwen het land van zeevaarders Delft is daar een schitterend voorbeeld Windtunnels dateren al van zijn, al van in 1909 staat het ook bekend van. rond 1870. Ze komen in als een luchtvaartland. Op 27 juni 1909 Het ontwerp van een vliegtuig gaat uiterallerlei afmetingen voor en zagen en hoorden duizenden mensen aard gepaard met experimenteel wetenworden voor allerlei schappelijk onderzoek in een windtunnel toepassingen gebruikt. van op de Klappenbergse Heide bij waarbij het gedrag van het toestel tijdens Etten-Leur voor het eerst een vliegtuig in het opstijgen, landen en in volle vlucht worhet Nederlandse luchtruim. Aan de stuurknuppel van de den getest. Dat gebeurt onder controleerbare aërodynamische omstandigheden. Wright Flyer zat een Franse piloot van Russische komaf: Windtunnels dateren al van rond 1870. Ze komen in allerlei afmeCharles graaf de Lambert. Zijn vier minuten lange solotingen voor en worden voor allerlei toepassingen gebruikt. Voor vlucht vond plaats op uitnodiging van een suikerbaron uit het testen van hedendaagse vliegtuigen gebruikt men krachtige installaties waaraan een fors prijskaartje hangt. Etten-Leur ter gelegenheid van een bedrijfsfeest.

moderne luchtvaart zit heel wat experimenteel en toege-

I-mag

8

OKTOBER 2006

Techno Windtunnel Een windtunnel is een open of gesloten buis (tunnel) waardoor met behulp van een ventilator (fan) lucht onder een regelbare snelheid en druk wordt gestuurd. Het voorwerp waarvan men het aërodynamisch gedrag wil nagaan, bevindt zich in de zogenaamde meetplaats van het luchtcircuit. Men onderscheidt open en gesloten windtunnels. We beperken ons tot de gesloten windtunnels, zoals die onder meer worden gebruikt om het aërodynamisch gedrag van vliegtuigen na te gaan. Het principe is eenvoudig. Het is gesteund op het verschijnsel waarbij krachten worden opgewekt op elk voorwerp (fiets, auto, vliegtuig, ...) dat door de lucht beweegt.

Men treft ze onder meer aan in Amsterdam en in Marknesse in de Noordoostpolder, zowat 100 km ten noorden van Amsterdam. Sinds 2000 opereren ze onder de gemeenschappelijke naam DuitsNederlandse windtunnels (DNW), een Duits-Nederlandse samenwerking. DNW heeft drie vestigingen in Duitsland (Braunschweig, Göttingen en Keulen) en twee in Nederland. In Amsterdam kregen we tekst en uitleg van ir. Joost Kooi, business development manager bij DNW.

Onderzoekswerk Ir. Joost Kooi studeerde in 1971 af aan de Technische Universiteit van Delft als ingenieur vliegtuigbouwkunde. In het laatste jaar van zijn ingenieursopleiding bestudeerde hij het gedrag van laminaire en turbulente grenslagen. Na zijn studies kwam hij in dienst bij het Nationaal Luchten Ruimtevaartlaboratorium (NLR) in Amsterdam, waar hij zich onder meer bezighield met het onderzoek van de interactie tussen schokgolven en grenslagen bij transsone snelheden. Daarna deed hij bij het NLR onderzoek op het vlak van geluidsabsorberende bekledingen, zoals die worden toegepast bij de inlaten van vliegtuigmotoren. Begin jaren tachtig ging zijn onderzoeksaandacht naar de ontwikkeling van geavanceerde simulatoren voor turbofanmotoren in windtunnels.

Op een vliegtuig werken verschillend krachten in: liftkracht, stuwkracht, zwaartekracht, dwarskracht en de kracht veroorzaakt door de luchtweerstand. Krachten veroorzaken momenten of koppels. Ze zijn een maat voor het rotatie-effect van een kracht. Vanwege de aërodynamische vorm van de vleugels, die aan de bovenkant gebogen zijn, buigt de luchtstroom naar beneden af. De snelheid van de luchtstroom aan de bovenkant van de vleugel is groter dan aan de onderkant. De lucht moet immers langs de bovenkant een langere weg afleggen dan aan de onderkant. Zo ontstaat er aan de bovenkant een onderdruk die een kracht in opwaartse richting veroorzaakt en aan de onderkant een overdruk. Dat is de zogenaamde liftkracht of kortweg lift. De lift compenseert de zwaartekracht die op het vliegtuig werkt. Zolang het vliegtuig voldoende snelheid heeft, blijft het in de lucht. De lift is bovendien recht evenredig met het kwadraat van de snelheid van het vliegtuig. De stuwkracht wordt opgewekt door de propellers (schroeven) of door de straalmotoren. Voor elk nieuw vliegtuigontwerp meet men in een windtunnel de bovenvermelde krachten en momenten op een schaalmodel. Men simuleert het opstijgen, landen en het vliegen. Vermits de uitgeoefende krachten en de momenten alleen afhankelijk zijn van de relatieve beweging van het vliegtuig ten opzichte van de lucht heeft een omkering van de situatie geen invloed op de krachten die op het vliegtuig werken. Het is echter eenvoudiger om de lucht te laten stromen rondom een stilstaand vliegtuig dan het omgekeerde te doen. Dat principe past men toe op het schaalmodel in de windtunnel. Het schaalmodel is meestal van aluminium of staal. De schaalfactor wordt bepaald door de afmetingen van de ruimte (meetplaats) waar het vliegtuigmodel aan een robotarm is verankerd. Als vuistregel geldt dat de spanwijdte van het model niet meer mag bedragen dan zeventig procent van de breedte van de meetplaats teneinde beïnvloeding ter vermijden door de wand van de meetklok. De meetplaats in de windtunnel in Amsterdam heeft een breedte van 2 meter, de spanwijdte van het schaalmodel is dan 1,40 meter. Het schaalmodel wordt door de klant geleverd. Uitgaande van het computermodel wordt het met een zeer grote nauwkeurigheid en extreem hoge eisen inzake de oppervlakteruwheid gebouwd. In een windtunnel komt de luchtsnelheid overeen met de snelheid die het vliegtuig in werkelijkheid zou hebben. In de lagesnelheidswindtunnel in de Noordoostpolder meet men de krachten bij het opstijgen en landen bij een luchtsnelheid van 250 km per uur. In een hogesnelheidswindtunnel of transsone tunnel worden de krachten momentmetingen uitgevoerd bij luchtsnelheden van 800 tot 900 km per uur. Afhankelijk van de luchtsnelheid die men wil krijgen, gebruikt men een eentrapcompressor of een meertrapcompressor. NL

OKTOBER 2006

9

I-mag

Techno Luchtstromingen

Turbofanmotoren of tunnelschroefmotoren behoren met de turbostraalmotoren (turbojet) en de stuwstraalmotoren (ramjet engines) tot de groep van luchtgebruikende motoren. De turbojet is de oudere versie. Turbofanmotoren - ook wel dubbel stroomstraalmotoren genoemd - worden voor middelhoge snelheden, van 400 tot 1000 km per uur, gebruikt. Uiterlijk herkent men de turbofan aan de luchtinlaat die groter is dan de uitlaat. Aan de voorkant zit een lagedrukcompressor die de instromende lucht comprimeert en zowel door als via een bypasskanaal langs de verbrandingskamers blaast. Door de verbranding van de kerosine in de verbrandingskamer wordt de verdichte lucht verhit. De warmte doet de gecomprimeerde lucht sterk uitzetten. Het hete gas wordt aan de achterkant van de verbrandingskamers meestal via een meertrapsturbine - een wiel met schoepen of rotor die ook de compressor aandrijft -, met een hoge snelheid uitgestoten. De reactiekracht van de gasstraal zorgt voor de voortstuwende kracht van het vliegtuig. De hete straal die uit de turbine van een straalmotor komt, maakt evenwel veel lawaai. Om een lager geluidsniveau te krijgen wordt ze gemengd met de koudere lucht uit het bypasskanaal. In de jaren tachtig en negentig zorgde het experimenteel onderzoek in windtunnels tot een aanzienlijke verbetering van de turbofanmotoren, wat tot een economischer en milieuvriendelijker verkeersvliegtuig leidde. In een windtunnel kan men aan een vliegtuigmodel onmogelijk een werkelijke turbofanmotor testen. Men is dus aangewezen op een gesimuleerd model. Bij een simulator wordt de fan door perslucht aangedreven. Ir. Joost Kooi onderzocht de invloed van de stroming door de turbofanmotor op de stroming rond de vleugel met behulp van zo'n simulator in de transsone windtunnel in Amsterdam. Na zijn overstap van het NLR naar de Duits-Nederlandse windtunnels zette hij dit onderzoekswerk voort, maar nu bij lage snelheden. In 2001 werd hij verantwoordelijk voor de windtunnels in Amsterdam. De bescheiden en erudiete wetenschapper wisselde begin 2005 zijn wetenschappelijk werk voor de functie van business development manager bij DNW. Hij heeft nu zijn kantoor in de Noordoostpolder.

In windtunnels kan men bij verschillende luchtsnelheden de complexe stromingen rond het vliegtuig zichtbaar maken en in kaart brengen. Die visualisatietechniek maakt het mogelijk om vleugelprofielen te testen. Bij een laminaire stroming beweegt het luchtmedium langs elkaar schuivende lagen. Een turbulente stroming wordt gekenmerkt door het wervelend karakter. De baan die een luchtdeeltje in een stationaire stroming volgt, wordt een stroomlijn genoemd. Stroomlijnen kunnen in een windtunnel zichtbaar gemaakt worden door bijvoorbeeld rookdeeltjes stroomopwaarts van het model in de stroming te injecteren. Een laminaire stroming vindt vooral bij lage stroomsnelheden plaats. Als de luchtsnelheid toeneemt, kan de laminaire stroming overgaan in een turbulente stroming. Het omgekeerde is ook mogelijk. Het moment waarop de laminaire stroming overgaat in een turbulente wordt gekenmerkt door het dimensieloze getal van Reynolds, dat genoemd is naar de Ierse ingenieur en fysicus Osbourne Reynolds (1842-1912). De stroming om een vliegtuigvleugel speelt zich af bij zeer grote ReynoldsDuits-Nederlandse windtunnels (DNW) getallen. De omslag van laminaire naar turbulente toestand hangt van veel factoDe twee windtunnels van het NLR aan de Anthony Fokkersweg in Amsterdam zijn ren af: de vliegsnelheid, de vleugelafmesinds januari 2000 ondergebracht in de Stichting van het DNW. tingen, de luchtdruk, de oppervlakteruwDaar ging een lange geschiedenis aan vooraf. Het idee om een hoge snelheidsheid van de vleugels,… windtunnel (high speed wind tunnel, hst) in Amsterdam te bouwen dateert van De aard van de luchtstro1946. De bouw van de hst begon midden de jaren vijftig. De windming bepaalt de weertunnel werd in 1960 ingebruikgenomen. In de jaren negentig werd stand op het vliegtuig. hij grondig aangepast aan de moderne noden. De huidige versie is Als de luchtstroom het sinds 1997 operationeel. profiel van de vleugels De tweede windtunnel die in Amsterdam werd gebouwd is een niet meer volgt, ontstaat supersonisch type (super-sonic-windtunnel, sst). In 1964 werd hij er een kolkende beweging ingebruikgenomen, maar zoals zijn voorganger werd ook die in de van de lucht. Daardoor loop der jaren gemoderniseerd. verlaagt de stroomsnelheid over de vleugel en de Met een lagesnelheidswindtunnel gaat men het gedrag van een onderdruk bovenaan de Visualisatie van de luchtstroom schaalmodel van het vliegtuig na tijdens het opstijgen en het lanvleugel. De vleugel verden. De luchtsnelheid in de windtunnel ligt in de grootteorde van liest dan lift en krijgt een 250 km per uur. relatief grote weerstand. Het toestel verMet een hogesneldheidswindtunnel bestudeert men het gedrag van het vliegtuig liest daardoor snelheid en hoogte, waarop kruissnelheid. De luchtsnelheid in de windtunnel is dan 800 tot 900 km per uur. door het in een tolbeweging kan komen, als de loslating niet gelijktijdig bij beide De snelheid van een modern verkeersvliegtuig ligt in de buurt van 0,8 mach. Het vleugels begint. getal van mach is de verhouding van de vliegsnelheid ten opzichte van de geluidsTurbulente stromingen rond vleugels hebsnelheid. Die laatste bedraagt bij normale druk en een temperatuur van 18 °C 340 ben nochtans niets te maken met het vliem per seconde of 1.224 km per uur. Bedraagt de snelheid één mach, dan spreekt gen door instabiele of turbulente lucht. men van een sonische snelheid. Transsone snelheden liggen tussen 0,7 en 1,4 Het is een meteorologisch verschijnsel mach. Supersonische snelheden liggen tussen 1,4 en 5 mach, hypersone snelheden zijn gelijk aan of groter dan 5 mach. NL De eerste windtunnel die in Amsterdam is gebouwd, was uitgerust met één schroef. Bij de destijds gebruikte schroef, die opgesteld staat in de inkomhal van

I-mag

10

OKTOBER 2006

Techno het NLR, kan men volgende informatie lezen: 'aandrijvingschroef van de eerste windtunnel uit 1919, in gebruik bij de NLR, toen Rijksstudiedienst voor luchtvaart geheten'. De gebouwen waar de windtunnels in Amsterdam zijn opgesteld, maken deel uit van het NLR-complex.

Spitstechnologie

Het meten van krachten en momenten is gesteund op het principe van het halfgeIr. Joost Kooi: “In het begin van de zeventiger jaren van de vorige eeuw werden bij leider rekstrookje (sensor of opnemer) die het Nederlands en het Duits nationaal lucht- en ruimtevaartlaboratorium plannen opgenomen is in een meetbalans. Een ontwikkeld om elk afzonderlijk een grote lagesnelheidswindtunnel te bouwen. meetbalans heeft het uitzicht van een Elk land dacht een eigen markt te kunnen aanboren. Uiteindelijk zag men in dat het lange stalen staaf met verzwakkingen op oorspronkelijk idee in de praktijk niet haalbaar was. In 1976 beslisten de bepaalde plaatsen. De meetbalans Nederlandse en Duitse regering om de handen in elkaar te slaan en een grote bevindt zich tussen de robotarm en het lagesnelheidswindtunnel te bouwen. Hij werd in Marknesse in de Nederlandse schaalmodel. De meetbalans wordt vaak Noordoostpolder gebouwd. De twee landen zorgden voor een gelijke kapitaaliningebouwd in het model. breng. De bouw duurde 4 jaar. In 1980 begon het proefdraaien. In 1998 werd het Door de krachten die worden veroorzaakt beheer van de kleinere lst in de Noordoostpolder en de ongeveer even grote nwb door de snel bewegende lucht, wordt de in Braunschweig door respectievelijk NLR en DLR overgedragen aan de DNW. In staaf op de plaats van de verzwakkingen 2000 besloot men om alle subsone, transsone en supersone windtunnels van het onzichtbaar vervormd. De sensor zet de NLR en het DLR in de Stichting Duits-Nederlandse windtunnels onder te brengen. vervorming om in een elektrische spanBovendien werden er drie 'business units' opgericht die opereren onder het ning. Doordat de meetbalans vooraf is gemeenschappelijke management geijkt, kunnen de gemevan DNW. In 2005 werden de busiten elektrische spanninness units van Amsterdam en de gen worden omgerekend Noordoostpolder samengevoegd.” in krachten en momenten. Grote windtunnels zijn ontzettend Meetbalansen vormen duur. Aan bijvoorbeeld de transsoeen belangrijk onderdeel ne windtunnel in Amsterdam van het meetproces. Ze hangt een prijskaartje van ongeworden bij gespecialiveer 150 miljoen euro en dat is eerseerde firma's gekocht of der laag in vergelijking met somvoor specifieke toepasmige gelijkaardige installaties in singen door het NLR Ir. Joost Kooi MSc Opstelling schaalmodel het buitenland. gemaakt. Naast krachtmetingen worden er vaak tot op 800 verschillende Concurrentie plaatsen van het schaalmodel drukmetingen uitgevoerd. Sensoren ondergingen de Ir. Joost Kooi schat het aantal grote industriële windtunnels in Europa op een tienlaatste jaren een hele evolutie en dat tal. Er bestaan echter veel meer kleinere commerciële en researchwindtunnels. De geldt evenzeer voor de bediening van de grootste lagesnelheidstunnel staat in windtunnels. Ir. Joost Kooi schat het aantal de Nederlandse Noordoostpolder. De Ir.Joost Kooi: “De eerste windtunnels grootste hogesnelheidswindtunnel grote industriële windtunnels werden bijna uitsluitend manueel treft men aan in Modane in de Franse in Europa op een tiental. bediend. Vandaag is de technische evoluAlpen. Belangrijke industriële windEr bestaan echter veel meer tie van die aard dat in principe een autotunnels zijn er voorts in Toulouse kleinere commerciële en matische werking van de windtunnel (Frankrijk), Napels (Italië), Bedford researchwindtunnels. mogelijk is. De eerste elektronische sen(Engeland), Farnborough (Engeland) soren voor drukmetingen hadden slechts en Keulen (Duitsland). In Bedford, Engeland heeft men een transsone windtunnel een sensor. De huidige toegepaste meetdie dezelfde luchtsnelheid kan ontwikkelen als de hogesnelheidswindtunnel in blokken hebben 64 halfgeleidersensoren. Amsterdam. Om op 800 plaatsen te kunnen meten Amerika en Rusland staan bekend voor hun grote windtunnels. China wordt een heeft men 14 van dergelijke chips nodig. geduchte concurrent. Het grote aanbod van grote windtunnels in Amerika heeft te Computers maken het vandaag mogelijk maken met de ontwikkeling van militaire vliegtuigen en de aanwezigheid van om 20.000 samples per seconde te verwerBoeing, de grote concurrent van de Franse Airbus. ken. De snelheid van de stroming rond een vliegtuig wordt bovendien niet meer Ir.Kooi: “De competitie is bikkelhard, maar we hebben er geen schrik van. We hebvolgens het pitotprincipe gemeten maar ben bewezen en bewijzen elke dag opnieuw dat we de concurrentie aankunnen. We via lasertechnieken. Daartoe laat men leveren voor onze metingen goede kwaliteit, de beste ter wereld. Voor onze kleine rookdeeltjes in de luchtstroom. Met opdrachten vragen we een zeer aanvaardbare prijs. Ons orderboek is momenteel een camera worden opnamen gemaakt en goed gevuld. We werken aan opdrachten voor Lockheed Martin, de Joint Strike naar een computer gestuurd. Die berekent Fighter, het nieuwe militaire transportvliegtuig de Airbus A400M en het grootste op zijn beurt de snelheid van de lucht. Met passagiersvliegtuig ter wereld, de Airbus A380, om er maar enkele te noemen. We een pitotbuis was het alleen mogelijk om dienen continu rekening te houden met een onzekerheidsfactor die inherent is aan de snelheid op een bepaald punt te meten. de luchtvaartindustrie. Ik geef u een voorbeeld. De lasertechniek laat snelheidsmetingen Na de aanslag van 11 september 2001 stortte de vraag naar grote vliegtuigen plottoe op een groter oppervlak”. seling in elkaar. De grote vliegtuigbouwers gingen twijfelen over het al of niet NL voortzetten van hun ontwikkelingsprogramma.

OKTOBER 2006

11

I-mag

Techno Het tij is inmiddels gekeerd. In 2005 was het eerste prototype van de Airbus A380 af. In 2007 zal Singapore Airlines het grootste passagiersvliegtuig ter wereld in dienst nemen. Airbus boekt inmiddels heel wat nieuwe bestellingen. De ingenieurs van grote vliegtuigbouwers, zoals Airbus en Boeing, werken continu aan nieuwe ontwikkelingen. Tussen de aanvang van de ontwikkeling van een nieuw vliegtuig en de dag waarop het toestel voor het eerst in het luchtruim gaat, ligt een termijn van 4 tot 5 jaar. Airbus wil die fase nog inkorten. Dat heeft niet alleen te maken met de onzekerheid van de economische ontwikkelingen waarvoor de luchtvaartindustrie erg gevoelig is, maar evenzeer en niet in het minst met de scherpe concurrentie.”

Algemene vorm van een windtunnel

De bezettingsgraad voor de windtunnels in Amsterdam en de Noordoostpolder ligt momenteel vrij hoog. In sommige perioden zijn ze van zeven uur 's ochtends tot 23 uur in werking. Vaak werkt men ook tijdens het weekeinde. In de twee Nederlandse vestigingen van DNW werken een 90-tal hoogopgeleide medewerkers, in Duitsland een 40-tal.

