Nro.
5.
A* FELS. CSÁSZÁRNAK £S A.
KIRÁLYNAK
KEGYELMES ENGEDELMÍBŐL. Indult
BéfsbŐl,
Kedden
J g 05 - i Ji
Július
16 - ik
napján
efzteiidőben.
9
B é c s .
E/zen
v á r o s v i d é k é n , és a ' m i n t a ' tündöklő' n a p o t fzemeink előtt e l z á r t terhes f e l l e g e k b ő l itilni It-hetett, egéí'z A u f t r i á b a n , 't t a l á n m á u t t is s o k elíozések j á r v á n , a z i d e v a l ó É r s e k G r ó f Hoheti' wart h á r o m n a p o t rendelt a ' m a g a É r s e k i M e gyéjében o l l y a t , m e l l e k e n k ö z ö n s é g e s á h é t a t o f í a g tartatott a ' v é g r e , h o g y a ' k e g y e l m e s Ur Ifim a ' már néhány eíztendőkíÖl ólia uralkodó fzükségnek és d r á g a s á g n a k el t á v o z t a t á s a v é g e t t , a ' fok és á r talmas eíTözéseket fzíintefle m e g , v i g y e a ' m e z ő k nek terméseit, m e l l y e k mind itt mind m á s u t t g a z d a g aratáffal biztattyáfc a ' f z e g é n y n é p e t , e g é i z t ö -
£
66 s
ké*lleteflegre, adjon a z o k n a k l e a r a t á s o k r a s bé* takaritatásokra kivánt meleg napokat. Ezen k ö z ö n s é g e s áhétatoíTágnak n a p j a i , e ' f o l j ó J ú l i u s 7 d i k n a p j á n k e z d ő d t e k , ' s 10 i k napján v é g ződtek el. A z o k a ' k u t a k , a ' m e l l y e k e t Albert S a x ö n i a i és T e f l e n i h e r c z e g , ezen refidentzialis v á r o s n a k v i z n é l k ü l f z ü k ö l k ö d ö külső v á r o s i b a n e g y m i l l i o m o t felül h a l a d ó k ö l t s é g g e l kéfzitetett, ' s a z o k b a a ' k ö r ü l b e l ö l f e k v ő h e g y e k n e k g y o m r á b ó l tsat o r n á k o n b ő v s é g e s v i z e t b o t s á t t a t ó t t , ezen f o ' y ő J ú l i u s 1 1 i k n a p j á n , k ö z ö n s é g e s áhétatoffág k ö z ö t t fzenteltettek, ' s ezen n a g y JóltévÖnek h a l h a tatlan emlékezetére külömbkülömbféle felírások é i ékefitettek f e l . O r o f z C s á f z á r i K a m a r á s U r és G e n e r á l É. JVinzengerode, a k i B e r l i n b e v a l ó m u l a t á s a u t á n h a z a f e l é utazott, de F e l s é g e s F e j e d e l m e i ü l L n f l á n d i á n a k f ő v á r o s á b a n Rigábari a z i d e való j ö v e t e l r e p a r a n t s o l a t o t t v e t t , és ide é l i s jött, E ó O á ~ fzári és Csáfz, ' s K i r á l y i Felségének K a b i n é b e l i m i n i f t e r é v e l G r ó f Colloredóvalt és Status M i n i R e r G r . Cobentzl ő E x c e l l e n t z i á j o k k a l m á r e g y n é h á n y ízben conferentziát tartott. Közönségesen ú g y t a r t j á k , h o g y ennek a ' n a g y t a l e n t o m ú D i p l o m a t i c u s n a k , ' s e g y f z e r s m i n d n a g y Héro^nak k ö v e t s é g e a ' k ö z ö n s é g e s bekeíTégnek e z k ö z l é s é r e t z é l o z zon. N é h a i ditsöflpges e m l é k e z e t ű Orofz C s á f z á r n é II. Katalin, a z éfzaki A m e r i k a i r e v o l u t i o a l a t t , a ' bekeíTégnek E u r ó p á b a n l e e n d ő fenn t a r t á s a v é g e t t f e g y v e r e s neutralitáfl á l l í t o t t f e l a ' tengere k e n , m e l l y á l t a l a ' h a d a k o z ó felek k ö z t ideje k o r á n v a l ó békefféget i s e z k ö z l ö t t , Illy fegyveres s
6> Béü'raütáft i g y e k e z i k a z Ö' u n o k á j a I. Sándor Orofz, C s á l z á r a ' F e l s é g e s Pruí'zfziai K i r á l y a i e g y e t é r t ó l e g moft a ' f z á r a z o n f e l á l l í t a n i , m e l l y e l a ' h a d a k o z ó hatalmaíTágoknak .nem tsak öfzve b é k é l t e t é s e k r e , hanem e g y f z e r s m i n d m i n d e n E u r ó p a i uralkodó Fejedelmeknek birodalmaikban való b á t o r s á g o s meg m a r a d á s o k r a t z é l o z . * A ' L u c k a i R e s p u h l i c a n a k f o k efztendÖktól f o g v a mind a ' békeíl'éges i d ő k b e n , mind a ' F r a n czia revolutió miatt támadt háború alatt itt mula* tott k ö v e t j e a ' m a g a K ó r m á n y f z é k é t ő l v e t t p a r a n t s o l a t r a innen h á z a u t a z o t t . — A ' S v é c i a i K í r . K ö v e t s é g n e k T a n á t s o s á . König U r , a ' k i i s a ' f é nyes Portánál néhány eíztendőkig követ volt, h a n