Kostendekkend Het uitbaten van grote windtunnels is geen winstgevende zaak. In het beste geval is het kostendekkend. De investeringen worden nauwelijks of nooit terugverdiend. Ir. Joost Kooi heeft dienaangaande een kernachtige filosofie in petto: Na de aanslag van 11 “Als dit windtunnelbedrijf winstgeseptember 2001 stortte de vend zou zijn, dan zouden er zich heel vraag naar grote vliegtuigen wat private investeerders aanbieden. plotseling in elkaar. We zijn al blij als we de kosten met De grote vliegtuigbouwers onze opdrachten kunnen terugverdiegingen twijfelen over het al nen.” of niet voortzetten van hun De Stichting Duits-Nederlandse windontwikkelingsprogramma. tunnel haalt haar financiële middelen enerzijds uit opdrachten en anderzijds uit een overheidssubsidie. Die gaat evenwel integraal naar nieuwe investeringen, naar het up-to-date houden van de windtunnels en de aankoop van nieuwe apparatuur. De meeste opdrachten zijn van korte duur en hun aantal is erg wisselend. De concurrentie wordt steeds groter en de aanbiedingen scherper. Het tarief van de opdrachten heeft een kostendekkende structuur . DNW bestrijkt met haar activiteiten een zevental marktsegmenten: vliegtuigen, helikopters, auto's en vrachtwagens, projectielen, ruimtevaarttuigen, propulsie en burgerlijke bouwkunde. Voor die segmenten is ir. Joost Kooi business development manager en is hij voortdurend op zoek naar nieuwe opdrachten. Ing. Noël LAGAST MSc

Succesvolle proefvluchten met A 380 De eerste testvluchten met de Airbus A380 zijn met succes afgerond. Tijdens 4 proefvluchten, die ook 's nachts werden uitgevoerd, werden in totaal 1900 passagiers - een mix van Airbus-werknemers en vrijwilligersvervoerd. De vierde testvlucht vond op 8 september jl plaats. De 4 testvliegtuigen hebben 2000 vlieguren achter de rug. NL

I-mag

12

OKTOBER 2006

Roerbewegingen De grootte van de krachten en momenten die op een vliegtuig werken, worden bepaald door de stand van het vliegtuig in de luchtstroom. Die wordt met een roer of stuurvlak ingesteld. Met het hoogteroer, dat opgehangen is aan het staartvlak, wordt de neus van het vliegtuig naar omhoog en omlaag bewogen. Met het richtingsroer, dat draaibaar is opgehangen aan het kielvlak, beweegt het vliegtuig om de verticale as naar links of naar rechts. Het rolroer geeft aan het toestel een rolbeweging. Het bestaat uit een scharnierende klep die zich op de vleugeluiteinden bevindt. Bij grote vliegtuigen heeft men een bijkomend rolroer in het midden van de vleugels. Bij het uitvoeren van een rolbeweging wordt het rolroer aan de ene kant omhooggezet en aan de andere kant omlaag. Vaak zijn de rolroeren door kabels gekoppeld. Om het toestel een gecoördineerde bocht te laten draaien moeten de rolroeren tegelijk met het richtingsroer worden bediend. Het rolroer en het hoogteroer zijn verbonden met de stuurknuppel. De beweging van de stuurknuppel wordt door middel van een mechanische of hydraulische koppeling overgebracht naar de roeren op de vleugels en de staart. Moderne vliegtuigen maken gebruik van de zo genaamde 'fly by wire'-technologie waarbij vanuit de cockpit elektronische signalen worden doorgegeven aan de actuatoren van de roeren. Door draden in plaats van staalkabels en stootstangen te gebruiken bespaart men op het gewicht. NL

Techno

Van windtunnels en etalagepoppen Aërodynamica voor wielrenners bij von Karman Institute for Fluid Dynamics SINT-GENESIUS-RODE. Beeldt u het zich in: over vier jaar spurten Tom Boonen en Paolo Bettini om de wereldtitel in pakweg Zolder. Bettini wint met een teenlengte verschil. Een teenlengte, zegt u? Inderdaad. Beide heren zijn er immers achter gekomen dat een ligfiets aërodynamisch een aanzienlijk hoger rendement geeft dan de traditionele koersfiets. Zo'n vaart loopt het uiteraard (nog) niet, maar toch. Een beetje wielerliefhebber schrok zich rot, toen de Amerikaan Greg Lemond (1989) en de Schot Graeme Obree (1993 en 1994) met een kermisfiets op het wielertoneel verschenen.

Lemond kwam in de beslissende tijdrit van de Tour de France van 1989 aan de start met het inmiddels bekende triatlonof spaghettistuur. Lemond boog in nog geen 25 kilometer een achterstand van 50 seconden om in 8 seconden voorsprong. Laurent Fignon, die de hele Tour gedomineerd had, kon zijn wonden gaan likken. In snelheid genomen door een aërodynamicafreak. In 1993 verbeterde de volslagen onbekende Obree het werelduurrecord op de piste op een zelf gemonteerde fiets die best een plaats verdiende in een of ander rariteitenkabinet. Naar verluidt gebruikte hij bij de montage zelfs onderdelen van een oude wasmachine. Pikant detail: waar Lemond nog andere prima resultaten neerzette, bleef het bij Obree bij die ene uitschieter. De UCI, de internationale wielerunie, pakte hem nadien wel zijn twee records af - de rare fiets, weet u wel -, maar Obree maakte één ding pijnlijk duidelijk: met aërodynamica valt niet te spotten én de traditionele wielerfiets was een middeleeuws vehikel. Inmiddels behoren de Middeleeuwen in het wielerpeloton definitief tot het verleden. De wetenschap heeft zijn intrede gedaan en er wordt duchtig geëxperimenteerd. Niet alleen met doping, maar ook met materialen, en vooral met aërodynamica. Zo doken Tom Steels en Bert Roesems, in 2004 respectievelijk Belgisch kampioen op de weg en in het tijdrijden, in

I-mag

14

"Met onze knowhow over aërodynamica gaan we na of wielrenners door een andere houding bij tegenwind de luchtweerstand kunnen verminderen."

juli van vorig jaar drie dagen lang een windtunnel in om na te gaan hoe ze hun houding op de fiets konden optimaliseren.

Ruimtevaart Industrieel ingenieur Vincent Van der Haegen (36) werkt bij het von Karman Institute for Fluid Dynamics in SintGenesius-Rode. Hij was er van bij het begin bij, begeleidde het experiment en kijkt met I-mag terug op de resultaten. “De Europese ruimtevaartorganisatie ESA maakt budgetten vrij om technologieën die specifiek voor de ruimtevaart zijn ontwikkeld, te laten doorstromen naar alledaagse toepassingen. De coach van Tom Steels, Dirk Breynaert, heeft daar op ingepikt en heeft een budgetje kunnen losweken. Wij kregen de vraag om met onze knowhow over aërodynamica testen te ontwikkelen inzake prestaties in onze windtunnel. Aan ons om na te gaan of de wielrenners door een andere houding bij tegenwind de luchtweerstand konden verminderen.” Welke technologie uit de ruimtevaart hebben jullie in de windtunnel dan kunnen toepassen? “In het departement lucht- en ruimtevaart is in het kader van het ESA-Expert-project een zesassige krachtenbalans ontwikkeld om de aërodynamische krachten van de

OKTOBER 2006

onbemande capsule 'Kheops' op te meten: luchtweerstand, stijgvermogen, rol en zo meer. Zo komen we meer te weten over bijvoorbeeld de weerstanden bij de terugkeer in de dampkring. Bij het instituut hebben we daarover enkele projecten lopen en het is een balans uit een van die projecten die we in de windtunnel gebruikt hebben. Die windtunnel heeft een diameter van drie meter en is daarmee de grootste van België. We hebben de renners en nadien de etalagepoppen op hun fiets in de tunnel op een platform geïmmobiliseerd. Daarna hebben we er de balans aangehangen, waarover ik eerder sprak en dan een tegenwind ontwikkeld van ongeveer 60 kilometer per uur. Dat is te vergelijken met de realiteit.”

Steels en Roesems Spurter Tom Steels en specialist-tijdrijder Bert Roesems werden ingehuurd. Hoe keken zij ertegenaan? “Ik moet zeggen: met veel belangstelling en enthousiasme. We hebben op drie dagen toch een honderdtal testen uitgevoerd. Roesems en Steels zijn individueel getest, maar we hebben ze ook in colonne, achter elkaar dus, laten rijden. En alle resultaten hebben we dan vergeleken met de testen van de etalagepoppen.” De introductie van de volle wielen en het triatlonstuur betekenden een ware revolutie in het wielerpeloton. Waren jullie resultaten ook spectaculair? “Eigenlijk wel, zeker vanuit wetenschappelijk standpunt. Als we alles tot in de kleinste details uitrekenen, kan een renner tot veertig procent meer of minder weerstand ondervinden door zijn houding te verbeteren. Maar dan hebben we het echt over álles: de houding op de fiets zelf, maar ook de invloed van de kledij. Helm, schoenen, ja zelfs het dragen van een rugzakje, de vorm van de drinkbus en de manier waarop ze gemonteerd is, kunnen invloed hebben. Heel verrassend was ook dat het zogenaamde wieltjeszuigen een illusie is. Als twee renners achter elkaar rijden, heeft de koploper ook een beter rendement. Miniem, maar toch. ”

Techno

“Een andere bevinding was dat het de renners heel moeilijk viel om stil te blijven zitten of staan, terwijl ze getest werden. Vandaar dat we zijn gaan experimenteren met die etalagepoppen. De invloed van de vorm van drinkbus of schoenen levert uiteraard heel minieme verschillen op. Dus als de renner zich op een bepaald moment een beetje verzet, kun je dat effect niet meten. Met die etalagepoppen dus wel. Ze staan perfect stil en zijn op die manier ideaal om al die accessoires te testen. Zo hebben we zes helmen getest die allemaal in de handel verkrijgbaar zijn en één ervan gaf de beste resultaten, een verschil van drie procent. En als de trend bij die testpoppen duidelijk is, kunnen we die gerust extrapoleren naar echte mensen. Je kunt je voorstellen dat op een koers van acht uur, bijvoorbeeld die helm alleen, toch een aanzienlijk verschil gaat maken.”

hadden. Ze konden dan voor zichzelf afwegen wat hen het best lag: een perfecte aërodynamische houding tegenover de perfecte houding waarin ze volop kracht konden ontwikkelen. Wij vroegen hen: zie je die houding zitten, de ene keer wel, de andere keer niet. De individuele verschillen tussen de wielrenners speelt ook een rol. De ideale fiets van Tom Steels ziet er anders uit dan die voor Bert Roesems.”

Durven jullie die resultaten om te zetten in concrete cijfers? Bijvoorbeeld: zoveel minuten winst had Lance Armstrong met een perfecte houding kunnen maken op de 86 uur en 15 minuten die hij nodig had om de 3.608 kilometer van de Tour van vorig jaar vol te maken?

“Precies. Goed presteren zit voor een stuk tussen je oren. We mogen het menselijke aspect niet uit het oog verliezen. De twee coureurs konden live op de monitor volgen hoe ze het er vanaf brachten. Je gaat je dan automatisch fitter voelen, je

“Nee, want aërodynamica is maar één aspect van het totale gebeuren. We zeggen enkel: dit en dat kan helpen. Verder zouden we niet durven gaan. De uiteindelijke winst hangt van een heleboel factoren af. Een perfecte houding betekent nog niet dat je in die specifieke houding evenveel kracht kunt zetten, om maar dat te noemen. Een ligfiets is aërodynamisch veel beter, maar je kunt nauwelijks kracht zetten op je pedalen. Wat de renners zeer interessant vonden, was dat ze live op een monitor konden volgen, in welke houding ze in de windtunnel het meeste rendement

"Heel verrassend was ook dat het zogenaamde wieltjeszuigen een illusie is."

Tussen de oren Renners hebben natuurlijk ook jarenlang in dezelfde houding getraind en gekoerst. Het is allicht niet simpel om dat nog te gaan veranderen?

voelt je beter in je vel en je presteert beter. Dat geldt niet alleen voor Steels en Roesems. Tenslotte is het de mens in de wielrenner die het moet doen.” Krijgen deze tests nog een vervolg? “Ja, we gaan de tests op reguliere basis aanbieden aan andere topsporters. Ze kunnen dan een dag de tunnel huren en hun houding laten analyseren. Aan hen om uit te maken wat het best voor hen is.” Staat de aërodynamica voor wielrenners nog in zijn kinderschoenen? Valt er nog veel te verwachten? “Daar ben ik van overtuigd. Er is nog heel veel te verbeteren. Toen ik in Gent studeerde, beweerde een medestudent lichamelijke opvoeding dat je een speer veel verder kunt gooien, als je ze wegslingert. Alleen: er bestaan nog reglementen in de sport die niet toelaten dat je te veel ineens verandert. Dat is voor het wielrennen precies hetzelfde.” Wilfried VANDEN BOSSCHE

Identity kid Ing. Vincent Van der Haegen MSc Vincent Van der Haegen studeerde af in 1996 als industrieel ingenieur elektromechanica aan de KaHo Sint-Lieven in Gent. Hij las een kleine advertentie in De Standaard voor een job in het von Karman Institute for Fluid Dynamics in SintGenesius-Rode, waar hij tot vandaag werkt. Aan de hogeschool maakte hij een eindwerk over de simulatie van een spuitgietproces in samenwerking met de firma Vinckier. “Toen ik afstudeerde wou ik in het simulatiegebeuren blijven, maar de job hier boeide me wel. Ik kreeg gaandeweg voeling met de aërodynamica en ik ben gebleven. Dat ging allicht ten koste van een beter salaris in de industrie, maar ik ben blij met mijn keuze voor een job in het labo.”

OKTOBER 2006

15

I-mag

Techno

Vlaanderen lanceert digitale cultuur LINT. Het Vlaamse Euro1080 lanceert in oktober de digitale cultuurzender HD3. Die is niet exclusief voor cultuurfreaks, want naast opera, klassieke muziek en drama komen ook rock en pop aan bod. HD3 zal door de digitale kabelgroep iN.Di worden verspreid en wellicht ook in de digitale

tv-pakken

van Telenet

en

Belgacom worden opgenomen. De cultuurzender is een zusterbedrijf van Alfacam, dat zich specialiseert in kwaliteitsvolle beelden in hoge definitie (zie I-mag van juni).

Euro1080 heeft net als Alfacam zijn standplaats in Lint. Het bedrijf stelt momenteel 15 mensen tewerk, maar het heeft grootse plannen met HD3. Euro1080 lanceerde eerder al HD1, HD2 en HD5. Gabriel Fehervari, oprichter van Euro1080 en Alfacam, begon evenementen in hoge definitie op te nemen, omdat de vraag initieel kwam van Japanse en Amerikaanse televisiemaatschappijen. Yves Panneels, woordvoerder van Euro1080: "In die landen waren er al hdtvzenders. In Europa was er niks. Wat werd opgenomen, werd voor Europa noodgedwongen gedowngrade. Hier kregen we diezelfde beelden dus in standaarddefinitie. Fe vond dat zoiets eigenlijk toch niet kon. Hij wou de goeie kwaliteit die hij maakte, ook laten zien aan Europa. Zijn basisidee was dat hdtv op termijn toch ook naar Europa komt en hij wou hdtv hier ook wat meer gaan promoten. Hoe konden we dat beter doen dan door aan alle broadcasters in Europa te laten zien dat je met een klein team van mensen hdtv kunt maken 24 uur op 24, 7 dagen op 7? De zender is nu dus tweeëneenhalf jaar in de lucht. "

zendingen zijn gefocust op sport, muziekconcerten, natuurdocumentaires en mode- en lifestyleprogramma's. De uitzendingen zijn uiteraard beveiligd en alleen wie over een licentiekaart beschikt, kan de uitzendingen bekijken. Vanuit Lint kan Euro1080 bepalen wie het signaal al dan niet kan ontvangen.

"Met een klein team van mensen kun je hogedefinitietelevisie maken, 24 uur op 24, 7 dagen op 7."

HD1 is het hoofdkanaal dat over heel Europa uitzendt. Dat eerste hogedefinitiekanaal in Europa ging in de ether in januari 2004. De exclusieve hogedefinitie-uit-

Het initiatief voor HD2 en een demo van HD5 volgde in 2005. Ook HD2 focust zich voornamelijk op exclusieve concerten, sport en andere grote evenementen. Het zendt de beelden door naar bioscopen, theaters, concertzalen en gezinnen, maar het is ook uitermate geschikt voor business to business-evenementen via de satelliet. Yves Panneels: "Als een groot automerk bijvoorbeeld een nieuw model wil lanceren, dan zou het plasmaschermen kunnen plaatsen bij alle dealers en de klanten uitnodigen. De beelden worden dan vanhieruit verstuurd en komen terecht bij alle dealers waar de klanten ze dan tegelijkertijd kunnen bekijken." Een gedeelte van de inhoud van HD2 is vrij te bekijken, voor een ander deel moet worden betaald. Daar waar HD1 over heel Europa wordt uitgezonden, kan HD2 functioneren als een betaalzender voor evene-

I-mag

OKTOBER 2006

1,2 en 5

16

menten, waarvoor de rechten verworven zijn voor bepaalde landen of bepaalde doelgroepen. De beelden worden gecodeerd doorgestuurd en alleen wie een licentiekaart heeft, kan tegen betaling toegang krijgen tot de beelden. De onkosten verschillen natuurlijk naargelang het evenement, de doelgroep of het land. HD2 zond zo al rechtstreeks het concert van Robbie Williams in Berlijn uit op verschillende andere plaatsen in Europa. Een oogoperatie werd uitgezonden tijdens medische congressen in Europa en de Olympische Winterspelen inTurijn werden live uitgezonden in Zweden en Rusland. HD5 is te bekijken, wanneer HD2 niet uitzendt. HD5 bevat voornamelijk technische instructies over hogedefinitietelevisie.

HD3 "Euro1080 is een eigen televisiemaatschappij met op dit ogenblik drie kanalen. En nu zijn er dus de plannen om er de cultuurkanalen - HD3 - bij te nemen. Over Europa gaat het dan om 11 kanalen, puur en alleen voor cultuur." Vlaanderen vormt het lanceerplatform voor elf Europese cultuurzenders, want tegen 2008 krijgen ook Nederland, Frankrijk, Duitsland, Scandinavië, Italië, Spanje, Groot-Brittannië, Polen, Rusland en Turkije elk een zender. De programma's zullen grotendeels in het Eurocam mediacenter in Lint worden gemaakt. Ze worden in hogedefinitietelevisie opgenomen en

Techno

zender met Europese ambitie Nieuw initiatief van Euro1080 moet hogedefinitietelevisie verder promoten

zijn zowel in hoge definitie als in de gebruikelijke standaarddefinitie beschikbaar. Op korte termijn is de oprichting goed voor 25 directe arbeidsplaatsen en nog eens honderd banen bij toeleveranciers en productiehuizen.

Zusterbedrijf Het spreekt voor zich dat Euro1080 nauw samenwerkt met het zusterbedrijf, Alfacam, maar dat geldt niet voor alle uitzendingen.

"HDTV is ook uitermate geschikt voor business to business-evenementen via de satelliet." Yves Panneels: "Euro1080 kan ook beelden overnemen van andere bedrijven. Het werkt niet noodzakelijk alleen met beelden van Alfacam. Als er op een evenement een hdtv-signaal wordt opgenomen, dan wordt dat via een contributiesatelliet doorgestuurd naar Lint, waar het signaal op een distributiesatelliet wordt geplaatst. Vanaf dan wordt het doorgestuurd voor uitzending en kan bijvoorbeeld Euro1080 overnemen. Vanuit technisch oogpunt zendt Euro1080 uit in zowel MPEG2 als MPEG4. MPEG4-decoders zijn nu op de markt. Binnenkort komen die op de mediamarkt en in de winkels. Ook dat wordt een hele revolutie." Met HD1 en HD2 heeft Euro1080 al een

zekere positie in de markt van de hogedefinitietelevisie veroverd. Vanuit het zenuwknooppunt in Lint worden programma's ingelezen op een server en zendt men verschillende uitzendingen tegelijk door. In de regiekamer in Lint wordt dat allemaal op verschillende schermen gesuperviseerd. "Naast de satellieten worden we al verdeeld door meer dan 35 kabelmaatschappijen in Europa, waaronder Integan hier in Antwerpen. Maar er zijn onderhandelingen met de andere maatschappijen, want iedereen voelt aan dat hogedefinitietelevisie de absolute toekomst wordt. Ook betaaltelevisie zal stilaan opgang gaan maken. En wie echt homecinema wil, zal daarvoor goeie kwaliteit eisen. Zo kom je automatisch bij hogedefinitie-uitzendingen terecht. Ook het geluidssignaal is van een hoge kwaliteit en zo krijg je pas echt een thuisbioscoop. Je zit dan echt midden in het concert of midden in het stadion. Je hoort ze links en rechts en voor en achter je fluiten."

Digital cinema In Lint beschikt men ook over een installatie om de traditionele pellicule om te zetten naar hoge definitie. Men wil er archieven gaan stockeren op servers, niet alleen om plaats te winnen, maar ook om de kwaliteit op zijn minst te behouden. "Daar is een gigantische markt voor. We kunnen de kwaliteit natuurlijk niet meer

OKTOBER 2006

verbeteren, maar vooral de distributie is een belangrijk aspect. Door klassieke filmrollen te gebruiken, gaat de kwaliteit van de film erop achteruit. Terwijl er op digitale beelden helemaal geen sleet zit. Met bobijnen rijdt men rond, die moet men fysiek verplaatsen. Er breekt er al eens eentje. Er valt er al eens eentje. En de kwaliteit gaat gewoon door het gebruik ook al achteruit. Bij digitale beelden heb je geen fysieke verplaatsing meer nodig. Die worden gewoon doorgestuurd. Wij spelen nu met de idee om vanuit Lint digital cinema aan te bieden overal in Europa. We zenden vanaf hier de beelden naar de satelliet. De beelden worden opgevangen door speciale kaarten met een uniek nummer. Al die nummers zitten bij ons in een databank. Zo kunnen we verschillende landen 'openen' en 'sluiten'. De digitale bioscopen hebben een ontvanger staan, vangen die beelden op en zenden ze uit. Het grote voordeel is dat je niet alleen het beeld en de klank kunt doorsturen, maar vanhieruit kun je direct de ondertiteling en zo mee doorsturen. Nu capteren de bioscopen nog niet tegen betaling, maar dat systeem kan wel worden opgezet samen met de Hollywood-filmmakers. Het geeft een enorme besparing inzake distributie. Je kunt een film lanceren in heel Europa op een enkele dag. The big bang." Tekst: Luc VANDER ELST Foto's: Luc VANDER ELST en Euro1080

17

I-mag

Mo

Modern Aardgasbel onder Limburg Om de vraag naar bijkomende opslagcapaciteit voor de huishoudelijke verwarmingsmarkt op te vangen onderzoeken Fluxys en VITO de mogelijkheid om in de Limburgse Kempen aardgas onder de grond te stockeren. Op basis van beschikbare geologische en historische gegevens uit vroeger onderzoek van Fluxys heeft VITO het potentieel van de verschillende doelgebieden in kaart gebracht. Zo ontdekte men dat de kans om nieuwe opslagmogelijkheden in de ondergrond te ontdekken, het grootst is in het noordoosten van de provincie Limburg. Het gaat om een gebied van 67.242 ha dat zich over de gemeenten Bocholt, Bree, Dilsen-Stokkem, HamontAchel, Hechtel-Eksel, HouthalenHelchteren, Kinrooi, Lommel, Maaseik, Meeuwen-Gruitrode, Neerpelt, Overpelt en Peer uitstrekt. Daar zouden zich immers poreuze zandsteenpakketten bevinden met de juiste eigenschappen om aardgas op grootschalige basis op te slaan. Toch is het nog niet duidelijk of de ondergrond de juiste structuur heeft om het gas ingesloten te houden, laat staan wat de omvang van de opslagcapaciteit zou zijn. Om die gegevens te verzamelen, wordt het volledige gebied nu grondig verkend. www.fluxys.be www.vito.be Fluxys wil aardgas opslaan in Limburgse ondergrond.

Draadloze Bondtelefoon De 'Siemens SL74X' handset is de eerste draadloze telefoon die telefoongesprekken in codetaal verstuurt. De versleuteling, uitgevoerd door een innovatieve signaalprocessor, gebeurt volgens de laatste encryptiestandaard. Het gaat dus om een handig communicatiemiddel voor spionnen en detectives, hoewel Siemens het toestel promoot als vooral ideaal voor zakenmensen die vertrouwelijke gesprekken willen voeren. De SL74X valt nauwelijks van de bestaande SL74-handset te onderscheiden. Alleen uw portemonnee voelt het verschil: de detectivetelefoon gaat over de toonbank voor een adviesprijs van 1.750 euro. Bovendien koopt u het best twee toestellen, want beide gesprekpartners moeten immers een handset met hetzelfde versleutelingmechanisme gebruiken. Vandaar dat de SL74X waarschijnlijk als duopakket op de markt zal worden gelanceerd. www.siemens.com

Solvay versterkt positie in polymeren Met de overname van de polymerendivisie van Gharda Chemicals in India en de acquisitie van Mississippi Polymer Technologies (MPT) in de Verenigde Staten is Solvay het afgelopen jaar sterk gegroeid in het meest technologische segment van de polymeerproductie. Via de Gharda-divisie haalt de Solvay-groep de knowhow binnen voor de ontwikkeling, de productie en de verkoop van een hele reeks hoogperformante polymeren, zoals polyether ether ketone (PEEK) en sulfoonpolymeren. De divisie polymeren van Gharda Chemicals heeft een jaarlijkse omzet van 10 miljoen dollar. MPT ontwikkelde 'Parmax®', een familie van transparante amorfe polymeren die op een unieke wijze sterk, stijf en hard zijn. De chemische resistentie is vergelijkbaar met die van halfkristallijne materialen en wordt door geen enkel transparant polymeer overtroffen. Solvay is van plan om beide overnames via haar dochteronderneming Solvay Advanced Polymers in het Amerikaanse Georgia te beheren. Bovendien gaat de onderneming bijkomend in het strategisch gelegen Gharda Polymer investeren. Het wil er een wereldcentrum voor de productie van speciale polymeren en andere innovatieve materialen van maken. Als een eerste stap in die richting legt Solvay Advanced Polymers de laatste hand aan plannen om de productie van PEEK in de fabriek van Panoli te verhogen. www.solvay.com

I-mag

18

OKTOBER 2006

dern times

times

Elektrisch voor de prijs van een fiets Vier tot zes uur in het stopcontact én er kan een flink uur tegen 25 km per uur worden gereden: dat is wat de elektrische scooter van het Amerikaanse Ikoo biedt. De motor levert een vermogen van 600 watt en is uit roestvrij staal van de hoogste kwaliteit gebouwd. Het totale gewicht van het toestel - frame, motor en batterijen - blijft tot 32 kg beperkt, terwijl de bestuurder een forse 110 kg mag wegen. Het goede nieuws is dat de Ikoo-scooter al voor 999 dollar of ongeveer 850 euro te koop is: de prijs van de betere stadsfiets dus. De fabrikant garandeert 30 km rijplezier per oplaadbeurt, in alle stilte en zonder broeikasgassen. www.ikoo.us/i.html

Energykeeper voor pc

Tanken met koolzaadolie

Notion Technologies verdeelt de Energykeeper pc voor wie slordig omspringt met zijn of haar energie. De Energykeeper pc bespaart onnodig energieverbruik en beschermt de pc en zijn randapparatuur tegen blikseminslag en overspanning op het elektriciteitsnet. Het apparaatje meet en controleert de standby-status van de pc en de randapparatuur. Volgens de verdeler kan de energiebesparing per jaar en per werkstation met randapparatuur oplopen tot 40 euro. Daarnaast verlaagt de Energykeeper bij overspanning de spanning naar een veilig niveau of hij schakelt de pc en de randapparatuur af van het elektriciteitsnet. Dat gebeurt al bij een relatief kleine overschrijding van de bedrijfsspanning. www.notion-technologies.com/

In Gentbrugge op de TrefilArbed-site pakte bedrijvencentrum De Punt uit met een Vlaamse primeur: Green Energy Creations opent er het eerste koolzaadolietankstation in een stedelijke omgeving. De Punt is een startpunt voor jonge ondernemers en geeft advies bij organisatieontwikkeling. Daarbij wordt vaak de klemtoon gelegd op duurzame en milieuvriendelijke oplossingen. www.depunt.be/

Wassen met enzymen tegen prionen Genencor heeft samen met de Britse overheid een enzymencocktail ontwikkeld om prionen op te ruimen. Dat is in de eerste plaats goed nieuws voor ziekenhuizen, want tot nu toe was het moeilijk om chirurgische instrumenten met absolute zekerheid vrij van prionen te houden. Prionzyme slaagt er wel in om met de veroorzaker van de gekkekoeienziekte en zijn menselijke variant, de ziekte van Kreutzfeld-Jakob, af te rekenen. Genecor wil in de nabije toekomst ook een versie van het desinfectans voor de vleesverwerkende industrie op de markt brengen. www.genencor.com Prionzyme van Genencor rekent af met het prioneiwit. Deze rubriek wordt samengesteld door Peter RAEYMAEKERS, Ph.D. OKTOBER 2006

19

I-mag

Techno

Het harde leven van een onzichtbare shorttracktopsporter Toekomstig ingenieur Pieter Gysel: “Een examen is voor mij altijd een vraagteken: heb ik alles gestudeerd wat gezien is?”

Pieter Gysel studeert dit jaar af. Daarna wil hij elk jaar beter doen dan het jaar voordien.

KESSEL-LO. De naam Pieter Gysel (25) associeert u ongetwijfeld niet meteen met Vlaamse topsport. Maar als wij u vertellen dat Gysel shorttrack beoefent en dat hij het was die op de Olympische Winterspelen in Turijn ten onrechte werd gediskwalificeerd, dan gaat er allicht een belletje rinkelen. Even stond

Hoe komt een jongeman terecht in een sport die nauwelijks uitstraling heeft? Een Eddy Merckx of een Vincent Kompany zul je nooit worden, hoewel je er misschien even hard voor werkt?

Gysel toen in de mediabelangstelling, zeker omdat hij met één schaats in de finale zat. Nu is het weer stil rond Gysel, al is er voor hem niets veranderd. Hij is in volle voorbereiding voor alweer een nieuw seizoen, zijn achtste aan de Europese top. En wat meer is: hij hoopt dit academiejaar eindelijk zijn diploma industrieel ingenieur elektronica te behalen.

Je werkt een paar jaar naar die ene doelstelling toe, de Olympische Winterspelen, en dan word je gediskwalificeerd, volgens kenners totaal ten onrechte. Je wereld gaat in één moment aan diggelen?

“Ach, ik heb me dat toch niet te veel aangetrokken, hoewel dat op het moment zelf hard aankomt. Ik weet dat ik een sport beoefen met belachelijke regels, het is altijd wel iets. Je leert daar mee leven.”

“Status of uitstraling heb ik nooit belangrijk gevonden, nog altijd niet trouwens. Ik ben niet in deze sport gestapt om 'beroemde Vlaming' te worden en zeker niet om rijk te worden. Ik ging met mijn vader schaatsen, de baan bleek bezet en toen zag ik voor het eerst een shorttrackwedstrijd. Ik was een jaar of twaalf, ik heb het eens geprobeerd en van het een is het ander gekomen. Waarvoor ik het doe? Het plezier dat je put uit je prestaties en de waardering die je krijgt. De schaatsfederatie? Ze waardeert de inzet en de resultaten wel, alleen doet ze er te weinig mee. Er is zeker meer publiciteit uit te halen.” Je hebt ook altijd voorrang gegeven aan je studies, ook als het beter begon te gaan met je shorttrackresultaten? “Ja en neen. In het middelbaar heb ik sportwetenschappen gestudeerd. Op mijn achttiende ging het bij-

Zelfs op trainingsdagen rest er geen tijd om te studeren door de vermoeidheid.

OKTOBER 2006

21

I-mag

Techno “Status of uitstraling heb ik nooit belangrijk gevonden, nog altijd niet trouwens. Ik ben niet in deze sport gestapt om 'beroemde Vlaming' te worden en zeker niet om rijk te worden."

zonder goed met het schaatsen en heb ik een belangrijke beslissing moeten nemen. Mijn doel was een olympische selectie. Dat zou drie jaar duren. Maar dan wist ik dat mijn studies daarvoor tot op zekere hoogte moesten wijken. Ik ben industrieel ingenieur gaan studeren aan Groep T in Leuven. Maar meteen heb ik geopteerd om er acht jaar over te doen. Ik heb elk jaar als het ware in twee gesplitst.” Je studeert dit jaar af. Acht jaar lang heb je zware topsport met zware studies gecombineerd. Hoe kijk je er nu op terug? “In de loop der jaren is mijn persoonlijke situatie een paar keer veranderd. Tijdens mijn eerste jaar op de hogeschool trainde ik nog in Haasrode. 's Morgens voor school met de fiets naar de ijsbaan, nadien met de fiets naar school, zodat ik alle lessen nog kon volgen. Zwaar, maar doenbaar. Nadien werd mijn schaatsniveau beter. Haasrode bood niet langer de faciliteiten die ik nodig had om op dat niveau aan te houden. De afgelopen twee jaar heb ik getraind én gewoond in Hasselt. Wat meteen inhield dat ik niet meer naar de les kon gaan. Ik heb alles zelf moeten studeren en dat maakt het een pak zwaarder. Temeer omdat van veel vakken geen goede cursussen beschikbaar zijn. Ik moest van alles gaan zoeken bij medestudenten, maar intussen zijn al mijn medestudenten van het eerste jaar al lang afgestudeerd. De school is een vreemde voor mij geworden. Het komt er voor mij nu op aan cursussen te vinden, te studeren en te hopen dat ik alles studeer wat in de les gezien is. Een examen is voor mij altijd een vraagteken: heb ik alles gestudeerd wat gezien is?”

In België zijn ijsbanen cafés waar ijs is rond gelegd. Ze moeten volk lokken en topsport past niet in dat plaatje.

I-mag

22

OKTOBER 2006

Techno "De proffen hebben nooit problemen gemaakt. Er zijn er zelfs die supporteren. Ik zie toch regelmatig persknipsels in het ombudslokaal hangen.”

Topsportstatuut Je hebt inmiddels het topsportstatuut van Bloso verworven. Je krijgt een loon uitbetaald dat gelijk is aan dat van een bachelor in de industriële wetenschappen. Heeft de hogeschool verder begrip voor je situatie? “Aanvankelijk kon ik wel examens verzetten als ik naar kampioenschappen of wereldbekerwedstrijden moest. Met elke prof individueel afspraken maken, alles aan iedereen uitleggen, enzovoort. Maar nu ik topsporter ben, betaalt Bloso een deel van mijn loon aan de hogeschool. In ruil krijg ik een begeleider die alle praktisch werk voor mij regelt. En ik hoef niet meer aanwezig te zijn op school. Is er een probleem, dan lost mijn begeleider dat op. Hoewel de proffen nooit problemen hebben gemaakt. Er zijn er zelfs die supporteren. Ik zie toch regelmatig persknipsels in het ombudslokaal hangen.”

Criteria en centen Het topsportstatuut impliceert wel dat je aan bepaalde criteria moet voldoen. Geen prestaties, geen centen. Hoe lang hou je dat nog vol? “Vorig jaar was ik derde op het Europees kampioenschap in Polen, dus dat zat goed. Topdrie op het EK of bij de eerste acht op het wereldkampioenschap, dat moet ik zien te halen, want dat zijn de Bloso-criteria. Op de laatste Olympische Spelen zat ik dus bij de laatste acht. Het Olympisch Comité mag me dan wel uitgesloten hebben, van het Belgisch Olympisch en Interfederaal Comité heb ik de vergoeding gekregen voor de achtste plaats. Men had begrip voor de blunder van de scheidsrechter.”

De volgende Olympische Winterspelen vinden plaats in Vancouver in 2010. Tegen dan ben je volledig van je studies verlost en kun je je volop geven als een echte prof? “Laten we wel wezen: dit jaar wil ik eindelijk afstuderen en voor de rest hou ik me aan mijn eigen doelstelling: beter doen dan het jaar voordien. In heel mijn carrière heb ik aan zeven Europese kampioenschappen deelgenomen. De eerste keer was ik dertiende. Ik heb me elk jaar verbeterd en vorig jaar ben ik derde geworden. Dus mijn volgende doel is tweede of zelfs eerste op het EK. Vancouver is nog zo ver weg. Als ik bijvoorbeeld constateer dat ik na dit jaar geen progressie meer maak, dan ga ik niet nog eens drie jaar trainen om hetzelfde niveau aan te houden en zo Vancouver te halen.” Maar je weet zelf hoe weinig verschil er in het shorttrack bestaat tussen een finaleplaats of diskwalificatie, tussen een medaille of een achtste plaats? “Dat klopt, maar ik beoordeel mijn hele seizoen en dus mijn progressie aan de hand van de zes wereldbekerwedstrijden en de kampioenschappen. Als ik vorig jaar in de kwartfinales strandde en dit jaar haal ik zeven of acht keer de halve finale, dan ben ik zonder meer verbeterd.”

Heerenveen Hebben de mensen er eigenlijk enig idee van hoe hard jullie trainen? Je hebt tijdens de zomermaanden een paar stages gelopen in het buitenland. Binnenkort ga je in Heerenveen trainen en wonen? “Met de nationale selectie zijn we op stage geweest, twee weken in Duitsland

en drie weken in Letland. We staan dagelijks zo'n twee uur op het ijs. Maar daarnaast is er nog een fiets-, een kracht- of een coördinatietraining. Je traint zo'n uur of vijf per dag. Sommige mensen denken dan dat je nog tijd zat hebt om te studeren. Maar ik kan je verzekeren: je bent zo 'pompaf' dat je ogen na drie pagina's cursus dichtvallen. En inderdaad, vanaf half september woon ik in Heerenveen. In België zijn er geen ijsbanen meer beschikbaar. Ze zijn er wél, maar ze worden volledig ingenomen door ijshockeyploegen. Waarom? Omdat de cafetaria's met ijshockeyploegen betere zaken doen. Die brengen tenminste mensen mee die genoeg verteren. In België zijn ijsbanen eigenlijk cafés waar wat ijs is rondgelegd en die cafés moeten volk lokken. Topsport past niet in dan plaatje.” Tot slot nog de traditionele vraag: hebben je studies als industrieel ingenieur enig rechtstreeks verband met je sport? “Toch wel. Ik maak allicht een eindwerk waarin ik onderdelen ga ontwerpen voor iemand die een nieuw schaatsmes heeft ontworpen. En verder mag je niet vergeten dat schaatsen meer is dan een schoen aantrekken met een mes onder. Schaatsen vraagt veel in- en afstelwerk, zeker omdat er niet zo'n grote industrie achter zit als pakweg bij het skiën. Met andere woorden, ik doe heel wat afstelwerk zelf en ik probeer dingen uit. Mijn technische vaardigheden en mijn inzicht in de materie komen daarbij goed van pas.”

Wilfried VANDEN BOSSCHE

“Laten we wel wezen: dit jaar wil ik eindelijk afstuderen en voor de rest hou ik me aan mijn eigen doelstelling: beter doen dan het jaar voordien." OKTOBER 2006

23

I-mag

Techno

Het tweede leven van een wereld Laat het licht weer schijnen over Pauwels International nv! MECHELEN. Eind jaren '90. Crisis in de energiesector. Het befaamde Mechelse bedrijf voor transformatoren Pauwels Trafo Belgium nv deelt in de klappen. Het rond Emmanuel en Vic Pauwels groot geworden familiebedrijf gaat zelfs over in Indiase handen. In 2005 wordt het Indiase Crompton Greaves Ltd. de nieuwe aandeelhouder. Anno 2006 stelt de groep Pauwels het beter dan ooit. Het orderboek zit tjokvol en vorig jaar wierf de Mechelse vestiging 110 nieuwe werknemers aan. Onder hen heel wat industrieel ingenieurs. Bijna tien procent van de 818 werknemers in Mechelen heeft een diploma industrieel ingenieur op zak. En, toeval of niet, sinds 1999 maakt Ing. Koen Van Peteghem MSc (43) mee het mooie weer bij Pauwels. Eerst als operations manager, nu als general plant manager. Met hem blikken we terug op een woelig verleden en vooruit naar een boeiende toekomst.

“Het bedrijf bevond zich in de overgangsfase tussen een familiebedrijf en een onderneming die later tot een internationaal beursgenoteerd bedrijf zou gaan behoren."

Na een carrière bij Hansen Transmissions en BTR (zie kaderstuk) belandt Ing. Koen Van Peteghem MSc in 1999 bij Pauwels als operations manager in de divisie 'vermogenstransformatoren'. “Het bedrijf had het moeilijk, de verliezen waren groot en het bevond zich in de overgangsfase tussen een familiebedrijf en een onderneming die later tot een internationaal beursgenoteerd bedrijf zou gaan behoren,” stelt Ing. Van Peteghem MSc. "In 1999 hebben we dan meteen met een strategisch plan uitgepakt, waarbij we twee cruciale beslissingen hebben genomen. Eén: outsourcen in die zin dat we alle activiteiten hebben afgestoten die niet met onze kerncompetenties te maken hadden. En twee: we hebben een aantal vestigingen gesloten. Vic Pauwels heeft toen een stapje teruggezet als voorzitter van de Raad van Bestuur en Eric Van Zele werd de eerste onafhankelijke voorzitter. Vic Pauwels blijft echter actief als bestuurder en volgt de evolutie op de voet. Hij heeft nu meer tijd beschikbaar voor zijn wijngaard in Frankrijk: zeer lekkere Cahors, ik heb er altijd in mijn kelder liggen. Nog altijd trouwens, als het kan is hij

dagelijks op de onderneming. En dat is goed, want de sfeer hier in de fabriek om collegiaal om te gaan met echt gemotiveerde en toegewijde werknemers, is toch nog altijd 'typisch Pauwels'.”

I-mag

OKTOBER 2006

24

“Sedert enkele jaren wordt de energiesector gekenmerkt door een sterke consolidatiebeweging. In diezelfde periode zijn we ook op zoek gegaan naar een externe partner die het kapitaal kon leveren om de noodzakelijke investeringen aan te kunnen en zo concurrentieel te blijven. Dat is dan het Indiase Crompton Greaves Ltd. geworden, een bedrijf waarmee ik al samengewerkt had in een vroeger leven. De samenwerking opent sterke mogelijkheden voor synergieën. India groeit industrieel immers zeer sterk en Pauwels heeft een internationaal

uitgebouwde verkoopsorganisatie met een sterke merknaam.”

Liberalisering Maar wat was er dan zo fout aan het lopen in de energiesector? Een mondiale energiecrisis, niet meer, niet minder. “Laat ik duidelijk zijn: de moeilijkheden bij Pauwels waren vooral te wijten aan externe factoren. De elektriciteitsmarkt zat wereldwijd, maar vooral in Europa, al jaren in een diepe crisis. De liberalisering was een feit en de elektriciteitsbedrijven vreesden dat door de concurrentie de prijzen zouden dalen. En wat deed men? De kostenstructuur reduceren en besparen op invest eringen in de infrastructuur. De talrijke elektriciteitspannes in onder meer Amerika en Italië zijn daar het

Techno

speler op de energiemarkt rechtstreekse gevolg van. Als de elektriciteitsbedrijven zelf besparen, zijn toeleveranciers als Pauwels daar natuurlijk het eerste slachtoffer van. Vandaar ons strategisch plan in 1999 dat zijn effect niet gemist heeft. Zo'n twee jaar geleden kwam dan een drastische kentering. De Europese elektriciteitsbedrijven kregen eindelijk door dat ze in een versneld tempo aan een inhaalbeweging moesten beginnen. Als gevolg van de investeringen die ze niet gedaan hadden. En nu investeren ze weer volop. Tegelijkertijd springt

“Men vreest voor 'desindustrialisering', maar anderzijds wordt voorspeld dat de energie- en elektriciteitsbehoeften zullen stijgen. De vraag naar verwarming én airco op de kantoormarkt, in de dienstensector en in privéwoningen wordt almaar groter. Bovendien zijn we een van de toonaangevende bedrijven die transformatoren voor windenergie op maat produceren. Ook dat is een belangrijke groeimarkt voor ons.” De gevolgen van die algehele heropleving laten zich dan ook raden. Bij Pauwels is het op dit moment druk, zeer druk. “Ons orderboek voor grote transformatoren is inderdaad voor bijna achttien maanden gevuld,” zegt Ing. Van Peteghem MSc. “Dat impliceert dan weer operationele problemen: waar vinden we de nodige capaciteit om alles netjes op tijd klaar én geleverd te krijgen? Daarom is het laatste jaar opnieuw geïnvesteerd in structurele capaciteitsuitbreiding in Mechelen en lopen er volop aanwervings- en trainingsprogramma's. Ook kijken we uit naar mogelijke nieuwe externe partners voor strategische allianties. Daarmee geven we aan dat wij vertrouwen hebben in de toekomst, dat de heropleving geen eendagsvlieg is.”