e m o n n a n moft viffza h i v a t o t t , h a z a felé v a l ó u t a z á s á b a n n é h á n y n a p o k i g itten i s m u l a t o t t , m o í i pedig innen is el m e n v é n , Prágán, 'sHam burgon á l t a l Stockholmba u t a z i k , — . A z e m i i tett f é n y e s P o r t á h o z rendeltetett S p a n y o l k ö v e t C h e v a l i e r Occaricz h a f o n l ó k é p p e n P r á g á n k e r e í z tül i d e é r k e z v é n , rövid ideig leendő kipihenése után, m a g a rendelt helyére Koh/iantzinápolyba. fog utazni. M agyar Orfzág. Zemplén Vármegyéből S z . J a k a b h o l n a p j á ban. A ' m i ifjú V i c e - I f p á n y u n k , C s . K i r . K a m a rás T i t t . Lányai Gábor U r , o l l y ditsőfTégeffen folytattya maga hivatalját, hogy a z irigység i s k é n t e l e n m e g v a l l a n i , h o g y ő a ' Ieg n a g y o b b h i vataloknak viselésére is alkalmatos légyen. — R e g g e l r e n d fzerént n é g y ó r a k o r k e l f e l , és T e remtője eránt v a l ó K e r e f z t é n y köteteíTégének e l v é g z é s e után, ö t ó r a k o r a ' C a n c e l l a r i á j á b a b é m e g y é n , £ 3 a
68 o t t a n a ' C a n c e l l i R á k t ó l , h o g y és m i n t v é g z e t t e k el a ' k i a d o t t , és e l e i k b e fzabott m u n k á k a t , t ö l l ö k f z o r o f s a n f z á m o t v e f z e n , és i s m é t ujjakat oí'ztogat ki nékiek. A z u t á n a ' m a g a tanuló Izobaj á b a b é z á r k ó z v a , egéfz hét ó r á i g , m a g a t ö k e l l e t e s i t é s e v é g e t t , a ' leg v a l o g a t t a b b k ö n y v e k n e k o l v a s á s á b a n f o g l a l a t o s k o d i k . — Hét ó r a k o r á r p a l o t a fel n y i t t a t v á n , n y ó l t z ó r á i g a z e s e d e z ö k e t b o t s a t a t t y a m a g a e l e i b e , ' s a z o k n a k infiantiájokat m a g a bé f z e d i , o l l y v i d á m á b r á z a t t a l , tsendes fzivv e l , és n y á j a s le erefzkedéíTel, h o g y m é g a' k i n e k pere el b u k o t t i s , i g a f l a g a n e m l é v é n , n y u g o t t í z i v v e l m e g y é n el a ' m i n d e n réfzre v a l ó h a j lattól üres t i f z t v i s e l ő t ő l . N y ó l c z ó r a k o r g y ü l l é s h e z fog, mellyben igen fzép r e n d e l e l ő a d j a a ' P r o p o f i t i ó k a t , m i n d e n n e k é r t e l m é t m e g h a l g a t t y a , v é g r e a ' m e g roftált o p i n i o k b ó l e g y d i a g o n a l i s l i n e á t h ú z v á n k i , m a g a tefzi m e g ' a ' c o n c l u í u m o t , o l l y n a g y t s e n d e í í é g b e n v a n n a k a ' fel g y ű l t u r a k , m i n t h a t e m p l o m b a n v o l n á n a k , m i v e l m e g n e m e n g e d i , h o g y e g y i k a* m a i i k előtt f z ó l l y o n , v a g y h o g y e g y i k a ' malik n a k f z a v á b a u g o r j o n , m i n d e n t fórba és rendel k i h a l g á t , és h a a ' v é l e k e d é s e k e g y m á f s a l m e g n e m egyezhetnének, a z o k n a k ki főzéseket azonnal egy különös deputatióra b i z z a , mellynek mindenkor m a g a a ' V i c e Ifpán U r a z e l ö ü l ö j e . A ' gyüllés e k n e k r e n d fzerént v é g e k v a n 12 ó r a k o r , e g y ó r a t á j b a n a z ebédje el k é f z ü l , minden nap 30, s ő t h a a ' g y ü l l é s n é p e s e b b , t ö b b , 's két a n n y i f z e m é l y * k e t i s j ó f é l e m a g y a r e l e d e l e k k e l és b o r o k k a l m e g v e n d é g e l m e l l y e k a' leg n a g y o b b meg elegedéiig, de m i n den vefztegetés nélkül kéfzitődnek el, — D é l m á n
6
9