Nieuwe werknemers het Midden Oosten, voor ons ook een thuismarkt, mee op de kar. Door de verhoogde inkomsten uit olie doen zij de laatste jaren enorme investeringen, onder meer voor de installaties voor waterontzilting en voor ontginning en productie van olie en gas.”

Windturbines “Je krijgt in Europa een paradoxale situatie,” stelt Ing. Koen Van Peteghem MSc.

Vorig jaar heeft Pauwels, alleen al op de Mechelse site, 110 nieuwe werknemers in dienst genomen. Een rechtstreeks gevolg van de kentering ten goede op de elektriciteitsmarkt wereldwijd. “Vooral productiearbeiders, maar ook in de andere echelons hebben we mensen kunnen aanwerven: studiedienst, aankoop, kwaliteitscontrole, research, noem maar op. We willen trouwens onze knowhow transfereren naar andere vestigingen in onze groep, zowel in Europa als over heel de wereld.”

OKTOBER 2006

“We zijn beperkt in onze groei in de mate waarin we competente mensen kunnen aantrekken. Er is een algehele heropleving van de economie en industrieel ingenieurs zijn op dit ogenblik erg in trek bij Belgische ondernemingen." Daar liggen dan ook heel wat mogelijkheden voor jonge, al dan niet pas afgestudeerde industrieel ingenieurs. Zowat 74 van de 818 werknemers in Mechelen zijn gediplomeerde industrieel ingenieurs en dat aantal kan in de toekomst nog aardig oplopen. Ook Ing. Koen Van Peteghem MSc ziet mogelijkheden. “We zijn beperkt in onze groei in de mate waarin we competente mensen kunnen aantrekken. Er is een algehele heropleving van de economie en industrieel ingenieurs zijn op dit ogenblik erg in trek bij Belgische ondernemingen. Bij Pauwels hebben we constant in zo goed als alle afdelingen vacatures openstaan, ook voor industrieel ingenieurs. Ons bedrijf is verticaal geïntegreerd en omvat vele interessante aspecten van de bedrijfsvoering. Zo zijn wij actief in research & development, maatgerichte engineering, projectmanagement, productie, logistiek, marketing en sales. Daar heeft men overal mensen nodig die de link kunnen leggen tussen de praktische uitvoering en de theoretische en strategische concepten.”

Wereldbedrijf En Ing. Koen Van Peteghem gaat voort: “Geen toeval dat wij heel goede relaties met de industriële hogescholen in onze omgeving onderhouden. Wij zetelen in examencommissies, steunen de hogescholen met didactisch materiaal, en zo meer. Precies omdat wij er het belang van inzien om bekwame industriële ingenieurs

25

I-mag

Techno te kunnen aantrekken. Van onze kant hebben wij hen ook iets te bieden. Ze komen in contact met alle aspecten van de bedrijfsvoering. Een jonge industrieel ingenieur krijgt alle ontplooiingskansen. Hij begint in een bepaald departement of met een bepaalde activiteit. Na een paar maanden kan het zijn dat hij meer aanleg heeft voor die divisie of die activiteit. Ook hiërarchisch kan hij doorstromen. Om nog maar te zwijgen van onze internationale dimensie. Wat is er interessanter voor jonge mensen dan via de techniek met vreemde culturen in contact te komen?”

En daarmee komt Ing. Koen Van Peteghem MSc stilaan aan het eind van zijn verhaal. Want laten we wel wezen: Pauwels International nv is, met zijn elf divisies verspreid over zowat vijftig landen over heel de wereld, met mondiaal 2200 werknemers, weer helemaal terug. Klaar om de degens te kruisen met de grote wereldspelers op de toeleveringsmarkt van elektriciteit. “We zijn een wereldspeler die totaaloplossingen levert voor klanten in de energiesector. We hebben, dankzij de complementariteit van Crompton Greaves Ltd.,

een zeer ruim eigen portfolio van diensten en componenten. We zijn een echte 'T&Dgroep' geworden: een bedrijf dat de volledige transmissie en distributie van energie verzekert. Met een geconsolideerde omzet van bijna één miljard US dollar, enkel in de T&D-sector, kunnen we ons stilaan meten met grote concurrenten als ABB, Siemens en Areva. Iets waar we bijzonder trots op zijn.” Meer info: www.pauwels.com Tekst: Wilfried VANDEN BOSSCHE Foto's: Pauwels International nv

100 vluchten per jaar Ing. Koen Van Peteghem MSc: meer in het vliegtuig dan thuis Koen Van Peteghem (43) studeerde in 1985 af als industrieel ingenieur Elektromechanica aan de toenmalige KIHO in Aalst (nu Katholieke Hogeschool St.-Lieven Gent). In 1992 behaalde hij aan de Vlerickschool een postgraduaat 'executive master in business administration'. Na zijn legerdienst ging hij aan de slag bij Hansen Transmissions, fabrikant van industriële tandwielkasten in Edegem. Hij bekleedde er verschillende functies in de productontwikkeling, aankoop en logistiek. In 1992 stapte hij over naar de overkoepelende holding van Hansen, het internationale BTR (British Tyre and Rubber), het begin van een paar jaar wereldwijde omzwervingen en het begin van een meer financieel georiënteerde loopbaan. “Die groep was internationaal zeer expansief en sloot veel acquisities en joint ventures. Ik heb als international projectmanager heel veel gereisd, vooral in Amerika, Canada, Duitsland, in ontwikkelingslanden als India en China en in de Oostbloklanden voor de coördinatie van 'due diligence'-activiteiten voor overnames. Zeer verrijkend, omdat ik zo de gelegenheid kreeg nauw samen te werken met professionals uit diverse sectoren als accountancy, internationale audit, milieuspecialisten, vermaarde advocatenkantoren, noem maar op. In 1999 ben ik bij BTR geeindigd als regional general manager voor China, verantwoordelijk voor twee bedrijven, een van elektromotoren en een van tandwielkasten. Ik heb nooit in China permanent gewoond, maar heb er wel zeer lang verbleven. Tot het reizen me te zwaar werd. Ik woonde en had mijn gezin in België, was verantwoordelijk voor twee bedrijven in China en had een baas in Amerika. Alleen al de tijdsverschillen maakten dat ik 24 uur op 24 uur bezig was. Als ik al niet op het vliegtuig zat. In die periode kwam ik aan een honderdtal vluchten per jaar.” Bij Pauwels kon Ing. Van Petegem in 1999 beginnen als operations manager, “zodat ik iets meer in België kon blijven,” zegt hij. “In 2003 ben ik dan plant manager geworden van twee business units, met name de divisie vermogenstransformatoren en contracting. Dat zijn onafhankelijke divisies met een eigen resultatenrekening. Of ik nu weer de wijde wereld ga rondreizen? Dat valt nogal mee. Momenteel kom ik aan een twintigtal vluchten per jaar, maar dat zijn meestal verplaatsingen van korte duur.” In totaal rapporteren ongeveer 360 werknemers in Mechelen en een tiental werknemers in Indonesië aan Ing. Van Peteghem MSc. WVB

I-mag

26

OKTOBER 2006

Bedrijfsprofiel in een notendop Pauwels International nv Productie: ongeveer 30.000 transformatoren op jaarbasis Drie divisies in Mechelen: vermogenstransformatoren, distributietransformatoren en Pauwels contracting. 818 werknemers Wereldwijd: meer dan 2.000 werknemers, verdeeld over 50 landen, waaronder 5 productiefabrieken Eigendom van het Indiase Crompton Greaves Ltd. Omzet: ongeveer 1 miljard US dollar, met inbegrip van de Indiase T&D-business Plant manager: Ing. Koen Van Peteghem MSc

NIEUWSv/d afdelingen

Netwerk

IN DE KIJKER ZESDE VIK-HAPPENING zondag 10 december 2006 De VIK West-Vlaanderen organiseert op zondag 10 december 2006 haar 6de VIK-happening. Die vindt zoals elk jaar plaats in het cultureel centrum “De Guldenberg” in Wevelgem. Het aantal plaatsen is beperkt tot 400. Achteraf biedt de VIK u een champagnereceptie met hapjes aan. De opbrengst van de avond gaat naar BuSo Dominiek Savio in Gits, een school voor buitengewoon secundair onderwijs van het type 4. Vorig jaar konden we met de opbrengst een spuitcabine schenken aan de vzw De andere Academie uit Torhout. Dit jaar kozen we voor “De Frivole Framboos”. Hun nieuwste show is een muzikale, theatrale en vocale fantasie, enig in zijn genre. Een concerto in 'humor majeur'. Van opera tot chanson, van klassiek tot variété: Peter Hens parodieert alles! Het repertoire wordt heruitgevonden door alle muzikale genres te mengen. Bart Van Caenegem, virtuoos pianist, kaatst in een oogopslag de wondere noten op een geniale manier terug. Samen overlopen zij op hun manier de grote symfonische en lyrische werken. Meer info: http://www.mallemolen.be. U kunt kaarten bestellen via het VIK-secretariaat. De bestelling is pas definitief, nadat de kostprijs van de tickets is betaald.

• PRAKTISCH Plaats: cc Guldenberg, Wevelgem. Datum: zondag 10 december 2006 om 19.30 uur. Kostprijs: 15,00 euro voor VIK-leden en hun familieleden, niet leden betalen 20,00 euro. Bedrag te betalen op rek.nr. 743-0284884-09 van VIK-West-Vlaanderen. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: CAZWV11206.

OKTOBER 2006

27

I-mag

Netwerk

NIEUWS afdelingen v/d

KEMPEN

ANTWERPEN Elixir d'Anvers - stokerij De Beukelaer

Brussel, hoofdstad van Europa

vrijdag 27 oktober 2006

zaterdag 14 oktober 2006

Rondleiding van ongeveer tweeëneenhalf uur in de stokerij die in 2002 een grondige opfrisbeurt kreeg. Tijdens de rondleiding krijgt u een algemeen historisch overzicht van het bedrijf en van de familietraditie, gevolgd door een bezoek aan de stokerij zelf. Daarna volgt er een filmvoorstelling die een algemeen beeld geeft over het productieproces vroeger. Het bezoek wordt afgerond met twee degustaties en de mogelijkheid tot aankoop (zonder verplichting) van de producten De Beukelaer.

Brussel, stad met vele culturen en vele problemen. En toch de moeite waard! We beginnen op de Grote Markt (werelderfgoed van de Unesco) met het stadhuis en de gildenhuizen. Via een omwegje gaan we naar Manneken Pis, de Botermarkt en de Beurs. Vandaar naar de oudste kern van Brussel: het Sint-Goriksplein en via de Dansaertstraat (de Vlaamse wijk in wording) naar de Vismèt en de restanten van het Begijnhof. Naar het Martelarenplein, het Muntplein (1830 …) en de Beenhouwerstraat (met Toone) naar het Koninklijk Paleis, de Warande en het Parlement. Dan naar de Zavelwijk met de Zavelkerk, het Egmontpaleis en de Kapellekerk, waar Breugel begraven ligt. Vervolgens naar de Marollen waar we de stoet ontbinden!

• PRAKTISCH Plaats: stokerij De Beukelaer, Haantjeslei 132, Antwerpen. Datum: vrijdag 27 oktober 2006 om 14.00 uur. Samenkomst om 13.45 uur. Kostprijs: 1,50 euro per persoon voor VIK-leden; niet-leden betalen 2,50 euro (ter plaatse). Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBAWN11006.

KALENDER 2006

ANTWERPEN

27-10-2006 Bezoek Elixir d'Anvers (De Beukelaer), Antwerpen, 14.00 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

BRUSSEL-HALLE-VILVOORDE Brouwerij Drie Fonteinen in Beersel zaterdag 28 oktober 2006 Op zaterdag 28 oktober nodigt de afdeling Brussel-HalleVilvoorde uit voor een bezoek aan de geuzebrouwerij 'Drie Fonteinen' in Beersel. Aansluitend bieden we een etentje aan.

• PRAKTISCH Plaats: Brouwerij Drie Fonteinen, Hoogstraat 2A, Beersel Datum: zaterdag 28 oktober 2006 om 20.00 uur Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBBSL11006

KALENDER 2006

BRUSSEL-HALLE-VILVOORDE 13-10-2006 Regionale Ledenvergadering, Schaarbeek, 19.00 uur 28-10-2006 Bezoek geuzebrouwerij "Drie Fonteinen", 20.00 uur 17-04-2007 Bezoek WTCB

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

I-mag

28

OKTOBER 2006

• PRAKTISCH Plaats bijeenkomst: Grote Markt, ingang stadhuis, Brussel. Datum: zaterdag 14 oktober 2006 om 14.00 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden; niet leden betalen 5 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: CAKPN11006. Maximum 25 deelnemers!

DAF-trucks en regionale ledenvergadering woensdag 18 oktober 2006 De voorzitter en het bestuur van de Vlaamse Ingenieurskamer, afdeling Kempen, hebben hierbij het genoegen u uit te nodigen op hun bedrijfsbezoek aan DAFtrucks Vlaanderen en hun regionale ledenvergadering op woensdag 18 oktober om 14.00 uur bij DAF-Trucks Vlaanderen, Van Doornelaan 1, Westerlo. Na een algemene voorstelling van het bedrijf en een bedrijfsfilm brengen we een bezoek aan de volledige fabriek met o.a. de assenfabricage en de cabinefabriek. Daarna volgen 'gespecialiseerde' bezoeken waarbij we bepaalde delen van de fabriek meer in detail bekijken onder begeleiding van productie-ingenieurs. We ronden af met gelegenheid tot vraagstelling en discussie bij een natje en een droogje. Na het bedrijfsbezoek volgt de regionale ledenvergadering met een welkomstwoord van de voorzitter, het verslag van de penningmeester en de secretaris en de verkiezing van een voorzitter en een penningmeester. Kandidaturen kunnen ingezonden worden op het VIK-secretariaat, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem, vóór 17 oktober a.s. Daarna verkiezen we de effectieve leden en stellen we het VIK-jaarprogramma voor.

• PRAKTISCH Plaats: DAF-Trucks Vlaanderen nv, Van Doornelaan 1, Westerlo.

Netwerk

NIEUWS afdelingen v/d

Datum: woensdag 18 oktober 2006 om 14.00 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, bedrijfsbezoek derden betalen 10 euro. Melden: bij aankomst bij DAF: aanmelden bij de receptie met identiteitskaart; u wordt doorverwezen naar de juiste plaats van samenkomst Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBKPN11006.

Theater: De Red Star Line zaterdag 16 december 2006 De VIK-afdeling Kempen gaat op zaterdag 16 december op theaterbezoek bij theater Zeemanshuis in Antwerpen. 'De Red Star Line', een evocatie van een merkwaardig tijdperk, is een spraakmakende, unieke, groots opgezette theaterproductie die u nooit zal vergeten! De 75-jarige Amerikaan John Brooke vertelt ons het verhaal van zijn grootouders Rik en Catherine en zijn vader Gustaaf, die op 22 december 1906 aan boord van de Vaderland II, een schip van de legendarische rederij De Red Star Line, vanuit Antwerpen naar Amerika emigreerden. John vertelt hun verhaal van bij de beslissing om naar Amerika te vertrekken, het pakkende afscheid van de familie, die ze allicht nooit meer zullen terug zien, de aankomst in Antwerpen, de soms letterlijk stormachtige overtocht met honderden samengepakt in het tussendek van het schip, tot de aankomst op Ellis Island, waar via een strenge controle van iedere immigrant blijkt dat niet iedereen zomaar Amerika binnen mag. Wat John vertelt, wordt door de acteurs gespeeld, geïllustreerd door tal van projecties en powerpoints en begeleid door pakkende muziek. Auteur/regisseur Alex Van Haecke heeft heel wat research verricht voor deze nu al spraakmakende en unieke theaterproductie, die volledig gebaseerd is op authentieke en historisch correcte feiten. Voor de voorstelling kunt u voor 5 euro deelnemen aan een 'Red Star Line-wandeling' op en rond “Het Eilandje”.

• PRAKTISCH Plaats: Theater Zeemanshuis, Falconrui 21, Antwerpen. Datum: zaterdag 16 december 2006 om 14.45 uur (wandeling) of 20.00 uur stipt (voorstelling)! Opgelet: Reageer snel, want er zijn slechts 30 plaatsen en de meeste andere voorstellingen zijn uitverkocht! Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: CAKPN11206.

Kerstavond in het Turnhouts begijnhof zondag 24 december 2006 Sedert meer dan 15 jaar wordt op 24 december, kerstavond, het begijnhof verlicht met meer dan 2.000 kaarsjes. Van 17.30 tot 21.00 uur geniet men er van een enig mooi uitzicht. De

straatverlichting is gedoofd en de stemmige oude begijnenhuizen schitteren in het kaarslicht. Gregoriaanse muziek klinkt tussen de bomen. Het gezinsvervangend tehuis, Den Leeuweric, biedt een glühwein of een warme choco aan. Zo kan iedereen zich opwarmen en tevens een goede daad stellen door dit werk te steunen. Den Leeuweric begeleidt met een 30-tal personeelsleden meer dan 75 licht tot matig mentaal gehandicapte volwassenen in een tehuis, door beschermd wonen of door begeleid kamerwonen en een sociale bezigheidsactiviteit

• PRAKTISCH Plaats: Begijnhof Turnhout Datum: zondag 24 december 2006 om 17.30 uur Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: CAKPN11206.

KALENDER 2006

KEMPEN

14-10-2006 Bezoek Stad Brussel, Grote Markt, Brussel, 14.00 uur 18-10-2006 Regionale ledenvergadering en bezoek Daf Trucks, Westerlo, 14.00 uur 15-11-2006 Lezing: Hoe veilig is de ondergrondse berging van radioactief afval? 16-12-2006 Theatervoorstelling: Red Star Line, Zeemanshuis, Antwerpen, 20.00 uur + voorafgaande wandeling (van 14.45 uur tot 17.00 uur) 24-12-2006 Sociaal evenement: kerstavond op het Begijnhof te Turnhout, 17.30 uur tot 21.00 uur 27-01-2007 Gezellig samenzijn, restaurant La Tilia, Beerse 28-02-2007 Lezing: Energieprestatienormen in de praktijk 21-03-2007 Bezoek achter de schermen van Sunparks, Mol

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

LEUVEN-HAGELAND Gastronomisch weekend van 24 tot 26 november 2006 Genieten van lekkere maaltijden, leuke wandelingen en het lokale toerisme: dat is wat de VIK-afdeling Leuven-Hageland u wil bieden tijdens een gastronomisch weekend. Hotel Restaurant Les Ondes in Nadrin ligt in de rijkbeboste heuvels van de Ardennen. De omgeving biedt enkele prachtige wandelingen en bezienswaardigheden, zoals het ijzermuseum in Saint-Hubert.

• PRAKTISCH Plaats: Les Ondes, Rue de la Villa Romaine 21, Nadrin aan de Ourthe.

OKTOBER 2006

29

I-mag

Netwerk

NIEUWS afdelingen v/d

Datum: vrijdag 24 tot zondag 26 november 2006 vanaf 19.00 uur. Kostprijs: 240 euro per persoon (2 overnachtingen, ontbijt op zaterdag en zondag, 2 gastronomische diners, 2 lunches, bezoek aan ijzermuseum en aangepaste wijnen inbegrepen). Reistijd vanuit Leuven: ongeveer anderhalf uur. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Volledige tekst: I-mag september. Referte: SALVN11106. Volledige tekst: I-mag juni of www.vik.be

Van suikerbiet tot suiker vrijdag 1 december 2006 Tiense Suiker is veel meer dan het traditionele suikerklontje. Alles begint bij de suikerbiet, maar het verwerkingsproces eindigt in een veelvoud aan producten. Kom samen met ons de weg van suikerbiet naar geraffineerde suiker ontdekken tijdens het bedrijfsbezoek aan de Tiense Suikerraffinaderij. Meer informatie over de suikeractiviteiten zijn terug te vinden op www.tiensesuiker.com

• PRAKTISCH Plaats:Tiense Suikerraffinaderij, Aandorenstraat 1, Tienen. Datum: vrijdag 1 december om 15.00 uur. Prijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 5 euro ter plaatse. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Het aantal inschrijvingen is beperkt tot 60 personen maximaal. Volledige tekst: I-mag september. Referte: BBLVN11206.

Wat houdt dat Kyoto-verdrag voor Vlaanderen in? Welke impact heeft het verdrag op de Belgische en Vlaamse economie? Wat zijn de gevolgen, als we de normen niet halen? Die en andere vragen lichten we toe en bespreken we aan de hand van voorbeelden. Na de lezing wordt een receptie aangeboden.

• PRAKTISCH Plaats: XIOS hogeschool, Universitaire Campus, gebouw H, Diepenbeek. Datum: dinsdag 21 november 2006 om 20.00 uur. Spreker: Ing. Paul De Schepper MSc, veiligheidsadviseur BASF Antwerpen. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden, niet leden betalen 15 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOLBG11106.

KALENDER 2006

LIMBURG

17-10-2006 Regionale ledenvergadering, Intermotel, Lummen, 20.00 uur 21-11-2006 Lezing Het Kyoto-verdrag, XIOS hogeschool, Diepenbeek, 20.00 uur 13-01-2007 Nieuwjaarsreceptie en uitreiking Paul Donners Prijs, Holiday Inn, Hasselt, 19.00 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

MECHELEN Alfacam - Euro1080 in Lint

KALENDER 2006

LEUVEN-HAGELAND 01-12-2006 Bezoek Tiense Suikerraffinaderij, Tienen, 15.00 uur 24/11-26/11/2006 Gastronomisch weekend, Les Ondes, Nadrin, 19.00 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

LIMBURG dinsdag 21 november 2006 De aarde wordt warmer, de zeespiegel stijgt,…. Het broeikaseffect wordt stilaan een probleem. De grote boosdoener voor die klimaatsverandering is CO2, afkomstig van het gebruik van fossiele brandstoffen, zowel in het verkeer als voor huishoudelijke en industriële toepassingen. In Kyoto sloegen 55 industrielanden de handen in elkaar om de effecten van de klimaatverandering binnen de perken te houden.

30

Alfacam levert vooral diensten aan tv-stations en productiehuizen. Van de 22 regie-, audio- en satellietwagens van Alfacam zijn er al 14 uitgerust om opnames te maken in HDTV-kwaliteit. Al vanaf 1985 verzorgde het bedrijf de opnames voor de 'Night of the proms' en ondertussen is het uitgegroeid tot een wereldbedrijf op het gebied van hogedefinitietelevisie. Het Vlaams bedrijf is aanwezig op tal van belangrijke internationale sportevenementen. We krijgen de kans om de hoogtechnologische opname- en zendaccommodaties van Alfacam en Euro1080, de eerste Europese High Definition tv-zender te bezoeken en misschien ook de mogelijkheid om een programma in hoge definitie te bekijken.

Het Kyoto-verdrag

I-mag

vrijdag 17 november 2006

OKTOBER 2006

• PRAKTISCH Plaats: Alfacam - Euro1080, Fabriekstraat 38, Lint (vlakbij het NMBS-station van Kontich-Kazerne). Een map- en routebeschrijving vindt u op www.alfacam.be Datum: vrijdag 17 november 2006 om 14.00 uur. Kostprijs: 10 euro per persoon. Bedrag te storten op

Netwerk

NIEUWS afdelingen v/d

rekening 405-0106331-50 van de VIK-afdeling Mechelen, met vermelding 'Bezoek Alfacam”. De aanwezige VIK-leden krijgen het bedrag achteraf teruggestort. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat vóór 3 november 2006, met vermelding van uw huidige werkgever(s). De inschrijving is pas geldig na ontvangst van de betaling. Maximum 30 deelnemers toegelaten. Volledige tekst: I-mag september. Referte: BBMLN11106.

Vipbezoek Volkssterrenwacht Urania zaterdag 25 november 2006 Na een inleidende video- en diashow krijgen we een uiteenzetting over het Europees Galileo GPS-satellietsysteem en de regel- en compensatiesystemen in optische en radiotelescopen. Na de pauze bezoeken we dan de ruimtevaarttentoonstelling, de weertuin, het weerlabo en de waarnemingstoren met de sterrenkijkers. We kunnen er bij open hemel w a a r n e m ing e n verrichten door een 40 cm sterrenkijker en een 30/25cm sterrenkijker. Bij gesloten hemel krijgen we een ruimtevaartfilm in Dolby Surround. Deelnemers krijgen ook 'kijkgarantie': een ticket dat 3 maanden geldig is om op een heldere vrijdagavond als individuele bezoeker te komen kijken. Met de VIK mee op vipbezoek aan Urania. En een receptie als afsluiter. Warm aanbevolen.

NOORD-WEST-VLAANDEREN Bombardier Transportation Brugge uitgesteld: nieuwe datum volgt Vandaag is Bombardier Transportation leider op de Belgische markt voor passagiersrijtuigen. De fabricageafdeling in Brugge produceert tramvoertuigen, metrostellen, lichte treinvoertuigen, wagons en uitrustingen voor de hogesnelheidstrein. Na een algemene presentatie over Bombardier krijgen we een rondleiding door de werkplaatsen. We brengen een bezoek aan de ruwbouw, de bekledingsafdeling en de schildersafdeling. Daarna is er mogelijkheid tot nakaarten. Einde gepland om 16.00 uur.

• PRAKTISCH Plaats: Bombardier Transporation, Vaartdijkstraat 5, Brugge. Datum: uitgesteld, nieuwe datum volgt, zie VIK-website Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 8,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: BBNWV11006. Volledige tekst: I-mag september. Maximum aantal deelnemers: 25.

KALENDER 2006

NOORD-WEST-VLAANDEREN uitgesteld Bezoek Bombardier, Brugge, 13.30 uur 17-11-2006 Wijndegustatie

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

• PRAKTISCH Plaats: Volkssterrenwacht Urania, Jozef Mattheessensstraat 60, Hove. Datum: zaterdag 25 november 2006 om 19.15 uur. Kostprijs: 20,00 euro per persoon voor VIK-leden en partner, niet leden betalen 25,00 euro. Bedrag te storten op rekening nr. 405-0106331-50 van de VIK-afdeling Mechelen met vermelding: Urania. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat vóór 21 november 2006. Volledige tekst: I-mag september. Referte: BBMLN21106.

KALENDER 2006

OOST-VLAANDEREN 11-11-2006 Banket, Drongen, 19.30 uur 21-01-2007 Nieuwjaarsconcert en -aperitief, AULA Universiteit, Gent, 10.00 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

WAASLAND KALENDER 2006

MECHELEN

17-11-2006 Bezoek Alfacam - Euro 1080, Lint, 14.00 uur 25-11-2006 Bezoek volkssterrenwacht URANIA, Hove, 19.15 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

Elektromagnetische straling woensdag 18 oktober 2006 Op woensdag 18 oktober 2006 nodigen we u uit om een lezing bij te wonen over 'Elektromagnetische straling: een gevaar of een zegen voor ons allen?'. Spreker is Ing. Jos Kestens MSc, voorzitter van het VIK-centrum senior ingenieurs. De lezing

OKTOBER 2006

31

I-mag

Netwerk

NIEUWS afdelingen v/d

vindt plaats in Haasdonk. Ze is een initiatief van het Davidsfonds Haasdonk, in samenwerking met Markant, de gezinsbond, KWB en de VIK-afdeling Waasland.

al: wat jij kunt doen om je eigen presentaties meer impact en overtuigingskracht te geven!

• PRAKTISCH • PRAKTISCH Plaats: polyvalente zaal, Pastoor Verwilghenplein in Haasdonk Datum: woensdag 18 oktober 2006 om 20.00 uur Kostprijs: 2,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOWLD11006.

Plaats: VTI, Prosper Thuysbaertlaan 1 Lokeren. Datum: donderdag 30 november 2006 om 20.00 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 5,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat tot 28 november 2006. Volledige tekst: I-mag september. Referte: VOWLD11106.

KALENDER 2006

Domotica en gebouwenbeheer

WAASLAND

donderdag 23 november 2006 Elektro-Mat in Kortrijk heeft zich gespecialiseerd in domoticatoepassingen. Domotica zorgt ervoor dat de elektronische technieken in een gebouw perfect op elkaar afgestemd worden, dat ze met elkaar communiceren. Het communicatiemiddel is het EIB-systeem (Europees installatie bussysteem). Dat wereldwijd vooraanstaande syst eem zorgt voor de 'intelligente' koppe l ing van elektrotechnische installaties. EIB maakt maatwerk mogelijk en verhoogt dag na dag het wooncomfort, de veiligheid en de rendabiliteit. Met de Domotic.Lounge wil men een rijk pakket aan dienstverlening aanbieden: studie, ontwerp, technisch advies, werfcoördinatie, programmering, indienststelling, en naverkoop. Na voorstelling van het bedrijf en de filosofie gaan we in op de beschikbare technische middelen. Na een bezoek aan de showroom volgt nog een receptie.

• PRAKTISCH Plaats: Domotic Lounge, Ringlaan 7, Kuurne. Datum: donderdag 23 november 2006 om 19.00 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 5,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat tot 10 november 2006. Volledige tekst: I-mag september. Referte: VOWLD21106.

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

ZUID-WEST-VLAANDEREN Dropping zaterdag 14 oktober 2006 Naar jaarlijkse traditie bieden we u ook dit jaar weer een dropping aan. Smout alvast de kuiten in, want ook deze keer staat er u een fikse wandeling te wachten. Via wegbeschrijvingen, tips en andere zal u de weg moeten zoeken in de duistere nacht naar de eindlocatie. Onderweg is er de gelegenheid om eventjes te bekomen van de helse wandeling en dat bij een hapje en een warm/koud drankje. Breng enkele vrienden mee en ook dit jaar zal het weer dik in orde zijn! Sfeer en ambiance is er gegarandeerd, nu enkel nog zorgen voor warme kledij, goede stapschoenen en een zaklamp en u kunt er tegenaan stappen! Tot dan…

• PRAKTISCH

Presentatietechnieken donderdag 30 november 2006 Bedrijfspresentatie, budgetvergadering, je team toespreken… Je wilt effect bereiken, impact creëren, maar hoe doe je dat het krachtigst? Breng een boodschap die blijft hangen! In deze uiteenzetting ontdek je wat het verschil maakt, wat sommige sprekers zoveel boeiender maakt om naar te luisteren dan anderen. En voor-

I-mag

18-10-2006 Lezing: Elektromagnetische straling: een gevaar of een zegen voor ons allen, Haasdonk, 20.00 uur 23-11-2006 Lezing: Domotica & Gebouwenbeheer, Domotic.Lounge, Kuurne, 19.00 uur 30-11-2006 Lezing: Presentatietechnieken, VTI, Lokeren, 20.00 uur 21-01-2007 Nieuwjaarsconcert en -aperitief, AULA Universiteit, Gent, 10.00 uur

32

OKTOBER 2006

Plaats: vertrek aan de Hogeschool West-Vlaanderen, Karel De Goedelaan 5, Kortrijk. Datum: zaterdag 14 oktober om 19.30 uur. Bij slecht weer wordt de dropping afgelast. Iedereen wordt dan tijdig verwittigd. Kostprijs: 2,50 euro voor VIK-leden, niet leden betalen 4,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat en dit uiterlijk tegen woensdag 28 september. Na inschrijven sturen we per kerende het rekeningnummer waarop binnen de 3 dagen het juiste bedrag moet worden betaald. Vermelding bij betaling: “Dropping + naam + aantal personen + gsm-nr” (voor het

Netwerk

NIEUWS afdelingen v/d

geval de dropping moet worden afgelast). Pas na ontvangst van de storting binnen de 3 dagen is uw inschrijving geldig!! Referte: SAZWV11006.

leg geven hoe wij als jonge ingenieurs een bijdrage kunnen leveren in onze bedrijven om het concept lean manufacturing te ondersteunen. Na de uiteenzetting krijgt u een rondleiding in de productie.

DesleeClama

• PRAKTISCH

maandag 6 november 2006

Plaats: DesleeClama, Industriezone De Polderhoek, Beselare. Datum: maandag 6 november 2006 om 18.30 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet leden betalen 5,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat tot 2 november 2006 met vermelding van naam en functie bedrijf Referte: BBZWV11106.

Onder het motto “Enterprise… where VIKj has not yet gone before…” brengen we deze maand een bezoek aan DesleeClama, een Belgisch bedrijf dat werd opgericht in 1928 en dat wereldwijd is uitgegroeid tot een van de belangrijkste producenten en verdelers van matras- en interieurstoffen. De onderneming met hoofdkantoor in Beselare beschikt over productie- en/of verkoopunits in 4 continenten, 500 medewerkers, export naar meer dan 100 landen en meer dan 80 miljoen euro omzet. Weldra wordt 'lean manufacturing' een modewoord. Bedrijven die er al jaren mee bezig zijn, boeken zeer goede resultaten en weten dat het de enige weg is om als productiebedrijf te overleven tegenover lagelonenlanden. Het leuke aan 'lean manufacturing' is dat het heel simpel is, zodra je de filosofie door hebt. Paul Busschaert, die sedert 1985 ervaring heeft met lean manufactruring in de vrachtwagenindustrie, zal aantonen dat het werkbaar is in gelijk welke industrie, ook textiel die als procesindustrie bestempeld wordt. Paul zal deze avond uit-

KALENDER 2006

ZUID-WEST-VLAANDEREN 14-10-2006 Dropping, Hogeschool West-Vlaanderen, Kortrijk, 19.30 uur 06-11-2006 Bezoek DesleeClama, Industriezone De Polderhoek, Beselare, 18.30 uur 10-12-2006 VIK-Happening (optreden van De frivole franboos), CC Guldenberg, Wevelgem, 19.30 uur

Inschrijven voor alle activiteiten: www.vik.be/activiteiten

STATUTAIRE ALGEMENE LEDENVERGADERING zaterdag 21 oktober 2006 De voorzitter en de leden van de Raad van Bestuur van de Vlaamse Ingenieurskamer nodigen u vriendelijk uit tot het bijwonen van de

STATUTAIRE ALGEMENE LEDENVERGADERING op ZATERDAG 21 oktober 2006 in het VIK-huis in Wommelgem. Agenda 13.30 uur: Ontvangst en registratie van de deelnemers. 14.00 uur: Aanvang algemene ledenvergadering • Welkom door Ing. Joseph Neyens MSc, voorzitter Raad van Bestuur. • Jaarverslag over de werking van de vereniging. • Verkiezing van tien leden van de Raad van Bestuur met een mandaat dat verstrijkt in het jaar 2009. Uittredend en herkiesbaar zijn: Ing. Dirk Baert MSc, Ing. Ivan Born MSc, Ing. Hilaire Derycke MSc, Ing. Johan Devos MSc, Ing. Karel De Wever MSc, Ing. Joseph Neyens MSc, Ing. Serge Schroef MSc, Ing. Dirk Vanherck MSc, Ing. Ludo Verhegghe MSc, Ing. Leo Wezenbeek MSc.

• Verkiezing van één lid van de Raad van Bestuur met een mandaat dat verstrijkt in het jaar 2007, ter vervanging van dr. ir. Ing. Kathleen Venderickx MSc, ontslagnemend.

Kandidaturen moeten worden ingediend bij het VIK-secretariaat vóór 15 oktober 2006. • Koffiepauze. • Financieel verslag over het boekjaar 2005-2006, door Ing. Jan Pals MSc, algemeen penningmeester. • Verslag van de commissarissen. • Goedkeuring van de rekeningen. • Nominatieve kwijting aan de gedelegeerde, de bestuurders en de commissarissen • Aanstelling van maximaal drie commissarissen. • Varia en rondvraag. 16.30 uur: Einde vergadering. Ing. Hilaire DERYCKE MSc Secretaris Raad van Bestuur

Ing. Joseph NEYENS MSc Voorzitter Raad van Bestuur

Aansluitend op de statutaire algemene ledenvergadering heeft om 17 uur de jaarlijkse H. Mis voor de overleden collega's plaats in het VIK-huis. Leden die aanwezig wensen te zijn op de algemene vergadering of de misviering melden zich vooraf aan bij het VIK-secretariaat: [email protected]

OKTOBER 2006

33

I-mag

HVAC (verwarming, koeling, ventilatie, industriële luchtbehandeling) Energiebeheer (EPB audits - recuperatie- & milieuvriendelijke systemen) Elektriciteit (HS & LS) - Brandbeveiliging - Liften - Domotica - GBS/BMS Sanitair - Sprinklersystemen - Hydraulische evacuatietechniek - HACCP audits Industriële technieken (Koeling - Automatisatie - Cryogene technieken) Projectmanagement hoogtechnologische gebouwen

Ingenieursbureau S&A bvba - Ambachtsweg 20 - 9820 Merelbeke Tel 09 329 87 75 - Fax 09 329 87 85 www.sabvba.com - [email protected]

Netwerk VIK-weddenenquête 2006 succesvol afgerond! Hoge respons geeft representatief beeld over verloning WOMMELGEM. De weddenenquête kent opnieuw een zeer goede respons bij onze leden. Zoals vorig jaar ontvingen we van 29% van onze doelgroep bruikbare antwoordformulieren. De hoge respons van alle leden, tewerkgesteld in de industrie of de dienstensector, zorgt ervoor dat onze enquête een representatief beeld geeft van de bezoldiging van de industrieel ingenieurs in Vlaanderen en Brussel. De meer gedetailleerde vragenlijst van de enquête 2006 heeft onze leden niet afgeschrikt. De enquête komt dus duidelijk tegemoet aan een reële behoefte bij onze leden.

De bevraging bij onze bedrijfsleden heeft zelfs een 23% hogere respons opgeleverd tegenover 2004. Dat wijst duidelijk op een sterk verhoogde belangstelling bij de werkgevers. De krapte op de arbeidsmarkt voor ingenieurs is daar zeker niet vreemd aan. Ook dit jaar stemmen de bedragen die onze startende ingenieurs melden overeen met die van de bedrijven. Wat bewijst dat onze informatie over de bezoldiging van de industrieel ingenieurs in Vlaanderen correct en praktisch bruikbaar is. Vandaag publiceren we als voorsmaakje het scatterdiagram met al de onbewerkte gegevens. Het volledige rapport verschijnt in ons novembernummer. Ing. Paul BERTELS MSc, directeur VIK

OKTOBER 2006

35

I-mag

Digitale Digitale fotografie in de praktijk fotografie zaterdag 4 november 2006

De ontwikkeling van de digitale technologie staat hoegenaamd niet stil! Vele nieuwigheden zijn op de markt verschenen, sinds onze eerste succesvolle studienamiddag. Ook worden nieuwe en zelfs baanbrekende realisaties voortdurend aangekondigd in de vakpers, zodat het zeer moeilijk wordt om over een nieuwe aanschaf te beslissen, omdat men het gevaar loopt om 'de koop van de eeuw' te missen!

pixels (momenteel max. 11 tot 14 miljoen pixels bij de duurste camera's) en van de kleurendifferentiatie zeer sterk overschreden worden en zal de resolutie van het beeld van de digitale camera die van zijn analoge broer eindelijk sterk gaan overtreffen.

Zo zullen bijvoorbeeld de klassieke ccd's, als lichtgevoelig element van de camera vervangen worden door ultrasnelle en goedkoper te vervaardigen c-mos-schakelingen. Hierdoor zullen huidige begrenzingen bijv. op het gebied van het aantal

Ook op het gebied van digitale fotobewerking op onze pc is er nieuws. Zo verschenen er recent nieuwe handige soft oplossingen, betaalbaar en goed gedocumenteerd voor de amateur. Wij zullen nu, zoals gevraagd, een praktijkgerichte studienamiddag organiseren, waar we een paar ervaren fotografen hun kennis en kunde inzake praktische fotobewerking willen laten demonstreren.

I-mag

OKTOBER 2006

36

Hou daarom nu uw zaterdagnamiddag vrij voor onze tweede manifestatie in dat domein. Verdere informatie vindt u in het volgende nummer. Ing. Jos KESTENS MSc

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: zaterdag 4 november 2006 om 14.00 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 10,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOSEN11106.

Netwerk

15 jaar

: een blik op de toekomst

Ter gelegenheid van het vijftienjarig bestaan van het IWT - op donderdag 14 september -

hield mevrouw Fientje Moerman, viceminister-president en

Vlaams minister van Economie, Ondernemen, Wetenschap, Innovatie en Buitenlandse Handel, een zeer interessante persconferentie in Brussel. Ze benadrukte daarbij vooral het belang van innovatieve ondernemingen in Vlaanderen.

De minister verklaarde dat innovatie de bouwsteen is van onze Vlaamse economie. Het Instituut voor de Aanmoediging van Innovatie door Wetenschap en Technologie in Vlaanderen, IWT, speelt daardoor een belangrijke rol in de innovatiewaardeketen. Dat gebeurt voornamelijk door in een vroeg stadium van de innovatie steun te verlenen, door een klantgerichte benadering en vooral ook door de daadwerkelijke samenwerking met andere spelers in het Vlaams innovatienetwerk. Mevrouw Moerman vestigde ook de aandacht op de talrijke uitdagingen voor de toekomst.

Uitdaging 1: verruiming van het concept innovatie door ook aandacht en steun te verlenen aan niet-technologische oplossingen. Uitdaging 2: aanwending van een optimale policy mix om het bestaande steuninstrumentarium af te stemmen op innovatie, financiële instrumenten en coaching.

nieuwd samenwerkingsmodel en zal ook de internationale innovatiesamenwerking gaan ondersteunen en bevorderen. Stippen wij nog aan dat het IWT gedurende de 15 jaar van steunverlening al twee miljard euro heeft uitgegeven om onderzoek en innovatie in Vlaanderen aan te moedigen. De Vlaamse Ingenieurskamer staat klaar om de initiatieven die voor onze welvaart nuttig en levensnoodzakelijk zijn, actief te steunen door onder meer haar enorm potentieel aan kennis en kunde ter beschikking te stellen. Ing. Jos KESTENS MSc

Uitdaging 3: bevordering van de samenwerking door toepassen van het principe van 'open innovation'. Het IWT zelf zal evolueren van autonomie naar een ver-

OKTOBER 2006

37

I-mag

Netwerk

Het SPE-windmolenpark aan het Gentse Kluizendok GENT. In het vorige nummer van I-mag beschreven we de basistechnologie van moderne windturbines. In november 2004 is SPE, de tweede energieproducent in België gestart met de bouw van 11 grote windturbines, opgesteld naast het Kluizendok, een nieuw dok van de Gent-

VIK-delegatie bezoekt SPE-windmolenpark . op zaterdag 28 oktober 2006

se zeehaven. De bouw volgde op een lange voorbereiding en een vergunningsprocedure met milieueffectenrapport van 4 jaar. Gelukkig vroeg de bouw, hoe omvangrijk ook, niet zoveel tijd! Einde mei 2005 waren de 11 windmolens al allemaal in bedrijf!