4 ó r a k o r a' d e p u t a t i ó el k e z d ő d i k , a' m e l l y r e n d fzerent k é t , 's l e g f e l l y e b b h á r o m ó r á i g f z o k o t t tartani. — E S e l i h é t ó r a k o r , a ' kinek t e t t z i k , a* j á d z ó a f z t a l o k m e l l é le ü l , d e a ' m e l l y e k e n femm i t i l a l m a s j á t é k o k a t , a ' fokfzor tifztelt V i c e . IPpány Ur j á d z a n i n e m e n g e d , m a g a s o h a s e m j á t t z i k , hanem a z a l a t t , m i g m á s o k m a g o k a t roúl a t t y á k , a ' V á r m e g y e f z o l g á l Ujában m e g öfzűlt Subftitatus V i c e lí'pány T i t t . Horváth Láízló Úr r a l , k i v e l fzép e g y e f f é g b e n é l , a ' F ő NotariuITal, és h á r o m , fát n é h á n y k o r öt elókelÖ T á b l a B í r á k k a l egy l'zobáha félre m e g y , 's v é l e k minden efte, l e g a l á b b is két ó r á i g e g y ü t t t a n á t s k o z i k a z o n , m i n t lehetren a' V á r m e g y e d o l g a i t l e g h a f z n o s a b b a n f o l y t a t n i ? m i b e k e l l v e n igazitáfl t e n n i ? m i úton és m ó d o n k e l l y e n a z o k a t efzközlani s. a. t. ? T i z óra tájban levett és p e t s e n y é t r a k n a k a ' v e n degek e l e i b e , a z u t á n mindennek el k e l l ofzlani , m a g a is a' tifztelt O r d . V i c e - I f p á n Ur, eftvéli d e v o t i ó j a után le n y u g f z i k , M e l l y (zép r e n d e l és jó l e l k i esmérettel f o l y tatott módjával azt nyerte, h o g y már egyetlen ' e g y reftans m a t e r i á j a fints. — A ' f z o l g a b i r á k ú g y el v a n n a k ennek a ' tifzteletre m é l t ó ifjú E l ő j á r ó j o k n a k fzeretetétöl f o g l a l t a t v a , h o g y k i k i a ' m a g a k ö t e leffégének Fzoros és i g a z á n v a l ó v é g b e v i t e l é b e n t a r t y a a ' m a g a l e g n a g y o b b ditsoffégét. — H o g y h a a z i d e g e n n e m z e t b e l i é r d e m e s férfiaknak érde m e i k e t ki h i r d e t n i m é l t ó n a k t á r t y á k a ' M a g y . K u r i r l r ó i ; f o k k a l m é l t ó b b ennek a ' b u z g ó h a z a f i n a k , és mind el h u n y t őseinek ditsoíTégével, m i n d tulajdon v i r t u s a i v a l t ü n d ö k l ő ifjú U r n á k és E l ő j á r ó n a k é r d e m e i t a ' k é t M a g y a r H a z á b a k i hirdet-
?0 n i , a z 8 ditsiretes n y o m d o k a i n a k k ö v e t é s e k r * m á s o k a t i s f e l f e r k e n t e n i , b u z d í t a n i , k i n e k ifjú e f z t e n d e i t t e k i n t v é n a ' t u d a t l a n s á g f z á n a k o z v a , az; irigység pedig gúnyolódva kétségeskedik, Olafz Orlzág. H o v á t o v á b b mind j o b b a n j o b b a n ö r e g b e d i k a ' F r a n t z i a r o p p a n t B i r o d a l o m , és O l a f z O r f z á g n a k a z o n a p r ó b b S t a t u s a i , m e l l y e k n e k k ü l ö n ö s ural k o d ó Fejedelmei voltának ennekelötte, mint p. o . a ' P á r m a i és P i a c z e n t z a i H e r c z e g s é g e k , a ' Ligu-
riai v a g y Genuai, és Luckai R e s p u b l i k á k a z FIIsó Napóleon C s á i z á r u r a l k o d ó p á l t z á j a a l á a d j á k magokat. A ' P á r m a i H e r c z e g s é g n e k 300,000 f ő r e t é t e t ő d i k a ' népeffége, igen fzép és t e r m é k e n y a ' földje, k i v á l t k é p p e n í e l y e m m e l és olajjal bövölködik. Az a n y a v á r o s n a k Pármának 50,000-re m e n n e k a ' l a k o s i , a ' 15-ik f z á z a d t ó l f o g v a 1 7 3 1 d i k efztendoig a ' Farnésiaihájbólfzáimázott Herc z e g e k voltak annak u r a l k o d ó i , m e l l y e k k o r k i h a l v á n , a ' Burboniai h á z r a fzállott, moft p e d i g , a ' m i n t a ' k ö z ö n s é g e s l e v e l e k b ő l olvaffuk; a ' F r a n czia birodalommal kaptsoltatott ö f z v e , mellynek t ö r v é n y k ö n y v e a b b a b é v i t e t ö d v é n , a ' ISourboniai és Farnéziai t z i m e r e k minden k ö z ö n s é g e s é p ü l e t e k b ő l k i v i t e t t e k , a ' volt H e r c z e g i teftörző fé r e g f z é l l y e l ofzlattatott, és Napóleon C s á f z á r n a k s K i r á l y n a k közönségeire tétetödött parantsolat^ ' j a á l t a l m i n d e n f e u d á l i s jufTok el töröltettek. A ' G é n u a i R e s p u b l i k á t hajdan e g y f z a b a d nemzet a ' Ligurusok birta v a l a . Ezekre nézve ne veztek azt Liguriai Respublikának, későbben a' R o m a i a k á l t a l m e g h ó d o l t a t v á n e l törültetett a z o n nevezetjek, A ' 8-ik J z á z a d b a é l t és u r a l k o d o t t
7» H a g y K á r o l y R ó m a i C s á f z á r és F r a n c z i a K i r á l y &' L o o g o b a r d u s o k u a k m e g g y ö z e t t e t é s e k u t á o , G e nua városát a ' maga birodalmával öfzve kaptsolta. A ' i o-ik f z á z a d b a n egéí'zlen kipufztitották a z t a ' S a r a c é n u s o k , de a z é r t m é g is tsak h a m a r s e g í t e t t m a g a m a g á n n , magát í z a b a d R e s p u b l i k á v á tette, é s a ' V e l e n c z e i k ö z t á r s a s á g g a l leg r é g i b b ' s l e g n e v e z e t e s e b b S t a t u s volt O l a f z O r f z á g b a n . A* 1 1 i k f z á z a d b a n a Jíorsikai,Szardiniai, Cyprusi és t ö b b apró Archipelagusi fzigeteket Konftantzinápolynak k ü l s ő v á r o s a i t , Krimidnak n a g y réfzét e l f o g l a l t á k , és a ' F e k e t e tengeren v a l ó kereskedéft egéfzlen m a g o k é v á t e t t é k ; 1629 d i k e f z t e n d ö b e a e g y S p a n y o l hadi féreg f e g i t s é g é v e l , a ' F r a n c z i a , V e l e n c z e i é s S z a b a u d i a i e g y e f ü l t árnvadiát m e g v e r v é q , m a g o k n a k n a g y tekintetet és t ö k é l l e t e s m á s t ó l v a l ó ne>n fűggéíí fzerzettek. Genua Városá n a k a ' jelen v a l ó i d ő b e n 80,000 f ő r e m e g y é n a* népe/fége, a ' k i k k ö z t 20,000 v á l o g a t o t t m a t r ó z o k találtatnak. A z u t o l s ó Dogé, a v a g y u r a l k o d ó H e r c z e g Durazzó, mint a ' k ö z ö n s é g e s l e v e l e k b e í z é l l i k , Olafz Orfzági Herczegségre f o g emeltetni. ,
A ' L u c k a i Respublika is a' Frantzia Csáfzár és O l a f z O r f z á g i K i r á l y v é d e l m e a l á ajánlotta m a gát, úgy m i n d a z á l t a l , hogy különös S á t u s l e g y e n , és v a l a m e l l y i k F r a n t z i a H e r t z e g k o t m á a y á r a b i zattaíTék. JSémellyek a z t vélik, h o g y a' F r C s á f z á r n a k f ó g o r a H e r t z e g és F e l d m a r f c h a l Murát fogná a z t meg nyerni ; mások ú g y vélekednek , h o g y a z o n t a r t o m á n y a ' Piombinói H e r c z e g s é g g e l f o g n a ö f z v e k a p t s o l t a t n i ; de mind e z e k t s a k v é l e k e d é s e k l é v é n , a ' j ö v e n d ő i d ő fogja m e g m u tatni a n n a k j ö v e n d ő b e l i sorsát. E n a e k a ' Respub-
72 l i k á n a k földje 1,3 n e g y f z e g ü m é r t f ő i d r e , népeflege p e d i g 130,000 főre t é t e t ö d i k ; m i n d öi'zve i 8 Ö h e l y s é g e t é s g y ü l e k e z e t e t f o g l a l m a g á b a n ; eszten d e i j ö v e d e l m e e g y m i l l i ó Jiverre f z o k o t t menni. E r r ő l a ' f z a b a d Statusról m é ' t ó léí'zen a ' ré551 Hiftoriákból a ' következendőket megjegyzeni. Haj d a n a ' R ó m a i b i r o d a l o m n a k c o l o n i J j a v ó h , a' i á i k f z a z a d b a n f z a b a d Staiufsá l ö p , m e l i y n e k i g a z g a t á s formája a ' következett ízázadig mindenkor democratica volt, a z a z m a g a i g a z g a t t a m a g á t a ' n é ? ; 1 3 1 6 dik efztendöben Cajirucio-Cajlracane Anteininellit F e j e d e l e m s é g r e e m e l t e , és 1369-ik e í z U n d Ö b e n I V K á r o l y C s á f z á r t ó l , n a g y Fumma p é n zen ízerzrtt magának fzabadságot. Azon idő poncol f o g v a a r i í t o c r a t i c a v o l t a n n a k i g a z g a t á s a f o r m á j a , m é g pedig b i z o n y o s nemes famíliákra f z o r i t v a , a z o k r a tudniillik, a' m e l l y e k n e k n e v e i k a z aranyos k ö n y v b e bé voltak írva. A z o n is; iz g a t á s f o r m á j á t 1 799-dik eí'ztendóben democratikdra v á l t o z t a t t á k á l t a l a ' F r a n t z i á k ; m e l l y a z ö o n n a n lett e l menetelek után ismét ariftocraticavá tétetödött , d e a ' hires Marengói ü t k ö z e t u t á n újobban el töröltetett. F r a n c z i a G e n e r á l Massena e g y m>Uió l i v e r b ö l á l l ó c o n t r i b u t i ó t vetett a z o n R e s p u b l i k á r a , m e l l y is a ' F r a n c z i a feregeknek Ol-ifz O r f z á g b a lett b i m e n e t e l e k tói f o g v a n é g y millió fizetett c é k i e k . Génuából, Június 2 7 - i k n a p j á n . Minekut á n m a z A i i f z t r i i i C s á f z á r i K ö v e i n e k R á r ó Qiufti Ú E i i j k a ' JciilsŐ dolgokra, iigyclö' Génu.ii M i n i t l e r R íggieri T ^ n á t s o s a z o n S t a t u s n a k meg v á l t o z o t t a l l a y j t i á t tudtára a d a t t a v ó l u a , ö is a h o z k é p e l i a ' m a g a Fejedelmének, c z i m e r é t l a k ó palotájának