I-mag

38

OKTOBER 2006

Het hele project is het resultaat van een samenwerkingsverband op 80/20 basis tussen SPE en Ecopower. Via een openbare aanbesteding is er gekozen voor windturbines van de Duitse firma Enercon type E70-4. Die turbines hebben een nominaal vermogen van 2.000 kW en dat vermogen wordt opgewekt vanaf de windsnelheid van 14 m/s met een uitstekende rendementsfactor van 0,5. Dat betekent concreet dat 50% van de beschikbare windenergie effectief in elektriciteit wordt omgezet! De ashoogte van de generator is 98 meter en de rotordiameter bedraagt 71 meter. De mast van de windmolens wordt opgebouwd uit prefab betonnen elementen die met elkaar worden verankerd via stalen spankabels die zich in speciale buizen bevinden in de omringende wanden. Het bovenste stuk van de toren is uit staal en werd in zijn geheel geplaatst. Enercon voorzag in een direct door de rotor aangedreven multipolige alternator, dus zonder tandwielkast. In de gondel van de windturbine wordt de opgewekte wisselstroom direct gelijkgericht en via speciale transportkabels onder 600 V naar de cabine in de voet van de toren gebracht voor de omzetting in gesynchroniseerde wisselstroom. Via een vermogentransformator, ook ondergebracht in de voet van de toren, wordt de energie overgebracht naar het 12kV-energienet via 4 afzonderlijke HS-onderstations.

Netwerk delicate werk vanwege de wind op grote hoogte. Soms moest men een paar dagen wachten voor dat moeilijke werk! Ook de reusachtige gondel met alle meetapparatuur en schakelkasten werd volledig op de begane grond geassembleerd en alleen de alternator werd op grote hoogte aangebracht in de gondel vanwege het gewicht.

Bijkomende gegevens

Fundering Iedere toren wordt via 36 betonnen heipalen met een lengte van 20 tot 30 meter verankerd in de grond. Op deze 36 palen wordt een gewapende betonnen sokkel gegoten met een diameter van 16,40 meter en een dikte van 2,80 meter. In totaal gaat het om 400 m3 beton! Aan de voet van de toren is de diameter 7,50 m. bovenaan nog 2,10 m.

De energiecurve van de Enercon E70-4 geeft aan dat een continu vermogen van 2.000 kW wordt opgewekt vanaf de windsnelheid van 14m/s. Bij een windsnelheid van 10 m/s is het rendement al 45%. De drie wieken hebben elk een mechanisme voor continue hoekverstelling of pitch aangedreven door elektrische motoren. Het turbinebesturingssysteem plaatst de rotor in de wind en regelt zo de continue energieproductie voortdurend bij. Andere windturbines worden uit veiligheidsoverweging in vaanstand geplaatst, zodra de windsnelheid boven 25m/s komt. De Enercon-turbine kan door lichtjes verplaatsen van de gondel en het bijregelen van de pitch van de wieken nog in bedrijf blijven bij windsnelheden van 34 m/s (120 km/u). De turbine start al automatisch vanaf 2 m/s.

Data Enercon T70 E4 Nominaal vermogen: 2.000kW Rotor Diameter: 71 m Torenhoogte: 98 m

Toren In het onderste segment worden alle elektrische beveiliging en schakelkasten, de transformator en de wisselrichter ondergebracht. Voor het plaatsen van de 19 betonnen segmenten werd een 650 tonkraan gebruikt. De 19 betonnen segmenten zijn door 36 spankabels met elkaar verankerd en hebben elk een hoogte van meer dan 3 meter. Hun gewicht varieert van 19 tot 59 ton! Het laatste en bovenste segment is uit staal en het is 27 meter hoog. Daarop wordt de gondel gemonteerd via een tandkroon voor verplaatsing over 360° door 6 elektromotoren. Het opspannen van de 36 bundels stalen kabels gebeurde hydraulisch.

Turbine synchroon en zonder tandwielkast Bedrijf onder variabele windsnelheid dankzij variabele pitch van de wieken

Rotor Draairichting in uurwijzerzin Draaioppervlak 3.959 m2 Epoxy versterkt met glasvezel en tips in balsahout Ingebouwde bliksemafleider Draaisnelheid 6 tot 21,5 toeren per minuut Tipsnelheid 22 tot 80 m/s

BEDRIJFSBEZOEK Wij herinneren eraan dat wij dit windturbinepark, dankzij de algemene directie van SPE, met een VIK-delegatie mogen bezoeken, met inbegrip van een technische toelichting op zaterdag 28 oktober 2006 om 14.00 uur. Inschrijven verplicht op het VIK-secretariaat onder ref. BBSEN11006. Plaats: SPE STEG Centrale te Langerbrugge

Wieken De eigenlijke rotor met drie wieken werd ter plaatse geassembleerd en van een neus voorzien. Het plaatsen van de rotor op de as van de gondel was het meest

Ing. Jos KESTENS MSc

OKTOBER 2006

39

I-mag

Denktank Acht collega's erkend als VIK-ingenieur-expert

Op aanbeveling van de “VIK-erkenningscommissie voor de erkenning van VIK-ingenieur-expert®” werden door het bestuur van het VIK-departement Beroepsbelangen de volgende

collega's

als VIK-ingenieur-

expert® erkend. Voor elke expert werden in samenspraak met de kandidaat de voor hem geselecteerde specialisaties vastgelegd.

VIK-ingenieur-expert®

Ing. Eddy De Vleeschouwer MSc

Ing. Frank Luyts MSc

Ing. Robert Mooren MSc

http://www.tema-experts.be/

http://www.mooren.be/

Ing. Frank Luyts MSc is in 1969 als industrieel ingenieur in de elektromechanica afgestudeerd bij Groep T Leuven. Hij is zaakvoerder van tema® ingenieursbureau bvba, dat gespecialiseerd is in de studie, doorlichting en ontwerp van elektromechanische installaties.

Ing. Robert Mooren MSc is van opleiding industrieel ingenieur elektromechanica (1963 Mechelen Hoger Instituut De Nayer). Hij is zaakvoerder van zijn expertisebureau Mooren R. bvba

http://www.edv.be/nl/ Ing. Eddy De Vleeschouwer MSc is zaakvoerder van EDV. Afgestudeerd in 1978 aan de Katholieke Hogeschool OostVlaanderen als industrieel ingenieur elektromechanica. EDV Engineering & Consulting bvba is een onafhankelijk raadgevend ingenieursbureau, gespecialiseerd in het ontwerpen en de projectbegeleiding van technische gebouwenuitrustingen, engineering en expertises. EDV heeft een tiental ingenieurs in dienst.

Specialisaties: HVAC, (heating - ventilatie airconditionering - centrale verwarming) elektrische industriële en huishoudelijke installaties en elektromechanische installaties.

Specialisaties: technische uitrustingen in gebouwen, elektrische installaties, klimatisatie en brandbeveiliging.

I-mag

40

OKTOBER 2006

Specialisaties: mechanica, elektrische en maritieme installaties, drukvaten, containers en milieuwetgeving.

Denktank

Ing. Peter Somers MSc

Ing.Walter Vanhoeylandt MSc

Ing. Guy Phlippo MSc

[email protected]

[email protected]

[email protected]

Ing. Peter Somers MSc doet sporadisch expertises in bijberoep in de sector bouw, milieu, brand en waterschade. Afgestudeerd in 1985 als industrieel ingenieur bouwkunde (Industriële hogeschool van het gemeenschapsonderwijs Limburg - nu XIOS hogeschool Limburg).

Ing. Walter Vanhoeylandt MSc is docent aan de Karel de Grote Hogeschool (Associatie Universiteit Antwerpen). Hij doceert aan het departement IWT in Hoboken industriële automatisatie en explosiebeveiliging. Hij is eveneens auteur van het handboek explosiebeveiliging, uitgegeven bij Kluwer. Afgestudeerd aan de Katholieke Industriële Hogeschool Antwerpen Don Bosco in 1982 als industrieel ingenieur automatisering. Hij is betrokken bij verschillende VIK-studiegroepen.

Ing. Guy Phlippo MSc is van opleiding industrieel ingenieur chemie (Katholieke Hogeschool Antwerpen - 1990). Werkt als zelfstandig ingenieur, gespecialiseerd in de bouwchemie. Bouwchemie in al zijn facetten, namelijk van controle voor tienjarige verzekeringen op de plaatsing van kunstharspleisters, over inspectie op nieuwbouw en renovatie in de petrochemische industrie tot technische ondersteuning bij juridische geschillen voor de bouwheer of de aannemer in kwestie.

Specialisaties: elektrische installaties, automatisatie-inrichtingen, explosiebeveiliging en veiligheidsinstallaties.

Specialisaties: toegepaste chemie voor bescherming van industriële installaties, veredeling en bescherming van betonconstructies, mechanische smering en dito producten, bescherming en isolatie van containers en opslagtanks en waterdichting van gebouwen.

Specialisaties: waterzuiveringsinstallaties, bodemonderzoek, sanering en grondstabiliteit, milieubeveiligings installaties en elektromechanische installaties.

Ing. Guy Vanderschelde MSc

Ing. Georges Van Huynegem MSc

[email protected]

[email protected]

Ing. Guy Vanderschelde MSc is een twaalftal jaren werkzaam als expert in bijberoep. Is industrieel ingenieur elektromechanica (1983 Industriële Hogeschool Antwerpen Middenstad). Is zaakvoerder van het eenmansbedrijf ErGuVan Services. Werkt als riskcontrol engineer bij Gerling Konzern België in Brussel.

Ing. Georges Van Huynegem MSc is als industrieel ingenieur bouwkunde in 1974 afgestudeerd aan de Katholieke Industriële Hogeschool Mechelen De Nayer. Hij is werkzaam bij de stad Antwerpen.

Specialisaties: veiligheidsinstallaties en rapportering, milieueffectenrapportering, energietechnieken, brandpreventie, en elektromechanische installaties.

Specialisaties: in bijberoep kan hij als VIK-ingenieurexpert® optreden in de domeinen wegenbouw, waterbeheer, pompinstallaties en riolering.

De erkenning als VIK-ingenieurexpert® kan door VIK-leden, industrieel en technisch ingenieurs, verkregen worden door een aanvraag te richten aan de directeur van de VIK. Het reglement van de VIK-erkenningscommissie, de erecode waar een VIKingenieur-expert® zich toe verbindt en het aanvraagformulier vindt u op de website: www.vik.be/expert Inloggen als lid is wel vereist.

Ing. Etienne Beernaerts MSc

OKTOBER 2006

41

I-mag

Denktank

Een portret van Ing. Robert Mooren MSc

Voorzitter van het centrum VIK-ingenieur-expert WOMMELGEM. De Vlaamse Ingenieurskamer richtte enkele maanden geleden het centrum voor 'VIK-ingenieur-expert' op. Om als VIK-ingenieur-expert door de VIK te worden erkend moet de kandidaat aan enkele voorwaarden voldoen: industrieel ingenieur zijn en lid van de VIK, minimum 35 jaar oud zijn, vijf jaar beroepservaring hebben in de gevraagde expertisediscipline, kennis hebben van het gerechtelijk wetboek omtrent expertises, bereid zijn bijscholing te volgen en zonder voorbehoud de plichtenleer van de VIK-ingenieurexpert aanvaarden. Die opsomming maakt meteen duidelijk dat het domein waarin een expert werkt niet alleen veel kennis van hem vraagt, maar ook - en niet in het minst - veel ervaring.

wacht. Met het eerste schip vaarde hij mee naar Tenerife, Abidjan, Las Palmas en andere kusten. Met de Moor ging het naar IJsland, Noorwegen, Denemarken en Ierland. Onbewust leerde hij het harde leven van de vissers kennen. De visserijwacht hield toezicht op de toegelaten visplaatsen en op de gebruikte visnetten. Zijn legerdienst herinnert hij zich als een leerzame en aangename periode. “Een schip,” zegt Robert, “is een wereld op zich, voor mij is het een aangeboren belangstelling.” De scheepswereld maakte een groot deel uit van zijn professionele loopbaan.

Het centrum VIK-ingenieur-expert wordt geleid door voorzitter Ing. Robert Mooren MSc. De secretaris is Ing. Guy Phlippo MSc. Collega Mooren heeft alvast veel kennis en heel wat jaren ervaring inzake expertise. Zijn loopbaan illustreert dat en we hadden er een boeiend gesprek over.

Aangeboren belangstelling Ing. Robert Mooren MSc (64) is afkomstig uit Merksem bij Antwerpen, waar hij bij de Broeders van Liefde zijn lagere school en middelbare studies, richting moderne humaniora, voltooide. Hij groeide op in een gezin van zelfstandigen, heeft drie broers, is gehuwd, woont in Sint-Job-in-'tGoor, heeft twee dochters en een zoon die voor industrieel en burgerlijk ingenieur is afgestudeerd. Studeren voor industrieel ingenieur was zijn eigen keuze. Van jongs af aan had hij immers belangstelling voor techniek en

wiskunde. Hij studeerde voor industrieel ingenieur elektromechanica aan het De Naeyerinstituut in Mechelen van 1959 tot 1963. Na zijn studies deed hij zijn legerdienst bij de zeemacht. Hij koos voor de opleiding van kandidaat reserveofficier (KRO), een legerperiode van 15 maanden. Hij koos doelbewust voor die legereenheid: op zee varen en schepen boeiden hem. Die belangstelling loopt als een rode draad door zijn verdere beroepsloopbaan. Als reserveofficier bracht hij weken door aan boord van de toenmalige Kamina en van De Moor, het schip voor de visserij-

I-mag

OKTOBER 2006

42

Bureau Veritas nv Op het einde van zijn legerdienst zocht Ing. Mooren MSc werk in de scheepvaart. Hij solliciteerde eerst bij de Antwerpse scheepshersteller Beliard-Murdoch. Uiteindelijk ging hij bij bureau Veritas nv in Antwerpen werken, een classificatiemaatschappij voor schepen. Bureau Veritas nv werd in 1828 in Antwerpen opgericht, maar het hoofdkantoor is sinds 1830 in Parijs gevestigd. Classificatiebureaus reiken aan de reder een classificatiecertificaat uit: een document waarmee wordt bevestigd dat een schip is ontworpen en gebouwd overeenkomstig officiële regels en normen en dat aantoont dat het geschikt is voor de voorgenomen dienst, zoals zeevaart, kustvaart of binnenvaart. Om haar klasse te behouden moet een schip periodiek geïnspecteerd worden. Om de vijf jaar vindt een uitgebreide inspectie plaats. Naarmate het schip ouder wordt, volgt er een grondigere algemene inspectie. Bureau Veritas nv is actief in 150 landen.

Denktank

De belangstelling voor varen en schepen loopt als een rode draad door zijn beroepsloopbaan. Ing. Mooren MSc werkte bij de afdeling 'nieuwe schepen'. De afdeling 'schepen in dienst' werd bemand door gewezen eerste machinisten. Als scheepsexpert of 'surveyor' (opzichter of inspecteur) was hij vertrouwd met omzeggens alle scheepswerven in ons land. Van 1965 tot 1992 inspecteerde hij nieuwe schepen. “Van A tot Z,” voegt hij eraan toe. “ Ik moest alles opvolgen, vanaf de kiellegging, de laswerken, het testen van de tanks, het inbouwen van de machines, motoren, generatoren, elektrische installatie, hydraulische machines, ankerlier, enz. De proefreis moest de bevestiging brengen van het geleverde werk. Bij een inspectie komt een uitgebreide regelgeving kijken.” Toen hij zijn beroepsloopbaan in 1965 bij bureau Veritas nv in Antwerpen begon, waren er tien mensen tewerkgesteld, onder wie drie ingenieurs als 'surveyor'. In 1992 waren er 55 mensen in dienst. Het bedrijf had in de loop der jaren ook nieuwe taken buiten de scheepsvaart op zich genomen.

Toezicht op grote schepen Ing. Robert Mooren MSc deed jarenlang inspectie bij de bouw van Belgische passagiers of carferry's die de toenmalige Regie voor Maritiem Transport in Oostende inzette. De RMT was een staatsrederij die in 1971 was opgericht en

die de uitbating van de overzetdienst Oostende-Dover voor haar rekening nam. Hij herinnert zich nog goed de RMT-vloot uit die tijd en de vlootvernieuwing die in 1973 begon. Er werden nieuwe polyvalente roro-schepen (roll on, roll off) gebouwd: de 'Prins Filip', de 'Prins Laurent', de 'Prinses Marie-Esmeralda', de 'Prinses Marie-Christine' en de 'Prins Albert'. Voor de toeristen vanop het staketsel in Oostende waren ze een ware attractie, voor de bewoners van de badplaats een trots en een bron van tewerkstelling. Al wie destijds bij stormweer twijfelde aan het uitvaren van een overzetboot, kreeg steevast te horen dat 'de maale altijd uitvaart en ieder windkracht trotseert'. In 1988 werd de 'Prins Filip', een nieuwe jumboferry, in dienst genomen. In een paar jaar werd het schip naar een ontwerp van een Zweeds studiebureau op de Boelwerf in Temse gebouwd. Aanvankelijk was de luxueuze boot vanuit technisch oogpunt geen onverdeeld succes. Vooral het trillen bij het aanmeren was een veelbesproken schoonheidsfout van de Zweedse ontwerpers. Het schip werd voor een jaar uit de vaart genomen en kreeg een aanpassing op de Boelwerf. De RMT-vloot werd tot twee jumboferry's gereduceerd. De passagiersbelangstelling kalfde langzaam af en de schulden liepen torenhoog op. In 1988 moest de RMT al 12 miljard oude Belgische frank lenen om de overzetdienst in stand te houden. Eind 1993 eindigde de RMT met 1 miljard

OKTOBER 2006

frank in het rood. Ook de Boelwerf leed verlies aan de jumboferry en dat zou uiteindelijk tot de ondergang van de scheepswerf leiden. In 1996 werd de RMT opgedoekt. Eind van de jaren tachtig sloot de ene Belgische scheepswerf na de andere. Mede door de tanende scheepvaartindustrie besloot Ing. Mooren MSc om uit te kijken naar ander werk.

Buitenlandse inspecties Ing. Robert Mooren MSc inspecteerde niet alleen schepen in eigen land, hij voerde ook opdrachten in het buitenland uit, onder meer in Zaïre waar hij een tiental keer naartoe trok. Op een van de twee scheepswerven in Kinshasa (voorheen Leopoldstad of Léopoldville) had hij in het kader van enkele ontwikkelingsprojecten het toezicht van de bouw van schepen onder zijn verantwoordelijkheid. Vanuit ons land werden scheepssecties van 10 meter lengte en 4 meter breedte via Matadi naar Kinshasa verstuurd, waar ze ter plaatse tot een schip werden geassembleerd. “Schepen inspecteren leert men gaandeweg. In het begin van mijn beroepsloopbaan mocht ik weinig zelf doen. Ik moest gewoon meegaan met een ervaren collega en tot vervelens toe niets doen of ondernemen. Ik mocht enkel wat observeren. De leerperiode duurde ongeveer vier jaar. Misschien lijkt dat voor een buitenstaander wat lang, maar gelet op de verscheidenheid van schepen is het relatief kort. Mijn goede praktische opleiding als industrieel ingenieur heeft me veel geholpen. Ik stel vast dat dit voor veel industrieel ingenieurs het geval is.”

43

I-mag

Denktank De leerperiode duurde ongeveer vier jaar. Misschien lijkt dat voor een buitenstaander wat lang, maar gelet op de verscheidenheid van schepen is het relatief kort. Nieuwe loopbaanfase Begin van de jaren negentig ging de scheepsbouw in ons land fel achteruit. Dat verschijnsel en enkele andere factoren deed Ing. Mooren MSc besluiten om naar ander werk uit te kijken. In 1992 besloot hij aan 'consulting' te doen. Zijn besluit was ingegeven door de invoering van het internationaal kenmerk voor kwaliteit - ISO - in 1987. ISO (International Standard Organisation) stond toen nog in zijn kinderschoenen. Toen hij bij bureau Veritas nv in dienst was, had hij al met de invoering van de ISO te maken. De ISO-normen waren ontstaan uit de 'Allied quality assurance publication' (AQAP) uit 1969. Het vond zijn oorsprong in de militaire industrie, toen de NAVO voor zijn leveranciers kwaliteitsnormen ging opleggen. Ing. Robert Mooren MSc geraakte vertrouwd met het ISO-systeem en ontdekte een nieuwe markt om als zelfstandige bedrijven te helpen bij de invoering van de ISO. Hij adviseerde in ons land onder andere het Japanse 'Toshiba medical systems'. Toshiba heeft in elk land vestigingen en onder meer een hoofdkantoor in Zoetermeer, Nederland. 'Toshiba medical systems' is actief in de verkoop en de technische installatie van medische scanners, echografietoestellen, MRI-toestellen, enz. Die moeten voldoen aan de Europese richtlijn 'medische apparatuur' en dat houdt in dat medische apparatuur en andere apparaten een CE-markering moeten hebben. CE staat voor 'Conformité Européenne European Conformity'. De CE-markering op een product geeft aan dat het product conform is met de vereisten van de Europese norm en het geeft de toelating om het product op de Europese markt te brengen. Ing. Robert Mooren MSc was niet alleen raadgever bij Toshiba België voor het invoeren van een kwaliteitssysteem, hij was ook betrokken bij de invoering van de ISO-accreditatie bij de vestigingen van dezelfde firma in Frankrijk, Engeland, Oostenrijk en Spanje. Het was de bedoeling om in de verschillende Europese vestigingen van Toshiba tot een eenvormig kwaliteitssysteem te komen. Ook andere firma's in ons land

I-mag

44

Ing. Mooren MSc werkt na een rijkgevulde carrière nu als zelfstandige

hielp hij bij het invoeren van de CE-markering. Hij deed dat bijvoorbeeld ook voor drukvaten en liften. Sinds 1992 wordt hij in Vlaanderen geregeld bij allerhande zaken als gerechtsdeskundige betrokken. Zijn ISO-activiteiten heeft hij inmiddels stopgezet, al blijft hij nog steeds voor advies beschikbaar. “Van het ISO-gebeuren werd ik moe,” zegt hij. “Je moet altijd opnieuw herhalen hoe men het moet doen. Iedereen beaamt jouw raadgeving wel, maar achteraf doet men vaak niet wat je adviseert. Het vechten tegen de windmolens kan ik niet meer opbrengen.”