73 faláról le v é t e t t e , é s o l l y i n t e z e t e k e t tétetett, h o g y mennél e l é b b elutazhaffon o n n a n . — Első Napóleon C s á i á r és K i r á l y a ' m ú l t Június utol só n a p j á r a v á r a t o t t G é n u a v á r o s á b a , k i n e k i l l e n d ő k é p p e n leendő e l f o g a d á s a v é g e t t a ' della Lan torna nevü kapu elöct igen p o m p á s győzedelmi k a p u kéizittetett. A z a ' teftörző féreg, m e l l y ott v a l ó ni.ilatása a l a t t flrásán f o g á l l a n i , fzép de e t v í z e r s m i n d k ö l t s é g e s f o r m a r u h á b a v a n f e l Öl töztetve. A' 27 i k Júniusi M a i l a n d i újság l e v e l e k b e a a' következendő túdósitás v a n bé i k t a t v a : M i h e l y t ezen h o l n a p 1 5 - d i k é n Veronába é r k e z e t t /. Napóleon C s á f z á r és K i r á l y , a z o n n a l a z o n v á r o s n a k n e v e z e t e s e b b tifzt v i s e l ő i t m a g á h o z h i v a t t a , 's vélek azon efzközökról, mellyek által annak j a v á t és b o l d o g s á g á t öregbíteni lehetne, f o k á i g t a nátskoz.i.t; a ' k ö v e t k e z e t t napon minden p o l g á r i , hadi és e g y h á z i t i f z t v i s e l ö k e t m a g á h o z a u d i e n t z i ára botsátott. A ' ] j e l e n v o l t hadi tifztek e l ő t t a z t m o n d o t t a , h o g y h a a z Olafz Orfzági ifjúáághazá j á n a k hirét, n e v é t , és ditsőílegét ö r e g b í t e n i k i v á n n y a , fzükség fzorgalmatoffan g y a k o r l a n i m a g á t a ' fegyverben. — A ' Veronai Püfpököt két különös f z é p s é g ü k é p p e l a j á n d é k o z t a m e g , és m e g i g i r t e , hogy a z ő megyéjében lévő kevés jövedelmű Plé b á n i á k n a k t ö b b j ö v e d e l m e t f o g rendelni. — A z e l e i b e vitetett Vincens Auftriai Generálifi, és a ' v e l e volt t ö b b S t a b a l i s h a d i tifzteket n a g y e m b e r séggel f o g a d t a , v é l e k f o k á i g b e f i é l g e t e t t , a ' N é m e t és e g y f z e r s m i n d Auftriai C s á f z á r n a k m a g a e r á n t v a l ó fziveirégét felette magafztalta,és h o g y a z Auftriai ármádia nagy difzérefzolgályon a'iSémet nemzetnek, r
74 t ö b b í z b e n m o n d o t t a . -— A z o n v a l ó ö r ö m é t is bizo» n y i t o t t a , h o g y a ' k é t Status k ö z t fzép e g y e f l e g , b a r á t s á g , és f z o m f z é d i fzeretet u r a l k o d i k . A'mi d ő n a z O l a f z V e r o n á b ó l a z Auflriai V e r o n á b a ( m e l l y O l a í z n y e l v e n közönségeíTen V^eronettenek n e v e z t e t i k ) a z E t s v i z é n l é v ő hidon á l t a l m e n t v o l n a , e b b ő l f z á m o s á g y ú l ö v é s e k k e l tifzteltetett m e g . >— Efte a ' V e r o n a i a m p h i t e a t r u m b a m e n t , m e l l y b e n a ' v a d b i k á k ü t k ö z t e k m e g e g y m á í T a l , ' s a* m e l l y j á t é k n a k n é z é s é r e 30000 e m b e r g y i i l l ö t t ö f z ve E n n e k m é g a ' R ó m a i k á l t a l ditsöffégeflen é p i t e t e t t , d e hajdani f é n y e f l e g é t ő l m e g fofztatott a m p h i t e a t r u m n a k újonnan leendő k i tsinositására 30 e z e r liverbőj álló fummát ajándékozott ez a' ré giségeket igen k e d v e l l ő n a g y Fejedelerr, Minden R ó m a i a m p h i t h e a t r u m o k k ö z t leg fzebb 's leg dit s ö f í e g e s e b b volt e z a ' V e r o n a i , 's a z o n o k b ó l k i v á n n y a Napóleon C s á f i á r és K i r á l y a n n a k d ö b b e n i f z é p s é g é t viffza fzerezni. Frantzia Orfzág. E l s ő N a p ó l e o n C s á f z á r és K i r á l y O l a f z O r f z á g b a lett u t a z á s a e l ő t t o l l y r e n d e l e d tett h o g y a ' C á f z á r i l a k ó p a l o t á b a n , a z ú g y n e v e z e t t Thuil" lerieben e g y t á g a s fzála kéfzitteíTék, és m i n d e n m a g á t érdemelTé tett F r . Marfchalnak festett k é p e fiiggefzteflek a b b a n f e l . K i n e k kinek virtusai é s v i t é z i é l e t é n e k f ó c h a r a k t e r j e , fummásan a ' k é p e a l s ó réfzére lefzen f e l i r v a . Kéttség kivül m a g á n a k a ' C s á f z á r n a k k é p e is k ö z t ö k f o g lenni. A ' S z . D o m o V o í i fzigetnek fó v á r o s á b a n Santo Domingoban f e k v ő , é s G e n e r á l Ferrand v e zérlése alatt l é v ő F r . hadiferegek, mellyeknek fzama 4000 f ő r e t é t e t ö d i k , i g e n j ó á l l a p o t b a n van-