VIK-activiteiten

Sterkteberekeningen

Hobby's

Ing. Mooren MSc heeft beroepshalve heel wat gereisd en veel boeiende mensen en confraters ontmoet. Na zijn activiteiten als scheepvaartdeskundige (gedurende 27 jaar) en als ISO- en CE-raadgever begon hij vijf jaar geleden als zelfstandige aan een nieuwe activiteit. Voor kleine en middelgrote bedrijven maakt hij sterkteberekeningen voor drukvaten, zoals allerlei gas- en vloeistoftanks, en voor stoomketels. Dat doet hij in overeenstemming met de huidige PED-richtlijn (European pressure directive). Hij gebruikt daarvoor zelfgemaakte computerprogramma's en/of wat men daarover in de handel vindt.

Op onze vraag naar zijn hobby's denkt hij even na. Vroeger speelde hij voetbal, als middenvelder. Lezen doet hij graag. Zwemmen, fietsen en lopen doet hij af en toe. Hij is het met ons grapje niet eens, als we opmerken dat alles wat beweegt ook verslijt. Als industrieel ingenieur elektromechanica weet hij immers beter dan wie ook dat al wat stilstaat, kan roesten. Voor collega Ing. Robert Mooren MSc is daar geen gevaar voor. We wensen hem een vruchtbare periode als voorzitter van het centrum VIK-ingenieur-expert.

OKTOBER 2006

Ing. Robert Mooren MSc is een bezige bij en niet in het minst in het kader van de VIK. Sinds vele jaren is hij lid van de VIK waar hij een drietal cursussen volgde. Voortdurende vorming draagt hij hoog in het vaandel. Hij maakte ook een drietal jaren deel uit van de VIK-werkgroep 'milieu'. Zijn dagen zitten boordevol. De Raad van Bestuur van de VIK bekrachtigde onlangs zijn aanstelling tot voorzitter van het centrum VIK-ingenieur-expert, maar hij is ook actief in andere organisaties.

Ing. Noël LAGAST MSc

Denktank

VORMING Fellow in projectmanagement sluit derde promotie af WOMMELGEM. Op vrijdag 23 juni 2006 ontvingen 18 cursisten het certificaat 'Fellow in projectmanagement'. Zij sloten het academiejaar af met een gezellig samenzijn in Hof Ter Delft. Na een hartelijke ontvangst in de gezellige tuin werd de zon ingeruild voor een feestelijk diner. De certificaten werden uitgereikt door Ing. Karel De Wever MSc, voorzitter bestuur vorming en programmadirecteur, samen met Johan Martens, medeprogrammadirecteur. De jury schoof Anton Boone als laureaat naar voor. Hij realiseerde een verdienstelijk project over risicomanagement in de bouwsector. Cursusbegeleider Patrick Swinnen werd bedankt voor zijn inzet en enthousiasme. De vierde promotie Fellow in projectmanagement ging van start op dinsdag 3 oktober.

21 nieuwe 'bouwmanagers' WOMMELGEM. Alle deelnemers aan de opleiding 'bouwmanager' slaagden in het examen en de verdediging van hun case. Zij ontvingen op vrijdag 15 september hun certificaat.

van ir. Willy Asselman MSc, departementshoofd IWT bij het De Nayer Instituut en van Ing. Jean Biesmans MSc, voorzitter van de Vlaamse Confederatie Bouw. Die laatste dankte de eerste laureaat, Wim De Walsche voor de geleverde inspanningen door hem een draagbare computer te schenken.

Na de verwelkoming van Ing. Guy Roymans MSc, programmadirecteur, volgde een bondig woordje

Ook de tweede laureaat, Ben Smismans, en de derde laureate, An Parewyck, deelden in de prijzen. Voor de cursusbegeleider, Kristof Van Echelpoel, was er een kleine attentie. Na de uitreikingen werd er voortgefeest in de aanpalende zaal met een gesmaakt wandelbuffet. De dertiende promotie bouwmanager begint op zaterdag 20 januari 2007.

OKTOBER 2006

45

I-mag

Denktank

VIK neemt initiatieven voor ingenieurs-experts Het tekort aan experten die zowel technisch als juridisch onderlegd zijn, heeft de VIK ertoe gebracht een aantal initiatieven te nemen. Dat tekort hoeft ons niet te verwonderen, aangezien de techniciteit bij geschillen vaak de mogelijkheden van de betrokken partijen overstijgt en het uiterst delicaat is om in deze materie te bemiddelen of te oordelen. De expert dient de technische aspecten van een geschil zodanig te vertalen dat ze gemakkelijk begrijpbaar zijn voor de rechtbank, zodat die met kennis van zaken kan oordelen. Het expertiseverslag dat de bevindingen van de expert documenteert, is er dan ook op gericht om een volledig begrijpbaar en correct idee weer te geven van de technische elementen van een geschil. Dat houdt ook in dat de expert een morele verantwoordelijkheid heeft en een bepaalde gedragscode moet respecteren. Een ander aspect dat meespeelt bij dat tekort aan experten, is het feit dat de expert meestal onbekend is en over geen officiële erkenning beschikt. Met die situatie voor ogen werd binnen de VIK een werkgroep opgericht die, gesteund door een degelijk juridisch en deskundig advies, de volgende initiatieven vorm gaf:
Een cursus "Fellow in gerechtelijke expertise" als aanvullende vorming.
Onder zekere voorwaarden een erkenning als "VIK-ingenieur-expert" in een bepaald vakgebied of specialiteit die het mogelijk maakt om beter naar buiten te treden. De VIK zal instaan voor de nodige publiciteit bij alle geïnteresseerde instanties met inbegrip van de Belgische en Vlaamse overheden.
Een centrum 'VIK-ingenieur-expert' dat de nodige contacten legt tussen de experten en de verschillende betrokken partijen. De cursus 'Fellow in gerechtelijke expertise', die voor de derde keert start op 20 januari 2007, besteedt ruim aandacht aan het verloop van een expertise met als eindresultaat het expertiseverslag. Naast de juridische vorming komen elementen zoals psychologische, financiële en administratieve aspecten aan bod. De

I-mag

46

OKTOBER 2006

cursus zal uit dertien sessies bestaan die op zaterdagochtend plaatsvinden. Er wordt rekening gehouden met de normale vakantieperiodes en men eindigt in de loop van de maand juni 2007. Het eindwerk moet uiterlijk op 31 augustus 2007 aangeboden worden. De jury zal de eindwerken begin september 2007 beoordelen. Het eindwerk wordt gepresenteerd in de vorm van een expertiseverslag waarbij de VIK-jury zal nagaan of de basiskennis van de cursus wel degelijk verwerkt is. Mogelijkheid van coaching wordt voorzien voor alle cursisten. Cursisten waarvan het eindwerk met goed gevolg wordt beoordeeld, ontvangen het VIK-certificaat. Ingenieurs die met goed gevolg de cursus beëindigen, over de nodige ervaring beschikken, de deontologische code van de VIK onderschrijven en een gunstig advies ontvangen van de VIK-jury zullen worden erkend als 'VIK-ingenieur-expert®'. Intussen zijn de eerste 'VIK-ingenieur-experten' erkend en zal voort werk worden gemaakt van de nodige bekendmaking daarbij. Het cursuscomité dat de kwaliteit van de cursus bewaakt kan ook niet industrieel ingenieurs toelaten tot de opleiding, maar voor die gevallen komt de titel van 'VIK-ingenieur-expert®' niet in aanmerking. De deontologische code is noodzakelijk om het geheel van beginselen, gedragsregels en gebruiken die iedere deskundige moet eerbiedigen en als leidraad nemen bij de uitvoering van zijn opdracht, nader te omschrijven. Onverminderd de toepassing van de beroepseigen code van de deontologie. Meer nog dan voor om het even wie moet 'het plichtsbewustzijn' bij de gerechtsdeskundige, medewerker van het gerecht, hoog aangeschreven zijn. Tijdens de sessies wordt ook in een pauze voorzien, zodat de nodige contacten kunnen worden gelegd met de lesgevers, de andere cursisten en VIK-vertegenwoordigers. De contacten kunnen een blijvende hulp vormen voor de latere professionele werking en alzo het leven van de expert aangenamer en nuttiger maken. Ing. Jef ADRIAENSSENS MSc

t h c i z r e v o

Denktank

s u s r cu

Volgende cursussen staan op stapel voor oktober en november Aantal ses.

10.10.06 11.10.06 11.10.06 11.10.06 11.10.06 17.10.06 17.10.06 06.11.06 06.11.06 06.11.06 07.11.06 08.11.06 09.11.06 10.11.06 14.11.06 18.11.06 21.11.06 22.11.06 23.11.06 29.11.06 30.11.06

19.00 - 22.00 19.00 - 22.00 18.45 - 21.45 19.00 - 22.00 19.00 - 22.00 19.00 - 22.00 09.00 - 17.00 19.00 - 22.00 19.00 - 22.00 18.45 - 21.45 18.45 - 21.45 19.00 - 22.00 19.00 - 22.00 09.00 - 17.00 19.00 - 22.00 09.00 - 12.00 19.00 - 22.00 19.00 - 22.00 19.00 - 22.00 14.00 - 18.00 13.00 - 17.00

9 6 4 3 5 8 2 5 5 5 5 7 7 5 3 4 2 5 4 2 1

Projectplanning en management: basis Ontwerp van fysico-chemische en biologische industriële afvalwaterzuiveringsinstallaties Efficiënt inkoopbeleid + voorraadbeheer = meer bedrijfswinst Intro lean manufacturing en value stream mapping SMED - Single minute exchange of die ISO 22000 - De nieuwe voedselveiligheidsnorm N Energiebesparingen in de procesindustrie N De norm IEC 61511 Verbeterplatform door middel van Plan-Do-Check-Act stappenplan en 7-tools Onderhoudskunde en -management Interne auditor Energieprestatierichtlijn in Vlaanderen Lean analysetechnieken voor admin. en ondersteunende processen Projectplanning en management: gevorderden Besparing in operationele kosten van een bedrijf Tijdstudie en normtijden N Techn. en methoden voor creatieve productinnovatie Inkoop (Masterclass module) Lead Auditor Course Energie-efficiëntie

10.10.06 11.10.06

09.00 - 17.00 19.00 - 22.00

3 9

13.10.06 16.10.06 17.10.06 19.10.06 20.10.06 24.10.06 08.11.06 07.11.06 09.11.06 13.11.06 14.11.06 14.11.06 17.11.06 22.11.06 23.11.06 23.11.06 27.11.06 28.11.06

14.00 - 21.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 14.00 - 17.30 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 13.30 - 17.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 19.00 - 22.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 19.00 - 22.00 09.00 - 20.00 14.00 - 17.30

3 2 2 1 1 1 4 6 1 2 2 1 2 5 6 5 2

Rapportering via Crystal Reports N Bouwprojecten plannen met MS Project 2003 Omgaan met conflicten Effectief communiceren N Java leren met Eclipse Mentale weerbaarheid en assertiviteit Omgaan met veranderingen VBA Excel workshop Inkoop-negotiatietechnieken MS Project Technisch raadgeven als ingenieur N Functioneringsgesprekken

12.10.06 16.10.06 18.10.06 20.10.06 08.11.06 14.11.06 15.11.06 17.11.06 17.11.06 23.11.06 24.11.06 24.11.06

09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 14.00 - 20.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00 09.00 - 17.00

3 4 2 1 6 3 2 3 2 2 3 1

TECHNOLOGIE

Praktijk van de geotechniek Betonbouw 2 Recycling van kunststoffen (Diepenbeek) Aardingssystemen Verwarmingstechnische calculaties: deel 1 Piping & engineering Drukvaten, warmtewisselaars en opslagtanks Bruggenbouw Werken met stoom Productontwikkeling met kunststoffen (Diepenbeek) Productontwikkeling met kunststoffen (Gent) Dimens. van elektromechanische aandrijfsystemen Basiscursus stans-, plooi - en dieptrekmatrijzen Klimatisatie van gebouwen Lijmtechniek Pompen N Microbiologische veiligheid van voedingswaren Verwarmingstechnische calculaties: deel 2 Kostprijsberekening in de bouw Regeltechnieken (Gent) Basisopleiding EEx

BEDRIJFSKUNDE

Uur

VAARDIGHEDEN

Startdatum

OKTOBER 2006

47

De cursussen vinden plaats in het VIK-huis, Herentalsebaan 643 te 2160 Wommelgem, tenzij anders vermeld.

N = NIEUW

De volledige opleidingskalender vindt u in het handige overzicht van de vormingsgids, of raadpleegt u online.

Contact: VIK-secretariaat, Noël Aelbrecht, tel. 03 259 11 05 fax: 03 259 11 01 e-mail: [email protected]

Wijzigingen aan dit programma zijn nog mogelijk. Voor laatste info zie:

www.vik.be/vorming I-mag

Denktank

VORMING Technologische vorming bevordert industriële innovatie Opleidingen in technologie zijn paradepaardje van VIK-vorming WOMMELGEM. In het ruime vormingsaanbod van de

gen van elke dag bij te benen op basis van de vroeger opgedane schoolse of academische kennis. De algemene globalisering van de handel, de toenemende invloed van de technologie op onze productie en vooral ons maatschappelijk bestel dat steeds meer evolueert naar een echte kennismaatschappij heeft de nood aan voortdurende vorming duidelijk gemaakt. Zich nieuwe vaardigheden en kwalificaties eigen maken, is een continue noodzaak geworden.

Vlaamse Ingenieurskamer nemen de opleidingen uit het domein technologie een bevoorrechte plaats in. Dat was al zo van bij de start van de eerste vormingsactiviteiten, inmiddels meer dan 35 jaar geleden. De Vlaamse Ingenieurskamer heeft sindsdien steeds een voortrekkersrol gespeeld op het vlak van technologische vorming.

Vooral het laatste decennium kreeg iedereen zonder veel moeite toegang tot steeds meer informatie, maar tegelijkertijd is ook de werkorganisatie drastisch veranderd en verwacht het bedrijf ook een ander type kennis en andere eigenschappen van zijn medewerkers. De huidige en de toekomstige maatschappij zal een 'lerende maatschappij' moeten zijn. Het is dan ook duidelijk dat alle actoren, actief in de opleiding en vorming van mensen, daarbij een centrale rol spelen.

Sinds haar oprichting heeft de Vlaamse Ingenieurskamer steeds nauwe banden aangehaald met de bedrijfswereld. Het is dan ook door impulsen vanuit de bedrijfswereld dat zij nagenoeg 35 jaar geleden haar aanbod van technologische opleidingen vormgaf. Op dat moment was 'levenslang leren' nog niet het begrip dat het vandaag is. De behoefte aan vorming werd nog niet voldoende erkend.

Voor Europa is dat een uitgemaakte zaak. Al in de jaren negentig gaf de Europese Commissie met de publicatie van het "Witboek over onderwijs en opleiding" aan dat de samenleving van de toekomst een kennissamenleving zou zijn. Ze lanceerde de kreet 'Levens-Lang Leren'. Daarmee bracht zij tot uitdrukking dat elk individu in de loop van zijn leven doelgerichte leeractiviteiten moet ontplooien om zijn verworven kwalificaties op peil te houden en voortdurend nieuwe kennis, vaardigheden en competenties moet trachten te verwerven. De uiteindelijke doelstelling ligt hoog! De top van Lissabon in 2000 poneerde dat Europa tegen 2010 de meest concurrentiële en dynamische kenniseconomie van de wereld moet zijn.

Toch wist de Vlaamse Ingenieurskamer nagenoeg onmiddellijk een plaats op te eisen in die markt. Als echte pionier op het vlak van technologische opleidingen heeft zij die niche mee gestalte gegeven. Ondertussen is het opleidingslandschap enorm geëvolueerd en stelt ook de bedrijfswereld zijn eisen.

Kennismaatschappij van vandaag

Italië

Ierland

Estland

Frankrijk

Duitsland

België

Letland

EU-25

Luxemburg

Oostenrijk

Vlaams Gewest

Slovenië

Nederland

Ver. Koninkrijk

Finland

Denemarken

Zweden

0

Aandeel van de bevolking (25-64 jaar) dat in 2004 in de EU-lidstaten deelnam aan opleiding.

I-mag

48

OKTOBER 2006

Griekenland

5,0

Portugal

10,0

Hongarije

15,0

Malta

20,0

Slowakije

25,0

Polen

30,0

Spanje

35,0

Tsjechië

%

Cyprus

40,0

België wil daar zeker in meespelen. In 2010 moet minstens 12,5% van de Vlaamse bevolking met een ouderdom tussen 25 en 65 jaar deelnemen aan een of andere vorm van permanente vorming.Toch zijn we op dat vlak niet de besten: cijfermateriaal van Eurostat (figuur 1) zet man België op een povere 9de vrouw plaats. Figuur 2 toont dan gemiddeld weer dat er de voorbije jaren al vooruitgang is geboekt. Als Vlaanderen zijn plaats in de kennismaatschappij wil innemen, zal nog een krachtig beleid noodzakelijk zijn, waarbij investeren in mensen en kennisontwikkeling centraal staan. Litouwen

Opleiding is steeds een essentiëlere rol gaan spelen in de professionele wereld van vandaag. Investeren in kennis is nodig voor het individu om zich een blijvende werkgelegenheid te verzekeren, maar ook voor bedrijven om zich competitief te kunnen opstellen tegenover de concurrentie. In onze kennisgedreven maatschappij is het als individu niet gemakkelijk om de uitdagin-

Denktank

VORMING Kennis leidt tot innovatie Innovatie is een essentieel gegeven voor onze industrie en leidt tot nieuwe producten en diensten. Uiteindelijk moet dat resulteren in economische welstand. Innovatie en opleiding zijn echter onafscheidelijk verbonden. Vorming zorgt voor de noodzakelijke kennis en vaardigheden % 11 voor o.a. jouw professionele loopbaan en geeft 10 je de middelen om succesvol nieuwe uitdagin9 gen aan te gaan. De toepassing van die kennis 8 maakt innovatie moge7 lijk. 6

Bedrijven die zich daarvan bewust zijn, investe5 ren in de opleiding van 2000 2003 2004 hun personeel. De Vlaams Gewest trendgevoeligheid van Aandeel van de bevolking (25-64 jaar) de markt, de voortdurende automatisering en de dat in het Vlaams Gewest deelnam aan opleiding. strengere productie-, veiligheids- en milieunormen noodzaken opleiding op elk niveau. Het verschil in functie belet niet dat elke medewerker zijn aandeel heeft. Competentiemanagement en opleiding krijgt steeds meer aandacht, maar wordt in vele bedrijven nog onvoldoende structureel aangepakt. Er wordt nog te veel gezocht naar de juiste instrumenten om competenties in kaart te brengen en naar geschikte opleidingsvormen voor ieder opleidingsdoel en voor iedere doelgroep.

De VIK volgt de recente evoluties De VIK is een actieve vereniging, waar het bruist van de activiteiten. De ingenieurs in de vereniging zijn in hun dagelijks leven professionals die met alle aspecten van technologie in aanraking komen. Zij zorgen voor een voortdurende instroom van nuttige onderwerpen en interessante sprekers. Het aanbod van technologische cursussen wordt meestal begeleid door ingenieurs die in de dagelijkse praktijk met dezelfde materie geconfronteerd worden. Door hun voeling met nieuwe evoluties en tendensen geven ze mee vorm aan het opleidingsaanbod. Vandaar dat op evaluatieformulieren heel dikwijls voorkomt dat de nieuwe kennis heel praktijkgericht wordt aangereikt. “Direct bruikbaar in ons bedrijf” is een veel voorkomend element en daar streven we ook naar. Geen theorie om de theorie, maar praktisch bruikbare technieken en inzichten vormen het hoofdkenmerk bij de samenstelling van het cursusaanbod.

Wat cursisten over ons zeggen: "Enorm flexibele docent, een echte 'duizendpoot' qua kennis" Peter Van Oevelen, kwaliteitsverantwoordelijke Franki Construct Elektriciteit op de werf - najaar 2005

"Docent is zowel theoretisch als praktisch op de hoogte van het vak" Ruben Sebrechts, projectengineer HVAC Pfizer Manufacturing Belgium Verwarmingstechnische calculaties - najaar 2005

"Prachtig dat iemand met zo veel ervaring dat ook wil delen met mensen die de ervaring nog missen!" Bert Vanden Eynde, technisch-commercieel adviseur Layher Steigerwerken en stellingen - voorjaar 2006

"Een enige gelegenheid om meer op te steken over steigers en stellingen. Heel boeiend en leerrijk!" Marc De Mey, projectmanager Taminco nv Steigerwerken en stellingen - voorjaar 2006

"Goede cursus en naar de praktijk gericht. Ideaal voor werfleiders" Joris Waerniers, werfleider Franki Construct Bruggenbouw - najaar 2005

"Praktijkgerichte zaken waren zeer welkom. Interactie docent met groep is zeer goed" Marc Breugelmans, Cabling Bayer Antwerpen Elektriciteit op de werf - najaar 2005

Voor meer info over cursusaanbod, tarieven en inschrijvingen raadpleeg je onze handige vormingsgids. Vraag je exemplaar aan Noël Aelbrecht op 03 259 11 05 of [email protected]. Via de website www.vik.be/vorming kun je alle cursusprogramma's doornemen, folders downloaden en online inschrijven. Diane LUYTEN

Waarom een opleiding bij de VIK volgen? Je wil vooruit en je bent ervan overtuigd dat zoiets onder andere kan door je technologische kennis bij te spijkeren? Je bent op zoek naar een vormingspakket dat jou in korte tijd de praktische tools aanreikt die je snel en effectief laten opvallen in je professionele omgeving? Je bent keigoed en je eist kwaliteit voor je geld! Dan wil VIK-vorming met haar gespecialiseerd team graag jouw partner zijn!