75 j s a k , é s a ' Haiti fekete á r m a d i á n a k m i n d e n k o r m e g felelhetnek, a ' m i n t a z u t o l s ó tsata i s e l e g e n d ő k é p p e n jneg m u t a t t a . A z Uj Fboracumban, é l z a k i A m é r i k á b a n k ő i t k ö z ö n s é g e s újság l e v e l e k i l l y e n k é p o n f z ó l l á n a k erről a z u t o l s ó t s a t á r ó l : S t . Domingó v á r o s a á l á v e z e t v é n Dejsalines a ' m a g a f e k e t é k b ő l á l l ó á r m a d i á j á t , m i n e k e l ő t t e oftrom a l á rekelztette v o l n a a z t , i l l y e t é n é r t e l m ű l e v é l l e l k é rette fel a z o n e r ő f f é g e t ; I. J á n o s J a k a b a' H a i t i B i r o d a l o m n a k - C s á z á r j a G e n e r á l Ferrandnak a* F r . R e s p u b l i k a o f z t á l y f e r e g f ő v e z é r j é n e k egefféget k i v a n , M i n t h o g y ezen Birodalomnak törvé n y e i v e l és f ü g h e t e t l e n s é g é v e l e g y á t a l j á b a n " m e g ntm e g y e z , h o g y a ' F r a n t z i a á r m a d i á n a k l e g k i s s e b b m a r a d v á n n y á i s ezen fzigetbe h a t r a m a r a d j o n : a r r a v a l ó n é z v e a z t k í v á n o m G e n . Fer raridtől, h o g y St. Dojningo v á r o s á t 2 4 ó r a e l f o l y á s a alatt adja f e l , m e l l y e t h o g y h a ezen i d S alatt nem mivelne , a ' város fel p r e d á l t a t í k , a* lakosok pedig mind kardra fognak hányattatni s. a . t . A ' nevezett vitéz Frantzia General előre k i t a n ú i v á n a z t a ' m a g a kémjei á l t a l , h o g y Dessalines e í k l i 10 ó r a k o r , 13,000 f ő b ő l á l l ó f é r e g é v e l a' v á r o s n a k k ő f a l a i r a f o g n a r o h a n n i , a z o n m e g határozott órát el nem v á r t a , hanem a' vezérlése alatt lévő katonaságnak e g y refzével a' városból k i tsapott, a z e l l e n s é g n e k k é t battériáját m e g t á m a d í a , e l f o g l a l t a , és a ' m i d ő n értésére esett v o l n a , h o g y a z ö íegittségére k ü l d ö t t h a d i n é p o d a jutott v o l n a , h á t r a m a r a d o t t k a t o n á i t is k i k ü l dötte , a ' k i k a ' f e k e t é k k e l öfzve k e v e r e d v é n , ő k e t dinbxói a r a b r a vagdalták, minden tábori élesé-
7
6
g e k e t el f o g l a l t á k , és m i n e k u t i n n a a z a z o n i d ő p o n t b a n o d a j u t o t t F r a n c z i a fegitö féreg is a' hajók r ó l k í f z á l l i t t a t o t t és a z ellenségnek e g y i k f z á r n y á b a t s a p o t t v o l n a , á g y ú g o l y ó b i f o k k a l és bajonétt á k k a l f o k á t a ' főidre teritettek, a z életbe marad t a k a t f z é l y el veTték, minden tábori e l e s é g e k e t , eízk ö z e i k e t , és a' f e k e t e G e n e r á l n a k h a d i k a f l z á j á t e l f o g l i l t á k , 's g y ő z e d e l m i boroftyán k o f z o r ú v a l fel é k e i i t t e t v e tértek viíTza a' v á r o s b a . Ennek a' tör t é n e t n e k v a l ó s á g á t a ' Filadelfiai k ö z ö n s é g e s és ma gános levelek is bizonyittyák. A ' F r a n t z i a O r f z á g i k ö z ö n s é g e s l e v e l e k mind azt befzéllik, h o ? y a' Boulognei (Bulognyi) kikö t ő h e l y b e n újobban k e m é n y h a d i kéfzületek tétet ö d n e k , h o g y n e m f o k á r a e l ö t o p p a n a z a ' fzemp i l l a n t a t , meJIyben a z ott l é v ő h a j ó féreg a z A n g l i á b a v a l ó k i f z a l l á s r a p r ó b á t fog t e n n i , k i v á l t k é p e n a ' moft k e d v e z ő k ö r n y ü l á l l á s o k k ö z t , a ' m i d ő n a z A n g l i a i miniflerium k ö z t n a g y v i l l o n g á s u r a l k o d i k , és a ' m i d ő n a ' n a p k e l e t i és n a p n y ú g o t i Indiai Coloniáknak védelmezések v é g e t t , fzamos h a j ó f e r e g e k , és a ' l e g j o b b A n g l u s A d m i r á l i s o k kül dettek e' világnak a z o n két réfzeibe, következéskép pen a z A n g l i a körül lévők a z ellenséggel való veízeked é s r e e l é g t e l e n e k . A ' P á r i s i k ö z ö n s é g e s újság l e v e l e k a z t is h i r d e t i k , h o g y a ' C s á í z á r fógora M a r i a ! Lannes f o g n á a ' B o u l o g n e i flottillákra fzállitatandó , 's A n g l i a ellen v i t e t t e t e n d ő h a d i feregeket v e z é relni. A z Európai É g v i s g a l á k n a k Patriárkájok a' v é n Lalande, a ' k i a ' moft n e v e z e t t k i k ö t ő h e l y h e z o l l y feltétellel u t a z o t t v a l a , h o g y ottan a ' t e n g e r n e k f z o k o t t k i f o l y á s á t és b e f o l y á s á t ( f l u x u m et
77 refluxum mavis) tulajdon í z e m é i v e l l á t v á n , a n n a k m i v o l t á t u y i l v á b b a n tudhafla , a z ott tétetett h a di és tengeri k é l z ü l « t e k e t i l l y e n k é p e n adja e l ö : É n , ú g y m o n d , a ' leg ditsöffégesebb j á t é k o t l á t t a m BouLognében, t u d n i i l l i k t u l a j d o n f z e m e i m m e l l á t t a m a z o n 2000 h a d a k o z ó h a j ó k a t , é s a z o n 200000 f ő b ő l á l l ó h a d i f é r e g é t , a ' m e l l y e k és a ' k i k réfz fzerént ott, réfz fzerént a z o n k ö r n y é k e n t á b o r o z nak. Ugyan miként nevekedhetik e g y nagy em ber u r a l k o d á s a a l a t t e g y n a g y n e m z e t n e k h a t a l m a a n n y i r a ? L á t t a m a z A n g l u s o k a t 25 h a j ó k k a l a' B o u l o g n e i k i k ö t ő h e l y előtt a ' tenger h á tán f e l ' s a l á íetálni; g y a k r a n kedvek ered a z a h o z v a l ó k ö z e l g e t é s r e , d e m i n d e n k o r viffza utafittatn a k a z o n tenger partjain l é v ő e r í l T é g e k b ű l k i re pülő t ű z t ő l , a ' m e l l y e k h á r o m e f z t e n d ő v e l e n n e k előtte építettek. G y a k o r t a tettzések fzerént k i e v e z n e k o n n a n , 's l i n e á b a á l l a n a k a ' m i h a j ó i n k , mellynek fzemlelése leg n a g y o b b g y ö n y ö r ű s é g e t fzerzett é n n é k e m . A z o k a ' hajók, a' m e l l y e k b ő l a ' Boulognei flottilla á l l , h á r o m r e n d b é l i e k ; a ' l e g n a g y o b b a k és leg n e h e z e b b e k Prahmáknak ne v e z t e t n e k , a ' m e l l y e k r e á g y u k a t és l o v a k a t f z á l l i t a n a k ; a ' k ö z é p r e n d ü e k n e k ágyúzó salup a ' ne v e k ; a ' l e g kiflebbek ' s l e g k ö n n y e b b e k a' t s a j k á k és f a l u p o k . — A ' tenger partján épült t á b o r o k k ü l ö n ö s t e k i n t e t r e m é l t ó k , m e l l y e k f z á m t a l a n defzk á k b ó l épített n é g y faegü k u n y o k b ó l á l l a n a k , é s k í v ü l r ő l f z é p e n m e g v a n n a k feflve. •— H á r o m l i n e á b a feküfznek, ' s a ' k ö z t ö k l é v ő ú t z á k b a n p e d i g k i s v e t e m é n y e s kertek v a n n a k , m e l l y eket réfz fzerént h a f z n a v é t e l , réfz fzerént m u l a t s á g v é g e t t tfin a l t a k a ' t á b o r o z ó k a t o n á k m a g o k n a k , a* k i k n a g y
78 kivansággal várják azon áldott fzempiliantatoí\ m e l l y b e n A n g l i á b a á l t a l fzállitafTanak. E g y P á r i s i k ö z ö n s é g e s újság l t v é l b e n e k k é n t a d a t i k e l ő A n g l i á n a k j e l e n v a l ó á l l a p a t j a : Mi új' ság ? L o n d o n b a n ( f e l e l m a g a m a g á n a k ) n y u g h a t a t l a n k o d t a t ó k i v a n s á g g a l olvaíTa a ' n é p a ' F r a n t z i á k á l t a l m o f l a n á b a n el r e b o l t a t o t t A n g l u s h a j ó k n a k , és a ' b a n k e r o t t i r o z o t t , a z a z , f z e g é n y s é g * . r e j u t o t t k e r e s k e d ő k n e k l a i f l r o m á t . — A ' féleleni k ö z z é ejtetett k a l m á r o k , m i n d e n n a p a ' miniíter-' h e z f u t v á n , i l ' y k é r d é s e k e t tefznek e l e i b e : H á t u g y a n a ' Trinidad, a z a z a ' f z . H á r o m s á g fzigetét i s el f o g l a l t á k e ' a ' F r a n t z i á k ? H á t o l l y j ó á l l a p a t b a n v a n e ' a ' Jamaika fzigetje , h o g