OKTOBER 2006

49

I-mag

Denktank

STUDIEGROEPEN BEDRIJFSBELEID Total productive maintenance dinsdag 17 oktober 2006 TPM is de afkorting van 'total productive maintenance', maar het gaat veel verder dan maintenance alleen. Ook manufacturing en management zijn betrokken. Bij TPM staat de machine centraal. Ze is een gezamenlijk aandachtspunt voor zowel productie, technische cienst als de overige ondersteunende afdelingen in een bedrijf, zoals engineering, kwaliteitsdienst, logistiek, personeels- en financiële afdeling. De effectiviteit van installaties kan in veel bedrijven stukken hoger. TPM geeft een antwoord op de vraag hoe Harald Vander Avoirt die effectiviteit verbeterd kan worden. Een eerste vereiste is dat de huidige effectiviteit gemeten wordt volgens een vaste formule. Dat gebeurt met behulp van het begrip OEE of overall equipment effectiveness, waarbij alle storende invloeden meegeteld worden om tot een juist getal te komen, dat de werkelijke effectiviteit van een installatie aangeeft. Door alle storende invloedsfactoren systematisch te analyseren en voorstellen tot verbetering te lanceren komen we tot actieplannen om de bestaande effectiviteit van installaties te verhogen. Het meest in het oog springend onderdeel van de TPM-aanpak is een herschikking van onderhoudstaken. Een deel van het onderhoud wordt door productiemensen zelf uitgevoerd. Maar TPM is meer. Het beschouwt ook de efficiency van het onderhoud: wat is het verschil tussen correctief of curatief onderhoud, preventief en predicatief of toestandsafhankelijk onderhoud? TPM vraagt ook om een andere managementstijl, waarbij de consequenties in eerste instantie betrekking hebben op het management zelf. Belangrijke gebieden van TPM zijn: werken met kleine, resultaatgerichte en crossfunctionele groepen, zelfstandig onderhoud en inspectie van installaties door de operator zelf, verhoging van de beschikbaarheidsgraad van de installaties en verhoging van de betrouwbaarheid en de onderhoudsvriendelijkheid ervan. Uiteraard draait heel veel daarbij om een juiste en aangepaste training en opleiding in de materie op alle echelons in het bedrijf.

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: dinsdag 17 oktober 2006 om 20.00 uur. Spreker: Harald Vander Avoirt, ABC. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 10,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOBED11106.

Doorlooptijdreductie (Lead time reduction) dinsdag 21 november 2006 In de zestiger en zeventiger jaren concurreerden bedrijven op basis van kostenefficiëntie. In de tachtiger jaren was kwa-

I-mag

50

OKTOBER 2006

liteit de rage, waarbij zero defects and six sigma op de voorgrond kwamen. Kwaliteit en kosten zijn nog steeds cruciaal voor 'world class manufacturing', maar een derde belangrijke factor is de respons of de snelheid (flexibiliteit) waarmee het bedrijf reageert op de vraag van de klant. Doorlooptijdreductie is een strategie, gebaseerd op tijd voor het bereiken en het handhaven van een competitief voordeel. Studies hebben aangetoond dat in veel bedrijven de totale doorlooptijd Marcel Rietmaeker minder dan 10 % waardetoevoegend werk bevat. De rest voegt geen waarde toe en is dus verspilling. Met behulp van een procesmodel, een oorzaakgevolgdiagram, worden en-kele strategieën en technieken besproken om de doorlooptijd terug te dringen.

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: dinsdag 21 november 2006 om 20.00 uur Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 10 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOBED11006

JAVA WEB APPLICATIES Belgische elektronische identiteitskaarten maandag 9 oktober 2006 Elektronische identiteitskaarten geraken stilaan in ieders portefeuille. De presentatie introduceert de architectuur waarin de Belgische e-identiteitskaarten gebruikt worden. Er wordt ook aandacht besteed aan de manier waarop bepaalde toepassingen de kaart correct kunnen gebruiken: identiteitsgegevens uitlezen, handtekeningen plaatsen en verifiëren. Spreker is Danny De Cock, onderzoeker aan het departement Elektrotechniek van de K.U.Leuven. Hij is gespecialiseerd in de cryptografische beveiligingsaspecten van smartcardtoepassingen, elektronische stemsystemen en identiteitskaarten.

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: maandag 9 oktober 2006 om 20.00 uur. Spreker: Danny De Cock, K.U.Leuven. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 10,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOJWA11006.

Denktank

STUDIE groepen Voorbehouden voor .NET-gebruikers

KUNSTSTOFFEN

maandag 16 oktober 2006 De studiegroep Java webapplicaties kijkt even over de muur bij de buren. Op maandag 16 oktober komt David Boschmans ons een uiteenzetting geven over de .NET-wereld. De studiegroep Java heeft al meermaals sessies georganiseerd die niet specifiek op Java en JEE gericht waren. Telkens hadden we interesse vanuit bedrijven waar men voor .NET gekozen had. En de vraag kwam dan ook om eens iets te organiseren voor de .NET-wereld. Doel van de sessie is o.a. te zoeken naar vrijwilligers die als voorzitter en secretaris hun schouders willen zetten onder de studiegroep .NET. Beide informaticastudiegroepen - Java en .NET - kunnen eigen onderwerpen voorbereiden en samenwerken, als het om informaticaonderwerpen gaat die de beide groepen aanbelangen.

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: maandag 16 oktober 2006 om 20.00 uur. Spreker: David Boschmans, Microsoft. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 10,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOJWA21006.

Kwaliteitsbewaking van Java-applicaties maandag 6 november 2006 Bij Agile - ontwikkeling van applicaties - tracht men het testproces zo ver als mogelijk naar voren te schuiven en te integreren in de ontwikkelfase. Tijdens de sessie van 6 november willen we aan de hand van een demo aantonen hoe een ontwikkelteam de kwaliteit van de ontwikkelde code kan verhogen en controleren door gebruik te maken van de nodige tools. Men bouwt als het ware kwaliteit waardoor achteraf ook het testproces en de toepassing van de applicatie vlotter verlopen. Voor de demo voor de studiegroep Java hebben wij gekozen voor een voorbeeld, gebaseerd op Java. De spreker: voor zijn huidige rol als European solutions architect was Jan De Coster actief in technische en verkoopsondersteunende functies bij Compuware. Daar bouwde hij een technische hands-on ervaring op het vlak van kwaliteit in ontwikkeling, preproductie en productie op, zowel in Java- als in Microsoft-omgevingen.

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: maandag 6 november 2006 om 20.00 uur. Spreker: Jan de Coster, Compuware. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 10,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOJWA11106.

Injection moulding of polypropylene woensdag 11 oktober 2006 Injection moulding of polypropylene: it's not the same as with styrenics or other amorphous engineering plastics. Understanding the pitfalls of working with polypropylene already in the design stage can help avoid many problems later in injection moulding. Polypropylene is a semi crystalline polymer which demands greater attention and consideration from the designer and the processor in maintaining dimensional tolerances due to polypropylene's inherent and higher degree of material shrinkage which furthermore is not uniform which can lead to warpage of moulded parts. Polypropylene is however also readily modified and is available in various forms. An uderstanding of these various types of polypropylene (copolymers,reinforced and filled types) and their associated properties is also fundamental to the correct material selection for the applications involved and for ensuring optimal processing conditions on injection moulding. Spreker: Peter Jackson, dipl. Ingenieur, senior technical service specialist, Dow Automotive R&D

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: woensdag 11 oktober 2006 om 20.00 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden en KIVI-NIRIA, niet-leden betalen 10 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOKUN11006.

PIPING, PIJPLEIDINGEN EN LASTECHNIEKEN Fysische zorg bij gesloten thermische kringen dinsdag 10 oktober 2006 Fouten met het expansie- en ontgassingssysteem in gesloten thermische kringen, zoals centrale verwarming, warmtepompen, zonne-energie, indirecte koeling, gesloten koeltorens… leidt zeer vaak tot diverse ernstige problemen. Het project SIS (www.iwtkdg.be/SIS) heeft onderzoek gedaan naar oorzaken en oplosIng. Eddy Janssen MSc singen.

• PRAKTISCH Plaats: Karel de Grote Hogeschool, Hoboken. Datum: dinsdag 10 oktober 2006 om 20.00 uur.

OKTOBER 2006

51

I-mag

Denktank

STUDIE groepen Spreker: Ing. Eddy Janssen, docent Karel de Grote hogeschool. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 10,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOPPL11006 Volledige tekst: I-mag juni of www.vik.be

REGELTECHNIEK Industrieel ethernet donderdag 12 oktober 2006

vandaag al op de markt beschikbaar zijn en ze eens met elkaar vergelijken om vervolgens hun voor- en nadelen t.o.v. mogelijke toepassingen wat nader in kaart te brengen.

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Datum: donderdag 26 oktober 2006 om 20.00 uur. Spreker: Geert Bracke, account manager BeLux, Hirschmann Automation & Control. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 10,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOREG21006.

Vervangt frequentiedrive regelorgaan?

De modernste bedrijven beschikken al over een ethernetnetwerk voor communicatie op administratief vlak tussen computersystemen, zoals pc's, servers en printers. Dat netwerk wordt dan wel eens kantoornetwerk, office netwerk of intranet genoemd. Meer en meer wordt er vandaag ook gesproken over 'industrieel ethernet' als het gaat om automatisering van productielijnen of processen. Zo'n industrieel ethernet (IE) is in feite het ethernet, maar opgebouwd met apparatuur en netwerkstructuur die aan de industriële toepassingen en hun vereisten is aangepast. Hoe verhoudt het IE-netwerk zich t.o.v. de veldbussen, hoe functioneert het, wat zijn de voordelen, wat brengt het op? Dat zijn de vragen die tijdens deze presentatie van naderbij zullen bekeken worden. De presentatie richt zich tot mensen die (on)rechtstreeks met de technologie in contact zullen komen. Aan de hand van in de praktijk gerealiseerde projecten wordt het potentieel van de technologie geïllustreerd.

• PRAKTISCH Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Spreker: Geert Bracke, account manager BeLux, Hirschmann Automation & Control. Datum: donderdag 12 oktober 2006 om 20.00 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 10,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOREG11006.

Real time protocollen over industrieel ethernet

dinsdag 21 november 2006 Werd u al met deze vraag geconfronteerd? Wanneer wel ... of waarom misschien. Toch maar niet toepassen? En welke elementen deden bij u de balans overhellen naar realisatie, frigo-actie of definitieve afwijzing? Of werd deze vraag nog nooit in overweging genomen? De almaar stijgende energieprijzen, concurrentie, productkost en kwaliteitseisen leiden tot capaciteitsverhoging met minimale investeringskosten, energieoptimalisatie, productie met minimaal energieverbruik en optimalisatie van productkwaliteit, energie-efficiëntie, terwijl veiligheid en bedrijfszekerheid gewaarborgd moeten blijven. Tijdens deze voordracht stellen we u op basis van een casestudy verschillende elementen ter beschikking, zoals budget, veiligheid, levenscycluskosten, investering en pay-out om voortaan met een bredere visie tot een meer gefundeerde beslissing te komen.

• PRAKTISCH Plaats: VVIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem. Spreker: Dick Goossens, consulting & sales engineer Danfoss en Koen Vandenbroek, senior projectmanager ABB. Datum: dinsdag 21 november 2006 om 20.00 uur. Kostprijs: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 10,00 euro. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOREG11106. Volledige tekst: I-mag september.

donderdag 26 oktober 2006 Hoewel industrieel ethernet (IE) een heel breed spectrum aan toepassingsmogelijkheden biedt, wordt het op industrieel vlak vandaag voornamelijk ingezet als automatisatienetwerk. Hierbij wordt IE niet alleen ingezet tussen sturingssystemen, zoals Plc, DCS en pc onderling, maar ook tussen de stuureenheid en zijn decentrale in- en uitgangen. Daarbij komt het aspect van real time gedrag en/of determinisme kijken. Daar IE intrinsiek geen deterministisch netwerk is, moeten we de vraag stellen hoe het dan toch kan worden ingezet voor toepassingen waar responstijden zeer laag liggen. We gaan hierbij meer in detail kijken naar de verschillende protocollen, zoals Profinet, EthernetIP, Modbus-TCP e.a., die

I-mag

52

OKTOBER 2006

TECHNISCH-COMMERCIEEL Communicatie en professionalisme dinsdag 24 oktober 2006 Bij het besluitvormingsproces van de klant speelt de doortastendheid van de buitendienstmedewerker meestal een cruciale rol, maar ook de dienst-na-verkoop-medewerkers hebben niet langer genoeg aan technische kennis en een vriendelijke stem. Uw klanten weten aanpassingsvermogen én efficiëntie steeds meer naar waarde te schatten.

Denktank

STUDIE groepen Standaardgedrag en sleur vermijden is daarom meer dan ooit een troef.

Guy De Vleeschauwer

Deze presentatie/workshop gaat dieper in op de strategische, tactische en operationele aspecten van de communicatie door buitendienstmedewerkers. De heer Guy De Vleeschauwer is consultanttrainer bij Atlas business training en heeft al 20 jaar ervaring met communicatie en coaching.

• PRAKTISCH Plaats: Antwerp Corinthia hotel, Desguinlei, Antwerpen. Datum: dinsdag 24 oktober 2006 om 20.00 uur. Verwelkoming deelnemers vanaf 19.30 uur met broodjes en dranken. Na de lezing receptie + open bar en netwerking tot 23.00 uur. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden, 15 euro voor niet-leden, partner tegen halve prijs. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat vóór 20 oktober 2006, met het engagement zeker aanwezig te zijn behoudens tijdige verontschuldiging. Referte: VOTCM11006. Volledige tekst: I-mag juni of www.vik.be

Operationele verkoop in vogelvlucht dinsdag 28 november 2006 ''Operationele verkoop in vogelvlucht' overloopt enkele doorslaggevende details van het verkoopgesprek. Aan de hand van sketches en praktijkvoorbeelden serveren Liesbeth Huysmans en Walter Spruyt u een aantal krenten uit de verkooppap. Ludiek gebracht, praktijkgericht en to the point, om van te snoepen. De uiteenzetting is gebaseerd op anekdotes uit het handboek 'Operationele verkoop', dat onlangs Liesbeth Huysmans in tweede en herziene druk verscheen. De uitgeverijgroep De Boeck zal aanwezig zijn met een standje. De VIK-leden kunnen van de gelegenheid gebruikmaken om het boek tegen sterk verminderde prijs aan te schaffen. Liesbeth Huysmans doceert aan de Walter Spruyt Karel de Grote-hogeschool al meer dan 15 jaar het vak 'verkoop'. Walter Spruyt is sales coach en initiatiefnemer van www.salesguide.be, de informatieve website voor al wie commercieel actief is. Een avond vol verkoopavontuur met verrassende invalshoeken, gebracht door twee experts met jarenlange praktijkervaring.

• PRAKTISCH Plaats: Antwerp Corinthia Hotel, Desguinlei, Antwerpen. Datum: dinsdag 28 november 2006 om 20.00 uur. Verwelkoming deelnemers vanaf 19.30 uur met broodjes en dranken.

Na de lezing receptie + open bar en netwerking tot 23.00 uur. Kostprijs: 10 euro voor VIK-leden, 15 euro voor niet-leden, partner tegen halve prijs. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Referte: VOTCM11106.

AGENDA BIJEENKOMSTEN Studiegroep Bedrijfsbeleid 17-10-2006 Total productive maintenance, VIK-huis, 20.00 uur 21-11-2006 Lezing: Lead time reduction, VIK-huis, 20.00 uur 19-12-2006 Kernvergadering, VIK-huis, 20.00 uur Studiegroep Bouwkunde 25-10-2006 Kernvergadering, VIK-huis, 20.00 uur 29-11-2006 Kernvergadering, VIK-huis, 20.00 uur Studiegroep Haventechnologie 19-10-2006 Kernvergadering, VIK-huis, 20.00 uur 16-11-2006 Kernvergadering, VIK-huis, 20.00 uur 21-12-2006 Kernvergadering, VIK-huis, 20.00 uur Studiegroep Java webapplicaties 09-10-2006 Lezing: Belgische elektronische identiteitskaarten, VIK-huis, 20.00 uur 16-10-2006 Lezing: Voorbehouden voor .NET gebruikers, VIK-huis, 20.00 uur 06-11-2006 Lezing: Kwaliteitsbewaking van Java-applicaties, VIK-huis, 20.00 uur 20-11-2006 Lezing: enkele praktijkvoorbeelden van SOA, VIK-huis, 20.00 uur 11-12-2006 Lezing: IT security, VIK-huis, 20.00 uur 15-01-2007 Lezing: Business process management en rules engines in Java, VIK-huis, 20.00 uur Studiegroep Kunststoffen 11-10-2006 Lezing: Injection moulding of polypropylene what you need to know, VIK-huis, 20.00 uur 08-11-2006 Lezing: Matching & appearance engineering, VIK-huis, 20.00 uur Studiegroep Pijpleidingen 10-10-2006 Lezing: Fysische zorg bij gesloten thermische kringen, Karel de Grote Hogeschool, Hoboken Studiegroep Regeltechniek 12-10-2006 Lezing: Ethernet, wat, hoe, waarom, VIK-huis, 20.00 uur 26-10-2006 Lezing: Real time protocollen over Industrieel Ethernet, VIK-huis, 20.00 uur 07-11-2006 Kernvergadering, VIK-huis, 20.00 uur 21-11-2006 Lezing: Frequentiedrive als vervanger voor regelorgaan? VIK-huis, 20.00 uur 05-12-2006 Kernvergadering, VIK-huis, 20.00 uur Studiegroep Technisch-commercieel 24-10-2006 Lezing: Communicatie en professionalisme voor buiten -en binnendienstmedewerkers, Antwerp Corinthia Hotel, Antwerpen, 20.00 uur

OKTOBER 2006

53

I-mag

Denktank

STUDIE groepen 28-11-2006

Lezing: Operationele verkoop in vogelvlucht, Antwerp Corinthia Hotel, Antwerpen, 20.00 uur Studiegroep Veiligheid - Milieu 12-10-2006 Kernvergadering, VIK-huis, 20.00 uur 26-10-2006 Panelgesprek VLAREM en VLAREBO, VIK-huis, 20.00 uur 09-11-2006 Workshop milieucoördinator, VIK-huis, 20.00 uur 14-12-2006 Kernvergadering, VIK-huis, 20.00 uur

Studiegroep Voeding 10-10-2006 Handenhygiëne en persoonlijke hygiëne, Zellik, 16.00 uur 07-11-2006 Kernvergadering, VIK-huis, 18.30 uur 08-11-2006 Flanders food and technology day, Huis van de Bouw, Gent, 09.00 uur 05-12-2006 Kernvergadering, VIK-huis, 18.30 uur

Stickerslag

Maandelijks delen we met de stickeractie enkele prijzen uit. Kleef uw VIK-sticker op een leuke plaats (auto, fiets, brievenbus, enz.). U kunt in de prijzen vallen, als een attente collega uw sticker opmerkt en ons dat meldt. Uit de nummerplaten die onze fulltime speurploeg doorseinde, lootten we de volgende nummers:

ATC 073

DGK 250

KBS 953

PBU 954

PDR 926

Als een van die nummerplaten de uwe is, stuur dan een kopie van het inschrijvingsbewijs en van uw VIK-lidkaart op naar het VIK-secretariaat: t.a.v. Francine Demaret - Herentalsebaan 643 Wommelgem - fax: 03 259 11 01 - e-mail: [email protected] Succes!

I-mag

54

OKTOBER 2006

VIK V orming VIK V orming

NIEUW

Kwaliteitsopleidingen bij VIK vorming NIEUW

Lead auditor course:

NIEUW

Masterclass VIK-certified fellow in kwaliteitsmanagement:

IRCA-erkend 5-daags seminarie waarin u op een intensieve en interactieve manier leert auditeren in de eigen organisatie, bij klanten of leveranciers of als onafhankelijke partij (derdepartijaudit) 27 november - 1 december 2006 / 19 maart - 23 maart 2007 22 oktober - 26 oktober 2007

langlopend programma over 1 academiejaar dat alle aspecten en invalshoeken van modern kwaliteitsmanagement behandelt vanaf najaar 2007

Cursussen in kwaliteit NIEUW

Verbeterplatform door middel van Plan-Do-Check-Act stappenplan en 7-tools > (4 namiddagen) NAJAAR 2006

NIEUW

Industriële statistiek gebruikmakend van MS Excel > (4 namiddagen) VOORJAAR 2007

NIEUW

Interpretatie van de norm ISO 9001:2000 > (2 avonden) NAJAAR 2006

NIEUW NIEUW NIEUW

ISO 17025:2005 - Algemene eisen voor de competentie van beproevings- en kalibratielaboratoria > (1 dag) VOORJAAR 2007 ISO 17020:2004 - Algemene criteria voor het functioneren van verschillende soorten instellingen die keuringen uitvoeren > (1 dag) VOORJAAR 2007 Intern auditor voor ISO 17020: 2004 en ISO 17025: 2005 > (2 dagen) VOORJAAR 2007

Voor meer informatie: Contacteer Diane Luyten op 03 259 11 10 of via [email protected]

erpen P.S. Nieuwe onderw ig worden regelmat e toegevoegd op onz website g www.vik.be/vormin