y a h o z a z e l l e n s é g n e k f é r k e z n i n e m lehet? M i n t n é z n e k k i a' m i T é r r e N e u v e i Coloniaink éízaki A m e r i k á b a n ? L e h e t é r e m é n y l e n ü n k , h o g y Bengalában, és a* Ma° labari f z i g e t e k b e n l e g a l á b b e g y i d e i g m e g m a r a d h a t u n k ? s. a . t. E z e n k é r d é s e k r e a m i m ü e r h a l g á t , é s m o f o l y g á í f a l i g y e k f z i k a z e l e i b e tétetett u n a l m a s p o n t o k a t m e g fejteni. Mindezekre ak k é n t f e l e l h e t n e L o n d o n b a n e g y ó r a t o r , m i u t felett v a l a a z A t h é n a s b é l i e k n e k hajdan Demq/íhenes, m i d ő n a z t t u d a k o z t á k v o l n a t ö l l e : mi újság ? T i , ú g y m o n d , fzüntelen a ' k ö z ö n s é g e s p i a t z o k r a futk o f t o k , m i n d e n t ő l , a ' k i t e l ő u i ó l t a l á l t o k , i g y tu d a k o z ó d t o k , mi újság . M i lehetne a n n á l újabb újság, h o g y a z a ' F r . h a j ó f é r e g , m e l l y n e v é r ő l i s á l l i g volt e s m é r e t e s e n n e k e l ő t t e , de a ' m e l l y m o l l a ' m a g a létet a z á l t a l nyilatkoztattya ki, h o g y m i n d e n o l d a l r ó l m e g t á m a d m i n k e t , e g y f z e r r e min den coloniainkat nyughatatlankodtattya ? M i lehet a n n á l n a g y o b b újíag, m i n t h o g y a ' B o u l o g n e i ílot1
79 t i l l a a ' tengernek u r a i t a v v a l rettegteti, a ' m i h a j dan a ' B r i t t u s o k Július Caesartól f z e n v e d n i k é n telenittettek ? M i lehet n a g y o b b újság a n n á i , m i n t h o g y a z A n g l u s minifierek moft fzüntelen v a l ó f e l e l e m és n y u g h a t a t l a n s á g k ö z t é l n e k . TÖrök
Birodalom.
A ' S z e r v i a i Infurgensek a ' m ú l t J ú n i u s n a k p - i k napján ismét e g y d e p u t a t i ó t k ü l d ö t t e k a ' T ö r ö k S z u l t á n h o z K o n f l a n c z i n á p o l y b a , m e l l y á l t a l a z ő eránta v a l ó j o b b á g y i engedelmefTégeket é s t i f z t e l e t e k e t ismét és i s m é t b i z o n y í t a n i k i v á n t á k , e g y f z e r s m i n d p e d i g m á r fokfzör k i n y i l a t k o z t a t o t t igaíTágos k í v á n s á g o k a t moft i s m e g újították* E g y i p t o m b a n hovatovább m i n d k e t t s é g e s e b b léfzen a ' d o l g o k n a k f o l y a m a t j a . A ' Fényes Por t á n a k Nagy Kajróba küldött H e l y t a r t ó j a HurJchild B a f a , é s a z A l b á n i a i h a d i n é p n e k fö V e z é r e Mehmed-Aly k ö z t igert n a g y v i l l o n g á s t á madt. A m a m á r r é g e n dúlt fúlt m a g á b a n , h ? g y a' nevezett Albánia hadi vezér, á m b á r elegendő katonaság küldetett legyen i s felsegellésére, m é g is tsak f z u n n y a d ó z v a n é z t e a z t , h o g y a ' p á r t o s B e y o k E g y i p t o m Orfzágnak l e g fzebb v i d é k e i t t ű z z e l v a l f a l pufztitótták, f a n y a r g a t t á k és f a t t z o l tak a ' m á r is s o k Ínséget l á t o t t l a k o s o k a t , és h o g y a' fényes Porta l e g vefzedelmesebb ellenségének a z esméretes g a z d a g Elfi B e y n a k l e á n y á t f e l e s é g ú l venni f z á n d é k o z i k . — M e h m e d A l i e l l e n b e a azzal v á d o l l y a a ' Fényes Portának E g y i p t o m i Hely* t a r t ó j á t , h o g y a z ö a l a t t a l é v ő h a d i n é p n e k zsold j á t n e m fizeti a n n a k idejében és r e n d e s e n , és hogy
8o e' m i a t t t s a k e d d i g is 6000 g y ú f z ű v e l ( a z a z í>oo e z e r t a l l é r r a l ) m a r a d t l é g y e n a n n a k adolTa, m e l y m i a t t b é k é t e l e n s é g r e kellet a z ö k a t o n a i n a k f a k a d ni. A i t a l látván a z t a' T ö r ö k Szultán, hogy végt é r e i s k á r o s k ö v e t k e z é s e i lefznek e ' k é t hadi v e z é r k ö z t t á m a d t engefztelhetetlen v i l l o n g i . n a k , a ' K a p u t á n B a s á t h á r o m linaa h a j ó v a l , h a t fregattal ó t f e g y v e r e s b r i g g e l , és l z á m o s f z á l l i t ó h t j Ó K k a l egyenesen A l e x a n d r i á b a küldötte olly pa
D. D. S.
